03-Intern - 6392
kERZONDEN 2 Informatienotitie AAN Raadsleden College van Burgemeester en Wethouders ONOERwERP realisatie steunpunt mantelzorg DATUM 25 juni 2009 REGISTRATIENUMMER 0906392 5 JUN 2219 CuIemborg Geachte raadsleden Met deze notitie willen wij u informeren over ons besluit om per 1 juli een lokaal steunpunt mantelzorg te realiseren met een beperkte ondersteunende bovenlokale structuur. A: Kaders en proces Wettelijk kader Met de ingang van de Wmo hebben gemeenten sinds 2007 de wettelijke verplichting om mantelzorg ondersteuning aan te bieden. Beleidskader In het Wmo beleidsplan is m.b.t. de mantelzorgondersteuning gesteld dat Culemborg zich inspant om in samenwerking met de regiogemeenten te onderzoeken of dit type ondersteuning regionaal georganiseerd kan worden, Daarnaast is in het uimoeringsprogramma opgenomen dat er lokaal ge'fnventariseerd wordt wat er op basis van de vraag nodig is aan aanbod Regionale samenwerking Na een langdurig traject met de regiogemeenten en het regionale steunpunt mantelzorg van STMR is onlangs in het portefeuilleberaad Wmo definitief besloten dat er geen draagvlak is om het regionale steunpunt in zijn huidige of andere vorm te continueren dan wel te on|ikkelen. Gemeenten zijn dus zelf aanzet om een lokaal steunpunt in te richten. Tiel, Geldermalsen en Culemborg zijn wel voornemens om een bovenlokale functie te realiseren ter ondersteuning van de lokale steunpunten. De lokale steunpunten zijn bij dit overleg betrokken. Lokaal en bovenlokaal vervolgtraject Het regionale steunpunt houdt per 1 juli 2009 op te bestaan. Wij stellen ons ten doel om per 1 juli 2009 het lokale steunpunt te realiseren. ELK is gevraagd om op basis van het projectplan steunpunt mantelzorgondersteuning deze opdracht uit te voeren. Voorlopig gaan we er van uit dat het steunpunt twee jaar lang op projectbasis wordt uitgevoerd. Voor de bovenlokale ondersteuning vragen we de drie welzijnsorganisaties van Geldermalsen, Tiel en Culemborg offerte uit te brengen op basis van het plan; Mantelzorgondersteuning voor de gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel. Ook hiervoor geldt dat de functie in eerste instantie voor de periode van twee jaar is. Na anderhalf jaar worden beide projecten geëvalueerd waarna een voorstel volgt over het vervolg. Adviesraden Gemeente Culemborg Postbus 136 Tel 0345 477 700 InfoQculemborg.nl Riddeltraat 250 4100 AC Culemborg Fax 0345 477 950 www.culemborg.nl
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 1 van 6
03-Intern - 6392
Ve|olgblad Informatienotitie Pagina 2 De adviesraden hebben in beginsel positief gereageerd op het collegevoorstel mantelzorgondersteuning. Zij worden actief betrokken bij de verdere invulling van het steunpunt. B: Inhoud Steunpunt Mantelzorg Culemborg Nu de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers voor het eerst een wettelijke basis heeft gekregen, dient het gemeentelijke beleid op dit punt te worden geïntensiveerd. Belangrijkste doelen binnen de WMO zijn dan ook: voorkomen van overbelasting, bieden van adequate ondersteuning, bevorderen van de emancipatie en participatie van mantelzorgers. In het Iicht van dit