Samenvatting EcoFin JVD Samenvatting: Economisch en financieel recht. Jonathan Van Dooren

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

                      Samenvatting:     Economisch  en  financieel  recht       Jonathan  Van  Dooren  

             

 

 

1  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

ECONOMISCH  RECHT      

(Les  1:  23/09/13)  

Hoofdstuk  1:  Inhoud,  bronnen  en  grondslagen     §1:  Begripsomschrijving     Economisch  recht  omvat  de  regelen  van  publiek  en  privaat  recht  die  er  specifiek  toe   strekken  de  economische  activiteit  te  organiseren  met  het  oog  op  de  verwezenlijking   van  een  economische  ordening  en  een  economisch  sturingsbeleid     • Regelen  van  publiek  recht  !  Sturing   o Bv.  Prijzenwetgeving   " Vroeger  maximumprijs  voor  brood   " Nu  nog  maximumprijzen  voor  taxidiensten   o Bv.  Voorwaarden  om  actief  te  mogen  zijn  als  kredietinstelling       • Regelen  van  privaat  recht  !  Ordening   o Regels  die  de  relaties  tussen  de  rechtsonderhorigen  regelen   " Onderneming  en  consument   " Ondernemingen  onderling   o Bv.  Regels  uit  de  wet  marktpraktijken   o Bv.  Regels  met  bankrekeningen  en  betalingsdiensten     • Organiseren  van  economische  activiteit   o Ordening   " Algemeen  belang   " Bereiken  van  een  evenwicht  tussen  de  rechtmatige  belangen  van   de  verschillende  partijen     " Bv.  Wet  marktpraktijken  !  Regels  van  oneerlijke  bedingen     o Sturing   " Economische  doeleinden  van   • Conjuncturele  aard  (prijzenwetgeving)   • Structurele  aard  (mededingingswetgeving)                        

 

2  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

§2:  Bronnen  van  het  economisch  recht     Internationale  bronnen     • Internationale  verdragen   o Verdragen  die  regeling  inhouden  voor  het  internationale  economisch   ruilverkeer   o WTO  #  GATT,  GATS,  TRIPS,  DSU     o GATT  !  General  agreement  on  tariffs  and  trades  (sinds  1947)   o GATS  !  General  agreement  on  trades  in  services  (recenter)   o TRIPS  !  Intellectuele  eigendomsrechten  !  Minimale  bescherming   bieden  (auteursrechten,  merken)   " Wet  ≠  Praktijk  #  China  lid  van  de  WTO  !  maar  enorm  veel   namaak   o DSU  !  Dispute  settlement  understanding  !   Geschillenbeslechtingsmechanisme  voor  leden  van  de  WTO  (niet  open   voor  ondernemingen/particulieren,  enkel  lidstaten  van  de  WTO)     o In  GATT  en  ook  in  GATS   " Principe  meestbegunstiging  !  Wanneer  lid  voordeel  toekent  aan   een  land  moet  dit  ook  aan  alle  andere  leden  van  de  WTO  worden   toegekend   • Voordeel  !  Praktijk  !  Verlaging  douanerechten     " Principe  non-­‐discriminatie  !  Ondernemingen  uit  andere  landen   van  de  WTO  moet  je  op  dezelfde  manier  behandelen  dan  eigen   inlandse  ondernemingen     " Ook  een  verbod  van  kwantitatieve  beperkingen  !  Geen  quota’s   voor  goederen  uit  andere  lidstaten  van  de  WTO     o Dumping  en  subsidies   " Dumping  !  Beneden  normale  waarde  op  een  bepaalde  markt   gebracht   • Op  zich  niet  verboden  !  Pas  wanneer  door  die  dumping   ernstig  nadeel  wordt  berokkend  aan  een  bedrijfstak  bestaat   de  mogelijkheid  om  antidumpingrechten  op  te  leggen  #  De   douanerechten  verhogen  en  op  die  manier  zal  de  prijs  die   lokaal  gevraagd  wordt  verhogen  zodat  hij  gelijk  wordt  aan   de  normale  waarde     " Exportsubsidies  zijn  ten  allen  tijde  verboden  !  Voordeel  om   producten  tegen  een  lagere  prijs  te  kunnen  verkopen            

 

3  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Verdragen  die  economische  integratie  nastreven  (Bv.  VWEU)   o Vrij  verkeer  !  Wanneer  goederen  grenzen  binnen  EU  overschrijden  !   Geen  douanerechten   o Vrije  mededinging  !  1  van  de  centrale  doelstellingen  van  het  verdrag  !   Mededinging  beperkende  handelingen  tegengaan  #  Bedrijven  mogen  de   markt  niet  zelf  verdelen     o EU  !  Verdere  integratie  via  verordeningen  en  richtlijnen  !  Secundaire   wetgeving   " Verordeningen  zijn  rechtstreeks  toepasselijk  in  interne  rechtsorde   • Bv.  Verordening  passagiersrechten  !  Rechten  gelden   onmiddellijk  overal  in  EU     " Richtlijn  !  Min.  en  max.  harmonisatie  !  Moet  door  lidstaat  eerst   worden  omgezet   • Min.  harmonisatie  !  EU  wetgever  !  U  moet  bepaald   aantal  regelen  sowieso  opnemen   o Bv.  EU  richtlijnen  inzake  consumentenbescherming   vroeger  min.  Harmonisatie  !  De  lidstaten  moesten   een  bepaald  minimum  aan  rechten  toekennen  aan  de   consument  !  Bij  min.  Harmonisatie  mag  een  lidstaat   verder  gaan  en  dus  meer  bescherming  creëren     • Max  harmonisatie  !  Techniek  die  meer  en  meer  wordt   gebruikt  !  De  richtlijn  voorziet  niet  enkel  in  het  min.  maar   ook  in  het  max.   o Bv.  Consumentenrichtlijn  bepaalt  niet  enkel  de   minimumbescherming  maar  ook  welke  bescherming   maximaal  mag  worden  geboden  (en  min  =  max)   o De  richtlijn  bepaalt  wat  de  rechten  zijn  en  de   nationale  lidstaten  kunnen  er  niet  van  afwijken     o Leunt  sterk  aan  bij  de  verordening   " Resultaat  quasi  zelfde   " Grote  verschil  is  het  omzetten  van  de  richtlijn   in  de  nationale  rechtsorde     • Welk  van  beide  concepten  sluit  het  beste  aan  bij  de   doelstelling  !  Het  realiseren  van  een  interne  markt?     Uiteraard  max.  harmonisatie  want  dit  zorgt  dat  er  geen   inhoudelijke  verschillen  meer  zijn.  Bij  min.  harmonisatie  is   dit  wel  nog  mogelijk              

4  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Verdragen  die  uniforme  regelen  bevatten  voor  bepaalde  internationale   verrichtingen   o CISG  =  Weens  koopverdrag:  internationale  handelskoop  van  lichamelijke   roerende  goederen   " Automatische  toepassing  behoudens  uitsluiting   • Automatisch  van  toepassing  op  een  hele  boel  internationale   koopcontracten   • Geldt  automatisch  wanneer  handelskoop  tot  stand  komt   wanneer  koper  en  verkoper  deel  uitmaken  van  een   verschillende  verdragsluitende  staat  !  Regel  van  suppletief   recht   • Kan  contractueel  uitgesloten  worden   " Enkel  handelskoop   • Transacties  tussen  professionele  ondernemingen   • Ebaykoop  valt  er  dus  niet  onder  !  Geen  handelskoop   Totstandkoming  overeenkomst,  rechten  en  verplichtingen  van   koper  en  verkoper,  rechtsmiddelen     o CESL  =  optioneel  instrument  koop  (Is  er  vandaag  nog  niet!  Enkel  al  een   voorstel  van  de  Europese  Commissie)   " Gaat  uit  van  een  geheel  andere  benadering  !  Ook   materieelrechtelijke  bepalingen  inzake  koop   " CESL  zal  een  optioneel  instrument  zijn  !  Partijen  moeten  ervoor   kiezen  opdat  het  van  toepassing  zou  zijn  !  Zij  zullen  uitdrukkelijk   moeten  overeenkomen  dat  de  bepalingen  van  het  CESL  van   toepassing  zijn  #  Keuze  voor  het  instrument   " Handelskoop  +  consumentenkoop   " Ruimer  aantal  regelen     o Verschil  1  CISG  en  CESL  !  CESL  is  niet  automatisch  van  toepassing   o Verschil  2  CISG  en  CESL  !  Bepalingen  uit  CESL  niet  enkel  handelskoop  ,   ook  Consumentenkoop  (op  voorwaarde  dat  de  consument  er  mee  instemt)     o LET  WEL  CESL  EN  CISG  Gelden  maar  voor  internationale  verrichtingen  !   Grensoverschrijdende  koopcontracten     Verdragen  die  verplichting  bevatten  eenvormige  wet  op  te  nemen  in   nationaal  recht  (toepassing  niet  beperkt  tot  internationale  verrichtingen)   o Uniforme  regelen  voor  puur  binnenlandse  transacties   " Bv.  wisselbrieven  en  cheques  (cheques  in  BE  quasi  nihil  $!  In  FR   nog  heel  veel)                 "

•

 

5  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

JVD  

2013  

Internationale  bepalingen  die  toepasselijk  recht  vaststellen   o Wanneer  er  geen  uniform  recht  is  moet  je  bepalen  welk  recht  van   toepassing  is   o ROME  I  –  Verordening     Interpretatie  van  regelen  met  internationale  oorsprong  (autonome   interpretatie,  niettemin  verschillende  interpretaties  mogelijk)   o Interpretatie  steeds  op  autonome  wijze   o Stel  BE  rechter  moet  zich  uitspreken  over  CISG  !  Bij  interpretatie  van  een   bepaling  van  een  verdrag  mag  hij  zich  niet  laten  leiden  door  zijn  eigen   nationaal  recht   " !  Autonoom  in  het  licht  van  de  doelstellingen,  geest,  opzet  van  het   verdrag  zelf   " !  Niet  terugkijken  naar  eigen  nationaal  recht     o In  sommige  gevallen  wel  (supranationale)  rechtscolleges  die  bindende   interpretatie  geven  !  Hof  van  justitie  van  de  EU     Hoe  verhoudt  dit  alles  zich  tot  het  nationaal  recht?   o Internationaal  recht  heeft  voorrang  op  het  nationaal  recht  voor  zover  de   bepalingen  van  internationaal  recht  directe  werking  hebben  !  Zelfde   principe  toepassen  dat  je  terugvindt  in  het  Europees  recht     o In  EU  onderscheid:   " Verdragsbepaling  $!  Secundair  EU  recht     o Van  Gend  en  loos  !  Verdragsbepaling  directe  werking  wanneer  zij   voldoende  duidelijk  en  onvoorwaardelijk  zijn   o Zelfde  voor  Europese  richtlijnen  althans  wat  verhouding   rechtsonderhorige  en  overheid  betreft   " Wanneer  het  gaat  over  horizontale  directe  werking   (rechtsonderhorigen  onderling)  dan  hebben  richtlijnen  geen   directe  werking  !  Richtlijn  geen  horizontale  directe  werking     o Geen  directe  werking  !  Regels  van  de  WTO  omdat  ze  onvoldoende   duidelijk  zijn   " Nog  te  veel  appreciatiemarge   " WTO  geen  directe  werking  !  Ondernemingen  kunnen  zich  voor  de   nationale  rechter  niet  op  die  regels  steunen  

                   

 

6  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  2:  23/09/13)  

  Nationale  bronnen     • Grondwet     • Wetten  en  decreten   o Wet  tot  invoering  wetboek  economisch  recht  (28/2/2013)  (!)     o Techniek  van  de  aanbouwwetgeving   " Eerst  een  algemeen  wetsontwerp  !  Algemeen  kader   " De  rest  van  het  wetboek  wordt  ingevoerd  door  wetswijzigingen   van  het  huidig  ontwerp  !  Boekdeel  per  boekdeel   " Waarom  deze  techniek  ?  !  Relatief  korte  regeerperiode   " Problemen   • RvS  moet  zich  uitspreken  over  sancties  zonder  inhoudelijke   bepalingen  te  zien   o Coördinatie  en  innovatie   " Geen  loutere  herschrijving   o Bepaalde  materies  van  economisch  recht  en  zelfs  financieel  recht   " Geen  sectorale  wetgeving  (behoudens  uitzonderingen)   • Wel  sectorale  wetgeving  !  Boek  over  financiële  diensten   " Niet:  handelsrecht  (Wb  KH),  faillissementswet,   vennootschapswetboek…   • Waarom?  Zuiver  politieke  beslissing   • Economische  zaken  $!  Justitie   " Bevoegdheidsverdeling  tussen  verschillende  ministers  ?     o Stand  van  zaken  (15/9/2013):   " Algemene  beginselen  (miv  vrijheid  van  ondernemen)  (Boek  II,  BS,   29/3/2013)   " Mededinging  (Boek  IV,  BS  26/4/2013)  en  Prijsevoluties  (Boek  V,   BS  26/4/2013)     " Veiligheid  van  producten  en  diensten  (Boek  IX,  BS  27/5/2013)   " Vrijheid  van  vestiging,  dienstverlening  en  algemene  verplichtingen   van  de  ondernemingen  (o.a.  KBO)  (Boek  III,  BS  14/8/2013)   " Rechtshandhaving  (boek  XV,  aangenomen  Kamer)  !  Collectieve   vordering  voorzien  in  het  consumentenrecht   • Test-­‐aankoop  kan  zaak  aanbrengen  in  het  belang  van  een   groep  consumenten   • Belangrijke  innovatie  !  Class  action   " Definities  (Boek  I,  aangenomen  Kamer)   " Elektronische  economie  (Boek  XII,  in  behandeling  Kamer)   " Marktpraktijken  (verwacht)   • Zeer  vervelend  boek  !  2  redenen   • Probleem  !  Heel  veel  regels  uit  de  Wet  Marktpraktijken   zijn  onverenigbaar  met  de  rechtspraak  van  het  Europees   Hof  van  Justitie  

 

7  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Bv.  Een  onderneming  in  België  mag  een  goed  niet  met   verlies  verkopen  !  Oneerlijke  concurrentie  tegengaan   (bescherming  belangen  van  de  kleinhandel)   o Zit  er  een  aspect  van  consumentenbescherming  in?   Consument  beschermen  tegen  lokvogelpraktijken  !   Consument  naar  onderneming  lokken  en  door   omstandigheden  hem  dan  een  heel  boel  producten   aansmeren.   • Rechtspraak  Europees  HvJ  !  Belgische  Regeling  kan   enkel  worden  behouden  wanneer  men  vaststelt  dat  dit   verbod  gebruikt  wordt  uitsluitend  voor  de  bescherming  van   de  eerlijke  concurrentie  tussen  ondernemingen     • Rechtspraak  Grondwettelijk  Hof  !  De  uitsluiting  van   vrije  beroepers  uit  de  Wet  Marktpraktijken  werd  vernietigd   !  In  strijd  met  het  gelijkheidsbeginsel     Intellectuele  eigendomsrechten  (?)   Financiële  diensten  (?)   (…)     •

" " " •

 

Besluiten   o Machtiging  aan  de  Koning   " Steeds  vaker  en  steeds  ruimer  (bekritiseerd  door  Raad  van  State)   " Voorbeeld:  WMPC   o Executieven   o Administratieve  overheidslichamen  (vb.  reglementaire  bevoegdheid   FSMA)   " Recent  !  De  FSMA  kreeg  bevoegdheid  om  reglementen  uit  te   vaardigen  om  de  verhandeling  van  ingewikkelde  financiële   instrumenten  aan  banden  te  leggen     o Beroepsgroepering,  bekrachtiging  door  Koning   " Plichtenleer  vastgoedmakelaars     o Rol  van  het  Grondwettelijk  Hof   " Toetsen  van  wetskrachtige  normen  aan   • Regels  die  bevoegdheden  van  Staat,  Gemeenschappen  en   Gewesten  bepalen   • Fundamentele  rechten  en  vrijheden  bepaald  in  de  Grondwet   (vb.  gelijkheidsbeginsel)   • Vernietiging  versus  prejudiciële  beslissing   " Het  Grondwettelijk  Hof  kan  zich  op  2  totaal  verschillende  manieren   uitspreken   • Naar  aanleiding  van  een  prejudiciële  vraag  !  Niet   vernietigd,  blijft  bestaan   • Op  basis  van  een  verzoek  tot  nietigverklaring  !  Vernietigd       8  

Samenvatting  EcoFin  

•

 

JVD  

2013  

o Besluitwetten  (kort  na  oorlog)   " Besluitwet  van  1945  betreffende  de  economische  reglementering   en  de  prijzen  (vb.  verbod  verkoop  aan  abnormaal  hoge  prijzen)  !   gedeeltelijk  opgeheven   " Blijft  enkel  nog  gelden  voor  de  bevoegdheid  om  maximumprijzen   vast  te  stellen   " Belang  is  nihil   o Ministeriële  Besluiten   " Machtiging  door  wetgever   " Machtiging  via  Koninklijk  Besluit  (detailmaatregelen)   " Vb.  MB  betreffende  bijzondere  bepalingen  inzake  prijzen   (prijswijzigingen  en  prijsverhogingen)     Beleidsovereenkomsten   o Beleidsovereenkomsten  onder  overheidslichamen   " Bv.  wet  overheidsbedrijven  (wet  21  maart  1991)   • Beheerscontract  moet  reeks  aangelegenheden  regelen  (oa   taken  overheidsbedrijf,  grondregelen  inzake  tarieven,   gedragsregels  tav  gebruikers,  toelagen  en  vergoedingen)   • Ontbinding  niet  mogelijk  !  Art.  1184  BW  niet  mogelijk   • Duur:  3-­‐5  jaar;  jaarlijkse  toetsing  en  desgevallend   aanpassing  aan  gewijzigde  marktomstandigheden  ogv   objectieve  parameters   • Daden  van  koophandel  maar  boek  III  Wb.  Kh.  niet  van   toepassing  !  Kunnen  niet  failliet  verklaard  worden     o Beleidsovereenkomst  tussen  overheid  en  (privé)ondernemingen   " Geen  uitdrukkelijke  rechtsgrond  (sector)  !  Geen  zelfbinding   mogelijk   " Wel  uitdrukkelijke  rechtsgrond  !  Overheid  kan  aan  zelfbinding   doen   • Bv.  Programmaovereenkomsten   o Prijs  !  Overheid  en  petroleumsector     • Bv.  “kansspelenconvenant”   o Gemeenten  kunnen  een  beleid  uitwerken  in  verband   met  kansspelen  op  hun  grondgebied  (Bv.   Openingsuren)   • Toepassing  (rechtsgrond  in  de  wet  van  19  april  2002):   beheerscontract  tussen  Belgische  Staat  en  Nationale  Loterij   o ½  inkomsten  naar  uitbetaling  winnaars   o ½  inkomsten  naar  goede  doelen,  evenementen,  sport     o Rechtsgrond   " Algemeen  belang  via  privaatrecht   " Geen  zelfbinding  (tenzij  uitdrukkelijke  rechtsgrond)   o Aard  binding   " Privaatrechtelijke  contractuele  aard   " Algemeen  belang   " Goede  trouw   9  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

§3:  Economisch  grondslagenrecht     Gelijkheidsbeginsel   • Artikelen  10  en  11  G.W.     Publiekrechtelijke  strekking   • Wie  zich  in  zelfde  voorwaarden  bevindt  moet  gelijk  behandeld  worden   • Wie  zich  in  verschillende  voorwaarden  bevindt,  moet  verschillend  behandeld   worden   • Zoniet  schending  van  gelijkheidsbeginsel   • Ongelijke  behandeling  van  gelijke  situaties  is  geoorloofd  indien  objectief  en   redelijk  verantwoord,  rekening  houdend  met  aard,  doel  en  gevolgen     • 3  criteria   o Objectief  en  redelijk  verantwoord   o Pertinentie  (ongelijke  behandeling  moet  relevant  zijn)   o Evenredigheid  (zie  oa  Biorim  arrest)  =  Proportionaliteitsprincipe     • Arrest  Lemmens  (Raad  van  State):   o Case:  Belasting  voor  alle  autokerkhoven  die  op  minder  dan  100m  van  de   openbare  weg  liggen  !  1  autokerkhof  in  Borsbeek   o De  overheid  mag  geen  willekeurig  onderscheid  maken   o De  overheid  maakt  een  willekeurig  onderscheid  indien  het  al  dan  niet   verschuldigd  zijn  van  een  belasting    afhankelijk  is  van  een  voorwaarde  die   niet  in  kennelijk  verband    staat  met  de  aard  van  de  belasting,  noch  met  de   belastingheffing     • Arrest  Biorim  (Arbitragehof  =  Grondwettelijk  Hof)   o Verschillende  behandeling  van  verschillende  soorten  labo’s  (voorwaarden     tegemoetkoming  ziekteverzekering)   " Labo’s  verbonden  aan  ziekenhuizen  en  Uniefs   " Privélaboratoria   • Opgelegde  vorm:  burgerlijke  personenvennootschap   • Mensen  die  klinische  testen  uitvoeren  moeten  vennoot  zijn   o Verschillende  behandeling  is  mogelijk  mits  objectieve  en  redelijke   verantwoording   " Vereiste  van  een  burgerlijke  personenvennootschap:  geen   probleem  !  Overconsumptie  tegegaan   " Vereiste  van  vennoot:  houdt  verband  met  nagestreefde  doel,  maar   is  onevenredig  (te  verregaande  aantasting  vrijheid  van  vereniging)   =  Probleem  met  de  evenredigheidstoets                

 

10  

Samenvatting  EcoFin  

•

•

JVD  

2013  

    Verschoonbaarheid  gefailleerde  (Arbitragehof)   o Verschoonbaar  !  Schuldeisers  kunnen  zich  na  de  sluiting  van  het   faillissement  niet  meer  tot  u  richten   o Art.  81  Fail.  W.:  uitsluiting  mogelijkheid  verschoonbaarverklaring  indien   gefailleerde  veroordeeld  is  voor  bepaalde  misdrijven   " Onderscheiden  behandeling   " Objectief  verantwoord  maar  niet  evenredig  omdat:   • Automatisch  en  levenslang   • Geen  appreciatie  rechter   • Al  of  niet  in  verband  met  handelsactiviteit  van  gefailleerde     Uitsluiting  vrije  beroepen  van  WMPC  (Grondwettelijk  Hof)   o WMPC  van  toepassing  op  “ondernemingen”  !  Alle  entiteiten  die  op   duurzame  wijze  een  economische  activiteit  verrichten   o Vrije  beroepen  zijn  ondernemingen  maar  worden  uitgesloten  indien  zij   onderworpen  zijn  aan  een  bij  wet  opgericht  tuchtorgaan  (Art.  3)   " Verder  worden  ook  tandartsen  en  kinesisten  uitgesloten   " Wet  WMPC  definieert  vrije  beroepers  als  entiteiten  die  geen   koopman  zijn,  die  niet  onder  het  toepassingsgebied  kunnen   gebracht  worden  van  de  commerciële  verrichtingen  en  waarvoor   er  een  bij  wet  opgericht  tuchtorgaan  bestaat   " Vastgoedmakelaars  vallen  sowieso  onder  de  toepassing  van  de   WMPC  omdat  ze  automatisch  koopman  zijn     o Logopedist  die  vertrekt  uit  groepspraktijk  !  Anderen  klagen  haar  aan   voor  oneerlijke  handelpraktijken   " Logopediste  is  onderworpen  aan  de  WMPC  !  Tegen  haar  kan  een   vordering  tot  staking  worden  ingesteld   " Schending  gelijkheidsbeginsel  !  Want  de  logopedist  kan  geen   vordering  instellen  tegen  een  kinesist  (valt  niet  onder  de  WMPC)   uit  de  voormalige  groepspraktijk   " #  Ongelijke  behandeling  tussen  logopedisten  en  kinesisten   " 6/04/2011  !  Grondwettelijk  Hof  !  Uitsluiting  van  vrije  beroepen   is  in  strijd  met  het  gelijkheidsbeginsel  (bij  wijze  van  prejudicieel   arrest)     " Deze  zomer  nieuw  arrest  !  Grondwettelijk  Hof  vernietigt  de   uitsluiting  van  de  vrije  beroepen  en  tandartsen  en  kinesisten  uit  de   WMPC  #  Zij  vallen  integraal  onder  de  toepassing  van  de  WMPC   " In  de  toekomst  zal  men  dit  proberen  veranderen    

 

         

o Wet  2/8/2002  vrije  beroepen  (enkele  bepalingen  verboden  cf  WMPC)   o Geen  regelen  inzake  oneerlijke  handelspraktijken  of  marktpraktijken  in  de   Wet  van  2/8/2002  

11  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Onrechtmatige  bedingen  en  distributienetbeheerders  (Grondwettelijk  Hof)   o Waalse  Decreet  van  12  april  2001  betreffende  de  organisatie  van  de   gewestelijke  elektriciteitsmarkt  bevat  regelen  die  consument  beschermen   !  Verhouding  tot  regelen  inzake  oneerlijke  bedingen  Wet   Marktpraktijken?   " Bv.  Regel  langdurige  stroompanne  !  Schadevergoeding   o 2  verschillende  interpretaties   " Aanvullen:  grondwettelijk   " Uitsluiten:  niet  grondwettelijk  (was  de  interpretatie)  !  Want   anders  gelijkheidsbeginsel  geschonden  

  Privaatrechtelijke  strekking   • Algemeen  rechtsbeginsel   • Voor  de  rest  irrelevant         Bevoegdheidsverdeling     • Wet  8  augustus  1980  zoals  gewijzigd   • Economisch  beleid  !  Gewesten:  art.6  §1    met  inachtneming  van:   o Vier  vrijheden  VWEU   o Vrijheid  handel  en  nijverheid  (Decreet  d’Allarde)   " Wetboek  economisch  recht  heft  d’Allarde  op   o Het  normatief  kader  van  de  economische  unie  en  de  monetaire  eenheid     • Limitatieve  bevoegdheden  voor  federale  overheid  (vb.  bescherming  verbruiker,   mededinging,  marktpraktijken,  prijzenreglementering,  handels-­‐  en   vennootschapsrecht…)   • Residu  van  bevoegdheid  voor  gewesten   • Art.  10:  impliciete  bevoegdheden  gewesten     o Noodzakelijk  voor  uitoefening  bevoegdheden   o Slechts  marginale  weerslag  op  federale  materie   o #  Gewesten  kunnen  dus  optreden  binnen  die  federaal  voorbehouden   bevoegdheden  als  deze  2  voorwaarden  voldaan  zijn       Vrijheid  van  handel     • Decreet  d’Allarde  1791  (opgeheven)   • Wetboek  Economisch  Recht  #     o Art.  II.3.  Iedereen  is  vrij  om  enige  economische  activiteit  naar  keuze  uit  te   oefenen  =  Vrijheid  van  handel   o Art.  II.4.  De  vrijheid  van  ondernemen  wordt  uitgeoefend  met  inachtneming   van  de  in  België  van  kracht  zijnde  internationale  verdragen,  van  het   algemeen  normatief  kader  van  de  economische  unie  en  de  monetaire   eenheid  zoals  vastgesteld  door  of  krachtens  de  internationale  verdragen  en   de  wet,  alsmede  van  de  wetten  die  de  openbare  orde  en  de  goede  zeden   betreffen  en  van  de  bepalingen  van  dwingend  recht    

 

12  

Samenvatting  EcoFin   • •   •

JVD  

2013  

Publiekrechtelijke  strekking  (1)  #  Verhouding  tussen  particulieren  en   overheid   Privaatrechtelijke  strekking  (2)  #  Verhouding  tussen  particulieren   onderling      (1)  Publiekrechtelijke  strekking   o Beschermt  particulier  tegen  uitvoerende  macht   o Beperkingen  zijn  mogelijk  maar   " Zij  moeten  wettelijke  grondslag  hebben   " Toegewezen  bevoegdheden  slechts  gebruiken  in  het  kader  van  de   aan  het  bestuur  toegewezen  algemene  of  bijzondere   politiebevoegdheden   " Evenredigheidsbeginsel    !     o Onevenredige  beperking  vrijheid  van  nijverheid   " Arrest  Raad  van  State  26  maart  2006   • Sluitingsuur  herbergen  (Waregem)  !  Overlast   (nachtlawaai)  in  een  bepaalde  straat   • Waregem  kan  maatregelen  nemen  om  de  openbare  rust  te   vrijwaren   • Sluitingsuur  voor  alle  cafés  op  het  grondgebied  van  de  stad   !  Dit  gaat  te  ver  !  Niet  proportioneel   " Arrest  Raad  van  State  1  juli  2010   • Verkoop  alcohol  door  nachtwinkels  (Leuven)   • Verbod  om  alcohol  te  verkopen  tussen  12u  ’s  nachts  en  8u   ’s  morgens   • Probleem  kon  gelokaliseerd  worden  op  een  beperkt  deel   van  het  grondgebied  van  Leuven  !  Men  gaat  weer  te  ver  !   Men  viseert  beter  enkel  de  winkels  waar  overlast  is  want  de   anderen  genieten  vrijheid  van  nijverheid   " Het  gelijkheidsbeginsel-­‐argument  (faalt)  !  ‘Als  we  het  niet  voor   iedereen  opleggen  dan  schenden  we  het  gelijkheidsbeginsel’   • Verschil  want  er  zijn  nachtwinkels  mét  overlast  en   nachtwinkels  zonder  overlast  #  Andere  situaties   " Arrest  Hof  van  Cassatie  17  december  2010   • Afvalverwerking  (inzamelpunten  op  private  eigendom)  !   Vrijheid  van  handel  houdt  in  dat  je  een  onderneming  niet   kan  verhinderen  van  bepaalde  categorieën  huisvuil  op  te   halen  op  privaat  terrein   " Arrest  Raad  van  State  11  januari  2007   • Automatenwinkel  (met  alcoholische  dranken)  !  Openbare   overlast   • RvS  maakt  onderscheid  tussen  de  morele  en  materiële   openbare  orde   • Inperking  van  de  vrijheid  van  nijverheid  moet  nodig  zijn   om  materiële  openbare  orde  te  garanderen.  Een  verstoring   van  de  morele  openbare  orde  volstaat  op  zich  niet  

     

13  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  3:  30/09/13)  

•

(2)  Privaatrechtelijke  strekking   o Vrije  keuze  beroepsactiviteit   o Vrijheid  te  voorzien  in  productiefactoren  en  producten  af  te  zetten     o Vrijheid  is  niet  absoluut  !  enerzijds  beperkt  door  dwingende   reglementering  (Bv.  Vergunningen)  en  anderzijds  door  de  vrijheid  van   anderen  om  ook  een  economische  activiteit  uit  te  oefenen     o Beperking  !  Hof  van  Cassatie   " Geen  schade  berokkenen   " Geen  absoluut  recht:  wordt  beperkt  door  het  bestaan  van  gelijke   rechten  bij  anderen     o Beperking  !  Niet-­‐concurrentiebeding  bij  overdracht  handelszaak   (zonder  RP)   " Niet-­‐concurrentiebeding  !  Beperking  van  iemands  vrijheid  van   nijverheid   • Kan  conventioneel   • Kunnen  ook  automatisch  bestaan     " Maakt  automatisch  deel  uit  van  waarde  van  de  handelszaak   • A  draagt  handelszaak  over  aan  B  !  A  moet  zich  onthouden   van  concurrentie  aan  B   • Eventueel  conventioneel  preciseren  voor  meer   duidelijkheid     " Beperkt  in  tijd,  ruimte  en  materie   • Meestal  2  a  3  jaar   • Materie  !  Beperkt  tot  de  activiteit  die  wordt  overgedragen   • Ruimte  !  Beperkt,  maar  hangt  af  van  de  activiteit   o Bij  een  bakker  !  100km  verder  valt  er  niet  onder   o Plaatser  van  ramen  en  deuren  !  Veel  ruimer     " Stel  dat  de  bakkerij  in  Oosterzele  een  BVBA  is  en  de   aandeelhouders  hun  aandelen  overdragen  aan  een  entiteit  X   (Anders  dan  de  overdracht  van  een  handelszaak)   • In  deze  overdracht  is  een  niet-­‐concurrentieverplichting  niet   automatisch  besloten  !  Niet  concurrentiebeding  moet   uitdrukkelijk  in  het  contract  worden  afgesloten     o Afspraken  tussen  ondernemingen  en  medewerkers    

             

14  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Niet-­‐concurrentie  als  bestuurder  en  als  aandeelhouder   " Bestuurders/zaakvoerders   • Geen  expliciet  verbod  maar   o Vereiste  “goede  trouw”  verhindert  dat  men   bestuurder  is  in  twee  concurrerende   ondernemingen  (Als  beide  concurrenten  akkoord   zijn,  is  er  geen  probleem  !  Zal  niet  voorvallen)   o Duur:  minstens  duur  mandaat,  mogelijks  ook  daarna   " Bestuurder  in  NV  X  (concurrent  van  NV  Y)   wordt  afgezet  !  Kan  deze  bestuurder  dan   direct  naar  NV  Y  ?#  Men  is  er  nog  niet  uit,   wel  staat  vast  dat  men  rekening  moet  houden   met  wat  er  conventioneel  is  afgesproken     o Niet  statutair  doel,  maar  werkelijk  uitgeoefende   activiteit   " Om  te  bepalen  of  X  en  Y  wel  concurrenten   zijn   " Statutair  doel  meestal  zeer  ruim  omschreven   is     o Sancties  (ontslag  en  schadevergoeding)   " Ook  bij  statutair  benoemde  bestuurders   " Niet  enkel  NV,  ook  in  andere   vennootschapsvormen   " Dit  is  een  ernstige  reden  voor  ontslag     • Conventionele  beperkingen   o Toegelaten   o Voorwaarden  (Ven.  W.  zegt  niets)   " Negatieve  (tijd,  ruimte  en  materie)   " Positieve  (wettig  belang)   o Sancties  (absolute  nietigheid)     " Aandeelhouders   • Mogen  aandelen  bezitten  in  verschillende  concurrerende   kapitaalvennootschappen   o Dit  wordt  maar  een  probleem  bij   personenvennootschappen   • Personenvennootschap:  intuitu  personae  (niet-­‐ concurrentieverplichting)     "

   

Inbreng  van  handelszaak  in  vennootschap  (zie  hoger)   • Je  bent  aandeelhouders,  maar  je  mag  geen  concurrerende   activiteit  uitoefenen  !  Ligt  vervat  in  overdracht  van   handelszaak   • Verkoop  aandelen  is  niet  gelijk  aan  overdracht  van  de   handelszaak  (geen  niet-­‐concurrentieverplichting)  

15  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Wet  van  19  december  2005  betreffende  de  precontractuele  informatie  bij   commerciële  samenwerkingsovereenkomsten   " Bv.  franchising,  bevoorradingsovereenkomsten   • Franchising  =  Bepaalde  techniek  waar  de  franchisenemer   het  recht  krijgt  om  het  uithangbord,  de  commerciële   strategie  van  de  franchisegever  te  gebruiken   o Bv.  McDonald’s   o Instappen  als  franchisenemer  !  Betalen  van   drempelgeld  om  toe  te  treden  (Front  money)   o Jaarlijks  ook  royalty’s  betalen     " Wet  van  19/12/2005  !  Bescherming  van  de  franchisenemer  =   zwakkere  partij   • Beperking  van  de  vrijheid  van  de  franchisegever     " 1  maand  voor  sluiten  overeenkomst:   • 1  maand  wachttermijn  vooraleer  het  eigenlijke  contract   wordt  gesloten   • Ontwerp  van  overeenkomst  (bij  wet  verplichte   precontractuele  informatieverplichting)   • Afzonderlijk  document  met  onder  meer   concurrentiebedingen   • Geen  enkele  verbintenis  /  betaling     • Sanctie:     o Franchisenemer  kan  nietigheid  overeenkomst   vragen  (twee  jaar)   " Relatieve  nietigheid  !  Niet  van  openbare   orde  !  Louter  om  de  zwakkere  partij  te   beschermen  !  Moet  opgeworpen  door  de   franchisenemer   o Nietigheid  van  bedingen  die  niet  voorkwamen  in   afzonderlijk  documenten     o Verkoopsweigering   " Boycotactie   • =  Verschillende  entiteiten  (X,Y  en  Z)  spreken  af  om  niet   meer  te  leveren  aan  A  !  In  principe  verboden     • Overeenkomsten  die  tot  doel  hebben  concurrent  van  de   markt  te  drijven  =  verboden   • Toelaatbaar  wanneer  de  overeenkomst  die  men  wil   handhaven  geoorloofd  is   o Bekendste  voorbeeld  in  rechtspraak  !  Aantal   groothandelsaars  met  betrekking  tot   geneesmiddelen.  Één  van  de  entiteiten  op  de  markt   was  zowel  groothandelaar  als  kleinhandelaar  (Z)  .  X   en  Y  beslissen  om  Z  te  boycotten  en  geneesmiddelen   meer  te  leveren  aan  Z.  Omdat  Z  geneesmiddelen   verkocht  aan  cliënten  aan  lagere  prijzen  !  Dit   omdat  hij  zowel  groot-­‐  als  kleinhandelaar  was.  X  en    

16  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Y  leveren  geen  geneesmiddelen  meer  aan  Z   #  Hier  was  de  boycotactie  gerechtvaardigd  !  X  en   Y  hebben  een  ‘nobel  doel’  met  hun  actie.  Men  zorgt   ervoor  dat  andere  kleinhandelaars-­‐apothekers   levensvatbaar  kunnen  blijven     o Oneigenlijke  verkoopsweigering   " Hier  is  reeds  een  contract   " ‘Ik  lever  niet  meer  aan  u’  !  Contractuele  wanprestatie   " =  Weigeren  leveringsverplichting  uit  te  voeren     " Bv.  Concessieovereenkomst   • Gever  geeft  aan  houder  (garage)  het  recht  om  goederen  af   te  nemen  en  verder  te  verkopen  aan  particulieren  (Bv.   Mercedes)   o Garage  heeft  het  recht  op  levering  van  auto’s     o Eigenlijke  verkoopsweigering     " Geen  bestaande  contractuele  verhouding   " Stel  onderneming  zegt:  ‘ik  verkoop  niet  aan  mensen  met  een  bril’   !  Duidelijk  te  onderscheiden  van  oneigenlijke  verkoopsweigering   " In  principe  geldig   • Contractuele  vrijheid     • Uitzonderingen  in  de  wet  bepaald  (met  inbegrip  van  non-­‐ discriminatiewet)   o Huidskleur,  politieke  overtuiging,  …   o Bv.  Negers  die  café  willen  betreden  en  buitenwipper   laat  hen  niet  binnen  !  Onrechtmatige  uitoefening   van  de  contractuele  vrijheid   o Nog  een  uitzondering  !  Recht  op  basisbankdienst   !  Elke  natuurlijke  persoon  die  in  België  zijn   verblijfplaats  heeft,  heeft  recht  op  een  zichtrekening     • Beperking:  schending  van  mededinging   o Misbruik  van  machtpositie     • Beperking:  schending  van  de  eerlijke  marktpraktijken   (WMPC)   o Art.  95  WMPC  !  Algemene  bepaling  die   gedragingen  verbiedt  die  in  strijd  zijn  met  de   eerlijke  handelsgebruiken  !  Elke  handelspraktijk   die  hiermee  in  strijd  is  en  waardoor  de  belangen  van   een  andere  onderneming  mogelijk  kunnen  worden   geschaad  (2  voorwaarden  dus)   o Norm  waar  een  onderneming  die  slachtoffer  is  van   een  verkoopsweigering  zich  op  zou  kunnen   beroepen      

17  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Beperkende  werking  mededingingswetgeving!!   " Rechtspraak  van  het  Hof  van  Cassatie  !   Wanneer  we  een  bepaalde  praktijk  hebben   getoetst  aan  de  mededingingsreglementering   en  we  komen  tot  de  vaststelling  dat  deze   praktijk  niet  in  strijd  is  met  de   mededingingsreglementering  !  Dan  kan   deze  praktijk  niet  meer  worden  verboden  op   basis  van  de  norm  oneerlijke  marktpraktijken   #  Art.  95  WMPC  kan  je  dus  niet  meer   toepassen   " Bv.  Onderneming  met  machtspositie  weigert   te  contracteren  met  andere  onderneming  die   goederen  wil  afnemen  !  Nagaan  of  er  een   misbruik  is  van  die  machtspositie   • Misbruik  !  Contractsweigering   verboden   • Geen  misbruik  !  Geen  schending   mededingingsrecht   o Proberen  dan  !  Wel  in  strijd   met  Art.  95  WMPC   o HvC  #  Dit  kan  niet     • Beperking:  misbruik  van  recht   o Leverancier  geen  redelijk  belang   o Kennelijk  onevenwicht  in  belangen     o #  Uitoefenen  rechten  op  een  kennelijk  onredelijke   wijze     o Exclusiviteitcontracten   " Exclusiviteitscontract  =   • Onderneming  A  en  B  !  B  krijgt  het  recht  om  bij  A  bepaalde   goederen  aan  te  kopen.  B  mag  deze  goederen  ook  enkel  bij   A  aankopen  !  Beperkt  de  economische  vrijheid  van  B  #   Wordt  aanvaard  onder  een  aantal  voorwaarden   " Rechtmatig  tenzij:   • Hinderlijk  monopolie     • Uitschakeling  van  andere  leveranciers  door  weglokken  van   andermans  cliënteel   • Aangegaan  zonder  tijdsbeperking   • Europese    regelgeving:     o Onder  andere  groepsvrijstelling  verticale   overeenkomsten              

18  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

Stel:  Belgische  concessiegever  !  geeft  aan  concessiehouder   A  het  recht  zijn  goederen  te  verkopen  in  Vlaanderen.   Concessiehouder  B  mag  verkopen  in  Brussel  en  Wallonië.   Concessiehouder  C  in  Duitsland.  En  Concessiehouder  Kees   in  Nederland   o Op  deze  manier  worden  markten   gecreëerd/afgebakend  !  Markten  worden  exclusief   voorbehouden  aan  bepaalde  ondernemingen   o Inbreuk  op  het  principe  van  vrij  verkeer   o Groepsvrijstelling  verticale  overeenkomsten  voor   spelers  op  een  verschillend  niveau  in  de   distributieketen  #  Indien  u  aan  een  bepaald  aantal   voorwaarden  voldoet  is  uw  overeenkomst  conform   de  mededingingsreglementering   " Onderscheid  actieve  en  passieve  verkoop   • We  mogen  aan  A  verbieden  dat  hij  op   een  actieve  wijze  zijn  producten  gaat   promoten  in  Brussel,  Wallonië,   Duitsland  en  Nederland   • Als  concessiehouder  A  spontaan  een   klant  over  de  vloer  krijgt  uit  Brussel,   Wallonië,  Duitsland  of  Nederland  !   Dan  mag  men  A  niet  verbieden  om   deze  klant  te  verbieden     • Het  louter  bezitten  van  een  website  #   Geen  actieve  verkoop  

•

               

 

2013  

 

19  

Samenvatting  EcoFin  

JVD   Hoofdstuk  2:  De  onderneming    

2013  

(Les  4:  30/09/13)  

De  onderneming   • De  onderneming  als  rechtssubject   o Geadresseerde  van  rechtsregelen   • De  onderneming  als  rechtsobject   o Belangenverhoudingen  zijn  anders    dan  in  vennootschappenrecht     De  onderneming  als  rechtssubject   • Definitie  Walter  Van  Gerven   o Zelfstandige  en  duurzame  organisatie   " Met  structuur  en  regelmaat   o Met  behulp  van  mensen  en  middelen   " Bv.  Bedrijfsuitrusting   o Productie  en  distributie  van  goederen  /  diensten   o Betaling  van  een  adequate  vergoeding  door  afnemers   " ≠  Winstoogmerk  cf.  daden  van  koophandel  !  Handelaar   " De  vergoeding  moet  minstens  voldoende  zijn  om  de  kosten  te   dekken  en  eventueel  ook  een  bepaalde  winst  !  Winstoogmerk  is   niet  nodig  om  als  onderneming  te  worden  beschouwd     • Specifieke  invulling  voor  de  toepassing  van  wettelijke  bepalingen:   o Ondernemingsraad   o Boekhoudwet   o Europees  mededingingsrecht  (art.  101  ev  VwEU)   o Belgische  mededingingswetgeving  en  Wet  Marktpraktijken   o #  Wb.  Econ.  R.     • Ondernemingsraad  (illustratief)   o “Technische  bedrijfseenheid  op  grond  van  economische  en  sociale   criteria”     • Boekhoudwet  (illustratief)   o Wet  17  juli  1975  art.  1:  zeer  ruime  omschrijving  +  mogelijke  uitbreiding   toepassingsgebied  bij  K.B.   o Verplichting  om  een  passende  boekhouding  te  houden:   " Natuurlijke  persoon-­‐handelaar   " Handelsvennootschappen   " Burgerlijke  vennootschappen  met  handelsrechtelijke  vorm   " Openbare  instellingen  die  belast  zijn  met  een  opdracht  van   commerciële,  industriële  of  financiële  aard                  

20  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Art.  101  VwEU   o Onderneming  !  Geen  definitie  in  het  Verdrag#  Rechtspraak  H.v.J.   " “Elke  eenheid  die  een  economische  activiteit  uitoefent,  ongeacht  de   rechtsvorm  en  de  wijze  waarop  zij  wordt  gefinancierd”   (H.v.J.  23  april  1999,  zaak  C-­‐41/90,  Jur.  1991,  I-­‐210)   • Ongeacht  natuurlijke  persoon/rechtspersoon/VZW   • Wijze  van  financiering  !  entiteit  die  subsidies  ontvangt  kan   ook  een  onderneming  zijn     " Economische  activiteit  =  Aanbieden  van  goederen  en  diensten  op   de  markt   (H.v.J.  16  juni  1987,  zaak  118:85,  Jur.  1987,  2599  

  o Overheidsondernemingen   " Economische  activiteit  versus  specifieke  overheidstaken   • Arrest  Eurocontrol  (H.v.J.  19  januari  1994,  zaak  C-­‐  364/92,   Jur.  1994,  I-­‐43)   o Luchtverkeer  boven  Europa   o Vraag  of  Eurocontrol  kan  beschouwd  worden  als  een   onderneming  in  de  zin  van  het  mededingingsrecht  !   Het  Hof  zegt  neen  !  Omdat  Eurocontrol  zich  bezig   houdt  met  de  uitoefening  van  een  taak  die  eigenlijk   een  typische  overheidstaak  is   o Het  feit  dat  Eurocontrol  een  taak  vervulde  bij  de   inning  van  taksen  maakt  geen  verschil  (stelde  zelf  de   taks  niet  vast)   o #  Geen  economische  taak  maar  overheidstaak     • Arrest  Selex  Sistemi  (Ger.EG  12  december  2006,  zaak  T-­‐ 155/04,  Jur.  2006,  II-­‐4797)   o Eurocontrol  verrichtte  verschillende  activiteiten   " Organisatie  luchtruim   " Ontwikkelen  technische  normen   " Actief  bij  onderzoek  &  ontwikkeling   " Bijstand  verlenen  aan  de  lidstaten  in  het   kader  van  openbare  aanbestedingsprocedures   !  Consulting   o Gerecht  van  Eerste  Aanleg   " Wanneer  een  entiteit  verschillende   activiteiten  uitoefent  !  Activiteit  per   activiteit  afzonderlijk  bekijken  of  het  gaat  om   een  typische  overheidstaak  of  een   economische  activiteit   " Door  het  Hof  bevestigd   " Wordt  ook  gebruikt  voor  de  toepassing  van  de   wet  marktpraktijken          

21  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Organisatie  luchtruim  =  Overheidstaak   Onderzoek  &  Ontwikkeling  =  niet  als   economische  activiteit  omdat  het  onderzoek   werd  verricht  om  het  gratis  ter  beschikking  te   stellen  van  de  lidstaten   " Consulting  =  wel  een  economische  activiteit     • Arrest  Ambulanz  Glöckner  (H.v.J.  25  oktober  2001,  zaak  C-­‐ 475/99,  Jur.  2001,  I-­‐8089)   o Is  ziekenvervoer  een  economische  activiteit?   " Ja  !  Zowel  dringend  als  niet-­‐dringend   vervoer   o Moeders  en  dochters   " Kunnen  de  dochter  en  moeder  mededingingsrechtelijk  als   eenzelfde  entiteit  worden  beschouwd?  !  Je  moet  nagaan  of  die   moederonderneming:   • Een  beslissende  invloed  heeft  bij  het  uitstippelen  van  het   beleid  door  de  dochter  (kan  zij  zich  inlaten  met  het   commercieel  beleid  van  de  dochter)   • Heeft  de  moederonderneming  van  deze  mogelijkheid   daadwerkelijk  gebruikt  gemaakt     " Heeft  de  moeder  100%  in  handen  !  Weerlegbaar  vermoeden   " Heeft  de  moeder  minder  dan  25%  !  Niet  beschouwen  als   eenzelfde  entiteit     o Handelsagenten   " Concessiegever  en  –houder  worden  mededingingsrechtelijk  als  2   afzonderlijke  entiteiten  beschouwd   " Principaal  die  voor  het  distribueren  van  zijn  goederen  gebruikt   maakt  van  een  vertegenwoordigingsbevoegde  handelsagent  en   contracten  sluit  met  A,  B,  C  en  D  !  Kan  de  principaal  tegen  de   handelsagent  zeggen  dat  hij  die  goederen  moet  verkopen  aan  30   euro?   • Ja  aan  de  handelsagent  mag  men  dit  zeggen   • Aan  de  concessiehouder  mag  men  dit  niet  zeggen     • Een  handelsagent  is  een  vertegenwoordiger  !  Treedt  op  in   naam  van  en  voor  rekening  van  principaal  =  verlengstuk  van   de  principaal  (wordt  geen  eigenaar  van  de  goederen)  =   eenzelfde  entiteit   • De  concessiehouder  sluit  in  eigen  naam  contracten  en  wordt   ook  eigenaar  van  de  goederen  =  2  aparte  entiteiten     " "

           

22  

Samenvatting  EcoFin   •

•

 

JVD  

2013  

Belgische  kartelwetgeving  /  WMPC  /  Wb.  Econ.  R.   o “Alle  natuurlijke  personen  en  rechtspersonen  die  op  duurzame  wijze  een   economisch  doel  nastreven”   " #  Verrichten  van  economische  activiteit  staat  ook  hier  centraal   " #  Rechtsvorm  is  irrelevant   " #  Winstoogmerk  speelt  geen  rol     Beoefenaren  van  vrij  beroepen   o Advocaten    /  Orde  van  Vlaamse  Balies  (Cass.  25  september  2003,  RW   2003-­‐2004,  979,  noot  Y.  Montangie)   " Orde  van  Vlaamse  Balies  vaardigt  een  reglement  uit  waarbij  ze   geïntegreerde  samenwerkingsverbanden  volledig  verbiedt  !  Dit   zijn  samenwerkingsvormen  die  worden  opgericht  tussen  enerzijds   advocaten  en  anderzijds  andere  beroepsbeoefenaars  zoals   boekhouders/revisoren  (Dit  is  in  strijd  met  de  deontologische   voorschriften  van  een  advocaat)   " #  Dit  moet  beschouwd  worden  als  een  besluit  van  een   ondernemersvereniging  #  Deze  zijn  verboden  als  zij  de   mededinging  beperken     " Eerste  argument  !  Geen  o  ondernemersvereniging  maar  een   beroepsorde   " Redenering  Cassatie  !  2  etappes   • Kijken  of  een  advocaat  een  onderneming  is  in  de  zin  van  het   mededingingsrecht  !  Het  Hof  van  justitie  had  reeds  beslist   dat  een  advocaat  een  onderneming  is   • Advocaat  is  een  onderneming  dus  de  Orde  van  Vlaamse   balies  is  een  ondernemersvereniging       " #  Dit  kon  ook  bereikt  worden  door  minder  ingrijpende   maatregelen  die  de  mededinging  minder  hard  beperken  =   Proportionaliteitsbeginsel       o Wet  marktpraktijken  /  Wb.  Econ.  R.   " Ruime  invulling   " Vzw’s,  ziekenhuizen  vallen  onder  wet  marktpraktijken   • VZW  voor  zover  ze  goederen  aanbieden/prestaties   verrichten   " Niet:  Taken  van  openbaar  belang  #  Ook  hier  beoordeling  per   activiteit   • !  Restrictieve  invulling  :  distributienetbeheerder   o Bv.  Eandis   o Argument  distributienetbeheerder  !  Neen,  want   taak  van  openbaar  belang   o Grondwettelijk  Hof  vult  ‘taak  van  openbaar  belang’   restrictief  in  !  Distributienetbeheerder  !   Economische  activiteit  en  dus  ook  onderneming       23  

Samenvatting  EcoFin   "

"

 

JVD  

2013  

Kunnen  ziekenfondsen  als  een  onderneming  worden  beschouwd?   • Activiteiten  van  ziekenfondsen  ‘salamiseren’   o Wat  de  tegemoetkomingen  van  Bv.  Een   doktersbezoek  betreft  =  taak  van  openbaar  belang   o Ziekenfondsen  organiseren  reizen,  taalkampen,   bieden  hospitalisatieverzekeringen  aan  !  Voor  deze   activiteiten  zijn  zij  wel  een  onderneming  in  de  zin   van  de  wet  marktpraktijken     Vrije  beroepen  (supra)   • Uitsluiting  van  de  vrije  beroepen  uit  de  wet  marktpraktijken   =  schending  gelijkheidsbeginsel     • Toekomst  !  Wetboek  Economisch  Recht  !  De  vrije   beroepen  zullen  niet  onder  de  toepassing  vallen  van  de   regelen  in  verband  met  marktpraktijken  !  Voor  hen  een   apart  boek   o Nieuwe  definitie  van  ‘vrij  beroep’  !  De  tandartsen   en  kinesisten  zullen  wel  onder  de  wet   marktpraktijken  vallen  en  niet  onder  de  aparte   regeling  voor  de  vrije  beroepen   •

Apotheker   o Activiteiten  opsplitsen   " Verkoop  geneesmiddelen  !  Vrij  beroep   " Verkoop  cosmetica,  lotions  !  Commerciële   activiteit  en  dus  onder  toepassing  van  de   regeling  marktpraktijken  

