Samenvatting Strafprocesrecht Jonathan Van Dooren

JVD  

 

Strafprocesrecht  

                               

 

  Samenvatting  Strafprocesrecht     Jonathan  Van  Dooren  

             

 

1  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Inhoudsopgave  

  Titel  3:  Algemene  beginselen  strafprocesrecht    

Hoofdstuk  1:  Definitie   §1.  Begrip   §2.  Onderscheid  tussen  materieel  en  formeel  strafrecht   • A.  Personen  tot  wie  de  regels  gericht  zijn   • B.  Inhoud  van  de  regels   • C.  Sanctionering  van  schendingen   §3.  Doelstellingen  van  het  strafprocesrecht   • A.  Waarheidsvinding   • B.  Bescherming  van  de  individuele  grondrechten   • C.  Onderlinge  afweging  van  waarheidsvinding  en  individuele  grondrechten     Hoofdstuk  2:  Accusatoire  en  inquisitoire  rechtspleging   §1.  Principe   • De  accusatoire  rechtspleging   • De  inquisitoire  rechtspleging   §2.  Praktijk     Hoofdstuk  3:  Verloop  van  het  strafproces   §1.  Het  vooronderzoek   • A.  Opsporingsonderzoek  en  gerechtelijk  onderzoek   • B.  Kenmerken  van  het  vooronderzoek   o (1)  Het  geheim  karakter  van  het  vooronderzoek   o (2)  Het  niet-­‐tegensprekelijke  karakter  en  sturing  van  vooronderzoek   o (3)  Het  schriftelijk  karakter  van  het  vooronderzoek   §2.  Het  onderzoek  ten  gronde   • (1)  Openbaarheid  van  terechtzitting  en  uitspraak   • (2)  Het  tegensprekelijk  karakter  van  de  procedure   • (3)  Mondeling  karakter  van  de  rechtspleging     Hoofdstuk  4:  Actoren  in  het  strafproces   §1.  De  verdachte   • A.  Situering   • B.  De  verschillende  statuten  van  verdachte   • C.  De  advocaat   §2.  Het  slachtoffer   • A.  Situering   • B.  De  verschillende  statuten  van  het  slachtoffer   §3.  De  burgerlijk  aansprakelijke  partij   §4.  De  (vrijwillig  of  gedwongen)  tussenkomende  partij   §5.  De  politie   • A.  Situering   • B.  Taken  van  de  politie   • C.  Statuut  van  de  politie   • D.  Toezicht  op  de  politiediensten   • E.  Internationale  politiediensten   • F.  Staatsveiligheid    

2  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§6.  Het  openbaar  ministerie   • A.  Taken  van  het  openbaar  ministerie   • B.  Statuut  van  het  openbaar  ministerie   • C.  Overzicht   • D.  Toezicht  op  het  openbaar  ministerie   §7.  De  onderzoeksrechter   • A.  Situering   • B.  Taken  van  de  onderzoeksrechter   • C.  Statuut  van  de  onderzoeksrechter   • D.  Toezicht  op  de  onderzoeksrechter   §8.  De  onderzoeksgerechten   • A.  Situering   • B.  De  raadkamer   • C.  De  kamer  van  inbeschuldigingstelling   §9.  De  vonnisgerechten   • A.  Taak  van  de  vonnisgerechten   • B.  Het  statuut  van  de  rechter   • C.  Toezicht  op  rechters   • D.  Indeling  van  de  vonnisgerechten   • E.  Samenstelling  en  bevoegdheid  van  de  vonnisgerechten   §10.  Strafuitvoeringsrechtbanken   • A.  Samenstelling   • B.  Bevoegdheid   §11.  Justitieassistenten  en  justitiehuizen     Hoofdstuk  5:  Beleidsorganen  in  het  strafprocesrecht   §1.  De  minister  van  justitie   §2.  Het  college  van  procureurs-­generaal   §3.  De  procureur  des  Konings   §4.  De  raad  van  de  procureurs  des  Konings    

Titel  4:  Strafprocesrecht     Deel  I:  De  rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken  

  Hoofdstuk  1:  Algemene  begrippen   §1.  Begrip  en  oorsprong   §2.  Toepassingsgebied  rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken   • A.  Rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken   • B.  Het  begrip  “strafzaak”   • C.  De  rechten  van  de  verdediging  in  de  verschillende  fasen  van  de   strafrechtspleging     Hoofdstuk  2:  Overzicht   §1.  Recht  op  toegang  tot  de  rechter   • A.  Betekenis   • B.  Recht  op  toegang  tot  de  bevoegde  rechter   • C.  Recht  op  een  onafhankelijk  en  onpartijdig  rechter      

3  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§2.  Het  recht  op  een  eerlijk  proces   • A.  De  “gelijkheid  van  wapens”  (equality  of  arms)   • B.  Recht  op  een  eerlijke  bewijsvoering   • C.  Onmiddelijkheidsbeginsel   §3.  Recht  op  een  openbaar  proces   • A.  Begrip   • B.  Interne  openbaarheid   • C.  Externe  openbaarheid   §4.  Recht  op  de  behandeling  van  zijn  zaak  binnen  een  redelijke  termijn   • A.  Begrip   • B.  Begin-­‐  en  eindpunt   • C.  Criteria  ter  beoordeling  van  de  redelijkheid  van  de  duur  van  het  proces   • D.  Sanctie  bij  overschrijding  van  de  redelijke  termijn   §5.  Recht  niet  gedwongen  te  worden  tegen  zichzelf  te  getuigen   • A.  Principe   • B.  Toepassingen   • C.  Het  zwijgrecht  in  België   §6.  Vermoeden  van  onschuld   • A.  Vermoeden  van  onschuld  en  bewijslast   • B.  Vermoeden  van  onschuld  en  de  uitspraak  over  de  grond  van  de  zaak   • C.  Vermoeden  van  onschuld  en  materieel  strafrecht   §7.  Het  recht  op  verdediging   • A.  Recht  op  informatie  over  de  beschuldigingen   • B.  Recht  op  voldoende  tijd  en  faciliteiten  ter  voorbereiding  van  de  verdediging   • C.  Recht  zich  te  verdedigen  of  de  bijstand  te  hebben  van  een  raadsman   • D.  Recht  getuigen  te  (doen)  ondervragen   • E.  Recht  op  kosteloze  bijstand  van  een  tolk  (Art.  6(3)e)   • F.  Recht  op  hoger  beroep   • G.  Recht  op  een  effectief  rechtsmiddel   • H.  Ne  bis  in  idem     Hoofdstuk  3:  Wettelijke  waarborgen  bij  beperkingen  van  bepaalde  grondrechten   §1.  Recht  op  persoonlijke  vrijheid   §2.  Recht  op  eerbiediging  van  de  private  levenssfeer    

Deel  II:  De  vorderingen  die  uit  het  misdrijf  voortvloeien     Hoofdstuk  1:  De  strafvordering   §1.  Algemene  beginselen   • A.  Strafvordering  en  vervolging   • B.  Strafvordering,  burgerlijke  vordering  en  tuchtvordering   §2.  Personen  die  de  strafvordering  uitoefenen   • A.  Principe   • B.  Ambtenaren  openbaar  ministerie  die  de  strafvordering  uitoefenen   • C.  Uitzonderingen   • D.  Bevoegdheidsconflicten          

4  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§3.  Wijze  waarop  de  strafvordering  wordt  uitgeoefend   • A.  Beleid  inzake  de  strafvordering   • B.  Vervolging   • C.  Niet-­‐vervolging:  Het  sepot  (Rangschikking  zonder  gevolg)   • D.  Buitengerechtelijke  afhandeling  door  het  parket     §4.  Personen  tegen  wie  de  strafvordering  wordt  uitgeoefend   • A.  Principe   • B.  De  immuniteiten   • C.  Bijzondere  regels  voor  bepaalde  categorieën  van  personen   §5.  (Extra)territoriale  gelding  van  de  strafvordering   • A.  Misdrijven  op  Belgisch  grondgebied  gepleegd   • B.  Misdrijven  in  het  buitenland  gepleegd   §6.  Prejudiciële  vragen  en  prejudiciële  geschillen   • A.  Prejudiciële  vragen   • B.  Prejudiciële  geschillen   §7.  Verval  van  de  strafvordering   • A.  De  opheffing  of  vernietiging  van  de  strafwet  (Art.  2  al.  2  Sw.)   • B.  Amnestie   • C.  De  klachtafstand  bij  klachtmisdrijven   • D.  De  dood  van  de  verdachte     • E.  De  verjaring  (Art.  21-­‐25  VTSv.)   • F.  Het  rechterlijk  gewijsde   • G.  De  buitengerechtelijke  afhandeling     Hoofdstuk  2:  De  burgerlijke  vordering   §1.  Algemene  beginselen   §2.  Personen  die  de  burgerlijke  vordering  uitoefenen   • A.  Personen  die  rechtstreeks  door  het  misdrijf  werden  benadeeld   • B.  Uitzonderlijk:  verenigingen  en  instellingen  van  openbaar  nut   §3.  Personen  tegen  wie  de  burgerlijke  vordering  wordt  uitgeoefend   • A.  De  verdachte   • B.  De  burgerlijk  aansprakelijke   • C.  De  rechtsopvolgers  van  de  verdachte   §4.  Gevallen  waarin  geen  burgerlijke  partijstelling  mogelijk  is   §5.  Voorwerp  van  de  burgerlijke  vordering   §6.  Wijze  waarop  de  burgerlijke  vordering  wordt  uitgeoefend  

                   

 

5  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Deel  III:  Het  vooronderzoek  in  strafzaken     Hoofdstuk  1:  Wijze  waarop  het  onderzoek  gevoerd  wordt   §1.  Opsporingsonderzoek  en  gerechtelijk  onderzoek   §2.  Wijze  waarop  misdrijven  ter  kennis  komen  van  de  overheid   • A.  Klachten,  aangiften  en  ambtelijke  vaststellingen   • B.  Proces-­‐Verbaal  en  strafdossier   §3.  Wijze  waarop  misdrijven  worden  opgespoord  en  vastgesteld   • A.  Situering   • B.  Permissieve  regel,  legaliteit  en  loyauteit   • C.  Sanctionering  van  onregelmatige  opsporingshandelingen   • D.  Opsporing  en  vaststelling  van  misdrijven  en  het  EVRM     Hoofdstuk  2:  Personen  belast  met  de  opsporing  en  vaststelling  van  misdrijven   §1.  Algemene  beginselen   §2.  De  leidinggevende  magistraten   • A.  Het  openbaar  ministerie  (enerzijds)     • B.  De  onderzoeksrechter  (anderzijds    gerechtelijk  onderzoek)   §3.  De  politiediensten   • A.  Opsporingstaken  van  de  geïntegreerde  politiedienst   • B.  Verhouding  leidinggevende  magistraten  politiediensten     Hoofdstuk  3:  Het  opsporingsonderzoek   §1.  Begrip   §2.  De  heterdaadprocedure   • A.  Verrichtingen  bij  betrapping  op  heterdaad   • B.  “Gewone”  verrichtingen     §3.  De  proactieve  recherche   • A.  Algemeen   • B.  Voorwaarden  (Art.  28bis  §2  Sv.)   §4.  De  bijzondere  opsporingsmethoden   • A.  Algemeen   • B.  Wettelijke  regeling   §5.  Het  “kaapluk-­onderzoek”   §6.  Afsluiting  van  het  opsporingsonderzoek   • A.  Niet-­‐vervolging:  Sepot,  minnelijke  schikking  of  bemiddeling   • B.  Vordering  tot  onderzoek   • C.  Dagvaarding  of  oproeping  voor  het  vonnisgerecht     Hoofdstuk  4:  Het  gerechtelijk  onderzoek   §1.  Begrip   §2.  Taakomschrijving  van  de  onderzoeksrechter   §3.  Saisine  van  de  onderzoeksrechter   • A.  Wijze  waarop  de  onderzoekrechter  geadiëerd  wordt   • B.  Omvang  van  de  saisine   • C.  Gevolgen  van  de  saisine          

6  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§4.  Verhouding  onderzoeksrechter  -­  procureur  des  Konings   • A.  Situering     • B.  Vorderingen  van  de  procureur  des  Konings  ten  aanzien  van  de   onderzoeksrechter   • C.  Rechtsmiddelen   §5.  Rechten  inverdenkinggestelde,  burgerlijke  partij  en  derde-­beslagene  tijdens   het  gerechtelijk  onderzoek   • A.  Het  recht  inzage  te  vragen  in  het  strafdossier  (Art.  61ter  Sv.)   • B.  Het  strafrechtelijk  kortgeding  (Art.  28sexies,  61quater  en  61sexies  Sv.)   • C.  Het  recht  bijkomende  onderzoekshandelingen  te  vragen  (Art.  61quinquies  Sv.)   §6.  Afsluiting  van  het  gerechtelijk  onderzoek:  de  regeling  van  de  rechtspleging   • A.  Situering   • B.  Procedure   • C.  Procedure  voor  de  raadkamer   • D.  Mogelijke  beslissingen  van  de  raadkamer     • E.  Rechtsmiddelen  tegen  de  beschikking  over  de  rechtspleging   §7.  Controle  door  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling   • A.  Ambtshalve  toezicht  op  het  verloop  van  de  gerechtelijke  onderzoeken   • B.  Toezicht  op  langdurige  onderzoeken   • C.  Toezicht  op  de  regelmatigheid  van  de  rechtspleging     Hoofdstuk  5:  Onderzoeksverrichtingen   §1.  Het  opnemen  van  klachten  en  aangiften     §2.  Identiteitscontroles  en  houden  van  gegevensbestanden   • A.  Verzamelen  van  informatie   • B.  Houden  van  een  gegevensbestand   • C.  Misdaadanalyses   §3.  Plaatsbezoek  (Belangrijke  fase)   §4.  Observatie   §5.  Ondervraging  van  de  verdachte   • A.  Minimumrechten  ondervraagde  persoon   • B.  Ondervraging  verdachte  binnen  opsporingsonderzoek   • C.  Ondervraging  verdachte  binnen  gerechtelijk  onderzoek   • D.  Ondervraging  met  behulp  van  audiovisuele  media   • E.  De  vrijheidsberoving  van  de  verdachte   §6.  Inverdenkingstelling  van  de  verdachte   • A.  Principe   • B.  Rechten  inverdenkinggestelde   • C.  Impliciete  inverdenkingstelling   • D.  Inverdenkingstelling  en  loyauteitsplicht   §7.  Getuigenverhoor   • A.  Getuigenverhoor  binnen  het  raam  van  een  opsporingsonderzoek   • B.  Getuigenverhoor  binnen  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek   • C.  Anonieme  getuigen   • D.  Bedreigde  getuigen     • E.  Verhoor  met  behulp  van  audiovisuele  media   §8.  Inwinnen  gegevens  bankrekeningen  en  banktransacties  en  bevriezen  van   banktegoeden    

 