prestatieveld is versterking van het vrijwilligerswerk in de zorg en mantelzorg ook in Culemborg nadrukkelijk een punt van aandacht. Vrijwilligerswerk is bij uitstek het middel voor burgers om verantwoordelijkheid te nemen en niet alles van een ander of de overheid te verwachten. Om vrijwillige inzet op het gebied van mantelzorgondersteuning zowel qua vraag als aanbod een structuur te bieden, ligt de inbedding van een lokaal steunpunt mantelzorg bij Meerwaarde en het VIP voor de hand. Deze inbedding zou in juli 2009 van start kulmen gaan. De eerste twee jaar is de financiering op projectbasis. Het project wordt na anderhalf jaar geleverd waarna een besluit volgt over struc|rele voortzetting. Noodzaak? De vele noodkreten uit het veld wijzen op het belang van een dergelijk meldpunt. Voorbeelden Bij Meerwaarde komen regelmatig vragen binnen waarin de Iokale organisaties in de vrijwillige zorg niet kunnen voorzien. Vragen met een typisch ''WMo-karakter''. Voorbeelden te over: morele steun geven aan een patiënt bij bezoek aan een arts bij een complex medisch probleem, begeleiding naar arts in polikliniek of zieke|uis, af en toe eens boodschappen doen met een alleenstaande oudere, het bij ziekte uitlaten van de hond, voorlezen voor een blinde inwoonster, het bezoeken van eenzame ouderen, oppas voor een gezin waarin de alleenstaande moeder acuut ziek is geworden, begeleiding voor een depressieve inwoonster bij bezoekjes aan de Gelderse Roos, taakverlichting van een overbelaste mantelzorger. En dat is nog maar een kleine greep uit de vele vragen die de hulp- en dienstverleners dagelijks bereiken. De bestaande vrijwilligersorganisaties in de zorg in Culemborg verrichten veel en goed werk. Hun doelstelling sluit echter niet altijd aan bij bovengenoemd type hulpvragen. Ook beschikken de organisaties niet over voldoende vrijwilligers om hen voor extra hulpvragen in te zetten. Een ander gegeven is dat de organisaties niet altijd de behoefte hebben om hun aanbod aan te passen aan een nieuwe of veranderende vraag. De ervaringen uit de dagelijkse praktijk in ''het veld'' wijzen uit dat extra inzet op dit gebied dringend noodzakelijk is. De vragen zoals boven omschreven hebben gemeenschappelijk dat ze alle schrijnend en urgent zijn. Voor dit type hulp bestaat geen kant-en-klaar aanbod, de zoektocht naar informele zorg en mantelzorgondersteuning leidt nog te vaak naar een doodlopende steeg. Structuur We opteren voor een structuur waarin de mantelzorg ondersteuning ingebed wordt in het meldpunt vrijwillîge zorg Meerwaarde en het VIP. Het VIP en Meerwaarde worden uitgevoerd door ELK. Het is dan ook vanzelfsprekend dat ELK gevraagd wordt om de mantelzorgondersteuning vorm te geven. Meerwaarde voorziet nu niet in de taken zoals deze door het steunpunt uitgevoerd dienen te worden. Daar is enerzijds geen ruimte voor, in verband met het beperkte aantal uren dat voor de taken van Meerwaarde beschikbaar is (4 uur per week), maar ook omdat daarmee tekort gedaan zou worden aan de gemeentelijke opdracht aan het steunpunt om het vrijwilligerswerk in de zorg in de volle breedte van het terrein te ondersteunen, te faciliteren en te on|ikkelen.