  Onderneming  als  rechtsobject   • Ondernemingseigendom  en  –belang   o Zaak  de  “Blauwe  Hand”  (Kh.  Antwerpen  17  juli  1958)   " Eerste  zaak  waar  het  belang  van  de  onderneming  wordt   onderscheiden  van  het  belang  van  de  aandeelhouders   " Familievete  !  Aandeelhouders  hadden  ruzie   • Ene  deel  !  Wil  vereffenen   • Ander  deel  !  Wil  nieuwe  ondernemingsleider   " De  rechtbank  zegt  dat  men  niet  kan  tolereren  dat  een   vennootschap  die  het  commercieel  goed  doet  en  waar  200  mensen   werken,  wordt  vereffend  !  Werknemers  mogen  niet  het   slachtoffer  worden  van  een  familievete   #  “Onderneming  maakt  deel  uit  van  nationaal  patrimonium”   " Men  houdt  niet  enkel  rekening  met  het  belang  van  de   aandeelhouders  (familievete),  maar  ook  met  het  belang  van  de   werknemers  (onderneming)     " Privé-­‐belang  $!  belang  onderneming        

24  

Samenvatting  EcoFin  

•

•

•

         

JVD  

2013  

o Zaak  “Freuhauf”(HvB  Parijs  22  mei  1965)   " Groot  deel  van  de  aandelen  van  Freuhauf  France  waren  in  handen   van  Amerikanen   " Freuhauf  France  heeft  een  belangrijk  contract  met  de  Chinezen   " Het  bestuur  wordt  onder  druk  gezet  door  de  Amerikaanse   meerderheidsaandeelhouders  om  het  contract  te  verbreken   • Waarom?  Zij  werden  onder  drukt  gezet  door  de   Amerikaanse  autoriteiten  !  Deze  konden  het  niet  vinden   met  de  Chinezen   " De  CEO  stapt  op  en  het  bestuur  wil  zelf  overgaan  tot  het  verbreken   van  het  contract   " Contract  verbreken  =  Verbrekingsvergoeding  betalen   " De  minderheidsaandeelhouders  waren  het  er  niet  mee  eens  !   Stappen  naar  de  rechter  en  vragen  een  voorlopig  bewindvoerder   die  belast  wordt  met  de  uitvoering  van  dat  contract   " Wanner  Freuhauf  France  deze  verbrekingsvergoeding  zou  moeten   betalen  kan  dit  wel  een  het  einde  van  Freuhauf  France  betekenen   (600  werknemers  kunnen  op  straat  belanden)   " #  Ondernemingsbelang  staat  boven  belang  van   meerderheidsaandeelhouder     o Onderneming  -­‐  eigendomsrecht  op  onderneming   " Vermogen  is  doelgebonden  vermogen   " Bepaalde  bestemming,  bepaald  belang     Code  Buysse  (niet  beursgenoteerde  ondernemingen)   o Corporate  governance-­‐code  die  voor  niet-­‐beursgenoteerde   ondernemingen  werd  uitgewerkt   o “De  Code  appelleert  aan  de  individuele  verantwoordelijkheid  van  ieder   ondernemer  in  de  overtuiging  dat  een  verantwoord  ondernemer  niet  zijn   persoonlijk  belang  maar  het  ondernemingsbelang  en  de  continuïteit  van   de  onderneming  centraal  stelt,  en  dit  een  breed  sociologisch  kader”     Continuïteit  van  de    onderneming   o Zie  recente  wetgeving  !  WCO     Benoeming  voorlopig  bewindvoerder   o Niet  uitdrukkelijk  geregeld  !  Mogelijkheid  ontwikkeld  door  de   rechtspraak   " Kan  enkel  in  de  kortgedingprocedure  van  Art.  584  Ger.W.   • Voorzitter  rechtbank  van  Koophandel   • Hoogdringendheid  aantonen   • Voorlopige  maatregel   o  Art.  74,  2°  en  208  Ven.W.  (voorlopig  bewindvoerder  komt  in  deze   bepalingen  voor)  

25  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Voorlopig  bewindvoerder:  Rechtspraak   • De  aanstelling  van  een  voorlopig  bewindvoerder  is  een  uitzonderlijke  en   subsidiaire  maatregelen  !  Uitzonderlijke  omstandigheden,  wanneer  het   niet  mogelijk  is  om  de  situatie  op  een  andere  manier  recht  te  trekken   o Rechter  moeit  zich  in  het  belang  van  de  onderneming     • Interpretatie  door  rechtspraak  (situaties):   o Afwezigheid  of  gebrek  in  werking  van  vennootschapsorganen   " De  raad  van  bestuur  werkt  niet  meer,  roept  Bv.  de  AV  niet  meer   samen  !  Voorlopig  bewindvoerder  aanstellen  met  de  specifieke   taak  om  de  AV  samen  te  roepen   o Blokkeren  van  vennootschapsorganen  door  onenigheid   " Situatie  met  2  even  grote  blokken  die  lijnrecht  tegenover  elkaar   staan  (kan  zowel  op  niveau  bestuur  of  AV)   o Kennelijk  of  manifest  rechtsmisbruik  door  meerderheid   " Misbruik  van  meerderheid    door  meerderheidsaandeelhouders     • Tonton  Tapis  en  Alfa-­‐Beta-­‐Gamma   o Uitbreiding  naar  ondernemingen  in  moeilijkheden   (Tonton  Tapis,  Kh.  Luik  16  augustus  1991)   " Belangrijk  omdat  men  in  de  rechtspraak  hier  heeft  aanvaard  dat   een  voorlopig  bewindvoerder  werd  aangesteld  in  een  onderneming   die  zich  in  moeilijkheden  bevindt   " #  Achterhaald  door  WCO     o Aanstelling  ook  mogelijk  op  vraag  van  schuldeisers   (Alfa,  beta,  gamma,  Kh.  Brussel  23  januari  2001,  noot  N.  Goossens)   " De  Vennootschappen  Alfa  en  Beta  hadden  nauwe  banden  met  een   persoon  die  veroordeeld  was  voor  fiscale  fraude  !  Deze   vennootschappen  waren  ook  aanzienlijke  sommen  aan  de  fiscus   verschuldigd.  Hun  activa  bestonden  voor  een  groot  deel  uit   liquiditeiten  !  Kunnen  eenvoudig  naar  het  buitenland  worden   verplaatst   " Fiscus  vroeg  om  voorlopig  bewindvoerder  om  ervoor  te  zorgen  dat   de  liquiditeiten  niet  naar  het  buitenland  worden  verplaatst   " Bijzondere  aan  deze  zaak  !  De  aanstelling  van  de  voorlopig   bewindvoerder  wordt  door  een  derde  (schuldeiser)  gevraagd   • De  derde  zal  wel  ‘belang’  moeten  aantonen  !  Rechtmatig   belang   • Schuldeisers  ,werknemers,  persoon  die  zich  borg  heeft   gesteld  voor  de  betrokken  vennootschap  kunnen  dit     o Omschrijving  opdracht  bewindvoerder?   " Zo  beperkt  mogelijk  !  Men  wil  zich  zo  min  mogelijk  mengen  in  de   werking  van  de  onderneming  !  Criterium  van  de  subsidiariteit            

26  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Bezetting,  productie  en  verkoop  in  eigen  beheer   • Hypothese  waar  de  werknemers  het  niet  akkoord  zijn  met  het  beleid  van  de   onderneming  #  Bedrijfsbezetting  door  de  werknemers  en  ze  gaan  eventueel  de   productie  in  eigen  beheer  voortzetten   o Inbreuk  op  het  grondwettelijk  gewaarborgd  eigendomsrecht   o #  Niet  toelaatbaar   " Maar  in  welbepaalde  omstandigheden  gaat  men  toch  aanvaarden   dat  dit  toelaatbaar  wordt,  wanneer  dit  gerechtvaardigd  kan   worden  door  een  gerechtvaardigd  belang  (rekening  houden  met  de   belangen  van  de  werknemers).  Er  zijn  wel  grenzen:   • De  meerderheid  van  de  werknemers  is  akkoord  om  over  te   gaan  tot  de  bezetting  van  het  bedrijf   • Het  voordeel  dat  de  werknemers  er  uit  halen  moet  groter   zijn  dan  het  nadeel  dat  aan  derden  (met  inbegrip  van  de   onderneming)  wordt  gedaan   • Het  moet  onmogelijk  zijn  om  hetzelfde  resultaat  te  bereiken   met  een  middel  dat  minder  ver  gaat  en  in  mindere  mate  dit   grondwettelijk  beschermd  eigendomsrecht  schendt   o Bv.  Staking   " Het  zou  Bv.  toelaatbaar  zijn  als  men  een  winstgevende,  goed   draaiende  onderneming  direct  wil  sluiten     • Zaak  “Jeans  Levis”   o Niet  enkel  een  bezetting,  ook  verder  produceren  en  verkopen  van   goederen  in  eigen  beheer   o Productie  en  verkoop  in  eigen  beheer  in  eerste  instantie  gerechtvaardigd   in  het  belang  van  de  werknemers   o #Noodzakelijk  voor  continuïteit  onderneming     • Zaak  “Carnoy”   o Bedrijfsbezetting  !  De  vraag  naar  aanleiding  van  een  kortgeding   ingesteld  door  de  onderneming  !  Toelaatbaar  of  niet?   " Niet  toelaatbaar  !  De  onderneming  kon  haar  contractuele   verplichtingen  ten  aanzien  van  derden  niet  meer  voldoen   o #  Onrechtmatig  indien  contractuele  verplichtingen  onderneming  in   gedrang  komen     o Maar  je  moet  ook  zien  dat  je  in  orde  bent  met  alle  andere  formaliteiten  !   Inschrijving  nemen  in  de  KBO                        

27  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Interne  structuur  van  de  onderneming   • (1)  Toebedeling  van  het  ondernemingsvermogen   o Aan  wie  hoort  eigenlijk  het  vermogen  van  de  onderneming  toe?   • (2)  Verdeling  van  de  zeggenschap  binnen  de  onderneming     (1)  Toebedeling  van  het  ondernemingsvermogen   • Ondernemingsvermogen   o #  Doelvermogen   " Aandeelhouders   • Wel  een  aantal  rechten  op  het  vermogen   o Bij  winstuitkering  !  Recht  op  dividend   o Bij  vereffening  !  Recht  op  deel  liquidatiesaldo   " Bestuurders   • Winst  !  Toekenning  van  aandelenopties   " Werknemers   • Winst  !  Werknemersparticipaties  !  Werknemers  een  deel   van  de  winst  toekennen  !  Motivatie  om  harder  te  werken   (collectiviteit  stimuleren)     o De  NV  (rechtspersoon)  zelf  is  eigenaar     • Vennootschapsrecht   o Natuurlijke  personen   o Rechtspersonen   • Financiële  participatie  van  werknemers   o Redenen  !  Motivatie  om  harder  te  werken   o Vormen     • Zaak  Agfa  Gevaert:   o Toekenning  winstbewijzen  aan  werknemers  (omwille  van  loonstop)   o Dividenden  =  loon?   o Cass.  (1995)  #  Tegenprestatie  van  arbeid  #  Loon   " Wanneer  iets  als  loon  wordt  beschouwd  !  RSZ  zal  innen     o Loonstop  !  Beslist  door  de  Belgische  overheid  dat  er  geen   loonsverhogingen  meer  worden  toegekend   " Oplossing  Agfa  !  Ze  kennen  winstbewijzen  toe  aan  werknemers   " Gevolg  !  Bij  winst  !  Houders  van  de  winstbewijzen  krijgen   dividenden  !  Werknemers  krijgen  dus  dividenden   " RSZ  zegt  dat  de  dividenden  loon  zijn  en  er  dus  RSZ-­‐bijdragen   verschuldigd  zijn   " Hof  van  Beroep  !  Dividenden  kunnen  niet  als  loon  worden   beschouwd   • Deze  dividenden  zijn  verschuldigd  op  basis  van  de   vennootschapswetgeving  en  dus  geen  loon        

 

28  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Hof  van  Cassatie  !  Legt  nadruk  op  het  feit  dat  al  deze  personen  die   winstbewijzen  verkrijgen  door  het  feit  dat  zij  de  hoedanigheid  van   werknemers  hebben   • De  toekenning  van  dividenden  vormt  dus  wel  degelijk  een   tegenprestatie  voor  het  verrichten  van  arbeid     Zaak  Colruyt:   o Gratis  toekennen  van  aandelen  aan  personeel  in  het  kader  van  een   kapitaalverhoging  (incorporatie  beschikbare  reserves)   " Kan  deze  toekenning  van  kapitaalaandelen  beschouwd  worden  als   loon?       o Arbeidshof  Brussel:  Toekenning  aandelen  =  loon  indien  werkgever   “daadwerkelijk  de  kost  of  de  last  draagt”   " Gaat  de  werkgever  de  kost  van  de  toekenning  van  die  aandelen   dragen?  !  Nagaan  wie  de  werkgever  is  ?   " Raad  van  bestuur  is  werkgever   " Last  wordt  gedragen  door  de  aandeelhouders     " #  Men  splitst  de  vennootschap  op  in  de  RvB  (werkgever)  en  de   aandeelhouders  (AVA)  die  de  last  draagt     o Hof  van  Cassatie  (Cass.19  juli  2000  (  RW  2000  -­‐  2001,  nr.22,  825)   " Vennootschap  kan  enkel  optreden  via  haar  organen:  onderscheid   tussen  RvB  en  AVA  is  niet  relevant   " Vennootschap  is  werkgever  en  draagt  de  last  van  het  gratis   toekennen  van  de  aandelen   " =  Loon  (en  dus  RSZ-­‐bijdragen  verschuldigd)     e o (2  element)  Verkoop  van  aandelen  met  prijsreductie  aan  aandeelhouders   (décote)   " Stel  beurskoers  is  20  euro.  Werknemers  konden  intekenen  tegen   17  euro   " Reductie  =  loon  ?   " Reductie  is  compensatie  voor  onverhandelbaarheid  gedurende  5   jaar  #  Als  men  deze  aandelen  verkrijgt  tegen  een  lagere  prijs  mag   je  deze  ten  vroegste  verkopen  na  5  jaar   " Décote  =  vergoeding  voor  de  onverhandelbaarheid  gedurende  5   jaar  #  De  reductie  is  dus  geen  loon   Pepper-­‐rapporten:  principes   “Promotion  of  employee  participation  in  profits  and  enterprise  results”   #  Commissie  moet  duidelijkheid  brengen  over  de  werknemersparticipatie   o Niveau  onderneming  +  vrijwillige  deelname  van  onderneming   o Regeling  steunt  op  collectief  overleg   o Collectief    karakter  van  participatieschema     o Steunt  op  vooraf  bepaalde  formule  (band  met  resultaat)   o Bijkomend  en  geen  vervangend  loon   o Valt  niet  onder  normaal  fiscaal  en  parafiscaal  regime   o Kapitaalparticipatie  of    winstdeelneming   "

•

•

 

29  

Samenvatting  EcoFin   •

 

 

JVD  

2013  

 Wet  betreffende  werknemersparticipaties   o Toepassingsgebied:     " Enkel  door  !  Vennootschappen  ,  verenigingen  en  instellingen   onderworpen  aan  vennootschapsbelasting   • Onderneming  gevoerd  door  een  natuurlijk  persoon  kan  dus   geen  beroep  doen  op  deze  wetgeving  en  dus  ook  niet  op  het   bijzonder  fiscale/parafiscale  regime   " Enkel  voor  personen  die  tegen  loon  arbeid  onder  het  gezag  van  een   andere  persoon  verrichten   • Kan  dus  niet  worden  verstrekt  aan  zelfstandigen  die  binnen   de  onderneming  werken   • Er  is  een  arbeidsovereenkomst  nodig     o Beslissing  tot  invoering:     " De  werknemers  hebben  er  geen  recht  op  !  Het  moet  vrijwillig   door  de  onderneming  gebeuren   " Wie  beslist?  !  Het  bestuur   • Soms  zal  dan  een  kapitaalsverhoging  moeten  gebeuren  !   Wie  kan  beslissen  tot  een  kapitaalsverhoging?  !  Als  dit   voorzien  is  in  de  statuten  kan  de  RvB  een   participatieschema  invoeren  en  ook  een  kapitaalsverhoging   doorvoeren   o Heeft  de  RvB  deze  bevoegdheid  niet  !  Dan  zijn  ze   aangewezen  op  de  AVA  om  de  kapitaalsverhoging  te   doen  en  dus  geheel  afhankelijk  van  de  AVA   " #  Directie  doet  voorstel  (belang  vennootschapswetgeving,   statuten)   • Best  totaalpakket  voorleggen  aan  de  AVA   " Overleg  over  inhoudelijke  modaliteiten     o Collectieve  arbeidsovereenkomst  (voor  werknemers  om  toe  te  treden  tot   de  participatie)   " Specifiek  karakter  #  CAO  beperken  tot  wat  wet  voorschrijft   • Het  moet  een  CAO  die  specifiek  betrekking  heeft  op  het   participatieplan   " Sanctie  ?   • Als  dit  niet  gebeurt  !  Dan  zal  men  niet  kunnen  genieten   van  het  bijzonder  fiscale/parafiscale  regime  van  deze   wetgeving     o Toetredingsakte   " Geen  vakbondsafvaardiging   o Verplichte  deelnamemogelijkheid  voor  alle  werknemers  #  Collectiviteit   van  de  werknemers  stimuleren   " Specifieke  CAO  kan  toetreding  verplicht  stellen   • Alle  werknemers  moeten  instappen  of  het  plan  gaat  niet   door  !  Werknemers  kunnen  worden  verplicht       30  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Anciënniteitsvereiste  van  maximaal  1  jaar   • Uitzondering  !  Als  werknemers  nog  maar  6  maand  werken   in  de  onderneming  kunnen  ze  uit  de  participatie  worden   uitgesloten     o Inkomensdiversificatie  (Bepalen  dat  sommige  categorieën  van   werknemers  meer  zullen  delen  in  de  winst  dan  anderen)   " Winstuitkering  (cash)  of  kapitaaltoekenning  (aandelen)  !   blokkeringsperiode   • Vermijden  dat  werknemers  aandelen  verwerven  en  deze   vervolgens  onmiddellijk  zouden  verkopen  om  toch  cash  te   verkrijgen  #  Oplossing  is  de  blokkeringsperiode  (min.  2   jaar,  max.  5  jaar)  !  Deze  zal  in  deze  CAO  staan   " Tussen  categorieën  werknemers  differentiëren   • Objectieve  categorie  !  Bv.  Anciënniteit,  functie  of  graad   (kaderleden)     o Winst  als  financieringsbron   " Limiten   • 10%  totale  bruto  loonmassa   • 20%  netto-­‐winst  boekjaar     o Investeringsspaarplan   " Toegekende  winst  wordt  door  werknemers  aan  de  vennootschap   toegekend  met  het  oog  op  investering  in  vaste  activa   " Niet-­‐achtergestelde  lening   • Verschil  met  achtergestelde  lening?  !  Achtergesteld   betekent  dat  uw  positie  ten  aanzien  van  andere  schuldeisers   verslecht   • Niet-­‐achtergesteld  !  De  positie  van  werknemers  mag  dus   niet  slechter  zijn  dan  andere  schuldeisers  van  de   onderneming   " Terugbetaling  :  CAO  of  toetredingsakte  (2-­‐5  jaar)     o Sociale  zekerheid  en  fiscaliteit  #  Zeer  voordelig   " Bijzondere  solidariteitsbijdrage  13,  07%   • Bij  klassieke  loonsverhoging  was  dit  35%  geweest   " Fiscaal:  voorheffing   • Bevrijdende  roerende  voorheffing   • Werkgever  houdt  roerende  voorheffing  in  !  De  uitgekeerde   winst  moet  niet  meer  worden  ingegeven  bij  de   personenbelasting   o Cash  uitkering  !  25%   o Kapitaaltoekenning  (aandelen)  of   investeringsspaarplan!  15%   Ook  mogelijkheid  !  Toekennen  van  aandelenopties   o Kunnen  perfect  worden  toegekend  aan  een  individuele  werknemer   o !  Hoeft  niet  collectief   "

•    

31  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

(2)  Verdeling  van  de  zeggenschap   • Vennootschapsrecht   o #  AVA  -­‐    RvB    (+  evolutie)   • Bestuur:  monistisch  $!  dualistisch   o Monistisch  bestuurssysteem   " Uitgangspunt   • RvB  in  een  NV  !  Binnen  deze  RvB  een  paar  passieve   bestuurders  (geen  dagelijkse  leiding)  en  actieve   bestuurders  (dagelijkse  leiding)   " Vandaag:  Veelal  maken  de  actieve  bestuurders  deel  uit  van  een   directiecomité     o Dualistisch  bestuurssysteem  (Duits  model)   " Naast  een  RvB  (van  actieve  bestuurders)  !  Gaat  men  over  tot  het   installeren  van  een  raad  van  toezicht   • Toezicht  uitoefenen  op  het  dagelijks  beleid  van  de  RvB   • Bijzonder  !  In  deze  raad  van  toezicht  plaatste  men  een   aantal  werknemers  !  Werknemers  worden  dus  betrokken   bij  het  beleid  van  de  onderneming   " Mittbestimmung       o #  Er  zijn  niet  veel  ondernemingen  die  happig  zijn  om  een  dualistisch   systeem  te  kiezen  en  werknemers  in  te  laten  met  het  beleid  van  de   onderneming  via  de  raad  van  toezicht     o Bankwetgeving   " Raad  van  bestuur  +  directiecomité   " Bankprotocol   " Autonomie  van  bankfunctie   o RvB+  raad  van  toezicht   " Zeggenschap  WN   " Bemoeilijkt    harmonisering     • “Corporate  governance  “   o VenS.W.  :  directiecomité  (  wettelijke  basis)   o Europese  Vennootschap   o Sociaal    recht  :  ondernemingsraad          

 

32  

Samenvatting  EcoFin  

   

JVD  

2013   (Les  5  en  6:  06/10/13)   Gastcollege  Dirk  Vandermeersch  

Het  materieel  mededingingsrecht  

  Restrictieve  mededingingspraktijken   • Art.  IV.1,  §1,  WER.  Zijn  verboden,  zonder  dat  hiertoe  een  voorafgaande  beslissing   vereist  is,  alle  overeenkomsten  tussen  ondernemingen,  alle  besluiten  van   ondernemingsverenigingen  en  alle  onderling  afgestemde  feitelijke  gedragingen   welke  ertoe  strekken  of  ten  gevolge  hebben  dat  de  mededinging  op  de  Belgische   betrokken  markt  of  op  een  wezenlijk  deel  ervan  merkbaar  wordt  verhinderd,   beperkt  of  vervalst  (Het  eigenlijke  verbod)  en  met  name  die  welke  bestaan  in:   o 1°  het  rechtstreeks  of  zijdelings  bepalen  van  de  aan-­‐  of  verkoopprijzen  of   van  andere  contractuele  voorwaarden;   o 2°  het  beperken  of  controleren  van  de  productie,  de  afzet,  de  technische   ontwikkeling  of  de  investeringen;   o 3°  het  verdelen  van  de  markten  of  van  de  voorzieningsbronnen;   o 4°  het  ten  opzichte  van  handelspartners  toepassen  van  ongelijke   voorwaarden  bij  gelijkwaardige  prestaties,  hen  daarmee  nadeel   berokkenend  bij  de  mededinging;   o 5°  het  afhankelijk  stellen  van  het  sluiten  van  overeenkomsten,  van  de   aanvaarding  door  de  handelspartners  van  bijkomende  prestaties  welke   naar  hun  aard  of  volgens  het  handelsgebruik  geen  verband  houden  met   het  onderwerp  van  deze  overeenkomsten.   §  2.  De  krachtens  dit  artikel  verboden  overeenkomsten  of  besluiten  zijn  van   rechtswege  nietig.     §  3.  De  bepalingen  van  paragraaf  1  zijn  echter  niet  van  toepassing  op:   o 1°  elke  overeenkomst  of  groep  van  overeenkomsten  tussen   ondernemingen,   o 2°  elk  besluit  of  groep  van  besluiten  van  ondernemingsverenigingen,  en   o 3°  elke  onderling  afgestemde  feitelijke  gedraging  of  groep  van   gedragingen  die  bijdragen  tot  verbetering  van  de  productie  of  van  de   verdeling  of  tot  verbetering  van  de  technische  of  economische   vooruitgang  of  die  de  kleine  en  middelgrote  ondernemingen  de   mogelijkheid  bieden  om  hun  concurrentiepositie  op  de  betrokken  markt   of  op  de  internationale  markt  te  verstevigen,  waarbij  een  billijk  aandeel  in   de  daaruit  voortvloeiende  voordelen  de  gebruikers  ten  goede  komt,  en   zonder  nochtans  aan  de  betrokken  ondernemingen  :   " a)  beperkingen  op  te  leggen  welke  voor  het  bereiken  van  deze   doelstellingen  niet  onmisbaar  zijn;   " b)  de  mogelijkheid  te  geven,  voor  een  wezenlijk  deel  van  de   betrokken  producten  de  mededinging  uit  te  schakelen.            

 

33  

Samenvatting  EcoFin   • •

JVD  

2013  

(sinds  september  2013  in  België)   §  4.  Het  is  natuurlijke  personen  verboden  in  naam  en  voor  rekening  van  een   onderneming  of  ondernemingsvereniging  met  concurrenten  te  onderhandelen  of   met  hen  afspraken  te  maken  over:   o a)  het  vaststellen  van  de  prijzen  bij  verkoop  van  producten  of  diensten   aan  derden;   o b)  het  beperken  van  de  productie  of  de  verkoop  van  producten  of   diensten;   o c)  het  toewijzen  van  markten.       (Niet  enkel  de  onderneming  kan  een  boete  krijgen,  ook  werknemers,   bestuurders)  

  Misbruik  van  machtspositie   • Art.  IV.2  WER.  Het  is  verboden,  zonder  dat  hiertoe  een  voorafgaande  beslissing   nodig  is,  dat  één  of  meer  ondernemingen  misbruik  maken  van  een  machtspositie   op  de  betrokken  Belgische  markt  of  op  een  wezenlijk  deel  daarvan.  Dit  misbruik   kan  met  name  bestaan  in:   o 1°  het  rechtstreeks  of  zijdelings  opleggen  van  onbillijke  aan-­‐  of   verkoopprijzen  of  van  andere  onbillijke  contractuele  voorwaarden;   o 2°  het  beperken  van  de  productie,  de  afzet  of  de  technische  ontwikkeling   ten  nadele  van  de  verbruikers;   o 3°  het  toepassen  ten  opzichte  van  handelspartners  van  ongelijke   voorwaarden  bij  gelijkwaardige  prestaties,  hun  daarmede  nadeel   berokkenend  bij  de  mededinging;   o 4°  het  feit  dat  het  sluiten  van  overeenkomsten  afhankelijk  wordt  gesteld   van  het  aanvaarden  door  de  handelspartners  van  bijkomende  prestaties,   welke  naar  hun  aard  of  volgens  het  handelsgebruik  geen  verband  houden   met  het  onderwerp  van  deze  overeenkomsten.     Concentraties  van  ondernemingen   • Art.  IV.9,  §4  WER.  Concentraties  die  tot  gevolg  hebben  dat  een  daadwerkelijke   mededinging  op  de  Belgische  markt  of  een  wezenlijk  deel  daarvan  op  significante   wijze  wordt  belemmerd,  onder  andere  door  het  in  het  leven  roepen  of  versterken   van  een  machtspositie,  worden  ontoelaatbaar  verklaard.     (Wetboek  Economisch  Recht;  art.  101/102  VWEU;  EU  Concentratieverordening   2004)     #  Het  zegt  niet  dat  concentraties  verboden  zijn.  Het  verbod  vindt  pas  toepassing   als  de  concentratie  de  mededinging  belemmert     Het  materieel  mededingingsrecht:  uitvoering  en  handhaving   • Secondaire  wetgeving  (EU/Belgisch)   • Mededelingen,  richtsnoeren  (EU/Belgisch)   • Duizenden  beslissingen  en  arresten  (EU/EU-­‐lidstaten)        

34  

Samenvatting  EcoFin  

• • • • • • •

JVD  

2013  

Inleiding  tot  het  Belgisch  mededingingsrecht   1.  Oogmerk  en  draagwijdte  van  het  mededingingsrecht   2.  Convergentie  met  het  EU-­‐mededingingsrecht   3.  Restrictieve  mededingingspraktijken  –  algemeen   4.  Restrictieve  afspraken  en  afgestemde  gedragingen   5.  Misbruik  van  machtspositie   6.  Concentraties   7.  Handhaving  van  het  mededingingsrecht  

  Deel  1.  Oogmerk  en  draagwijdte  van  het  mededingingsrecht   • 1.1  Het  marktmodel   • 1.2  Oogmerk  van  het  mededingingsrecht   • 1.3  Draagwijdte  van  het  mededingingsrecht     1.1  Het  marktmodel     • Efficiënte  allocatie  van  de  schaarse  middelen  (arbeid,  kapitaal,  grondstoffen)  met   het  oog  op  het  optimaal  bevredigen  van  de  behoeften  van  de  mens  #  Elk   economisch  systeem  staat  ten  behoefte  van  de  mens   • Vormen  van  marktorganisatie:   o Planeconomie:  centrale  planning  door  de  overheid  van  middelenallocatie   en  prijzen   " Bv.  Sovjet-­‐Unie  !  Taakverdeling   " Beslist  over  wie  wat  doet  en  wat  de  prijs  is   o Markteconomie:   " In  een  markteconomie  steunt  de  allocatie  van  productiefactoren  en   van  producten  op  het  prijsmechanisme  (De  Clercq  2011)   " “invisible  hand”  (Adam  Smith  1776)     o Gemengde  economie:  combinatie  van  marktwerking  en   overheidsingrijpen  !  Wij  zitten  hierin     • Het  marktevenwicht  bij  volkomen  concurrentie                                    

35  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Marktvormen     o Volkomen  concurrentie   " Volkomen  concurrentie  veronderstelt  veronderstelt:   • Groot  aantal  aanbieders,  zonder  marktmacht  of  collusie   • Groot  aantal  vragers,  zonder  marktmacht  of  collusie   • Zowel  aanbieders  als  vragers  beschikken  over  perfecte   marktinformatie  (kosten,  prijzen,  enz.)   • Geen  toetredingsbelemmeringen   • Homogene  producten  (d.w.z.  consumenten  beslissen  enkel   op  basis  van  prijs  aangezien  producten  niet  gedifferentieerd   zijn)     " Volkomen  concurrentie  (perfect  competition)  is  eerder  een   theoretisch  model  dat  een  nuttig  referentiepunt  is  voor  de  analyse   van  de  daadwerkelijke  markten,  waar  schaal  (en  dus  concentratie   i.p.v.  atomistisch  aanbod)  dikwijls  een  noodzakelijk  vereiste  is  voor   innovatie  en  productiviteit  #  Schaalvoordeel  nodig   " Theorie  ≠  Praktijk   " Het  mededingingsrecht  is  er  juist  om  ervoor  te  zorgen  dat  men  zo   veel  mogelijk  richting  het  paretopunt  gaat  !  Zo  veel  mogelijk   consumenten-­‐  en  producentensurplus     o Monopolie   " Één  aanbieder  bestrijkt  de  hele  markt   " Monopolie-­‐“overwinst”   " Lage  economische  efficiëntie   " Bv.  Windows  en  het  verhaal  van  Vista   " Monopolie  kan  worden  aangevallen  door  andere  spelers,  tenzij  het   om  een  wettelijke  monopolie  gaat     o Monopolistische  concurrentie   " Als  gevolg  van  productdifferentiatie  heeft  iedere  aanbieder   marktmacht,  doch  moet  hij  rekening  houden  met  aanleunende   substitutieproducten   " Geringere  monopolie-­‐“overwinst”   " Lage  economische  efficiëntie,  doch  productdifferentiatie     o Oligopolistische  concurrentie   " In  de  meeste  productiesectoren  (Televisiedistributie,  Mobiele   operatoren)   " Klein  aantal  aanbieders;  wijzigingen  in  concurrentieel  gedrag   beïnvloeden  andere  aanbieders,  zodat  de  aanbieders  hiermee   rekening  houden  bij  het  bepalen  van  hun  concurrentieel  gedrag   " Oligopolie  vergeleken  met  volkomen  concurrentie:   • Hogere  prijs   • Kleinere  verkochte  hoeveelheid   • Hogere  winst   • Concurrentie  op  basis  van  productdifferentiatie,  innovatie,   reclame,  enz.  eerder  dan  prijs     36  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

•

Marktfalen     o Oorzaken  van  marktfalen,  o.m.   " Concurrentieverstoringen  door  de  marktpartijen  (bv.  kartels)   " Concurrentieverstoringen  door  de  overheid  (bv.  subsidies;   bevoordeling  van  overheidsbedrijven)   " Kosten  of  baten  die  niet  worden  weerspiegeld  door  prijs  (bv.   milieuschade)   " Schaaleffecten  (natuurlijk  monopolie;  infrastructuursectoren)   " Informatie-­‐asymmetrie  tussen  de  marktpartijen   • Bv.  Ziekenhuizen  !  Als  patiënt  weet  je  van  niets,  de  dokter   kan  je  wijsmaken  wat  je  wil  !  Geen  zicht  op  wat  de  goede   behandeling  is  en  wat  hiervoor  de  juiste  prijs  is  

•

Antwoord  op  marktfalen   o Marktwerkingsbeleid  (de  markt  reguleren)  van  de  overheid,  o.m.   " Ex  ante  sectorregulering  (bv.  netwerkindustrieën)   " Omgevingsregulering  (bv.  milieuregulering;   consumentenbescherming  en  -­‐  informatie)   " Overheidsvoorziening  en  -­‐subsidiëring  van  (collectieve)  noden   " Fiscale  herverdelingsmaatregelen   " Prijzenregulering  (Bv.  energiesector)   " Mededingingsrecht  (ex  post  kartel-­‐  en  misbruikverbod;  ex  ante   concentratiecontrole)  

 

 

1.2  Oogmerk  van  het  mededingingsrecht  

  • •

•

   

 

Marktwerkingsbeleid  geeft  uiting  aan  de  maatschappelijk-­‐politieke  keuzes  en   objectieven  van  de  overheid   Beleidsvraag:   o Totale  welvaart?   o Consumentenwelvaart?   o Combinatie  van  totale  welvaart  en  consumentenwelvaart?     Mededingingsrecht:  pragmatische  consumentenwelvaart-­‐approach   o Rekening  kan  worden  gehouden  met  producentensurplus  (bv.   efficiëntiewinsten),  doch:   " “Het  netto-­‐effect  van  de  restrictieve  mededingingspraktijk  moet   minstens  neutraal  (zeker  geen  schade  toebrengen  aan  de   consument)  zijn  uit  het  oogpunt  van  de  gebruikers  die  rechtstreeks   of  onrechtstreeks  door  de  overeenkomst  worden  geraakt”  (EC,  Med   Art  [101(3)  VWEU]  2004,  nr.  85)   " “Kostenverlagingen  die  uitsluitend  het  gevolg  zijn  van   concurrentieverstorende  concurrentiebeperkingen,  kunnen  niet   worden  beschouwd  als  efficiëntieverbeteringen  die  de  verbruiker   ten  goede  komen”  (EC,  Med  Horizontale  fusies  2004,  nr.  80)    

37  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

 

JVD  

2013  

Streefdoel  is  “workable  competition”,  d.w.z.  een  markt  die  “voldoende”   concurrentieel  is,  op  basis  van  het  prijsmechanisme  van  de  markteconomie,   zodat  de  consumenten  toegang  hebben  tot  prijsgunstige  en  innovatieve   producten,  m.a.w.   o Workable  competition  sluit  niet  a  priori  marktvormen  uit  die   geconcentreerd  zijn,  nu  concentratie  kan  leiden  tot  schaalvoordelen  op   het  vlak  van  innovatie,  productiviteit  en  productkwaliteit.   o Evenmin  sluit  workable  competition  a  priori  marktwerking  uit  op  basis   van  concurrentiemiddelen  zoals  productdifferentiatie,  productinnovatie   en  dienstverlening,  naast  prijszetting.     “Doel  van  artikel  [101  VWEU]  is  de  concurrentie  op  de  markt  te  vrijwaren  als   middel  om  de  welvaart  van  de  gebruikers  te  vergroten  en  om  voor  een   doelmatige  middelenallocatie  te  zorgen.  (EC,  Med  Art  [101(3)  VWEU,  2004])   “De  gebruikers  profiteren  van  de  concurrentie  in  de  vorm  van  lagere  prijzen,   betere  kwaliteit  en  een  ruimer  aanbod  aan  nieuwe  of  betere  goederen  en   diensten.  De  Commissie  zal  daarom  haar  handhavingsbeleid  erop  toespitsen,  dat   ervoor  wordt  gezorgd  dat  de  markten  naar  behoren  functioneren  en  de   gebruikers  profiteren  van  de  doelmatigheid  en  productiviteit  die  het  resultaat   zijn  van  een  daadwerkelijke  mededinging  tussen  ondernemingen.”  (EC,  Med  Art   [102  VWEU,  2009])   1.3  Draagwijdte  van  het  mededingingsrecht  (WER  Boek  IV)  

    •

                     

•

1.  Restrictieve  mededingingspraktijken   o Verbod  restrictieve  afspraken  en  afgestemde  gedragingen     People  of  the  same  trade  seldom  meet  together,  even  for  merriment  and   diversion,  but  the  conversation  ends  in  a  conspiracy  against  the  public,  or   in  some  contrivance  to  raise  prices.     It  is  impossible  to  prevent  such  meetings,  by  any  law  which  either  could   be  executed,  or  would  be  consistent  with  liberty  and  justice.  But  though   the  law  cannot  hinder  people  of  the  same  trade  from  sometimes   assembling  together,  it  ought  to  do  nothing  to  facilitate  such  assemblies,   much  less  to  render  them  necessary.     o Verbod  misbruik  van  machtspositie   2.  Concentratiecontrole    

38  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Verwant  aan  het  mededingingsrecht   • 1.  Regulering  (oneerlijke)  marktpraktijken  (W  6  april  2010)   o Opmerking:  beperkende  werking  Mededingingswet     Cass  7  januari  2000  Multipharma/Widmer  (verkoopsweigering):     " Een  handelwijze,  die  de  mededinging  beperkt  doch  niet  is   verboden  door  het  mededingingsrecht,  kan  slechts  als  oneerlijk   worden  aangemerkt  wanneer  die  handelwijze  op  een  andere  grond   (dan  de  beperking  van  de  mededinging)  oneerlijk  kan  worden   genoemd.  Bovenstaande  kent  één  uitzondering:  de  door  het   mededingingsrecht  toegelaten  gedraging  mag  geen  misbruik  van   recht  uitmaken.     • 2.  Mededinging  en  prijsevoluties  (WER  Boek  V)   o “Abnormale”  prijzen  of  marges/  “structurele  marktproblemen”   " Prijzenobservatorium  +  Belgische  Mededingingsautoriteit  :   voorlopige  maatregelen  gedurende  zes  maanden   " Actieplan  Regering  voor  structurele  wijziging  marktwerking   o Prijscontrole  door  Minister  van  Economie   " Voorafgaande  goedkeuring  prijzen  geneesmiddelen   " Programmaovereenkomst  met  individuele  of  gegroepeerde   ondernemingen     Deel  2.  Convergentie  met  het  EU-­‐mededingingsrecht     • Identieke  bewoording:  het  materieel  Belgisch  mededingingsrecht  is  identiek   aan  het  materieel  Europees  mededingingsrecht   o Opmerking:  Belgisch  mededingingsrecht  kent  niet  “internemarkt”-­‐ finaliteit  van  het  EU-­‐mededingingsrecht     • EU-­‐mededingingsrecht  als  richtsnoer:  De  Belgische  Mededingingsautoriteit   (BMa)  en  de  Belgische  hoven  en  rechtbanken  nemen  de  EU-­‐rechtspraak  en  EU-­‐ richtsnoeren  als  sterk  richtinggevend  voor  de  toepassing  van  de   Mededingingswet,   o Niet  alleen  wat  de  interpretatie  van  juridische  begrippen  betreft,   o Doch  ook  voor  feitelijke  analyses  (bv.  marktafbakening)     • Parallelle  toepassing:  De  nationale  mededingingsautoriteiten  en  rechtbanken   zijn  verplicht  tevens  101/102  VWEU  toe  te  passen,  wanneer  de  restrictieve   mededingingspraktijk  de  tussenstaatse  handel  kan  beïnvloeden   o Opmerking:  evocatierecht  van  de  Europese  Commissie:  wanneer  de   Europese  Commissie  een  procedure  begint  ontneemt  dit  de  nationale   mededingingsautoriteit  de  bevoegdheid  tot  toepassing  van  101/102   VWEU  in  de  betrokken  zaak        

 

39  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

JVD  

2013  

Beperkende  werking  van  het  EU-­‐mededingingsrecht:  nationaal   mededingingsrecht  mag  restrictieve  overeenkomsten  en  afgestemde  feitelijke   gedragingen,  welke  de  handel  tussen  lidstaten  kunnen  beïnvloeden,  niet   verbieden  indien  zij  niet  tevens  verboden  zijn  door  het  EU-­‐mededingingsrecht   o Opmerking:  geen  beperkende  werking  voor  beteugeling  door  nationaal   recht  van  eenzijdige  gedragingen  (misbruikt  van  machtspositie)     De  nationale  mededingingsautoriteit  is  gebonden  door   Commissiebeschikking  aangaande  dezelfde  mededingingspraktijk     Samenwerking  tussen  nationale  mededingingsautoriteiten  en  EC   o Voorafgaande  kennisgevingsplicht  voor  de  nationale   mededingingsautoriteit  bij  de  Europese  Commissie  in  geval  van   toepassing  van  101/102  VWEU   o European  Competition  Network:  onderlinge  consultatie  en   taakverdeling  EC/nationale  mededingingsautoriteiten  

  Deel  3.  Restrictieve  mededingingspraktijken  -­‐  Algemeen   • 3.1  De  onderneming   • 3.2  De  betrokken  markt   • 3.3  Marktmacht  (market  power)   • 3.4  Machtspositie  (market  dominance)     3.1  De  onderneming     Alle  natuurlijke  personen  en  rechtspersonen,  die  op  duurzame  wijze  een   economisch  doel  nastreven   • Privé-­‐ondernemingen,  openbare  ondernemingen,  vrije  beroepen,  enz.   • Economisch  begrip  onderneming:  overeenkomsten  tussen  verbonden   ondernemingen  vallen  niet  onder  het  kartelverbod  (“economische  entiteit”)     3.2  De  betrokken  markt     Elke  analyse  van  een  mededingingspraktijk  vereist  de  afbakening  van  de  markt  waarop   de  praktijk  een  invloed  kan  hebben,   • Tenzij  de  uitkomst  van  de  mededingingsrechtelijke  beoordeling  onveranderd   blijft,  ongeacht  hoe  de  markt  wordt  afgebakend  (in  welk  geval  de  precieze   afbakening  van  de  markt  kan  worden  open  gelaten)     • Relevante  productmarkt   o Alle  producten  en/of  diensten  die  op  grond  van  hun  kenmerken,  hun   prijzen  en  het  gebruik  waarvoor  zij  zijn  bestemd,  door  de  consument   als  onderling  substitueerbaar  worden  beschouwd   " Treinvervoer  in  zelfde  markt  als  vliegvervoer?   " Iphone  en  goedkope  kleine  toestellen?            

40  

Samenvatting  EcoFin  

•

 

2013  

o Prijselasticiteitstest  !  Wanneer  de  prijs  van  een  bepaald  product   (Iphone)  zou  stijgen,  gaan  dan  de  consumenten  afhaken  en  een  ander   product  kopen?  !  Als  ze  dan  overstappen  naar  een  ander  toestel,  dan   zitten  deze  andere  toestellen  in  dezelfde  markt   o #  In  elke  markt  moet  je  gaan  kijken,  wat  is  echt  de  markt  waarop  deze   bedrijven  concurreren   " Kledij  !  Zeeman  zal  niet  in  dezelfde  markt  zitten  als  de  duurdere   boetieks  

 

                         

JVD  

o SSNIP-­‐test  (small  but  significant  and  non-­‐transitory  increase  in  price)   " Zullen  de  afnemers  als  gevolg  een  hypothetische  geringe  (tussen   5%  en  10%)  duurzame  verhoging  van  de  prijs  overschakelen  op   gemakkelijk  verkrijgbare  vervangproducten?   " Wanneer  substitutie  de  prijsverhoging  onrendabel  maakt  wegens   de  eruit  voortvloeiende  daling  van  de  afzet,  worden  bijkomende   substitutieproducten  opgenomen  in  de  relevante  markt,  totdat  het   assortiment  producten  zodanig  is  afgebakend,  dat  kleine,   duurzame  verhogingen  van  de  relatieve  prijzen  rendabel  zouden   zijn     " Substitueert  de  consument  !  Dan  zitten  we  in  dezelfde  markt     Relevante  geografische  markt   o Het  gebied  waar  de  betrokken  ondernemingen  een  rol  spelen  in  het   aanbod  van  en  de  vraag  naar  relevante  producten  of  diensten,  waar  de   concurrentievoorwaarden  voldoende  homogeen  zijn  en  dat  van   aangrenzende  geografische  gebieden  kan  worden  onderscheiden  doordat   daar  met  name  duidelijk  afwijkende  concurrentievoorwaarden  heersen   " Bv.  filmsector  :   • Distributie  van  films:  nationale  markt     • Vertoning  van  films  in  bioscopen:  lokale  markt     • Bioscoopexploitant  heeft  de  keuze  uit  de  verschillende   aanbiedingen  !  Distributeurs  zitten  in  een  nationale  markt   en  onderhandelen  met  de  verschillende   bioscoopexploitanten  

41  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

3.3  Marktmacht  (market  power)     Het  vermogen  om  gedurende  een  bepaalde  periode  de  prijs  op  winstgevende  wijze   boven  het  concurrerende  niveau  te  handhaven  dan  wel  de  productie,  op  het  stuk  van   producthoeveelheden,  productkwaliteit,  productdiversiteit  of  innovatie,*  voor  een   bepaalde  periode  op  winstgevende  wijze  onder  het  concurrerende  niveau  te  handhaven   (EC  Med  Hor  Ovksten  2011)   *  de  concurrentieparameters     Perfect  functionerende  markt  =  geen  marktmacht   • In  de  praktijk  !  Apple  zet  prijzen  hoger  dan  dat  het  werkelijk  waard  is  !  Apple   heeft  marktmacht     • Relevante  factoren  om  aanwezigheid  van  marktmacht  te  onderzoeken:   o Marktaandeel  van  de  betrokken  onderneming   o Marktaandeel  van  de  concurrenten   o Marktaandeel  van  de  afnemers   o Toetredingsdrempels   o Rijpheid  van  de  markt   o Handelsniveau  (productie/groothandel/kleinhandel)   o Aard  van  het  product     3.4  Machtspositie  (market  dominance)     “De  positie  die  een  onderneming  in  staat  stelt  om  de  instandhouding  van  een   daadwerkelijke  mededinging  te  verhinderen  en  het  haar  mogelijk  maakt  zich,  jegens   haar  concurrenten,  afnemers  of  leveranciers,  in  belangrijke  mate  onafhankelijk  te   gedragen”     • Trapje  hoger  dan  marktmacht,  m.n.  het  vermogen  om  gedurende  een  aanzienlijke   periode  (In  principe  is  twee  jaar  voldoende)  de  concurrentieparameters   winstvergrotend  buiten  het  concurrentieel  niveau  te  handhaven   • Sluit  niet  uit  dat  er  nog  bepaalde  daadwerkelijke  of  potentiële  concurrentie   bestaat   • Machtspositie  weinig  waarschijnlijk  bij  marktaandeel  <  40%   • Let  op:  economische  afhankelijkheid  tussen  twee  of  meer  ondernemingen  ≠   machtspositie  op  de  relevante  markt     • Wanneer  heeft  een  bedrijf  een  machtspositie?   o In  de  praktijk  !  Wanneer  een  onderneming  een  marktaandeel  heeft  van   rond  de  40  a  50  procent  !  Machtspositie     Deel  4.  Restrictieve  afspraken  en  afgestemde  gedragingen   • 4.1  Constitutieve  elementen  van  het  verbod   • 4.2  De  uitzondering   • 4.3  Verboden  mededingingsbeperkingen   • 4.4  Inbreuken  door  natuurlijke  personen    

 

42  

Samenvatting  EcoFin  

•

• •

•

• • •

JVD  

2013  

4.1  Constitutieve  elementen  van  het  verbod  (art.  iv,1,§1)     1.  Overeenkomst  tussen  ondernemingen,  besluit  van   ondernemingsverenigingen  of  onderling  afgestemde  feitelijke  gedraging,     2.  Die  strekt  of  leidt  tot     3.  De  merkbare  verhindering,  beperking  of  vervalsing  van  de  mededinging  op  de   betrokken  markt  in  België̈  of  een  wezenlijk  deel  daarvan.     Constitutieve  elementen  !  Moeten  aangetoond  worden  om  te  bewijzen  dat  er   een  overtreding  is  van  het  verbod   o Concurrent  stapt  naar  de  rechter  !  Dispuut  (stakingsgebod  of   schadevergoeding)   o Concurrent  of  consument  dient  een  klacht  in  bij  de  BMA  (verbod  of  een   boete)   2  rechtspersonen  die  behoren  tot  dezelfde  groep  kunnen  met  mekaar  zoveel   afspreken  wat  ze  willen  !  Geen  kartel  (gewoon  taakverdeling)   Ondernemingsvereniging  !  Ordes  van  vrije  beroepen   Onderling  afgestemde  feitelijke  gedragingen  !  2  ondernemingen  nemen   hetzelfde  /  een  gecoördineerd  gedrag  aan  

  Eerste  constitutief  element  van  het  verbod  –  overeenkomst/afstemming   • Overeenkomst   o Samengaan  van  twee  of  meer  zelfstandige  wilsuitingen   o Eenzijdig  handelen  in  verband  met  relaties  of  afspraken  met  andere   partijen     o Kartel  komt  zelden  tot  stand  door  een  overeenkomst  op  papier   o Klassiek  voorbeeld  !  In  gesprek  met  andere  bazen/concurrenten  !  ‘Ik   ga  mijn  prijzen  volgende  maand  met  10  procent  verhogen’  !  Anderen   doen  dit  ook  !  Kartel   o Het  enige  dat  de  autoriteit  moet  bewijzen   " Er  is  een  vergadering  geweest   " Iemand  heeft  dit  gezegd   " De  concurrenten  waren  aanwezig   o Het  enige  om  je  vrij  te  pleiten  is  direct  opstaan  en  laten  notuleren  dat  je   heir  niet  aan  mee  wil  doen  en  naar  je  advocaat  stappen     • Onderling  afgestemde  feitelijke  gedraging   o Een  vorm  van  coördinatie  tussen  ondernemingen,  die,  zonder  dat  het  tot   een  eigenlijke  overeenkomst  komt,  de  risico's  der  onderlinge  concurrentie   welbewust  vervangt  door  een  feitelijke  samenwerking   o Een  ondernemer  is  gerechtigd  zijn  beleid  aan  het  vastgestelde  of  te   verwachten  marktgedrag  van  zijn  concurrenten  aan  te  passen.  Echter,   ondernemers  mogen  geen  rechtstreekse  of  onrechtstreekse  contacten   onderhouden  die  ten  doel  of  tengevolge  hebben  dat   mededingingsvoorwaarden  ontstaan  die  niet  met  de  normaal  te  achten   voorwaarden  van  die  markt  overeenkomen    

43  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Louter  parallellisme  volstaat  niet;  was  er  onderling  contact?  uitwisseling   van  informatie?  Parallel  gedrag  is  slechts  bewijs  van  onderlinge   afstemming  indien  afstemming  de  enige  plausibele  verklaring  is  voor  het   parallellisme     o Een  soort  parallel  gedrag  !  Louter  parallel  gedrag  is  niet  voldoende  !   Maar  het  moment  dat  men  op  een  bepaald  ogenblik  contact  heeft  gehad   met  de  concurrent  !  Dan  wordt  er  aangenomen  dat  het  louter   parallellisme  het  gevolg  is  van  het  contact   o Zeer  gevaarlijk  voor  concurrerende  ondernemingen  om  überhaupt  met   elkaar  te  praten  !  Niet  enkel  de  hogere  CEO’s  maar  ook  sales  managers   #  hieruit  kan  verdachtmaking  komen     Tweede  constitutief  element  van  het  verbod  –  strekken  tot/leiden  tot   mededingingsbeperking   • Strekken  tot  beperking  van  de  mededinging  (=  Doelinbreuk)   o  “Infringement  by  object”  (≠  intent/oogmerk)   o Overeenkomsten  die  een  merkbare  aantasting  van  de  mededinging  tot   voorwerp  hebben,  leveren  inbreuk  op,  ook  wanneer  zij  op  geen  enkel   ogenblik  tot  uitvoering  zijn  gebracht   o In  principe  geen  bewijs  van  effectieve  of  potentiële  aantasting  van  de   mededinging  nodig   o Bv.:  prijsafspraken  en  marktverdeling  tussen  concurrenten     o De  mno’s  verbieden  aan  hun  management-­‐personeel  en  mensen  die   prijszetting  of  marketing  doen  om  met  concurrenten  te  praten   o In  de  ideale  concurrentie  is  er  transparantie  !  Groot  probleem  wanneer   ondernemingen  bekendmakingen  doen  omtrent  hun  toekomstig   commercieel  beleid   " “Volgende  maand  verlagen  we  onze  prijs/komen  we  met  een  nieuw   product”  !  Probleem  wanneer  dit  in  bepaalde  oligopolische  markt   gebeurt  !  Eenzijdige  aankondigingspolitiek   o De  afspraak  moet  leiden  tot  mededingingsbeperking     o Doelinbreuk  !  Afspraak  omtrent  de  prijs/kortingen  !  Tot  voorwerp   precies  in  te  spelen  op  concurrentieparameters   o De  autoriteit  zal  niet  moeten  bewijzen  dat  men  dit  doelbewust  deed  en  dat   deze  afspraak  effectief  heeft  geleid  tot  een  prijsverandering   o #  De  afspraak  op  zich  is  voldoende  om  een  inbreuk  te  hebben     • Leiden  tot  aantasting  van  de  mededinging  (=Gevolginbreuk)   o “Infringement  by  effect”  (“but  for”  test)   o De  daadwerkelijke  of  potentiële  gevolgen  op  de  mededinging  moeten   worden  bewezen   o Noodzaak  de  betrokken  markten  af  te  bakenen  en  de  gevolgen  van  de   mededingingspraktijk  op  die  markten  te  onderzoeken   o Een  overeenkomst  of  afstemming  heeft  een  mededingingsbeperkend   gevolg  als  zij  met  een  redelijke  mate  van  waarschijnlijkheid  een   merkbaar  ongunstige  uitwerking  heeft  of  kan  hebben  op  prijzen  of  

 

44  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

productie     o Autoriteit  moet  bewijzen  dat  de  afspraak  effectief  een  impact  op  de  markt   heeft  gehad     Derde  constitutief  element  van  het  verbod  –  merkbare  mededingingsbeperking  op   de  betrokken  markt  in  België   • De  daadwerkelijke  of  potentiële  beperking  van  de  mededinging  moet  merkbaar   zijn   o Feitenkwestie   o De  minimis-­‐mededeling  van  EC  (geen  de  minimis-­‐mededeling  van  BMa)   " Concurrerende  ondernemingen:  gezamenlijke  marktaandeel  van   de  partijen  <  10%   " Niet-­‐concurrerende  ondernemingen:  marktaandeel  van  elk  van  de   partijen  <  15%   o De  minimis-­‐mededeling  EC  niet  van  toepassing  op  hard-­‐core  beperkingen     • Bv.  Bakkers   o Vroeger  gereguleerde  broodprijs  !  Later  broodprijs  vrijgegeven   o Bakkersfederatie  geeft  statistieken  voor  bakkers  om  bakkers  toe  te  laten   hun  prijs  te  bepalen  (formule)!  werd  gezien  door  de  autoriteit  als  een   prijsafspraak     " 2  bakkers  om  de  hoek  !  Niet  merkbaar   " Hele  bakkersfederatie  !  Wel  merkbaar     4.2  De  uitzondering  in  art.  iv.1,  §3     Vallen  niet  onder  het  verbod,  overeenkomsten,  besluiten  en  onderling  afgestemde   gedragingen  die  bijdragen   • Tot  verbetering  van  de  productie,  de  verdeling  of  de  technische  of  economische   vooruitgang  [d.w.z.  efficiëntieverbeteringen],   of   • Die  de  KMOs  de  mogelijkheid  bieden  om  hun  concurrentiepositie  te  verstevigen   (deze  grond  is  niet  gekend  in  het  EU-­‐mededingingsrecht,  dit  is  een  Belgische   uitzondering)     Waarbij  een  billijk  aandeel  in  de  daaruit  voortvloeiende  voordelen  de  gebruikers  ten   goede  komt,     en  zonder  nochtans  aan  de  betrokken  ondernemingen:   • A)  Beperkingen  op  te  leggen  welke  voor  het  bereiken  van  deze  doelstellingen  niet   onmisbaar  zijn;   • b)  De  mogelijkheid  te  geven,  voor  een  wezenlijk  deel  van  de  betrokken  producten   de  mededinging  uit  te  schakelen.              