7  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§9.  Deskundigenonderzoek   • A.  Het  deskundigenonderzoek  binnen  het  raam  van  een     • B.  Het  deskundigenonderzoek  binnen  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek   §10.  DNA-­onderzoek   • A.  DNA-­‐onderzoek  in  het  raam  van  een  opsporingsonderzoek   • B.  DNA-­‐onderzoek  in  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek   §11.  Inobservatiestelling   §12.  Fouillering   §13.  Onderzoek  aan  het  lichaam   §14.  Huiszoeking   • A.  Begrip  en  grondslag   • B.  Grond-­‐  en  vormvoorwaarden   • C.  Huiszoeking  bij  betrapping  op  heterdaad   • D.  Huiszoeking  met  toestemming  van  de  bewoner  van  het  huis   • E.  Beperkingen   §15.  Andere  “zoekingen”   §16.  Inkijkoperatie   §17.  Inbeslagneming   • A.  Algemeen   • B.  Zaken  die  in  beslag  kunnen  worden  genomen   • C.  Kunnen  zaken  die  zich  bevinden  bij  een  derde  worden  in  beslag  genomen?   • D.  Zaken  die  niet  in  beslag  kunnen  worden  genomen   • E.  Beheer  van  in  beslag  genomen  goederen   • F.  Inbeslagneming  van  onroerende  goederen   §18.  Databeslag  en  netwerkzoeking   • A.  Databeslag  (Art.  39bis  Sv.)   • B.  Netwerkzoeking  (Art.  88ter  Sv.)   §19.  Uitgestelde  tussenkomst,  gecontroleerde  aflevering  en  gecontroleerde     doorlevering   • A.  Uitgestelde  tussenkomst  (Art.  40bis  Sv.)   • B.  gecontroleerde  aflevering  en  doorlevering   §20.  Schending  briefgeheim   • A.  Het  onderscheppen  van  post  (Art.  46ter  Sv.)   • B.  Lezen  van  post  (Art.  88sexies  Sv.)   §21.  Identificatie  telefoonnummers  en  opsporen  &  lokaliseren  van     telecommunicatie   • A.  Algemeen  kader   • B.  Identificatie  van  telefoonnummers   • C.  Opsporen  of  lokaliseren  van  telecommunicatie   §22.  Afluisteren  van  privé(tele)communicatie   • A.  Situering   • B.  Beschermde  communicaties   • C.  Grondvoorwaarden  (Art.  90ter  Sv.)   • D.  Personen,  zaken  en  plaatsen  die  het  voorwerp  van  een  afluistermaatregel   kunnen  uitmaken  (Art.  90ter  §1  al.  3  Sv.)   • E.  Vormvoorwaarden  (Art.  90quater  Sv.)   • F.  Duur  van  de  maatregel   • G.  Afluistering  en  het  beroepsgeheim   • H.  Praktische  uitvoering  van  de  maatregel  

 

8  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§23.  Bijzondere  opsporingsmethoden   • A.  Algemeen   • B.  Stelselmatige  observatie   • C.  Infiltratie   • D.  Gebruik  van  informanten   §24.  Voorlopige  maatregelen  ten  aanzien  van  rechtspersonen   §25.  Beknopt  voorlichtingsrapport  en  maatschappelijke  enquête     Hoofdstuk  6:  Voorlopige  Hechtenis   §1.  Algemene  beginselen     • A.  Begrip   • B.  Bronnen   o De  Grondwet     o De  wet   o De  mensenrechten     • C.  Kenmerken   o De  voorlopige  hechtenis  is  steeds  uitzonderlijk   o De  voorlopige  hechtenis  is  geen  straf   o De  voorlopige  hechtenis  is  geen  onderzoeksmaatregel   o De  voorlopige  hechtenis  is  steeds  voorlopig   o De  voorlopige  hechtenis  kan  enkel  door  een  rechter  worden  bevolen   • D.  De  voorlopige  hechtenis  en  andere  vrijheidsberovingstitels   o De  bestuurlijke  aanhouding   o De  kortstondige  vrijheidsbeneming  in  het  kader  van  een  fouillering     o De  aanhouding  op  grond  van  het  vattingsbevel   §2.  Arrestatie  (Art.  1  en  2)   • A.  Begrip   o Personen  bevoegd  tot  arrestatie   o Misdrijven  vatbaar  voor  arrestatie   o Rechten  van  de  gearresteerde   • B.  De  termijn  van  24  uur   o Oorspronkelijke  termijn     o Bevel  tot  verlenging   §3.  Bevel  tot  medebrenging  (Art.  3  en  4)   §4.  Aanhoudingsbevel  (Art.  16)   • A.  Grondvoorwaarden   o Er  moeten  ernstige  schuldaanwijzingen  zijn   o Het  feit  moet  strafbaar  zijn  met  een  gevangenisstraf  van  1  jaar  of  meer   o De  aanhouding  moet  volstrekt  noodzakelijk  zijn  en  de  wettelijke  redenen   voor  de  verlening  van  een  aanhoudingsbevel  moeten  aanwezig  zijn   • B.  Vormvoorwaarden   o De  ondervraging  door  de  onderzoeksrechter   o Het  aanhoudingsbevel  moet  gemotiveerd  zijn   o Het  aanhoudingsbevel  moet  binnen  de  24uur  aan  de  verdachte  worden   betekend   §5.  Verbod  van  vrij  verkeer  (Art.  20  al.  2)   §6.  Opheffing  aanhoudingsbevel  (Art.  25)   §7.  Aanhoudingsbevel  ten  aanzien  van  een  in  vrijheid  gelaten  of  gestelde     verdachte  

 

9  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§8.  Rechterlijk  toezicht  op  de  voorlopige  hechtenis   • A.  Art.  5  EVRM   • B.  Rechtsmiddelen  tegen  het  aanhoudingsbevel   • C.  Handhaving  van  het  aanhoudingsbevel  door  de  raadkamer   o Draagwijdte  van  de  controle     o Procedure   o Rechtsmiddelen   §9.  Voorlopige  hechtenis  en  regeling  van  de  rechtspleging   §10.  Onmiddellijke  aanhouding  ter  terechtzitting   §11.  Alternatieven  voor  de  voorlopige  hechtenis   • A.  Vrijheid  en  invrijheidstelling  onder  voorwaarden   o Voorwaarden  waaraan  de  vrijheid  of  invrijheidstelling  onder   voorwaarden  moet  voldoen     o Voorwaarden  die  kunnen  worden  opgelegd   o Toezicht  op  de  naleving  van  de  voorwaarden   o Rechtsmiddelen   • B.  Vrijheid  of  invrijheidstelling  met  borgsom   §12.  Onwerkzame  hechtenis   • A.  Onrechtmatige  hechtenis   • B.  Onwerkdadige  hechtenis   §13.  Het  Europees  aanhoudingsbevel   • A.  Begrip   • B.  Bronnen   • C.  Vormvoorwaarden  en  verband  met  het  feit  waarvoor  de  overlevering  wordt   gevraagd   o Drempelstraf:  12  maanden   o Dubbele  incriminatie   o Dubbele  jurisdictie  en  dubbele  verjaring?   o Litispendentie  in  de  staat  van  tenuitvoerlegging   o Politieke  misdrijven:  niet  langer  een  beletsel   • D.  Voorwaarden  in  verband  met  de  gezochte  persoon   o Nationaliteit:  niet  langer  een  beletsel   o Minderjarigen  worden  niet  overgeleverd   • E.  Voorwaarden  in  verband  met  de  rechtsbedeling  in  de  verzoekende  staat   o Discriminatieclausule   o Respect  voor  mensenrechten   o De  doodstraf  en  de  levenslange  gevangenisstraf   • F.  Andere  weigeringsgronden    2  verplichte  weigeringsgronden   o Amnestie   o Ne  bis  in  idem   • G.  Procedure   o Gewone  procedure   o Procedure  in  geval  van  instemming   o Specialiteit    

Deel  IV:  Het  onderzoek  ter  terechtzitting     Examen      

10  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Titel  3:  Algemene  beginselen  strafprocesrecht    

Hoofdstuk  1:  Definitie  

  §1.  Begrip     • Het  strafprocesrecht  is  het  geheel  der  rechtsregels  betreffende  de  opsporing,   vervolging  en  berechting  van  personen  die  ervan  worden  verdacht  een  misdrijf   gepleegd  te  hebben.  Het  beschrijft  de  vormvoorschriften  en  bepaalt  de  positie   van  de  verschillende  actoren  in  het  strafproces  (de  overheid,  de  verdachte,  het   slachtoffer,…)     • In  het  strafprocesrecht  wordt  het  materieel  strafrecht  gerealiseerd.  Zonder   afdwinging  zijn  rechtsregels  immers  zinloos     • Synoniemen  voor  strafprocesrecht:  Formeel  strafrecht,  strafrechtspleging,   strafvordering     §2.  Onderscheid  tussen  materieel  en  formeel  strafrecht     • A.  Personen  tot  wie  de  regels  gericht  zijn   o De  regels  van  het  materieel  strafrecht  zijn  tot  de  gehele  bevolking  gericht   (Burgers  en  overheid)   o De  regels  van  het  strafprocesrecht  richten  zich  in  de  eerste  plaats  tot  de   overheid  (de  personen  die  met  de  toepassing  van  het  strafprocesrecht   belast  zijn)    De  politie,  de  staande  en  zittende  magistratuur    Het  inquisitoir  karakter  van  het  strafprocesrecht:  Het  strafproces   wordt  beschouwd  als  een  proces  tussen  de  gemeenschap  en  de   verdachte     • B.  Inhoud  van  de  regels   o Inhoudelijk  vallen  de  regels  van  het  materieel  strafrecht  op  door  hun   ‘vanzelfsprekendheid’    Ze  beschermen  een  reeks  fundamentele  waarden   (Je  mag  niet  doden,  slaan  of  stelen,  …)   o De  meeste  regels  van  het  strafprocesrecht  hebben  die   vanzelfsprekendheid  niet.  Ze  zijn  meestal  niet  aan  bepaalde  waarden   gekoppeld  en  berusten  vaak  op  de  afweging  van  verschillende  belangen    De  inhoud  is  vaak  “diffuus”  en  makkelijker  vatbaar  voor   verandering     • C.  Sanctionering  van  schendingen   o De  sanctionering  van  schending  van  regels  van  het  materieel  strafrecht  is   vrij  eenvoudig:  op  elk  misdrijf  staat  een  straf.   o De  schending  van  een  strafprocesrechtelijke  norm  wordt  anders   gesanctioneerd.  De  wet  bepaalt  zelden  wat  de  precieze  sanctie  is  (de   wetgever  ging  ervan  uit  dat  de  professionelen  de  wet  wel  zouden  volgen.   De  rechtspraak  speelt  hier  dan  ook  een  belangrijke  rol  en  houdt  onder  

 

11  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

meer  rekening  met  de  vraag  of  de  rechten  van  de  verdediging  geschonden   zijn.  Een  aantal  sancties  zijn  denkbaar:      De  proceshandeling  of  het  hele  proces  kan  nietig  zijn.      Soms  moet  de  rechter  een  onrechtmatig  verkregen  bewijsstuk   buiten  zijn  beschouwingen  houden    Soms  wordt  de  strafvordering  onontvankelijk    Soms  is  er  helemaal  geen  sanctie    Soms  is  de  sanctie  onzeker  (nog  niet  duidelijk)     §3.  Doelstellingen  van  het  strafprocesrecht     • In  het  strafproces  staan  verschillende  belangen  tegenover  elkaar:   o Het  belang  van  de  gemeenschap  (bestraffing  van  de  criminaliteit)   o Het  belang  van  het  slachtoffer  (schadevergoeding)   o Het  belang  van  de  verdachte  (eerlijk  proces)     o   Het  strafproces  heeft  de  ontdekking  van  de  waarheid  tot  doel,  maar   deze  waarheidsvinding  mag  echter  niet  tot  stand  komen  met  miskenning   van  de  individuele  grondrechten     o   Dubbele  finaliteit:    De  waarheidsvinding  (A)    De  bescherming  van  de  individuele  grondrechten  (B)     Het  is  de  taak  van  het  strafprocesrecht  om  deze,  vaak  tegenstrijdige   belangen  met  elkaar  te  verzoenen     • A.  Waarheidsvinding   o Het  strafrecht  maakt  deel  uit  van  het  publiek  recht:  het  conflict  dat   ontstaat  ten  gevolge  van  het  plegen  van  een  strafbaar  feit  wordt  gezien  als   een  conflict  tussen  de  gemeenschap  en  de  dader,  niet  als  een  conflict   tussen  dader  en  slachtoffer    De  invalshoek  van  waaruit  de  regels  van  het   strafprocesrecht  zijn  opgesteld,  is  voornamelijk  die  van  het  openbaar   belang   o Het  strafproces  in  zijn  geheel  (opsporing  en  vervolging  van  misdrijven,   berechting  van  de  daders)  heeft,  vanuit  dit  perspectief,  als  voornaamste   doel  de  waarheidsvinding     • B.  Bescherming  van  de  individuele  grondrechten   o Vanuit  de  optiek  van  de  individuele  burger  heeft  het  strafprocesrecht  een   andere  functie    De  eerbied  voor  de  individuele  grondrechten   o In  het  kader  van  de  waarheidsvinding  worden  aan  de  overheid  belangrijke   bevoegdheden  toegekend  die  een  verregaande  beperking  van  bepaalde   grondrechten  kunnen  inhouden  (niet  enkel  ten  aanzien  van  personen  die   ervan  verdacht  worden  een  misdrijf  te  hebben  gepleegd,  maar  tevens  ten   aanzien  van  derden)    Het  beschermde  belang  is  hier  dus  ruimer  dan  de   loutere  “rechten  van  de  verdediging”  in  strafzaken    

 

12  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o De  rechten  van  de  verdediging  gelden  specifiek  voor  personen  die   vervolgd  worden  wegens  een  misdrijf    Art.  6  EVRM  en  Art.  14  I.V.B.P.R  (voornaamste  rechtsbronnen)     C.  Onderlinge  afweging  van  waarheidsvinding  en  individuele  grondrechten   o Het  strafprocesrecht  probeert  deze  belangen  te  verzoenen.  Dat  is  een   delicate  evenwichtsoefening.  Gedurende  de  19e  en  de  eerste  helft  van  de   20e  eeuw  stond  de  waarheidsvinding  centraal.  Sinds  de  totstandkoming     van  het  EVRM  is  er  meer  aandacht  voor  de  bescherming  van  de   individuele  grondrechten,  dat  een  zelfstandig  doel  van  het   strafprocesrecht  is  geworden     o De  voornaamste  waarborg    Het  wettelijk  kader  van  het   overheidsoptreden    De  beperking  van  grondrechten  moet  steeds  op  wettelijke  basis   berusten    Art.  12  GW    Vervolging  kan  slechts  plaatsvinden  in  de  gevallen   die  de  wet  bepaalt  en  in  de  vorm  die  zij  voorschrijft     o EVRM    Het  volstaat  vandaag  niet  meer  dat  het  overheidsoptreden  op   wettelijke  basis  berust.  De  wet  moet  in  vele  gevallen  zekere  voorwaarden   vervullen  opdat  de  inbreuk  op  individuele  grondrechten  zou  geoorloofd   zijn    Vrijheidsberoving    Huiszoeking     o   De  belangen  van  de  burger  in  het  algemeen  (grondrechten),  en   van  de  verdachte  in  het  bijzonder  (rechten  van  de  verdediging)   wegen  meer  door  in  het  strafproces  dan  voorheen.  Het  belang  van  de   waarheidsvinding  zal  dus  in  bepaalde  gevallen  hiervoor  moeten   wijken     o De  concrete  afweging  van  het  belang  van  de  waarheidsvinding  en  dat  van   de  bescherming  van  de  grondrechten  gebeurt  door  de  rechtspraak.  In   deze  onderlinge  afweging  kan  men  een  slingerbeweging  vaststellen.    Oorspronkelijk  primeerde  het  belang  van  de  waarheidsvinding    Onder  invloed  van  de  internationale  ontwikkeling  van  de   mensenrechten  (sinds  de  jaren  ’60)  is  het  belang  van  de   bescherming  van  de  grondrechten  centraal  komen  te  staan      Een  deel  van  de  rechtsleer  en  een  groot  deel  van  de  publieke  opinie   wijst  op  een  te  groot  formalisme  (overprocessualisering)  dat  tot   maatschappelijk  ongewenste  resultaten  leidt  (zoals  de  vrijlating   van  verdachten  waarvan  de  schuld  quasi-­‐vaststond)            