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 2 van 6
03-Intern - 6392
Vewolgblad Informatienotitie Pagina 3 Om het steunpunt een duurzame en consistente positie te geven in het lokale aanbod aan vrijwillige zorg, is het aanstellen van een beroepskracht voor deze taak noodzakelijk. Het steunpunt wordt gecoördineerd door een betaalde consulent voor 20 uur per week (niveau HBO). Voor de positionering van het steunpunt onder ELK en naast het Vrijwilligerssteunpunt en Meerwaarde is gekozen om de kennis kracht en netwerken van het lokale vrijwilligerswerk en welzijnswerk optimaal te bundelen en te benutten. Fen ander voordeel is dat de kwetsbaarheid van de functie van coördinator van Meerwaarde en VIP en de mantelzorgconsulent veel minder groot is omdat de functies voor elkaar als achtervang kunnen fungeren. Het steunpunt Mantelzorg zal organisatorisch worden ondergebracht en gehuisvest bij de ELK en zal als zodanig geen eigen rechtspersoon hebben. Het steunpunt zal inhoudelijk worden aanges|urd door de teamleider van de afdeling samenleving van ELK Met het oog op de ontwikkelingen binnen ELK waarbij de stichting zich breder wil gaan inzetten voor uitvoering van Wmo-taken ligt dat het meest voor de hand. Taak en Werkwijze Taak: Kerntaak van het steunpunt, naast het bieden van informatie en advies, is het coördineren van hulpvragen rond de volgende taakgebieden: 1. Respijtzorg (mantelzorgondersteuning) 2. Toeleiden of venvijzen naar Eigen Kracht Conferentie 3. Bemiddelen naar lokaal aanbod vrijwillige zorgverlening 4. lncidentele vragen bij unieke omstandigheden Zorgdragen voor opleiden van specialistische vrijwilligersgroepen ZAJ 1. Respljfzorg: Onder respjtzorg wordt verstaan het ontlasten van de mantelzorger. De overbelasting van mensen die langdurig de zorg voor een naaste op zich nemen is een erkend probleem. Vrijwilligers kunnen voor korte of langere termijn verlichting bieden door de zorg incidenteel of struc|reel voor een aantal uren over te nemen. Een ander punt van aandacht is de nazorg voor mantelzorgers wiens partner overleden is. Vaak blijkt dat nabestaanden in het beruchte ''zwarte gat'' vallen als hun zorgtaak vervalt de respijtzorger kan desgewenst enige tijd ingezet worden bij voormalig mantelzorgers. Tot op heden richtte het regionaal Steunpunt Mantelzorg zich op deze taak. Bij evaluatie van het functioneren van het regionale steunpunt in het regionaal overleg is echter gebleken dat door het grote werkgebied van het regionale steunpunt en de zeer beperkte kennis van lokale netwerken deze taak niet adequaat wordt ingevuld, Juist het inzetten van lokale contacten is de grote kracht van het lokale steunpunt mantelzorg. 'IJ 2. Eigen Kracht Conferentie (EKC): Culemborg heeft in 2007 een pilot|nctie van de provincie Gelderland om 20 EKC'S in te zetten voor de WMo-doelgroep. De IIKC heeft tot doel eigen kracht van de hulpvrager een plaats te geven in het organiseren van zorg en hulpverlening door het stimuleren en inzetten van de netwerken van een hulpvrager. Door veranderingen op de arbeidsmarkt waardoor mannen en vrouwen beiden werken zijn zorg en aandacht voor elkaar afgenomen. Vertrouwde structuren in gezin familie vriendenkring en buurt zijn veranderd. Door de EKC worden die oude, vroeger zo vanzelfsprekende, structuren weer geactiveerd. Het steunpunt kan zelfstandig of in overleg met de WMo-consulenten besluiten bij complexe hulpvragen waar veel, maar niet direct professionele, hulp nodig is besluiten een Figen KrachtConferentie aan te bieden.
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 3 van 6
03-Intern - 6392