45  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

De  uitzondering  !  Samenwerkingsovereenkomst   • Zelfevaluatie  door  de  ondernemingen  (risico  zelf  inschatten)   o Op  eigen  risico   o Als  naderhand  blijkt  dat  je  het  niet  kan  hardmaken  dat  de  voordelen   belangrijker  zijn  dan  de  nadelen  !  Probleem   • Bewijslast  ligt  bij  de  ondernemingen  die  zich  beroepen  op  de  uitzondering   • De  voorwaarden  voor  de  toepassing  van  de  uitzondering  zijn  cumulatief   • De  mededingingsautoriteit  kan  (voorwaardelijke)  groepsvrijstellingen  aannemen   (rechtszekerheid)   o Groepsvrijstellingen  Tempert  risico  verbonden  aan  de  uitzonderingen   o Op  Belgisch  niveau  geen  groepsvrijstellingen,  maar  de  Europese   groepsvrijstellingen  zijn  ook  van  toepassing  op  Belgisch  recht     4.3  Verboden  beperkingen  van  de  mededinging     • Horizontale  beperkingen  tussen  daadwerkelijke  of  potentiële  concurrenten   o (rechtstreekse  concurrenten)   • Verticale  beperkingen  tussen  ondernemingen   o Ondernemingen  op  een  verschillend  niveau  in  de  marktkolom  !   Producent  en  kleinhandelaar   o Distributieovereenkomst  Bv.     " Enkel  Sony  verkopen   " Enkel  winkels  in  dat  gebied     • Hard-­‐core  beperkingen  (prijzen,  marktverdeling,  enz.)     Hard-­‐core  beperkingen  -­‐  Samengevat:   • Tussen  concurrenten,  restricties  die  tot  doel  hebben:   o De  prijzen  bij  verkoop  aan  derden  vast  te  stellen;   o De  productie  of  de  verkoop  te  beperken;   " Bv.  OPEC-­‐Kartel   o Markten  of  klanten  toe  te  wijzen;   " Bv.  Lift-­‐  en  roltrapproducenten  (getrukeerde   aanbestedingsprocedures)   • Tussen  niet-­‐concurrenten,  restricties  die  tot  doel  hebben:   o Verticale  prijsbinding   " Overeenkomst  waarbij  de  leverancier  zegt  ‘ik  lever  en  factureer   100’  en  als  jij  doorverkoopt  moet  dit  minstens  voor  ‘120’  !   Verbieden  van  prijskortingen   " Nuance  !  EU  Commissie  !  In  bepaalde  gevallen  kan  er  een   uitzondering  zijn   • Franchise  overeenkomsten  (McDo,  Quik)  !  Moeilijk  je   producten  in  de  markt  te  zetten  als  je  Big  Mac  overal  een   andere  prijs  heeft          

 

46  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Territoriale  beperkingen  op  wederverkoop  (behoudens  uitzonderingen   opgesomd  in  de  mededeling,  bv.  de  beperkingen  toegelaten  in  het  kader   van  exclusieve  en  selectieve  distributiesystemen)   " Invoerbeperking  op  Europees  niveau   " Nederlandse  autoverkopers  !  ‘Verkoop  niet  aan  Duitsers’  (in   Duitsland  was  de  prijs  hoger)  !  Huiszoeking  !  De  Commissie   vindt  belastende  e-­‐mails     " 6  weken  geduurd  !  Boete  50  miljoen  euro  

  Horizontale  beperkingen:   • Positieve  aspecten:  Horizontale  samenwerkingsovereenkomsten  kunnen   aanzienlijke  economische  voordelen  opleveren,  in  het  bijzonder  indien  daarbij   complementaire  activiteiten,  vaardigheden  of  activa  worden  gebundeld.   Horizontale  samenwerking  kan  een  middel  zijn  om   o Risico’s  te  delen   o Kosten  te  besparen   o Investeringen  te  vergroten   o Knowhow  gezamenlijk  te  benutten   o De  productkwaliteit  en  het  productaanbod  te  verbeteren  §§    sneller  te   innoveren     • Negatieve  aspecten:  Horizontale  samenwerkingsovereenkomsten  kunnen   leiden  tot  mededingingsproblemen.  Dit  is  bijvoorbeeld  het  geval  wanneer  de   partijen  overeenkomen   o Prijzen  of  productiehoeveelheden  vast  te  stellen   o Markten  te  verdelen   o Wanneer  de  samenwerking  de  partijen  in  staat  stelt  marktmacht  te   behouden,  te  verwerven  of  te  vergroten;  en  de  samenwerking  naar  alle   waarschijnlijkheid  aanleiding  geeft  tot  negatieve  markteffecten  met   betrekking  tot  de  concurrentieparameters     • Stappen  in  de  analyse  van  horizontale  beperkingen   o 1.  Definitie  en  omschrijving  van  de  beperking:  is  er  sprake  van  een   overeenkomst,  besluit  of  afgestemde  gedragingen?   o 2.  Afbakening  van  de  betrokken  markten   o 3.  Beoordeling  onder  artikel  IV.1,§1,  WER/artikel  101,  lid  een,  VWEU:  is  er   sprake  van   " a.  Mededingingsbeperkende  strekking?   " b.  Mededingingsbeperkende  gevolgen?   o 4.  Beoordeling  onder  groepsvrijstellingen  of  uitzondering  van  artikel   IV.1,§4,  WER/artikel  101,  lid  twee,  VWEU:   " a.  Efficiëntieverbeteringen?   " b.  Onmisbaarheid?   " c.  Doorgifte  van  billijk  aandeel  aan  consumenten?   " d.  Geen  uitschakeling  van  de  mededinging?     • EU-­‐Groepsvrijstelling  voor  bepaalde  specialisatieovereenkomsten  (2010)   • EU-­‐Groepsvrijstelling  voor  bepaalde  onderzoeks-­‐  en   ontwikkelingsovereenkomsten  (2010)    

47  

Samenvatting  EcoFin  

2013  

•

Europese  Commissie  Mededeling  houdende  richtsnoeren  inzake  horizontale   samenwerkingsovereenkomsten  (2011)   o Informatie-­‐uitwisseling   o Onderzoeks-­‐  en  ontwikkelingsovereenkomsten  §§     productieovereenkomsten   o Inkoopovereenkomsten   o Commercialiseringsovereenkomsten   o Standardiseringsovereenkomsten   " In  veel  opkomende  markten  nog  geen  standaarden  (opladers  voor   pc’s  en  gsm’s)  

•

Voorbeelden:   o Orde  der  Dierenartsen  (2007)  !  Inbreuk:   " Vastleggen  van  minimumtarieven   • Afspraken  over  prijzen  zijn  verboden  !  verplichte  tarieven   afgeschaft   " Tuchtsancties  ook  na  dat  het  formeel  verplichtend  karakter  van  de   tarieven  was  opgeheven   • Dierenarts  die  te  goedkoop  werkt  !  Tuchtsanctie  !  Ook   afgeschaft  

   

 

JVD  

o Orde  van  Apothekers  (2007)   " Akkoord  m.b.t.  wachtdienst  regulering  en  openings-­‐/sluitingsuren   • Overeenkomst  rond  organisatie  van  wachtdiensten   " !  Geen  inbreuk   • Niemand  zondag  open  behalve  die  van  wacht  !  In  een   markt  van  absolute  vrijheid  is  dit  zeer  problematisch  !   Geen  sprake  van  een  inbreuk  omdat  men  ervan  uitging  dat   men  terecht  bezorgd  was  dat  in  elke  regio  er  een  apotheker   open  was  (op  zondag/in  het  weekend)     • !  Geen  marktverdelingsafspraak  maar  #  Het  verzekeren   van  een  dienst  aan  de  consument     o Werhahn  en  cons.  (2013)   " Inbreuk:  uitwisseling  van  commercieel  gevoelige  informatie  en   overleg  over  prijzen  met  markstabilisatie  tot  doel  op  de  markt  voor   de  verkoop  van  meel     o Bayer/Solutia  (2008)  !  Inbreuk:   " Afspraken  om  marktaandelen  te  controleren  en  vast  te  leggen   " Uitwisseling  van  informatie  over  prijzen  en  klanten  met  het  oog  op   de  verdeling  van  de  Europese  markt  voor  BBP  en  de  voornaamste   klanten   " Afgesproken  richtprijzen  en  verkoopquota              

48  

Samenvatting  EcoFin  

 

JVD  

2013  

o Staalplaatradiatoren  (2010)   " Inbreuk:  Afspraken  met  als  doel  de  uitwisseling  van   concurrentiegevoelige  informatie  en  coördinatie  van  de  stijging   van  brutogroothandelsprijzen  voor  staalplaatradiatoren   " !Uitwisseling  prijzen  tussen  de  verschillende  sales-­‐managers   "

Bewijsnorm:  “De  aangevoerde  elementen  moeten  van  dien  aard   zijn  dat  ze  tot  een  vaste  overtuiging  leiden  dat  een  inbreuk  is   gepleegd  op  basis  van  nauwkeurig  bepaalde  en  onderling   overeenstemmende  bewijzen”  

  Verticale  beperkingen:   • Tussen  twee  of  meer  ondernemingen  die,  wat  de  toepassing  van  de   overeenkomst  betreft,  op  een  verschillend  niveau  van  de  productie-­‐  of   distributieketen  actief  zijn,  en  die  betrekking  hebben  op  de  voorwaarden   waaronder  de  partijen  bepaalde  goederen  of  diensten  kunnen  kopen,  verkopen  of   doorverkopen   • Bv.  distributieovereenkomsten,  bevoorradingsovereenkomsten     • Typische  issues:   o Exclusieve  afname/niet-­‐concurrentiebedingen   o Territoriale  of  klantenexclusiviteit   o Beperkingen  op  de  afzet  (op  territoriaal  vlak  of  wat  de  categorieën  van   klanten  betreft)   o Beperking  op  prijszetting  (bv.  verticale  prijsbinding)     • Positieve  aspecten:   o Verticale  beperkingen  kunnen  bescherming  bieden  aan  de  betrokken   ondernemingen,  zodat  zij  er  toe  worden  aangezet  te  investeren  in   elementen  van  niet-­‐prijsconcurrentie  zoals   " Ontwikkeling  van  nieuwe  producten,   " Betere  dienstverlening  aan  de  klant,   " Het  creëren  van  een  eenvormig  merkimago  (bv.  franchising  en   selectieve  distributie)     • Negatieve  aspecten:   o Probleemsituatie:  marktmacht  van  één  of  beide  partijen   o Risico’s:   " Uitsluiting  van  andere  leveranciers  van  de  markt,  d.w.z.   marktafscherming  (“foreclosure”)   " Vermindering  van  de  concurrentie  onder  de  leveranciers     " Vermindering  van  de  concurrentie  onder  de  afnemers     o Clementie  !  Spijtoptanten  !  Klikken  en  zelf  boete  ontlopen   " Autoriteit  !  verzoek  om  inlichtingen  !  Heel  gerichte  vragen   " Escalatie  om  de  eerste  te  zijn  om  te  klikken  en  zoveel  mogelijk  info   geven  om  te  kunnen  rekenen  op  clementie        

49  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Europese  Commissie  heeft  een  verregaande  groepsvrijstelling   aangenomen  waarbij  verticale  overeenkomsten  worden  vrijgesteld,  op   voorwaarde  dat   " Leverancier,  respectievelijk  afnemer  onder  marktaandeellimiet  van   30%  op  hun  markt   " Overeenkomst  bevat  geen  zgn.  hard-­‐core  beperkingen   • Voorbeeld  van  hard-­‐core  beperking:  verticale  prijsbinding   (wel:  maximumprijs  en  aanbevolen  prijs  voor  zover  niet   gepaard  met  druk  om  na  te  leven)     " #  Zolang  de  betrokkenen  minder  dan  30  procent  marktaandeel   hebben,  dan  kunnen  ze  afspraken  maken  over  de   distributie/toelevering     •

•

 

 

Stappen  in  de  analyse  van  verticale  beperkingen  die  niet  genieten  van  de   groepsvrijstelling:   o 1.  Definitie  en  omschrijving  van  de  beperking:  is  er  sprake  van  een   overeenkomst,  besluit  of  afgestemde  gedragingen?   o 2.  Afbakening  van  de  betrokken  markten   o 3.  Beoordeling  onder  artikel  IV.1,§1,  WER/artikel  101,  lid  een,  VWEU:  is  er   sprake  van   " a.  Mededingingsbeperkende  strekking?   " b.  Mededingingsbeperkende  gevolgen?   o 4.  Beoordeling  onder  uitzondering  van  artikel  IV.1,§4,  WER/artikel  101,   lid  twee,  VWEU:   " a.  Efficiëntieverbeteringen?   " b.  Onmisbaarheid?   " c.  Doorgifte  van  billijk  aandeel  aan  consumenten?   " d.  Geen  uitschakeling  van  de  mededinging?     o Opmerking:  verticale  prijsbinding  niet  a  priori  uitgesloten  van  de   toepassing  van  de  uitzondering!     Europese  Commissie  Mededeling  houdende  richtsnoeren  inzake  verticale   overeenkomsten  (2010)   o Merkexclusiviteit   o Alleenverkoop   o Klantenexclusiviteit   o Selectieve  distributie   o Franchising   o Exclusieve  levering   o Vooraf  te  betalen  toegangsvergoedingen   o Categoriemanagementovereenkomsten   " Bv.  !  Carrefour  zal  aan  nestlé  vragen  welke  chocoproducten   moeten  we  verkopen  om  op  chocolade  het  meeste  winst  te  maken   !  Nestlé  zal  dan  waarschijnlijk  meer  op  ooghoogte  zitten   o Koppelverkoop   o Beperkingen  betreffende  de  wederverkoopprijs  

50  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

4.4  Inbreuken  door  natuurlijke  personen     Natuurlijke  personen  die  handelen  in  naam  en  voor  rekening  van  de  onderneming  die   een  inbreuk  heeft  begaan,  en  met  concurrenten  hebben  onderhandeld  of  afspraken   gemaakt  over:   • Vaststellen  van  de  prijzen  bij  verkoop  van  producten  of  diensten  aan  derden   • Het  beperken  van  de  productie  of  verkoop  van  producten  of  diensten   • Het  toewijzen  van  markten     #  Sterk  afschrikkingsmiddel   • In  de  VS  beter  !  Overtreding  anti-­‐trust  wetgeving  !  Gevangenisstraffen   • Plea-­‐bargoning  !  Management  in  de  bak  voor  5  jaar  en  lagere  boete   o Bv.  Hoffman  Laroche  !  2  Zwitserse  zakenlui  vrijwillig  in  de  bak  om  erger   te  voorkomen  voor  het  bedrijf     Deel  5.  Misbruik  van  machtspositie   • 5.1  Principes   • 5.2  Misbruiken   • 5.3  Voorbeelden     5.1  Principes     • Het  bestaan  van  een  machtspositie  of  het  verwerven  van  een  machtspositie  door   middel  van  concurrentie-­‐conform  gedrag  (productkwaliteit,  productiviteit,   innovatie,  efficiënt  management,  marketing,  enz.)  zijn  niet  verboden   • Het  verbod  treft  het  misbruik  van  de  machtspositie:  op  de  dominante   onderneming  rust  de  bijzondere  verantwoordelijkheid  om  niet  door  haar  gedrag   inbreuk  te  maken  op  de  daadwerkelijke  en  onvervalste  mededinging  op  de   markt.     5.2  Misbruiken     • Voorbeelden  in  artikel  IV.2  WER/artikel  102  VWEU   o Het  rechtstreeks  of  zijdelings  opleggen  van  onbillijke  aan-­‐  of   verkoopprijzen  of  van  andere  onbillijke  contractuele  voorwaarden;   " Excessive  pricing  !  Zeer  moeilijk  te  bewijzen   o Het  beperken  van  de  productie,  de  afzet  of  de  technische   ontwikkeling  ten  nadele  van  de  verbruikers;   o Het  toepassen  ten  opzichte  van  handelspartners  van  ongelijke   voorwaarden  bij  gelijkwaardige  prestaties,  hun  daarmede  nadeel   berokkenend  bij  de  mededinging;   o Het  feit  dat  het  sluiten  van  overeenkomsten  afhankelijk  wordt  gesteld   van  het  aanvaarden  door  de  handelspartners  van  bijkomende   prestaties,  welke  naar  hun  aard  of  volgens  het  handelsgebruik  geen   verband  houden  met  het  onderwerp  van  deze  overeenkomsten        

 

51  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

•

Handhavingsbeleid  van  de  Europese  Commissie  toegespitst  op  marktuitsluitend   gedrag  (“marktafscherming/foreclosure”)   o Marktafscherming  =  Praktijk  die  de  dominante  onderneming  doet  om  de   markt  af  te  schermen  en  nieuwe  spelers  het  moeilijk  te  maken  op  de   markt  te  komen   o Commissie  focust  vooral  op  praktijken  die  leiden  tot  marktafscherming    

•

EC  Richtsnoeren  (2009):   o Prijszetting  onder  kostprijs   o Exclusieve-­‐afnameverplichtingen   o Exclusiviteitskortingen   " Kortingen  geven  om  enkel  bij  u  te  kopen  waardoor  het  voor   kleinere  spelers  moeilijk  wordt  te  verkopen   o Koppelverkoop   o Bundeling   o Roofprijzen   o Leveringsweigering   o Marginsqueeze  

 

 

5.3  Voorbeelden  

  •

Belgacom  mobile  (2009)   o (klager  BASE)   o Misbruik   o Toepassing  van  wurgprijzen  op  het  segment  van  de  markt  voor  mobiele   telefonie  betreffende  professionele  klanten:   " De  tarieven  die  Proximus  hanteerde  voor  zijn  on-­‐net  gesprekken   (tussen  twee  klanten  van  haar  eigen  netwerk)  waren  veel  lager  dan   de  terminatietarieven  die  door  de  concurrenten  moesten  worden   betaald  (voor  beëindiging  van  een  oproep  van  hun  netwerk  op  het   netwerk  van  Proximus);  Aldus  was  het  voor  concurrenten   onmogelijk  om  aan  hun  eigen  klanten  gesprekken  naar  Proximus   aan  te  bieden  tegen  een  voordelig,  of  minstens  even  voordelig   tarief  als  Proximus  aanrekende  aan  haar  eigen  klanten  voor  on-­‐net   gesprekken     " Wurgprijzen  =  zeer  populair  in  mededingingsrecht   • Proximus  naar  proximius  (on-­‐net)  !  Kost  X   • Base  die  naar  proximus  belt  !  Base  zal  vergoeding  moeten   betalen  als  jij  naar  proximus  belt  !  Kost  3X     • Moeilijk  voor  Base  om  op  de  markt  te  komen  want  moest   veel  betalen  om  het  mogelijk  te  maken  voor  Base-­‐klanten   om  naar  proximusklanten  te  bellen  

           

52  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

    •

 

 

• • •

•

• •

Duurzame  wijziging  in  de  zeggenschap  over  één  of  meerdere  ondernemingen:   o Fusie   o Acquisitie   o Volwaardige  gemeenschappelijke  onderneming  (“joint  venture”)     Concentraties  met  EU-­‐dimensie:  controle  door  de  Europese  Commissie     #  Zolang  je  de  goedkeuring  niet  hebt  mag  je  de  concentratie  niet  uitvoeren   6.2  Vooafgaande  goedkeuring  door  de  BMa  

  •

•

 

Deel  6.  Concentraties   6.1  Principes   6.2  Voorafgaande  goedkeuring  door  de  BMa   6.3  Voorbeelden   6.1  Principes  

 

 

Presstalis  (2012)   o Misbruik   o Systeem  van  kortingen  die  worden  verleend  als  tegenprestatie  voor  de   verplichting  van  klanten  om  hun  volledige,  of  toch  het  grootste  deel  van   hun  producten  aan  een  onderneming  met  een  machtspositie  toe  te   vertrouwen.  Dergelijke  kortingen  hebben  een  getrouwheidseffect  en   binden  klanten,  in  dit  geval  de  Franse  uitgevers.  

Meldingsplichtige  concentraties:   o Gezamenlijke  omzet  in  België  van  meer  dan  €  100  miljoen,  en   o Minstens  twee  van  de  betrokken  ondernemingen  elk  in  België  een  omzet   van  minstens  €  40  miljoen     Procedure:   o Aanmelding  door  verwervende  partij  d.m.v.  formulier  C/C   o Standstill-­‐verplichting  !  Je  mag  niets  doen   " Zolang  het  niet  is  goedgekeurd  moet  men  mekaar  blijven   behandelen  als  concurrenten   o Onderzoek  door  het  auditoraat   " !  Brengt  klanten  en  concurrenten  op  de  hoogte  en  vraagt  mening   o Beslissing  Mededingingscollege  BMa  (eerste  fase/twee  fase)  na  procedure   op  tegenspraak   o Vervaltermijnen   o Prospectieve  analyse:  globale  beoordeling  van  de  voorzienbare  gevolgen   van  de  concentratie  (positief/negatief)  op  de  markt  en  uiteindelijk  de   gebruiker    

53  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Ten  tijde  van  de  bankencrisis  !  Fortis  ‘s  nachts  vlug  overnemen  !  De   Staat  moet  ook  aanmelden  !  Ze  hebben  een  vrijstelling  kunnen  krijgen   van  de  mededingingsautoriteit    

•

 

     

•

o In  een  ex-­‐post  analyse  !  Nagaan  heeft  dit  misbruik  een  negatieve  impact   gehad  op  de  markt   o Ex-­‐ante  !  Kan  dit  in  de  toekomst  eventueel  (voorspellen)  een  negatieve   impact  hebben  op  de  markt     Het  mededingingscollege  kan  beslissen:   o De  concentratie  is   " Toelaatbaar  omdat  de  betrokken  ondernemingen  samen  niet   meer  dan  25%  marktaandeel  hebben  op  een  relevante  markt   " Toelaatbaar,  in  voorkomend  geval  onder  voorwaarde  van   verbintenissen  van  de  betrokken  ondernemingen   " Niet-­‐toelaatbaar  omdat  zij  tot  gevolg  heeft  dat  de   daadwerkelijke  mededinging  op  de  Belgische  markt  of  een   wezenlijk  deel  daarvan  op  significante  wijze  wordt  belemmerd,   bijvoorbeeld  door  het  creëren  van  een  nieuwe  machtspositie  of  het   versterken  van  een  reeds  bestaande  machtspositie   6.3  Voorbeelden     De  Vijver/Corelio/Sanoma  (SBS)  (2011)  

 

  o Goedgekeurd  in  eerste  fase       o Markten:   " Horizontaal   • Markt  voor  de  publicatie  van  Nederlandstalige  tijdschriften   behalve  gespecialiseerde  tijdschriften  (een  lezersmarkt)   • Markt  voor  de  verkoop  van  themareclame  in   Nederlandstalige  tijdschriften  (een  markt  voor   advertentieruimte)   " Verticaal    

54  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Markt  voor  de  verkoop  van  advertentieruimte  op  nationale   televisiekanalen  in  de  Vlaamse  Gemeenschap   • Markt  voor  de  verkoop  van  themareclame  in   Nederlandstalige  tijdschriften   • Markt  voor  de  verkoop  van  nationale  themareclame  in   Nederlandstalige  kranten       o Knelpunten:  verticale  aspecten                               " Concurrenten  uitsluiten  van  de  markten  voor  advertentieruimte   (bronafscherming)  m.n.  een  concurrent  zou  worden  ontzegd   reclame  te  voeren  in  één  of  meerdere  van  de  media  gecontroleerd   door  de  groep,  bv.  Humo  zou  weigeren  reclameruimte  te  verkopen   aan  VMMa  (en  enkel  nog  reclame  voeren  voor  zusteronderneming   SBS  Belgium)   " Risico  dat  SBS  Belgium  via  Woestijnvis  voorkennis  zou  kunnen   krijgen  van  het  zendschema  van  VRT,  welke  informatie  niet  ter   beschikking  zou  staan  van  VMMa     " #  Marktafscherming  risisco  !     • Allemaal  concurrenten  !  VTM  (persgroep  en  roualrta)     • Bv.  Humo  zou  kunnen  zeggen  “wij  verkopen  geen   advertentieruimte  meer  aan  VMMa”   •

 

 

o Beoordeling   " Markt  voor  de  verkoop  van  advertentieruimte  op  nationale   televisiekanalen  in  de  Vlaamse  Gemeenschap   • De  Vijver/Corelio/Sanoma     20-­‐30%   • VMMa           55-­‐65%   " Markt  voor  de  verkoop  van  themareclame  in  Nederlandstalige   tijdschriften   • De  Vijver/Corelio/Sanoma     33,6%   • Roularta         33,6%   • De  Persgroep       15,7%     55  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Markt  voor  de  verkoop  van  nationale  themareclame  in   Nederlandstalige  kranten  (2010)   • De  Vijver/Corelio/Sanoma     39,2%   • De  Persgroep       28,9%   • Concentra         21,3%       o Conclusie   " De  betrokken  ondernemingen  hebben  geen  marktmacht  op  de   betrokken  advertentiemarkten  zodat  moeilijk  valt  in  te  zien  dat  zij   de  inkomsten  uit  de  verkoop  van  advertentieruimte  aan  hun   concurrenten  zouden  willen  derven   " Weinig  waarschijnlijk  dat  VRT  haar  zendschema’s  zonder  meer  zou   delen  met  Woestijnvis     " Risico  dat  Humo  VMMa  zal  weigeren  !  Zal  niet  gebeuren  !  VTM   is  dermate  belangrijk  in  de  omzet  van  reclameruimte  dat  Humo  het   niet  kan  veroorloven  om  hen  te  weigeren       Securitas/Cobelguard  (2011)   o (Securitas  is  internationaal  –  Cobelguard  is  Belgisch)   o Goedgekeurd  in  eerste  fase   o Markten:   " Horizontaal   • Markt  van  de  bemande  bewakingsdiensten   • Markt  voor  de  installatie  van  elektronische   beveiligingsapparatuur   • Markt  voor  de  monitoring  van  alarmsystemen  en  reactief   optreden   • Markt  van  de  luchtvaartbeveiligingsdiensten   • Markt  voor  het  waardetransport   • Markt  voor  persoonsbescherming   • Markt  voor  opleiding   • Markt  voor  consultancy   • Markt  voor  interne  bewakingsdiensten     o Knelpunten   " Markt  voor  bemande  bewakingsdiensten  in  België  (2010)   • Securitas/Cobelguard       40-­‐50%   • G4S             20-­‐30%   • Seris             5-­‐15%   • Andere           10-­‐20%     • #  Op  eerste  zicht  probleem  zeer  waarschijnlijk  door  40-­‐50   procent           "

•

 

56  

Samenvatting  EcoFin  

•

 

2013  

o Beoordeling:  goedgekeurd  in  eerste  fase   " Twee  andere  grotere  concurrenten  zijn  voldoende  groot  om  de   concurrentiestrijd  aan  te  gaan   " Een  groot  aantal  kleinere  ondernemingen  concurreren  voor   gelijkaardige  contracten   " Volatiel  karakter  van  de  marktaandelen  aangezien  een  groot  aantal   contracten  via  een  aanbestedingsprocedure  worden  toegekend   (“bidding  market”)   • In  deze  markt  hoofdzakelijk  gewerkt  met   aanbestedingscontracten  !  De  markt  is  zeer  volatiel  !  Je   kan  na  missen  belangrijk  contract  snel  marktaandeel   verliezen   " De  vraagzijde  wordt  voor  een  groot  deel  gekenmerkt  door  grote   gesofisticeerde  afnemers  (banken  en  Europese  instellingen)   " Geen  belangrijke  toetredingsdrempels     #  Marktaandeel  alleen  is  niet  voldoende  om  te  spreken  van  inbreuk  op  de   mededinging   #  (CAO  in  deze  sector  dat  de  werknemers  meegaan  met  de  overname  van   het  contract)  

 

                   

JVD  

Belgacom/The  Phone  House  (2011)   o Phone  house  !  Onafhankelijke  GSMverkoper  !  Niet  gebonden  aan   bepaalde  operator     o Goedgekeurd  onder  voorwaarden  in  tweede  fase   o Markten  (volgens  verslag):   " Horizontaal   • Distributie  van  producten  en  diensten  van  elektronische   communicatie  vanuit  fysieke  verkooppunten   " Verticaal   • Kleinhandelsmarkt  voor  mobiele  telefoniediensten   • Kleinhandelsmarkt  voor  breedband   internettoegangdiensten   • Kleinhandelsmarkt  voor  televisiediensten     " #  Autoriteit  !  Verkoop  online  is  niet  dezelfde  als  deze  in  winkels    

57  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Knelpunten:                     " Horizontaal:  t.a.v.  consument   " Verticaal:   • Klantafscherming   • Belgacom  zal  de  distributiekosten  voor  bestaande   concurrenten  op  de  kleinhandelsmarkt  voor  mobiele   telefoniediensten  kunnen  opdrijven,  waardoor  een   opwaartse  druk  op  hun  verkoopprijzen  ontstaat   • De  toetredingsdrempels  voor  potentiële  concurrenten   worden  verhoogd;  toekomstige  toetreding  wordt  zelfs   weinig  waarschijnlijk     " Als  de  Phone  house  winkels  verdwijnen  en  enkel  nog  Belgacom   producten  verkopen,  dan  is  de  kleine  speler  Base  een  belangrijk   afzetkanaal  kwijt   " De  kosten  voor  Base  en  Mobistar  zullen  stijgen  (meer  company   stores)  om  nog  bij  de  consument  geraken    

o Beoordeling:  goedgekeurd  onder  voorwaarden  (tweede  fase)   " Belgacom  moet  bijna  de  helft  van  de  verkooppunten  van  The  Phone   House  verkopen  aan  een  derde  goedgekeurd  door  de  Raad  voor  de   Mededinging   " De  verkooppunten  van  The  Phone  House  die  Belgacom  wel  mag   overnemen,  moet  Belgacom  nog  minstens  vijf  jaar  uitbaten  als  een   multi-­‐operator  distributieketen   • Chinese  wall  tussen  de  gewone  Belgacom  winkels  en  de   nieuwe  Belgacom  winkels  die  5  jaar  nog  als  multi-­‐operator   moeten  werken  

 

                 

• •

Deel  7.  Handhaving  van  het  mededingingsrecht   7.1  Openbare  handhaving  –  De  Belgische  Mededingingsautoriteit   7.2  Private  handhaving  

58  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

7.1  Openbare  handhaving  –  De  Belgische  mededingingsautoriteit     • •

•

•

•

 

Autonome  dienst  met  rechtspersoonlijkheid  (6  september  2013)   Samenstelling  (Belangrijkste  zijn  Voorzitter  en  Auditeur-­‐generaal):   o Voorzitter   o Mededingingscollege  (voorzitter  +  twee  assessoren  uit  lijst  assessoren)   o Auditoraat  onder  leiding  van  auditeur-­‐generaal   o Directiecomité  (voorzitter;  auditeur-­‐generaal;  directeur  economische   studies;  directeur  juridische  studies)     o Opmerking:  het  Mededingingscollege  vervangt  de  voormalige  Raad  voor   de  Mededinging   " Raad  voor  de  mededinging  werkte  als  een  rechtbank  met  juridische   beslissingen  !  afgeschaft   " De  autoriteit  (als  administratief  orgaan)  velt  dus  administratieve   beslissingen   " #  Heel  veel  macht  voor  ambtenaren     Het  Auditoraat   o Onderzoek  van  de  inbreuken  en  concentraties  (ex  officio;  klacht;  injunctie   van  de  Minister  van  economie;  clementieregeling,  enz.)   o Verregaande  onderzoeksmiddelen  (huiszoeking;  verzoeken  om   inlichtingen)   o Mededeling  aan  de  betrokken  onderneming(en)  van  grieven   o Maakt  de  zaken  aanhangig  bij  het  Mededingingscollege  d.m.v.  ontwerp  van   beslissing     Het  Mededingingscollege   o Beperkte  rol  voor  klagers  en  derden-­‐belanghebbenden   o Kan  ook  voorlopige  maatregelen  nemen  !  Quasi  zonder  onderzoek,  zee   snel   o Restrictieve  mededingingspraktijken  verbieden  en  boetes  opleggen     o Concentraties  goedkeuren/verbieden   o Beroep  wordt  gebracht  bij  Hof  van  Beroep  te  Brussel     De  clementieregeling   o Gehele  of  gedeeltelijke  vrijstelling  van  geldboeten  die  normalerwijze   zouden  worden  opgelegd  aan  een  deelnemer  aan  een  kartel,  in  ruil  voor   de  vrijwillige  terbeschikkingstelling  van  informatie  met  betrekking  tot  het   kartel   o Clementiemededeling  van  de  Raad  voor  de  Mededinging  2007                   59  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Geldboeten   o Geldboete  wegens  deelname  aan  restrictieve  mededingingspraktijken:   maximum  10%  van  de  omzet  op  de  Belgische  markt  en  bij  de  export   tijdens  het  vorige  boekjaar  (fiscaal  niet  aftrekbaar)   o Voorbeelden:   " Belgacom  Mobile  (2009):  €  66.300.000   " Meelkartel  (2013):  totaal  van  de  boetes:  €  370.000  (lager  door   clementie)   " Cementkartel  (2013):  €  14.700.000  (lager  door  clementie)     o Richtsnoeren  van  de  Raad  voor  de  Mededinging  voor  de  berekening  van   de  geldboeten  (2012)   " Basis:  omzet  in  de  betrokken  producten  tijdens  laatste  volledig  jaar   van  de  inbreuk   " Factor  “ernst”:   • Ernstige  en  zeer  ernstige  inbreuken:  15  –  30%   • Andere  inbreuken  <  15%   " Factor  “duur”   • 10  –  30%  van  factor  ernst  per  jaar  inbreuk   " Eventueel  verhoging  voor  verzwarende   omstandigheden/vermindering  verzachtende  omstandigheden   " Factor  ernst  +  factor  duur  +/-­‐  omstandigheden  =  boete  ≤  wettelijk   maximum       #  Niet  echt  specifieke  boeteberekening  omdat  anders  bedrijven  precies   zouden  kunnen  berekenen  hoeveel  de  boete  zou  kunnen  zijn  en  zo  kosten-­‐ baten  analyse  maken  van  een  overtreding  #  Onzekerheid  als  afschrikking  

  7.2  Private  handhaving  

 

                 

 

• • •

Stakingsvordering  en  kort  geding   Nietigheidsvordering   Schadeclaims  

 

60  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  7  en  8:  14/10/13)  

 

Hoofdstuk  3:  Prijzenreglementering  

  •

•

•

 

Basis:  Afzonderlijk  Boekdeel  in  het  Wetboek  Economisch  Recht  (Boek  V)   o Geldt  voor  problemen  die  door  boek  IV  niet  kunnen  worden  opgelost   " Dus  geen  prijsafspraken  of  kartelvormingen   o #  Toepassing  op  door  “ondernemingen”  gehanteerde  prijzen  (uitz.)   " Uitgangspunt:  prijzen  worden  bepaald  door  vrije  mededinging     o #  Mogelijkheid  bieden  om  op  te  treden  bij  dysfuncties  op  de  markt  waar   dit  niet  mogelijk  is  o.g.v.  Mededingingsrecht  (Boek  IV)   o #  Bevoegdheid  Mededingingscollege    !  Voorlopige  maatregelen   " Heel  innovatief,  vroeger  geen  instantie  zoals  dit     Voorlopige  maatregelen  bij:   o Een  probleem  inzake  prijzen  of  marges     " Niet  nader  ingevuld   " Bijzonder  ruim  en  vaag  geformuleerd   " Marges:  winstmarges   o Een  abnormale  prijzenevolutie   " Bv.  Bijzonder  snelle  stijging  van  de  prijs   o Een  structureel  marktprobleem       #  Zijn  alle  drie  zeer  ruime  mogelijkheden!   o “Indien  het  dringend  is  een  toestand  te  vermijden  die  een  ernstig,   onmiddellijk  en  moeilijk  te  herstellen  nadeel  kan  veroorzaken  voor  de   betrokken  ondernemingen  of  voor  de  consumenten  waarvan  de  belangen   worden  aangetast  of  die  schadelijk  kan  zijn  voor  het  algemeen  economisch   belang”  #  Beperkende  voorwaarde     Procedure   o Prijzenobservatorium   " Controle  markt  !  Deel  van  FOD  economie,  volgen  en  controleren   prijzen  in  de  markt   " Verslag  opmaken  (ambtshalve  /  vraag  Minister)   • Bij  vaststellen  van  probleem  prijzen/marges,  abnormale   prijzenevolutie  en  structurele  marktproblemen   " Mogelijkheid  tot  raadpleging   • Betrokken  ondernemingen  bevragen   • Maar  ook  consumentenorganisaties,  beroepsgroeperingen,   …   " Onderzoeksbevoegdheden?   • Dezelfde  als  degene  waar  de  ambtenaren  FOD  economie   gewoonlijk  over  beschikken   o Bv.  publieke  lokalen  betreden  en  documenten   opvragen   • Maar  niet  dezelfde  bijzondere  onderzoeksbevoegdheden  als   de  mededingingsautoriteit   61  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Voorlegging  verslag  aan  BMA  en  Minister  (en  eventueel  sectorale   regulatoren)   " Procedure  voor  Mededingingscollege  (beslissen  over  al  dan  niet   nemen  voorlopige  maatregelen)     o Zitting  Mededingingscollege  binnen  15  kalenderdagen  na  neerlegging   verslag   o Horen  prijzenobservatorium  en  betrokken  partijen   o Beslissing  moet  binnen  één  maand  na  zitting  worden  genomen   o Bij  beslissing  voorlopige  maatregelen  heeft  Minister  6  maanden   " Plan  aan  de  regering   " Voorstel  structurele  wijziging  van  de  marktwerking  in  de   betrokken  sector   " Wanneer  de  voorlopige  maatregelen  zijn  genomen:  stap  1,  stap  2  is   dit  plan  van  de  minister  (niet  langer  mededingingscollege):  is  stap   2  en  een  belangrijke  bevoegdheid  voor  de  minister  van   economische  zaken     Aard  van  de  voorlopige  maatregelen:   o Mogen  geen  betrekking  hebben  op  prijzen  waarvan  de  niveaus  kunnen   worden  vastgesteld  door  en  krachtens  de  wet   o Ruime  beoordelingsbevoegdheid  (Bijzonder  ruim)   " In  de  Nederlandse  tekst  van  boek  V:  bijzonder  slecht  geformuleerd   !  Men  spreekt  over  praktijken  van  ondernemingen     • Misschien  eerder  dan  boek  IV,  want  men  zou  denken  aan   kartels  of  prijsafspraken   • Men  bedoelt  dus  problemen   o Problemen  versus  praktijken   " Voorlopige  maatregelen  tegen  een  probleem,  niet  tegen  praktijken   van  de  ondernemingen   " Maatregelen  met  algemene  draagwijdte  (verwachting)   • Want  problemen  in  het  geheel,  niet  praktijken  van  een   onderneming  alleen.   o Geen  dwangmaatregelen     " Wat  als  een  onderneming  de  voorlopige  maatregelen  aan  zijn  laars   lapt?   " Volledig  gebrek  aan  sancties  in  boek  V,  dus  tenzij  ook  een  inbreuk   op  boek  IV,  kan  men  niets  doen!     Procedure  (vervolg)   o Beroep  !  Beroep  bij  hof  van  beroep  te  Brussel  tegen  beslissing   Mededingingscollege   " Ook  wanneer  het  mededingingscollege  geen  voorlopige   maatregelen  heeft  opgelegd?   " Kan  de  minister  een  beroep  instellen?   " #  Rechtsleer  gaat  uit  van  wel,  maar  beter  in  de  wet  inschrijven     " Beroep  door  wie?   • Onderneming  of  beroepsvereniging   "

•

•

 

62  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Mogelijkheden  van  HvB:  bevestiging,  wijziging,  vernietiging,  ander   karakter  aan  voorwaarde  verlenen  (voorwaardelijk,  tijdelijk)   " Marginale  controle?   • Geen  kennelijk  onredelijke  maatregelen  door  het   mededingingscollege  (MC)   " Rechterlijke  controle?   • Want  kan  de  maatregelen  van  het  MC  wijzigingen   • Eigenlijk  beleidsmatig  op  te  treden  in  economische  zaken,   niet  tegenstrijdig  met  scheiding  der  machten   o Opschortende  werking  instellen  van  hoger  beroep?   " Want  tegen  de  uitspraak  kunnen  de  voorlopige  maatregelen  al   voorbij  zijn  (na  6  maanden  moet  minister  al  plan  klaar  hebben)   " Daarom  dus  zeker  opschortende  werking!    

Prijzenwetgeving  

  • •

•

 

Dit  bestaat  naast  het  wetboek  van  economische  zaken   Wet  12  januari  1945  betreffende  de  economische  reglementering  en  de  prijzen   !  gedeeltelijk  opgeheven,  doch  behoud  van  art.  2  (er  bestaat  dus  nog  een  deel   van  deze  wetgeving)   o “De  minister  die  de  Economische  Zaken  in  zijn  bevoegdheid  heeft  mag,   hetzij  voor  het  grondgebied  van  het  Koninkrijk,  hetzij  voor  sommige   gedeelten  ervan,  de  maximumprijzen  vaststellen  voor  de  op  grond  van  §  1   van  bovenvermeld  artikel  1  bedoelde  zaken”   " Maar  artikel  1  is  opgeheven  (verbod  op  abnormale  prijzen),   kunnen  we  er  dan  nog  rekening  mee  houden?   " Gewoon  er  voor  gezorgd  dat  men  per  MB  nog  een  maximumprijs   kan  opleggen   • Bv.  taxidienst   o “Hij  mag  insgelijks  de  maximumwinst  vaststellen  welke  elke  verkoper  of   tussenpersoon  zich  mag  toe-­‐eigenen”     Prijsverhogingsaangifte     MB  20  april  1993  houdende  bijzondere  bepalingen  inzake  prijzen   o Bv.  ondernemingen  met  omzet  van  meer  dan  300000000  Bef.  Moet  een   prijswijziging  doorgeven  aan  de  FOD  economie   o Prijskennisgevingsprocedure  !  Vernietigd  door    Raad  van  State  1  mei   2004   " Te  omslachtig,  gaf  veel  te  veel  werk   o Prijsverhogingsaanvraag   " Beperkt  tot  bepaalde  sectoren   " Bv.  water-­‐,  tele-­‐,  gasdistributie  en  arbeidsongevallenverzekering     " #  eer  belangrijke  maatschappelijke  sectoren   " Moet  aan  de  FOD  economie  worden  gevraagd  !  Mag  pas  na   goedkeuring  of  stilzitten  van  60  dagen   o Algemene  info   " Verplicht  overhandigen  van  bepaalde  info  aan  de  FOD  economie     63  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Bv.  prijs  taxidiensten  is  door  ministerieel  besluit  geplafonneerd   " Aanleiding  van  discussie,  want  eigenlijk  een  bevoegdheid  van  de   gewesten  (alles  m.b.t.  taxidiensten)   " Kan  de  federale  overheid  dan  een  maximumprijs  bepalen?     " GwH:  ja,  want  prijsbeleid  is  een  federale  aangelegenheid,  ook  al  is   alles  m.b.t.  taxidiensten  een  gewestelijke  bevoegdheid   • Maar  raar,  want  perimeter  wordt  bepaald  door  de  gewesten   !  Perimeter:  bepaalde  straal  te  rekenen  van  standplaats   om  te  weten  of  taxi’s  mogen  aanrekenen  voor  terug  te  rijden    

Programmaovereenkomsten  

 

 

Met  individuele  of  gegroepeerde  ondernemingen   o Initiatief   Beroepsverenigingen:  wanneer  krijgt  PO  uitwerking?   o Alle  ondernemingen  in  deze  sector  gebonden?  !  Ja,  indien  de   beroepsvereniging  representatief  is  voor  60  %  van  de  ondernemingen   Bepaalde  duur  /  opzeg   o Is  eigenlijk  gewoon  een  contract,  PO:  element  van  contractueel  prijsbeleid!   Juridische  aard     o Schadevergoeding  bij  schending  van  overeenkomst   o Indien  de  ondernemingen  deze  overeenkomsten  schenden:  betalen  aan  de   Belgische  staat     Praktijk:  Bv.  petroleumproducten   o Prijs  op  internationale  markten,  wisselkoers  van  dollar  ten  opzichte  van   euro   o http://www.mineco.fgov.be/energy/non_renewable_energy/petroleum/h ome_nl.htm#Wetgeving   o http://www.petrolfed.be/dutch/cijfers/maximumprijs_voornaamste_petr oleumproducten.htm    

 

64  

• •

• •

•

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Hoofdstuk  4:  Wet  Marktpraktijken  en  het  Wetboek  Economisch  Recht  (Boek  VI)     Inleiding   • Doelstelling  van  de  regeling  inzake  marktpraktijken  en   consumentenbescherming:   o Bescherming  van  de  consument  (Bv.  oneerlijke  bedingen)   o Bescherming  van  de  eerlijke  concurrentie  (Bv.  reglementering   sperperiode)   " Bv.  verbod  van  verkoop  met  verlies  van  goederen   o Een  hele  reeks  regelen  streven  deze  beide  doelstellingen  gelijktijdig  na   (Bv.  oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten)   " Onderneming  mag  de  consument  niet  misleiden   • Gemiddelde  consument  wordt  niet  misleid   • Maar  Bv.  ondernemingen  ondervinden  ook  geen  hinder  van   misleidende  reclame  van  andere  ondernemingen     • WMPC  strekt  tot  omzetting  van  verschillende  Europese  Richtlijnen:     o Verkoop  op  afstand  /  colportage  #  Richtlijn  Consumentenrechten   o Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten   o Oneerlijke  bedingen   o  …     • Maar  er  zijn  ook  typisch  Belgische  regelen   o Bv.  stilzwijgende  verlenging  dienstenovereenkomsten,   verkoopspromoties   o Niet  veel  Belgiche  regels   o Vaak  i.v.m.  verkoopspromoties:  regels  solden,  verkoop  met  verlies   " Zoals  ze  vandaag  in  de  WMPC  staan  =  strijdig  met  het  EU  recht   " ZEB  veegt  dan  ook  zijn  laars  aan  deze  regels  !  HvJ  en  Cass.  geven   ZEB  gelijk     Definities   Zijn  belangrijk!  Laten  toe  te  kijken  of  regelen  gelden  voor  bescherming  consumenten  of   tussen  ondernemingen  onderling.  Ook  om  verschil  goederen  en  diensten  uit  te  maken     • Consument  (WMPC)   o Natuurlijke  persoon  (geen  rechtspersoon)   " Vzw’s,  KMO’s  (bvba)  dus  duidelijk  niet!   " Rechtspersonen  kunnen  zich  zogezegd  beter  beschermen   • Fictie,  kleine  Rechtspersoon  onderhandelt  met  bank  !   Bank  veel  sterker!   o Uitsluitend  voor  niet-­‐beroepsmatige  doeleinden   " Bestemmingscriterium   • Voor  welke  doeleinden  koopt  iemand  een  goed/verwerft  hij   een  dienst   • Bv.  prof  koopt  een  smartphone,  is  hij  een  consument?     o Waarvoor  gaat  smartphone  worden  gebruikt?   o Prof  consument?  Neen  want  bekijkt  werkmails/   bekijkt  werkagenda    

65  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Geen  toepassing  specialisatiecriterium   • Gaf  te  ruime  bescherming  van  de  consument   • Enkel  geen  consument  als  het  je  specialiteit  is   • Bv.  prof  gebruikt  smartphone  hoofdzakelijk  professioneel,  is   volgens  dit  criterium  wel  een  consument  want  kent  niets   van  professioneel  aankopen  van  smartphone   o Producten  verwerft  of  gebruikt   " Waarom  belangrijk  vandaag?   " Borg  is  vandaag  geen  consument,  maar  onder  definitie  wetboek   Economisch  Recht  wel!   o Impact  Wb.  Econ.  R.  (Boek  I)  #  schrapping  van  de  vereisten  “uitsluitend”   en  “verwerven  of  gebruiken”   " Memorie  van  toelichting:  Het  volstaat  dat  iemand  een  goed  of   dienst  zal  verwerven  voor  HOOFDZAKELIJK  privédoeleinden     Onderneming   o Invulling  in  Boek  I  =  WMPC  =>  NP  /  RP  die  op  duurzame  wijze  economisch   doel  nastreeft  (supra)     Beoefenaar  vrij  beroep  (uitgesloten  van  toepassingsgebied  WMPC,  samen  met   tandartsen  en  kinesisten):   o Vernietigd  door  Grondwettelijk  Hof  (supra)   o Afzonderlijk  Boek  XIV  Wetboek  Economisch  Recht  (supra)     Producten   o Ruimer  dan  wat  de  personen  zouden  denken,  geldt  eigenlijk  voor  alles   (materieel  toepassingsgebied  toch)   o Roerende  en  onroerende  goederen     o Diensten,  rechten  en  verplichtingen     Goederen   o Alle  lichamelijke  roerende  zaken     Diensten   o Prestaties     " In  kader  professionele  activiteit   " In  uitvoering  statutair  doel   • Zorgt  ervoor  dat  de  VZW’s  hier  ook  onder  vallen   o Homogene  diensten   " =  Diensten  waarvan  eigenschappen  identiek  of  gelijkaardig  zijn   ongeacht  tijdstip  waarop  dienst  wordt  verstrekt  of  aan  wie  hij   wordt  verstrekt   " Bv.  homogene  diensten;  reisaanbiedingen  (Bv.  Jetair  die  een  andere   klanten  een  reis  aanbiedt,  zal  hetzelfde  zijn  alsof  wij  gingen,  ook   tijdstip  van  boeken  maakt  niet  uit)   " Bv.  niet-­‐homogene  diensten:  autoverzekering  (bonus-­‐malus   verschilt  van  leeftijd  tot  leeftijd)   " Van  belang  bij  prijsaanduiding  !     "

•

•

•

•

•

 

66  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Impact  Boek  VI  Wb.  Econ.  R.:  bijzondere  regelen  voor:   o Digitale  inhoud  die  niet  op  een  materiële  drager  wordt  geleverd   " Bv.  software  die  gedownload  wordt  van  het  internet,  nu  veel   discussie  rond   " Door  dit  wetboek  opgelost   o Water,  gas  en  elektriciteit   " Vandaag  zijn  dit  goederen  door  de  WMPC   " #  Maar  binnenkort  speciale  regels,  die  afwijken  van  deze  van   degoederen  

  Algemene  informatieplicht   • Art.  4  WMPC   o Vgl.  Precontractuele  aansprakelijkheid  Art.  1382   • Ten  laatste  “bij  sluiten  overeenkomst”   • Essentiële  kenmerken  van  producten  en  verkoopsvoorwaarden   • Enkel  verhaalsrecht  t.o.v.  onderneming  die  rechtstreeks  product  heeft  geleverd   • Geen  specifieke  sanctie   o Wel  regel  geen  sanctie,  geen  burgerrechtelijke,  noch  een  strafrechtelijke     • Impact  Wb.  Econ.  R   o Moet  aanpassen  van  de  EU   o Omzetting  Richtlijn  Consumentenrechten  #  Algemene   informatieverplichtingen  (niet  van  toepassing  bij  overeenkomsten  op   afstand  en  verkoop  buiten  de  onderneming)   o Vooral  concretisering  van  artikel  4  WMPC   " Voor  consument  gebonden  is   " Duidelijke  en  begrijpelijke  wijze     Prijsaanduiding   • Geen  wijzigingen  in  Boek  VI  Wb.  Econ.R.   • Vereiste  van  een  ondubbelzinnige  prijsaanduiding   • Verplichting  op  totale  prijs  te  vermelden     • Goederen   o Bij  te-­‐koopaanbieding   o Schriftelijk  en  ondubbelzinnig   " Schriftelijk  functioneel  interpreteren,  ook  indien  het  online  staat   " Ondubbelzinnig:  Prijs  moet  onmiddellijk  herkenbaar  en  duidelijk   zijn  voor  een  doorsnee  consument   " Algemene  EU-­‐regels  #  Pathologische  dommerik  wordt  niet   beschermd!  Gemiddelde  is  consument  beschermd   o Indien  uitgestald  ook:  leesbaar  en  goed  zichtbaar   " Bv.  Lopen  voorbij  een  etalage  van  juwelier  !  Twee  mogelijkheden   • Prijs  geafficheerd  !  Moet  enkel  duidelijk  zijn   • Prijs  niet  geafficheerd:  Prijs  van  uitgestalde  juwelen  boven   de  €850  moet  niet  worden  geafficheerd   #  Soms  dus  speciale  regels!        