13  

JVD  

  



                                         

 

Strafprocesrecht  

In  de  rechtspraak  is  een  tegenreactie  merkbaar    De   Antigoonrechtspraak  (Hof  van  Cassatie)  heeft  de  sanctionering  van   onregelmatigheden  begaan  bij  de  bewijsvoering  aanzienlijk   versoepeld   • Waar  vroeger  dit  onrechtmatig  bewijs  steeds  onbruikbaar   werd  in  het  strafproces,  werd  de  regel  in  2003  omgedraaid.   Onrechtmatig  bewijs  moet  door  de  strafrechter  enkel  nog  in   3  hypothesen  buiten  beschouwing  worden  gelaten   o Wanneer  de  miskende  vormvoorwaarde  op  straffe   van  nietigheid  is  voorgeschreven   o Wanneer  de  begane  onrechtmatigheid  de   betrouwbaarheid  van  het  bewijs  heeft  aangetast   o Wanneer  het  gebruik  van  het  bewijs  in  strijd  is  met   het  recht  op  een  eerlijk  proces     Recente  evoluties  (tegen  terrorisme  en  georganiseerde   criminaliteit)   • Anti-­‐terroristische  wetgeving  waardoor  de  rechten  van  de   verdediging  wordt  beperkt   o “Speciale”  Politietechnieken  zoals  infiltratie  en  het   gebruik  van  undercoveragenten  

14  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  2:  Accusatoire  en  inquisitoire  rechtspleging     §1.  Principe     • De  accusatoire  rechtspleging   o Horizontale  processtructuur    De  aanklager  en  de  verdediging  staan   op  gelijke  voet  en  vechten  met  “gelijke  wapens”  (equality  of  arms)     o Passieve  rol  van  de  rechter    Hij  moet  in  hoofdzaak  erop  toezien  dat  de   procedure  correct  verloopt  en  dat  de  partijen  het  proces  fair  spelen    De  taak  van  de  rechter  bestaat  erin,  na  het  aanhoren  van  de   argumenten  van  beide  partijen,  te  beslissen  welke  van  beide   juridisch  “gelijk”  heeft     o Een  accusatoir  proces  is  volledig  openbaar,  zowel  ten  aanzien  van  de   partijen  als  ten  aanzien  van  het  publiek     • De  inquisitoire  rechtspleging   o Verticale  processtructuur    De  overheid  weegt  door  op  de   procesvoering  en  bepaalt  het  procesverloop    Er  is  een  openbare  aanklager,  die  niet  namens  het  slachtoffer  maar   ambtshalve,  namens  de  gemeenschap  optreedt     o Actieve  rol  van  de  rechter    Zijn  bestaat  erin  “de  waarheid”  te   ontdekken    Verregaande  bevoegdheden    Actieve  leiding  van  het  proces     o Geheim  en  niet-­tegensprekelijk  karakter        Geheim    Achter  gesloten  deuren  (noch  de  verdachte,  noch  het   publiek  is  op  de  hoogte  van  het  verloop  van  het  onderzoek)    Niet-­‐tegensprekelijk    De  beklaagde  wordt  niet  de  mogelijkheid   geboden  om  de  tegen  hem  verzamelde  bewijzen  te  weerleggen  en   de  argumenten  voor  zijn  verdediging  naar  voren  te  brengen.  De   verdachte  wordt  beschouwd  als  het  “object”  van  de  rechtspleging,   niet  als  drager  van  rechten     §2.  Praktijk     • Zuiver  accusatoire  of  inquisitoire  procedures  komen  vrijwel  nergens  (meer   voor).  In  de  common  law  is  de  accusatoire  procedure  het  best  bewaard  gebleven.   De  beroepsrechter  heeft  enkel  als  taak  erop  toe  te  zien  dat  de  bewijsvoering   volgens  de  regels  gebeurt.  Die  bewijsvoering  is  volledig  in  handen  van  de   partijen.  De  procedure  in  de  continentale  traditie  was  eerder  inquisitoir     • Vandaag  is  ze  (ook  in  België)  eerder  gemengd.  Aan  het  onderzoek  ten  gronde   gaat  een  vooronderzoek  vooraf  dat  inquisitoir  en  dus  geheim  en  niet-­‐ tegensprekelijk  verloopt.  In  tweede  fase  gebeurt  de  terechtzitting,  die  wel   accusatoir  is.  De  rechter  speelt  dus  een  actievere  rol    

15  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Onder  invloed  van  de  kleine  Franchimont  (1998)    Wijziging  van  de   strafprocedure  om  de  procedure  van  het  vooronderzoek  weg  te  trekken  van  het   inquisitoire     • De  grote  Franchimont  heeft  het  niet  gehaald  (zelfde  doelstelling    Procedure   minder  inquisitoir  maken)    Gesneuveld  in  het  parlement     §3.  Strafrechtshervorming  in  Europa    Niet  kennen   •

 

16  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  3:  Verloop  van  het  strafproces     Het  strafproces  verloopt  in  2  fasen       • Een  geheime  fase    Het  vooronderzoek  (grotendeels  inquisitoir)   • Een  openbare  fase    Het  onderzoek  ten  gronde  (grotendeels  accusatoir)     §1.  Het  vooronderzoek     • Het  vooronderzoek  is  de  fase  die  het  onderzoek  ter  terechtzitting  vooraf  gaat  en   waarin  gepoogd  wordt  de  verdachte  te  identificeren  en  na  te  gaan  of  er   voldoende  bezwaren  tegen  hem  bestaan.  Over  de  grond  van  de  zaak  wordt  in   deze  fase  nog  geen  uitspraak  gedaan.  De  onderzoeksverrichtingen  tijdens  het   vooronderzoek  zijn  “voorlopig”.       • A.  Opsporingsonderzoek  en  gerechtelijk  onderzoek   o Het  vooronderzoek  kan  de  vorm  aannemen  van  een  opsporingsonderzoek   of  van  een  gerechtelijk  onderzoek     o Het  opsporingsonderzoek  is  het  onderzoek  dat  wordt  gevoerd  door  de   procureur  des  Konings  en  zijn  hulpofficieren  (zonder  tussenkomst  van  de   onderzoeksrechter).  Een  opsporingsonderzoek  kan  worden  afgesloten   met  een  beslissing  tot  niet-­‐vervolging  of  met  een  dagvaarding  voor  het   vonnisgerecht.  Meer  dan  90%  van  de  zaken  wordt  op  deze  manier   afgehandeld.   o Het  opsporingsonderzoek  kan  ook  met  een  buitengerechtelijke  afdoening   worden  besloten:    Een  minnelijke  schikking  (Art.  216bis  Sv.)    Een  bemiddeling  (Art.  216ter  Sv.)     o Het  gerechtelijk  onderzoek  wordt  gevoerd  door  de  onderzoeksrechter,   op  vordering  van  de  procureur  des  Konings.  Dat  gebeurt  voor  de  zwaarste   misdrijven,  waarbij  dwangmaatregelen  (zoals  een  huiszoeking  of   telefoontap)  moeten  gebeuren  die  de  procureur  niet  zelf  kan  bevelen.     • B.  Kenmerken  van  het  vooronderzoek   o Het  vooronderzoek  is  geheim  (1),  niet-­‐tegensprekelijk  (2)  en  schriftelijk   (3).  Het  vooronderzoek  heeft  dus  een  uitgesproken  inquisitoir  karakter.   Dit  inquisitoir  karakter  wordt  afgezwakt  door  de  kleien  Franchimont  van   12  maart  1998     (1)  Het  geheim  karakter  van  het  vooronderzoek   • Het  vooronderzoek  is  in  principe  geheim   o Art.  28quinquis  §1  Sv.    Opsporingsonderzoek   o Art.  57  §1  Sv.    Gerechtelijk  onderzoek              

17  

JVD   •

•

•

   

 

 

Strafprocesrecht  

Doel   o Enerzijds  ervoor  zorgen  dat  het  onderzoek  niet  wordt  gedwarsboomd   o Anderzijds  vermijden  dat  er  onnodige  publiciteit  aan  de  zaak  zou  worden   gegeven,  wat  nadelig  zou  kunnen  zijn  voor  de  verdachte     Draagwijdte   o Interne  openbaarheid  (t.a.v.  verdachte  en  slachtoffer)    De  verdachte  is  niet  aanwezig  bij  de  onderzoeksverrichtingen  en   heeft  in  deze  fase  van  het  onderzoek  geen  inzage  in  het   strafdossier.  Hetzelfde  geldt  voor  zijn  advocaat  en  voor  het   slachtoffer     o Milderingen  op  de  interne  openbaarheid  (door  Wet  Franchimont)    Iedereen  die  wordt  ondervraagd  heeft  recht  op  een  gratis  kopie   van  zijn  ondervraging   • Art.  28quinquies  §2  Sv.   • Art.  57  §2  Sv.      (Beperkte)  inzage  in  het  strafdossier    Art.  61ter  Sv.     o Externe  openbaarheid  (t.a.v.  het  publiek/media  en  pers)    Alle  onderzoeksverrichtingen  en  procedurehandelingen  vinden  in   het  geheim  plaats,  zonder  dat  het  publiek  wordt  toegelaten     o Milderingen  op  de  externe  openbaarheid      Indien  het  openbaar  belang  dit  vereist  kan  de  procureur  des   Konings  persmededelingen  doen   • Art.  28quinquies  §3  Sv.   • Art.  57  §3  Sv.      De  advocaat   • Art.  28quinquies  §4  Sv.   • Art.  57  §4  Sv.       Sanctionering   o Eenieder  die  beroepsmatig  zijn  medewerking  verleent  aan  het  onderzoek   is  tot  geheimhouding  verplicht    Art.  28quinquies  §1  Sv.    Art.  57  §1  Sv.     o Schending  van  deze  verplichting  kan  invloed  hebben  op  de  geheimhouder   (sanctie)  en  op  de  strafprocedure  zelf  (nietigheid  van  bepaalde   opsporingshandelingen)          

18  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Spanningsveld  geheimhouding  en  de  pers   o De  journalist  is  niet  gebonden  door  het  geheime  vooronderzoek,  enkel  de   personen  die  beroepshalve  meewerken  aan  dat  vooronderzoek    De   journalist  is  dus  niet  gebonden  door  de  geheimhoudingsplicht     o Journalisten  hebben  sinds  2005  het  wettelijk  recht  hun   informatiebronnen  te  beschermen    Bronnengeheimhouding     o   Delicate  evenwichtsoefening  tussen  de  geheimhouding  van  het   vooronderzoek  en  het  bronnengeheim  waarop  de  media  zich  kan   beroepen     (2)  Het  niet-­tegensprekelijke  karakter  en  sturing  van  vooronderzoek     • Tijdens  het  vooronderzoek  heeft  de  verdachte  in  principe  niet  het  recht  de  tegen   hem  verzamelde  bewaren  te  weerleggen  en  verweermiddelen  aan  te  voeren.  Hij   zal  deze  mogelijkheid  pas  krijgen  wanneer  de  zaak  aan  de  vonnisrechter  wordt   voorgelegd,  bij  het  onderzoek  ten  gronde     • Mildering  van  dit  principe  t.a.v.  het  gerechtelijk  onderzoek    De  partijen  kunnen   het  onderzoek  mee  sturen  door  aan  de  onderzoeksrechter  specifieke   onderzoeksdaden  te  vragen    Sturing   o Art.  61quinquies  Sv.     (3)  Het  schriftelijk  karakter  van  het  vooronderzoek     • Alle  verrichtingen  tijdens  het  vooronderzoek  zijn  schriftelijk    Van  elke   onderzoeksverrichting  wordt  een  geschrift  (proces-­‐verbaal)  opgemaakt,  dat   wordt  toegevoegd  aan  het  strafdossier.  Dit  strafdossier  vormt  de  basis  voor  het   latere  onderzoek  ter  terechtzitting     • Art.  47bis  Sv.    Regels  opnemen  van  processen-­‐verbaal  van  verhoren     §2.  Het  onderzoek  ten  gronde     • Het  onderzoek  ten  gronde  is  de  onderzoeksfase  waarin  uitspraak  wordt  gedaan   over  de  grond  van  de  zaak.  Er  wordt  nagegaan  of  de  feiten  lastens  de  beklaagde   bewezen  zijn  en  over  de  eventuele  straf.  Het  onderzoek  ten  gronde  vindt  plaats   voor  de  vonnisgerechten,  in  aanwezigheid  van  de  beklaagde,  die  nu  het  openbaar   ministerie  kan  “tegenspreken”     • De  algemene  kenmerken  van  de  procedure  zijn  tegengesteld  aan  die  van  het   vooronderzoek    Het  onderzoek  ten  gronde  is  openbaar  (1),  tegensprekelijk  (2)   en  mondeling  (3)             •

 

19  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

(1)  Openbaarheid  van  terechtzitting  en  uitspraak   • De  openbaarheid  van  de  terechtzitting  en  de  uitspraak  is  door  de  grondwet   gewaarborgd  (Art.  148-­‐149  G.W.)     • Op  de  openbaarheid  van  de  terechtzitting  bestaan  twee  uitzonderingen:   o De  rechter  kan  bevelen  dat  de  zitting  achter  gesloten  deuren  plaatsvindt   als  de  openbare  orde  of  de  goede  zeden  in  gevaar  komen  (Art.  148  G.W.)   o Op  grond  van  Art.  6  EVRM  kan  dat  ook  als  het  privé-­‐leven  van  de  partijen   in  het  gedrang  komt     • Van  het  beginsel  van  de  openbaarheid  van  de  uitspraak  kan  niet  worden   afgeweken  (Art.  149  G.W.)     • De  openbaarheid  geldt  niet  voor  de  onderzoeksgerechten,  tenzij  in  de  gevallen   dat  die  zich  uitspreken  over  de  grond  van  de  zaak  (Art.  9  Wet  Bescherming   Maatschappij;  Art.  6  Probatiewet)     • De  openbaarheid  speelt  op  twee  niveaus:   o Interne  openbaarheid:  De  beklaagde  en  het  slachtoffer  krijgen   automatisch  inzage  in  het  strafdossier     o Externe  openbaarheid:  Voor  de  openbare  opinie  (en  de  pers)  heeft  de   openbaarheid  een  controlefunctie.  Het  laat  het  publiek  toe  toezicht  uit  te   oefenen  op  de  strafrechtspleging.     (2)  Het  tegensprekelijk  karakter  van  de  procedure   • Het  recht  op  tegenspraak  is  de  essentie  van  het  recht  op  verdediging.  Het   onderzoek  verloopt  in  de  vorm  van  een  debat  tussen  de  vervolgende  partij  (het   openbaar  ministerie)  en  verdedigende  partij  (de  beklaagde).  Het  gaat  om  een   recht,  niet  om  een  plicht.  De  beklaagde  kan  verstek  laten  gaan.       • Equality  of  arms      Openbaar  ministerei  en  beklaagde  staan  op  gelijke  voet       • In  de  praktijk  wordt  aan  het  principieel  tegensprekelijk  karakter  van  de   rechtspleging  ten  gronde  afbreuk  gedaan  door  het  grote  gewicht  dat  uitgaat  van   het  strafdossier   o In  de  praktijk  steunt  de  bewijsvoering  ter  terechtzitting  doorgaans   hoofdzakelijk  op  de  stukken  in  het  strafdossier    Dus  op  de  bewijzen  die   tijdens  het  vooronderzoek  op  niet-­‐tegensprekelijke  wijze  vergaard  zijn     De  taak  van  de  vonnisrechter  is  in  grote  mate  herleid  tot  die  van  een   verificatierechter,  die  de  stukken  uit  het  strafdossier  nagaat     (3)  Mondeling  karakter  van  de  rechtspleging   • De  verrichtingen  tijdens  het  onderzoek  ten  gronde  gebeuren  mondeling,  al  wordt   wel  een  proces-­‐verbaal  van  de  terechtzitting  opgesteld  (Art.  155  en  190ter  Sv.)   o Het  openbaar  ministerie  vordert  mondeling   o Onderzoeksverrichtingen,  pleidooien  gebeuren  eveneens  mondeling  