Vewolgblad Informatienotitie Pagina 4 Z/I.J 3. Bemiddelen naar lokaal aanbod vrijwillèe zorgverlening.. In Culemborg is een groot aantal lokale vrijwilligersorganisaties actief in de zorg, zowel in- als extramuraal. Deze organisaties doen veel en belangrijk werk. In Culemborg is er een bestaand aanbod aan vrjwillige zorg op het gebied van o.a. de volgende diensten: thuisadministratie, personenalarmering, personenvervoer, maaltil'dservice, dagverzorging, recreatieve activiteiten/ontspanning, bezoekservice, ondersteuning professionals in verzorgingshuizen, ontlasting mantelzorg bij terminale verpleging. Meerwaarde leidt deze vragen op deze terreinen direct door naar de betreffende organisaties. Wanneer de vraag niet door de betreffende organisatie in behandeling kan worden genomen wordt naar een andere oplossing gezocht. (zie werkwjze). AJ 4. Incidentele vragen bij unieke omstandigheden: De oude zorgstructuren, waarbij ouders en kinderen, buren en familieleden een groot deel van de zorg voor elkaar op zich namen, zijn er niet meer. Vooral bij kwetsbare groepen leidt dat tot problemen: Het eenoudergezin dat stuurloos is wanneer de zorgende ouder uitvalt. De alleenstaande die niet de vanzelfsprekende ondersteuning heeft van een partner. Het vluchtelinggezin dat geen familie in de regio heeft, de taal niet spreekt en geen contacten heeft. Dat uit zich op confronterende wijze in de vragen die de hulp- en dienstverleners bereiken. Kenmerk van deze vragen is dat ze alle schrijnend en urgent zijn. Het per direct inzetten van vrijwilligers uit de pool flexibele vrijwilligers kan een oplossing bieden (zie werkwijze). Ad5. Zorgdragend voor opleiden van specialistische vrijwilligersgroqen Het is aan te bevelen om vril'willigers die worden ingezet bij probleemgroepen (dementerenden, gehandicapten) door middel van een training te ondersteunen bij hun vrijwilligerswerk. Het steunpunt zal voor deze vrijwilligers cursussen en trainingen verzorgen. De meer gespecialiseerde cursussen en opleiding voor vrijwilligers worden georganiseerd door de bovenlokale functie. Werkwijze: Vrijwilligers Het steunpunt kan voor de beantwoording van de hulpvraag gebruik maken van het aanbod van de bestaande lokale vrijwilligersorganisaties in de zorp maar kan daarnaast ook beschikken over een pool aan z.g. ''flexvrijwilligers''. Het bestaande aanbod strekt zich uit tot de onder bij taakomschrijving onder kopje 3 genoemde diensten. Hoe waardevol ook, voor het merendeel van de onder kopje 1 en 4 genoemde taken is dit aanbod niet toereikend. In dergelijke gevallen kan het steunpunt beschikken over een eigen bestand aan flexibel inzetbare vrijwiliigers. Dit type vrijwilliger is de z.g. ''nieuwe vrijwilliger''. In de pas verschenen: ''Toekomstverke|ing vrjwillige inzet - visie tot 2015'' van het Sociaal en cultureel planbureau wordt opnieuw gewag gemaakt van een nieuwe vrijwilligersidentiteit. Ook bijzonder hoogleraar vrijwilligerswerk Lucas Meijs van de Erasmusuniversiteit attendeert hier voortdurend op. De nieuwe vrijwilligersidentiteit houdt in dat de vrijwilliger moeilijk te binden is voor langere tijd, door één organisatie, voor repeterend werk op een vast moment. De nieuwe vrijwilliger wordt sterker geleid door de persoonlijke interesse en de actuele agenda en splitst zijn vrijwilligerswerk liever op in kleine onderdelen. Dit type vrijwilliger bevindt zich vooral in de groep werkenden van 25 tot ssjaar, een doelgroep die zich door het traditioneel georganiseerde vrijwilligerswerk niet voelt aangesproken. Het steunpunt mantelzorg zal zich juist op deze doelgroep moeten richten en middels een grote actie vrijwilligers in alle kernen gaan Werven.