67  

Samenvatting  EcoFin   •

•

  •

• •

JVD  

2013  

Diensten   o Homogene  diensten:  schriftelijk,  leesbaar  goed  zichtbaar  en   ondubbelzinnig   o Niet-­‐homogene  diensten:  bestek   " Men  heeft  hier  altijd  recht  op!   " Bestek  is  altijd  verbindend!     Art.  8  WMPC:  ook  in  reclame!   o Niet  verplicht  om  in  reclame  de  prijs  te  vermelden   o Indien  wel,  dan  moet  men  aan  deze  voorwaarden  voldoen   o Moet  ook  duidelijk  zijn   Totale  prijs     o BTW  en  taksen(via  onderneming  betaald)   " Bv.  taksen:  Recupel,  maar  enkel  wat  via  onderneming  wordt   betaald,  niet  BIV  bij  aankoop  nieuwe  auto   o Verplichte  supplementen   " Voor  zover  consument  geen  invloed  heeft  op  omvang  van  bedrag   " Kosten  waaraan  men  niet  kan  aan  ontsnappen  opnemen  in  de  prijs   " Bv.  Ryanair:  vliegen   • Moeten  luchthaventaksen  opgenomen  worden  in  totale   prijs?  !  Ja,  want  er  valt  niet  aan  te  ontsnappen   • Toeslag  voor  bagage?  !  Andere  bagage  dan  handbagage   opnemen  in  totale  prijs?  Valt  eraan  te  ontsnappen?  !  Ja,   geen  meenemen  !  moet  dus  niet  opgenomen  worden     Ten  minste  in  euro   Art.  9:  bij  KB   o Bijzondere  regels   o Vrijstellingen     o KB  30  juni  1996   " Let  op  afwijkende  terminologie  

  Vergelijkende  reclame   • Regeling  WMPC  =  Regeling  Boek  VI     • Reclame:     o “iedere  mededeling  van  een  onderneming  die  rechtstreeks  of   onrechtstreeks  ten  doel  heeft  de  verkoop  van  producten  te  bevorderen,   ongeacht  de  plaats  of  e  aangewende  communicatie  middelen”   " Onderneming   " Wat  zijn  producten?  !  Alles   • Elke  vorm  van  mededeling   o Ook  naamplaatje  op  een  ondergrondse  mazouttank   • Rechtstreeks  of  onrechtstreeks  verkoop  bevorderen   o Onrechtstreeks  :  bevordering  van  het  imago   " Ruime  invulling  door  Hof  van  Cassatie          

68  

Samenvatting  EcoFin   •

•

• • •

•

             

 

JVD  

2013  

Wordt  als  vergelijkende  reclame  beschouwd:     “elke  vorm  van  reclame  waarbij  een  concurrent  dan  wel  door  een  concurrent   aangeboden  goederen  of  diensten  uitdrukkelijk  of  impliciet  worden  genoemd”   o Niet  langer  gesproken  over  producten   o Niet  vereist  dat  een  vergelijking  wordt  gemaakt  met  een  concurrent     Expliciet  of  impliciete  identificatie  van  een  concurrent  of  van  zijn  goederen  of   diensten   o Volgens  Cass.  En  HvJ  !  Voldoende  dat  een  gewone  mens  dit  kan  doen   Concurrent:  substitueerbaarheid   o Bv.  Eurostar  en  vliegtuigreis  naar  Londen  !  Kunnen  vergeleken  worden   Is  in  principe  toegelaten   o 10  jaar  terug  was  dit  niet  het  geval   Vergelijking  met  Art.  96,3°   o Verbod  van  reclame  die  het  zonder  gerechtvaardigde  reden  mogelijk   maakt  onderneming  te  identificeren   " Bv.  Gillette,  de  Rolls  Royce  onder  de  scheermesje:  Verboden!     Voorbeeld  !  Is  duidelijk  vergelijkende  reclame                                           o Ander  voorbeeld:    http://www.youtube.com/watch?v=  

 

69  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  9  en  10:  21/10/13)  

Vergelijkende  reclame  !  Toepassingen   • Toshiba  en  Katün   o Toshiba  !  Katün  (Duitse  concurrent)   o Katün  ging  in  hun  brochures  de  artikelnummers  van  Toshiba  gaan   vermelden  !  Heb  je  een  Toshiba  met  een  kapot  onderdeel,  dan  kan  je  dit   onderdeel  vervangen  met  een  Katün  onderdeel   o #  Het  vermelden  van  het  artikelnummer  van  de  concurrent  laat  toe  de   concurrent  te  identificeren  aan  de  hand  van  het  artikelnummer   o #  Wel  degelijk  vergelijkende  reclame     • De  Slegte   o Cassatie  !  De  Slegte  (boekhandel)   " Boeken  verkopen  aan  lagere  prijzen  (2ehands,  nieuwe  waar  kleine   foutjes  in  staan  of  oude  uitgaven)   " ‘Van’  prijs  is  15  euro  en  de  ‘nu’  prijs  is  10  euro   • ‘Van’  =  De  normale  prijs  in  de  gewone  boekhandel   • ‘Nu’  prijs  =  De  prijs  die  je  bij  de  Slegte  nu  betaalt  voor  het   boek   " Vraag?  Is  dit  systeem  vergelijkende  reclame?   • !  Ja,  men  kan  door  de  ‘van’  prijs  de  concurrent  gaan   identificeren  (de  normale  boekhandel)   • #  Vergaand  (grote  groep)     o Stelregel  #  Het  is  niet  nodig  dat  de  bestemmeling  van  de  reclame,  dat  die   zonder  nader  onderzoek  de  concurrent  kan  gaan  identificeren     • Reclameslogan  van  Telenet  !  ‘Blauw  betaald  aan  telefonie?’   o Kan  hier  de  concurrent  worden  geïdentificeerd?   o !  Voldoende  dat  concurrent  impliciet  wordt  genoemd   o Door  het  woord  ‘blauw’  te  gebruiken  wordt  Belgacom  geïdentificeerd  !   Vergelijkende  reclame     Vergelijkende  reclame  !  Voorwaarden     • 2  positieve  en    6  negatieve   • Cumulatief,  doch  te  interpreteren  in  de  voor  de  vergelijkende  reclame  meest   voordelige  zin   o Voorzien  in  dezelfde  behoeften  (positief)   o Vergelijken  van  representatieve  kenmerken  (positief)   o Niet  misleidend  (negatief)   o Niet  de  goede  naam  schaden  (niet  afbrekend)  (negatief)     • #  Deze  voorwaarden  moeten  voldaan  zijn  voor  toegestane  vergelijkende   reclame   • De  4  overige  negatieve  !   o Geen  oneerlijk  voordeel  halen  uit  gebruik  naam  concurrent,  …   • De  rechtspraak  !  Draait  veelal  rond  de  4  elementen  vernoemd  hierboven      

70  

Samenvatting  EcoFin   •

•

JVD  

2013  

HvJ  !  Invulling  van  deze  voorwaarden  mag  niet  te  strikt  gebeuren,  geen  te   strenge  opstelling  bij  invulling  voorwaarden   o Waarom?  !  HvJ  is  van  oordeel  dat  vergelijkende  reclame  een  goed  middel   is  om  de  consument  te  informeren       o Bv.  Niet  de  goede  naam  schaden  !  2  stelregels   " Het  loutere  feit  dat  een  concurrent  als  verliezer  uit  vergelijkende   reclame  komt,  volstaat  niet  om  de  reclame  als  afbrekend  te   beschouwen  #  De  concurrent  komt  altijd  als  verliezer  uit  de   vergelijkende  reclame   " De  vraag  of  vergelijkende  reclame  al  dan  niet  de  goede  naam   schaadt  !  Moet  beoordeeld  worden  vanuit  het  standpunt  van  het   doelpubliek  van  de  reclame  (niet  vanuit  standpunt  concurrent)  !   Concurrent  zal  al  veel  sneller  iets  als  afbrekend  beschouwen     o 2  voorbeelden   " Ryanair  !  “Pissed  off  with  Sabena  high  fees”   • ‘Pissed  off’  !  Denigrerend  naar  Sabena  toe  =  afbrekend     " Telecom  !  Fuck  you’s  ten  aanzien  van  de  concurrent   • Afbrekend?  !  Neen,  men  verwees  naar  de  doelgroep  van  de   reclame  !  Specifiek  op  een  jong  publiek       " #  Steeds  een  feitenkwestie  en  de  doelgroep  speelt  een  belang     Hyperbolische  reclame  wordt  niet  als  vergelijkende  reclame  beschouwd   o Hyperbolische  reclame  =  Reclame  die  dermate  overdreven  is  dat  de   gemiddelde  consument  zal  zien  dat  dit  niet  in  overeenstemming  is  met  de   realiteit   " Bv.  Dreft,  Dash     o  !  Hierop  niet  de  regels  van  vergelijkende  reclame  toepassen   o !  We  beschouwen  dit  als  toegelaten  hyperbolische  reclame     o Slogans  als  ‘de  laagste  prijs’,  ‘de  beste’  !  De  gemiddelde  consument  zal   inzien  dat  dit  niet  noodzakelijk  strookt  met  de  realiteit     o Bv.  Reclamecampagne  van  Sunjets  !  Moar  alé  sunjets.be  !  Ook   gegarandeerd  de  goedkoopste   " Een  concurrent  stelt  een  vordering  in  tegen  Sunjets  !  Dit  is   misleidend  want  u  bent  niet  steeds  de  goedkoopste   " Terecht  of  gaat  het  om  hyperbolische  reclame?   " #  Men  beschouwt  het  als  superlatief/hyperbolische  reclame   (omdat  de  reclame  ook  humoristisch  wordt  gebracht)  

             

71  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Vergelijkende  reclame  !  Voorbeelden  (2)     • Testrit  Mitsubishi   o Overal  weg  !  Op  een  bepaald  ogenblik  heeft  Nissan  een  vordering   ingesteld  wegens  afbrekende  vergelijkende  reclame   o Concept  !  ‘Met  een  Mitsubishi  testwagen  naar  de  Nissan  garage  rijden   om  te  vergelijken’  #  Wat  is  hier  nu  afbrekend  aan?   o #  Vergelijkende  reclame  leidt  heel  vaak  tot  twisten  tussen  concurrenten     • Campgane  Colruyt   o Campagne  van  Colruyt  !  Colruyt  vergelijkt  de  prijzen  die  zij  hanteren  met   de  prijzen  van  de  concurrentie  Delhaize/Carrefour/Lidl   " Delhaize  vindt  niet  erg  !  Argument  duurder  voor  mooie  winkel   " Lidl  vindt  dit  wel  erg  !  Richt  zich  op  hetzelfde  publiek     o In  vergelijkende  reclame  zegt  Colruyt  goedkoper  te  zijn  dan  Lidl  !   Vergelijking  van  een  productassortiment     " !  Heel  vaak  bij  vergelijkende  reclame  tussen  supermarkten     o Productassortiment  =  Een  assortiment  samenstellen  !  Winkelkar  vullen   o “Dezelfde  kar  kost  bij  Lidl  meer  dan  bij  ons”   o HvJ  !  Mag  men  eigenlijk  wel  overgaan  tot  vergelijking  van  de  prijs  van   een  productenassortiment?   " De  regels  inzake  vergelijkende  reclame  stellen  dat  men  producten   moet  vergelijken  die  in  dezelfde  behoeften  voorzien  (1e   voorwaarde)  !  Voor  het  productenassortiment  (kar)  is  dit  geen   probleem     o 2e  voorwaarde  !  Representatieve  wezenlijke  kenmerken  vergelijken  !   Moet  controleerbaar  zijn   " Eigenlijk  wist  niemand  hoe  het  winkelkarretje  was  samengesteld  ,   men  wist  niet  welke  producten  deel  gingen  uitmaken  van  dat   assortiment  !  Problematisch   " De  geadresseerde  moet  op  een  eenvoudige  manier  kunnen   achterhalen  hoe  dat  assortiment  is  samengesteld   • Bv.  door  samenstelling  op  te  nemen  in  reclameboodschap   zelf   " #  Voldoende  dat  het  voor  de  geadresseerde  op  een  eenvoudige   manier  toegankelijk  is  !  Bv.  voor  samenstelling  zie  onze  site   • Verwijzing  in  folder  naar  site  is  voldoende     e o 3  element  !  Zijsprong  !  Opdat  een  reclame  vergelijkende  reclame  zou   uitmaken  is  het  niet  noodzakelijk  dat  er  een  vergelijkingen  zit  !  Opdat  de   vergelijkende  reclame  toelaatbaar  zou  zijn  moet  er  wel  een  vergelijking   zijn   " Is  dit  het  geval?  !  Eigenlijk  wel,  in  die  zin  dat  je  op  een  impliciete   wijze  een  gelijkwaardigheid  gaat  claimen   " #  Vereiste  van  het  bestaan  van  een  vergelijking  niet  strikt   invullen!  Hof  vult  zeer  soepel  in  !  Claim  van  gelijkwaardigheid  is   voldoende    

72  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Laatste  punt  !  Als  je  zo  een  assortiment  samenstelt,  moet  je  dan  kiezen   voor  die  goederen  waarvoor  er  tussen  beide  concurrenten  een  gemiddeld   prijsverschil  bestaat  of  mag  je  kiezen  voor  die  goederen  waarvoor  het   prijsverschil  het  grootste  is?  Of  is  dit  misleidend  ?     " HvJ  zegt  dat  dit  perfect  kan  !  Assortiment  mag  zo  worden   samengesteld  dat  het  prijsverschil  hoger  ligt  dan  het  gemiddeld   prijsverschil   " #  Maar  dit  mag  niet  de  gemiddelde  consument  de  gedachte  geven   dat  het  gemiddelde  prijsverschil  zo  hoog  is       Oneerlijke  handelspraktijken  ten  opzichte  van  consumenten     • Geen  wijzigingen  door  Wb.  Econ.  R.   o Aal  geen  wijzigingen  aanbrengen  !  Gesteund  op  richtlijn  van  maximale   harmonisatie  !  Regeling  door  de  landen  zelf  niet  meer  en  niet  minder   dan  de  richtlijn!  In  alle  lidstaten  dezelfde     • Toepassingsgebied:   o Producten   o Ondernemingen  jegens  consumenten   " De  WMPC  bevat  ook  een  aantal  regels  met  betrekking  tot  oneerlijke   handelspraktijken  tussen  ondernemingen  onderling   " Regels  tussen  professionelen  !  Heel  wat  minder  streng  dan  ten   aanzien  van  consumenten   " Stel:  Colruyt  Vs.  Delhaize  !  Reclame  van  Colruyt  die  bestempeld   wordt  als  misleidend  en  Delhaize  stelt  vordering  in  tot  staken   • Welke  regels  gebruiken?  Tussen  professionelen  of  regeling   oneerlijke  handelspraktijken  ten  aanzien  van  consumenten?   • #  Determinerend  is  de  doelgroep  van  de  reclame  (De   identiteit  van  de  procespartijen  doet  er  niet  toe)   • #  De  doelgroep  van  de  reclame  is  dus  bepalend     o Handelspraktijken  in  het  algemeen  (ook  reclame!!)   " Begrip  handelspraktijken  is  niet  beperkt  tot  de  precontractuele   fase,  breidt  zich  ook  uit  tot  datgene  wat  zich  in  de  uitvoeringsfase   van  de  overeenkomst  gaat  gaan  afspelen   " Bv.  Specifieke  verbodsbepaling  (uit  zwarte  lijst)   • Bij  verzekeringsonderneming  !  Verboden  om  bij  de   consument  documenten  die  niet  relevant  zijn  bij  de   beoordeling  van  een  schadegeval  op  te  vragen   • Consument  wordt  anders  ontmoedigd  om  claim  te  doen  bij   verzekeraar   • #  Verbod  met  betrekking  tot  de  uitvoering  van  het  contract   o Misleidende  en  agressieve  praktijken                

73  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

•

Structuur  van  de  regeling   o Open  normen  en  zwarte  lijsten   " Art.  83  en  verder  van  de  WMPC   " Onderscheid  misleidende  handelspraktijken  en  agressieve   handelspraktijken   " #  2  bijzondere  categorieën  #   • 1  in  kader  misleidende   • 1  in  kader  agressieve     " Eerst  open  normen  die  er  eigenlijk  op  neerkomen  dat  je  de   consument  niet  mag  misleiden,  agressief  benaderen     " Zwarte  lijsten  =  Lijsten  waar  een  hele  reeks  gedragingen  wordt   opgesomd  die  sowieso  verboden  zijn     o Beoordeling  !  In  eerste  instantie  kijken  of  er  geen  inbreuk  is  op  de   bepalingen  uit  de  zwarte  lijst  !  Pas  wanneer  er  geen  inbreuk  is  op  de   zwarte  lijst  !  Toetsen  aan  de  open  norm  (Dus  eigenlijk  omgekeerd   werken)  

•

Misleidende  handelspraktijken   o Opsomming  per  se  verboden  (zwarte  lijst)  !  Art.  91  WMPC  (23   verbodsbepalingen)   " Gedragscodes   " Lokvogelreclame   • Gebrekkig  geformuleerd  !  Niet  de  fout  van  de  Belgische   wetgever  !  Letterlijke  overname  van  Europese  wetgever   • =  Een  bepaalde  onderneming  maakt  op  ruime  schaal   reclame  voor  de  aankoop  van  een  bepaald  goed  aan  een  lage   prijs  en  dan  eigenlijk  over  een  onvoldoende  voorraad   beschikt  met  betrekking  tot  die  goederen  (Aldi)   • U  gaat  naar  Aldi  voor  het  fototoestel  en  het  is  er  niet  meer,   ‘u  bent  er  toch’  dus  u  doet  ook  uw  boodschappen   • Wat  niet  volstaat  !  Vermelding  ‘zolang  de  voorraad  strekt’   o Wel  !  ‘Er  zijn  er  maar  10  per  winkel’  !  U  weet  als   consument  waar  u  aan  toe  bent’  #  Men  moet  precies   aangeven  hoeveel  stuks  men  heeft     " Wettelijke  rechten  consument   • Niet  uitpakken  met  iets  waar  een  consument  bij  toepassing   van  de  wet  sowieso  recht  op  heeft   o In  reclame  vaak  !  ‘2  jaar  garantie’  !  Mag  in  reclame   voorkomen,  maar  niet  dominerend   o Voorstellen  als  onderscheidend  kenmerk  mag  niet   • Bv.  Rechtspraak  !  Apotheker  reclame  ‘advies  apotheek’  !   Wij  geven  u  advies  bij  aflevering  geneesmiddelen   o !  Is  eigenlijk  een  wettelijke  verplichting  in  hoofde   van  de  apotheker   o !  Men  mag  er  dus  niet  de  klemtoon  op  leggen  in   reclame  

 

 

74  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Bv.  Cofidis  !  Cofidis  ‘bij  ons  weegt  geen  enkel  krediet  te   zwaar  en  we  onderzoeken  steeds  uw  financiële  situatie’     o !U  it  de  wet  mag  men  pas  een  krediet  verstrekken   na  een  onderzoek  van  de  financiële  situatie     " Gratis  voorstellen   • Iets  gratis  voorstellen  mag  niet  wanneer  de  consument   kosten  moet  betalen  die  groter  zijn  dan  de  noodzakelijke   kosten  om  op  dat  aanbod  in  te  gaan   o Bv.  Telefoongesprek,  postzegel  om  formulier  op  te   sturen  !  Verder  mag  het  niet  gaan   o Telefonisch  bestellen  via  een  betalend  telefoonnr.  is   inbreuk     o Algemene  norm  misleidende  handelspraktijken  (Dat  een  praktijk   beantwoord  aan  een  punt  in  de  zwarte  lijst  is  voldoende  om  verboden  te   zijn)   " Misleiding   " Misleiding  van  de  gemiddelde  consument   • Eventueel  binnen  aangepaste  doelgroep   • #  Men  moet  eigenlijk  gewoon  aantonen  dat  consumenten   misleid  kunnen  worden  (moet  niet  per  se  zijn)  #  Standpunt   van  de  gemiddelde  consument  binnen  de  doelgroep  waarop   de  reclame  is  gericht   " Impact  op  zijn  aankoopbeslissing   • Algemeen  !  Bijkomend  bewijzen  dat  de  misleiding  van  die   aard  is  dat  het  de  consument  in  zijn  aankoopbeslissing  zal   beïnvloeden   • Adverteerder  bouwgronden  heeft  niet  aangegeven  dat  hij   zelf  niet  de  eigenaar  was  !  Niet  misleidend  want  niet   determinerend  om  tot  aankoop  over  te  gaan   •

  "

 

Misleiding  door  omissie   • Misleiding  als  gevolg  van  weglaten  van  bepaalde  info   o Regelmatig  in  telecomsector  !  Tarief  abonnement   maar  geen  info  over  activeringskost  (en  dit  is   essentiële  info)  en  kan  impact  hebben  op   aankoopbeslissing  van  de  consument  =  Misleiding   door  omissie     • Wat  doe  je  als  je  op  de  radio  hoort  dat  een  goed  50  euro  kost   ‘voor  de  voorwaarden  van  dit  aanbod  consulteer  onze   website’   o Is  er  dan  nog  misleiding  door  omissie?  !  Indien  het   reclamemedium  beperkingen  heeft  qua  tijd  of  ruimte   moet  men  daar  rekening  mee  houden  bij  de   beoordeling   o De  onderneming  moet  de  consument  wel  wijzen   waar  hij  de  info  wel  kan  krijgen  !  Men  lijkt  dus  aan   75  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

die  voorwaarde  te  voldoen  maar  de  rechtspraak  is   streng  #  Enkel  wanneer  het  materieel  onmogelijk  is   om  die  voorwaarden  in  de  boodschap  op  te  nemen     o Bv.  Reclame  termijnrekening  !  Hoge  interestvoet,   mar  pas  vanaf  bepaald  bedrag  (en  niet  in  de   radioreclame)   " !  Dit  werd  beschouwd  als  misleiding  door   omissie     Uitnodiging  tot  aankoop   o Beoordelingsvrijheid  van  de  rechter     • ‘Aanbod  onder  voorwaarden  kan’   o Als  de  voorwaarden  te  consulteren  zijn  via  bv  site  en   het  materieel  onmogelijk  is  om  de  voorwaarden  in  de   boodschap  op  te  nemen     • Kan  een  onderneming  worden  gesanctioneerd  voor  een   misleidende  handelspraktijk  wanneer  ze  zelf  niet  op  de   hoogte  is  dat  de  info  die  ze  geeft  onjuist  is   o Wanneer  je  moet  beoordelen  of  een  bepaalde   praktijk  foutief  is  !  Enkel  beoordelen  vanuit  het   standpunt  van  de  gemiddelde  consument   o #  Men  kan  zich  dus  schuldig  maken  aan  oneerlijke   handelspraktijken     o Bv.  Punica-­‐arrest   " Nectardrank  !  Bevat  geen  koolzuurgas  (Bubbels)   " Punica  ging  reclame  maken  met  ‘geen  toegevoegde  suikers  en  geen   koolzuurgas’  !  Werd  beschouwd  als  misleidend   " #  Bij  deze  boodschap  kon  de  gemiddelde  consument  denken  dat   koolzuurgas  slecht  was  voor  zijn  gezondheid     Agressieve    handelspraktijken  (Zelfde  systeem  als  misleidende  praktijken)   o Zwarte  lijst  !  Opsomming  per  se  verboden  (Bv.  afgedwongen  aankoop  )   " Hoe  bewijzen?   • Afgedwongen  aankoop  !  Situatie  waar  men  u  gratis   goederen  toestuurt  zonder  dat  u  deze  hebt  besteld   • Later  een  brief  waarin  staat  betalen  of  terugsturen   • #  Dit  is  verboden  door  de  zwarte  lijst     • Vaak  briefje  erbij  !  ‘Als  u  niet  reageert  beschouwen  wij  dat   u  de  goederen  stilzwijgend  aanvaardt  en  dat  u  ze  moet   betalen  !  EU  zegt  dat  dit  niet  kan   • De  onderneming  draagt  steeds  de  bewijslast  dat  u  iets  zou   hebben  besteld   • #  Wordt  nog  regelmatig  geschonden  (Zwitserse   ondernemingen)  !  Waarom  Zwitserland?  !  Niet  EU   •

•

 

76  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Algemene  open  norm  

  •

Sancties:  zie  art.  41  WMPC   o De  Belgische  wetgever  heeft  voorzien  in  een  zeer  specifieke   privaatrechtelijke  sanctie  !  Art.  41   o Ongebruikelijk  en  weinig  logisch  dat  de  materieelrechtelijke  bepalingen   terug  te  vinden  zijn  in  Art.  84  en  verder,  en  de  sanctie  staat  veel  eerder   (art.  41)  #  Ook  reden  waarom  bijna  niemand  de  sanctie  kent  

 

•

 

 

o In  bepaalde  gevallen  kan  consument  betaling  terugvragen  en  product   houden   " Stel  onderneming  zegt  !  Wij  komen  het  ophalen  !  U  kan  nee   zeggen  !  Ze  hebben  het  opgestuurd  dus  het  is  van  u  en  u  doet   ermee  wat  u  wil  (de  onderneming  draagt  bewijslast  om  eventueel   aan  te  tonen  dat  u  het  besteld  heeft)     o In  andere  gevallen  kan  rechter  hetzelfde  bevelen   " Hypothese  !  Stel  een  van  de  6  belangrijke  bepalingen  uit  zwarte   lijst  geschonden   • U  moet  kunnen  bewijzen  dat  de  overeenkomst  is  gesloten   ingevolge  die  oneerlijke  handelspraktijk  (in  de  rechtsleer   veel  discussie)   o Ene  strekking  !  Wilsgebrek  nodig   o Andere  strekking  !  Causaal  verband  voldoende   #  Dan  moet  de  rechter  de  sanctie  van  de  afgedwongen  aankoop   toepassen     " Stel  dat  een  andere  regel  van  de  wet  handelspraktijken  geschonden   wordt  (Bv.  open  norm)   #  Absolute  beoordelingsvrijheid  rechter  !  Hij  kan  dus  de  sanctie   afgedwongen  aankoop  toepassen     o Weinig  toegepast   " Bestaat  sinds  2008  !  Relatief  nieuw  (advocaten  kennen  het  niet)   " Op  totaal  verkeerde  plaats  in  de  wet   " Consumentengeschillen  gaan  heel  dikwijls  over  zeer  beperkte   bedragen   " #  Bepaling  zal  gewoon  gecopy-­‐pasted  worden  in  boek  VI   " (Zeer  goede  bepaling,  maar  voorlopig  nog  geen  impact)     Daden  van  oneerlijke  mededinging   o Catch-­‐  all-­‐  bepaling  !  Verboden  is  elke  daad  die  in  strijd  is  met  de  eerlijke   marktpraktijken  en  die  de  beroepsbelangen  van  1  of  meer  andere   ondernemingen  schaadt  of  kan  schaden   o Voorwaarden  (2  cumulatieve  voorwaarden!):   " Strijdig  met  eerlijke  marktpraktijken     " Beroepsbelangen,  (kunnen  )  schaden    

77  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Geen  alomvattende  definitie   " Typegevallen   • Parasitaire  mededinging   o =  Het  slaafs  kopiëren  van  andermans  origineel  werk     o In  de  praktijk  gaat  men  maar  terugvallen  op  Art.  95   wanneer  men  zich  niet  kan  beroepen  op  de   intellectuele  eigendomsrechten   o Sommige  creaties  kan  je  niet  beschermen  op  basis   van  het  auteursrecht  (Bv.  een  idee)  !  Wanneer   iemand  anders  dit  slaafs  kopieert  !  Schuldig  aan   parasitaire  mededinging     •

Afwerving  personeel  en  cliënteel   o Mag  een  onderneming  proberen  enerzijds  cliënteel   en  anderzijds  personeel  van  de  concurrent  af  te   nemen,  in  te  pikken   o Vrijheid  van  handel  !  Principieel  toegelaten   o Maar  als  dit  gepaard  gaat  met  derde   medeplichtigheid  aan  contractbreuk  !  Probleem  

•

Verwarring  stichtende  handelsnaam   o U  mag  geen  handelsnaam  gebruiken  die  bij  cliënteel   verwarring  gaat  creëren   o Bv.  Gent  !  Droogkuis  Blancoshop   o Plots  concurrent  met  dezelfde  activiteit/regio  met   naam  Biancoshop   o #  Verwarring  en  kan  dus  beroepsbelangen  van  de   eerste  entiteit  schaden  

 

  "

Algemeen:    wetsinbreuken  in  de  uitoefening  van  het  beroep   • Kan  de  schending  van  om  het  even  welke  wettelijke  regel   beschouwd  worden  als  een  oneerlijke  handelspraktijk?   o Bv.  Reglementering  op  wekelijkse  sluitingsdag   o Ja  !  Bevestigd  door  Cassatie   • Ook  automatisch  dan  schending  Art.  95  ?   • Neen  !  2  cumulatieve  voorwaarden   o Vanaf  het  ogenblik  er  een  schending  is  van  Art  95   WMPC  !  Dan  kan  u  overgaan  tot  instellen  van  een   vordering  tot  staken  =  belangrijk  rechtsmiddel  

               

 

•

Verboden  vormen  van  reclame  

 

78  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Promoties  inzake  prijzen     • • •

Aankondiging  van  prijsverminderingen   Uitverkopen   o Opruiming  of  solden   Titels  die  recht  geven  op  kortingen   o Niet  enkel  ten  opzichte  van  consumenten!  

  Prijsverminderingen   • Regeling  WMPC  =  regeling  Boek  VI   • Toepassingsgebied   o Onderneming  –  consument   " Prijsvermindering  met  betrekking  tot  een  goed  dat  enkel  aan   andere  ondernemingen  wordt  verkocht  !  Regeling  niet  van   toepassing   o Aankondiging  (in  de  zin  van  de  WMPC)   " Publiek  karakter   " Wat  is  een  aankondiging?  !  Cassatie  !  Publiek  karakter   " Ruime  interpretatie  Bv.  !  Brief  aan  10%  beste  klanten  is  ook   publiek  karakter   o Prijsvermindering   " Algemeen  karakter   " Lanceerprijs  ?   • Bv.  Onderneming  lanceert  nieuw  product  (nieuw  drankje),   gedurende  de  eerste  maand  kan  u  dit  kopen  aan  10  euro  en   nadien  12  euro!  Is  dit  een  prijsvermindering?   • !  Neen  het  is  iets  anders   • #  Door  rechtspraak  van  Cassatie  bevestigd     o #  Aankondiging  publiek  en  de  prijsvermindering  moet  algemeen  zijn!   Iedereen  moet  kunnen  profiteren  van  de  vermindering   " Bv.  Wanneer  een  fabrikant  van  auto’s  een  reclamecampagne  voert   waarbij  hij  zegt  !  Korting  van  1500  euro  bij  inruilen  oude  wagen  ?   " Is  dit  een  prijsvermindering  met  een  algemeen  karakter?   " !  Neen,  sommigen  hebben  geen  oude  wagen  of  willen  hem  niet   wegdoen     • Vereiste  van  een  prijsvermindering  ten  aanzien  van  referentieprijs  :   o Hetzelfde  product   o Laagste  prijs  in  maand  die  prijsverlaging  voorafgaat   " Verschillende  verkooppunten  of  verkooptechnieken   • Beoordeling  per  verkooppunt  /  verkooptechniek     o #  Referentieprijs  is  de  laagste  prijs  die  men  heeft  gehanteerd  maand  voor   verlaging   " Heb  je  in  oktober  een  goed  verkocht  enerzijds  aan  90  euro  en   anderzijds  aan  85  euro   " Je  wil  in  november  aankondiging  prijsverlaging  doen  !  De   referentieprijs  zal  85  zijn    

79  

Samenvatting  EcoFin   "

JVD  

2013  

#  Vermijden  dat  iemand  gedurende  29  dagen  85  euro  vraagt  en   dan  1  dag  90  om  dit  als  de  zogezegde  prijs  voor  de  korting  te   gebruiken  en  de  korting  groter  voorstellen  

  •

Duur:   o Max  1  maand  -­‐  min  1  volle  dag  (+uitz.)  

•

Aanduiding  prijsvermindering:   o Vermelding  nieuwe  prijs  en   " Referentieprijs   • Referentieprijs  moet  vermeld  worden,  maar  de  nieuwe  prijs   hoeft  niet   " Informatie  =>  berekening  door  gemiddelde  consument   o Eenvormig  kortingspercentage  (enkel  oude  prijs)   " Bv.  -­‐10%  op  alle  goederen     o Mag  je  binnen  een  onderneming  verschillende  categorieën  van  goederen   onderscheiden?   " Ja  !  Enige  vereiste  dat  op  een  duidelijke  manier  aangekondigd  is   welk  percentage  voor  welke  goederen  geldt   " FOD  economie    !  Geen  kunstmatige  categorieën  creëren  !  Wat  is   dit?   • Bv.  Gele  bolletje  10,  groene  20  en  rode  30  %  !  U  mag  geen   kunstmatige  categorieën  creëren!  !  Veel  inbreuk  en  geen   vervolging  

•

Voldoende  voorraad   o Tekoopaanbieding  buiten  inrichting   o Tijd  begrensde  reclame  voor  goederen  >  25  euro   o Uitputting  voorraad   " Consument  heeft  recht  op  een  titel  die  aankoop  toelaat  onder   zelfde  voorwaarden   " Uitzonderingen   o Bepaling  staat  los  van  verbod  op  lokvogel-­‐  praktijken     o #  Art.  37  WMPC!  Opnieuw  overgenomen  in  Wetboek  Economisch  Recht   o Stel  !  Supermarkt  maakt  reclame  voor  de  aankoop  van  een  digitale   camera  voor  50  euro  in  reclamefolders  deur  aan  deur  !  Men  gaat  naar  de   onderneming  en  de  voorraad  is  uitgeput  !  U  hebt  recht  op  een  titel  om  op   een  later  moment  onder  dezelfde  voorwaarden  ditzelfde  toestel  te  kopen   " Staat  los  van  lokvogelpraktijken   " En  als  er  staat  ‘zolang  de  voorraad  strekt’  !  Ook  hier  niet   voldoende  om  te  ontsnappen  

 

 

             

80  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Uitverkopen   • Verbod  om  de  benaming  “uitverkoop”  of  gelijkwaardige  benaming  te  gebruiken   buiten  de  in  de  wet  bepaalde  gevallen   o Bv.  verbouwingen   " Uitverkoop  wegens  verbouwingen  kan!  Voor  zover  die   verbouwingen  minimum  aantal  dagen  duren  en  het  in  de  plaats  is   waar  de  goederen  normaal  verkocht  worden  en  mag  max  1  keer   om  de  3  jaar   o (Winkel  doet  aan  leegverkoop  =  gelijkaardige  benaming  uitverkoop)   • Uitverkopen  zijn  enkel  mogelijk  met  betrekking  tot  goederen   o Behoudens  uitzonderingen  moeten  zij  deel  uitmaken  van  de  voorraad     • Duur  :  in  principe  maximaal  5  maanden   • Locatie:  in  principe  waar  de  goederen  verkocht  werden  (afwijkingen  aanvragen)   • Prijsvermindering  ten  aanzien  van  referentieprijs   • Voorafgaande  kennisgeving  #  wordt  afgeschaft  in  Boek  VI   o Rekening  houdend  met:  H.v.J.  zaak  C-­‐206/11  Georg  Köck  versus   Schutzverband  gegen  unlauteren  Wettbewerb     • Köck  !  Oostenrijkse  reglementering  waarbij  er  in  het  kader  van  uitverkopen   werd  gesteld  dat  er  een  voorafgaandelijke  goedkeuring  diende  gevraagd  te   worden  aan  de  lokale  autoriteiten  !  In  strijd  met  de  richtlijn  oneerlijke   handelspraktijken   • Wat  doet  de  richtlijn  oneerlijke  handelspraktijken?     o Je  hebt  een  zwarte  lijst  van  praktijken  die  per  se  verboden  zijn   o Daarnaast  een  aantal  open  normen   • #  Gebaseerd  op  het  principe  van  maximale  harmonisatie  (lidstaten  moeten  de   bescherming  bieden  die  de  richtlijn  biedt,  mogen  niet  in  een  additionele   bescherming  ten  aanzien  van  de  consument  voorzien)  #  Je  kan  als  lidstaat  dus   geen  handelspraktijken  per  se  verbieden  wanneer  die  niet  op  de  zwarte  lijst   voorkomen   o Het  gebruik  van  de  benaming  uitverkoop  is  een  handelspraktijk  (HvJ   Köck)   o Handelspraktijken  wanneer  ze  niet  voorkomen  op  de  zwarte  lijst  kunnen   dus  niet  per  se  verboden  worden   o De  zwarte  lijst  uit  de  richtlijn  verbiedt  niet  het  gebruik  van  de  benaming   uitverkoop  buiten  de  in  de  wet  bepaalde  gevallen   o Van  zodra  men  aanneemt  dat  de  reglementering  inzake  uiverkopen  ook   een  aspect  consumentenbescherming  bevat  is  de  Belgische  wet  in  strijd   met  richtlijn  oneerlijke  marktpraktijken   • EU  Commissie  heeft  in  2012  een  inbreukprocedure  bij  het  Hof  opgestart  voor   onder  meer  de  aankondiging  van  prijsvermindering   • #UNIZO  is  er  in  geslaagd  om  regelen  te  behouden  waarvan  iedereen  weet  dat   het  HvJ  zal  zeggen  dat  ze  in  strijd  zijn  met  de  richtlijn  oneerlijke   handelspraktijken            

81  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Solden   • Verbod  benaming  “solden”  of  gelijkwaardige  benaming  te  gebruiken  buiten  de   door  de  wet  bepaalde  periodes   o Periodes  in  wetboek  !  U  mag  dit  gebruiken   • Solden  zijn  enkel  mogelijk  voor  goederen   o Geen  diensten   o Telecom  !  Solden  op  een  abonnement  is  in  strijd  met  wet   marktpraktijken   • Boek  VI:  “teneinde  eerlijke  marktpraktijken  te  verzekeren  tussen   ondernemingen”     o Antwoord  op  o.m.  Cass  2  november  2012.     o Van  1991  tot  2013  !  Solden  regeling  zal  enkel  nog  strekken  tot  oneerlijke   handelspraktijken   o Enige  manier  om  te  ontsnappen  !  Het  betreft  enkel  de  verhouding  tussen   de  concurrenten     • Voorwaarden:   o Enkel  voor  goederen  die  de  onderneming  ooit  gedurende  30  dagen  heeft   aangeboden   o Geen  locatievoorwaarde   " Voor  2010  kon  men  via  internet  geen  goederen  verkopen  in  solden   o Prijsvermindering  is  verplicht   " Referentieprijs   • Tekoopaanbieding  gedurende  dertig  dagen  voor  solden  nn       • Andere  gevallen   • Reclame  voorafgaand  aan  solden  periode   • Bewijslast     • Sperperiode:   o Verboden  prijsverminderingen  aan  te  kondigen  /kortingtitels  te   verstrekken   o Bedoeld  om  detailhandel  kleding  te  beschermen   " Enkel  voor  kleding  ,schoenen  en  fijne  lederwaren   "   o 3  weken  voor  soldenperiode   " Boek  VI:  een  maand  (heel  juni,  heel  december)   " In  2012  !  Cassatie  besliste  !  Onze  reglementering  over   sperperiode  is  in  strijd  met  richtlijn  oneerlijke  handelspraktijken   o Enkel  voor  bepaalde  sectoren   o Fluistersolden   " U  loopt  op  de  laatste  dag  van  de  sperperiode  een  winkel  binnen  !   Men  zegt  u  binnen  dat  het  vandaag  al  -­‐30%  is  !  Mag  dit?   • Is  dit  een  aankondiging  van  een  prijsvermindering?   • Voor  de  prof  niet  !  Want  publieke  karakter  is  er  niet   • FOD  economie  vindt  van  wel  !  Men  mag  ze  niet   aankondigen,  maar  wel  toepassen  #  Belachelijk   • Je  mag  wel  prijsverminderingen  aankondigen  wanneer  die   prijsvermindering  een  gezamenlijk  aanbod  betreft  !    

82  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Absurd  (wegwerptas  van  0,30  kopen  en  dan  korting  op  heel   duur  kostuum)   o Uitzondering  :  braderie   o Boek  VI:  verbod  geldt  niet  in  geval  van  uitverkoop  !   " Niet  meer  bij  uitverkoop  !  Als  u  vandaag  een  uitverkoop  doet   tijdens  de  sperperiode  in  de  kledingsector  ben  je  verplicht  een   prijsvermindering  toe  te  passen  maar  mag  je  ze  niet  aankondigen   " !  Mouw  aan  passen  !  Dit  zal  niet  gelden  in  kader  uitverkoop     o ZEB  miskent  de  sperperiode  zeer  openlijk  !  Heel  duidelijk  !  mocht  ZEB   veroordeeld  zijn  !  Dwangsommen  hadden  hen  failliet  kunnen  worden   " Ze  hebben  gok  gewaagd  en  proces  gewonnen     Kortingstitels   • Recht  op  terugbetaling   o Verwerving  bij  aankoop  goed  of  dienst   " Bv.  u  koopt  potjes  yoghurt  !  Sticker  met  korting  van  50  cent  =   recht  op  terugbetaling  !  Je  krijgt  het  pas  wanneer  je  goed   aankoopt   o Geven  recht  op  latere  teugbetaling  door  vb.  Fabrikant   o “cash  back”   o Bepaalde  vermeldingen  op  de  titel     • Recht  op  prijsvermindering   o Los  van  elke  aankoop  dus  gratis   o Aanvaardingsplicht  onderneming   " Titel  wordt  aangeboden  bij  onderneming  die  titel  heeft  uitgegeven   " Titel  wordt  aangeboden  bij  andere  onderneming  !  Slechts   verplicht  te  aanvaarden  indien  titel  bepaalde  gegevens  vermeldt   • Terugbetalingsverplichting  uitgever     o Stel  folder  van  Dash  met  1  euro  korting   " In  elke  onderneming  waar  men  Dash  verkoopt  moet  men  u  die   korting  toekennen!   " Delhaize  moet  dan  de  korting  toekennen  maar  heeft  recht  op   terugbetaling  van  de  uitgever  van  de  bon   " #  De  supermarkten  dragen  dus  het  insolventierisico     Verkoop  met  verlies   • Toepassingsgebied  beperkt  tot  goederen   • Verkoop  met  verlies  is  verboden   o Stel  een  onderneming  koopt  goederen  aan  !  11euro  per  stuk   o Verkoopt  dezelfde  goederen  aan  10euro/Stuk  #  Lager  dan   bevoorradingsprijs  !  In  principe  verboden     o Boek  VI:  “teneinde  eerlijke  marktpraktijken  te  verzekeren  tussen   ondernemingen”    

 

83  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o !  Antwoord  op  :  H.v.J.  7  maart  2013,  C-­‐343/12,  Euronics  Belgium  CVBA  v   Kamera  Express  BV  et  Kamera  Express  Belgium  BVBA   " HvJ  !  Belgisch  verbod  op  verkoop  van  verlies  van  goederen  !   • Euronics  !  in  strijd  met  de  richtlijn  oneerlijke   handelspraktijken   • Argument  Belgische  regering  !  Dat  strekt  enkel  om  de   eerlijke  concurrentie  te  handhaven   • #  De  bedoeling  van  het  verbod  van  verkoop  met  verlies  !   is  niet  enkel  concurrentie  handhaven  maar  ook  de   consument  beschermen  voor  lokvogelpraktijken     •

Wanneer  is  er  verkoop  met  verlies?   o Verkoopprijs  is  lager  dan   " bevoorradingsprijs  of   " Herbevoorradingsprijs   " Boek  VI:  regeling  in  verband  met  kortingen     o Wat  de  wet  toelaat  !  wanneer  tussen  de  2  momenten  de  onderneming  de   mogelijkheid  heeft  om  zich  te  herbevoorraden  aan  8  euro/stuk  !  Dan   mag  men  de  goederen  die  men  kocht  voor  11  euro  verkopen  aan  de  lagere   prijs  

•

Uitzonderingen  op  verbod:  limitatieve  lijst   o Solden  en  uitverkoop   o Goederen  die  niet  langer  bewaard  kunnen  worden   o Externe  omstandigheden   " Nieuwe  Playstation  !  Oude  model  met  verlies  verkopen,  anders   geraakt  men  er  niet  meer  van  af   o Prijsafstemming  om  dwingende  redenen  van  mededinging   " Stel  u  bent  een  kleine  kruidenier  (grote  promotiecampagnes  rond   goed  bij  Delhaize/Carrefour  in  de  buurt)  !  U  zal  het  goed  enkel   nog  kunnen  verkopen  met  verlies   • De  grote  supermarkten  genieten  van  schaalvoordelen  door   ‘en  masse’  aankoop     " Of  Carrefour  en  Delhaize  verkopen  zelf  met  verlies   • !  Mag  kruidenier  dan  zijn  prijzen  op  die  van  hun   afstemmen  of  zal  hij  een  vordering  tot  staken  moeten   indienen   • #  Vandaag  heel  duidelijk  !  Kleine  kruidenier  heeft  de   keuze  (zal  dure  rechtszaak  vermijden  en  ook  zakken  in   prijs)  

 

     

 

 

84  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  11:  28/10/2013)  

 

Overeenkomsten  met  consumenten  

  • • • •

Overeenkomsten  op  afstand   o Overeenkomsten  op  afstand  van  financiële  diensten   Overeenkomsten  gesloten  buiten  de  onderneming  van  de  verkoper   Gezamenlijk  aanbod   Onrechtmatige  bedingen  

  Overeenkomsten  op  afstand   • Toepassingsgebied:   o Tussen  ondernemingen  en  consumenten   o Ook  vrije  beroepen  (maar  in  bijzondere  wet)   " Toekomst  !  Boek  XIV  wetboek  Economisch  Recht   " Vandaag  enerzijds  regime  in  de  WMPC  en  ook  een  specifiek  regime   in  aparte  wet  voor  vrije  beroepen   o Zowel  goederen  als  diensten   " Geen  ‘producten’  (onlichamelijke  zaken,  onroerende  goederen)   " Ook  de  financiële  diensten  (maar  bijzondere  regeling)   o Gebruik  van  technieken  van  communicatie  op  afstand  tot  en  met  sluiten   overeenkomst   " Tot  op  het  ogenblik  waarop  het  contract  wordt  gesloten  worden  1   of  meer  technieken  voor  communicatie  op  afstand  gebruikt   " Technieken  waarbij  de  partijen  zich  niet  in  mekaars  fysieke   aanwezigheid  gaan  bevinden  (Bv.  via  internet,  fax,  telefonisch)   " #  Determinerend  is  dat  de  partijen  elkaar  voor  of  bij  het  sluiten   van  het  contract  niet  gaan  ontmoeten   • (Wat  er  nadien  gebeurt  is  irrelevant)   " Wanneer  komt  een  contract  juridisch  tot  stand?   • !  Wilsovereenstemming  over  de  essentieel  elementen  =  De   zaak  en  de  prijs   o Verkoopsysteem:  geen  occasionele  verkoop   " Systeem  !  Die  onderneming  moet  regelmatig  overeenkomsten  op   afstand  sluiten   • Wanneer  een  onderneming  éénmalig  via  email  op  vraag  van   een  consument  een  contract  op  afstand  sluit  dan  is  dit  geen   overeenkomst  op  afstand  in  de  zin  van  de  WMPC   " Bv.  Lokale  verkoper  van  tv’s  die  enkel  in  de  winkel  verkoopt.   Consument  die  been  kwijt  speelt  door  losgekomen  reclamepaneel     • !  Persoon  wil  tv  en  stuurt  mail  om  tv  te  bestellen   • Die  verkoper  zegt  kom  naar  de  winkel  en  de  consument  zegt   dat  hij  niet  kan   • !  Als  dit  conract  in  email  tot  stand  zou  komen  dan  is  dit   geen  overeenkomst  op  afstand  volgens  de  WMPC                

85  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Informatieverplichtingen  onderneming:   o Verplichte  vermeldingen  bij  aanbod   " Art  45  !  Verplichting  om  info  te  verstrekken  op  het  ogenblik  dat   een  aanbod  wordt  gedaan   • Voorafgaand  aan  het  ogenblik  waarop  er  een  contract  wordt   gesloten  #  Precontractuele  fase   • Doel  !  Precontractueel  goed  geïnformeerd  zijn  voor   contract   " Wijze:  afhankelijk  van  gebruikte  techniek   • Eigenlijk  moet  men  nagaan  welk  middel  voor  communicatie   op  afstand  door  de  onderneming  wordt  gebruik   o Contract  via  website  !  Middel  om  precontractueel   info  te  verstrekken  is  logisch  de  website   • #  Wat  past  in  de  gehanteerde  techniek  voor  communicatie   op  afstand   " Boek  VI:  uitbreiding  informatieplichten,  met  bijzondere  aandacht   voor  informatie  over  betalingsverplichting   • Boek  VI  gaat  de  infoverplichting  in  de  precontractuele  fase   uitbreiden  !  Consument  beschermen  door  meer  info  te   geven  !  Fictie  !  Hoe  meer  info  u  krijgt,  hoe  minder  u  zal   lezen   • #  Dit  draagt  dus  niet  bij  en  creëert  last  voor   ondernemingen     o Uiterlijk  bij  levering  van  het  goed  of  voor  uitvoering  van  de  dienst   " Art  46  !  Art  2e  infoverplichting  moet  maar  worden  voldaan   uiterlijk  bij  de  levering  of  wanneer  met  de  uitvoering  van  de   dienstlevering  wordt  begonnen   • Doel  !  Zodat  consument  nuttige  gegevens  heeft  die   interessant  zijn  na  dat  het  contract  tot  stand  is  gekomen   " Bevestiging  van  inlichtingen   • Bijzondere  formaliteiten  herroepingsbeding   " Bijkomende  informatie   • Strenger  !  Schriftelijk  of  duurzame  drager   o Email  kan  beschouwd  worden  als  duurzame  drager   o HvJ  !  Website  is  geen  duurzame  drager   o Uit  arrest  van  het  HvJ  blijkt  ook  dat  het  niet   voldoende  is  de  consument  een  mail  te  sturen  met   een  link  naar  de  website  !  De  info  moet  in  de  mail   zelf  staan     o Boek  VI:  model-­‐herroepingsformulier   " Formaliteiten  herroepingsrecht  moeten  afgeschaft  worden  (max   harmonisatie  EU)   " Belangrijkste  vernieuwing  !  In  de  nieuwe  reglementering   verplicht  men  een  onderneming  om  de  consument  een  model-­‐ herroepingsformulier  ter  beschikking  te  stellen   • Bedoeling  !  Ervoor  zorgen  dat  van  het  herroepingsrecht   meer  gebruik  zal  worden  gemaakt   86  

Samenvatting  EcoFin  

2013  

•

Sanctie  bij  niet-­‐naleving  informatieplichten:   o Afgedwongen  aankoop  bij  niet  opname  herroepingsbeding   " Huidige  regeling  !  Bv.  Vermeldt  je  het  herroepingsrecht  niet  (tv  in   webshop  van  een  of  andere  onderneming  gekocht)  !  Vermeldt  je   niet  dat  de  consument  dit  recht  heeft  !  Dan  mag  de  consument  dat   goed  houden  zonder  te  betalen  (sanctie  van  de  afgedwongen   aankoop  voor  het  miskennen  van  een  wettelijke  infoverplichting   " !  Zeer  zware  sanctie   o Verlenging  bedenktermijn  (3  maanden)  bij  niet  opname  van  andere   verplichte  gegevens  die  schriftelijk  of  op  duurzame  drager  verstrekt   moeten  worden   o Verlenging  bedenktermijn  (3  maanden)  indien  bij  aanbod  geen  melding   wordt  gemaakt  van  afwezigheid  herroepingsrecht     o Boek  VI:  Enkel  nog  verlenging  bedenktermijn  bij  niet  verstrekken  van   model  herroepingsformulier   " De  toekomst  !  Sanctie  van  de  afgedwongen  aankoop  zal  niet  meer   kunnen  worden  toegepast   " Slechts  in  1  hypothese  zal  men  de  bedenktermijn  nog  kunnen   verlengen  !  Als  het  model-­‐formulier  niet  wordt  verstrekt  !   Herroepingstermijn  van  1  jaar!   " Besluit  !  De  sanctionering  in  het  wetboek  Economisch  Recht  zal   minder  zwaar  zijn  dan  bij  de  toepassing  van  de  huidige  WMPC   o Andere  tekortkomingen  #  gemeen  recht,  evt.  misleiding  door  omissie  

•

Herroepingsrecht  :   o Ratio  !  Informatie  asymmetrie  !  De  consument  heeft  niet  dezelfde  info   als  in  de  winkel   o 14  kalenderdagen   o Berekening  termijn   " Goederen   " Diensten   o Uitoefening  herroepingsrecht   " Kan  zonder  motivering   " Zonder  dat  er  een  schadevergoeding  moet  worden  betaald  aan  de   onderneming   " Levering  van  Bv.  Tv   • Uitpakken,  verbinden,  aanzetten  en  kijken   • Wat  mag  je  allemaal  doen  om  dit  herroepingsrecht  niet  te   verliezen  en  geen  bijkomende  vergoeding  naast  de   terugzendingskosten  te  betalen?   " Wanneer  u  zich  beperkt  tot  het  testen  van  het  goed  !  U  mag  dus   volgens  het  HvJ  het  goed  wel  testen  maar  niet  gebruiken   • U  mag  de  tv  uit  de  verpakking  halen,  aansluiten  en  naar  de   beeldkwaliteit  kijken   • Niet  10  dagen  tv  kijken  en  dan  herroepen   • Gebruik  je  het  goed  tijdens  de  bedenktermijn  van  14  dagen   dan  behoudt  je  herroepingsrecht  maar  zal  je  een  vergoeding   moeten  betalen  aan  de  onderneming  