 

20  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  4:  Actoren  in  het  strafproces     §1.  De  verdachte     • A.  Situering   o De  verdachte  is  de  persoon  die  ervan  verdacht  wordt  een  strafbar  feit  te   hebben  gepleegd.  Het  strafproces  draait  volledig  rond  de  verdachte.       • B.  De  verschillende  statuten  van  verdachte   o Tijdens  het  vooronderzoek    Inverdenkinggestelde    Vaak  zal  de  verdachte  bij  het  begin  van  het  onderzoek  een   onbekende  zijn    De  inverdenkinggestelde  is  de  verdachte  tegen  wie  een  formele   aanklacht  werd  geformuleerd,  de  zgn.  inverdenkingstelling  (Art.   61bis  Sv.)   • De  inverdenkingstelling  gebeurt  automatisch  wanneer  het   gerechtelijk  onderzoek  op  naam  van  een  welbepaalde   verdachte  werd  gevorderd   • Wanneer  in  de  loop  van  het  onderzoek  de   onderzoeksrechter  ernstige  aanwijzingen  van  schuld  vindt   tegen  de  verdachte,  is  hij  verplicht  deze  in  verdenking  te   stellen    Het  is  verplicht  voor  zover  er  ernstige   schuldaanwijzingen  zijn    Een  inbeschuldiginggestelde  is  een  verdachte  die  naar  het  Hof  van   Assisen  is  verwezen  door  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling     o Tijdens  het  onderzoek  ter  terechtzitting    Beklaagde  of   beschuldigde    Het  onderscheid  beschuldigde/beklaagde  slaat  op  het  rechtscollege   waarnaar  de  betrokkene  werd  verwezen   • Politierechtbank  of  correctioneel  rechtbank    Beklaagde   • Hof  van  Assisen    Beschuldigde        De  veroordeelde  is  de  persoon  die  veroordeeld  is  door  een  in   kracht  van  gewijsde  getreden  uitspraak     o De  rechten  waarop  de  betrokkene  aanspraak  kan  maken  verschillen      De  rechten  van  de  verdachte  (sensu  stricto)  zijn  zeer  beperkt    De  inverdenkinggestelde  tegen  wie  een  gerechtelijk  onderzoek   loopt  heeft  daarentegen  toegang  tot  talrijke  procedures.   • Bv.  Inzage  in  het  strafdossier  vragen  en  bijkomende   onderzoeken  vorderen    De  beklaagde  en  beschuldigde  beschikken  over  alle  rechten  van   een  volwaardige  procespartij.  Alle  in  Art.  6  EVRM  opgesomde   verdedigingsrechten  zijn  hier  gegarandeerd    De  rechten  van  de  veroordeelde    In  het  raam  van  het   strafuitvoeringsrecht    Het  vermoeden  van  onschuld,  dat   gedurende  gans  het  strafrechtelijk  onderzoek  blijft  bestaan  en  

 

21  

JVD  

 

 

Strafprocesrecht  

toepasselijk  is  op  de  verdachte,  de  inverdenkinggestelde  en   beklaagde/beschuldigde,  geldt  niet  voor  de  veroordeelde  

o Vroeger  kon  de  strafvordering  enkel  tegen  natuurlijke  personen  worden   ingesteld  en  konden  rechtspersonen  nooit  als  verdachte  optreden   o Nu    Art.  2bis  VTSv.    Regelt  de  instelling  van  de  strafvordering  tegen   rechtspersonen     o De  lasthebber  ad  hoc    Wanneer  een  rechtspersoon  samen  met  de  natuurlijke  personen   die  haar  vertegenwoordigen  vervolgd  wordt  voor  dezelfde  of   samenhangende  feiten,  wijst  de  rechtbank,  ambtshalve  of  op   verzoekschrift,  een  lasthebber  ad  hoc  aan  om  de  rechtspersoon  te   vertegenwoordigen  (Art.  2bis  VTSv.)  De  belangen  van  de   rechtspersoon  en  haar  vertegenwoordigers  kunnen  tegenstrijdig   zijn,  waardoor  de  verdachten  de  schuld  zouden  kunnen  afschuiven   op  de  rechtspersoon.     • C.  De  advocaat   o De  advocaat  is  de  vertegenwoordiger  van  de  verdachte.  Samen  vormen  zij   de  verdediging.  De  advocaat  is  de  vertrouwenspersoon  van  de  verdachte   en  de  confidentialiteit  in  hun  betrekking  is  wettelijk  beschermd  (Art.   90sexies,  lid  3  en  Art.  90octies  Sv.)     §2.  Het  slachtoffer     • A.  Situering   o Het  slachtoffer  is  de  persoon  die  rechtstreeks  benadeeld  werd  door  het   misdrijf.  De  aandacht  voor  het  slachtoffer  in  het  strafproces  is  sinds  eind   jaren  ’90  sterk  toegenomen     • B.  De  verschillende  statuten  van  het  slachtoffer   o Het  slachtoffer  in  het  algemeen    Slachtoffervriendelijke  bejegening  (Art.  3bis  VTSv.)   • Zie  ook  het  slachtofferhulpfonds    Als  men  niet  via  de   normale  kanalen  schadevergoeding  kan  krijgen  kan  men   zich  hiertoe  richten    Herstelbemiddeling  tussen  dader  en  slachtoffer   • Art.  3ter  VTSv.   •  ≠  Bemiddeling  in  strafzaken  (Art.  216ter  Sv.)   • Als  dader  en  slachtoffer  ermee  instemmen  kunnen  zij  buiten   de  gerechtelijke  procedure  om  onderhandelen  onder   begeleiding  van  een  erkend  bemiddelaar.  Die  heeft  een   vertrouwelijkheidsplicht  en  ook  alle  gesprekken  en   documenten  die  worden  gebruikt  zijn  vertrouwelijk   • Als  de  partijen  akkoord  gaan,  kunnen  bepaalde  elementen   wel  ter  kennis  gebracht  worden  van  de  gerechtelijke   instanties  (Art.  555  Sv.)   • Bemiddeling  is  mogelijk  in  elke  fase  van  de  strafprocedure  

 

22  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o De  benadeelde  persoon    De  benadeelde  persoon  is  degene  die  verklaart  schade  te  hebben   geleden  door  het  misdrijf  (Art.  5bis  VTSv.)    In  tegenstelling  tot  de  burgerlijke  partij  is  de  benadeelde  persoon   geen  procespartij.  Zijn  rechten  bestaan  vooral  in  het  krijgen  en   geven  van  informatie.  Hij  wordt  op  de  hoogte  gehouden  van  het   verloop  van  de  strafzaak  (seponering,  instellen  gerechtelijk   onderzoek,  bepaling  van  de  rechtsdag,...)     o De  burgerlijke  partij    De  burgerlijke  partij  is  het  rechtstreekse  slachtoffer  dat  het   initiatief  genomen  heeft  om  een  procespartij  te  worden   • Niet  enkel  het  slachtoffer  zelf,  maar  ook  de  rechtsopvolgers   van  het  slachtoffer  kunnen  als  burgerlijke  partij  optreden    De  burgerlijk  vordering  betreft  uitsluitend  de  schadevergoeding    De  burgerlijke  partij  krijgt  dezelfde  rechten  als  de   inverdenkinggestelde  verdachte  (Bv.  Art.  61ter  Sv.).  Dat  vloeit   voort  uit  de  wapengelijkheid    De  burgerlijke  partij  die  ongelijk  haalt,  wordt  veroordeeld  tot  de   gerechtskosten,  zeker  als  ze  zelf  de  zaak  op  gang  heeft  gebracht     §3.  De  burgerlijk  aansprakelijke  partij   • In  het  strafprocesrecht  kan  ook  uitspraak  worden  gedaan  over  de  burgerlijke   vordering  (de  vordering  tot  shcadevergoeding).  Aangezien  soms  andere   personen  dan  de  beklaagde/beschuldigde  burgerrechtelijk  aansprakelijk  kunnen   zijn  (op  basis  van  Art.  1384  BW)  worden  deze  dan  ook  bij  het  proces  betrokken     Dit  zijn  de  burgerlijk  aansprakelijke  partijen     §4.  De  (vrijwillig  of  gedwongen)  tussenkomende  partij   • In  principe  zijn  derden  geen  partij  in  het  strafproces.  De  rechtspraak  aanvaardt   echter  dat  derden  vrijwillig  kunnen  tussenkomen  als  de  wet  aan  de  strafrechter   toelaat  een  sanctie  of  maatregel  lastens  een  derde  uit  te  spreken   • Een  belangrijk  toepassingsgeval  hiervan  is  de  confiscatie  van  zaken  die  aan  een   derde  toebehoren  (Art.  42  Sw.)   • Derden  die  dreigen  het  slachtoffer  te  worden  van  een  verbeurdverklaring  kunnen   zich  daartegen  verzetten  voor  de  strafrechter.  Zij  worden  daartoe  op  de  hoogte   gebracht  van  de  datum  van  rechtsdag  (Art.  5ter  VTSv.)   • Soms  kan  een  derde  ook  gedwongen  worden  tussen  te  komen   o Bv.  Verzekeraars    Die  moeten  tussenkomen  op  vraag  van  de  burgerlijke   partij  of  de  verzekerde  zelf   o Verzekeraars  kunnen  ook  vrijwillig  tussenkomen.  Dat  gebeurt  veelvuldig   in  het  verkeersrecht                

 

23  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§5.  De  politie   • A.  Situering   o De  Wet  Geïntegreerde  Politiedienst  (WGP,  7  december  1998)  vormde  de   bestaande  politiekorpsen  om  tot  een  eenheidspolitie,  gestructureerd  op   twee  niveaus,  een  lokaal  en  een  federaal.   o Vroeger  was  er  de  Rijkswacht,  de  gemeentepolitie  en  de  gerechtelijke   politie     • B.  Taken  van  de  politie   o Politiemensen  hebben  zowel  bestuurlijke  als  gerechtelijke  taken     o Daden  van  bestuurlijke  politie    Daden  van  bestuurlijke  politie  situeren  zich  binnen  het  preventieve   toezicht  dat  door  de  politie  wordt  uitgeoefend.  Het  gaat  onder   meer  om  de  handhaving  van  de  openbare  orde  en  het  voorkomen   van  misdrijven  (Art.  14  Wet  Politieambt)    Preventief  karakter     o Daden  van  gerechtelijke  politie    Daden  van  gerechtelijke  politie  zijn  politieopdrachten  die  ertoe   strekken  misdrijven  op  te  sporen  en  vast  te  stellen  en  hierbij   bewijzen  te  verzamelen  die  eventueel  later  aan  een  rechter  kunnen   worden  voorgelegd  (Art.  15  WPA)    Repressief  karakter   • Reactief   • Proactief        Om  daden  van  gerechtelijke  politie  te  kunnen  uitoefenen  moet  de   politie-­‐  ambtenaar  daartoe  door  de  wet  gemachtigd  zijn  (Art.  8/6,   lid  2  WPA).  Hij  moet  daarvoor  bekleed  zijn  met  de  hoedanigheid   van  officier  van  gerechtelijke  politie    Daarnaast  bestaan  er  ook  hulpofficieren  van  de  procureurs  des   Konings.  Deze  hebben  wat  de  betrapping  op  heterdaad  betreft   dezelfde  bevoegdheden  als  de  procureur  des  koning.  Enkel   hulpofficieren  kunnen  op  bevel  van  de  onderzoeksrechter   huiszoekingen  en  inbeslagnemingen  uitvoeren  (Art.  89bis  Sv.)  en   vorderingen  uitvoeren  met  betrekking  tot  het  afluisteren  van   privécommunicatie  en  telecommunicatie  (Art.  90quater  §3  Sv.)     • C.  Statuut  van  de  politie   o De  nieuwe  politiestructuur    2  niveaus    Lokaal  en  Federaal    Eenheidsstatuut  qua  rekrutering,  pensioen,  …     o De  lokale  politie    De  lokale  politie  is  verantwoordelijk  voor  de  basispolitiezorg  in  één   van  de  196  politiezones.  Elke  politiezone  omvat  een  of  meerdere   gemeenten    

 

24  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Voor  meergemeentezones    Politieraad  en  een  politiecollege   Voor  ééngemeentezones    Gemeenteraad  en  CBS      Per  politiezone  wordt  een  zonale  veiligheidsraad  ingesteld,  waarin   overleg  plaatsvindt  tussen  burgermeesters,  de  procureur  des   Konings,  de  korpschef  en  een  afgevaardigde  van  de  federale  politie    Elke  politiezone  beschikt  over  een  lokaal  politiekorps    Geleid   door  een  korpschef  (uitvoerende  functie)    Het  korps  staat  onder  het  gezag  van  de  burgemeester  of  het   politiecollege  (als  de  politiezone  meerdere  gemeenten  omvat)     o De  federale  politie    De  federale  politie  is  verantwoordelijk  voor  de  gespecialiseerde  en   de  bovenlokale  politiezorg    Ze  bereidt  onder  meer  het  nationaal  veiligheidsplan  voor  en  draagt   na  de  goedkeuring  ervan  zorg  voor  de  uitvoering      Samenstelling   • De  federale  politie  staat  onder  leiding  van  de  commissaris-­‐ generaal     • Onder  hem  staan  een  reeks  algemene  directies  (centrale   diensten  die  een  taak  op  zich  nemen,  Bv.  personeelsbeheer)   en  gedeconcentreerde  diensten  (arrondissementele   diensten  die  het  werk  van  de  federale  politie  uitvoeren  op   een  kleinere  schaal)      Gezag  en  leiding   • Justitiële  taken    Minister  van  Justitie   • Bestuurlijke  taken    Minister  van  Binnenlandse  zaken      Bevoegdheid   • De  federale  politie  is  bevoegd  voor  het  hele  Belgische   grondgebied   o Efficiënt  supralokale  fenomenen  aanpakken   o Technische  ondersteuning  van  de  lokale  politie  bij  de   beheersing    van  de  lokale  fenomenen     • Materiële  bevoegdheid    Beginsel  van  specialiteit  en   subsidiariteit    Alles  moet  op  het  meest  geschikte  niveau   geregeld  worden     o Gespecialiseerde  opsporingsdiensten    Talrijke  bijzondere  wetten  richten  specifieke  opsporingsdiensten   in.  Deze  ambtenaren  maken  geen  deel  uit  van  de  geïntegreerde   politiedienst  en  blijven  dus  verder  bestaan  naast  de  reguliere   politiediensten   • Bv.  douanebeambten        

 

25  

JVD   •

 