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 4 van 6
03-Intern - 6392
Ve|olgblad Informatienotitie Pagina 5 Kenmerken van het steunpunt waardoor dit zich van het kaditionele vrijwilligerswerk onderscheidt en die voor de ''nieuwe vrijwillige/' interessant zijn, zijn de volgende: * Het vrijwilligerswerk wordt incidenteel verricht, bij oproep. @ Vrijwilligers hoeven zich niet voor een lange periode te verbinden. * De mate van vrjwillige inzet kan per hulpvraag verschillen, de vrijwilliger kan hierin zelf zijn keuze maken * Het vrijwilligerswerk is door de heel uiteenlopende hulpvragen zeer afwisselend * Het steunpunt heeft een neutraal imago, committeert zich niet aan een bestaande (en in sommige gevallen verzuilde) organisatie * Het resultaat van het vrijwilligerswerk is voor de vrijwilliger direct meetbaar en in alle gevallen zinvol. De vrijwilliger zal zeker aan het verrichten van dit type vrijwilligerswerk een ''goed gevoel'' over houden. Naast het type vrijwilliger zoals hierboven beschreven is wordt onderzocht wat er in het kader van de I maatschappelijke stages en de re-integratie trajecten mogelijk is binnen de flexpool. Aanvragen De aanvragen om vrijwillige hulp komen nu binnen via het huidige zorgloket en Meerwaarde. De hulpvrager kan zich direct tot Meerwaarde wenden maar ook hulp- en dienstverlenende instellingen kunnen hun vragen bij het Meerwaarde kwijt. Na melding van een hulpvraag wordt deze öf doorgeleid naar de bestaande vrijwilligersorganisaties öf wordt gezocht naar een vrijwilliger uit de eigen vrijwilligerspool die de hulpvraag kan beantwoorden. Om vrijwilligers uit alle wijken te bereiken verdient het aanbeveling per wijk een team vrijwilligers te formeren, dat zoveel mogelijk werkt in de wijk waarin men woont. Dit versterkt ook de informele netwerken in wijk of buurt. In de dagelijkse praktijk zal de mantelzorgconsulent de hulpvragen opnemen aan de hand van een huisbezoek. Vervolgens beoordeelt de consulent of de vraag thuis hoort bij de bestaande organisaties of dat een beroep wordt gedaan op de eigen vrijwilligerspool. Wanneer de vraag wordt doorgeleid naar de bestaande organisaties wordt deze pas als afgehandeld beschouwd als duidelijk is dat aan de hulpvraag direct opvolging kan worden gegeven. Wanneer dit niet het geval is of wanneer de vraag niet bij het aanbod van de organisaties past wordt een beroep gedaan op het eigen vrijwilligersbestand. Streven is dat het meldpunt informele zorg en de bestaande organisaties niet op elkaars werkterrein zitten, maar juist aanvullend aan elkaar werken en samen een gesloten keten vormen op het gebied van informele zorg. Taken mantelzorgconsulent: * Opstellen van een Plan aanpak voor het opzetten van het steunpunt aan de hand van het projectplan, @ Ontwikkelen van specialistische kennis op het gebied van mantelzorgondersteuning en aanpalende beleidsterreinen @ Werven van vrijwilligers voor de taken van het steunpunt (bij voorkeur in elke wijk een aantal vrijwilligers), @ werven van gespecialiseerde vrijwilligersgroepen voor de ondersteuning bij complexe situaties, * Het voeren van intakegesprekken met vrijwilligers en indien noodzakelijk en gewenst aanbieden van relevante trainingen aan vrijwilligers,
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 5 van 6
03-Intern - 6392
Ve|olgblad Informatienotitie Pagina 6 * Aansturing geven aan groep vriy'willigers op basis van heldere afspraken en/of vrijwilligersbeleid, * Opzetten van een adequaat vrijwilligersregistratiesysteem, @ Opzetten van een systeem voor het registreren en opvolgen van hulpvragen, @ Het standaard afleggen van huisbezoeken om de sittlatie van de hulpvrager in beeld te krijgen, * Geven van informatie en advies, @ Aannemen van en opvolging geven aan hulpvragen van particulieren organisaties maatschappelijke dienswerleners zoals WMo-consulenten en ouderenadvisering, * P.r. maken voor het steunpunt door middel van onder meer persberichten, presentaties, lezingen, folders, netwerkontwikkeling, * Gericht p.r. maken onder de 'onzichtbare' groep mantelzorgers zoals de allochtone mantelzorgers en jonge mantelzorgers, * Aansluiting zoeken bij lokale netwerken zoals de integrale teams, * Positioneren van het steunpunt in het lokale netwerk van (vril'willige) zorgaanbieders, * Het volgen van Iandelijke ontwikkelingen op het terrein van vrijwillige zorg en mantelzorgondersteuning (Mo) en deze vertalen naar de lokale situatie door middel van implementatie van nieuwe ontwikkelingen in de werkzaamheden van het steunpunt, * Deelname aan relevante overleggen op gemeentelijk en regionaal niveau @ Nauwe samenwerking met het Wmo-loket van de gemeente, * Rapporteren over de werkzaamheden via overleg, werkpla|en en jaarverslag aan de teamleider van de afdeling samenleving van ELK.
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 6 van 6