 

 

JVD  

87  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Gevolgen  herroepingsrecht   " Goed  moet  terug  in  de  originele  verpakking  !  Gaat  dit  niet,  dan   moet  u  de  originele  verpakking  meesturen  (doet  u  dit  niet,  dan   moet  u  eventueel  een  vergoeding  betalen)   " #  Wie  moet  het  bewijs  leveren  dat  de  consument  verder  is  gegaan   dan  het  product  te  testen?  !  Bewijslast  rust  op  de  onderneming   " Uitgewerkte  regeling  in  boek  VI   o Uitzonderingen  op  herroepingsrecht   " Sluiten  van  overeenkomst  op  afstand  met  betrekking  tot   weddenschappen  en  loterijen   " (Zegeltje  aan  dvd)   " Diensten  betreffende  vervoer,  logies,  restaurantbedrijf  en   vrijetijdsbesteding   • Bv.  wanneer  u  een  vakantie  boekt  via  internet,   vliegtuigticket  via  internet,  bioscoopticket  via  internet   !heeft  u  geen  herroepingsrecht  #  Heel  wat  diensten   uitgesloten  

 

"

Nieuwe  lijst  in  boek  VI  (met  beperkte  impact)  !  Weinig   veranderingen   • Als  u  vandaag  lingerie  zou  kopen  op  afstand   • !  Vandaag  nog  een  herroepingsrecht   • !  Eens  boek  VI  er  is  geen  herroepingsrecht  meer   (hygiënische  redenen)  

  •

• •

 

Mogelijkheid  voorschot  of  enige  betaling  te  eisen  binnen  de  bedenktermijn   o Vgl.  h.v.j.  zaak  c-­‐205/07  lodewijk  gysbrechts  and  santurel  inter  bvba   [2008]  ecr  i-­‐9947.   o Arrest  !  Verbod  afschaffen   " KredietkaartNr.  ten  titel  van  garantie  !  Men  gebruikt  het  nog  niet   om  het  te  factureren,  men  gebruikt  dit  als  garantie  voor  het  geval  u   niet  zou  komen  opdagen  !  De  Belgische  wetgever  verbood  dit  !   Het  hof  vond  dit  disproportioneel     Levering  binnen  de  30  dagen  (tenzij  anders  overeengekomen)     Verzending  goederen:  risico  onderneming   o Risico  onderneming  !  Wanneer  goederen  worden  verzonden  door  de   onderneming  naar  de  consument   o Het  risico  dat  die  goederen  beschadigd  raken  tijdens  het  transport  moet   gedragen  worden  door  de  onderneming  !  De  onderneming  kan  dit  risico   niet  ten  laste  leggen  van  de  consument   o In  veel    algemene  voorwaarden  wordt  dit  wel  ten  laste  van  de  consument   gelegd  !  Nietig  !  Onderneming  moet  dit  steeds  dragen          

88  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

•

o Vraag  !  Kan  de  onderneming  contractueel  opleggen  de  wijze  waarop  een   goed  moet  teruggestuurd  worden!  Bekijken  in  fucntie  van  wat  je   redelijkerwijze  mag  verwachten  rekening  houdend  met  de  waarde  van  de   goederen     Wat  gebeurt  er  als  u  herroept  en  u  heeft  al  betaald  !  U  stuurt  terug  en  de   onderneming  moet  u  terugbetalen   o Mag  de  onderneming  kiezen  !  Cash  of  tegoedbonnen?   o #  Ze  MOET  u  in  geld  betalen   o In  veel  winkels  geeft  men  u  contractueel  een  recht  tot  omruiling   (Kleding)!  Dit  is  een  commerciële  geste  !  hier  tegoedbon  terug  !  Valt   niet  onder  de  regeling  van  de  herroeping  

•

Financiële  diensten   o Niet  op  ingaan  

 

  Verkopen  buiten  de  onderneming   • Toepassingsgebied   o U  hebt  geen  herroepingsrecht  bij  toepassing  van  de  wet  wanneer  u   gewoon  in  de  winkel  iets  koopt   o Onderneming  –  consument   o Goederen  –  diensten   o WMPC:  drie  gevallen   " Ten  huize  van  consument,  arbeidsplaats   • Bv.  Tupperware  avond  !  De  onderneming  bij  de   consument  thuis  uitnodigen  met  de  bedoeling  een  contract   af  te  sluiten  #  Geen  bescherming   • Wel  bescherming  als  er  plots  een  verkoper  onaangekondigd   verschijnt  aan  uw  deur  !  Ratio  van  dit  herroepingsrecht  !   overrompelingsgevaar  (vooral  gepensioneerden,  makkelijke   lagen  in  de  bevolking)   " Naar  aanleiding  van  een  georganiseerde  excursie   • Excursie  !  Gepensioneerden  op  een  bus,  ergens  naartoe  en   ter  plaatse  probeert  men  hen  iets  te  verkopen   " Salons,  beurzen  en  tentoonstellingen   • Voor  zover  het  bedrag  meer  dan  200  euro  is  en  er  niet   onmiddellijk  een  betaling  plaatsvindt  (Geen  betaling  van   totale  bedrag)   • Bv.  u  koopt  op  beurs  een  vaas  van  250  euro  en  betaalt   voorschot  van  50  euro   " Uitzonderingen     #  Limitatieve  opsomming            

 

89  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Boek  VI:  aanzienlijke  uitbreiding  #  Elke  buiten  verkoopruimte  gesloten   overeenkomst   " Toepassingsgebied  zal  sterk  uitgebreid  worden  !  ELKE  verkoop   buiten  de  lokalen  van  de  onderneming  zal  onder  de  bescherming   vallen   " Praktijk  !  De  uitzondering  van  het  voorafgaandelijk  verzoek  zal   verdwijnen  (Tupperware-­‐avond)     •

•

WMPC:   o Geschreven  overeenkomst   o Herroepingsbeding   " 7  werkdagen-­‐  na  sluiten  overeenkomst   " Geen  voorschot  eisen  of  aanvaarden  (+  uitzond)   • Verschilt  met  de  overeenkomst  op  afstand   " Nietigheidssanctie   • Staat  herroepingsbeding  niet  in  contract  #  Contract  nietig     Boek  VI:   o Bijzondere  vernieuwing  !  Precontractuele  informatieverplichting   " Op  papier  of  duurzame  drager   o Bevestiging  of  kopie  overeenkomst  op  papier  of  duurzame  drager   (instemming  consument)   o Model  herroepingsformulier  #  sanctie:  12  maanden  bedenktijd   o Herroepingstermijn  14  kalenderdagen   " Goederen   " Diensten   o Voorschot  /  betaling  binnen  bedenktermijn?   " Verkoop  buiten  de  onderneming  !  Normaalgezien  mag  je  niet   betalen  in  de  bedenktermijn,  maar  als  je  het  goed  al  had  voor  de   aanneming  van  de  richtlijn!  uitzondering  op  de  maximale   harmonisatie     • Lobby  van  België   " Ontwerp  !  Als  het  gaat  over  verkoop  buiten  de  onderneming,  mag   men  binnen  de  eerste  7  dagen  van  de  bedenktermijn  geen   voorschot  eisen  of  aanvaarden  !  Maar  eens  die  7  werkdagen  zijn   verstreken  mag  men  gedurende  de  rest  van  de  bedenktermijn  wel   een  voorschot  gaan  eisen/  aanvaarden  #  Compleet  zinloos  

                         

90  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Openbare  verkopen   • Algemeen   o Bij  opbod  of  afslag   o Tekoopaanbieding,  uitstalling  en  verkoop     o Aan  consumenten   o Uitzonderingen     • Principe   o Geen  nieuwe  goederen;  “gebruikte  goederen”     o Uitsluitend  in  lokalen  daarvoor  bestemd     Gezamenlijk  aanbod     Hoofdtransactie   Bijkomende  transactie   Ten  bezwarende  titel   Ten  bezwarende  titel  of  kosteloos   Goed  of  dienst   Goed,  dienst     • =  Om  bepaalde  goederen  of  diensten  te  verwerven  is  men  als  consument  eerst   verplicht  een  goed  of  dienst  aan  te  kopen  (ten  bezwarende  titel)   o !  Eerst  iets  kopen  vooraleer  je  een  bepaald  goed  of  dienst  kan  kopen     • #  Toegelaten,  behoudens  oneerlijke  handelspraktijk   o Vroeger  principieel  verbod  in  België  !  Verbod  afgeschaft  in  2010  !   Gevolg  van  zaken  C-­‐361/07  en  C-­‐299/07  VTB-­‐VAB  NV  versus  Total   Belgium  NV  and  Galatea  BVBA  versus  Sanoma  Magazines  Belgium  NV   [2009]  ECR  I-­‐2949     o Gezamenlijk  aanbod  =  handelspraktijk   o Bedoeling  van  het  verbod  was  tegengaan  dat  het  voor  de  consument  niet   duidelijk  zou  zijn  wat  hij  voor  welk  goed/dienst  betaalde   o HvJ  !  Het  is  een  handelspraktijk  die  strekt  tot  bescherming  van  de   consument  !  Valt  onder  richtlijn  oneerlijke  handelspraktijken  (enkel  dat   verbieden  wat  op  zwarte  lijst  staat)     • #  Gezamenlijke  aanbiedingen  zullen  vooral  nog  getoetst  worden  aan  de  zwarte   lijst  en  de  open  norm     • #  Uitzondering  !  Indien  één  bestanddeel  een  financiële  dienst  is  (verbod,  maar   uitzonderingen)   o Gezamenlijk  aanbod  blijft  dus  wel  verboden  bij  bestanddeel  financiële   dienst   " Bij  financiële  diensten  kunnen  de  lidstaten  dus  welk  extra   maatregelen  nemen   " Uitzondering:  Bv.    Kleine  geschenken  die  door  de  eerlijke   handelsgebruiken  zijn  aanvaard  !  Bv.  Sporttas,  fles  wijn      

 

91  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Laat  de  richtlijn  het  eigenlijk  wel  toe  vanaf  het  ogenblik  dat  1  bestanddeel  van  het   aanbod  een  financiële  dienst  is  of  moeten  alle  bestanddelen  financiële  dienst  zijn?   o Zaak  tegen  Citroën   " Citroën  verkoopt  wagens  en  zei  ‘wanneer  u  bij  ons  een  wagen   koopt,  dan  krijgt  u  gedurende  6  maanden  een  gratis   omniumverzekering’   • 1  bestanddeel  normaal  goed  !  Auto   • 1  bestanddeel  financiële  dienst  !  Omnium   " HvJ  !  Opdat  er  additioneel  bescherming  kan  worden  geboden  !   EN  dus  dat  gezamenlijk  aanbod  kan  worden  verboden  kan  vanaf   wanneer  minstens  1  bestanddeel  een  financiële  dienst  is  

  Onrechtmatige  bedingen   • Overeenkomsten  consument  –  onderneming   o Bedingen  die  de  onderneming  bij  een  contract  van  bepaalde  duur  het   recht  geven  om  de  prijs  eenzijdig  te  wijzigen  !  Louter  op  basis  van   elementen  die  afhangen  van  de  wil  van  de  onderneming   " Bv.  5  jaar  contract  !  ‘jaarlijks  kunnen  wij  de  prijs  aanpassen’     " Dit  kan  als  prijsaanpassing  gebaseerd  is  op  objectief  gegeven  !  Bv.   index   " Maar  niet  als  de  onderneming  gewoon  naar  eigen  zin  aanpast     • Kennelijk  onevenwicht  tussen  rechten  en  plichten  van  partijen   o Ook  naast  zwarte  lijst  nog  een  algemene  toetsingsnorm   o Niet  op  zwarte  lijst  !  Ze  kunnen  nog  steeds  nietig  zijn  wanneer  zij  een   kennelijk  onevenwicht  creëren  tussen  rechten  en  plichten  van  partijen   o Onevenwicht  in  de  Rechten  en  plichten  #  Geen  beoordeling  van  de   gelijkwaardigheid  van  de  prestaties     • Zwarte  lijst  van  verboden  bedingen   o Clausule  is  nietig  !  Staat  op  zwarte  lijst   o Bv.  Rechtspraak  !  Clausule  waarin  wordt  gesteld  dat  de  kosten  van  een   expertise  sowieso  ten  laste  zijn  van  de  consument,  zelfs  indien  de   consument  de  procedure  voor  de  Rechtbank  wint     • Clausule  is  nietig  (  niet  ganse  overeenkomst)     • #  Beding  van  deze  in  een  contract  !  Beding  nietig   o Bv.  clausule  die  stelt  dat  de  onderneming  nooit  aansprakelijk  kan  worden   gesteld  wanneer  u  fysiek  letsel  oploopt  !  Bv.  Fitnesscontracten                  

 

92  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

FINANCIEEL  RECHT  

2013   (Les  12:  28/10/2013)    

  Hoofdstuk  1:  Statuut  en  toezicht  kredietinstellingen  

  Kredietinstellingen:  statuut  en  toezicht   • Reguleren  is  noodzakelijk  (essentiële  rol  kredietinstellingen)   o Intermediatie-­‐functie   " Deposito’s  $!  Kredieten   • Klassieke  business  van  een  bank  !  Van  het  publiek   deposito’s  in  ontvangst  nemen  en  deze  aanwenden  om   kredieten  te  verstrekken   • !  Gelden  die  niet  actief  kunnen  worden  aangewend  in  de   economie  gaat  men  innen  en  ter  beschikking  stellen  van   andere  personen  /  entiteiten  die  er  iets  mee  kunnen   ondernemen   " Centrale  plaats  bij  financiering   • Van  ondernemingen   o “credit  crunch”     " Crisis  !  Het  kan  bijzonder  moeilijk  zijn  voor   ondernemingen  om  aan  geld  te  geraken     " Credit  crunch  =  Te  kort  aan  kredieten  door   onvoldoende  bereidheid  van  de  banken  om   kredieten  te  verstrekken   • Van  overheid   • Particulieren   o Eigenlijk  bijzondere  plaats  !  De  instellingen  zullen   de  nodige  voorzichtigheid  aan  de  dag  moeten  leggen   o Men  kan  ervan  uitgaan  dat  ondernemingen  rationeel   denken   o Bij  particulieren  ligt  dit  anders  ,  veel  particulieren   die  zelf  niet  in  staat  zijn  om  hun  beslissingen  met   betrekking  tot  het  aangaan  van  krediet  kunnen   nemen   o Link  consumentenkrediet  !  Bank  heeft  hier  het   laatste  woord    !  Vermijden  dat  consument  niet  kan   terugbetalen   " Vergoeding:  intermediatie-­‐marge   • =  Verschil  in  rente  tussen  enerzijds  de  rente  uitbetaald  aan   cliënten  en  de  renten  die  ze  anderzijds  int  in  het  kader  van   terugbetaling  van  kredieten  die  ze  heeft  toegestaan   • Rente  kredieten  >  rente  deposito’s            

 

93  

Samenvatting  EcoFin  

 

JVD  

2013  

o Liquiditeitsrisico  bij  opvragen  van  deposito’s  !  Vertrouwen  spaarders   " Deposito’s  die  zich  op  een  spaarrekening  bevinden  zijn  op  zicht   opvraagbaar  !  U  kan  quasi  onmiddellijk  uw  hele  spaarrekening   leeghalen   " Kredieten  !  De  financiële  instelling  zal  niet  aan  haar  cliënten   kunnen  vragen  om  die  onmiddellijk  terug  te  betalen   " #  Leidt  dus  tot  liquiditeitsrisico     " “Run  on  the  “bank”  !  “domino-­‐effect”  !  Systeemrisico’s   • Als  iedereen  naar  de  bank  stapt  en  hun  spaarrekening  wil   leeghalen  dan  zal  bank  nooit  alles  kunnen  uitbetalen   • Run  on  the  bank  vermijden  (statistisch  gezien  zal  niet   iedereen  tegelijk  zijn  tegoeden  opvragen)   • Wanneer  vergoot  dit  risico  wel?  !  Op  het  ogenblik  dat  de   spaarders  hun  vertrouwen  verliezen  in  een  financiële   instelling   o Gebeurt  run  on  the  bank  effectief  !  Bank  failliet   • Bijkomend  systeemrisico  !  Banken  zijn  zodanig  in  elkaar   geweven  (lenen  geld  bij  elkaar)  !  Kan  tot  gevolg  hebben  als   er  1  bank  problemen  heeft  dat  anderen  ook  problemen   zullen  krijgen  #  Domino  effect  =  dit  systeemrisico   Regulering  hoofdzakelijk  kapitaalverplichtingen   • Bazel-­‐akkoorden     o Financiële  dienstverlening:  bescherming  wederpartij   " Rekeningen,  betalingen,  beleggingsdiensten   • Tegen  betaling  (Bv.  commissie)   "

  Kredietinstellingen  :  Historisch  overzicht   • ‘30  financiële  crisis  !  Faillissementen  banksector   o Oorzaak  :  gemengde  bank   " Gemengde  bank  =  Bank  die  zich  niet  enkel  bezighoudt  met  de   klassieke  taken  (deposito-­‐krediet)   " Ook  participaties  hebben  in  andere  gewone   commerciële/industriële  ondernemingen   " Gevaar  !  Bank  zal  alles  doen  om  haar  eigen  participatie  te   beschermen   • Wanneer  die  industriële  ondernemingen  in  moeilijkheden   komen,  dan  zal  de  bank  snel  geneigd  zijn  om  bijkomend   gunstige  kredieten  te  verstrekken     o 1934:  splitsen  van  gemengde  bank   " Zuiver  commerciële  banken   " Holdings  (beheren  participaties)   o 1935  :  KB  nr.  185   " Algemeen  bankstatuut  +  controle  Bankcommissie   • Het  toezicht  op  de  financiële  gezondheid  (solvabiliteit)   berust  vandaag  niet  bij  de  FSMA,  maar  bij  de  NBB    

94  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

1934:  specifiek  administratief  statuut  spaarkassen   o Verschillend  statuut  van  banken   o Verschillende  functie   " Spaarkassen  !  Eerder  kredieten  verlenen  op  middellange  termijn   of  lange  termijn   o Toezicht  centraal  bureau  voor  de  kleine  spaarders   " Afzonderlijke  toezichthouder   o Strakker  statuut  wat  toegelaten  werkzaamheden  betreft   " Mochten  een  heleboel  activiteiten  van  gewone  banken  niet   verrichten  

  Kredietinstellingen:  Evolutie   • Branchevervaging   o Private  spaarkassen  en  banken   " Functionele  toenadering   • Klassieke  bank  en  spaarkassen  begeven  zich  meer  en  meer   op  elkaars  terrein   o Spaarkassen  verstrekken  ook  kredieten  op  korte   termijn   o Banken  doen  hetzelfde  dan  op  lange  termijn     " Toenadering  in  juridische  omkadering   • Mammoetwet  1975   o Toegelaten  activiteiten  spaarkassen  verruimd   o Eenvormige  controle  !  Bankcommissie   " Spaarkassen  ook  onder  de  controle  van  de   Bankencommissie   • Volledige  fusie:  Wet  van  22  maart  1993  (Bankwet)     o Openbare  kredietinstellingen  (OKI)   " Specifieke  taken  (sociale  functie)   • Niet  elke  Belg  is  interessant  voor  een  bank  !  Bv.  Mensen   die  leven  van  een  bestaansminimum   • Oprichting  ASLK  en  de  NMKN  (blauwe  fabriekje)  !  Bestaan   vandaag  niet  meer  (geprivatiseerd)   o ASLK  in  BNP  Paribas   o NMKN  in  Fintro   " Meer  en  meer  normale  bankactiviteiten  verrichten   " Toezicht:  minister  van  financiën  !  Bankcommissie   " Privatiseringen                      

95  

Samenvatting  EcoFin  

               

•

JVD  

2013  

Desintermediatie  

o  “Fee  earning  business”   " Banken  halen  hun  opbrengst  niet  meer  uit  intermediatie-­‐marge     " Obligatie  !  Intekenen  en  u  leent  geld  aan  het  bedrijf   • Obligatie  is  niet  bestemd  voor  de  KT-­‐financiering   • Commercial  paper  =  Papier  dat  wordt  uitgegeven  op  korte   termijn   " Men  stapt  niet  meer  naar  de  bank  maar  naar  het  publiek   " Spaarders  zoeken  naar  hogere  rendementen  !  Kopen  aandelen,   obligaties,  tekenen  in  op  beleggingsfondsen   " #  Fee  earning  business  !  Banken  gaan  uiteindelijk  inkomsten   halen  uit  commissies  enerzijds  betaald  door  ondernemingen  als  zij   hun  obligaties  uitgeven  en  anderzijds  door  de  spaarders  bij   instappen  in  een  beleggingsfonds     •

   

           

Despecialisatie  (Zie  ook  syllabus)   o KI-­‐  verzekeringen  !  Geïntegreerde  financiële  dienstengroepen   o Bank-­‐  en  verzekeringsdiensten  vanuit  ≠  juridische  entiteiten   o Weinig  ≠  in  organisatie  en  bestuur   o Complexiteit  verrichtingen  !  Toezicht  stelt  meer  eisen  !  Hogere  kosten   !  Toezicht  meer  synergie   " Het  toezicht  op  die  entiteiten  is  in  zeker  zin  geüniformeerd  !   Toezicht  op  de  klassieke  kredietinstelling  en  het  toezicht  op   verzekeringsmaatschappijen  !  Onderworpen  aan  toezicht  CBFA   (bank  financie  en  assurantie)   o Verzekeringen  :  aanzienlijke  verliezen   o Hervorming  toezicht   " Geen  wijzigingen  in  voorschriften   " Wijziging  in  institutionele  omkadering   o België̈  :   " Op  1  januari  2004  CBFA   " Heden:  FSMA  +  NBB   (zie  art.  1,  lid  2  wet  1975  betreffende  de  controle  der   verzekeringsondernemingen)    

96  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Quid  met  toezichtsmodel   " Crisis  2007-­‐2009   • Is  microtoezicht  op  elke  bank  voldoende?   • Macrotoezicht  moet  geïntegreerd  worden  in  microtoezicht   " W.  2  juli  2010  “Twin-­‐Peaks”-­‐model  +  KB  van  31maart  2011   • Twin  Peaks  =  2  torens  die  het  toezicht  verzekeren  !  NBB   en  FSMA   • Vroeger  NBB  !  Macrotoezicht  !  Financiële  stabiliteit   binnen  het  systeem   • Vroeger  door  de  CBFA  !  Microtoezicht  !  Solvabiliteit  van   elke  instelling  afzonderlijk     • #  Na  de  crisis  heeft  men  dit  toezicht  gewijzigd   o Zowel  micro  als  macrotoezicht  bij  de  NBB     " Twin  Peaks   • NBB  prudentieel  toezicht  +  macroaspecten   • CBFA  !  FSMA   o CBFA  wordt  omgevormd  tot  de  FSMA  !  Hele  reeks   nieuwe  bevoegdheden  in  2010   o Toezicht  financiële  markten  en   beleggingsinstrumenten   " Bv.  Handel  met  voorkennis  is  verboden  !  De   FSMA  houdt  toezicht   • Concreet  !  In  oog  houden   verrichtingen  op  de  beurs   • Eigenaardige  verrichting  !  Info   vragen     " Erover  waken  dat  er  geen  te  ingewikkelde   beleggingsinstrumenten  aangeboden  worden   aan  particulieren   • Vrijwillig  moratorium  !  Alle   kredietinstellingen  zijn  hiertoe   toegetreden   • Voorbeeld    

  Voorbeeld  !  Omgekeerd  converteerbare  obligatie   • Gewone  Obligatie  1000  euro  met  looptijd  van  3  jaar  !  Na  3  jaar  krijgt  u  uw  1000   euro  terug  en  uiteraard  ook  een  rendement   • Variant  is  converteerbare  obligatie  !  Je  zegt  aan  de  belegger  !  Na  die  3  jaar  heb   je  de  keuze  tussen  die  1000  euro  of  X  aantal  aandelen   o Belegger  kiest  ofwel  geld  ofwel  aandelen   • Omgekeerd  converteerbare  obligatie  !Keuze  tussen  de  terugbetaling  van  het   bedrag  enerzijds  of  de  terugbetaling  in  aandelen  anderzijds  zal  diegene  die  de   obligatie  heeft  uitgegeven  kunnen  kiezen   o Bedrijf  kiest  ofwel  geld  ofwel  aandelen  (de  belegger  zal  het  risico  dragen   van  een  daling  van  de  koers  van  de  aandelen)   o =  Een  gestructureerd  product  (bevat  een  derivatencomponent)      

97  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

  o Commercialisatie  financiële  producten   " Elke  reclame  die  vandaag  wordt  gemaakt  voor   een  spaarrekening  !  Vooraf  door  de  FSMA   gescreend   o Gedragsregelen   " Bepalen  wanneer  u  beleggingsadvies  gaat   vragen  aan  een  bank  !  Dan  moet  de  bank   ervoor  zorgen  dat  het  advies  in   overeenstemming  is  met  uw  beleggersprofiel   (klein/grote  risico’s)   o Educatie  “financiële”  consument   " Wikifin.be  !  Spaarsimulator    

  •

 

 

Internationalisering   o Internationale  bankgroepen   " ING,  BNP  Paribas   o Zeer  grote  kredieten  -­‐  dienstverlening  kapitaalmarkten   " Belangrijkste  risico’s  waarmee  banken  geconfronteerd  worden  !   Kredietrisico’s  !  Altijd  risico  dat  de  verstrekte  kredieten  niet   zullen  kunnen  worden  terugbetaald   " !  De  bank  beschikt  over  minder  middelen  om  de  ontvangen   deposito’s  te  kunnen  terugbetalen   o Baselcomité  :  Toezicht  internationale  bankgroepen   o “Basel  I”  (aanbevelingen  inzake  modaliteiten  van  samenwerking  tussen   toezichthouders)  #  “Basel  II”  (evaluatie  risico’s,  zoals  kredietrisico)  #   “Basel  III”  (versterking  kapitaalvereisten,  liquiditeitsvereisten)   " In  bazel  II  heleboel  regelen  over  de  evaluatie  van  die  risico’s   • Liquiditeitsrisico’s    !  Bank  heeft  niet  voldoende   liquiditeiten  om  de  door  haar  bijeengebrachte  deposito’s   terug  te  betalen   • Niet  enkel  meer  focus  op  kredietrisico  maar  ook  op   liquiditeitsrisico  (in  financiële  crisis  belangrijke  rol   gespeeld)   o EU:  tweede  bankrichtlijn,  nu  RL  2006/48van  juni  2006   " “Europees  paspoort”   • Stel  je  hebt  een  Belgische  bank  die  in  België  bij  de  nationale   bank  haar  vergunning  heeft  gekregen  !  Die  Belgische  bank   kan  op  basis  van  die  vergunning  van  onze  NBB  in  alle   lidstaten  van  de  EU  haar  diensten  gaan  verstrekken   • Op  2  manieren:     o Principe  vrij  verrichten  van  diensten   o Via  het  oprichten  van  een  bijkantoor  zonder   rechtspersoonlijkheid   " Vergunning  in  eigen  land  volstaat    

98  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Stel  !  In  Frankrijk  dochtervennootschap  !  Wel   rechtspersoonlijkheid  !  Dochter  zal  afzonderlijke   vergunning  moeten  vragen  aan  Franse  NB   • Omgekeerd  betekent  dit  ook  wanneer  Franse  bank  haar   deïsten  gaat  aanbieden  in  België   o De  Belgische  NBB  kan  geen  toezicht  uitoefenen  op  de   Franse  entiteit  #  Home  country  rule   " Toezicht  :  home  country  rule     o KB  nr.  185  =>  wet  22  maart  1993  =>  aanpassing  aan  CRD   " (Heden  CRD  package)  !  Via  de  EU  !  CRD  package  opgenomen  In   de  EU  reglementering  !  Ook  in  België   •

 

o EBA:  Europese  coördinatie   " European  banking  association  !  Coördinatie  tussen  de  nationale   toezichthouders     o Europees  bankentoezicht:   " !  Single  supervisory  mechanism  (SSM)  #  ECB   • 6000  Europese  banken  rechtstreeks  aan  toezicht  van  de   ECB  onderworpen   o Grotere  banken  (min.  30  miljard  op  balanstotaal)   o Kleinere  banken  staan  ook  onder  toezicht  van  de   nationale  banken   " !  Eerste  stap  in  de  totstandkoming  van  bankenunie     Kredietinstellingen  statuut:  wet  van  22  maart  1993   • Wet  op  het  statuut  van  en  het  toezicht  op  de  kredietinstellingen  (22  maart  1993)   o Rechten  en  plichten  van  kredietinstellingen  +  administratief  toezicht   (“prudentiële  controle”)   " Prudentieel  !  voorzichtigheid  !  Men  wil  dat  banken  een   voorzichtig  beleid  voeren     • Definitie  kredietinstelling  (Art.  1,  lid  2)   o Belgische  of  buitenlandse  ondernemingen   " Vanwege  publiek   " Deposito’s  of  andere  terugbetaalbare  gelden  ontvangen   • (Monopolie  !  voortaan  Art.  68bis  Wet  op  de  openbare   aanbieding  van  beleggingsinstrumenten  en  de  toelating  van   beleggingsinstrumenten  tot  de  verhandeling  op  een   gereglementeerde  markt  (prospectuswet))   • Wanneer  is  er  sprake  van  publiek  in  de  zin  van  deze   definitie  !  Prospectuswetgeving  !  Wanneer  men  zich  richt   tot  meer  dan  50  persoenen  (zeer  snel)   " Verlenen  van  kredieten            

99  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Kredietinstellingen   • Welke  werkzaamheden?   o Alle  verrichtingen  van  financiële  aard   o Art.  3,  §2  !  Lijst  wederzijdse  erkenning     • Wet  van  21  december  2009  op  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen,  de   instellingen  voor  elektronisch  geld,  de  toegang  tot  het  bedrijf  van   betalingsdienstaanbieder  en  tot  de  activiteit  van  uitgifte  van  elektronisch  geld  en   de  toegang  tot  betalingssystemen   #  Statuut  en  toegang  tot  het  bedrijf   o Bankcontact  en  kredietkaart  heeft  niets  met  elektronisch  geld  te  maken   (ook  proton  niet)   o Paypal  is  een  betalingssysteem  dat  elektronisch  geld  betreft  (pingping)   o Elektronisch  geld   " Monetaire  waarde  (opgeslagen  op  een  elektronische  drager)   " Die  vertegenwoordigd  is  door  een  schuldvordering  op  de  emittent     " Die  uitgegeven  wordt  in  ruil  voor  ontvangen  geld     " En  als  betaalmiddel  aanvaard  wordt  door  andere  entiteiten   o Uitgifte  van  elektronisch  geld  mag  geen  nieuw  geld  creëren   o Kopieerkaart  in  de  faculteit  is  geen  elektronisch  geld  (enkel  in  de  univ   gebruiken)     • Voorwaarden  Art  15  e.v.   o Vergunning  NBB   o Rechtsvorm  (art.  15)   o Aanvangskapitaal  (art.16)   " Minstens  6  200  000  euro   o Geschiktheid  van  aandeelhouders  (art.  17)   " NBB  moet  identiteit  van  betekenisvolle  aandeelhouders  kennen   Nagaan  of  ze  wel  beschikken  over  de  passende  ervaring   • Deelnemingen  van  5%   • Intrede:  Voorafgaande  goedkeuring   " Geschiktheid  van  de  aandeelhouder   • Professionele  ervaring/reputatie   • Kapitaalkracht  !  U  kan  niet  met  enkel  geleend  geld  een   geschikte  aandeelhouder  worden   o Geschiktheid  van  effectieve  leiding  (Art.  18)   "  “4-­‐ogen”  !  Ten  minste  2  bestuurders   • Leiding  van  een  bank  kan  niet  toevertrouwd  worden  aan  1   persoon   " ”Fit  and  proper”  !  Geschikt  en  bekwam  (juiste  ervaring)   " Geen  strafrechtelijke  veroordeling  voor  bepaalde  misdrijven   • Misdrijven  die  vooral  verband  houden  met  financieel-­‐   rechtelijke  regelen   " Onverenigbaarheden  !  Toelatingsregime   • Effectieve  bestuurders  !  Dagdagelijks  beleid  !  De  bank   runnen   o Effectieve  bestuurders  mogen  enkel  bestuurder  zijn   in  andere  kredietinstellingen  en  in  de  eigen    

100  

Samenvatting  EcoFin  

•

JVD  

2013  

patrimoniumvennootschap  ,  niet  in  commerciële   ondernemingen   • Niet-­‐effectieve  bestuurders  !  In  RvB  maar  niet  met  de   dagelijkse  leiding  bezig   o Ze  mogen  geen  bestuurder  zijn  in   dochtervennootschappen  van  de  kredietinstelling  !   Eigenlijk  toezicht  uitoefen  op  zichzelf   " Kredieten  aan  bestuurders  tegen  marktvoorwaarden   " Organisatorische  voorschriften     o Structuur  van  bestuur   " Autonomie  ten  opzichte  van  “externe  belangen”   " Dualistische  structuur  !  Opsplitsing  RvB  en  directiecomité   • Raad  van  bestuur   o Algemeen  beleid   o Toezicht  directiecomité   o Voorbehouden  bevoegdheden  (W.Venn.)   " Bevoegdheden  voorbehouden  aan  RvB   kunnen  niet  worden  gedelegeerd  aan   directiecomité     • Directiecomité   o Dagelijkse  leiding  (meerhoofdig,  collegiaal)   o Lid  raad  van  bestuur     o Organisatie  (art.  20)  !  Niet  echt  bekijken   " Passende  beleidsstructuur   " Auditcomité  (financiële  situatie  -­‐boekhouding)   " Onafhankelijke  bestuurders     o Hoofdkantoor  in  België̈     o Aansluiten  bij  depositobeschermingsregeling     o Compliance  officer  !  Specifieke  functie  in  kredietinstelling  !  Heeft  als   taak  nagaan  of  het  beleid  dat  de  bank  voert  in  overeenstemming  is  met  de   geldende  wetgeving     Voordelen:   o Monopolie  depositoverwerving   o Benaming  bank   o Uitgifte  cheques   o ...    

             

101  

Samenvatting  EcoFin   •

   

JVD  

2013  

Werkingsvoorwaarden   o Eigen  vermogen  (Lezen)   o Participatieverbod  (Lezen)     o Huidige  regeling   " Onbeperkt  in  tijd  en  omvang   • Deelnemingen  in  financiële  instellingen   • Trading  book  (handelsportefeuille)   " Onbeperkt  in  omvang,  beperkt  in  tijd   • Aandelen  in  interne  vennootschappen  opgericht  in  het   kader  van  een  vaste  overname  bij  een  openbare  uitgifte  van   effecten  (1  jaar)   • Aandelenbezit  ter  indekking  van  dubieuze  vorderingen:  2   jaar   " Beperking  in  functie  van  eigen  vermogen:   • Per  post:  max.  10%  van  het  eigen  vermogen   • Globaal:  maximum  30%  van  het  eigen  vermogen   (Les  13  en  14:  04/11/2013)  

  Kredietinstellingen  (vervolg)     • Toezicht  op  bankfusies  (  juridisch  en  economisch)   o 1935:  effectieve  mededinging  handhaven  (  geen  grote  concentraties!!)   o Nu:  Mededingingsautoriteit  +  NBB:  prudentieel  toezicht  (Art.  30)   o Privaatrechtelijke  gevolgen  (tegenwerpbaarheid  aan  derden)     • Toezicht  NBB   o Gewijzigd  bij  Wet  van  10  juli  2011   o Samenstelling  NBB   " Directiecomité  :  Beslissingsorgaan   o Budgettaire  autonomie   " De  NBB  voor  wat  betreft  haar  toezicht  op  kredietinstellingen  wordt   gefinancierd  door  de  kredietinstellingen  zelf  !  De   kredietinstellingen  moeten  eigenlijk  zelf  betalen  voor  het  toezicht   op  hun  (zelfde  manier  bij  de  FSMA)  #  De  gecontroleerde  betaalt   voor  het  toezicht  dat  wordt  uitgeoefend   o Jaarverslagen  (verslag  over  de  wijze  waarop  de  NBB  het  afgelopen  jaar   van  haar  toezicht  heeft  gebruik  gemaakt)   o Toezicht  is  van  algemene  aard   " Algemene  financiële  toestand  van  de  KI  (solvabiliteit,  liquiditeit,   boekhouding,  interne  audit,  compliance  (o.a.  witwassen))   o Toezicht  op  geconsolideerde  basis  !  Ook  rekening  houden  met   verbonden  onderneming   " Bv.  om  te  vermijden  wanneer  een  dochtervennootschap  in   financiële  moeilijkheden  komt,  dat  ook  de  moeder  in  de  problemen   raakt      

102  

Samenvatting  EcoFin  

           

JVD  

2013  

o Geen  ombudsfunctie  en  geen  toezicht  op  producten   " Toezicht  FSMA  op  producten  en  gedragsregelen   " Men  gaat  geen  standpunt  innemen   " Er  is  een  specifieke  ombudsman  voor  de  financiële  sector   o NBB  is  geen  fiscale  overheid  (Art.  46)   " NBB  laat  zich  in  princiep  niet  in  met  de  vraag  of   cliënten/kredietinstellingen  voldoen  aan  hun  fiscale  verplichtingen   " 1  uitzondering  !  “Bijzondere  mechanismen”  !  Wanneer  NBB   vaststelt  dat  bij  een  bepaalde  KI  zogenaamde  “bijzondere   mechanismen  bestaan”  =  procedures  die  cliënten  van  de  bank  gaan   helpen  om  zicht  te  onttrekken  van  hun  fiscale  verplichtingen  #   Overmaken  aan  de  bevoegde  autoriteiten   • Lijst  in  circulaire   " Indien  KI  medeplichtig  !  Parket   o KI:  Zeer  ruime  informatieplicht     o NBB  doet  beroep  op  (niet  erg  belangrijk)   " Inspecteurs  van  NBB   " Erkende  commissarissen  (Art.  50)     • Geen  aansprakelijkheid  NBB  (Zelfstandig  ten  aanzien  de   NBB)   • Zelfstandig  ten  aanzien  van  kredietinstelling     o Interventiemaatregelen  (rechten  van  verdediging)  zie  Art.  57  !  Wat  kan   de  NBB  ondernemen  als  ze  bepaalde  problemen  vaststelt   " Speciaal  commissaris  !  zal  zijn  toestemming  moeten  geven   vooraleer  de  KI  bepaalde  handelingen  kan  verrichten   " Aanvullende  vereisten  opleggen  !  Bv.  op  vlak  van  solvabiliteit,   samenstelling  eigen  vermogen   " Volledige  of  gedeeltelijke  schorsing  van  bepaalde  activiteiten   • Schorsen  !  Gedurende  een  bepaalde  termijn  zal  men  zijn   activiteit  of  een  gedeelte  ervan  niet  kunnen  uitoefenen   " Vervanging  bestuurder(-­‐s)  of  aanstelling  voorlopig  bewindvoerder   " Intrekking  van  de  vergunning   • Vergaand  !  Mag  activiteit  niet  meer  uitoefenen   • Bv.  De  herroeping  van  de  vergunning  van  de  zakenbank  Max   Fischer  !  Leiding  had  fraude  gepleegd  (boekhouding   vervalst)   o Eerst  activiteiten  gedeeltelijk  geschorst   o Nieuw  Art.  57bis  :  noodmaatregel!   " Naar  aanleiding  van  de  financiële  crisis  ingevoerd   " Bank  moet  worden  overgedragen  aan  de  Staat  !  Wanneer  het   Belgisch  of  internationaal  financieel  bestel  in  gevaar  is   • Onteigening  van  de  aandeelhouders  

103  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Recente  ontwikkelingen   • Kredietcrisis   o http://www.youtube.com/watch?v=qqUGoVez8xg&feature=related  !   Filmpje  kennen   o Massale  investeringen  in  schuldeffecten   " Gesteund  op  hypotheekleningen  in  US   o Tussenkomst  van  staat     • Europese  staatschuldencrisis     Depositobescherming   • #  Stel  als  KI  failliet  gaat  !  Mechanisme  dat  men  zich  daar  als  spaarder  niet  te   veel  zorgen  over  moet  maken  !  Aanspraak  maken  op  spaargeld  vanwege  het   depositobeschermingsfonds  #  Spaarders  allerhande  de  zekerheid  bieden  dat   ingeval  van  faillissement  van  een  KI  zij  nog  steeds  aanspraak  kunnen  maken  op   hun  tegoeden  en  geen  daadwerkelijk  verlies  lijden     • Preventieve  werking:  Run  on  the  bank  vermijden   o Stel  hele  aula  per  student  een  vordering  (deposito)  bij  een  bank  van  3000   euro  !  Bank  failliet   " Geen  depositobescherming  !  Om  ter  eerst  lopen  naar  de  bank   o Bescherming  opgetrokken  van  20  000  euro  naar  100  000   o Eens  aan  een  aantal  voorwaarden  is  voldaan  !  Subjectief  recht  voor  de   spaarders   • Protocol  tussen  FI  en  het  FIF   o “Beschermingsfonds”   o Mededeling  in  BS  (recht  spaarders-­‐beleggers)   • Bescherming  mag  niet  leiden  tot  misbruik   o “Moral  hazard”  !  Stel  dat  uw  bescherming  onbeperkt  zou  zijn   " Als  bescherming  toch  onbeperkt  is,  we  gaan  gelden  plaatsen  bij   financiële  instelling  die  geweldig  hoge  rentevoeten  toekent  !  Geen   probleem  want  toch  depositobescherming  !  Vandaar  beperking   " Ingevolge  crisis  heeft  men  de  beperking  moeten  optrekken  naar   100  000  euro   o Wanneer  banken  abnormaal  hoge  renten  geven  op  spaartegoeden  !   Teken  !  Bank  heeft  dringend  nood  aan  liquiditeit   " Bv.  IJslandse  banken  !  Kaupthing  bijzonder  hoog  rendement   • Kaupthing  gaat  overkop  !  De  tegoeden  op  de   spaarrekeningen  kon  men  niet  meer  opvragen  !  Alles   bevroren   • Depositobeschermingslimiet  was  op  dat  ogenblik  nog  maar   20  000  euro   • Mensen  hadden  50  000  of  100  000  op  deze  rekeningen   gezet  !  Veel  verlies              

104  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

 

JVD  

2013  

Uitbreiding  tot  nieuwe  categorieën  passiva   o Bijzonder  beschermingsfonds  voor  deposito’s  en  levensverzekeringen  !   Bijkomend  beschermingsfonds  opgericht  naar  aanleiding  crisis     Preventieve  tegemoetkoming  (discretionair)   o Men  doet  dit  als  men  vaststelt  dat  een  bank  problemen  heeft  en  om  dan   een  ‘Run  on  the  bank’  te  vermijden  !  Kans  geven  dat  de  bank   overgenomen  wordt  en  terug  ‘gezond  wordt’   o Geen  recht  op  als  spaarder  !  FIF  beslist  zelf     Tegemoetkoming  na  deficiëntie  (subjectief  recht)   o Wel  een  recht  op  tegemoetkoming     o In  welke  gevallen?   " Rechterlijke  procedure   " Beslissing  NBB     #  Niet  enkel  wanneer  het  faillissement  is  uitgesproken,  maar  ook   wanneer  de  NBB  vaststelt  dat  de  inrichting  niet  meer  kan  voldoen  aan  de   verplichting  om  de  deposito’s  terug  te  betalen     o Gedekte  tegoeden?   " Deposito’s   • Creditsaldo  (zicht-­‐,  spaar-­‐  of  termijnrekening)   o Stel  zichtrekening  bij  bank  X  die  failliet  is  gegaan  en   ook  spaarrekening  en  termijnrekening  !   Creditsaldo’s  op  deze  rekeningen  optellen   " 80  000  totaal  !  Volledig  vergoed  via  het  FIF   (want  <  100  000)   " 120  000  totaal  !  Slechts  ten  belope  van  100   000  vergoed  via  FIF   • Overige  20  000  !  Gewone  schuldeiser   in  de  massa  !  de  facto  kwijt     o Gemeenschappelijke  rekening  (elk  de  helft)  !  Vaak   man  en  vrouw   " Stel  totaal  van  120  000  !  Opsplitsen  in  2  keer   60  000   • Echtgenoot  1  maakt  aanspraak  op   tegemoetkoming  van  60  000   • Echtgenoot  2  maakt  aanspraak  op   tegemoetkoming  van  60  000              

105  

Samenvatting  EcoFin  

JVD   •

2013  

Kasbons  /  obligaties  (op  naam,  gedematerialiseerd  of  open   bewaargeving,  niet  achtergesteld)   o In  de  mate  waarin  ze  zijn  uitgegeven  dor  de   gefailleerde  kredietinstelling   o Stel  KBC  failliet  !  Effectenrekening   " Enerzijds  obligatie  die  uitgegeven  is  door   KBC,  maar  ook  obligatie  uitgegeven  door   InBev   " Het  gaat  enkel  om  de  obligatie  van  KBC     o Vroeger  Kasbons  aan  toonder  !  Niet  op  naam  !   Vielen  vroeger  niet  onder  de  depositobescherming   !  Vandaag  nog  nauwelijks  nog  effecten  aan  toonder   dus  minder  belangrijk   o Achtergestelde  obligaties   " Niet  beschermd   " =  Hoger  rendement  !  Meer  risico  want  als   obligatiehouder  neem  je  in  principe  de  plaats   in  van  een  chirografaire  schuldeiser  !  Hier  in   ruil  voor  hoger  rendement  stel  je  je  tevreden   om  terugbetaald  te  worden  na  de   chirografairen  !  Veel  meer  risico  !Ingeval   faillissement  zal  u  niets  krijgen     o In  euro  /  munt  lidstaat  EER    

Voorbeeld   • Op  zicht-­‐  spaar-­‐  en  termijnrekening  !  80  000  euro   • Kasbon  !  15  000   • Obligatie  !  25  000   • #  Alles  optellen  =  120  000  euro  #  Beschermd  tot  100  000  euro   o Bescherming  is  per  bank  !  Dus  best  bij  veel  geld  !  Geld  spreiden     " Financiële  instrumenten   • Revindicatierecht   o Bv.  Obligatie  uitgegeven  door  InBev  of  aandelen  van   Solvay  !  Als  KBC  failliet  gaat,  de  aandelen  die  op  een   rekening  bij  KBC  staan,  maken  geen  deel  uit  van  het   faillissement  !  In  principe  gewoon  revindiceren   • Revindicatie  niet  mogelijk  !  Beschermingsregeling   o Beperkt  tot  20  000  euro   " Gelddeposito’s  in  afwachting  van  aankoop  financiële   instrumenten   • Beleggingsondernemingen?   o Deze  onderneming  gaat  failliet  in  afwachting  van  de   aankoop  !  Beschermd   o Hier  niet  de  valutabeperking  (Euro  of  munt  EER)        

106  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

  Tak-­‐21  levensverzekeringen   • Depositobescherming  tot  100  000  euro  (deposito’s  en   levensverzekeringen  niet  samentellen)   • Verschil  tussen  Tak-­‐21  en  Tak-­‐23   o Tak-­‐21  is  een  soort  spaarproduct  en  die  een   gewaarborgd  rendement  biedt  (risicoloos  product)   " Vaak  gedurende  vele  maanden  stortingen   o Tak-­‐23  !  Geen  gewaarborgd  rendement   " De  som  die  u  gaat  ontvangen  (hetzij  bij   overlijden,  hetzij  bij  einde  looptijd  )   " Som  afhankelijk  van  een  onderliggend   financieel  instrument  !  Risico   " #  Geen  zicht  op  de  som  die  u  zal  ontvangen     " Niet:  Beleggingsfondsen,  Tak-­‐23  verzekeringen   • Logisch  bij  Tak-­‐23  !  Je  behoudt  altijd  een  claim  op  de   onderliggende  waarde/  de  effecten   • Beleggingsfondsen  !  Je  zal  ten  belope  van  de   onderliggende  waarde  gelden  ontvangen   • Belangrijkste  probleem  bij  faillissement  bij   beleggingsfondsen  !  Wanneer  de  instelling  die  u  een   kapitaalbescherming  biedt  failliet  gaat  !  U  verliest  uw   kapitaalbescherming     o Begunstigden  –  uitsluitingen   " Sociale  dimensie:  grote  ondernemingen,  overheidsinstellingen   " Instellingen  die  zelf  risico  kunnen  inschatten  (Bv.   kredietinstellingen  en  verzekeringsondernemingen)   • Ook  pensioenfondsen,  hedge  funds   " Geen  misbruik  van  het  stelsel   • Personen  betrokken  bij  werking  deficiënte  instelling  !  Bv.   de  bestuurders,  grote  aandeelhouders   • Preferentiële  tarieven  op  individuele  basis  !  Personen  die   hogere  rentevoeten  hebben  gekregen   • Kwade  trouw   • Witwassen     o Omvang  (per  cliënt,  per  financiële  instelling)   " Max.  100.000  euro  !  Deposito’s  -­‐  tak  21   " Max.  20.000  euro  !  Financiële  instrumenten     o Subjectief  recht  voor  cliënten   " Compensatie  met  schulden  !  #  Stel:  Ik  heb  een  spaarrekening  bij   financiële  instelling  en  ook  een  hypothecaire  kredietovereenkomst   • Financiële  instelling  failliet  !  Eerst  compenseren  datgene   wat  u  kan  vorderen  van  de  bank  en  datgene  wat  de  bank   van  u  kan  vorderen  met  betrekking  tot  Bv.  hypothecair   krediet   "

 

107  

Samenvatting  EcoFin  

•

JVD  

2013  

o Tegemoetkoming  binnen  bepaalde  termijnen     o Gevolgen  betaling  door  beschermingsfonds   " Subrogatie  in  de  rechten  van  cliënt  ten  opzichte  van  FI     o Financiering:  Bijdrage  van  financiële  instellingen   " Bestaand  beschermingsfonds  tot  50.000  euro   " Bijzonder  beschermingsfonds   • Volgende  schijf  van  50.000  euro   • Levensverzekeringen     Grensoverschrijdende  aspecten   o Kaupthing  !  IJslandse  bank  gaat  failliet   " Belgische  spaarders  hadden  rekening  geopend  via  internet   • De  contracten  werden  afgesloten  met  de  Luxemburgse   vestiging  (met  rechtspersoonlijkheid)  van  Kaupthing   • #  Met  het  Luxemburgs  paspoort  bood  men  dus  financiële   diensten  aan  aan  de  Belgische  spaarders   " De  Belgische  spaarder  kan  zich  dus  niet  richten  tot  de  Belgische   depositobeschermingsregeling  !  Vraag  tot  tegemoetkoming  bij   het  Luxemburgs  depositogarantiesysteem   o #  Je  bent  dus  aangewezen  op  de  depositogarantiesysteem  van  het  land   waar  de  bank  gevestigd  is   o #  In  Luxemburg  was  de  beschermingslimiet  nog  niet  opgetrokken   (slechts  20  000)   " Uiteindelijk  overgenomen  !  Gelden  boven  de  20  000  euro  werden   na  lange  tijd  nog  wel  tot  beloop  van  100  000  euro  terugbetaald  

  Voorbeeld  Minerva   Geef  aan  in  welke  mate  Adam  en  Eva  zich  kunnen  beroepen  op  de  depositobescherming   in  het  geval  van  faillissement  van  Boem  bank     • 1)  Adam  beschikt  bij  bank  Boem  over  de  volgende  tegoeden:   o Zichtrekening:  5.000  euro   o Termijnrekening:  25.000  euro   o Spaarboekje:  50.000  euro   o "Boem"  kasbon  op  rekening:  30.000  euro   o Achtergestelde  obligatie  uitgegeven  door  Boem  bank:  20.000  euro     • 2)  Adam  en  Eva  beschikken  bij  bank  Boem  over  de  volgende  tegoeden   o Adam  heeft  een  eigen  rekening  :  15.000  euro   o Adam  bezit  een  kasbon  in  eigen  naam:  60.000  euro   o Eva  heeft  een  eigen  rekening:  25.000  euro   o Adam  en  Eva  hebben  gezamenlijk  een  spaarrekening  :  100.000  euro                

108  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Hoofdstuk  2:  Bankrekeningen     Geldrekeningen  en  betalingsverrichtingen     Algemeen   • Geldrekeningen  versus  effectenrekeningen   • Rechtsverhouding  tussen  klant  en  bank   o Rekeningovereenkomst  !  Bijna  altijd  nodig     • Geldrekeningen   o Zichtrekening   " =  Een  rekening  waarop  u  gelden  plaatst  ter  betaling  van  uw   dagdagelijkse  verrichtingen   " Contract  van  onbepaalde  duur   " Tegoeden  opvraagbaar  op  zicht   • Terminal,  loket   • Grote  bedragen  afhalen!  Vooraf  aanvragen   " Al  dan  niet  met  kredietfaciliteit  (impact  wet  consumentenkrediet)   • Mogelijkheid  om  in  het  rood  te  gaan   • Kredietopening  !  Kan  onder  de  toepassing  vallen  van  Wet   consumentenkrediet   " Mogelijkheid  tot  verrichten  van  betalingen  (toepassing  van  wet   betalingsdiensten  !  Bijzondere  informatieplichten)     o Spaarrekening  en  gereglementeerde  spaarrekening   " #  Voor  geld  dat  u  enige  tijd  kan  missen   " Contract  van  onbepaalde  duur   " Tegoeden  opvraagbaar  op  zicht   " Aan  een  spaarrekening  zijn  geen  betaalinstrumenten  verbonden     " Bijzondere  regeling  gereglementeerde  spaarboekjes  met  het  oog   op  vrijstelling  roerende  voorheffing  (om  beschouwd  te  worden  als   gereglementeerde  spaarrekening)   • Basisrente  +  getrouwheidspremie   o Indien  geen  getrouwheidspremie  !  Geen   gereglementeerde  spaarrekening   o Basisrente  mag  maar  max.  3%  zijn   o Voor  zover  interesten  lager  zijn  dan  1880  euro  !   Geen  roerende  voorheffing   " Voor  Rekening  man+vrouw  !  3760  euro   • Getrouwheidspremie  :  4/jaar  uitbetaald   o Mag  niet  vrij  worden  vastgesteld  !  Max.  de  helft  van   de  basisrentevoet  en  min.  25%  van  de  daadwerkelijk   toegepast  basisrente   o Getrouwheidspremie  pas  verworven  wanneer  gelden   1  jaar  op  de  spaarrekening  staan   " Stel  15/1/13  !  5000  euro  op  spaarrekening   " Getrouwheidspremie  verworven  op  15/1/14   " #  Moet  4  keer  per  jaar  worden  uitbetaald    