Strafprocesrecht  

D.  Toezicht  op  de  politiediensten   o Intern  toezicht    Voor  bestuurlijke  opdrachten    Onder  toezicht  van  de  bestuurlijke   overheid  (Burgemeester,  politiecollege,  minister)    Voor  gerechtelijke  opdrachten    Onder  toezicht  van  de   gerechtelijk  overheid  (het  parket)        Daarnaast  is  er  een  ‘algemene  inspectie  van  de  federale  en  lokale   politie’  (onder  het  gezag  van  de  Ministers  van  Binnenlandse  Zaken   en  Justitie)  en  is  er  een  eenvormig  tuchtregime  voor  alle   politiediensten     o Extern  toezicht    Het  ‘Vast  Comité  P’  dat  aan  het  parlement  rapporteert    Het  comité  treedt  op:   • Uit  eigen  beweging   • Op  vraag  van  het  parlement  (Kamer  of  Senaat)   • Op  vraag  van  de  bevoegde  minister  of  van  de  bevoegde   overheid  

  Het  stelt  onderzoeken  in  naar  de  activiteiten  en  de  werkwijze  van   de  politiediensten     E.  Internationale  politiediensten   o Interpol    Geen  internationale  politie    Wel  een  verbindingsnet  tussen  de  verschillende  nationale   politiediensten  die  erbij  aangesloten  zijn    Doel    Doorgeven  van  inlichtingen  en  verspreiden  van   opsporingsberichten     o Europol    Geen  internationale  politiedienst    Wel  een  Europees  samenwerkingsverband    Krijgt  meer  bevoegdheden  waaronder  ook  operationele   bevoegdheden      Kan  uitgroeien  tot  een  echte  supranationale   Europese  politie     o OLAF    Anti-­‐fraudedienst  van  de  Europese  Commissie     F.  Staatsveiligheid   o Verregaande  opsporingsbevoegdheden   o Controle  door  het  ‘Vast  Comté  I’     

•

•

       

 

26  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§6.  Het  openbaar  ministerie     • A.  Taken  van  het  openbaar  ministerie   o In  de  strafrechtspleging  belast  met  de  toepassing  van  de  strafwet    Het   openbaar  ministerie  is  de  motor  van  de  strafvordering     o Het  wordt  wel  eens  de  ‘staande  magistratuur’  genoemd,  in  tegenstelling   tot  de  zittende  magistratuur,  de  meer  passieve  rechter     o De  leiding  van  het  onderzoek  in  strafzaken    Het  OM  heeft  (in  de  persoon  van  de  procureur  des  Konings)  de   leiding  van  en  de  verantwoordelijkheid  voor  het  onderzoek  in   strafzaken  (Art.  28bis,  §1  Sv.).  Het  is  slechts  wanneer  het  gaat  om   een  gerechtelijk  onderzoek  dat  onderzoeksrechter  de  belangrijke   persoon  wordt  (Art.  55  Sv.)     o De  uitoefening  van  de  strafvordering    De  strafvordering  kan  enkel  door  het  openbaar  ministerie  worden   uitgeoefend,  niet  door  de  burgerlijke  partij  (deze  laatste  kan  enkel   de  burgerlijke  vordering  uitoefenen)    Het  openbaar  ministerie   heeft  het  monopolie  van  de  strafvordering  (Art.  1  en  3  VTSv.)    Niet  beperkt  tot  het  adiëren  van  de  rechter,  het  OM  zal  de  zaak  ook   moeten  pleiten  ter  terechtzitting  en  eventueel  rechtsmiddelen   aanwenden  tegen  beslissingen  van  de  rechter  die  nadelig  zijn  voor   de  openbare  vordering     o De  buitengerechtelijke  afhandeling    Het  OM  is  verantwoordelijk  voor  de  buitengerechtelijke   afhandelingen  (in  opgang),  met  name  de  minnelijke  schikking  (Art.   216bis  Sv.)  en  de  bemiddeling  in  strafzaken  (Art.  216ter  Sv.)    Centrale  figuur    De  procureur  des  Konings     o De  bewijsvoering  voor  de  strafgerechten    Als  de  zaak  voor  de  vonnisrechter  wordt  gebracht,  zorgt  het   openbaar  ministerie  voor  de  bewijsvoering   • Ze  moeten  daarbij  objectief  zijn  en  bewijzen  à  charge  en  à   décharge  geven    Het  bewijsrisico  is  voor  het  OM    De  rechter  kan  aan  de  procureur  des  Konings  geen  bevelen  geven   om  onderzoeksdaden  te  stellen  of  informatie  uit  een  ander   strafdossier  voor  te  brengen    De  rechter  beschikt  dus  niet  over   een  ‘injunctierecht’  tegenover  het  OM     o De  tenuitvoerlegging  van  de  straffen    Als  de  rechter  straffen  uitspreekt,  is  het  OM  belast  met  het  initiatief   tot  tenuitvoerlegging  ervan        

 

27  

JVD   •

•

 

 

Strafprocesrecht  

B.  Statuut  van  het  openbaar  ministerie   o Algemeen    De  leden  van  het  openbaar  ministerie  worden  door  de  Koning   benoemd  en  afgezet  (Art.  153  GW)    Dat  maakt  hen  minder   onafhankelijk  dan  rechters,  die  onafzetbaar  zijn  (Art.  152  GW)    Parketmagistraten  zijn  verplicht  de  instructies  van  de  Minister  van   Justitie  op  te  volgen  (Art.  151  §1  GW)    Parketmagistraten  worden  benoemd  en  afgezet  door  de  koning   (Art.  153  GW)    Korpsoversten  (Procureur  des  Konings,  Procureur-­‐generaal)   worden  aangewezen  volgens  een  mandatensysteem    Beperkte   duur  (Art.  153,  §3,  2°  Sv????.)    Art.  259quater  §1  Ger.W.    Korpschefs  door  de  Koning   aangewezen  voor  een  periode  van  zeven??  jaar     o De  pen  is  de  slaaf,  het  woord  is  vrij    Het  parket  is  een  hiërarchische  structuur    Parketmagistraten   moeten  de  schriftelijke  bevelen  van  hun  overste  opvolgen  en  zijn   aan  hem  verantwoordingen  verschuldigd  (Art.  27  en  274  Sv.)   • In  dit  opzicht  zijn  zij  dus  niet  onafhankelijk    De  zittende   magistratuur  maakt  geen  deel  uit  van  een  hiërarchie  en  is   aan  niemand  verantwoording  verschuldigd    Ter  zitting  zijn  de  parketmagistraten  evenwel  volledig  vrij  en   vorderen  zij  naar  eer  en  geweten  de  toepassing  van  de  strafwet     Voor  hun  mondelinge  vorderingen  zijn  zij  niet  gebonden  door   bevelen  van  hun  overste  (la  plume  est  serve  mais  la  parole  est   libre)   • In  de  praktijk  speelt  de  hiërarchische  afhankelijkheid  van  de   parketmagistraat  vooral  tijdens  het  vooronderzoek  (waar   alle  verrichtingen  schriftelijk  gebeuren)     o Het  openbaar  ministerie  is  één  en  ondeelbaar    De  functie  van  het  openbaar  ministerie  is  één  en  ondeelbaar    De   leden  van  het  parket  treden  op  in  naam  van  het  ambt,  niet  in  eigen   naam    Naar  buiten  uit  treden  de  leden  van  het  parket  op  als  een  eenheid     Daaruit  volgt  dat  verschillende  leden  van  het  parket  elkaar   kunnen  vervangen  tijdens  de  loop  van  het  proces  (  zittende   magistratuur)     C.  Overzicht   o De  procureur-­generaal  bij  het  hof  van  beroep    Het  Belgische  grondgebied  bestaat  uit  5  rechtsgebieden  met  elk   een  hof  van  beroep    Bij  elk  daarvan  is  er  een  procureur-­‐generaal   bij  het  hof  van  beroep    Hij  staat  aan  het  hoofd  staat  van  het  parket-­‐generaal    Dat  verder   bestaat  uit   • Advocaten-­‐generaal   • Substituten-­‐procureur-­‐generaal  

28  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Onder  het  gezag  van  de  minister  van  Justitie  oefent  de  procureur-­‐ generaal  alle  opdrachten  van  het  openbaar  ministerie  uit  bij  de   hoven  en  rechtbanken  van  zijn  rechtsgebied  (Art.  143  §2  Ger.W.)    Hij  heeft  de  leiding  over  alle  magistraten  van  het  OM  van  zijn   rechtsgebied  (Art.  150  Ger.W.  En  Art.  274  Sv.)    Hij  is  ook  belast  met  het  toezicht  over  alle  officieren  van   gerechtelijke  politie  (Art.  148  Ger.W.  en  Art.  279  Sv.)      De  procureur-­‐generaal  heeft  ook  enkele  beleidstaken  binnen  zijn   ressort  (Art.  146bis  –  146quater  Ger.W.):   • De  coherente  uitvoering  en  de  coördinatie  van  het   strafrechtelijk  beleid  (146bis)   • De  integrale  kwaliteitszorg  over  de  organisatie  en  de   werking  van  de  parketten  (146ter)   • De  ondersteuning  van  de  parketten  van  eerste  aanleg   (146quater)      Daarnaast  oefent  hij  ook  de  tucht  uit  over  alle  officieren  van   gerechtelijke  politie  (Art.  279  Sv.)     o De  procureur  des  Konings    Op  het  niveau  van  de  arrondissementen  (27)    Parket    Per  rechtbank  van  eerste  aanleg  is  er  een  parket    De  procureur   des  Konings  staat  aan  het  hoofd  van  het  parket    Hij  is  samen  met  zijn  substituten  bevoegd  om  de  strafvordering  in   te  leiden  voor  alle  misdrijven  (Art.  22  Sv.)  =  Bevoegdheid  ratione   materiae    Bevoegdheid  op  basis  van  woonplaats  van  de  verdachte,  de  plaats   van  het  misdrijf  of  de  plaats  van  arrestatie  (Art.  23  Sv.)  =   Territoriale  bevoegdheid    Hij  kan  de  strafzaken  aanbrengen  bij  de  bevoegde  rechter  binnen   zijn  arrondissement,  niet  bij  rechters  van  een  ander   arrondissement     o De  federale  procureur    Sinds  2002  bestaat  er  in  België  een  federale  procureur    Het  federaal  parket  heeft  3  hoofdtaken:   • De  uitoefening  van  de  strafvordering  in  bepaalde  gevallen   (terrorisme,  georganiseerde  criminaliteit,...)    Art.  144ter   en  144quater  Ger.W.   • De  coördinatie  van  de  strafvordering  en  de   vergemakkelijking  van  internationale  samenwerking     • Het  toezicht  op  de  federale  politie    Art.  144bis  §2  Ger.W.      De  federale  procureur  is  geen  zesde  procureur-­‐generaal,  maar  een   procureur  sui  generis   • Qua  bezoldiging  en  tuchtrecht  op  niveau  van  de  procureur-­‐ generaal   

 

29  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Maar  hij  is  identiek  bevoegd  zoals  de  procureur  des   Konings,  al  strekt  zijn  bevoegdheid  zich  uit  over  het  hele   land      Hij  vormt  samen  met  de  federale  magistraten  het  federaal  parket    De  federale  magistraten  krijgen  soms  specifieke  taken  toegewezen   • Magistraat  voor  de  algemene  directie  van  de  gerechtelijke   politie   • Magistraat  voor  het  vergemakkelijken  van  de  internationale   samenwerking    Ook  kunnen  de  federale  magistraten  een  beroep  doen  op  hun   lokale  collega’s   • Delegatie  van  bevoegdheden  aan  lokaal  niveau   • Detachering  lokale  magistraat  naar  het  federale  niveau     • D.  Toezicht  op  het  openbaar  ministerie   o Intern  toezicht    Parketmagistraten  staan  onder  het  interne  toezicht  van  de   procureur-­‐generaal    zijn  namelijk  officieren  van  gerechtelijke   politie    De  leden  van  het  federaal  parket  staan  onder  het  toezicht  van  de   federaal  procureur  (Art.  279  Sv.)    Bovendien  worden  alle  magistraten  aan  een  evaluatiesysteem   onderworpen  (Art.  151  §6  GW)   • Periodieke  evaluatie    Benoeming   • Evaluatie  van  het  mandaat    adjunct-­‐mandaat  of  bijzonder   mandaat     o Extern  toezicht    Door  de  Hoge  Raad  voor  de  Justitie   • Hier  zijn  advies-­‐  en  onderzoekscommissies  ingesteld  (Art.   259bis-­‐15  Ger.W.)      De  verenigde  advies-­‐  en  onderzoekscommissie  kan  een  bijzonder   onderzoek  instellen  naar  de  werking  van  de  rechterlijke  orde  (Art.   259bis-­‐16  Ger.W.)     §7.  De  onderzoeksrechter     • A.  Situering   o De  onderzoeksrechter    Treedt  op  bij  het  vooronderzoek  in  strafzaken    Spreekt  zich  niet   uit  over  de  grond  van  de  zaak    Enkel  onderzoeksfunctie    De  onderzoeksrechter  is  een  rechter  die  het  gerechtelijk  onderzoek   leidt  en  beslist  ambtshalve  welke  onderzoeksdaden  nodig  zijn  in   het  belang  van  het  onderzoek         •

 

30  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hij  is  zowel  rechter  als  onderzoeksmagistraat   • Als  rechter    Bepaalde  maatregelen  bevelen  waardoor   individuele  rechten  en  vrijheden  worden  aangetast  (zoals   een  DNA-­‐onderzoek)   • Als  onderzoeksmagistraat    Hij  kan  ook  zelf  actief  aan  het   onderzoek  deelnemen  door  het  vaststellen  van  misdrijven   en  opsporen  van  bewijzen   • Hij  kan  uitzonderlijk  zelfs  straffen  uitspreken  (Art.  34  of  Art.   80  Sv.)    De  wrakingsgronden  in  het  Ger.W.  gelden  ook  ten  aanzien  van   onderzoeksrechters     o Rechter  van  het  onderzoek    Zuiver  gerechtelijke  functie    zelf  niet  met  het  onderzoek  belast   en  heeft  er  niet  de  leiding  van    Treedt  louter  op  om  een  dwangmaatregel  te  machtigen      Ook  in  België  groeit  het  wantrouwen  in  de  figuur  van  de   onderzoeksrechter.  Daarom  wordt  soms  voorgesteld  om  over  te   schakelen  naar  een  ‘rechter  van  het  onderzoek’    onderzoek   volledig  in  handen  van  het  parket     B.  Taken  van  de  onderzoeksrechter   o De  onderzoeksrechter  is  verantwoordelijk  voor/heeft  de  leiding  over  het   gerechtelijk  onderzoek,  dat  à  charge  en  à  décharge  wordt  gevoerd  (Art.  56   §1  Sv.)     o Wetgever    De  taak  van  de  onderzoeksrechter  zo  aangepast  dat  er  2   elementen  van  het  systeem  van  de  rechter  van  het  onderzoek  worden   ingevoerd    De  onderzoeksrechter  kan  bepaalde  beperkte  opdrachten  krijgen   van  de  procureur  des  Konings  (Art.  28septies  Sv.).  Daarbij  doet  hij   louter  uitspraak  over  de  gevraagde  dwangmaatregelen,  maar  hij   kan  het  onderzoek  naar  zich  toetrekken    De  verdachte  en  het  slachtoffer  kunnen  het  onderzoek  in  beperkte   mate  mee  sturen  (Art.  61ter  Sv.  en  Art.  61quinquies  Sv.)     C.  Statuut  van  de  onderzoeksrechter   o Art.  259sexies  §1,1°  Ger.W.    Door  de  koning  aangewezen  uit  de  rechters  die  minstens  3  jaar  het   ambt  van  openbaar  ministerie  of  van  rechter  in  de  rechtbank  van   eerste  aanleg  hebben  uitgeoefend    Men  moet  steeds  gedurende  1  jaar  het  ambt  van  rechter  in  de   rechtbank  van  eerste  aanleg  hebben  een  uitgeoefend  en  er  moet   een  gespecialiseerde  opleiding  worden  gevolgd    Onderzoeksrechters  worden  aangewezen  voor  een  periode  van  1   jaar  die  de  eerste  keer  voor  2  jaar  en  vervolgens  telkens  voor  5  jaar   kan  worden  verlengd   

•

•

 

31  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Hij  is  een  gewoon  rechter    onafhankelijkheid,  onafzetbaarheid  en   overplaatsbaarheid     • D.  Toezicht  op  de  onderzoeksrechter   o Intern  toezicht    Het  intern  toezicht  wordt  uitgeoefend  door  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  (Art.  136  Sv.)   • Zij  kan  nietige  onderzoekshandelingen  uit  het  strafdossier   verwijderen  (Art.  235bis  Sv.)  en  zelfs  het  hele  dossier  tot   zich  trekken  (Art.  235  Sv.)      Ook  is  de  onderzoeksrechter  onderwerpen  aan  een   evaluatiesysteem  (Art.  259nonies  Ger.W.)     o Extern  toezicht    Verricht  door  de  Hoge  Raad  voor  de  Justitie     §8.  De  onderzoeksgerechten     • A.  Situering   o De  onderzoeksgerechten  zijn  de  raadkamer  (bij  de  rechtbank  van  eerste   aanleg)  en  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling  (bij  het  hof  van  beroep),   die  in  het  kader  van  het  onderzoek  bepaalde  functies  uitoefenen   o =  Interface  tussen  het  vooronderzoek  en  het  onderzoek  ten  gronde   o Hoofdzakelijk  2  taken:    Controle  op  de  genoegzaamheid  en  regelmatigheid  van  het  bewijs    Een  algemeen  toezicht  op  het  onderzoek     • B.  De  raadkamer   o Op  het  niveau  van  de  rechtbank  van  eerste  aanleg  is  de  raadkamer  het   onderzoeksgerecht   o Alleenzetelend  rechter  (Art.  94  Ger.W.)     o Taken:    Controle  op  de  vrijheidsberovende-­  en  beperkende   maatregelen   • Controle  op  de  voorlopige  hechtenis    Na  5  dagen   automatisch  voor  de  raadkamer  verschijnen   • De  inobservatiestelling  en  internering  van  geestesgestoorde   delinquenten   • Controle  met  betrekking  tot  ter  beschikking  gestelde   veroordeelden    De  regeling  der  rechtspleging   • =  Het  afsluiten  van  het  gerechtelijk  onderzoek  (Art.  127-­‐133   Sv.)   • Daarbij  spreekt  de  raadkamer  zich  uit  over  de  vraag  of  er   tegen  de  verdachte  voldoende  bezwaren  (geen  bewijzen!)   bestaan  en  of  de  zaak  kan  worden  doorverwezen  naar  de   vonnisrechter  

 

32  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Het  onderzoeksgerecht  kan  het  dossier  ook  zuiveren  van   eventuele  nietigheden,  dit  zijn  onregelmatigheden  in   verband  met  een  onderzoeksdaad  of  een  bewijsstuk  (Art.   131  Sv.)   • Uitzonderlijk  doet  de  raadkamer  ook  een  uitspraak  ten   gronde   o Bv.  In  het  kader  van  de  probatiewet    De  raadkamer   kan  een  opschorting  van  veroordeling  uitspreken    De  uitvoerbaarverklaring  van  buitenlandse  dwangbevelen   • De  raadkamer  moet  zich  ook  uitspreken  over  de   uitvoerbaarverklaring  van  buitenlandse  dwangmaatregelen   (ook  buitenlandse  verzoeken  tot  huiszoeking)     C.  De  kamer  van  inbeschuldigingstelling   o Op  het  niveau  van  het  hof  van  beroep  is  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  het  onderzoeksgerecht   o 3  raadsheren   o Haar  bevoegdheden  zijn  uitgebreid  en  nemen  nog  toe:    De  inbeschuldigingstelling    Een  eigen  bevoegdheid  is  de   verwijzing  van  beschuldigden  naar  het  hof  van  Assisen  (Art.  217   e.v.  Sv.)    Kennis  nemen  van  hoger  beroep  tegen  beschikkingen  van  de   raadkamer  en  tegen  weigeringsbeschikkingen  van  de  procureur   des  Konings  en  de  onderzoeksrechter  (als  die  wordt  aangesproken   door  de  procureur  des  Konings)    Toezicht  op  de  onderzoeksrechter    De  kamer  van   inbeschuldigingstelling  houdt  ambtshalve  toezicht  op  het   onderzoek  dat  door  de  onderzoeksrechter  wordt  gevoerd  (Art.  136   Sv.)   • Zij  kan  verslag  vragen  en  kan  kennis  nemen  van  dossiers   • Partijen  kunnen  een  onderzoek  voorleggen  aan  de  kamer  als   het  onderzoek  binnen  het  jaar  niet  is  afgerond   • Bij  de  uitoefening  van  het  toezicht  beschikt  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  over  een  evocatierecht:  zij  kan  de   zaak  naar  zich  toetrekken  en  vervolgingen  gelasten  en   onderzoeken  (door  de  aanstelling  van  een  rechter-­‐   commissaris)  (Art.  235  Sv.)    Controle  op  de  regelmatigheid  van  de  procedure   • Het  dossier  zuiveren  van  nietigheden,  als  zij  vaststelt  dat  er   onregelmatigheden  zijn  (Art.  235bis  Sv.)    Controle  op  het  vertrouwelijk  dossier  bij  observatie  en   infiltratie   • Bij  het  toepassen  van  bijzondere  opsporingsmethoden   (informanten  en  infiltranten)    Gegevens  niet  in  het   strafdossier,  maar  in  een  geheim  dossier   • De  regelmatigheid  van  de  aangewende  bijzondere   opsporingsmethoden  moeten  getoetst  worden  door  een   onafhankelijke  en  onpartijdige  rechter  die  ook  inzage  heeft   in  het  vertrouwelijk  dossier   •

•

 

33  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Enkele  bijzondere  bevoegdheden    Beslissingen  over  eerherstel  (Art.  621  e.v.  Sv.)    Advies  betreffende  uitleveringen     §9.  De  vonnisgerechten   • A.  Taak  van  de  vonnisgerechten   o De  vonnisgerechten  zijn  de  rechtscolleges  die  belast  zijn  met  de  uitspraak   over  grond  de  zaak    Ze  oordelen  of  de  feiten  bewezen  zijn  en  over  de   straf  die  moet  opgelegd  worden    Openheid  (Art.  148  GW)  en  motivering  (Art.  149  GW)  zijn  hier  van   toepassing  (Bij  de  onderzoeksgerechten  is  dit  niet  zo)     • B.  Het  statuut  van  de  rechter   o Voor  het  leven  benoemd  (Art.  152  GW)   o Onafzetbaar   o Onverplaatsbaar   o Onafhankelijk    Ze  maken  geen  deel  uit  van  een  hiërarchisch  korps,  en   zijn  voor  hun  rechterlijke    beslissingen  aan  niemand  verantwoording   verschuldigd     o   Parketmagistraten  worden  door  de  Koning  benoemd  en  afgezet.  Ze   maken  deel  uit  van  een  hiërarchisch  korps     o In  tegenstelling  tot  de  parketmagistraten  vervullen  de  rechters  een  louter   passieve  rol.  Ze  moeten  zich  uitspreken  over  de  zaken  die  regelmatig  bij   hen  aanhangig  gemaakt  zijn    Ze  kunnen  niet  ambtshalve  een  zaak   opstarten  of  discretionair  beslissen  een  zaak  niet  te  behandelen  als  die   binnen  hun  saisine  valt     • C.  Toezicht  op  rechters   o Hoge  Raad  voor  de  Justitie    draagt  kandidaten  voor  benoemingen  en   aanwijzingen  in  de  magistratuur  voor,  organiseert  examens,  oefent  ook   een  kwalitatief  toezicht  uit  op  de  functionering  van  het  gerechtelijk   apparaat   o De  onafhankelijkheid  van  de  rechter  sluit  niet  uit  dat  zij  niet  kunnen   worden  geëvalueerd  en  desbetreffend  gesanctioneerd,  na  een  onderzoek   van  de  Hoge  Raad  voor  de  Justitie    De  evaluatie  slaat  op  de  ambtsuitoefening,  niet  op  de  inhoud  van  de   rechterlijke  beslissing    Negatieve  evaluatie    Art.  360quater  Ger.W.     o Ook  een  Adviesraad  voor  de  magistratuur  (volledig  samengesteld  uit   magistraten)      Hetzij  op  eigen  initiatief,  hetzij  op  verzoek  van  de   minister  van  Justitie  of  van  de  wetgevende  kamers  adviezen  geven  en  met   hen  overleg  plegen  over  al  hetgeen  betrekking  heeft  op  het  statuut,  de   rechten  en  de  werkomstandigheden  van  de  rechters  en  de  ambtenaren   van  het  OM      

 

34  

JVD   •

•

 

 

Strafprocesrecht  

D.  Indeling  van  de  vonnisgerechten   o Ingedeeld  in  gewone  en  bijzondere  vonnisgerechten    Indeling  berust  op  criteria  om  de  bevoegdheid  van  de   vonnisgerechten  te  bepalen   • Aard  van  het  misdrijf  (ratione  materiae)   • De  hoedanigheid  van  de  beklaagde  (ratione  personae)   • De  plaats  van  het  misdrijf  (ratione  loci)        De  ratione  materiae  en  ratione  personae  liggen  aan  de  basis   voor  het  onderscheid      Gewone  vonnisgerechten  steunen  hun  bevoegdheid  op  de  aard   van  het  misdrijf  (Misdaad,  wanbedrijf,  overtreding)      Bijzondere  vonnisgerechten  steunen  hun  bevoegdheid  op  de   hoedanigheid  van  de  beklaagde  (Jeugdige  leeftijd,  militair  in   oorlogstijd)     o Gewone  vonnisgerechten    Politierechtbank    Correctionele  rechtbank    Hof  van  Assisen    Hof  van  beroep     o Bijzondere  vonnisgerechten    Jeugdgerechten  (jeugdrechtbank  en  de  jeugdkamer  in  het  hof  van   beroep)    Bijzondere  kamer  van  de  jeugdrechtbank  (berechting   minderjarigen  na  uithandengeving)     E.  Samenstelling  en  bevoegdheid  van  de  vonnisgerechten   o Hof  van  Cassatie    Samenstelling   • Zetel   o 3  kamers  (telkens  Nl.  En  Fr.  afdeling)   o Iedere  afdeling  bestaat  uit  5  rechters     o Elke  kamer  heeft  een  gespecialiseerde  taak    Voorzieningen  in  burgerlijke  en  handelszaken    Voorzieningen  in  criminele,  correctionele  en   politiezaken    Voorzieningen  tegen  beslissingen  in  laatste   aanleg  gewezen  door  de  arbeidsrechtbanken   en  arbeidshoven   • Parket   o Procureur-­‐generaal  bij  het  Hof  van  Cassatie   o Hij  oefent  een  zuiver  doctrinaal  toezicht  uit    Geen   partij  in  de  betekenis  waarin  het  OM  partij  is  voor  de   hoven  van  beroep  en  lagere  rechtscolleges      

35  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Bevoegdheid   • Hoort  eigenlijk  niet  langer  thuis  in  de  opsomming  van  de   vonnisgerechten    Beoordeelt  niet  de  grond  van  de  zaak,   spreekt  zich  enkel  uit  over  juridische  vragen     o Hof  van  beroep    Samenstelling   • Zetel   o Meerdere  kamers  van  3  rechters  (een  voorzitter  en  2   bijzitters)     o Kamers  voor  burgerlijke  zaken   o Kamers  voor  correctionele  zaken   o Jeugdkamers   • Parket   o Procureur-­‐generaal  en  zijn  substituten  en  advocaten-­‐ generaal   o Ook  de  federale  procureur  kan  de  strafvordering   uitoefenen  voor  de  hoven  van  beroep  (Art.  143  §3   Ger.W.)      Bevoegdheid   • Beroepsinstantie  ten  aanzien  van  vonnissen  van  de   correctioneel  rechtbank  die  in  eerste  aanleg  werden   gewezen   • Uitzonderlijk  zetelt  het  hof  van  beroep  in  eerste  aanleg  voor   de  strafvordering  bij  personen  die  voorrang  van   rechtsmacht  ‘genieten’  (Art.  479  en  483  Sv.)   o Eerste  burgerlijke  kamer  is  bevoegd  (Art.  113   Ger.W.)   • Ook  bevoegd  om  ministers  te  berechten     o Hof  van  Assisen    Samenstelling   • Zetel   o Geen  permanent  rechtscollege    Het  wordt   samengesteld  telkens  er  beschuldigden  door  de   kamer  van  inbeschuldigingstelling  naar  het  hof   worden  verwezen    (De  beroepsmagistraten  worden  ontleend  aan   het  hof  van  beroep  en  de  rechtbank  van  eerste   aanleg)   o 3  beroepsrechters    Voorzitter    2  bijzitters   o 12  lekenrechters  (de  jury)    12  werkende  gezworenen    Volgens   omslachtige  procedure  door  het  lot  aangeduid   (Art.  242  e.v.  Ger.W.)   