109  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

1/4/14   …     • Beperking  van  de  voorwaarden  om  hoger  rendement  te   verkrijgen     o Nieuwe  klanten  /  vers  geld  (niet)   o Minimumkapitaal  (wel)     • Vrijstelling  voor  roerende  voorheffing  kan  enkel  bij   spaarrekeningen  bij  banken  die  een  Belgisch  paspoort   hebben     " Andere  bijzondere  regelen  voor  de  gereglementeerde   spaarrekening   • Document  met  essentiële  spaardersinformatie  bij   commercialisering  gereglementeerde  spaarrekening  (op   papier  of  duurzame  drager)   o Brochure  !  Voorafgaande  goedkeuring  FSMA   o Is  het  document  met  essentiële  spaarderinformatie   reclame?  !  Neen   " Dit  is  een  document  dat  door  de  wetgever   wordt  opgelegd  !  Kan  dus  niet  als  reclame   worden  beschouwd   • Mededelingen  van  verkoopsbevorderende  aard  en  andere   documenten   o Voorafgaande  goedkeuring  FSMA   o Geen  vermelding  van  gezamenlijk  aanbod   " Geen  reclame  maken  in  commerciële   mededelingen  omtrent  het  gezamenlijk   aanbod     o Termijnrekening   " Bijzondere  vorm  van  spaarrekening   " #  Voor  geld  dat  u  enige  tijd  kan  missen  (bepaalde  zekere  termijn   staat  uw  geld  vast)   " Geen  bijzondere  regelen   • Geen  voorafgaande  controle  FSMA  voor  reclame   • …   " Rendement  is  in  de  praktijk  vaak  wat  hoger  !  Omdat  de  gelden   niet  opzicht  opvraagbaar  zijn   " Hier  geen  vrijstelling  van  de  roerende  voorheffing  op  de  interesten     • •

               

110  

Samenvatting  EcoFin   •

•

JVD  

2013  

Overeenkomst  “intuïtu  personae”  (?)   o Intuïtu  personae  !  Omwille  van  de  kwaliteit,  betrouwbaarheid,  reputatie   van  een  bepaalde  persoon  !  Kan  over  getwist  worden  #  Maar  algemeen   aanvaard   o Verplichting  voor  bank  rekening  te  openen?     o Bijzondere  regeling  basis-­‐bankdienst  (wet  2003)   " Consument  met  verblijfplaats  in  België̈  #  Recht  op  1  zichtrekening   en  een  daaraan  verbonden  minimale  dienstverlening   • Heb  je  al  ergens  een  zichtrekening  !  Dan  kan  men  de  basis-­‐ bankdienst  niet  gebruiken   • Zelf  vluchteling  heeft  recht,  Belgische  nationaliteit  niet   nodig   " Rekening  +  bepaalde  verrichtingen   • Geen  recht  op  krediet  !  U  kan  dus  niet  onder  nul  gaan   • Geen  recht  op  kredietkaart  of  bankcontactkaart   " Maximale  kostprijs  !  Geïndexeerde  bedrag  van  12  euro  (nu  +/-­‐   13,5  euro)   " Impact  Wetboek  Economisch  Recht  (?)   • Basis-­‐bankdienst  zal  worden  opgenomen     BW  bevat  bijzondere  regeling  ten  aanzien  van  echtgenoten   o Verplichting  tot  kennisgeving  bij  openen  van  een  rekening   " Enkel  kennisgeving   " De  bank  mag  het  saldo  niet  vertellen  !  Discretie   o In  de  praktijk  verrichten  banken  deze  kennisgeving  niet   " Als  een  bank  dit  moet  doen  en  op  een  wijze  dat  ze  er  zeker  van  kan   zijn  dat  deze  kennisgeving  is  gebeurt  !  Aangetekend  schrijven  !   Kost  te  veel  geld   " Ook  geen  specifieke  sanctie  

  Rekeningovereenkomst   • Juridische  kwalificatie   o Zichtrekening   " Bewaargeving  (Art.  1915  e.v.  BW)   • Werd  vroeger  beweerd   • Bv.  5000  euro  op  rekening  !  5000  in  bewaargeving   o Bank  is  tot  restitutie  verplicht   • Cassatie  zegt  neen  !  Want  bewaarnemer  mag  het  goed  niet   gebruiken   o Bank  gebruikt  dit  voor  verlenen  van  kredieten   • Belangrijk  want  anders  mocht  volgens  het  BW  er  geen   schuldvergelijking  plaatsvinden   " Verbruiklening’  (Art.1892  e.v.  BW)   " Contract  “sui  generis”   • Cassatie  16  september  1993     • Meerderheid  van  de  auteurs  gaat  in  de  richting  van  sui   generis   o Spaarrekening  (niet)   o Termijnrekening  (niet)    

111  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Rekeningovereenkomst  wordt  beheerst  door  bankreglement   o Clausules  eenzijdig  opgesteld  door  kredietinstelling  (Algemene   bankvoorwaarden)   " Algemene  voorwaarden  regelen  uw  rechtspositie   " Algemene  voorwaarden  kunnen  van  bank  tot  bank  verschillen   • In  de  praktijk  zullen  ze  sterk  op  mekaar  gelijken   • In  Duitsland  moeten  overal  dezelfde  voorwaarden  worden   gehanteerd   o Normeren  de  contractuele  verhouding  tussen  kredietinstelling  en  cliënteel   o Bindende  kracht  /  tegenwerpbaarheid?   " Redelijke  mogelijkheid  tot  kennisname   " Uitdrukkelijke  of  impliciete  aanvaarding   " Stijlclausule  (praktijk)   • ‘Ik  verklaar  de  algemene  voorwaarden  te  hebben  gelezen  en   deze  aanvaard  te  hebben’   • Deze  stijlclausule  is  door  de  rechtspraak  aanvaard   o Onrechtmatige  bedingen:   " Wet  Marktpraktijken   " Andere  bijzondere  financiële  wetgeving  (Bv.  betalingsdiensten,   consumentenkrediet)   • Dwingende  bepalingen  ter  bescherming  

  Verrichtingen  in  rekening  en  interesten   • Debitering  /  creditering   o Debet-­‐  of  creditpositie  altijd  zichtbaar  (vordering)   " Creditsaldo  is  positief   " Debetsaldo  is  negatief     • Credit  -­‐en  debetrente   o Creditrente:  bijzondere  regeling  gereglementeerde  spaarboekjes  (supra)   " Bij  zichtrekening  veelal  geen  creditrente   o Debetrente:  begrenzing  via  maximaal  JKP  (jaarlijks  kosten  percentage)   " Rond  de  12  a  13  %   " JKP  vastgesteld  bij  KB   • Bij  periodieke  afsluiting  rekening  wordt  rente  gekapitaliseerd  (anatocisme)   o Als  men  de  rekening  om  de  3  maanden  gaat  afsluiten  !  Om  de  3  maanden   rente  berekend  !  Op  die  rente  opnieuw  weer  rente  verschuldigd  !  Dit  is   kapitalisatie  van  interest  #  Principieel  verbod  van  anatocisme   o Geldt  dit  verbod  ook  voor  een  zichtrekening   " Voor  RC!  Cassatie  !  “gewoonte  contra  legem”  (rekening-­‐   courant)  !  Ook  toepasbaar  op  zichtrekening?   " Nog  niet  uitgesproken  voor  zichtrekeningen   " De  HvB  stellen  dat  het  verbod  op  anatocisme  niet  geldt  voor  de   zichtrekeningen  naar  analogie  beslissing  van  Cassatie  over  RC            

112  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Valutadatum   • Omschrijving  !  =  de  datum  waarop  een  bepaald  bedrag  begint  of  stopt  met  het   opbrengen  van  rente   • Vroeger  D+x/  D-­‐x  systeem   o Storten  !  Pas  2  dagen  later  rente  opbrengen   o Afhalen  !  2  dagen  vroeger  stoppen  met  rente  opbrengen   o Duitsland:  “goede  trouw”   o Frankrijk:  nietigheid  wegens  gebrek  aan  oorzaak   o België?   " Regelen  onrechtmatige  bedingen  niet  toereikend   " Goede  trouw  en  oorzaak?     • Wet  betreffende  de  valutadatum  van  bankverrichtingen  (1997)   • Vandaag  !  Wet  betalingsdiensten  (2009)   o Debitering:  werkelijke  datum  van  verrichting   " Op  maandag  4/11  halen  we  1000  euro  van  de  rekening  !   Valutadatum  is  4/11   o Creditering:  werkdag  waarop  creditering  geschiedt   " Stel  dat  de  rekening  wordt  gecrediteerd  op  zondag  3/11  !   Valutadatum  is  maandag  4/11   o Storting  van  gelden   " Niet  kennen   o Let  op:  niet  van  toepassing  op  alle  verrichtingen  (cheques)   " Stel  dat  u  van  uw  oma  een  cheque  krijgt  met  daarop  100  euro  !   Vandaag  (4/11)  naar  de  bank  !  Dit  bedrag  zal  op  uw  rekening   geplaatst  worden  !  Gecrediteerd  !  De  valutadatum  zal  pas  3   werkdagen  later  liggen     Bijzondere  bankrekeningen   • Bijzondere  soorten  depositorekeningen   o Meervoudige  rekeningen   " Meerdere  rekeninghouders   " Verschil  tussen  meervoudige  en  gezamenlijke  !  Bij  een   meervoudige  is  er  geen  solidariteit  tussen  de  rekeninghouders   • Een  gewone  meervoudige  rekening  kan  slechts  functioneren   onder  handtekening  van  alle  rekeninghouders   " Volmachten   o Gezamenlijke  rekeningen   " Beide  personen  kunnen  afzonderlijke  beschikken  over  de  tegoeden   !  Actieve  solidariteit   " De  bank  kan  het  volledige  debetsaldo  van  elk  van  de   rekeninghouders  verhalen   o Kwaliteitsrekening   " Omschrijving  !  Rekening  waarbij  wordt  aangegeven  dat  de   rekening  wordt  gevoerd  in  een  bijzondere  hoedanigheid   • Bv.  Rubriekrekening  van  de  notaris   o Verkoop  van  een  onroerend  goed  !  Gelden  eerst   gestort  op  rekening  van  de  notaris  (de   rubriekrekening)    

113  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Notaris  is  rekeninghouder,  maar  in  bijzondere   hoedanigheid  !  Geld  is  niet  bestemd  voor  de   notaris,  maar  voor  de  verkoper   o #  De  privé  schuldeisers  van  de  notaris  kunnen  niet   aan  deze  gelden   " Ze  kunnen  er  wel  beslag  op  leggen   " Maar  de  werkelijke  eigenaar  van  het  geld  kan   zeggen  dat  het  beslag  weg  moet  en  de  gelden   revindiceren   " " "

"

Belang   Rubriekrekening  notaris  (zie  hierboven)   Quid  derdenrekening  advocaat?   • Wanneer  een  advocaat  gelden  ontvangt  voor  een  cliënt  !   Boeken  op  derdenrekening  (jargon:  carparekening)   • #  Privé  schuldeisers  van  de  advocaat  kunnen  wel  beslag   leggen  op  de  gelden  die  op  de  derdenrekening  staan   Waarom  maakt  Cassatie  onderscheid  tussen  rubriekrekening  en   derdenrekening?     • Omwille  van  de  basis  van  de  rekening   o Rubriekrekening  !  Wettelijke  basis   o Derdenrekening  !  Regelement  van  de  orde  en  kan   dus  niet  als  kwaliteitsrekening  worden  beschouwd  

  Bijzondere  clausules   • Clausule  van  uniciteit  van  rekening  of  eenheid  van  rekening   o De  verschillende  rekeningen  die  u  hebt  bij  een  bank  !  “Boekhoudkundig   onderdeel  van  één  enkele  rekening”   • Compensatiebeding   o #  Strekken  ertoe  om  debet-­‐  en  creditsaldo’s  met  elkaar  te   compenseren!  Schuldvergelijking  tussen  debet-­‐  en  creditsaldo’s   o Nut  en  tegenwerpbaarheid  bij  insolventie   " Wet  financiële  zekerheden  bevat  een  bijzondere  regeling  voor   zogenaamde  netting-­‐overeenkomsten   " Netting  wordt  voorbehouden  voor  overeenkomsten  die  voorzien  in   schuldvergelijking   " #  Compensatiebeding  is  tegenwerpelijk  aan  de  curator  voor  zover   • De  netting-­‐overeenkomst  is  ontstaan  voor  het  faillissement   (altijd  voldaan)   • De  te  compenseren  schuld  en  schuldvordering  moeten   bestaan  op  het  ogenblik  van  de  insolventie  !  Enkel   rekening  houden  met  bedragen  die  op  het  credit  aanwezig   zijn  op  het  ogenblik  van  de  insolventie   " Geldt  niet  ten  aanzien  van  een  collectieve  schuldenregeling     o Geldigheid  ten  aanzien  van  consumenten?   " “à  son  gré”  !  Naar  eigen  goeddunken  van  de  bank  !  HvB  Luik  !   Te  grote  vrijheid  voor  de  bank   " #  Niet  uit  afleiden  dat  compensatiebedingen  ten  aanzien  van  de   consument  steeds  verboden  zijn    

114  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

  o Uitzonderingen   " Derdenrekeningen  van  notarissen     Beëindiging  rekeningovereenkomst   • Bepaalde  duur   • Onbepaalde  duur   o Opzegging   o Opzeggingstermijn   o Kosteloze  opzegging  van  zichtrekening  en  spaarrekening  (wet   betalingsdiensten)   • Intuitu  personae   o Ook  gebeurtenissen  die  verband  houden  met  de  persoon  kunnen  de   rekeningovereenkomst  beëindigen   " Doodvallen,  onbekwaamverklaring     Betalingstechnieken   • Overschrijving  (meest  gehanteerd):   o Omschrijving:   " Opdracht  rekeninghouder   " Debitering  rekening  opdrachtgever   " Creditering  rekening  begunstigde     o Verschillende  banken  (duurt  langer)   " Interbancaire  betalingssysteem  afgesloten  om  15u30   o Opdracht:  vormvrij   " Op  verschillende  manieren   • Elektronisch   • Selfbanking-­‐ruimte   • Papier     • SEPA  credit  transfer   o IBAN  !  International  Bank  Account  Number   o BIC   " Voor  grensoverschrijdende  overschrijvingen   " Bank  Identifier  Code   " Waarom  belangrijk?  Betaling  naar  een  Duitse/Griekse  begunstigde   mag  u  niet  meer  kosten  dan  een  puur  binnenlandse  betaling   • Voorwaarde  ?  IBAN  en  BIC  invullen     • Doorlopende  opdracht   o Variant  op  de  overschrijving  #  Periodieke  overschrijvingsopdracht   " Bv.  Elke  maand  op  een  bepaalde  dag  de  huur  overschrijven     • Domiciliëring   o Ook  voor  periodieke  betalingen   o De  betaling  zal  heir  gescheiden  op  initiatief  van  de  schuldeiser   o Kan  betrekking  hebben  op  bedragen  die  telkenmale  gaan  variëren  (Bv.   Telefoonrekening)   o Voorbeeld  van  transactie  die  door  de  begunstigde  is  geïnitieerd      

115  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

•

JVD  

2013  

Debetkaart   o Bankcontactkaart/bankcontactfunctie   " Invoeren  in  terminal/kaartlezer  en  invoeren  van  een  code     " Wat  betekent  de  ‘betaling  OK’  !  Op  dat  ogenblik  is  de  winkelier   absoluut  zeker  dat  zijn  rekening  zal  worden  gecrediteerd  met  het   bedrag  van  de  transactie   o #  Vandaar  verschil  bankcontactkaart  en  overschrijving     o Betalen  via  bankcontact-­‐App     " Dit  is  geen  bankcontactbetaling   " Dit  is  een  klassieke  overschrijving     Kredietkaart   o Debitering  gebeurt    1  keer  op  de  maand  #  Eigenlijk  gevolg  van  een   domiciliëringsopdracht  die  ik  gegeven  heb  aan  mijn  bank   o Wanneer  krijgt  de  handelaar  zijn  geld  dan?   " Meestal  1,2  of  3  dagen  na  het  gebruik  van  de  kredietkaart  wordt  de   rekening  van  de  handelaar  gecrediteerd   o Belangrijke  gelijkenis  met  systeem  van  bankcontactkaart  !  Garantie   " Handelaar  is  absoluut  zeker  dat  hij  het  geldbedrag  zal  ontvangen   bij  terminal  en  invullen  code  (of  eventueel  handtekening  USA)     (Protonkaart)   o Afgeschaft     Betaling  via  internet   o Kredietkaart   " Kan  op  2  manieren  !   • Intypen  Kredietkaartnummer,  de  vervaldatum  en  de  CVC-­‐ code  #  Handelaar  heeft  de  zekerheid  dat  hij  het  geld  zal   krijgen  niet   o Er  komt  geen  enkele  code  aan  te  pas   o In  België  regel  dat  u  nooit  als  kaarthouder   aansprakelijk  kan  zijn  voor  fraude  op  deze  manier  #   De  begunstigde  handelaar  draagt  het  risico  van  deze   vorm  van  fraude   • Gegevens  invullen,  maar  ook  kaartlezer  gebruiken  !   Geheime  code  ingeven   o Risico  op  fraude  vermindert  veel   o #  Handelaar  heeft  wel  de  absolute  zekerheid  dat   zijn  rekening  wordt  gecrediteerd  en  dat  hij  het   bedrag  mag  behouden   o Kaart  gestolen?  Risico  gedeeld  tussen  kaarthouder   en  bank  

         

116  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Bancontact  

 

o Specifieke  internet-­‐betaalsystemen  (Bv.  Paypal)   " Paypal  !  U  kan  aan  om  het  even  wie  betalen  waarvan  u  het  e-­‐ mailadres  hebt   " Handig  voor  grensoverschrijdend  betalingen  buiten  de  Eurozone   • Kosteloos   • Bij  gewone  overschrijving  !  extra  kosten   " Enige  verschil  kredietkaartbetaling  !  U  hoeft  aan  de  begunstigde   uw  creditkaartgegevens  niet  over  te  maken  (enkel  Paypal  heeft   deze  gegevens)  

  •

 

Betalen  via  gsm   o Bv.  http://www.pingping.be/wp/?lang=nl   o Systeem  ontworpen  door  Belgacom     o U  kan  aan  om  het  even  wie  betalen  waarvan  u  het  GSMnummer  hebt   o Weinig  gebruikt  

(Les  15  en  16  :  18/11/13)     Toepassingsgebied  Wet  Betalingsdiensten   • Toepassingsgebied  ratione  materiae  (bijzonder  ruim)   o Betalingsdiensten  /  uitsluitingen   " Uitsluitingen  !  Gaan  vooral  over  betalingen   • In  cash  geld   • Met  papieren  cheques,  maaltijdcheques   • Tankkaarten  exclusief  bij  bepaalde  ketens   o In  euro  /  valuta  lidstaat  EER   " Uitzondering  voor  aansprakelijkheid  voor  niet-­‐toegestane   betalingstransacties  !  Stel  in  New  York  en  ik  verlies  bankkaart  !   Iemand  vindt  deze  en  haalt  dollars  af  !  Dit  valt  ook  onder   toepassing  van  de  wet  betalingsdiensten     • Toepassingsgebied  ratione  personae:     o Betalingsdienstaanbieders   " Vaak  een  bank   o Betalingsdienstgebruikers  (doelt  zowel  op  betaler  als  op  begunstigde)   " Betaler  (kaarthouder)   " Begunstigde   " Notie  “consument”   • Als  het  contract  niets  zegt  dan  geldt  de  wet   betalingsdiensten   • In  de  praktijk  zal  in  veel  contracten  opgenomen  zijn  dat  een   hele  reeks  bepalingen  van  de  wet  betalingsdiensten  niet  zal   gelden  bij  professionele  betalingen   " Irrelevant  of  het  om  natuurlijk  persoon  of  rechtspersoon  gaat   " Irrelevant  of  het  om  private  of  professionele  gebruikers  gaat        

117  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Toepassingsgebied  ratione  loci   o Betalingsdienstaanbieders  !  Gevestigd  zijn  in  een  lidstaat  van  de  EER   " Als  de  begunstigde  een  Amerikaanse  schuldeiser  is  die  zijn   rekening  voert  in  New  York  !  Wet  betalingsdiensten  niet  van   toepassing   " Opnieuw  uitzondering  voor  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  

  Girale  betaling   • Bevrijdend  karakter  van  de  girale  betaling   o Principe:  Enkel  chartaal  geld  =  wettig  betaalmiddel  (u  kan  een  schuldeiser   dwingen  om  betaling  te  aanvaarden  in  wettig  betaalmiddel  (cash),  u  kan   dus  in  principe  uw  schuldeiser  niet  dwingen  om  een  girale  betaling  te   aanvaarden,  er  zijn  uitzonderingen)   " Kan  u  een  handelaar  dwingen  om  een  briefje  van  500  euro  te   aanvaarden?  !   • Papiertje  aan  de  kassa  ‘wij  aanvaarden  geen  biljetten  van   200/500  euro’   o Eigenlijk  moet  dit  op  een  vroeger  tijdstip  worden   bekendgemaakt,  voor  het  eerste  rek  waar  u   producten  kan  nemen   " Uitzondering:  KB  nr.  56:  handelaars   • In  de  verhouding  tussen  handelaars  onderling  bestaat  er   een  mogelijkheid  om  op  girale  wijze  of  met  een  cheque   bevrijdend  te  betalen  voor  bedragen  die  kleiner  zijn  dan   10000  BEF  (247  euro)   " Uitzondering:  Witwaswetgeving   • Verplichting  om  giraal  te  betalen   • Betaling  voor  een  onroerend  goed  moet  volledig  op  girale   wijze  gebeuren  (vanaf  1  januari  2014)   • Prijs  overschrijdt  5  000  euro   o Nieuwe  BMW  kopen  !  35  000  euro  !  Mag  niet  cash   betaald  worden   o Uitzondering  van  een  deel  !  10%  kan  nog  cash   " Andersluidende  afspraken   • Op  websites  !  Wat  zijn  de  aanwezige  logo’s  ?  !  Waarmee   kan  ik  betalen?     • De  verhouding  tussen  de  schuldenaar  en  de  schuldeiser:   o Tijdstip  van  betaling  (wanneer  is  de  schuldenaar  daadwerkelijk  bevrijd   van  zijn  verbintenis):   " Diverse  strekkingen   • Debitering  rekening  opdrachtgever   • Creditering  rekening  bank  begunstigde   • Creditering  rekening  begunstigde   • Mogelijkheid  tot  kennisname  van  creditering            

118  

Samenvatting  EcoFin   "

JVD  

2013  

Hof  van  cassatie  #  Creditering  rekening  van  de  begunstigde   • Flitsboete  (minnelijke  schikking)   o Wanneer  u  binnen  een  bepaalde  termijn  een   bepaalde  som  bepaald  !  Dan  vervalt  de   strafvordering  !  Bv.  Vervalt  wanneer  de  betaling   geschiedt  voor  27/12   o Persoon  geeft  een  overschrijvingsopdracht  op  24/12   " 25  en  26  december  werken  de  banken  niet   o De  rekening  van  de  ontvanger  wordt  pas  op  28   december  gecrediteerd  !  1  dag  na  de  27e     o De  Pdk  dagvaardt  de  persoon  voor  de   politierechtbank  !  Heeft  de  persoon  tijdig  betaald?  

  Uitvoeringstermijn   • Startpunt:  tijdstip  van  ontvangst   • Basisregel:  creditering  rekening  begunstigde  !  Werkdag  na  ontvangst   o De  uitvoeringstermijn  bedraagt  dus  1  werkdag  te  rekenen  vanaf  het   tijdstip  van  ontvangst   o Geldt  ook  voor  grensoverschrijdende  betalingen  in  euro   • Bijzondere  regelen   o Kortere  uitvoeringstermijn   " Beperkt  tot  1  situatie  !  Opdrachtgever  en  begunstigde  voeren   rekening  bij  dezelfde  financiële  instelling   o Langere  uitvoeringstermijn   " !  Men  kan  contractueel  voorzien  in  een  verlenging  in  een  aantal   limitatief  door  de  wet  bepaalde  gevallen   • Cut-­‐off  time  !  In  het  contract  voorzien  !  Orders  die  zijn   ontvangen  na  14u  worden  geacht  de  werkdag  erna  te  zijn   ontvangen  !   • Papieren  orders  !  De  termijn  mag  met  een  dag  verlengd   worden  (in  de  praktijk  van  minder  belang)   o Afwijkende  bedingen  (?)     Foutieve  uitvoering  (belangrijk)   • Onderscheid  tussen  foutieve  uitvoering  en  een  niet-­‐toegestane   betalingstransactie   o niet-­‐toegestane  betalingstransactie  !  Situatie  waarin  de   betaler/kaarthouder  initieel  zijn  toestemming  tot  een  transactie  niet  heeft   gegeven  !  Portefeuille  verloren  en  de  vinder  slaagt  erin  om  geld  af  te   halen   o Foutieve  uitvoering  !  Wel  toestemming  van  de  betaler  !  Maar  om  een  of   andere  reden  wordt  de  rekening  van  de  schuldeiser  niet  gecrediteerd,   maar  die  van  een  ander  persoon   " Meestal  oorzaak  !  Foutief  rekeningnr.  Ingegeven              

119  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

• •

Voorbeelden   Theorie  van  de  onverschuldigde  betaling   o Op  examen!  Als  eerste  punt  !  ‘dat  er  eigenlijk  geen  enkel  probleem  is  als   dat  geld  bij  X  nog  aanwezig  is’   " De  bank  mag  de  rekening  van  X  gewoon  gaan  debiteren  ten  belope   van  het  bedrag  dat  bij  X  werd  gecrediteerd   o Pas  in  de  hypothese  waarin  de  rekening  van  X  geen  creditsaldo  vertoont  of   in  de  hypothese  waarin  X  ondertussen  failliet  is  gegaan  !  Probleem  

•

Verhouding  tussen  opdrachtgever  en  begunstigde   o Wie  is  verantwoordelijk  ?  Ik  of  de  bank?   o Als  de  rekening  van  X  wordt  gecrediteerd  in  plaats  van  de  begunstigde,  is   er  dan  betaald  in  de  onderlinge  verhouding?  Neen  !  Want  pas  !  Risico   rust  dus  op  de  schuldenaar  in  de  onderlinge  verhouding   schuldenaar/schuldeiser  

•

Verhouding  tot  de  betalingsdienstaanbieder  !  Vraag  naar  aansprakelijkheid   o Kan  de  schuldenaar  dan  een  vordering  instellen  tegen  zijn  eigen  bank?  !   Ja,  de  bank  heeft  een  risicoaansprakelijkheid  voor  de  correcte  uitvoering   van  een  betalingstransactie   o De  aansprakelijkheid  van  de  bank  is  beperkt  tot  het  ogenblik  waarop  de   rekening  van  de  bank  van  de  begunstigde  wordt  gecrediteerd     Aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  van  de  opdrachtgever:   o Risico-­‐aansprakelijkheid  (verhouding  betalingsdienstaanbieder  –   betalingsdienstgebruiker)   o Creditering  rekening  van  betalingsdienstaanbieder  van  de  begunstigde   o Omvang  aansprakelijkheid   o Meerwaarde  ten  aanzien  van  gemeen  recht  

 

 

•

  •

•

 

Aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  van  de  begunstigde:   o Risico-­‐aansprakelijkheid   o Vanaf  creditering  rekening  betalingsdienstaanbieder  begunstigde   o Hypothese  !  Foutieve  uitvoering  door  de  bank  van  de  begunstigde  !   Probleem   " De  schuldenaar  die  de  begunstigde  dan  een  2e  maal  heeft  betaald   !  Heeft  geen  vordering  op  de  bank  van  de  begunstigde   " Het  is  de  schuldeiser  die  een  vordering  heeft  op  zijn  eigen  bank     Uitzonderingen  op  aansprakelijkheid  van  betalingsdienstaanbieders   o Overmacht   " Praktisch  belang  zeker  niet  overschatten  !  Technische  storingen   zijn  geen  overmacht   o Incorrecte  unieke  identificator  (belangrijkste  uitzondering)   " =  Fout  in  het  rekeningnummer   " Risicoaansprakelijkheid  geldt  dus  niet   " Is  de  bank  verplicht  om  te  verifiëren  of  de  naam  en  rekeningnr.   naar  dezelfde  persoon  verwijzen?  !  Neen   • Ze  doen  dit  eigenlijk  vooral  in  kader  witwaspraktijken   120  

Samenvatting  EcoFin  

•

JVD  

2013  

o Laattijdig  protest     Afwijkende  bedingen  (?)   o Hier  kan  men  bepalen  dat  de  risicoaansprakelijkheid  niet  van  toepassing   is  !    Indien  de  betaler  een  professioneel  is  

  Niet-­‐toegestane  betalingstransacties  (meestal  met  bankkaarten/kredietkaarten)   • Transacties  waarvoor  geen  toestemming  werd  gegeven   • Na  kennisgeving   o Kennisgeving  !  Bellen  naar  Cardstop:   o Aansprakelijkheid  betalingsdienstaanbieder  (risico-­‐  aansprakelijkheid)   o Resultaatsverbintenis  (24/24  u  en  7/7  dagen)   o Uitzondering:   " Fraude   " Niet:  grove  nalatigheid!   • Als  u  in  het  groot  uw  code  op  uw  bankkaart  hebt  geschreven   bent  u  nog  steeds  niet  aansprakelijk     • Voor  kennisgeving  (uw  kaart  wordt  gestolen  en  ontdekt  het  pas  2  dagen  later)  !   Aansprakelijkheid  betaler   o Beperkt  tot  150  euro   " Tenzij:  fraude  betaler  /  grove  nalatigheid  (onbeperkt)   • Vereiste  van  een  causaal  verband   " Wanneer  is  sprake  van  grove  nalatigheid?     • Wet  betalingsdiensten   o 2  voorbeelden  in  de  wet  (geen  limitatieve   opsomming)   " Wanneer  men  zijn  code  in  een  gemakkelijk   herkenbare  vorm  bewaart  samen  met  zijn   betaalkaart/  Post-­‐it  op  de  bankkaart   " Laattijdige  kennisgeving  !  Wanneer  u   vaststelt  dat  uw  betaalinstrument  gestolen   is/verloren  bent  !  Onmiddellijk/onverwijlde   kennis  van  geven  wanneer  u  het  verlies   vaststelt/had  moeten  vaststellen  !     o Voorbeeld   " Vandaag  18/11,  16u  !  om  16u08  wordt   portefeuille  genomen  met  bankkaart   " Om  17u15  wordt  er  500  euro  afgehaald   " Om  18u58  stel  ik  vast  dat  mijn  portefeuille  is   verdwenen   " Ik  wacht  tot  19/11,  9u45  om  tot  een   kennisgeving  over  te  gaan  !  Ben  ik   onbeperkt  aansprakelijk  voor  die  transactie   van  500  euro   " Veel  te  lang  gewacht  met  kennisgeving  !     " Nagaan  of  er  wel  degelijk  een  causaal  verband   bestaat  tussen  de  grove  nalatigheid  (late  

 

121  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

"

•

•

 

2013  

kennisgeving)  en  de  transactie?  !  Die  is  er   niet  !  Niet  onbeperkt  aansprakelijk   Stel  tweede  geldafhaling  voor  300  euro  op   19/11,  6u  !  Hiervoor  wel  onbeperkt   aansprakelijk    

Rechtspraak   o Het  achterlaten  van  uw  kaart  in  een  ruimte  die  voor   derden  toegankelijk  is   " Oude  vrouw  had  kaart  in  ziekenhuiskamer   achtergelaten  terwijl  ze  weg  was  voor   onderzoek  !  Wel  degelijk  grof  nalatig   " Hotelkamer  !  werd  ook  grof  nalatig   beschouwd   Shoulder-­‐surfing  !  Iemand  gebruikt  zijn  kaart  in  de   selfbanking  ruimte  van  de  bank  !  Op  het  moment  dat  de   kaart  uit  de  terminal  komt,  wordt  de  persoon  afgeleid  en   men  neemt  de  kaart  weg  en  misleidt  hen  om  hun  code  in  te   toetsen   o Geheel  van  de  omstandigheden  zal  bepalend  zijn  of   er  grove  nalatigheid  is  of  niet  

Bewijslast?   • Geen  vermoeden  van  grove  nalatigheid  (is  verboden)  ,  wel   andere  vermoedens   o Andere  vermoedens  !  Hoe  langer  de  tijd  die   verstrijkt  tussen  het  laatste  gebruik  van  de   kaarthouder  zelf  en  het  gebruik  van  de  dief  !  Hoe   groter  de  kans  dat  men  een  grove  nalatigheid   aanvaardt   " Als  de  code  wordt  bespied  !  Dan  zal  de   transactie  normaal  snel  plaatsvinden   • De  bank  moet  kunnen  bewijzen  dat  er  grove  nalatigheid  is   geweest  (het  loutere  gebruik  van  de  geheime  code  volstaat   niet)     " Wat  met  zeer  makkelijke  codes  (geboortedatum,  1234,  …)   • Het  loutere  gebruik  van  een  eenvoudige  code  maakt  geen   grove  nalatigheid  uit     Bijzondere  situaties:   o Geen  aansprakelijkheid  kaarthouder  indien:   " Geen  fysieke  voorlegging  en  geen  elektronische  identificatie  van   het  instrument   • Typisch  Belgische  regel   • Wanneer  komt  dit  voor  ?  !  Via  telefoon,  met   creditkaartgegevens  betalen  op  het  internet   o Indien  de  kaart  wel  in  de  kaarthouder  !  Wel   elektronische  identificatie   "

•

 

122  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Op  examen  bij  vraag  over  aansprakelijkheid  hier  dus   onderscheid  maken   o Enkel  kaartgegevens  en  geen  identificatie   o Wel  kaart  in  therminal  en  dus  identificatie   • Op  einde  van  de  maand  !  Brief  visa  waar  enkele  transacties   staan  waarvoor  u  geen  toestemming  heeft  gegeven  !  U   krijgt  dit  terug  van  visa/bank  !  risico  is  voor  de   begunstigde  handelaar  !  Visa/bank  zal  dit  terugvorderen   van  de  handelaar     " Namaak  (skimming)   • Magnetische  strip  van  een  betaalkaart  kopiëren  =  enorm   eenvoudig   • De  chip  kopiëren  is  quasi  onmogelijk   • In  de  praktijk  dus  veel  minder     " Miskenning  bepaalde  informatieverplichting     o Oplaadbare  instrumenten   " Bv.  Proton   " Andere  regeling  !  Er  wordt  op  het  ogenblik  van  de  transactie  geen   verbinding  gemaakt  met  een  centrale  computer   •

  Rekening-­‐courant   • Partijen  komen  overeen  om  hun  wederzijdse  schuldvorderingen  op  een  rekening   te  boeken  !  En  enkel  het  saldo  op  het  einde  is  van  belang   o A  op  B  !  700  euro   o B  op  A  !  500  euro   o #  A  heeft  nog  een  vordering  op  B  van  200  euro   o Makkelijk   o Interessant  wanneer  één  van  beiden  failliet  gaat  !  R/C  Kan  worden   tegengeworpen  aan  de  curator  !  Het  risico  in  geval  van  insolventie  is   heel  wat  beperkter     • Niet  wettelijk  geregeld     • Voorwaarden:   o Consensuele  overeenkomst   " Best  schriftelijk,  niet  voor  geldigheid  !  Maar  voor  bewijs   o Algemene  affectatie   " A  en  B  komen  overeen  om  alle  vorderingen  die  ze  tegenover  elkaar   hebben  (voor  zover  deze  een  zeker,  vaststaand  en  opeisbaar   karakter  hebben)  !  Automatisch  inboeken  in  de  R/C   o Wederzijdse  remises   " Ze  moeten  steeds  op  elkaar  vorderingen  hebben   " Als  A  nooit  een  vordering  heeft  op  B  !  Geen  R/C  mogelijk     • Verschillende  theorieën      

123  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

JVD  

2013  

Quasi-­‐novatoir  effect   o (schuldvernieuwing  !  Men  vervangt  een  bestaande  schuld  door  een   nieuwe  schuld)   " Gebeurt  dit  in  de  R/C  !  Ja  en  nee  !  Quasi   o Betaling  !  De  schuld  dooft  uit   " Vanaf  het  ogenblik  dat  de  vordering  van  A  op  B  in  de  R/C  wordt   ingeboekt  !  B  wordt  geacht  betaald  te  hebben   " De  vordering  wordt  niet  vervangen  door  een  nieuwe  schuld,  maar   door  een  rekeningpost  !  Vandaar  quasi   o Lot  van  zekerheden   " De  inboeking  in  R/C  !  Persoonlijke  en  zakelijke  zekerheden  die   aan  die  schuldvordering  verbonden  zijn  verdwijnen   " Je  kan  wel  zekerheden  verbinden  aan  de  R/C-­‐verhouding  als   dusdanig   o Verjaring   " Onmogelijk  want  inboeking  in  R/C  =  betaling     Anatocisme   o Cassatie  !  Verbod  Art.  1154  BW  niet  van  toepassing   o Kapitalisatie  van  interest   o Gewoonte  contra  legem     Ondeelbaarheid  van  RC   o Ondeelbaarheid  =  Tussentijdse  saldi  niet  opeisbaar   o Nuancering   " Derdenbeslag  

  Prijsaanduiding  financiële  diensten  !  Niet  kennen          

 

124  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Hoofdstuk  3:  Kredieten    

  Kredietverlening   • “Credere”  =  geloven,  vertrouwen  dat  wat  je  hebt  uitgeleend,  je  zal  terugkrijgen     • Aan  consumenten  (niet  in  cursus!!)   o Wet  consumentenkrediet   o Wet  hypothecair  krediet  !  Vindt  toepassing  wanneer  het  gaat  over   financiering  van  verwerving  van  zakelijke  rechten  op  onroerend  goed   gefinancierd  met  kredieten  en  terugbetaling  gewaarborgd  door  hypotheek   op  onroerend  goed.  Deze  wet  heeft  voorrang  op  wet  consumentenkrediet     • Verschillende  mogelijkheden  (summa  divisio)   o Ter  beschikking  stellen  van  geldsom   " Lening  (lening  op  interest)   " Kredietopening  !  Recht  om  ten  belope  van  bepaald  plafond  gelden   op  te  nemen,  te  verkrijgen     " Onderscheid  tussen  de  twee  is  juridisch  van  belang   • Lening  op  interest  !  Regelen  uit  BW  zijn  van  toepassing   • Regelen  BW  gelden  niet  voor  kredietopening     o Ter  beschikking  stellen  van  kredietwaardigheid   " Bank  stelt  kredietwaardigheid  ter  beschikking  en  zal  verbintenis   aangaan  tot  betaling  van  een  geldsom  wanneer  aan  voorwaarden  is   voldaan   • Documentaire  krediet:  koper  vraagt  aan  bank  zich   persoonlijk  te  verbinden  ten  opzichte  van  verkoper.  Vragen   dat  bank  betaalt  als  verkoper  vereiste  documenten  voorlegt   (Bv.  dat  er  voldaan  is  aan  zijn  verbintenis)   • Bankgarantie:  een  persoon  vraagt  aan  bank  zich  te   verbinden  ten  aanzien  van  schuldeiser  om  bepaalde  som  te   betalen  wanneer  de  schuldenaar  zijn  contractuele   verbintenissen  NIET  nakomt.  Dit  is  een  zekerheidstechniek   " Eenmalig   " Kredietopening   • Documentair  krediet:  koper  heeft  het  recht  om  ten  belope   van  bepaald  bedrag  bank  te  verplichten  een  verbintenis  aan   te  gaan     • “intuïtu  personae”  overeenkomst   o Geen  plicht  krediet  te  verstrekken  ($!  rekeningovereenkomst)   " Uitzondering:  woninghuur   o Rechten  als  kredietnemer  zijn  niet  vatbaar  voor  overdracht  aan  derden   o Geen  derdenbeslag  op  rechten  die  je  als  kredietnemer  hebt  op   kredietopnemingen  

 

125  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Praktijk:  in  combinatie  met  verstrekking  zekerheden  in  hoofde  van   kredietnemer.  Bv.  loonoverdracht,  inpandgeving,…  (In  toekomst  wordt  de   vereiste  van  buitenbezitstelling  afgeschaft  bij  inpandgeving)  

  Lening  op  interest   • Zakelijke  overeenkomst,  kan  niet  zuiver  consensueel   • Komt  tot  stand  op  moment  dat  rekening  kredietnemer  wordt  gecrediteerd   • Geregeld  door  het  Burgerlijk  Wetboek   o Art.  1907bis  Bv.  maximale  wederbeleggingsvergoeding  bij  vervroegde   terugbetaling:     " Waarom  krediet  vervroegd  willen  terugbetalen?  Je  kan  ergens   anders  lenen  aan  lagere  intrestvoet.  Je  sluit  hiervoor  een  nieuwe   kredietovereenkomst.  Ook  wanneer  je  lotto  hebt  gewonnen,  maar   dat  gebeurt  niet  vaak   " Heb  je  recht  op  vervroegde  terugbetaling?  Onderscheid  tussen   regime  Wet  Hypothecair  krediet  en  consumentenkrediet  en   gemeen  kredietrecht   • Eerste  twee:  recht  op  vervroegde  terugbetaling   o Wet  hypothecair  krediet:  rente  van  drie  maanden  bij   vervroegde  terugbetaling   • Laatste:  geen  recht  op   o Uitzonderingen:     " Kosteloos  krediet:  geen  rente  verschuldigd   " Kredietovereenkomst  voorziet  een  recht  op   vervroegde  terugbetaling.  Zal  ook  voorzien  in   wederbeleggingsvergoeding.  Beperkt  tot  zes   maanden  rente  berekend  op  bedrag  dat   vervroegd  terug  wordt  betaald.  (rentevoet   delen  door  2,  want  is  berekend  op  jaarbasis   en  het  is  beperkt  tot  zes  maanden  rente)   o Bv.  verbod  van  woeker  !  Niet  kennen   • Men  wil  de  regelen  ook  toepassen  op  de  kredietopening.     Kredietopening   • Kredietopening  heeft  revolving  karakter:  Bv.  onderneming  mag  ten  belope  van   25.000  euro  gelden  opnemen  en  dat  krediet  is  opgebruikt.  Partij  die  goederen   kocht  van  onderneming  stort  10.000  euro.  Eens  die  10.000  is  gestort,  heeft   onderneming  mogelijkheid  om  ten  belope  van  10.000  euro  kredieten  op  te   nemen   • Bv.  onderneming  geeft  overschrijvingsopdracht  ten  belope  van  1080  euro,  maar   kredietlimiet  is  25.000  en  er  is  al  24.000  geleend….  Wanneer  bank  dit  uitvoert  en   er  ontstaat  een  debetsaldo  van  25.080  euro,  dan  is  er  een  overschrijding  ten   belope  van  80  euro.  Banken  kunnen  dit  vrijwillig  toestaan,  maar  moeten  dat  niet.   Feit  dat  een  bank  eenmalig  dit  heeft  toegestaan,  laat  niet  toe  dat  er  een  recht   ontstaat  in  toekomst  om  hetzelfde  te  doen.  Je  moet  steeds  vertrekken  van  wat   contractueel  is  bedongen     • Niet  wettelijk  geregeld  (geen  lening)      

126  

Samenvatting  EcoFin   •

•

•

JVD  

2013  

Plafond  van  kredietopening   o Hoogte  van  kredietlijn  (reputatie  klant)   o Contractueel  vastgelegd   o Overschrijdingen   " Waarom?   " Recht?  Aansprakelijkheid  bank?     Vergoeding   o Commissie  (provisie)  die  bank  aanrekent  omdat  ze  gelden  te  uwer   beschikking  houdt   o Interesten  (bepaalde  parameters,  Bv.  Euribor)     Einde  van  overeenkomst     o “intuïtu  personae”   o Overeenkomst  –  bankreglement  !  In  voorwaarden.  Er  worden   uitdrukkelijk  ontbindende  bedingen  opgenomen  wanneer  er  zich  een   bepaalde  wanprestatie  voordoet  van  de  kredietnemen   o Kredietopening  kan  voor  onbepaalde  duur.  Bank  kan  eenzijdig  opzeggen   " Opzegtermijn   o Goede  trouw:  bij  opzegging  mag  bank  zich  niet  schuldig  maken  aan   rechtsmisbruik.  Opzegging  mag  niet  op  kennelijk  onredelijke  wijze  

  Kredietvormen  (Overzicht)   • Ter  beschikking  stellen  van  fondsen   o (1)  Kaskrediet  (kasfaciliteiten,  seizoenkrediet)   o (2)  Straight  loan   o (3)  Discontokrediet   " Cedentendisconto   " Leveranciersdisconto   o (4)  Investeringskrediet     • Ter  beschikking  stellen  van  kredietwaardigheid   o (5)  Acceptkrediet   o (6)  Documentair  krediet   o (7)  Bankgaranties                                

127  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

(1)  Kaskrediet   • Verwijst  naar  kredietopening   • Tot  beloop  van  bepaald  plafond:  geldvoorschotten   • Meestal  in  rekening  courant   • Tijdelijke  betaalmoeilijkheden   • Vergoeding:     o Rente   o Marge   o Commissie  of  provisie   • Is  duur  (tenzij  voldoende  beweging)   • Kasfaciliteit  !  Verwijzing  naar  overschrijding,  dat  waar  je  geen  recht  op  hebt,   maar  wat  bank  je  vrijwillig  toestaat  (≠  kaskrediet)   • Seizoenkrediet  !  Kaskredieten  typisch  voor  landbouwers.  Terugbetaling   voorzien  eens  de  oogst  is  gerealiseerd  en  verkocht  geraakt     (2)  Straight  loan   • =  lening  op  intrest   • Voorschotten  op  vaste  termijn   • Goedkoper  dan  kaskrediet  -­‐  grote  sommen   • Op  vervaldag:  krediet  +  rente     (3)  Discontokrediet   • Krediet  middels  beroep  op  cambiaire  verrichting  (creatie  wisselbrief)  !   Schuldvordering  die  men  heeft  mobiliseren   • Bv.  iemand  verkoopt  goederen  aan  koper.  Waarom  discontokrediet?  Verkoper   moet  betalingsuitstel  toekennen  aan  koper.  Maar  verkoper  heeft  geld  nodig     o Wisselbrief   " Betrokkene  en  trekker  (verkoper)   • Trekker  creëert  wisselbrief   • Verkoper  geeft  opdracht  aan  betrokkene  (koper)  om  de  in   de  wisselbrief  vermelde  som  op  vervaldag  te  betalen  aan   wie  de  brief  in  handen  heeft   • Acceptatie  is  verplichting  tot  aanvaarding     • Stel:  wisselbrief  aan  bank  bezorgd?  Bank  gaat  het  bedrag   van  de  transactie  overmaken.  De  bank  gaat  naar  de   betrokkene-­‐koper.  Als  alles  goed  gaat,  betaalt  die  persoon.   De  terugbetaling  houdt  in  dat  de  betrokkene  het  krediet  van   de  verkoper  terugbetaald     • Betrokkene-­‐acceptant  is  failliet:  persoon  die  wisselbrief  in   handen  heeft,  heeft  regresrecht  ten  aanzien  van  de  persoon   die  de  wisselbrief  gecreëerd  heeft.  Hij  staat  garant  voor   terugbetaling  van  het  krediet     " Handelsrechtelijk  geschrift   " Trekker  belooft  dat  de  betrokkene   " Som  vermeld  in  wisselbrief   " Betalen  op  vervaldag  aan  houder  (nemer)  

 

128  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Betrokkene  kan  zich  verbinden  tot  betaling  “acceptant”   Betekenis:  vroeger:  betaalinstrument   • Nu:  kredietverlening       " Rechtstoestand  van  trekker   • Staat  in  voor  betaling   " Circulatie  van  de  wisselbrief   • Endossement  (rugtekening)   " Acceptatie   • Betrokkene  wordt  hoofdschuldenaar   • Loutere  handtekening  volstaat     " Aval   • Bepaalde  persoon  waarborgt  de  goede  afloop   • Bijkomende  schuldenaar   • Op  wisselbrief  of  afzonderlijke  akte     " Verweer  van  de  wissel  schuldenaar   • “wisselrechtelijke  abstractie”  =  zelfstandige  verbintenis   • #  Niet-­‐tegenwerpelijkheid  van  excepties  uit  onderliggende   verhouding.  De  koper  die  wisselbrief  heeft  geaccepteerd,   kan  niet  aan  bank  zeggen:  koopwaar  verkoper  is  gebrekkig.   Dit  is  een  exceptie  uit  verhouding  koper  en  verkoper,  maar   kan  niet  aan  bank  worden  tegengeworpen  =   wisselrechtelijke  abstractie  (Wel  wanneer  de  verkoper  zelf   de  wisselbrief  in  handen  heeft)     " Betaling:  aanbieden  op  vervaldag   " Niet  betaling  !  Opmaken  van  protest   • Publicatie!     " Regres   • Terugkeer  naar  de  bron     o Cedentendiscontokrediet   " Overeenkomst  tussen  bank  en  trekker   " In  verhouding  tussen  koper  en  bank  is  er  kredietopening   " Trekker  ontvangt  nettobedrag  (  ev.  voorwaarden:  “kwaliteit”)     o Leveranciersdisconto   " Vordering  van  verkoper  op  koper.  Verkoper  trekt  wisselbrief  en   wordt  geaccepteerd  door  koper   " Er  ontstaan  kredietovereenkomst  tussen  koper  en  bank   " Trekker  ontvangt  het  volledige  bedrag   " Kost  transactie  wordt  gedragen  door  de  koper.  Lijkt  voordeliger   dan  cedentenverhouding   " Disconto  !  Betrokkene   " "

 

129  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Bank  gehouden  ten  opzichte  van    trekker?  Bank  heeft  regresrecht   ten  aanzien  van  trekker  !  Verkoper  kan  onaangenaam  verrast   worden   " Rechtspraak     o (Tekeningen  komen  op  Minerva:  best  deze  gebruiken  om  dit  te  leren)   "

  (4)  Investeringskrediet   • Kredieten  om  belangrijke  investeringen  te  kunnen  doen   • Precieze  bestemming:  er  wordt  gedetailleerd  bepaald  voor  wat  dat  krediet  wordt   verstrekt.  Miskenning  ervan  =  contractuele  wanprestatie.  Meestal  is  dit  een   uitdrukkelijk  ontbindend  beding.  Een  ontbinding  kredietovereenkomst  =  herstel   in  oorspronkelijke  positie.  Je  moet  alle  verkregen  bedragen  terugbetalen   • Bijzondere  rekening   • Voorlegging  van  facturen   • Wedersamenstelling  kapitaal   • Duurtijd   • Rentevoet  kan  vaak  gewijzigd  worden  om  de  5  jaar   • Stroef  karakter     Roll-­‐over-­‐  krediet  !  Niet  kennen     Financiële  leasing   • Aankoop  goed  door  lessor   • Leasingmaatschappij  geeft  onderneming  het  recht  om  Bv.  een  vrachtwagen  te   gebruiken  tegen  betaling  periodieke  vergoeding   • Gebruik  tegen  periodieke  vergoeding   • Optie  om  goed  te  kopen     • !  Eigendomsrecht  strekt  tot  zekerheid.  Als  onderneming  failliet  gaat,  kan  lessor   vrachtwagen  revindiceren.  Ze  heeft  het  eigendomsrecht   • !  Dit  is  een  kredietoperatie:  als  onderneming  niet  kan  leasen,  dan  zou   onderneming  een  kredietovereenkomst  moeten  aangaan  om  de  vrachtwagens   aan  te  schaffen   • !  Enkel  dit  kennen     Factoring  (without  recourse)   • Mogelijkheid  om  schuldvorderingen  op  termijn  (schuldenaar  heeft   betalingsuitstel  gekregen)  te  mobiliseren   o Onderneming  moet  dit  opvolgen  !  Kost   o Moet  invorderen  !  Kost   • Onderneming  kan  contract  sluiten  met  factoring  maatschappij:  de  schuldeiser-­‐ onderneming  kan  alle  schuldvordering  op  termijn  overdragen  aan   factormaatschappij.  Deze  zal  het  bedrag  van  de  vordering  min  kost  en  min  rente   betalen  aan  onderneming.  Ze  vordert  bedragen  in  van  de  schuldenaren  wanneer   ze  op  vervaldag  zijn  gekomen  !  gelijkenis  met  cedentendisconto        

 

130  

Samenvatting  EcoFin   •

•

JVD  

2013  

Factoring  (without  recourse)   o =  Overdracht  van  schuldvordering  /  factuur   " Onderneming  moet  alle  schuldvorderingen  overdragen   o Kan  schuldenaar  zich  beroepen  op  verweermiddelen  in  verhouding   schuldeiser-­‐schuldenaar  ten  aanzien  van  factoringmaatschappij?  Ja,  want   er  is  overdracht  schuldvordering  en  dan  blijven  de  excepties  uit  de   onderlinge  verhouding  tegenwerpbaar   o Wat  als  één  van  de  schuldenaren  insolvent  is  geworden?  Onderscheid   naargelang  factoring  geschiedt  ‘with  recourse’  =  insolventierisico  bij   onderneming-­‐schuldenaar.  ‘without  recourse’  =  insolventierisico  bij   factoringmaatschappij   o Factor  draagt  insolvabiliteitsrisico  van  klanten  van  handelaar   " Uitzondering     o Verweermiddelen  blijven  tegenwerpelijk     Factoring  with  recourse   o Schuldeiser  blijft  instaan  voor  solvabiliteitsrisico     Examen:  vergelijk  dit  met  disconto!  

•   (5)  Acceptkrediet   • Aan-­‐  of  verkoop  van  goederen  in  buitenland   o Exporteur  trekt  (maakt)  wisselbrief  (“blauwe  wissel”)  op  kredietinstelling   importeur   " Grote  voordeel  voor  de  exporteur!    Diegene  die  zich  verbindt  tot   betaling  op  vervaldag  is  de  bank  (kredietwaardig)   o Acceptatie  !  Betalingsgarantie  voor  exporteur   " Kan  de  bank  op  de  vervaldag  zeggen  ‘sorry,  ik  betaal  niet  want  mijn   cliënt  is  failliet  gegaan’  ?   • Excepties  uit  de  onderliggende  verhouding  zijn  niet   tegenwerpelijk   • #  De  bank  zal  gewoon  moeten  betalen   o Belofte  tot  verlenen  van  waarborg  in  de  vorm  van  wisselverbintenis   o Verbintenis  bank  ten  opzichte  van  kredietnemer:  wissels  accepteren  op   grond  van  kredietovereenkomst   o Verbintenis  van  bank  ten  opzichte  van  houder  ontstaat  krachtens   wisselbrief   o Geen  aanspraak  op  ter  beschikking  stellen  van  gelden                          

131  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  17:  25/11/13)  

 (6)  Documentair  krediet   • Veel  gebruikt  in  internationale  handel   • Koopovereenkomst   o Importeur  verbindt  zich  ten  opzichte  van  exporteur   o Openen  documentair  krediet  tot  zekerheid  van  betaling  (oplossing  voor   conflicterende  belangen)     “Koper  vraagt  bank  zich  persoonlijk  te  verbinden  tot  betaling  tegen   voorlegging  van  in  de  kredietbrief  vermelde  documenten”     o Stel  verkoper  is  een  onderneming  uit  Antwerpen  en  de  koper  is  een   onderneming  uit  Oman   " Welke  verbintenis  zal  de  Antwerpse  ondernemer  hebben?  !  Het   goed  leveren   " Probleem?   • !  Antwerpse  verkoper  heeft  liefst  eerst  zijn  geld   • !  De  koper  uit  Oman  zal  liefst  betalen  na  de  levering   • Hoe  verzoenen  ?  !  Via  documentair  krediet   o Enerzijds  de  verkoper  verzekeren  dat  er  betaling  zal   plaatsvinden   o Anderzijds  aan  de  koper  de  waarborg  beiden  dat  de   verkoper  effectief  gestart  is  met  de  uitvoering  van   zijn  leveringsverplichting     • Men  zal  overeenkomen  !  Via  documentair  krediet   o Koper  neemt  contact  op  met  zijn  bank  en  vraagt  om   zich  persoonlijk  en  zelfstandig  te  verbinden  tot  de   betaling  van  een  geldsom  (het  bedrag  van  de   kooptransactie,  Bv.  10  000  euro)  !  De  bank  zal  zich   verbinden  om  die  10  000  euro  te  betalen  wanneer   die  verkoper  bepaalde  documenten  kan  voorleggen   o Dus  pas  betaling  vanaf  wanneer  de  verkoper   bepaalde  documenten  voorlegt   " Welke  documenten  ?  In  de  letter  of  credit   !Deze  wordt  door  de  bank  van  de  koper  naar   de  verkoper  verzonden   • De  koper  en  de  verkoper  spreken  eerst   af  welke  documenten  er  moeten   worden  voorgelegd  en  zal  dit  dan   doorgeven  aan  de  bank  die  het   opneemt  in  haar  letter  of  credit                  

132  

Samenvatting  EcoFin   •

 

JVD  

2013  

Verhouding  koper  –  Bank  (“kredietopenende  bank)   o Kan  een  onderneming  van  haar  bank  eisen  dat  deze  bank  een  documentair   krediet  voor  haar  gaat  openen?   " Neen,  een  kredietovereenkomst  is  intuitu  personae  !  Dus  in   principe  heb  je  geen  recht  op  krediet   " Tenzij  er  in  de  verhouding  tussen  die  onderneming  en  de  bank   reeds  een  kredietopening  bestaat  !  Deze  beidt  de  onderneming  de   mogelijkheid  om  tot  een  bepaald  plafond  documentaire  kredieten   te  openen   • Limiet  wel  al  bereikt?  Geen  recht  op  documentair  krediet,   maar  bank  kan  wel  individuele  toestemming  geven     o DK  openen  ten  gunste  van  exporteur  tegen  betaling  van  commissie   o Al  dan  niet  in  combinatie  met  kredietopening   o Koper  verbindt  zich  tot  “terugbetaling”   " Stel  documenten  in  rode  en  de  bank  betaalt  de  10  000  aan  de   verkoper   • De  koper  moet  deze  10  000  terugbetalen  aan  zijn  financiële   instelling   • 1e  mogelijkheid  !  In  de  praktijk  wordt  vaak   overeengekomen  dat  het  contract  tussen  bank  en  koper   bepaalt  dat  Bv.  op  14  januari  2014  er  voldoende  geld  op  de   rekening  moet  staan  een  de  verkoper  die  de  vereiste   documenten  voorlegt   o Is  niet  letterlijk  terugbetalen   o Want  het  geld  is  al  beschikbaar  voor  de  bank  al  voor   ze  betaalt   o #  Hier  is  naast  de  commissie  geen  rente   verschuldigd  want  geen  geld  ter  beschikking   gekregen   e • 2  mogelijkheid  !  Terugbetalen  binnen  de  30  dagen  nadat   de  bank  betaalt  heeft   o #  Hier  wel  rente  verschuldigd,  want  de  bank  heeft   ‘voorgeschoten’/geld  ter  beschikking  gesteld     o Zekerheid  voor  bank  bij  afwezigheid  van  terugbetaling     o Uniforme  Regelen  en  Usances  (UCP  600)  incorporeren   " Uniforme  regelen  die  een  documentair  krediet  beheersen   " Usances  !  Gebruiken   • Zijn  dit  gebruiken  in  de  juridische  zin  van  het  woord?   • Waarom  belangrijke  vraag?  !  Als  het  een  gebruik  is  het   automatisch  van  toepassing   • Geen  unanimiteit   o Internationaal  beschouwt  men  dit  meestal  niet  als   gebruiken   o #  Daarom  moet  u  ze  zelf  in  uw  contract   incorporeren     133  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Verhouding  Bank  –  Verkoper   o Kredietbrief  of  “Letter  of  credit”   o Betalen  tegen  overhandiging  van  documenten  (o.m.  vrachtbrief)   " Bv.  facturen,  verzekeringscertificaten   " Vrachtbrief  !  Hele  reeks  functies   • Bewijs  dat  de  goederen  aan  boord  zijn  gebracht  (van  het   schip)  =  Clean  bill  of  lading!  De  kapitein  zal  verklaren  dat   de  goederen  aan  boord  zijn  gebracht  en  dat  ze  ook  geen   uiterlijke  tekenen  van  beschadiging  vertonen   o Bv.  Dadels  in  dozen  en  kapitein  stelt  vast  dat  de   dozen  doorweekt  zijn   " Geen  clean  bill  of  lading,  wel  vrachtbrief   waarin  staat  dat  de  dozen  aan  boord  zijn   gebracht,  maar  doorweekt  zijn  !  De  bank   moet/mag  zelfs  niet  betalen!     • Bestaan  van  vervoersovereenkomst  !  Vrachtbrief  geeft   ook  aan  de  het  schip  de  goederen  van  A  tot  B  zal  brengen     • De  vrachtbrief  is  een  waardepapier/negotiable   instrument  !  Deze  brief  zal  de  koopwaar   vertegenwoordigen   o Wie  de  vrachtbrief  in  handen  heeft  wordt  geacht   eigenaar  te  zijn  van  de  koopwaar     • Wanner  gaat  de  bank  die  vrachtbrief  overmaken  aan  de   koper?   o Pas  als  er  betaald  is  !  De  vrachtbrief  zal  dus  een   bepaalde  zekerheidsfunctie  hebben  

 

               

o KI  “onherroepbaar”  verbonden  jegens  verkoper  (begunstigde)   " Is  autonome  verbintenis   " !  Geen  excepties  op  grond  basisovereenkomst  (niet   tegenwerpbaar   • Noch  uit  verhouding  verkoper  –  koper   • Noch  uit  verhouding  koper  –  bank   o Typische  exceptie  die  dus  niet  zal  kunnen  !  Het  feit   dat  de  koper  failliet  is   " Maar  één  uitzondering  !  Wanneer  men  kan  bewijzen  dat  er  fraude   is,  Bv.  men  kan  aantonen  dat  de  vrachtbrief  is  vervalst  !  Dan  kan   de  bank  weigeren    

134  

Samenvatting  EcoFin   •

•

 

JVD  

2013  

Verplichtingen  bank   o In  de  kredietbrief  termijn  vastleggen  voor  afgifte  documenten   o Bij  aanbieding  van  documenten  nazicht  documenten  !  Of  de  documenten   in  overeenstemming  zijn  met  de  documenten  die  in  de  letter  of  credit   gevraagd  worden     " Marginale  toetsing   • Binnen  termijn  van  5  dagen  (UCP)   • “On  their  face”  !  Van  de  bank  wordt  niet  verwacht  of  de   documenten  en  vermeldingen  in  overeenstemming  zijn  met   de  werkelijkheid  !  Slechts  zuiver  formele  controle   o De  bank  gaat  gewoon  kijken  of  er  een  vrachtbrief  is   !  Ze  gaat  niet  onderzoeken  of  de  goederen  effectief   aan  boord  zijn  gebracht     o Doctrine  van  strikte  conformiteit  (doctrine  of  strict   compliance)  toepassen  !  Bank  moet  zeggen  dat  ze   niet  betaalt  als  de  goederen  op  een  verkeerde  plaats   aan  boord  zijn  gebracht.  Dit  principe  wordt  in  de  UCP   afgezwakt  !  Vermijden  dat  banken  zich  gedragen   als  robots   " Toch  gaan  ze  bevreesd  zijn  om  in  dergelijke   situaties  over  te  gaan  tot  betaling  !   Vermijden  dat  cliënt  hen  aansprakelijk  stelt   o Wat  moet  je  dan  doen?  Vragen  aan  de  koper  of  je   mag  betalen  !  Je  hebt  nl.  5  dagen  de  tijd  om  te   betalen  !  Tijd  om  koper  in  te  lichten   o Betaling  bij  conforme  documenten   " Uitzondering:  fraude   • Bv.  Vervalste  vrachtbrief  voorgelegd  aan  de  bank   o Als  men  deze  vervalsing  kan  bewijzen  dan  moet  de   bank  niet  betalen  !  Fraus  omnia  corrumpit   o Betaalt  een  bank  op  basis  van  een  duidelijk  vervalst   document  (criterium:  normaal  zorgvuldige  bankier)   !  Zij  zal  aansprakelijk  zijn  ten  aanzien  van  de  koper,   de  koper  zal  niet  moeten  terugbetalen     Tussenkomst  tweede  bank  uit  land  van  de  verkoper  (komt  in  de  praktijk  veel   voor)   o Stel  Antwerpse  verkoper  sluit  een  koopovereenkomst  met  een  koper  in   Burkina  Faso   " Documentair  krediet  met  bank  in  Burkina  Faso   " Gaat  u  als  Antwerpse  onderneming  vinden  dat  de  bank  in  Burkina   Faso  voldoende  garanties  beidt?  !  Neen   " #  Vragen  dat  er  een  2e  bank  gaat  tussenkomen  in  het  documentair   krediet   • Als  je  wil  dat  de  tussenkomst  van  de  2e  bank  u  meer   zekerheid  beidt  !  2e  bank  zal  moete  optreden  als   confirming  bank  =  De  2e  bank  zal  zich  op  identiek  dezelfde   wijze  verbinden  ten  aanzien  van  de  verkoper,  de  koper  als   135  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

de  1e  bank  #  Ze  gaat  dus  een  zelfstandige  verbintenis  aan   tot  betaling  van  de  som   • Voordeel  !  Stel  dat  de  koper  en  de  bank  in  Burkina  Faso   failliet  gaan  !  Dan  heb  je  als  verkoper  nog  steeds  een   vordering  ten  aanzien  van  de  confirmerende  bank     • Deze  bank  kan  verschillende  rollen  opnemen   o Adviserende  bank  !  Gaat  eigenlijk  de  kredietbrieven  doorgeven   " Doorgeefluik   " Onderzoek  documenten  en  betalen  in  opdracht  openende  bank  (   als  lasthebber)   • Ruimer   • Mandaat  verkrijgen  vanwege  de  krediet  openende  bank  om   de  documenten  in  naam  en  voor  rekening  van  de  krediet   openende  bank  te  onderzoeken  en  te  betalen   " #  Stel  bank  in  Oman  failliet  !  De  tussenkomende-­‐ Adviserende  bank  zal  niet  moeten  betalen   o Confirmerende  bank   " Verbindt  zich  tot  betaling   " Exporteur  twee  vorderingen   " #  Stel  bank  in  Oman  failliet  !  De  tussenkomende-­‐   Confirmerende  bank  zal  wel  moeten  betalen     (7)  Autonome  bankgaranties   • Internationale  handel   • #  Een  zekerheidstechniek   o Overeenkomst  schuldenaar  en  schuldeiser   " De  SE  wil  de  zekerheid  dat   • De  verbintenis  door  de  SA  wordt  uitgevoerd  (betaling,   onderhoud,  levering,  …)   of   • Indien  dit  niet  het  geval  is  dat  de  bank  hem  een  (forfaitaire)   schadevergoeding  betaalt   • Stel  SA  die  bepaalde  koopwaar  moet  leveren   o De  SE  wil  een  zekerheid  bekomen  !  Men  komt  overeen  dat  er  een   bankgarantie  zal  worden  gevraagd   o De  SA  zal  aan  zijn  bank  vragen  om  zich  persoonlijk  en  zelfstandig  te   verbinden  ten  aanzien  van  de  SE   " De  bank  zal  pas  moeten  betalen  wanneer  de  SA  zijn   leveringsverplichting  niet  uitvoert   " Voert  de  SA  zijn  verplichting  wel  uit  !  Dan  zal  de  bank  niet   moeten  betalen     • #  Bank  verbindt  zich  ten  opzichte  van  schuldeiser  dat  zij  zal  instaan  voor   nakoming  van  verbintenissen  van  haar  klant  (Bv.  bij  internationale  bouwwerken)   o Beschermt  schuldeiser  tegen  niet-­‐  of  foutieve  uitvoering   • Autonoom  ten  opzichte  van  basisovereenkomst        

136  

Samenvatting  EcoFin   •

                 

 

JVD  

2013  

Schuldeiser  kan  op  discretionaire  wijze  uitvoering  afdwingen   o In  praktijk  wordt  Bankgarantie  meestal  bedongen  op  eenvoudig  verzoek   (Grote  verschil  tussen  documentair  krediet  en  bankgarantie)   " Waar  bij  een  documentair  krediet  de  betaling  afhankelijk  wordt   gesteld  van  het  voorleggen  van  document  !  Dit  is  meestal  niet  het   geval  bij  een  bankgarantie   " Bankgarantie  op  eerste  verzoek  zal  de  SE  het  recht  hebben  om  zich   te  wenden  tot  de  bank  en  te  zeggen  ‘mijn  SA  heeft  zich  schuldig   gemaakt  aan  een  contractueel  wanprestatie’  !  Dus  betalen   • Er  moet  helemaal  geen  bewijs  worden  geleverd  van  de   wanprestatie   " Aanzienlijk  risico  in  hoofde  van  de  schuldenaar  !  Risico  op   adusiefele  afroep  !  Perfect  mogelijk  dat  de  bankgarantie  wordt   ingeroepen  bij  een  heel  kleine  fout/geen  fout   • De  bank  zal  betalen  en  de  SA  zal  de  bank  moeten   terugbetalen   • Na  terugbetaling  bank  kan  u  zich  wenden  tot  de  SE     o Grenzen:  betaalverbod  kort  geding   " Uitzondering  van  Fraude  !  Bij  fraude  zal  de  bank  kunnen   weigeren  om  tot  betaling  over  te  gaan   • Banken  mogen  niet  te  snel  weigeren  om  bankgarantie  uit  te   betalen  !  Reputatie   • Banken  gaan  steeds  vragen  om  haar  te  dagvaarden  in  kort   geding  om  haar  een  betaalverbod  op  te  leggen  !  Je  zal  dus   moeten  aantonen  dat  fraude  zo’n  betaalverbod   rechtvaardigt  !  De  fraude  moet  duidelijk  bewezen  zijn   o De  fraude  moet  ‘zonneklaar’  zijn   " Openbare  orde  

 

137  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  18:  25/11/13)  

 

Hoofdstuk  4:  Consumentenkrediet  

  Ratio  legis   • Bestrijden  overmatige  schuldenlast   o Zo  min  mogelijk  consumenten  die  hun  schulden  niet  meer  kunnen   afbetalen  !  Laatste  jaren  meer  en  meer  mensen!  Nu  met  de   economische  crisis  verliezen  veel  mensen  hun  job   o Al  20  jaar  zelfde  regeling   " Vandaag  zijn  we  luxebeesten  (Bv.  Kredieten  om  op  reis  te  gaan)   o Heel  wat  mensen  hebben  vandaag  telecomschulden,  energieschulden  !   Dit  zijn  schulden  die  hun  oorsprong  niet  vinden  in  een   kredietovereenkomst   • Consument  beschermen  tegen  onevenwichtige  bedingen   • Uitvoering  Europese  reglementering   o In  EU  2  richtlijnen   " Eerste  !  Min.  Harmonisatie  !  Meer  bescherming  bieden  kan   " Tweede  !  Max.  Harmonisatie  !  Enkel  elementen  die  specifiek  in   deze  richtlijn  worden  geregeld  mogen  geen  additioneel   bescherming  bevatten   • De  Belgische  heeft  op  heel  wat  punten  een  bijkomende   bescherming  !  Regels  die  niet  geregeld  zijn  in  de  richtlijn   van  de  EU  wetgever     Toepassingsgebied   • Consument   o Natuurlijke  persoon  die  KO  sluit  met  oogmerk  dat  geacht  kan  worden   vreemd  te  zijn  aan  handels-­‐of  beroepsactiviteit   o Bestemmingscriterium   " 2  stapsredenering     " Stel  iemand  een  lening  op  afbetaling  voor  de  aankoop  van  een   wagen  !  Bestemmingscriterium:  Voor  welke  doeleinden  krediet   gesloten  dus  voor  welke  doeleinden  wordt  de  wagen  gekocht?   o  “Gemengde”  kredieten   " Bv.  Voor  de  aankoop  van  een  lichte  bestelwagen  die  men  zowel   gaat  gebruiken  professioneel  als  voor  privé   " Verschil  met  WMPC   • Bescherming  consumentenkrediet  vanaf  men  handelt  voor   hoofzakelijk  privédoeleinden  !  Accecorium  sequitur   principale   • Bij  WMPC  gaat  het  om  enkel  privédoeleinden     • Kredietgever   o “Handels  -­‐  beroepsactiviteit”   o Enkel  een  professioneel  kredietgever  zal  aan  de  bepalingen  van  de  Wet   Consumentenkrediet  onderworpen  zijn   o Niet  als  het  gaat  om  krediet  verleend  door  mama  of  papa      

138  

Samenvatting  EcoFin   •

•

 

JVD  

2013  

Kredietbemiddelaar  (zie  ook  Art.  62  ev)   o In  ruil  voor  overeengekomen  economisch  voordeel   " KO  voorstelt  of  aanbiedt   " Bijstand  bij  voorbereiding  van  KO   " In  naam  van  KG  KO  sluit   o #  Tussenpersoon  tussen  consument  en  kredietgever   o De  wet  maakt  een  onderscheid  tussen   " De  makelaar   • Kan  enkel  een  kredietaanvraag  van  een  consument   overmaken  aan  de  kredietgever  en  vice  verca   • Kan  voor  verschillende  kredietgevers  tussenkomen   " De  Agent   • Heeft  vertegenwoordigingsbevoegdheid  !  Kan  in  naam  van   en  voor  rekening  van  de  kredietgever  et  consument  de   overeenkomst  gaan  sluiten   • Handelt  slechts  voor  1  kredietgever   o Hoeveel  kredietbemiddelaars  zijn  er  ongeveer  in  België  !  25  000  (enorm   veel)     Kredietovereenkomst   o Enorm  ruim  !  Elke  vorm  van  uitstel  van  betaling  is  een   kredietovereenkomst   " Omdat  het  zo  ruim  is  zijn  er  dus  ook  kredietovereenkomsten   uitgesloten  zijn  van  de  wet  consumentenkrediet  !  Art.  3   o 4  categorieën  volgens  de  wet  met  elk  een  aantal  specifieke  regelen   " Kredietopening  (met  inbegrip  van  krediet-­‐  en  betaalkaarten)   • Verschil  tussen  een  kredietopening  een  lening  op   afbetaling!  Bij  een  lening  krijg  je  een  som  geld  die  je   periodiek  moet  terugbetalen  (bepaald)  en  bij  een   kredietopening  kan  je  opnemen   • #  Verschillende  sommen  geld  tot  een  bepaald  plafond   " Lening  op  afbetaling   • #  Een  bepaald  bedrag  (periodiek  af  te  betalen)   " Verkoop  op  afbetaling   • Verschil  tussen  een  lening  op  afbetaling  en  een  verkoop  op   afbetaling  !  Van  wie  krijgt  u  het  krediet?  Stel  u  koopt  een   wagen  !  Krediet  bij  de  bank  of  krediet  bij  de  garage   • #  Wanneer  de  verkoper  u  krediet  verstrekt  spreken  we  van   een  verkoop  op  afbetaling   " Financieringshuur  (volksmond:  leasing)   • Verschil  tussen  de  verkoop  op  afbetaling  en   financieringshuur   • Wanneer  ik  mijn  wagen  ga  aankopen  via  een  verkoop  op   pafbetaling,  dan  wordt  ik  als  consument  ofwel  onmiddellijk   eigenaar,  ofwel  eigenaar  wanneer  het   eigendomsvoorbehoud  (als  de  afbetalingsverplichting  is   voldaan)  verdwijnt    

139  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

#  Bij  leasing  betaal  je  gewoon  voor  het  gebruik  van  de   wagen     o Aan  het  einde  van  het  contract  heeft  u  de  optie  om   tegen  de  betaling  van  een  bepaalde  vooraf   afgesproken  som  de  wagen  te  verwerven  als   eigenaar     o #  Dus  Elke  vorm  van  uitstel  van  betaling   " Voor  financieringshuur  en  kredietopening  bestaan  bijkomende   regelen     Uitzonderingen  (Art.3  WCK)  (Bv.)   o Volledige  uitsluitingen  (§1)   " Energieleveranciers   • Bedoeling  !  Ervoor  zorgen  dat  energiebedrijven  niet  onder   de  toepassing  van  de  wet  consumentenkrediet  vallen   • Elke  maand  betaalt  u  een  bepaald  vastgesteld  bedrag  !  Na   een  jaar  zal  energieleverancier  u  een  afrekening  sturen  !  2   mogelijkheden   o Ofwel  hebt  u  met  voorschotten  meer  betaald  dan  u   effectief  heeft  verbruik  !  U  krijgt  terug   o Het  omgekeerde  kan  ook  !  Bijbetalen   " Hypothecair  krediet   • Niet  alle,  enkele  diegene  die  ressorteren  onder  de  wet   hypothecair  krediet  (enkel  toepassing  als  het  gaat  om  de   verwerving  van  onroerend  goed)   " Krediet  zonder  interesten,  terugbetaalbaar  binnen  twee  maanden   en  max.  kost  4.17  euro/maand   • Geen  interest  +  terugbetaalbaar  binnen  termijn  van  2   maanden  +  de  kost  mag  niet  hoger  dan  4.17euro/maand   (jaarlijks  geïndexeerd)  =  equivalent  van  50euro/jaar   • In  de  praktijk  bijzonder  belangrijk!  !  De  klassieke   kredietkaarten  van  het  type  visa,  mastercard  vallen   hierdoor  niet  onder  het  toepassingsgebied  van  de  wet   consumentenkrediet   o Uitgaven  met  kredietkaart  !  Op  het  einde  van  de   maand  afgerekend  en  rekening  gedebiteerd   o Bij  gebruik  kredietkaart  geen  interest   o Terugbetaalbaar  binnen  2  maand  !  Elke  maand   afrekenen   o Kost  verschuldigd  voor  gebruik  kredietkaart  !  Deze   som  is  in  de  praktijk  nooit  hoger  dan  50euro/jaar     • Andere  kredietkaarten  !  Bv.  KBC  Pinto   o Mogelijkheid  om  op  het  moment  dat  u  de  afrekening   ontvangt  !  De  2000  euro  van  voorbije  maand  ga  ik   nu  gespreid  over  komende  5  maanden  terugbetalen   o #  Zal  wel  onder  de  wet  vallen     •

•

 

140  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Gedeeltelijke  uitsluitingen  (§2)   " Geoorloofde  debetstanden   • =  eigenlijk  het  recht  dat  u  hebt  om  onder  0  te  gaan  op  uw   zichtrekening   • =  Een  type  kredietopening  !  Die  verbonden  is  aan  uw   zichtrekening  (u  mag  Bv.  1000  euro  onder  0  gaan)   • Onderscheiden  naargelang  termijn  binnen  dewelke  ze   moeten  worden  terugbetaald   o Ofwel  binnen  termijn  van  1  maand   " Minste  regels   o Ofwel  binnen  de  3  maand   " Meer  regels   o Ofwel  binnen  meer  dan  3  maanden  (  zogenaamde   kredietopeningen  voor  onbepaalde  duur)   " Nog  meer  regels     " Overschrijdingen   • =  Te  vergelijken  met  de  kasfaciliteit  !  U  hebt  Bv.  het  recht   om  tot  1000  euro  in  de  min  te  gaan  !  Maar  de  bank  laat  u   toe  1100  in  de  min  te  gaan  !  De  100  euro  is  dus  een   overschrijding   " #  Onderscheid  is  belangrijk  want  beide  categorieën  hebben   andere  regelen  

  Kredietpromotie   • Voorwaarden  inzake  reclame   o Verplichte  vermeldingen  (Art.  5)   o Verboden  vormen  van  reclame  (Art.6)   • Voorwaarden  met  betrekking  tot  benaderen  van  consument  via  bezoek,   briefwisseling,  naar  aanleiding  van  uitstap  (Art.  7-­‐9)   • Definitie  reclame:  zie  WMPC   • Vereiste  vermeldingen   o Reclame  met  JKP  of  cijfer  betreffende  kost  van  het  krediet   " Bepaalde  gegevens   " Duidelijk,  evt.  Hoorbaar   " Gebruik  representatief  voorbeeld   o Reclame  zonder  JKP  of  cijfer   " “Let  op:  lenen  kost  ook  geld”     • Verboden  reclame  (Art.  6):  o.a.   o Specifiek  op  gericht   " Bepaalde  consumenten  aanzetten  tot  krediet   " Centralisatie  Vs.  Kredieten   • Bv.  Een  consument  heeft  3  kredietovereenkomsten  gesloten   o Voor  totaal  700  euro   o Bij  centralisatie  !  Laat  ons  deze  3   kredietovereenkomsten  vervroegd  terugbetalen  !   Met  een  nieuwe  kredietovereenkomst  waarvoor  u   per  maand  700  euro  betaalt    

141  

Samenvatting  EcoFin  

•

•

 

JVD  

2013  

o Enkel  de  kredietgevers  hebben  hier  voordeel  van  (ze   rekenen  bijkomende  kosten  aan,  …)   " Klemtoon  leggen  op  snelheid  –  gemak   • Bv.  Krediet  binnen  het  uur     o Andere  verboden  (Bv.)   " Verwijzen  naar  max.  JKP  en  indruk  wekken  dat  dit  enige   mogelijkheid  is   " Verwijzen  naar  erkenning   " “Gratis  krediet”   • De  woorden  gratis  krediet  mogen  niet  gebruikt  worden   • Stel  dan  dat  u  dit  gratis  wil  aanbieden  !  JKP:  0%  !  Er  mag   aan  dit  krediet  dan  geen  enkele  kost  worden  verbonden     Benaderen  van  de  consument   o Leuren  voor  kredietovereenkomsten   " Afgeven  van  kredietaanbod  of  kredietaanvraagformulier  is   verboden  op   • Woonplaats  consument:  tenzij  uitdrukkelijk  en  voorafgaand   verzoek   o Uitdrukkelijk  en  voorafgaand  verzoek  moet  op  een   afzonderlijke  materiële  drager     • Arbeidsplaats  consument   • Woonplaats  andere  consument     o Versturen  van  kredietmiddelen  of  kredietaanbod  aan  consument  (tenzij   uitdrukkelijk  verzoek)   " Wel  mogelijk  kredietaanvraag  aan  consument  te  sturen   " Onderscheid  kredietaanbod  en  kredietaanvraagformulier   • Aanvraagformulier  mag  je  niet  bij  de  consument  thuis  gaan   afgeven,  maar  hem  wel  opsturen   • Verschil  kredietaanbod  en  kredietaanvraag   o Bij  een  aanbod  komt  de  kredietovereenkomst  tot   stand  zodra  de  consument  aanvaardt   o Bij  een  kredietaanvraag  gaat  de  consument  een   aanvraag  doen  om  een  kredietaanbod  te  verkrijgen   !  Door  de  ondertekening  van  de  aanvraag  door  de   consument  komt  er  nog  geen  kredietovereenkomst   tot  stand   o Kredietovereenkomst  naar  aanleiding  van  uitstap     Sanctie  Art.  7  tot  en  met  9  !  Art.85   o Als  er  een  regel  wordt  miskend  inzake  consumentenkrediet  zal  men  niet   enkel  vragen  waaruit  de  miskenning  bestaat,  maar  men  zal  ook  vragen   wat  de  mogelijke  sanctie  is  !  Art.  85  en  volgende  van  de  Wet   Consumentenkrediet   " Refelx  hebben  op  examen  om  dan  voor  sanctionering  in  Art.  85  en   verder  te  kijken       142  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Ofwel  Nietigverklaring   " Nietigverklaring  betekent  dat  het  nog  verschuldigd  saldo  direct   moet  worden  terugbetaald  !  Heeft  dus  geen  zin  bij  consument   met  betalingsproblemen   o Ofwel  Beperking  verplichting  tot  prijs  bij  contante  betaling  (of  ontleend   bedrag)  met  behoud  van  termijnvoordeel   " In  de  praktijk  meest  gebruikt   " Hoe  toepassen?   • Stel  iemand  sluit  kredietovereenkomst  voor  15000  en  moet   300  per  maand  afbetalen  en  heeft  dit  al  5  keer  gedaan   • 300  !  Component  kapitaal  en  component  rente   • Men  stelt  dat  er  geleurd  is  !  In  strijd  met  de  wet   o 15  000  euro  –  1500  euro  (zowel  kapitaal  als  rente   van  5  keer)  =  13500  euro  resterend  en  dit  gaan  we   nu  delen  door  het  nog  aantal  resterende  termijnen   o Bedrag  is  nu  de  nieuwe  mensualiteit,  consument   moet  dus  geen  rente  meer  betalen,  enkel  het   kapitaaldeel     Kredietovereenkomst   • Afdeling  1:  Totstandkoming  K.O.   • Afdeling  2:  Uitvoering  K.O.     Afdeling  1:  Totstandkoming  K.O.   • Totstandkoming   o Artikel  10:  actieve  informatie-­‐  inwinningsverplichting  in  hoofde  van   kredietgever   o Artikel  10:  Consument  moet  juist  en  volledig  antwoorden   o Artikel  11:  verplichting  voor  kredietgever  om  bepaalde  informatie  te   verstrekken  en  toe  te  lichten   o Artikel  15:   " Zoeken  naar  best  aangepaste  krediet   " Enkel  krediet  verlenen  aan  kredietwaardige  consumenten     • Informatieverplichting  (Art.  11)   o Consument  moet  kunnen  vergelijken  en  oordelen  of  de  KO  aan  zijn   behoeften  en  financiële  situatie  beantwoordt   o In  de  wet  bepaalde  informatie  (verschillende  regimes)   o Te  gelegener  tijd  voor  consument  gebonden  is   " De  consument  moet  vooraleer  hij  zich  verbonden  heeft  door  de  wet   bepaalde  informatie  ontvangen   o Op  papier  of  duurzame  drager  via  standaardinformatieformulier  (SECI)   " SECI:  in  de  praktijk  papier  krijgen  waar  info  is  in  opgenomen,  moet   u  toelaten  om  een  geïnformeerde  beslissing  te  nemen   o Passende  toelichtingsverplichting            

143  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Problemen:   " Consumenten  vergelijken  niet   " Het  blijkt  dat  SECI  wel  aan  de  consument  wordt  gegeven  maar  pas   nadat  hij  zijn  handtekening  heeft  gezet  !  Vaak  bepaling  dat   consument  verklaart  het  SECI  te  hebben  ontvangen  vooraleer  te   tekenen.  De  consument  zal  dus  niet  meer  kunnen  bewijzen  dat  hij   het  niet  ontvangen  heeft   o Mysterie  shopping:  Under  cover  op  onderzoek  gaan  bij  kredietgevers  om   na  te  gaan  of  regels  wel  worden  gerespecteerd     • • •

 

Vrijstelling  infoplicht  voor  kredietbemiddelaar  in  nevenactiviteit  (Art.  11ter)   Sanctie  (Art.  92  WCK)     Actieve  ondervragingsplicht  KG  (Art.  10)   o Financiële  situatie  (Bv.  Huur,  inkomen,  kredieten)   o Geen  vragen  over  ras,  politiek...     o Praktijk     o Art.  10  houdt  een  informatieinwinningsverplichting  in  in  hoofde  van  de   verstrekker  of  bemiddelaar   " Info  inwinnen  die  hem  toelaat  om  de  terugbetalingsmogelijkheden   in  te  schatten  (inkomsten  van  de  consument,  reeds  verschuldigde   kredieten,  is  men  huur  verschuldigd,  element  van  de  familiale   situatie,  Bv  veel  kinderen?,…)    

•

Consument  moet  juist  en  volledig  antwoorden   o Wanneer  men  vragen  stelt  moet  de  consument  juist  en  volledig   antwoorden   o Volledig?  !  Consumenten  moeten  te  goeder  trouw  info  verstrekken   " Bv.  Hoeveel  verdient  u?  1500  netto  per  maand,  maar  hij  vergeet  te   zeggen  dat  hij  zich  in  een  opzeggingsperiode  bevindt  !  Hij  zal  dit   moeten  zeggen   " Wat  als  hij  nalaat  te  antwoorden  of  als  hij  fout  antwoord?   • Tekortkoming  Kredietgever:  Art  92  !  Geeft  aan  de  rechter   2  mogelijkheden  (zie  hieronder)  

•

Sanctie   o Kredietgever  (Art.  92  WCK)   " Kwijtschelding  geheel  of  gedeeltelijk  van  de  nalatigheidsinteresten   die  de  consument  verschuldigd  is   " Ofwel  Beperking  verplichting  tot  prijs  bij  contante  betaling  (of   ontleend  bedrag)  met  behoud  van  termijnvoordeel  !  Rechtspraak   zal  steeds  dit  toepassen   o Consument  (Art.  95  WCK)   " De  overeenkomst  wordt  ontbonden  ten  laste  van  de  consument  !   Terugbetalen  van  het  nog  verschuldigde  saldo  in  één  keer        

 

 

144  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

•

Artikel  15,  lid  1  WCK   o De  sleutel  van  de  Belgische  wetgeving  (geen  equivalent  in  de  Europese   richtlijn)   o Verplichting  te  zoeken  naar  best  aangepaste  krediet   o In  functie  van  doel  en  financiële  situatie   o Binnen  aangeboden  kredietovereenkomsten   " Als  u  zelf  niets  geschikt  hebt,  moet  u  zich  onthouden  !  Art.  15,  lid   1  zwaardere  verplichting  voor  de  kredietmakelaar  dan  voor  de   kredietagent   • Makelaar  komt  tussen  voor  vele  kredietgevers  !  Moet   binnen  al  deze  kredietovereenkomsten  op  zoek  naar  de   beste     • Agent  maar  voor  1  kredietgever   o Sanctie  (Art.  92  WCK)     o Bv.  Een  vrouw  wenst  een  wagen  te  kopen  !  Stapt  naar  een  kredietgever,   wat  is  hier  de  meest  geschikte  kredietvorm?  Lening  op  afbetaling  zal  het   beste  zijn  omdat  u  weet  hoeveel  geld  u  nodig  heeft   " Men  had  haar  een  kredietopening  gegeven  (veel  hoger  JKP)   " Rekening  houdend  met  het  doel  van  de  transactie  was  dit  niet  het   best  aangepaste  krediet   " Kredietgever  probeerde  zich  nog  te  verweren  !  Vaststelling  dat   gedurende  de  eerste  2  jaren  van  de  overeenkomst  enkel  rente  kon   betalen  en  geen  kapitaal  en  dus  aangepast  aan  de  financiële  situatie   van  de  consument   • Wanneer  je  vaststelt  dat  iemand  enkel  rente  kan  betalen  en   geen  kapitaal  kan  terugbetalen  gedurende  de  eerste  2  jaar   van  de  overeenkomst   • !  Je  mag  pas  krediet  verstrekken  als  je  er  redelijkerwijze   van  kan  uitgaan  dat  de  consument  dit  kan  terugbetalen  

•

Artikel  15,  lid  2  WCK   o Kredietgever  mag  maar  krediet  verlenen  indien  hij  er  redelijkerwijze  mag   van  uitgaan  dat  consument  kan  terugbetalen   " Raadpleging  Centrale  Kredieten  aan  Particulieren   " Resultaat  ondervraging   " Geen  rekening  houden  met  zekerheden!   " Sanctie  (Art.  92  WCK)   • Beperking  verplichting  tot  prijs  bij  contante  betaling  (of   ontleend  bedrag)  met  behoud  van  termijnvoordeel   " Waarom  zou  een  kredietgever  in  godsnaam  krediet  willen  verlenen   aan  een  consument  waarvan  het  duidelijk  is  dat  hij  dit  niet  zal   kunnen  terugbetalen   • De  kredietgever  loopt  weinig  of  geen  risico  als  er  voldoende   zekerheden  zijn  (Bv.  Borg,  pand)    

 

       

145  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Weigeren  van  krediet  (Art.12/13)   o Informatie  verstrekken  over  geraadpleegde  bestanden   o Geen  kosten  aanrekenen  aan  consument,  met  uitzondering  van  kost   raadpleging  Centrale  Kredieten  aan  Particulieren    

  (Les  19:  2/12/13)  

  •

 

Vorm  kredietovereenkomst  (Art.  14  WCK)   o =  plechtige  overeenkomst  (een  vormelijk  contract)  !  Er  moet  een   bepaalde  vorm  worden  gerespecteerd,  geen  louter  consensualisme   o Schriftelijk  of  duurzame  drager   o Ondertekening  door  de  partijen  !  Impact  Art.  16  WCK   " Handtekening  laten  voorafgegaan  met  gelezen  en  goedgekeurd   voor  zoveel  euro  terug  te  betalen  (normaal  dit)/voor  zoveel  euro   op  krediet   • Voor  welke  kredietvorm  is  de  tweede  zin  dan  ‘voor  zoveel   euro  op  krediet’  !  Bij  een  kredietovereenkomst  (het   plafond  wordt  vermeld)   " #  Bedoeling:  De  consument  wijzen  op  de  draagwijdte  van  zijn   verbintenissen   o Vermeldingen  door  consument  aangebracht   " Plaats  en  datum  van  ondertekening   " Plaats  is  van  belang   • Als  het  thuis  gebeurt  !  Specifieke  regels   • Datum  !  berekening  van  bedenktermijn   o Herroepingsrecht  van  14  dagen  vanaf  het  ogenblik   sluiten  kredietovereenkomst   o Als  er  geantidateerd  zou  worden  dan  zou  men  de   consument  dit  herroepingsrecht  de  facto  kunnen   ontnemen   o Andere  verplichte  vermeldingen  (verschillende  regimes)   " De  wet  bepaalde  vroeger  dat  een  aantal  vermeldingen  (verzekering   is  nooit  verplicht,  teken  nooit  een  blanco  contract)  !  Deze   vermeldingen  moeten  in  vette  letters,  in  een  afzonderlijk  lid  en  in   een  ander  lettertype  worden  opgenomen   • Strikte  rechtspraak   o Bv.  Kredietgever  gebruikte  gedrukte  letters  in  plaats   van  vette  letters  =  Schending  Art.  14  !  Consument   z’n  verplichtingen  werden  gereduceerd  tot   terugbetalingen  van  enkel  het  geleende  bedrag  met   behoud  van  termijnen  (=  gratis  krediet)   " Bv.  Men  vergeet  in  het  contract  de  geboorteplaats  van  de   consument  te  vermelden   • Is  dit  belangrijk?  !  Neen  !  Toch  rechtspraak  waar  men  de   verplichtingen  van  de  consument  reduceerde  tot   terugbetalingen  van  enkel  het  geleende  bedrag  met  behoud   van  termijnen  (=  gratis  krediet)     146  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

#  Deze  formele  vereisten  zijn  uiteindelijk  door  de  wetgever   afgevoerd   o Aflossingstabel   o Sancties  (Art.  86  WCK  !  “moet  of  kan”!!)   " Herschreven  !  Wetgever  maakt  onderscheid  tussen  enerzijds  de   vermeldingen  die  hij  essentieel  acht  (JKP,  herroepingsrecht)  en   vermeldingen  die  hij  minder  essentieel  acht  (geboorteplaats   consument)   " #  Niet  opnemen  van  een  essentiële  vermeldingen  !   Verplichtingen  van  de  consument  gereduceerd  tot  terugbetaling   van  enkel  het  geleende  bedrag  met  behoud  van  termijnen  (=  gratis   krediet)   " #  Niet  opnemen  van  een  minder  essentiële  vermelding  !  De   rechter  kan  de  sanctie  toepassen  (hij  zal  dit  toepassen  als  er  schade   uit  voortvloeit)     Verbod  betalingen  voor  ondertekening  van  kredietovereenkomst  (Art.  16  WCK)   o Doel  !  Vermijden  dat  de  kredietgever  reeds  een  deel  aan  de  consument   zou  ter  beschikking  stellen  om  zo  een  morele  druk  te  gaan  creëren  om  het   contract  te  gaan  ondertekenen   o Sanctie?  (Art.  88/89  WCK)   " =  De  ‘lottosanctie’   " Stel  2/12/2014  krediet  ter  beschikking  gesteld   • Datum  vermeld  als  datum  van  ondertekening  is  3/12/2014   • #  Sanctie  =  U  moet  niets  terugbetalen   " Weinig  inbreuken  hierop   o Bv.  Al  7  termijnen  betaald  en  je  moet  er  nog  29  betalen   " Wat  je  al  hebt  betaald  kan  je  niet  terugvorderen  (tenzij  je  al   terugbetaald  hebt  voor  er  enig  contract  ondertekend  is)   " De  sanctie  geldt  enkel  voor  datgene  dat  in  de  toekomst  nog   verschuldigd  is   Kredietbedrag  ter  beschikking  stellen  via  overschrijving     Herroepingsrecht   o Bedenktermijn  van  14  dagen  (begint  te  lopen  vanaf  sluiten  contract)   o Aangetekende  brief  !  Consument  hoeft  herroeping  niet  te  motiveren   o Formaliteiten   o Gevolgen  van  herroeping   o Zie  ook  Art.  14,  §2,18°   o Stel  u  koopt  een  auto   " Krediet  garagist  (verkoop  op  afbetaling)  of  krediet  via  de  bank   " Herroepingsrecht  verschillend   • Verkoop  op  afbetaling  !  Aankoop  en  krediet  =  eenzelfde   transactie   o Je  kan  via  aangetekend  schrijven  aankoop  herroepen   en  dus  zowel  van  krediet  als  de  wagen  verlost   • Aankoop  bij  garagist  en  krediet  via  de  bank  !  Je  kan  het   krediet  (lening)  herroepen,  maar  er  is  ngo  steeds  het   contract  voor  de  aankoop  van  de  wagen   "

•

• •

 

147  

Samenvatting  EcoFin  

•

JVD  

2013  

o Herroeping  van  de  lening  zal  eigenlijk  enkel  kunnen   als  je  geld  hebt  gevonden  om  de  auto  te  betalen  of   een  goedkoper  krediet  vindt     Band  tussen  kredietovereenkomst  en  gefinancierde  overeenkomst   o 3  Artikels  !  19,  20  en  24   " De  sterkte  van  de  ban  die  moet  bestaan  tussen  enerzijds  de   gefinancierde  overeenkomst  en  anderzijds  de   kredietovereenkomst  is  verschillend  naargelang  de  toepassing  van   het  ene  of  het  andere  artikel     o Art.  19:  opschorting  van  verplichtingen  consument  tot  uitvoering  van   leveringsverplichting  (2  gevallen)     " Goed  (dienst)  vermeld  in  KO   • Specifiek  vermeld     Of     " Bedrag  KO  rechtstreeks  gestort  door  KG  aan  verkoper   • Niet  bij  de  kredietnemer  op  de  rekening     " Kennisgeving  levering   • De  consulent  is  maar  gehouden  tot  terugbetaling  van  de   kredietovereenkomst  wanneer  de  verkoper  aan  zijn   leveringsverplichting  heeft  voldaan   • Zolang  geen  leveringsverplichting  voldaan  door  verkoper  !   De  consument  is  niet  gehouden  tot  terugbetaling   • De  verkoper  heeft  een  kennisgevingsverplichting  !  De   kredietgever  op  de  hoogte  brengen  wanneer  geleverd  en   dan  kan  de  kredietgever  vragen  aan  de  consument  om  te   starten  met  de  terugbetaling   " Sanctie  (geen  interesten  voor  betalingen  in  strijd  met  Art.  19)     o Art.  20   " Verkoper  =  ook  kredietbemiddelaar  of  kredietgever   " Zolang  KO  niet  is  ondertekend,  geen  enkele  verbintenis  ten   opzichte  van  Verkoper   • Vermijden  dat  de  consument  is  verbonden  tot  de  aankoop   van  een  goed  waarvoor  hij  niet  het  nodige  krediet  heeft  !   Zodat  men  zeker  is  dat  hij  ook  het  nodige  krediet  heeft   • Stel  garagist  !  Verkoop  van  een  wagen  aan  consulent   o Garagist  treedt  op  als  kredietbemiddelaar   o Art.  20  !  Consument  kan  maar  gehouden  zijn  tot  de   aankoop  van  de  wagen  vanaf  het  ogenblik  dat  hij   krediet  heeft  verkregen  

       

148  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Stel  u  wil  een  wagen  kopen  bij  een  garage  en  u  weet  zo  goed   als  zeker  dat  u  krediet  zal  krijgen   o Om  ervoor  te  zorgen  dat  u  niet  bent  gebonden  tot   aankoop  van  de  wagen  als  u  niet  het  nodige  krediet   verkrijgt  (bij  bv.  de  bank)   o #  Opschortende  voorwaarde  inzake  het  verkrijgen   van  financiering  (want  Art.  20  geldt  niet  bij  krediet   van  de  bank  los  van  de  garagist)   Sanctie   Weigeren  van  krediet  !  Prijs  contant  betalen  (dergelijk  beding  is   nietig)   •

" "

  Afdeling  2:  Uitvoering  K.O.   • Tegenwerpbaarheid  van  verweermiddelen  (Art.  24  WCK)   o “Gelieerde  kredietovereenkomst”   " Wat  is  dit?  !  Kijken  naar  definities  in  Art.  1  WCK  !  2   voorwaarden   • Krediet  uitsluitend  financiering  die  overeenkomst  (aankoop   welbepaald  goed  of  welbepaalde  dienst)   • Commerciële  eenheid  =  het  geval  wanneer  de  kredietgever   het  geld  rechtstreeks  overmaakt  aan  de  verkoper   • =  Nauwe  band  tussen  de  gefinancierde  overeenkomst  en  de   krediet  die  worden  verstrekt     o Gebrek  bij  levering   " Verhaal  tegen  kredietgever  maar   • Eerst  leverancier  in  gebreke  stellen   • Formaliteiten  volgen  (o.m.  Storten  op  geblokkeerde   rekening)     " Stel  na  een  aantal  weken  rijdt  de  wagen  niet  meer  naar  behoren   • Contact  opnemen  met  de  garagist  !  Wagen  herstellen   • Bijzondere  Art.  24  !  AL  s  de  garagist  in  gebreke  blijft  en  de   wagen  niet  kan  herstellen   • #  Dan  kan  je  dit  verweermiddelen  tegenwerpen  aan  de   kredietgever   o Uw  terugbetalingen  blijven  voortgaan  maar  vanaf  nu   op  ene  geblokkeerde  rekening   " Als  er  geen  vergelijk  komt  zal  de  rechter  ofwel  beslissen  dat  het   bedrag  terug  gaat  naar  de  consument  ofwel  naar  de  kredietgever     • Herroepen  gefinancierde  overeenkomst:   o Automatische  beëindiging  van  de  gelieerde  kredietovereenkomst  !  Kan   pas  wanneer  je  bij  toepassing  van  één  of  andere  regels  de  gefinancierde   transactie  kan  herroepen   " Bv.  Internetcontracten  =  Contract  op  afstand   • Bv.  Wagen  aangekocht  op  autosalon  !  U  kan  dit  herroepen   o De  gelieerde  kredietovereenkomst  zal  automatisch   worden  beëindigd  als  u  herroept    

149  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Het  zal  aan  de  verkoper  zijn  om  de  kredietgever  op   de  hoogte  te  brengen  dat  een  herroeping  heeft   plaatsgevonden   o Niet  gebonden  door  gelieerde  Kredietovereenkomst  

  Vervroegde  terugbetaling   • Recht  om  vervroegd  terug  te  betalen   o Via  aangetekende  brief  de  kredietgever  10  dagen  vooraf  op  de  hoogte   brengen   • Hergroepering  of  centralisatie  van  verschillende  kredietovereenkomsten  en   vervangen  door  één  enkele  kredietovereenkomst   o Je  gaat  het  nog  verschuldigd  saldo  van  deze  verschillende   overeenkomsten  vervroegd  terugbetalen  via  een  nieuw  gesloten   kredietovereenkomst   o Er  zal  een  wederbeleggingsvergoeding  worden  gevraagd   • Wederbeleggingsvergoeding     o Begrensd   " Afhankelijk  van  de  nog  resterende  looptijd  van  de   kredietovereenkomst   • Langer  dan  1  jaar  !  1%   • Korter  dan  1  jaar  !  0,5%   •   o Berekeningsbasis   " Op  het  bedrag  dat  vervroegd  terugbetaald  wordt   " Bv.  nog  verschuldigd  saldo  bij  vervroegde  terugbetaling  is  5000   euro   • Indien  resterende  looptijd  nog  meer  dan  1  jaar  !  50  euro   • Indien  resterende  looptijd  minder  dan  1  jaar  !  25  euro   o Uitzonderingen   " Recht  om  vervroegd  terug  te  betalen  maar  dat  men  geen   wederbeleggingsvergoeding  mag  aanrekenen  (2  belangrijkste   hypotheses)   • De  kredietopening  !  Er  kan  nooit  een   wederbeleggingsvergoeding  verschuldigd  zijn   • Kredietovereenkomst  met  een  variabele  rentevoet     Onrechtmatige  bedingen   • Stel  u  moet  250/maand  terugbetalen  !  Op  een  bepaald  moment  kan  u  niet  meer   terugbetalen     o Zal  leiden  tot  een  ontbinding  van  de  kredietovereenkomst  (rampzalig   voor  de  consument  kredietnemer)   " Meteen  terugbetalen  van  het  verschuldigd  blijvend  saldo   " Men  moet  dit  dus  trachten  te  vermijden  voor  de  consument       • Bedingen  van  belang  in  geval  van  wanprestatie  consument:   o Uitdrukkelijk  ontbindende  bedingen  (Art.  29)   " Contractuele  bedingen  waarin  bepaald  wordt  welke  wanprestaties   de  ontbinding  rechtvaardigen  (geen  tussenkomst  rechter)  

 

150  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

1e  voorwaarde  !  Noodzakelijk  dat  een  consument  2  termijnen  in   gebreke  is   " Daarna  moet  de  kredietgever  een  aangetekende  brief   (ingebrekestelling)  naar  de  consument  sturen  waarin  men  zegt   • Dat  hij  nog  eens  30  dagen  krijgt  om  terug  te  betalen   • En  wat  de  gevolgen  zijn  als  hij  dit  niet  doet   " Als  na  die  30  dagen  niets  wordt  betaald  kan  de  overeenkomst   ontbonden  worden     o Maximale  schadevergoeding  (Art.  27bis)   " Stel  op  ogenblik  van  de  ontbinding  nog  verschuldigd  saldo  van   8000  euro   • Onder  meer  ook  nog  een  schadebeding     o Begrensd  tot  10%  voor  de  eerste  7500  euro   o Begrensd  tot  5%  voor  de  rest     o In  dit  geval  dus  750  +  25  euro  =  775  direct   erbovenop  betalen     Verplichting  andere  overeenkomst  te  sluiten   (Eenzijdige)  wijziging   o Verbod   o Uitzondering:  debetrente  en  kosten  geldafhaling   Maximaal  JKP   "

• •

•

  Betalingsfaciliteiten   • Art.  38  WCK  +  Art.  1337  bis  Ger.W.   o Je  stapt  naar  de  rechter  en  zegt  dat  je  je  verplichtingen  niet  meer  kan   voldoen  !  Men  zal  voor  u  een  betalingsschema  uitwerken  (waarbij  de   mensualiteiten  worden  verlaagd  en  u  dus  langer  zal  moeten  terugbetalen)   o Bevoegdheid  van  vrederechter   " Pas  mogelijk  !  Na  weigeren  door  schuldeiser/kredietgever   " #  Dus  eerst  aan  de  kredietgever  om  betalingsfaciliteiten  vragen   o Het  is  vereist  dat  de  financiële  situatie  van  de  kredietnemer  erop  is   achteruit  gegaan  (na  de  toekenning  van  het  krediet   " Bv.  Werkloos  geworden,  ziek  geworden  ,gescheiden   o De  vrederechter  kan  dit  doen,  maar  moet  dit  niet  doen   " Beslist  volledig  autonoom   o Geen  kwijtschelding  van  schuld  !  In  tegenstelling  tot  collectieve   schuldenregeling   " Het  enige  wat  je  krijgt  is  betalingsuitstel   o Belang  van  deze  bepaling  is  sterk  verminderd                  

151  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Kredietopeningen   • Artikel  60bis   o Uitdrukkelijk  verbod  debetstand  te  overschrijden   o Opschorten  kredietopnemingen   o Terugvorderen  bedragen  binnen  max.  45  dagen   o Beëindiging  (wachttermijn  1  maand)  of  nieuwe  overeenkomst   • Artikel  60ter   o Overschrijding  (1250  euro  en  niet  aangezuiverd  binnen  3  maanden)   o Opschorten  kredietopnemingen   o Beëindiging  (wachttermijn  één  maand)  of  nieuwe  overeenkomst          