 

36  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Parket   o Procureur-­‐generaal  bij  het  hof  van  beroep   o Kan  ook  door  de  federale  procureur  (Art.  143  §3   Ger.W.)   o Ook  nog  een  mogelijkheid  in  Art.  138,  derde  lid   Ger.W.      Bevoegdheid   • Bevoegd  voor  misdaden,  voor  politieke  en  voor   persmisdrijven  (Art.  150  GW)      Discussie  over  het  behouden  van  de  jury    p.  631-­‐634     o Correctionele  rechtbank    Samenstelling   • Zetel   o De  correctionele  rechtbank  is  een  kamer  van  de   rechtbank  van  eerste  aanleg  die  belast  wordt  met  de   berechting  van  correctionele  misdrijven   o Het  aantal  kamers  wordt  vastgesteld  naargelang  de   behoeften  van  de  dienst   o In  principe  alleenzetelend  rechter   o Uitzonderlijk  3  rechters    Bv.  Bij  hoger  beroep  tegen  vonnissen  gewezen   door  de  politierechtbank   • Parket     o Procureur  des  Konings,  bijgestaan  door  zijn   substituten  (Art.  150  en  151  Ger.W.)   o Het  geheel  van  leden  van  het  OM  =  Parket     o Ook  de  federale  procureur  kan  de  strafvordering   uitoefenen  voor  de  correctionele  rechtbanken     o In  concrete  gevallen  ook  via  Art.  138,  vierde  lid   Ger.W.      Bevoegdheid   • Kennis  nemen  van  wanbedrijven     • Ook  kennisname  van  een  groot  aantal  misdrijven  via  de   correctionalisering   • Het  hoger  beroep  ingesteld  tegen  vonnissen  van  de   politierechtbank     o Politierechtbank    Samenstelling   • Zetel   o 1  of  meer  kamers   o Elke  kamer    Alleenzetelend  rechter   o (Zie  eventueel  Art.  60  Ger.W.)   •

 

37  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Parket   o Procureur  des  Konings  en  zijn  substituten   o Theoretisch  ook  de  federale  procureur  (Art.  143  §3   Ger.W.)      Bevoegdheid   • Overtredingen   • Gecontraventionaliseerde  wanbedrijven   • Vooral  een  verkeersrechtbank    Verkeersmisdrijven   o Exclusieve  bevoegdheid     o De  jeugdrechtbank    Samenstelling   • Zetel   o Kamer  van  de  rechtbank  van  eerste  aanleg     alleenzetelend  rechter  (Art.  79  Ger.W.)   • Parket   o Één  of  meer  substituten  van  het  parket  van  de   rechtbank  van  eerste  aanleg  die  daartoe  speciaal   door  de  procureur  des  Konings  zijn  aangewezen     • De  jeugdrechtbank  heeft  een  eigen  administratieve  griffie      Bevoegdheid   • De  jeugdrechtbank  legt  enkel  niet-­‐repressieve  maatregelen   op  ten  aanzien  van  jongeren  die  ‘een  als  misdrijf   omschreven  feit’  hebben  gepleegd.   • Vanaf  16  jaar  kan  de  rechtbank  deze  jongeren  wel  ‘uit   handen  geven’,  waarna  ze  voor  volgens  hete  gemene  straf-­‐   en  strafprocesrecht  worden  berecht  door  een  aparte  kamer   van  de  jeugdrechtbank  of  door  het  Hof  van  Assisen     o De  jeugdkamer  van  het  hof  van  beroep    Samenstelling   • Zetel   o Alleenzetelend  raadsheer  (afgeweken  van  het   beginsel  dat  een  beroepsinstantie  steeds  moet   samengesteld  zijn  uit  een  groter  aantal  rechters  dan   het  rechtscollege  dat  in  eerste  aanleg  van  de  zaak   heeft  kennis  genomen   • Parket   o Één  of  meer  magistraten  van  het  parket-­‐generaal   (die  speciaal  daartoe  door  de  procureur-­‐generaal   worden  aangewezen)    Bevoegdheid   • Beroepsinstantie  ten  aanzien  van  de  jeugdrechtbanken         •

 

38  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o De  bijzondere  kamer  van  de  jeugdrechtbank    Samenstelling   • Zetel   o 3  rechters  van  de  rechtbank  van  eerste  aanleg  (Art.   92  §1  Ger.  W.)   • Parket   o Een  magistraat  gespecialiseerd  in  jeugdzaken,   daartoe  aangewezen  door  de  procureur  des  Konings      Bevoegdheid   •  Bij  uithandengeving  (maatregelen  van  opvoeding  hebben   geen  zin  meer)    de  jeugdrechtbank  verwijst  de  zaak  door   naar  het  OM  die  beslist  over  de  vervolging  (Art.  57bis  §1   Wet  8  april  1965)    Het  vonnis  van  uithandengeving  maakt   de  zaak  nog  niet  aanhangig  bij  de  bijzondere  jeugdkamer   (de  zaak  kan  nog  steeds  geseponeerd  worden   • Bij  wanbedrijf  of  gecorrectionaliseerde  misdaad    Kan   enkel  voorgelegd  worden  aan  de  bijzondere  jeugdkamer   (Art.  57bis  §1  Wet  8  april  1965)   • Tegen  het  vonnis  van  de  bijzondere  jeugdkamer  staat  hoger   beroep  open,  volgens  de  regels  van  de  gewone   strafprocedure    Zaak  wordt  dan  opnieuw  behandeld  voor   de  bijzondere  jeugdkamer  van  het  hof  van  Beroep   • Bij  misdaden    Sinds  2009  moet  voor  de  berechting  van   een  uit  handen  gegeven  minderjarige  het  Hof  van  Assisen   bestaan  uit  2  magistraten  die  de  opleiding  van   jeugdmagistraat  hebben  gevolgd     §10.  Strafuitvoeringsrechtbanken   Door  grondwetswijziging  van  2002    Wet  in  2006  en  in  werking  op  1  december  2007     • A.  Samenstelling   o Zetel    Bij  de  rechtbank  van  eerste  aanleg  te  Antwerpen,  Brussel,  Gent,   Bergen  en  Luik    Alleenrechtsprekend  rechter    één  of  meer  vrijheidsberovende   straffen  waarvan  het  uitvoerbare  gedeelte  3  jaar  of  minder   bedraagt    Kamer  met  3  rechters  (Art.  78  Ger.W.)  Alle  andere  gevallen   • Rechter  in  de  strafuitvoeringsrechtbank  (Art.  58bis  4°   Ger.W.)   • 2  assessoren    Geen  strafuitvoeringsrechtbanken  op  het  niveau  van  het  hof  van   beroep    Tegen  de  beslissingen  van  de  strafuitvoeringsrechtbank  staat  enkel   cassatieberoep  open        

 

39  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Parket    Substituten  van  het  parket  van  de  procureur  des  Konings   gespecialiseerd  in  starfuitvoeringszaken  (bijzonder  mandaat)     • B.  Bevoegdheid   o Bevoegd  voor  de  veroordeelden  in  de  strafinrichtingen  in  het  rechtsgebied   van  het  hof  van  beroep  waarin  zij  zijn  gevestigd  (Art.  635  Ger.W.)   o Materiële  bevoegdheid    De  toekenning,  opvolging  herroeping  en  schorsing  van  de  volgende   strafmodaliteiten:   • Beperkte  detentie,  elektronisch  toezicht,  voorwaardelijke   invrijheidstelling,  voorlopige  invrijheidstelling  met  het  oog   op  de  verwijdering  van  het  grondgebied  of  overlevering     o Enkele  bijzondere  bevoegdheden    Voorlopige  invrijheidstelling  om  medische  redenen    Vervanging  van  een  korte  vrijheidsstraf  door  een  werkstraf     §11.  Justitieassistenten  en  justitiehuizen     • Justitieassistenten    Personen  belast  met  de  sociale  begeleiding  en  in  vele   gevallen  ook  het  toezicht  op  personen  die  met  ‘het  gerecht’  op  de  ene  of  de   andere  wijze  in  aanraking  komen   o Term  voor  een  gehele  reeks  sociale  hulpverleners  die  bijstand  verlenen   aan  magistraten,  gevangenisdirecteurs  en  politiediensten   o Personeelsleden  van  de  Dienst  justitiehuizen  van  de  FOD  Justitie   • Justitieassistenten  worden  voor  tal  van  opdrachten  in  het  kader  van  de   strafrechtspleging  ingeschakeld   o Opvang  en  begeleiding  van  slachtoffers  van  misdrijven  (Art.  3bis  VTSv.)   o Opvolging  van  personen  die  voorwaardelijk  in  vrijheid  gesteld  of  gelaten   zijn   o Controle  op  personen  wie  aan  wie  alternatieve  sancties  zijn  opgelegd  bij   wijze  van  probatiemaatregel  of  buitengerechtelijke  afhandeling   o Ze  spelen  een  belangrijke  rol  in  de  tenuitvoerlegging  van  de  werkstraf   • In  het  kader  van  de  strafuitvoering  vervullen  ze  belangrijke  opdrachten   o Opvolgen  van  personen  die  op  proef  zijn  vrijgelaten   o Opvolging  van  op  proef  vrijgelaten  geïnterneerden     • De  justitieassistenten  worden  behuisd  in  Justitiehuizen    1  in  elk   arrondissement    Optimalisering  van  de  parajustitiële  dienstverlening  en  de  nu   al  bestaande  initiatieven  groeperen    

 

40  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  5:  Beleidsorganen  in  het  strafprocesrecht    

Volgens  de  filosofie  van  het  Wetboek  van  Strafvordering  moet  elk  strafbaar  feit   door  de  politiediensten  aan  de  overheid  worden  gerapporteerd  (Art.  29  Sv.)  en   worden  vervolgd   • In  de  meeste  gevallen  brengt  het  parket  de  zaak  niet  voor  de  strafrechter  en   wordt  hetzij  beslist  tot  niet  vervolging,  hetzij  tot  buitengerechtelijke  afhandeling   via  een  minnelijke  schikking  of  een  bemiddelingsprocedure   o Praktisch  niet  mogelijk  om  alle  misdrijven  te  vervolgen,  ook  niet  steeds   wenselijk   o Het  parket  maakt  keuzes.  De  vraag  is  wie  die  keuzes  moet  maken  en  op   welke  criteria  deze  keuzes  gemaakt  moeten  worden     §1.  De  minister  van  justitie   • Het  strafrechtelijk  beleid  wordt  uitgezet  door  de  minister  van  Justitie.  Deze   vaardigt  richtlijnen  uit  die  bindend  zijn  voor  alle  leden  van  het  openbaar   ministerie  (Art.  143ter  Ger.W.)   • De  procureurs-­‐generaal  staan  in  voor  de  uitvoering  van  deze  richtlijnen  binnen   hun  ambtsgebied   •   Het  is  dus  de  minister  van  Justitie  die  de  beleidslijnen  uitzet,  het  college  van   procureurs-­‐generaal  zorgt  voor  de  uitvoering  ervan  (Art.  143bis  §2  Ger.W.)     • De  minister  beschikt  ook  over  een  positief  injunctierecht  (Art.  151  GW),  al  maakt   hij  daar  weinig  gebruik  van  (vooral  in  dossiers  waarvoor  er  een  grote  publieke   belangstelling  is)    Hij  kan  een  vervolging  bevelen.  Het  omgekeerde  geldt  niet,   er  is  geen  negatief  injunctierecht     • Advisering  vna  de  minster  door  de  Dienst  voor  Strafrechtelijk  Beleid     §2.  Het  college  van  procureurs-­generaal   • Het  college  van  procureurs-­‐generaal  zorgt  voor  de  implementatie  van  de   ministeriële  richtlijnen  inzake  strafrechtelijk  beleid   • Het  bestaat  uit  de  vijf  procureurs-­‐generaal  van  de  vijf  hoven  van  beroep.  De   federale  procureur  zetelt  enkel  met  raadgevende  stem   • Het  college  beslist  bij  consensus   o Geen  consensus  en  uitvoering  van  de  richtlijn  hierdoor  in  het  gedrang     Dan  neemt  de  minister  de  noodzakelijke  maatregelen  o  mde  toepassing   ervan  te  waarborgen   • Tussen  de  procureurs-­‐generaal  werd  er  een  taakverdeling  afgesproken,  die  per   KB  werd  vastgelegd.  Zo  is  de  procureur-­‐generaal  van  Gent  bevoegd  voor   terrorisme     • Het  college  wordt  voor  zijn  beleidstaken  bijgestaan  door  bijstandsmagistraten               •

 

41  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§3.  De  procureur  des  Konings   • De  procureur  des  Konings  oordeelt  over  de  opportuniteit  van  de  individuele   vervolging,  rekening  houdend  met  de  richtlijnen  van  het  strafrechtelijk  beleid   (zoals  bepaal  door  de  minister  van  Justitie)   • Ze  kunnen  dus  binnen  die  richtlijnen  een  beperkt  eigen  beleid  voeren   • Het  sepot  moet  worden  gemotiveerd  (Art.  28quater  Sv.)     • Naast  een  vervolgingsbeleid  wordt  de  procureur  des  Konings  ook  geacht  een   opsporingsbeleid  te  voeren  (Art.  26  Sv.)    Hierdoor  kunnen  het   vervolgingsbeleid  en  het  opsporingsbeleid  op  elkaar  worden  afgestemd     • Deze  dingen  gelden  ook  voor  de  federale  procureur     §4.  De  raad  van  de  procureurs  des  Konings   • De  raad  van  procureurs  des  Konings  fungeert  als  een  adviesorgaan  ten  aanzien   van  het  college  van  procureurs-­‐generaal  (Art.  150bis  Ger.W.)   o Kunnen  ook  de  minister  van  Justitie  advies  geven     • Sinds  2004    Ook  de  arbeidsauditeurs  vormen  een  raad  van  arbeidauditeurs   o Taak    Het  college  van  procureurs-­‐generaal  ambtshalve  of  op  diens   verzoek  adviseren  over  elke  zaak  die  verband  houdt  met  de  opdrachten   van  de  arbeidsauditoraten  (Art.  152bis  Ger.W.)                  

 

42  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Titel  4:  Strafprocesrecht   Deel  I:  De  rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken    

Hoofdstuk  1:  Algemene  begrippen     §1.  Begrip  en  oorsprong     • Het  geheel  der  rechtsregels  die  de  rechtspositie  van  de  verdachte  in  een   strafproces  beheersen  en  die  hem  meer  in  het  bijzonder  in  de  mogelijkheid   stellen  zich  te  verdedigen  tegen  de  strafvordering   • Ze  maken  deel  uit  van  de  grondrechten   • Doel    De  verdachte  beschermen  tegen  een  willekeurige  veroordeling  en  een   willekeurige  straftoemeting   • Vooral  ontwikkeld  sinds  WOII    Onder  invloed  van  het  EVRM  en  de  rechtspraak   van  het  EHRM  in  Straatsburg    Vele  van  deze  rechten  zijn  bovendien   ‘groeirechten’  waarvan  het  toepassingsgebied  in  de  praktijk  in  de  loop  der  jaren   is  uitgedeind       • Sinds  de  kleine  Franchimont  (1998)  heeft  ons  wetboek  verschillende  bepalingen   die  op  rechtstreekse  of  onrechtstreekse  wijze  verband  houden  met  de  rechten   van  de  verdediging    maar  een  systematische  opsomming  van  deze  rechten   ontbreekt   • De  voornaamste  rechtsbron  voor  de  rechten  van  de  verdediging  vandaag    Het   EVRM  (Art.  6)  en  het  IVBPR  (Art.  14)   • Door  de  rechtsfiguur  van  de  directe  werking  kunnen  Art.  6  EVRM  en  Art.  14   IVBPR  rechtstreeks  in  het  Belgische  (strafproces)recht  worden  toegepast   o Gevolg    Vooral  het  EVRM  heeft  een  zeer  grote  impact  op  de   ontwikkeling  van  het  strafprocesrecht     §2.  Toepassingsgebied  rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken     • A.  Rechten  van  de  verdediging  in  strafzaken   o De  eerste  paragraaf  van  Art.  6  EVRM    Rechten  die  gelden  zowel  in   burgerlijke  als  in  strafzaken    Recht  op  een  eerlijke  en  openbare  behandeling  van  zijn  zaak    Recht  op  een  onafhankelijke  en  onpartijdige  rechter    Recht  op  een  redelijke  termijn     o De  tweede  paragraaf  van  Art.  6  EVRM    Enkel  in  strafzaken    Vermoeden  van  onschuld     o De  derde  paragraaf  van  Art.  6  EVRM    Enkel  in  strafzaken    Een  reeks  specifieke  rechten    een  lex  specialis  ten  aanzien  van  de   in  de  eerste  paragraaf  opgesomde  rechten  van  de  verdediging          

 

43  

JVD   •

•

 

 