 

152  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

(Les  20:  2/12/13)     Hoofdstuk  5:  Financiële  instrumenten  en  effectenrekeningen   (p.  51  van  wetboekje  ontbreekt  artikel  Boek  V,  Art.  5  !  Op  p.  57)  

Terminologie   • Financiële  instrumenten   o Verschillende  omschrijving  in  verschillende  regelingen  !  Geen  algemene   invulling   o Meest  algemene  definitie  !  Opsomming  in  de  wet  van  2/8/2002  =  Wet   financieel  toezicht:   " Aandelen  in  vennootschappen  en  andere  met  aandelen  in   vennootschappen,  partnerships  of  andere  entiteiten  gelijk  te   stellen  waardepapieren,  alsmede  aandelencertificaten   " Obligaties  en  andere  schuldinstrumenten,  alsmede  certificaten   betreffende  dergelijke  effecten   " Alle  andere  waardepapieren  die  het  recht  verlenen  die  effecten  te   verwerven  of  te  verkopen  of  die  aanleiding  geven  tot  een   afwikkeling  in  contanten  waarvan  het  bedrag  wordt  bepaald  op   grond  van  effecten,  valuta's,  rentevoeten  of  rendementen,   grondstoffenprijzen  of  andere  indexen  of  maatstaven   " Rechten  van  deelneming  in  instellingen  voor  collectieve  belegging   " Opties,  futures,  swaps,  rentetermijn-­‐contracten  en  andere   derivatencontracten  die  betrekking  hebben  op  effecten,  valuta,   rentevoeten  of  rendementen,  of  andere  afgeleide  instrumenten,   financiële  indexen  of  maatstaven  en  die  kunnen  worden   afgewikkeld  door  middel  van  materiële  aflevering  of  in  contanten   " (...)   " Afgeleide  instrumenten  voor  de  overdracht  van  het  kredietrisico   " Andere  waarden  of  rechten  aangeduid  door  de  Koning  op  advies   van  de  FSMA  en  de  NBB     Aandelen   • Zo  ruim  mogelijke  invulling  geven   • Aandelen  die  het  kapitaal  vertegenwoordigen   o Met  inbegrip  van  preferente  aandelen,  bonusaandelen,...   o Al  dan  niet  vrij  overdraagbaar   • Winstbewijzen  (vertegenwoordigen  het  kapitaal  niet)   • Aandelencertificaten   o Praktijk  vooral  in  Nederland   o Men  gaat  aan  de  houder  van  een  aandeel  vragen  om  zijn  aandelen  over  te   dragen  aan  een  stichting  of  administratiekantoor  en  in  ruil  voor  die   aandelen  verkrijgt  men  dan  aandelencertificaten   " De  zeggenschapsrechten  (stemrecht  op  de  AV)  zal  uitgeoefend   worden  door  het  administratiekantoor   " Het  recht  op  dividend  blijft  voor  de  houder            

 

153  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Obligaties   • Soort  van  globale  lening   o Diegene  die  een  obligate  verwerft  kent  eigenlijk  een  lening  toe  aan   diegene  die  de  obligate  heeft  uitgegeven   • Belangrijk  verschil  met  aandeel   o Bij  aandeel  participeert  men  in  de  vennootschap  (lidmaatschapsrechten   !  Stemrecht  op  AV)   o Als  aandeelhouder  heb  je  maar  recht  op  een  dividend  wanner  de   vennootschap  winst  gaat  realiseren  $!  Als  houder  van  een  obligatie  heb   je  recht  op  een  bepaald  bedrag  ongeacht  of  er  winst  of  verlies  is     • Schuldvordering  op  de  emittent:   o In  de  tijd  beperkt   o Rendement  dat  onafhankelijk  is  van  financieel  resultaat  van  de  emittent   o Geen  maatschappelijke  rechten   o Uitgever  Failliet  !  In  geval  van  samenloop:  terugbetaling  met  voorrang   op  de  aandeelhouders   " Obligatiehouders  worden  voor  aandeelhouders  uitbetaald     • Indeling  volgens  de  aan  effecten  verbonden  zekerheden   o Straight  bonds  (geen  zekerheden)  !  Gewone  obligaties     " Gewone  chirografaire  schuldeiser  !  Als  de  uitgever  failliet  gaat   kan  ik  mijn  vordering  samen  met  de  andere  chirografaire   schuldeisers  laten  gelden   o Hypothecaire  inschrijving  ten  behoeve  van  de  gezamenlijke   obligatiehouders   " Obligatiehouders  als  schuldeisers  beschermen  !  Waarborg:   hypotheek  op  onroerend  goed   " Uitgever  obligatie  gaat  failliet  !  obligatiehouder  is  schuldeiser   maar  betere  positie   • Hypotheek  wordt  ten  gelde  gemaakt  en  de  som  wordt   gebruikt  om  de  obligatiehouders  terug  te  betalen   • Stel  dat  hypotheek  onvoldoende  is  om  de  obligatiehouders   terug  te  betalen  !  Verdelen  en  voor  de  rest  komen  de   obligatiehouders  bij  de  andere  chirografaire  schuldeisers   o Covered  bonds   " Relatief  nieuw  !  2012   " Een  gewone  commerciële  vennootschap  kunnen  dit  niet  uitgeven   !  enkel  door  een  kredietinstelling  die  daartoe  de  toestemming   heeft  gekregen  van  de  NBB   • Dubbele  toestemming   o Toestemming  nodig  voor  het  uitgeven  in  het   algemeen  en  dan  ook  nog  eens  toestemming  voor   concrete  uitgifte   " Een  deel  van  de  activa  van  de  kredietinstelling  gaat  men  afscheiden   ten  behoeve  van  de  houders  van  die  covered  bonds   • Kan  in  principe  niet  in  het  Belgische  recht   • Bijzondere  regeling  die  dus  toelaat  dat  men  een  deel  van  de   activa  gaat  bestemmen  ten  voordele  van  de  houders  van    

154  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

deze  covered  bonds  (zonder  dat  er  een  creatie  nodig  is  van   een  afzonderlijke  rechtspersoon)   " Houder  !  Gunstige  positie   • In  princiep  zal  hun  schuldvordering  worden  voldaan  via  die   afgescheiden  activa  (zouden  moeten  volstaan)   • Als  de  afgescheiden  activa  niet  zouden  volstaan  behouden   zij  nog  steeds  hun  rechten  als  chirografaire  schuldeiser   o Achtergestelde  obligaties   " Minder  goede  positie  dan  gewone  obligatiehouders   " Creëren  een  groot  risico  !  Pas  terugbetaling  na  de  chirografaire   schuldeisers     " Niet  gedekt  door  de  deposito-­‐beschermingsregeling   • Stel  dat  ING  achtergestelde  obligaties  uitgeeft  !  Som  niet   gewaarborgd   " Door  groter  risico  !  Hoger  rendement  dan  gewone  obligatie     •

•

 

Indeling  volgens  de  aard  van  het  rendement   o Vast  percentage  van  de  nominale  waarde   " Elk  jaar  een  bepaald  bedrag  aan  rente   o Floating  rate   " Je  vertrekt  met  een  bepaalde  rentevoet  !  Deze  wordt  jaarlijks   aangepast  in  functie  van  de  rente  op  de  interne  bankenmarkt   (EURIBOR)   o Zero  coupon   " U  krijgt  geen  rente   " Wanneer  een  obligatie  wordt  uitgegeven  onder  pari  =  onder  de   uitgifteprijs  (onder  de  nominale  waarde)   • Bv.  Nominale  waarde  is  1000  euro   o Uitgifte  onder  pari  !  930  euro   o A  pari  uitbetaald  !  1000  euro  terugbetaald   o Uw  rendement  is  verschil  tussen  uitgifteprijs  en  de   prijs  waartegen  wordt  terugbetaald   " Nut?  !  Fiscale  overwegingen   • Ondertussen  fiscaal  gelijkgeschakeld   o Participerende  obligaties   " Men  deelt  wel  in  de  winst  van  de  onderneming  !  Men  laat  uw   rendement  mede  afhangen  van  de  winst  van  de  onderneming   o Index-­‐linked  bond   " Obligatie  gelinkt  aan  een  bepaalde  index  !  Bv.  in  functie  van  de   evolutie  van  de  Bel20     Indeling  volgens  de  emissie-­‐  en  terugbetalingsprijs   o A  pari  =  gelijk  aan  nominale  waarde   o Beneden  pari  =  onder  nominale  waarde   o Boven  pari  =  Boven  nominale  waarde   o #  Kan  zowel  voor  intekenprijs  als  terugbetaling   o #  Bv.  uitgifte  boven  pari  met  hoger  rendement   " Maar  hetgeen  boven  de  prijs  betaald  werd  moet  je  achteraf  als  kost   rekenen   155  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Andere  schuldinstrumenten   • Kasbons   o Bij  een  gewone  kasbon  wordt  de  rente  jaarlijks  uitbetaald   • Kapitalisatiebons   o Bij  een  kapitalisatiebon  wordt  uw  rendement  gekapitaliseerd  en  levert  dit   opnieuw  interesten  op  (rente  dus  niet  jaarlijks  uitbetaald)   • Medium  term  notes   o Gaan  uit  van  commerciële  ondernemingen  die  nood  hebben  aan  cash   o Middellange  termijn  (5  a  10  jaar)   • Staatsbons   o Zelfde  als  een  kasbon  maar  deze  worden  uitgegeven  door  de  Staat  (een   overheid)  in  plaats  van  een  kredietinstelling   o Veelal  via  de  kredietinstellingen       Gewoonlijk  verhandelbare  waarden  waarmee  effecten  kunnen  worden  verkregen   • Bv.  Converteerbare  en  omgekeerd  converteerbare  obligaties   o Converteerbaar  :  keuze  belegger   " Hij  kan  kiezen  om  in  plaats  van  het  nominale  bedrag  terug  te   krijgen  over  te  gaan  tot  het  ontvangen  van  aandelen  (al  dan  niet   mits  betaling  van  bijkomende  prijs)   " Wanneer  zal  hij  voor  de  aandelen  kiezen  ?  !  Wanneer  tussen  de   uitgifte  van  de  obligatie  en  de  uitbetaling  ervan  de  koers  van  het   aandeel  is  gestegen   o Omgekeerd  converteerbaar  :  keuze  emittent       Rechten  van  deelneming  in  beleggingsinstelling   • Instelling  voor  collectieve  belegging  =  ICB’s   o Stel  je  hebt  2000  euro  !  Best  spreiden  door  instappen  in  een  ICB   o ICB  trekt  allemaal  kleine  beleggers  aan  om  dan  een  groter  bedrag  te   kunnen  beleggen  en  het  risico  dus  te  spreiden     • Onderscheid  !  Open  versus  gesloten  beleggingsinstellingen  (veranderlijk  of  vast   kapitaal)   o Open  ICB  !  Vrij  intreden  en  uittreden   o Gesloten  ICB  !  Vast  kapitaal   " Je  kan  er  maar  uitstappen  als  je  iemand  vindt  die  jouw  participatie   wil  overnemen     • Beleggingsfonds  versus  beleggingsvennootschap   o Bevek  =  beleggingsvennootschap  met  veranderlijk  kapitaal  (zie  ook  Sicav)   " Vrij  in-­‐  en  uittreden     " Sicav  =  Luxemburgse  benaming   "   o Bevak  =  beleggingsvennootschap  met  vast  kapitaal   " Genoteerd  op  de  beurs          

156  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Afgeleide  instrumenten  (bijzonder  complex)   • Omschrijving  (vergeten)   o Wederzijdse  rechten  en  plichten  zullen  bepaald  worden  door  de  evolutie   van  een  onderliggende  waarde  (onderliggend  financieel  instrument  !  Bv.   Een  aandeel)   • Doelstellingen   o Hedging  !  Om  risico’s  af  te  dekken   o Speculatie     • Uitgangspunt:  De  termijnovereenkomst     • Voorbeelden  van  afgeleide  instrumenten:   o Opties   o Futures  en  forwards   o  Swaps     Optie   • Recht  om  tegen  de  betaling  van  een  premie  op  een  bepaald  tijdstip  een  financieel   instrument  te  kopen  of  verkopen  tegen  vooraf  bepaalde  prijs   o Voor  het  verwerven  van  de  optie  !  Premie  betalen   • Geen  koop;  later  eventueel  koop   • #  Voorbeeld:   o A  heeft  call-­‐optie:  recht  om  te  kopen  tegen  500   " Voor  recht  op  de  aankoop   " Kopen  op  de  beurs  zou  600  zijn,  via  de  optie  kost  het  je  500   " Winst  ?  !  100  –  de  premie  betaald  voor  de  optie     o A  heeft  put-­‐optie:  recht  om  te  verkopen  tegen  500   " Voor  recht  op  de  verkoop   " Als  de  beurskoers  600  is,  dan  zal  hij  niet  verkopen  aan  500     o !  Quid  bij  koers  van  600  op  vervaldag     Obligaties  en  afgeleide  instrumenten   • Mogelijkheid  tot  omruiling  =  gewone  obligatie  +  call  optie  =  converteerbare   obligatie   • Reverse  convertibles  =  obligatie  met  putoptie  voor  de  emittent     Future   • Future  =  een  gestandaardiseerde  forward  en  worden  als  dusdanig  op  de   effectenmarkt  verhandeld   • Overdracht  onder  tijdsbepaling  terzake  van  de  levering  en  de  betaling  van  de   prijs   • #  Voorbeeld:  A  en  B  komen  overeen  dat  A  op  15/4  een  bepaald  financieel   instrument  van  B  aan  500  gaat  kopen   • #  Verschil  met  optie?   o A  heeft  niet  alleen  het  recht,  maar  meteen  ook  de  plicht  om  te  kopen        

157  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Bij  een  future  !  Techniek  dat  men  enkel  het  prijsverschil  gaat  betalen   " Wat  is  nu  de  beurskoers  van  dat  effect?  Stel  100  !  In  plaats  dat  de   koper  100  betaalt  en  de  verkoper  het  effect  van  95  levert  !  Koper   5  betalen   o #  De  onderliggende  effecten  zullen  nooit  worden  geleverd   " Grote  winsten  en  ook  grote  verliezen  door  een  zogenaamd   hefboomeffect     Swaps  (Geen  swaps  op  examen)   • Overeenkomsten  waarbij  twee  partijen  zich  ertoe  verbinden  gedurende  een   vooraf  bepaalde  termijn  en  op  afgesproken  tijdstippen  een  stroom  van  rente-­‐  en   of  kapitaalbetalingen  uit  te  wisselen  volgens  een  vooraf  vastgestelde   berekeningswijze     • Valutaswap   o A  =  Amerikaanse  onderneming:  krediet  in  euro  !  Nodig:  800  000  euro   " Bij  een  Belgische  bank  betaalt  zij  een  rente  van  7%   o B  =  Belgische  onderneming:  krediet  in  USD  !  Nodig:  1  miljoen  USD   " Bij  Amerikaanse  bank  betaalt  zij  een  rente  van  7%   o #  Als  de  Belgische  onderneming  bij  een  Belgische  bank  800  000  euro  zou   lenen  !  Maar  6%  rente   o #  In  Amerika  dezelfde  situatie     o #  A  neemt  krediet  in  USD  en  B  in  euro  omdat  dit  aan  gunstigere   voorwaarden  kan   " #  A  en  B  maken  elkaar  het  opgenomen  kredietbedrag  over   " #  A  en  B  verwezenlijken  elkaars  rentebetalingen  en  restitueren   hoofdbedragen  op  eindvervaldag     o #  Beide  partijen  genieten  een  voordeel     • Renteswap:  partijen  komen  overeen  voor  een  bepaalde  periode   rentevoorwaarden  uit  te  wisselen,  via  een  mechanisme  van  wederzijdse   rentebetalingen  (voorbeeld  in  veronderstelling  dat  A  en  B  een  identiek  bedrag   hebben  geleend)   o Onderneming  A  heeft  bedrag  geleend  tegen  een  vaste  rente  van  10%   o Onderneming  B  heeft  geleend  tegen  variabele  rente  8%   o A  wil  overschakelen  naar  lagere  variabele  rente  (denkt  dat  de  rente  zal   dalen),  B  naar  hogere  vaste  rente  (denkt  dat  de  rente  zal  stijgen  boven  de   5%)   o #  Renteswap:  A  zal  de  variabele  rentebetalingen  overnemen  van  B  en  B   zal  de  vast  rente  van  A  betalen   o #  Rente-­‐evolutie  bepaalt  wie  voordeel  zal  halen  uit  swap   " Wie  gaat  er  voordeel  uit  halen?   • Als  de  rente  effectief  stijgt  !  Dan  heeft  A  een  slechte  zaak   gedaan  en  B  een  goede  zaak   • Als  de  rente  niet  stijgt  of  verder  zakt  !  Voordeel  voor  A        

158  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Verhandelen  van  afgeleide  instrumenten   • Over  the  counter  (OTC)  of  op  gespecialiseerde  markten   o OTC  =  Tussen  partijen  individueel  zonder  verhandeling  op  een   gespecialiseerde  markt   o De  verrekenkamer  als  contractuele  wederpartij   • Betaling  van  een  prijsverschil   • Toepassing  van  de  spelexceptie?   o Op  gereglementeerde  markt  met  tussenkomst  van  gekwalificeerde   tussenpersoon   o Art.  1965  BW  !  De  spelexceptie   " Weddenschap  !  Niet  in  rechte  vorderen  dat  de  ander  betaalt   " De  spelexceptie  is  wel  van  toepassing  op  OTC-­‐transacties   " De  spelexceptie  kan  niet  worden  ingeroepen  op  een   gereglementeerde  markt   o OTC  transacties  (legitieme  beweegreden)   " Hedging  !  niet  inroepen   " Zuiver  specualtief  !  Wel  inroepen     Soorten  effecten  naar  de  vorm   • (Effecten  aan  toonder)  !  Vergeten  !  Afgeschaft  vanaf  1  januari  2013   o #  Incorporatie  van  het  recht  in  het  papier   o #  Bijna  verdwenen   o #  Stelsel  van  de  geïmmobiliseerde  effecten  (KB  62)   o Kasbon  aan  toonder  (en  dus  niet  op  naam)   " Van  stervende  opa  rechtstreeks  aan  zijn  kinderen  geven  !  Fiscaal   in  principe  successierechten  betalen  !  Zo  ontsnappen   • Effecten  op  naam   o #  Recht  is  niet  geïncorporeerd  in  papier   • Gedematerialiseerde  effecten   o Nooit  in  papieren  vorm  bestaan   o #  Inschrijving  op  een  effectenrekening  bij  een  erkend  rekeninghouder     Overdracht  van  effecten   • Aan  toonder  (en  niet  geïmmobiliseerd):   o #  Overdracht:  solo  consensu   o #  Levering:  afgifte  van  het  papier   o #  Bewijs:  bezit  van  het  papier   o #  Tegenwerpelijkheid:  door  feitelijke  overdracht     •  Op  naam:   o Onderscheid  tussen  overdracht  partijen  en  tegenwerpelijkheid  aan   derden   o #  Overdracht:  solo  consensu   o #  Bewijs  en  tegenwerpelijkheid:  inschrijving  in  bijzonder  register              

159  

Samenvatting  EcoFin   •

•

• • •

JVD  

2013  

Gedematerialiseerde  effecten:   o #  Overschrijving  van  rekening  naar  rekening  (eigendomsoverdracht  bij   creditering  owv  individualisatie)   o #  Zowel  “inter  partes”  als  “erga  omnes”  (Art.  2279BW)   o Waarom  niet  solo  censensu  ?  !  Eigenlijk  toepassing   o Fungibel  (onderling  verwisselbaar)  !  Zijn  dus  soortzaken   " De  overdracht  vindt  maar  plaats  op  het  ogenblik  van  de   individualisering  dus  op  het  ogenblik  van  de  creditering  van  de   effectenrekening     Transacties  op  effectenbeurs   o Dubbele  novatie  #  Verrekeningsinstelling  als  rechtstreekse  tegenpartij   tussen  financiële  tussenpersonen  van  koper  en  verkoper  (vb.  Clearnet  op   Euronext)   o #  Garantie  van  goede  afloop   o #  Novatie     o Stel  dat  ik  een  aantal  effecten  bezit  die  ik  wil  verkopen  en  een   geïnteresseerde  partij  X   " Ik  zal  de  instructie  geven  aan  de  bank  om  over  te  gaan  tot  de   verkoop  van  die  effecten   " De  verrekeningsinstelling  zal  de  verbintenissen  van  de  verkoper   (om  de  effecten  aan  een  bepaalde  prijs  te  kopen)    en  de  koper  (aan   te  kopen)  overnemen   " #  Zekerheid  dat  de  prijs  zal  worden  betaald  en  een  zekerheid  dat   de  effecten  daadwerkelijk  zullen  worden  geleverd  =  Garantie  van   goede  afloop     Clearing  =  het  doorgeven  van  informatie  om  transacties  te  kunnen  doorvoeren   Netting  =  vorm  van  schuldvergelijking   Settlement  =  De  eigenlijke  afwikkeling  (creditering  en  debitering)  

  Effectenrekeningen   • Rekeningen  van  gedematerialiseerde  effecten   o Welke  gedematerialiseerde  effecten?   " Effecten  van  de  overheidsschuld  (liniaire  obligaties  en   schatkistcertificaten)   " Thesauriebewijzen  en  depositobewijzen   " NV  #  aandelen  en  obligaties   o Erkende  rekeninghouders  die  rekening  houden:   " Rechtstreeks  bij  vereffeningsinstelling   " Bij  een  ander  erkend  rekeninghouder   • Recht  van  mede-­‐eigendom  op  universaliteit  van  financiële  instrumenten     o Conversie  van  vorderingsrecht  tot  gemeenschappelijk  zakelijk  recht   (Wanneer  u  titularis  bent  van  een  effectenrekening  beschikt  u  over  een   zakelijk  recht)   o Belangrijkste  gevolg  #  Revindicatie   " Depositobescherming  zal  enkel  relevant  zijn  in  die  gevallen  waar   men  geen  beroep  kan  doen  op  zijn  zakelijk  mede-­‐eigendomsrecht    

160  

Samenvatting  EcoFin   • •

         

 

• • •

JVD  

2013  

Overdracht:  overschrijving  van  rekening  naar  rekening   Inpandgeving   o Boeking  in  speciale  rekening  bij  erkend  rekeninghouder   o Tegenwerpelijk  aan  derden  zonder  verdere  formaliteit   o Verzilvering  van  het  pand   Derdenbeslag   Lidmaatschapsrechten   Dividenden  

 

161  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013   (Les  21:  9/12/13  !  Uitleg  casus)    

Examen   • Grote  casus   o Marktpraktijken  en  consumentenkrediet   • Kleine  casus   o Bv.  Aansprakelijkheid  bij  niet-­‐toegestane  betalingstransacties   • Minstens  4  of  5  theorievragen   • Enkele  ja-­‐nee  vragen  +  korte  motivering     • U  mag  alle  wetgeving  gebruiken   • Te  kennen  stof   o Enkel  hetgeen  in  de  les  is  gezegd     Oefening   • Zie  PPT        

 

162  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

  (Les  22:  9/12/13)     Hoofdstuk  6:  Gedragsregelen  bij  verstrekken  van  beleggingsdiensten     • •

Problemen  in  heel  de  EU  !  Beleggingen  werden  aangeboden  aan  personen  die  hier  eigenlijk   totaal  niet  voor  in  aanmerking  komen   Nu  !  MIFID-­‐regelen  

  Rechtskader   • Toepasselijke  regelen   o De  gedragsregelen   " Art.  26-­‐28  W.  2  augustus  2002  (Wet  financieel  toezicht)   " Nadere  invulling  bij  K.B.   o Gemeen  verbintenissenrecht   " Precontractueel   " Contractueel   • Deze  gedragsregels  zijn  prudentiële  normen  =  die  normen  zijn  in  eerste   instantie  bedoeld  om  de  toezichthouder  (de  FSMA)  te  laten  nagaan  of   zogenaamde  gereglementeerde  ondernemingen  (Bv.  kredietinstellingen)  de   belangen  van  de  beleggers  wel  behartigen  !  Of  ze  eigenlijk  wel  handelen  in  het   beste  belang  van  hun  cliënt   o De  gedragsregels  zelf  (zowel  EU-­‐  als  Belgische  reglementering)  !  Geen   privaatrechtelijke  sancties  !  Deze  gedragsregels  laten  zich  niet   rechtstreeks  in  met  de  vraag  of  de  kredietinstelling  aansprakelijk  is  ten   aanzien  van  een  cliënt   " Compleet  nutteloos  voor  het  bepalen  van  de  aansprakelijkheid  van   de  kredietinstelling  ten  aanzien  van  een  cliënt?  !  Neen   " Nagaan  via  klassiek  verbintenissenrecht  (fout,  schade  en  causaal   verband  )  of  de  persoon  schade  heeft  geleden  door   onzorgvuldig/foutief  gedrag  van  een  gereglementeerde   onderneming   • Bv.  Geeft  men  ongeschikt  advies  in  strijd  met  de   gedragsregels  =  onzorgvuldige/foutieve  gedraging   " Miskenning  van  de  gedragsregels  maakt  dus  een  fout  uit  in  de  zin   van  het  aansprakelijkheidsrecht  =  Automatische  bewijs  dat  de   gereglementeerde  onderneming  tekort  is  geschoten  aan  haar   verplichtingen     Toepassingsgebied   • Toepassingsgebied:   o Gereglementeerde  ondernemingen  (Art.  26  Wet  Financieel  toezicht)   " Onder  meer  in  België̈  gevestigde  beleggingsondernemingen  en   kredietinstellingen   • Bv.  Nederlandse  kredietinstellingen  met  bijkantoor  in  België   • Bv.  Nederlandse  kredietinstelling  die  via  internet  op  basis   van  vrij  verkeer  van  diensten,  haar  diensten  in  België   aanbiedt  !  Valt  niet  onder  de  hypothese  

 

163  

Samenvatting  EcoFin  

•

•

 

JVD  

2013  

o Zij  zal  onder  de  Nederlandse  gedragsregels  vallen   (deze  zijn  dezelfde  dan  de  Belgische  want  max.   harmonisatie)   " Voorlopig  niet:  verzekeringsondernemingen  en   verzekeringstussenpersonen   • Grote  tekortkoming   • Wanneer  is  dit  een  probleem?  !  Wanneer  die  verzekeraars   verzekeringen  gaan  verkopen  die  economisch  gezien   spaarproducten  zijn  (Bv.  Tak  21  ,  Tak  23)   • Zij  moeten  Bv.  niet  zoeken  naar  het  meest  geschikte  product   • #  Dit  zal  in  de  nabije  toekomst  wijzigen  !  De  meeste   gedragsregelen  zullen  ook  gelden  voor  wat  betreft   verzekeringen  die  eigenlijk  spaarproducten  zijn  (vanaf  1   april  2014)   o Verrichten  van  beleggingsdiensten  (bijzonder  ruim)   " !  Uitvoeren  van  orders,   " !  Ontvangen  en  doorgeven  van  orders   " !  Vermogensbeheer   " !  Beleggingsadvies     #  Alles  wat  te  maken  heeft  met  de  aankoop-­‐  en  verkoop  van   beleggingsproducten     Vermogensbeheer:   o  =  Een  overeenkomst  met  een  gereglementeerde  onderneming  waarbij  u   aan  deze  onderneming  de  bevoegdheid  geeft  om  uw  vermogen  op  een   discretionaire  wijze  te  gaan  beheren  !  Zij  kan  daden  van  beschikking   stellen  zonder  uw  individuele  toestemming  per  transactie   " Grote  som  minimumkapitaal  nodig  (500  000  euro)   " !  Je  gaat  eigenlijk  het  beheer  van  je  beleggingsportefeuille   uitbesteden  aan  een  gereglementeerde  onderneming   o Per  cliënt   o Op  discretionaire  basis   o Beheren  van  beleggingsportefeuilles   o Die  één  of  meer  financiële  instrumenten  bevatten   o Daden  van  beschikking     Beleggingsadvies:   o Gepersonaliseerde  aanbeveling  (nodig  om  te  kunnen  spreken  van   beleggingsadvies)     " Geschikt  voor  een  persoon   " Berustend  op  een  afweging  van  persoonlijke  omstandigheden   #  Onderscheid  maken  tussen  enerzijds  gepersonaliseerd  advies  en   anderzijds  generiek  advies   " Bv.  Bank  stuurt  bericht  naar  al  haar  cliënten  dat  het  een  goede  tijd   is  om  aandelen  te  kopen  =  generiek  advies   " Bv.  Op  basis  van  de  inhoud  van  uw  portefeuille  denken  we  dat  het   slim  is  om  dit  of  dat  te  doen  =  Persoonlijk  advies  

164  

Samenvatting  EcoFin  

2013  

o Betreffende  één  of  meer  verrichtingen  betreffende  financiële   instrumenten   o Geen  daden  van  beschikking     o Het  gaat  enkel  om  een  advies   " Fundamenteel  verschil  met  vermogensbeheer  waarbij  men  de   aanbevolen  aandelen  gewoon  zou  kopen   "  #  Bij  het  advies  is  nog  een  afzonderlijke  instructie  nodig     o Enige  contracten  met  betrekking  tot  beleggingsdiensten  die  niet   schriftelijk  moeten  worden  gesloten   " Men  wou  vermijden  dat  banken  zich  zouden  kunnen  onttrekken   aan  de  regels  inzake  beleggingsadvies     " Door  het  niet  vereisen  van  het  geschrift  heeft  men  de  belegger  ter   wille  willen  zijn  !  Ook  al  is  er  geen  formele  overeenkomst   gesloten,  is  de  bank  onderworpen  aan  de  regels  omtrent   beleggingsadvies   " Soms  zetten  banken  op  borderel  bij  handtekening  ‘ik  verklaar  geen   beleggingsadvies  te  hebben  ontvangen’   • Oplossing  =  Mystery-­‐shopping   • Twin  Peaks  II  !  Bevoegdheid  voor  FSMA  om  over  te  gaan   tot  mystery-­‐shopping   o Werknemers  van  de  FSMA  geven  zich  uit  voor   potentiële  cliënt  en  dergelijke  praktijken  komen  op   deze  manier  aan  het  licht  

  •

 

JVD  

Aard  van  de  bestemmeling:   o De  in  aanmerking  komende  tegenpartij   o De  professionele  belegger   o De  niet-­‐professionele  belegger   " Vooral  deze  beschermen   " Aantal  zeer  belangrijke  regels  gelden  enkel  voor  deze     " De  niet-­‐professionele  belegger  =  Veel  ruimer  begrip  dan  begrip   ‘consument’   • Bv.  Een  KMO  die  een  deel  van  haar  activa  gaat  beleggen  is   een  niet-­‐professionele  belegger   • !  Geen  bestemmingscriterium,  maar  een  soort   specialisatiecriterium   " Je  kan  van  categorie  wijzigen   • Je  kan  als  particuliere  belegger  vragen  om  behandeld  te   worden  als  professionele  belegger   o Waarom  zou  je  dit  doen  ?  (minder  bescherming)   " Specifieke  producten  voor  professionele   beleggers  die  niet  beschikbaar  zijn  voor   particulieren   o Niet  zomaar  een  verzoek  !  Aan  criteria  voldoen       165  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Opting  up  en  opting  down:   o Strenge  voorwaarden  opdat  een  niet-­‐professionele  belegger  als  een   professionele  belegger  behandeld  zou  kunnen  worden   " Kwalitatieve   " Kwantitatieve   " Procedurele  

  Onderzoeks-­‐  en  informatieverplichtingen   • Actieve  onderzoeksplicht  (know  your  customer):   o Principe  !  U  kan  de  belangen  van  uw  cliënt  pas  behartigen  als  u  weet  aan   welke  cliënt  u  uw  diensten  aanbiedt  (Bv.  iemand  die  veel  of  weinig  risico   wil  nemen?)  !  U  moet  dus  info  inwinnen   o Initiatief  bij  de  gereglementeerde  onderneming   o Finaliteit:  optimalisatie  van  belangenbehartiging  cliënt     • 3  categorieën  van  informatie-­‐  inwinningsverplichtingen   o (1)  Vermogensbeheer  en  beleggingsadvies   " Meest  ruime  verplichting  #  Suitability-­‐test:  geschiktheid   o (2)  Louter  uitvoeren  van  orders  (execution  only)   " Geen  verplichting  tot  inwinnen  informatie  onder  bepaalde   voorwaarden:   • Bepaalde  instrumenten  (niet  complexe  financiële   instrumenten)   o Bv.  aandelen,  obligaties   o Alles  wat  een  afgeleid  financieel  instrument  is  =   complex  !  Dus  geen  omgekeerd  converteerbare   obligaties   • Dienst  wordt  verstrekt  op  verzoek  van  de  cliënt   • Informatie  aan  de  cliënt  over  beperkte  bescherming   • Naleven  belangenconflictregeling   o (3)  Alles  wat  daar  tussen  zit   " Appropriateness-­‐test  :  gepastheid   " Bv.  Order  om  omgekeerd  converteerbare  obligaties  aan  te  kopen   (complex  instrument)  !  Geen  execution  only,  maar  ook  geen   beleggingsadvies  !  Dus  in  deze  categorie     Onderzoeksplicht   • Vermogensbeheer  en  beleggingsadvies:   o SUITABILITY   " 1.  Kennis  en  ervaring  met  betrekking  tot  specifieke  soort  product   (soort  instrumenten,  volume  transacties,  opleidingsniveau)   • Heeft  de  cliënt  reeds  transacties  verricht  met  dit  soort   product?   " 2.  Financiële  situatie  (reguliere  inkomsten,  vermogen,  liquide   middelen,  financiële  verplichtingen)   " 3.  Beleggingsdoelstellingen   • Bv.  hoog/laag  risico   • Bv.  Hebt  u  binnen  afzienbare  tijd  de  gelden  nodig?  

 

166  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

!  Geschikt  advies  /  geschikt  vermogensbeheer  (Bv.  kan  cliënt  de   risico’s  dragen  en  begrijpt  hij  de  risico’s)   " !  Quid  indien  de  gereglementeerde  onderneming  niet  over  deze   info  beschikt  ?   • Geeft  u  geen  info  over  uw  financiële  situatie  !   Onthoudingsverplichting  !    Dan  mag  men  met  u  geen   contract  inzake  vermogensbeheer  of  beleggingsadvies   sluiten       Andere  beleggingsdiensten  (tussencategorie)   o APPROPRIATENESS   " Kennis  en  ervaring  met  betrekking  tot  specifieke  soort  product   • Geen  info  over  financiële  situatie  of   beleggingsdoelstellingen   " !  Nagaan  of  aangeboden  product  of  te  verrichten  beleggingsdienst   passend  is   " !  Quid  indien  de  onderneming  oordeelt  dat  het  niet  passend  is?   • Als  dit  niet  passend  is  !  !  De  gereglementeerde   onderneming  moet  de  cliënt  wel  waarschuwen   " !  Quid  indien  de  gevraagde  informatie  niet  wordt  verstrekt?   • Ook  geen  onthoudingsverplichting   "

•

  •

•

Louter  uitvoeren  van  orders  (execution  only)   o Geen  test  indien  voldaan  aan  voorwaarden   o Gepastheid  beoordelen  indien  niet  voldaan  aan  voorwaarden     Praktijk  !  Profielen   o Zeer  defensief  =  u  wil  geen  enkel  risico  lopen  (men  kan  u  niets  verkopen)   o Defensief  =  risico-­‐avers   o Dynamisch  =  wel  risico’s  durven  nemen   o Zeer  dynamisch  =  Wilde  gokker     o #  De  miskenning  van  een  profiel  zal  leiden  tot  contractuele   aansprakelijkheid  van  de  gereglementeerde  onderneming  ten  aanzien  van   de  cliënt  

  Informatieplicht  (Inform  your  customer-­‐rule)   • Gereglementeerde  onderneming  moet  informatie  verstrekken  over:   o Gereglementeerde  onderneming  en  haar  diensten  (oa  identificatie,  taal,   communicatietechniek,  beleid  belangenconflicten,...)   o Financiële  instrumenten  en  voorgestelde  beleggingsstrategieën  (o.a.   waarschuwing  risico’s,  volatiliteit,  marges)   o Plaatsen  van  uitvoering   o Kosten  en  bijbehorende  lasten     o !  Aard  en  risico  inschatten  en  met  kennis  van  zaken  een   beleggingsbeslissing  nemen  (in  functie  van  de  hoedanigheid  van  de   belegger)   o !  Informatie  mag  in  gestandaardiseerde  vorm  verstrekt  worden  

 

167  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o !  Informatie  moet  verstrekt  worden  voor  de  belegger  gebonden  is  of   voor  de  dienst  wordt  uitgevoerd  indien  dit  eerder  is  (uitz.)   o !  Op  welke  wijze  moet  informatie  gegeven  worden     o Opmerking  !  Door  de  grote  hoeveelheid  aan  info  kan  het  nut  verloren   gaan     De  totstandkoming  van  de  overeenkomst   • Overeenkomsten  betreffende  verstrekken  van  beleggingsdiensten  (andere  dan   beleggingsadvies)   o Nieuwe  niet-­‐professionele  cliënt   o Geschrift  of  duurzame  drager   o Verplichte  inhoud  bij  vermogensbeheer   o Bewijs     Rapporteringsverplichtingen   • Rapporteringsverplichtingen:   o Algemeen  /  specifieke  vereisten  inzake  vermogensbeheer   o Gevolgen  van  afwezigheid  van  protest  tegen  informatie  verkregen  in  het   kader  van  de  rapporteringsverplichtingen     Aansprakelijkheid   • Aansprakelijkheidsgronden:   o Buitencontractuele  aansprakelijkheid  !  Miskenning  precontractuele   verplichtingen   " Bv.  Geen  profiel  opmaken  en  niet  de  vereiste  info  inwinnen       " Schadevergoeding  (art.  1382  B.W.)   " Meer  uitzonderlijk:  dwaling   o Miskenning  contractuele  verplichtingen   " Contractuele  wanprestatie  !  Gereglementeerde  onderneming  gaat   over  tot  inwinning  van  alle  nodige  info  en  het  blijkt  dat  u  niet  in   aanmerking  komt  om  te  beleggen  in  dat  risicovol  product  en  men   smeert  het  u  toch  aan   • =  Miskenning  profiel  in  contractuele  fase     • Inspanningsverbintenissen  Vs.  resultaatsverbintenissen   o De  verbintenis  die  rust  op  de  gereglementeerde  onderneming  is  een   inspanningsverbintenis   " De  gereglementeerde  onderneming  is  niet  aansprakelijk  louter  en   alleen  om  het  feit  dat  er  een  minwaarde  is  gerealiseerd   o Inspanningsverbintenis  #  Culpa  levis  (normaal  zorgvuldig  persoon)   " Bv.  De  gereglementeerde  onderneming  mag  niet  alle  eieren  in   dezelfde  mand  leggen       • Geen  exoneratie  mogelijk  (mogelijke  examenvraag)   o Vergelijking  met  gemeen  recht   " Men  kan  zich  exonereren  voor  alles  behalve  zijn  eigen  opzet,  dus   wel  voor  zijn  eigen  zware  fout    

168  

Samenvatting  EcoFin  

     

 

JVD  

2013  

o Vergelijking  met  consumentenrecht   " De  zwarte  lijst  van  onrechtmatige  bedingen  !  Men  mag  zich  ten   aanzien  van  consumenten  niet  exonereren  voor  zijn  zware  of   opzettelijke  fout   o #  Consumentenrecht  biedt  meer  bescherming  dan  het  gemeen  recht   o #  Hier  nog  meer  bescherming   " Ook  de  lichte  fout  (culpa  levis)  valt  niet  te  exonereren     o Exoneratiebedingen  zijn  niet  toelaatbaar    

169  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Hoofdstuk  7:  Voorwetenschap     Inleiding   • Doelstelling:  integriteit  van  de  markten  vrijwaren   o Vermijden  dat  bepaalde  beleggers  meer  informatie  hebben  dan  andere  bij   het  nemen  van  beleggingsbeslissing  #  Alle  beleggers  gelijk  behandelen   zodat  bepaalde  insiders  geen  transacties  kunne  verrichten  op  grond  van   info  waar  andere  beleggers  niet  over  beschikken   o Bv.  !  U  werkt  in  een  onderneming  als  hoog  kaderlid  en  u  vergadert   " Op  de  vergadering  een  studie  gepresenteerd  dat  het  bijzonder   lucratief  zou  zijn  om  een  openbaar  bod  uit  te  brengen  op  een   andere  vennootschap  (puur  interne  info)   " U  weet  !  Grote  kans  op  een  bod  op  een  beursgenoteerde   vennootschap   • Als  er  een  openbaar  bod  zal  gelanceerd  worden  !  Toename   van  de  beurskoers   • Mag  u  dan  vlug  eerst  aandelen  kopen  van  deze  firma  die  uw   bedrijf  zal  overnemen?  !  De  wet  verbiedt  dit   o Preventief  en  repressief  luik   " Preventief  luik  !  Wanneer  er  voorwetenschap  is,  moet  men  die  in   principe  openbaar  maken   • Belangrijke  uitzondering  !  Men  kan  als  onderneming   beslissen  om  de  info  nog  niet  openbaar  te  maken   " Repressief  luik  !  Wie  voorwetenschap  heeft,  mag  deze  niet   gebruiken   • Als  u  deze  gebruikt  voor  bepaalde  transacties  !  Zowel   strafrechtelijke  als  administratiefrechtelijke  sancties     • Relevante  bepalingen   o Omzetting  Europese  Richtlijn  Marktmisbruik   " Regeling  in  België  bestaat  dus  ook  in  andere  lidstaten  van  de  EU   o Wet  Financieel  Toezicht   o Koninklijke  Besluiten     • Begrip  “voorkennis”   • Verbod  misbruik  van  voorkennis   • Preventief  luik:  bekendmakingsverplichting   • Transparantie   o Lijsten  insiders   o Transacties  leidinggevende  personen                      

170  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Voorkennis   • Begrip  “voorkennis”:  (4  cumulatieve  voorwaarden)   o Niet-­‐openbare  informatie   o Nauwkeurige  informatie   o Één  of  meer  (emittenten  van)  financiële  instrumenten   o Koersgevoelige  informatie       o (1)  Niet-­‐openbare  informatie   " Criterium  “beschikbaarheid”  bij  het  publiek   • !  Is  de  informatie  openbaar?   • !  De  informatie  mag  niet  openbaar  zijn   " Markt:  mogelijkheid  de  openbaar  gemaakte  informatie  te   absorberen  en  evalueren     o (2)  Nauwkeurige  informatie   " Gebeurtenis  die  juist  is  of  in  de  toekomst  naar  redelijke   verwachting  juist  zal  zijn   • Wanneer  mag  je  er  van  uitgaan  dat  een  gebeurtenis  naar   redelijke  verwachting  zal  plaatsvinden?   o Loutere  speculaties  en  geruchten  zijn  geen   voorkennis   o Objectieve  gegevens   o Hoeft  echter  niet  vaststaand  te  zijn   " Arrest  Geltl  !       Arrest  Geltl   • De  beslissing  van  de  CEO  van  Daimler  om  zijn  bestuursmandaat  niet  volledig  uit   te  voeren  (tegen  einde  jaar  mandaat  neerleggen)   • In  mei  brengt  hij  eerst  de  voorzitter  van  de  raad  van  toezicht  op  de  hoogte  !   Nieuws  zal  steeds  meer  rondgaan  binnen  het  bedrijf   o Er  verstrijkt  tijd  tussen  de  beslissing  van  de  CEO,  het  meedelen  aan  de   voorzitter  van  de  raad  van  toezicht  en  de  uiteindelijke  goedkeuring  door   de  raad  van  toezicht   • De  aankondiging  van  de  CEO  leidt  tot  een  stijging  van  de  beurskoers   • Geltl  is  iemand  die  aandelen  van  Daimler  heeft  verkocht  net  voor  de  publieke   aankondiging  van  het  ontslag  van  de  CEO  en  dus  voor  de  stijging  van  de  koers   o Hij  zegt  dat  men  dit  eigenlijk  al  vroeger  had  moeten  meedelen,  dan  had  hij   geen  verlies  geelden   • Vraag  voor  het  Hof  !  Vanaf  welk  ogenblik  kan  men  er  redelijk  van  uitgaan  dat  er   nauwkeurige  info  is   o Wanneer  je  te  maken  hebt  te  maken  met  een  heel  proces  !  Deze   tussenstappen  hoeven  niet  zeker  te  zijn   o #  Er  is  nauwkeurige  info  wanneer  het  reëel  is  dat  een  gebeurtenis  zal   plaatsvinden   o Men  benadrukt  uitdrukkelijk  dat  het  niet  noodzakelijk  is  dat  er  een  grote   waarschijnlijkheid  is,  het  is  voldoende  dat  het  reëel  is  dat  de   gebeurtenis  zal  plaatsvinden  (zelfs  al  is  het  nog  niet  zeker  dat  het   ontslag  zal  goedgekeurd  worden  is  er  al  sprake  van  nauwkeurige  info)    

171  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Loutere  feit  dat  gebeurtenis  zich  uiteindelijk  niet  zou   voordoen,  verhindert  niet  dat  sprake  is  van  voorkennis     " Mogelijkheid  om  conclusies  uit  de  informatie  te  trekken  met   betrekking  tot  impact  op  de  koers   • Mogelijkheid  voor  een  rationele  belegger  om  een   investeringsbeslissing  te  nemen  zonder  (of  met  zeer  laag)   risico   • Bv.  in  het  voorbeeld  van  het  openbaar  overnamebod  !   risico  is  bijzonder  beperkt     o (3)  Informatie  met  betrekking  tot  één  of  meer  (emittenten  van)   financiële  instrumenten   " Vennootschapsinterne  (vb.  uitbrengen  bod)  en   vennootschapsexterne  informatie  (vb.  positie  concurrent)   " Rechtstreeks  of  onrechtstreeks  verband  tussen  informatie  en   emittent  (of  instrumenten)   • Rechtstreeks:  Bv.  Wijziging  controleverhouding,  wijziging   bestuur,  ernstige  claim  productaansprakelijkheid   • Onrechtstreeks:  vb.  door  ratingagentschap  te  publiceren   rapport,  beslissing  tot  rentewijziging  centrale  bank,   overheidsbeslissingen  van  fiscale  aard   " #  Onderscheid  tussen  het  repressieve  lui  ken  het  preventieve  luik   • Repressieve  luik  !  Voldoende  dat  de  info  onrechtstreeks   verband  houdt  met  de  emittent  en/of  zijn  financiële   instrumenten   • Preventieve  luik  !  Niet  voldoende  !  Het  moet  rechtstreeks   verband  houden  met  de  emittent  en/of  zijn  financiële   instrumenten     o (4)  Koersgevoelige  informatie   " Reasonable  investor  test:  Gaat  het  om  informatie  waarvan  een   redelijk  handelend  belegger  gebruik  maakt  bij  het  nemen  van  een   beleggingsbeslissing?   " Waarschijnlijkheid  van  een  effect  op  de  koers  wanneer  informatie   openbaar  wordt  gemaakt   • Loutere  feit  dat  openbaarmaking  uiteindelijk  geen  impact   heeft  op  de  koers  is  niet  doorslaggevend   • Stel  ik  heb  kennis  van  het  feit  dat  er  een  redelijke  kans   bestaat  van  een  openbaar  bod  op  een  onderneming!  Dit  is   koersgevoelige  info   o Want  openbaar  bod  zal  leiden  tot  koersstijging   o Ook  al  is  er  geen  daadwerkelijke  stijging  van  de   koers  !  Dan  nog  is  er  voorkennis   •

           

172  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

Verbod  misbruik  van  voorkennis   • Administratieve  sanctie  en  strafsanctie  (toepassingsgebied)   o Administratief  verbod   " Eenieder  die  informatie  bezit  waarvan  hij  weet  of  zou  moeten   weten  dat  het  voorkennis  is   o Strafrechtelijk  verbod  (enger)   " Primaire  insiders  (professioneel  te  maken  met  emittent)   • Bv.  Iemand  die  vanuit  de  uitoefening  van  zijn  beroep  kennis   neemt  van  de  info     " Secundaire  insiders  (moet  weten  dat  het  om  voorkennis  gaat  en   dat  informatie  komt  van  primaire  insider)   • Mensen  die  de  info  verkrijgen  van  een  primaire  insider   • Bewuste  mededeling   o Stel  kaderlid  aperitief  elke  week  met  zijn  buurman   en  hij  vertelt  over  het  overnamebod  !  De  buurman   zal  secundaire  insider  zijn  en  zal  de  aandelen   evenmin  mogen  kopen   • Toevallig  vernomen   o Typische  voorbeeld  !  Taxichauffeur  neemt  iemand   mee  en  hoort  deze  persoon  vertellen  over  het   overnamebod   o Ook  hier  moet  de  taxichauffeur  zich  onthouden  voor   zover  men  weet  dat  het  om  een  primaire  insider  gaat       • Verboden  handelingen   o Verhandelingsverbod   " Zowel  aankopen  als  verkopen   " Spector-­‐arrest   • Men  gaat  een  causaal  verband  vermoeden  tussen  enerzijds   het  bezitten  van  de  voorwetenschap  en  anderzijds  het   handelen   • #  Men  gaat  vermoeden  dat  wanneer  iemand  in  het  bezit  is   van  gevoelige  informatie,  dat  hij  zal  handelen  op  basis  van   deze  informatie   o Mededelingsverbod   o Tipverbod   " ‘U  moet  die  aandelen  zeker  kopen’  !  Mag  niet   " Niet  verboden  :  louter  afraden  van  transacties     • Geviseerde  instrumenten   o Financiële  instrumenten   o Verhandeld  worden  op  gereglementeerde  markt  of  alternatief   verhandelingssysteem                

173  

Samenvatting  EcoFin   •

JVD  

2013  

Administratieve  sanctie  !  FSMA  is  bevoegd  om  deze  op  te  leggen   o Aantal  mensen  van  de  FSMA  steeds  op  zoek  naar  inbreuken   " Kijken  welke  aandelen  worden  gekocht/verkocht   " Iets  verdacht  !  Procedure  starten  !  Men  gaat  een  dossier   opmaken   o Directiecomité́  FSMA  beslist  of  zaak  naar  sanctiecommissie  wordt   verwezen  (ook  minnelijke  schikking  kan)   o Bv.  Ons  kaderlid  gaat  over  tot  aankoop  van  aandelen  van  de  onderneming   " Auditeur  maakt  dossier  op  en  dit  gaat  naar  directiecomité  !  3   opties   • Seponeren  !  Kan  niks  verweten  worden   • Minnelijke  schikking   • Sprake  van  een  ernstige  inbreuk  en  dus  de  zaak  voorleggen   aan  de  sanctiecommissie     o Sanctiecommissie  FSMA   " Als  de  zaak  hier  terechtkomt  betekent  het  niet  dat  er  geen   strafrechtelijke  procedure  meer  mogelijk  is   " Op  basis  van  dossier  auditeur  en  een  hoorzitting  !  Beslissing   nemen   " Kan  enkel  een  geldboete  opleggen  en  kijken  naar   vermogensvoordeel  van  de  transactie  (wat  is  de  winst)   o Rol  van  de  auditeur  bij  de  FSMA   o Sanctie:   " Geldboete  (>  vermogensvoordeel)   • Bedrag  van  het  vermogensvoordeel  zal  men   vermenigvuldigen  met  Bv.  anderhalf  (om  meer  af  te   schrikken)   " Nominatieve  bekendmaking   • Voor  grote  CEO’s  die  veel  verdienen  doet  een  boete  minder   pijn   • Carrière  is  voorbij  als  dit  als  het  ware  op  je  CV  staat  dat  je   misbruik  hebt  gemaakt  van  voorkennis   o Beroep  !  Hof  van  beroep  te  Brussel   " Beroep  zal  zeker  worden  ingesteld  als  de  sanctiecommissie  beslist   tot  een  nominatieve  bekendmaking   " Bij  enkel  geldboete  zal  men  zeker  niet  altijd  in  beroep  gaan  

  Preventief  luik   • Bekendmaking  van  voorwetenschap   o Emittent  van  financiële  instrumenten  toegelaten  voor  verhandeling  op   gereglementeerde  Belgische  markt   " Dagelijks  bestuur   o Voorkennis  die  rechtstreeks  betrekking  heeft  op  emittent   o Principe  van  de  onmiddellijke  bekendmaking  (indien  mogelijk  na   beurstijd   o #  Informatie  bekendmaken  !  Onmiddellijk   " Maar  vermijden  dat  de  beurs  verandert  in  een  chaos  !  Dus  na  de   sluiting  van  de  beurs      

174  

Samenvatting  EcoFin  

JVD  

2013  

o Uitstel  van  bekendmaking   " Verantwoordelijkheid  van  de  emittent   " Voorwaarden  (cumulatief)   • Potentiële  aantasting  rechtmatige  belangen  van  de  emittent   o Belangenafweging   o Voorbeelden  (overname,  goedkeuring   vennootschapsorgaan)   • Uitstel  van  openbaarmaking  mag  markt  niet  misleiden   • De  emittent  moet  vertrouwelijkheid  van  de  informatie   kunnen  waarborgen  (geheimhoudingsverplichtingen)   " Onverwijlde  kennisgeving  aan  FSMA     o Modaliteiten  bekendmaking   o Sancties  bij  miskenning  openbaarmakingsplicht   " FSMA  kan  actie  ondernemen   " Administratieve  geldboete  

  Transparantie   • Verplichte  opmaak  van  lijsten  van  insiders   o Verplichting  in  hoofde  van:   " Emittent   " Externe  zaakwaarnemers   o Doelstelling   " Interne  controle   " Toezichthouder   o Bewustmakingsverplichting   o Administratieve  sanctionering     • Bekendmaking  transacties  leidinggevende  personen   o Leden  van  bestuurs-­‐  en  toezichthoudende  organen   o Kaderleden  met  leidinggevende  functie   " Regelmatige  toegang  tot  voorkennis   " Bevoegdheid  managementbeslissingen   o Nauw  gelieerde  personen   o Melding  van  transacties  aan  FSMA   " Door  de  leidinggevende   " Binnen  de  vijf  werkdagen  na  uitvoering  van  de  transactie   " De  minimis  regeling   o Administratieve  sanctie       Hoofdstuk  8:  Openbaar  overnamebod  en  transparantieregeling     Op  examen  niet  kennen    

 

175