Strafprocesrecht  

B.  Het  begrip  “strafzaak”   o In  Art.  6  EVRM  omschreven  als  een  procedure  die  betrekking  heeft  op  de   bepaling  van  de  gegrondheid  van  een  ingestelde  strafvervolging   o Het  EHRM  heeft  dit  begrip  op  autonome  wijze  gedefinieerd    Het   toepassingsgebied  van  Art.  6  wordt  bepaald,  niet  door  de  nationale   criteria  voor  de  omschrijving  van  het  begrip  strafzaak,  maar  door  de   omschrijving  van  het  EHRM  die  aan  het  begrip  wordt  gegeven:    In  de  zaak  Engel    3  criteria   • De  vraag  of  de  overtreden  norm  in  het  nationale  strafrecht   van  de  betrokken  staat  is  opgenomen   • De  aard  van  de  inbreuk   • De  aard  en  de  ernst  van  de  sanctie        De  2  laatste  criteria  zijn  subsidiair    Als  de  overtreden  norm   naar  nationale  maatstaven  een  strafrechtelijke  inbreuk  uitmaakt,   dan  is  Art.  6  EVRM  automatisch  toepasselijk     o Ook  het  begrip  “vervolging”  wordt  op  autonome  wijze  geïnterpreteerd     Het  Hof  hanteert  een  subjectief  criterium    Er  is  sprake  van  vervolging   vanaf  het  ogenblik  waarop  de  verdachte  weet  dat  hij  zicht  moet   verdedigen    Van  belang  voor  de  beoordeling  van  het  tijdstip  waarop  de   “redelijke  termijn”  begint  te  lopen    Dit  weten  dat  hij  zich  moet  verdedigen  is  geen  louter  subjectieve   inschatting  van  de  betrokkene,  maar  wordt  op  objectieve  gegevens   beoordeeld   o   Een  procedure  die  naar  internrechtelijke  maatstaven  de  fase  van  de   vervolging  nog  niet  heeft  bereikt,  wordt  toch  beschouwd  als  een  strafzaak   in  de  betekenis  van  Art.  6,  ook  al  is  er  naar  intern  recht  nog  geen  sprake   van  een  strafvervolging     C.  De  rechten  van  de  verdediging  in  de  verschillende  fasen  van  de   strafrechtspleging   o Vroeger    Meestal  aangenomen  dat  Art.  6  slechts  gold  tijdens  het   onderzoek  ten  gronde,  maar  niet  tijdens  het  vooronderzoek   o In  de  loop  der  jaren  is  het  EHRM  bepaalde  onderdelen  van  Art.  6  gaan   toepassen  op  andere  fasen  van  het  onderzoek  dan  het  onderzoek  ter   terechtzitting     o Vooronderzoek    De  verdachte  is  van  bij  het  begin  van  de  vervolging  drager  van  de   rechten  bepaald  door  Art.  6    Maar  hij  kan  deze  rechten  slechts   uitoefenen  vanaf  het  ogenblik  waarop  het  interne  recht  dit  toelaat    Een  bepaald  element  uit  het  vooronderzoek  kan  de  positie  van  de   verdachte  derwijze  hebben  benadeeld  of  verzwakt  dat  de  latere   procedure  ter  terechtzitting  daardoor  is  aangetast,  met  als  gevolg   dat  van  een  “eerlijke”  procedure  zoals  voorgeschreven  door  Art.  6   nog  nauwelijks  sprake  kan  zijn  

44  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

  De  toepasselijkheid  van  Art.  6  op  onderdelen  van  het   vooronderzoek  hangt  dus  af  van  het  belang  van  het  betrokken   onderdeel  voor  het  hele  proces     Strafuitvoering    Art.  6  geldt  niet  ten  aanzien  van  de  strafuitvoering    in  deze   proeffase  is  reeds  over  de  gegrondheid  van  de  vervolgingen   uitspraak  gedaan     Procedure  voor  penitentiaire  commissies  en   strafuitvoeringsrechtbanken    Deze  procedures  houden  geen  verband  met  de  gegrondheid  van   een  strafvervolging,  maar  betreffen  de  controle  op  bepaalde   aspecten  van  de  strafuitvoering    Art.  6  is  dus  in  principe  niet  van   toepassing     Procedure  voor  de  raadkamer  bij  de  handhaving  van  de  voorlopige   hechtenis    Ook  hier  wordt  niet  beslist  over  de  gegrondheid  van  een   strafvervolging    Enkel  over  de  wettelijkheid  en  de  opportuniteit   van  een  verdere  vrijheidsberoving  van  de  verdachte    Art.  6  geldt   niet     Procedure  tenuitvoerlegging  Europees  aanhoudingsbevel    Art.  6  is  niet  van  toepassing    Niet  van  toepassing  op   onderzoeksgerechten  die  zich  uitspreken  ver  de  tenuitvoerlegging   van  een  Europees  aanhoudingsbevel,  aangezien  zij  evenmin   uitspraak  doen  over  de  gegrondheid  van  een  beschuldiging  in   strafzaken     

o

o

o

o

 

45  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  2:  Overzicht     §1.  Recht  op  toegang  tot  de  rechter     • A.  Betekenis   o Niet  uitdrukkelijk  opgenomen  in  Art.  6  EVRM,  maar  vloeit  er  rechtstreeks   uit  voort   o Vereist  is  wel  dat  de  rechter  volheid  van  bevoegdheid  heeft    Hij  moet   zowel  over  de  legaliteit  als  over  de  opportuniteit  van  de  sanctie  kunnen   oordelen   o Termijnen  om  een  rechtsmiddel  aan  te  wenden  mogen  niet  zo  kort  zijn  dat   de  rechtszoekende  de  facto  verhinderd  wordt  om  zich  tot  de  rechter  te   wenden     • B.  Recht  op  toegang  tot  de  bevoegde  rechter   o   De  rechter  die  door  de  wet  is  aangewezen  om  van  de  zaak  kennis  te   nemen  (de  vervolgende  partij  kan  dus  niet  aan  forum  shopping  doen)   o Dit  recht  is  niet  uitdrukkelijk  bepaald  in  het  EVRM     • C.  Recht  op  een  onafhankelijk  en  onpartijdig  rechter   o Het  principe  van  de  onafhankelijkheid  en  de  onpartijdigheid  is  enkel   geformuleerd  met  betrekking  tot  de  rechter  en  niet  ten  aanzien  van  het   openbaar  ministerie  (Het  OM  is  partij  in  het  strafproces)     o Onafhankelijkheid    Zowel  ten  aanzien  van  de  overheid  als  ten  aanzien  van  de  partijen   in  het  geding    In  België  wordt  dit  gewaarborgd  door  het  beginsel  van  de   scheiding  der  machten  en  door  de  grondwettelijke  bepalingen   inzake  de  benoeming  van  de  rechters     o Onpartijdigheid    Subjectieve  onpartijdigheid    Persoonlijke  vooringenomenheid   • Subjectieve  onpartijdigheid  duidt  op  de  afwezigheid  van   elke  subjectieve  vooringenomenheid  ten  aanzien  van  de   zaak  en  sluit  hierdoor  sterk  aan  bij  het  vermoeden  van   onschuld   • Moet  door  de  beklaagde  worden  aangevoerd      Objectieve  onpartijdigheid    Functiecumulatie  in  eenzelfde  zaak   • Verwijst  naar  de  afwezigheid  van  vooringenomenheid  die   zou  kunnen  voortvloeien  uit  het  feit  dat  de  rechter  die   oordeelt  over  de  grond  van  de  zaak,  vroeger  al  in  een  andere   hoedanigheid  kennis  heeft  genomen  van  dezelfde  zaak   • Dit  heeft  te  maken  met  de  functie,  niet  met  de  persoon  van   de  magistraat   •   Functiecumulatieverbod   • De  objectieve  onpartijdigheid  moet  door  de  rechter  zelf   ambtshalve  worden  opgeworpen    

46  

JVD  

  

Strafprocesrecht  

Schijn  van  partijdigheid    De  rechtspraak  is  verdeeld   • Een  schijn  van  partijdigheid  volstaat  om  een  schending  van   Art.  6  EVRM  op  te  leveren  (ook  al  is  die  partijdigheid  niet   bewezen)  Justice  must  not  only  be  done  but  must  also  bes   een  to  be  done     • In  andere  arresten  wordt  dat  princiep  afgezwakt  doordat   wordt  nagegaan  of,  in  het  concrete  geval,  er  sprake  was   geweest  van  partijdigheid     • Vandaag  gaat  de  tendens  in  de  richting  van  een  meer   objectieve  beoordeling  en  wordt  terecht  gewaarschuwd   voor  la  tyrannie  des  apparances  

  §2.  Het  recht  op  een  eerlijk  proces     • A.  De  “gelijkheid  van  wapens”  (equality  of  arms)   o De  zaak  Brandstetter  voor  het  EHRM   o Er  moet  een  processuele  gelijkheid  bestaan  tussen  de  vervolgende  en  de   verdedigende  partij    Niet  enkel  tussen  de  beklaagde  en  het  openbaar  ministerie    Ook  tussen  de  beklaagde  en  de  burgerlijke  partij     o   Gelijke  toegang  tot  de  processtukken,  gelijke  behandeling  ter   terechtzitting,  gelijkheid  bij  het  aanwenden  van  rechtsmiddelen     o In  het  Belgisch  strafprocesrecht  bestaat  deze  gelijkheid  vooral  tijdens  het   onderzoek  ten  gronde    In  veel  mindere  mate  tijdens  het  vooronderzoek    Enkel  als  het  vooronderzoek  bij  wijze  van  gerechtelijk  onderzoek   wordt  gevoerd,  heeft  de  verdachte  de  mogelijkheid  (net  zoals  het   OM)  het  strafdossier  in  te  kijken  en  bepaalde  onderzoeksdaden  te   vragen  aan  de  onderzoeksrechter     • B.  Recht  op  een  eerlijke  bewijsvoering   o De  zaak  Barberá  en  cons.  Voor  het  EHRM   o Volgens  de  rechtspraak  van  het  Europees  Hof  moet  het  bewijs:    Op  rechtmatige  wijze  verkregen  zijn  Overeenkomstig  de   bepalingen  van  het  nationale  recht      Het  moet  voor  tegenspraak  vatbaar  zijn    De  beklaagde  moet  in  de   mogelijkheid  worden  gesteld  zich  tegen  de  lastens  hem   ingebrachte  tenlastelegging  te  verdedigen     o Het  gebruik  van  een  bewijs  dat  werd  verkregen  in  strijd  met  Art.  8  EVRM   lever  niet  automatisch  een  schending  van  Art.  6  op    De  rechter  moet   nagaan  of  het  bewijs  op  een  loyale  manier  is  verkregen  en  of  de  verdachte   genoeg  kansen  krijgt  om  de  bewijswaarde  aan  te  vechten        

 

47  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

C.  Onmiddelijkheidsbeginsel   o Bewijzen  moeten  ter  terechtzitting  worden  gepresenteerd  en  het   voorwerp  uitmaken  van  een  contradictoir  debat   o De  zaak  Windisch  voor  het  EHRM     o Onmiskenbare  voordelen  van  het  onmiddelijkheidsbeginsel    Garandeert  een  betere  kwaliteit  van  de  oordeelsvorming  van  de   rechter    Garandeert  de  controle  van  het  publiek  op  het  proces     o Het  onmiddelijkheidsbeginsel  wordt  (in  theorie)  in  België  gerespecteerd     Het  bewijs  moet  ter  terechtzitting  worden  geleverd  (Art.  190  Sv.)    In  de  praktijk  sterk  teloor  gegaan  want  de  fase  ter  terechtzitting   wordt  vaak  beperkt  tot  een  verificatie  van  het  bewijsmateriaal  dat   tijdens  het  vooronderzoek  werd  verzameld    Op  basis  van  het   strafdossier  dat  op  geheime  en  niet-­‐contradictoire  wijze  is   samengesteld    De  kleien  Franchimont  bracht  verbetering    Vooral  bij  het   vooronderzoek  bij  wijze  van  gerechtelijk  onderzoek  (neemt  niet   weg  dat  het  onderzoek  ten  gronde  bijna  volledig  steunt  op  het   strafdossier)     §3.  Recht  op  een  openbaar  proces     • A.  Begrip   o Interne  openbaarheid    Beschermt  de  verdachte  tegen  een  geheime   rechtspleging  die  buiten  zijn  weten  wordt  afgewikkeld   o Externe  openbaarheid    Stelt  de  publieke  opinie  in  de  mogelijkheid  een   zekere  controlefunctie  op  de  rechtspleging  uit  te  oefenen     o Op  grond  van  Art.  6  (1)  EVRM  kan  de  toegang  tot  de  rechtszaal  aan  de  pers   en  het  publiek  worden  ontzegd    In  het  belang  van  de  goede  zeden    De  bescherming  van  het  privéleven    De  belangen  van  minderjarigen        Uitzonderingen  op  de  openbaarheid  zijn  volgens  het  EVRM   mogelijk  met  betrekking  tot  de  behandeling  van  de  zaak  en  met   betrekking  tot  het  vonnis      De  Belgische  grondwet  stelt  dat  uitzonderingen  enkel  zijn   toegelaten  met  betrekking  tot  de  behandeling  van  de  zaak,  maar   niet  betreffende  de  uitspraak     • B.  Interne  openbaarheid   o Vanuit  het  perspectief  van  de  beklaagde   o Sluit  aan  bij  het  recht  op  tegenspraak         •

 

48  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Probleem    Bijzondere  opsporingsmethoden    Werken  met  informanten  en  infiltranten    men  zal  pogen  de   identiteit  van  deze  personen  geheim  te  houden    beletten  dat  zij   aan  represailles  zouden  worden  blootgesteld    Deze  info  wordt  soms  opgenomen  in  een  geheim  dossier  (noch  de   verdachte,  noch  de  rechter  hebben  toegang  tot  dit  dossier)    De  discussie  gaat  hier  vooral  om  het  onthullen  van  ontlastend   bewijs  dat  wel  in  het  dossier  aanwezig  is  maar  niet  op  de   terechtzitting  wordt  gebruikt      Speciale  procedure  die  hiervoor  bestaat  in  Groot-­‐Brittannië    Non   disclosure  wegens  een  public  interest  immunity    Het  EHRM   aanvaardt  dit  binnen  bepaalde  perken    Het  heeft  geoordeeld  dat   de  niet-­‐mededeling  van  bepaalde  informatie  niet  per  se  een   schending  is  van  Art.  6  op  voorwaarde  dat   • Zij  strikt  noodzakelijk  is   • Er  een  rechterlijke  beslissing  is  waarbij  over  deze  non   disclosure  wordt  beslist    Zaken  hierover  bij  het  EHRM,  telkens  tegen  Groot-­‐Brittannië   • De  zaak  Fitt   • De  zaak  Rowe  &  Davis   • De  zaak  Edwards  &  Lewis        Op  basis  van  deze  rechtspraak  oordeelde  het  Grondwettelijk  Hof   dat  de  regeling  betreffende  het  vertrouwelijk  strafdossier  (zoals   oorspronkelijk  ingevoerd)  onverenigbaar  was  met  het  EVRM    Nu   wordt  de  controle  van  het  vertrouwelijk  starfdossier  toevertrouwd   aan  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling  (Art.  235ter  Sv.)     o Probleem    Wettigheid  van  in  het  buitenland  verkregen  bewijs    Kan  moeilijk  worden  gecontroleerd  omdat  de  buitenlandse   autoriteiten  weigeren  de  nodige  info  te  verstrekken    Cassatie    In  het  buitenland  verkregen  bewijs  wordt  geacht  op   wettelijke  en  loyale  wijze  te  zijn  verkregen   • Daarbij  wordt  ook  rekening  gehouden  met  de  procedurele   waarborgen  die  in  het  buitenland  aanwezig  waren   o Bv.  Het  feit  dat  de  maatregel  werd  bevolen  door  een   onderzoeksrechter  en  dat  een  onderzoeksgerecht   toezicht  heeft  uitgeoefend  op  de  regelmatigheid  van   de  rechtspleging     C.  Externe  openbaarheid   o Belang  van  de  publieke  opinie  bij  een  openbare  behandeling  van  de  zaak   o De  zaak  Tadic  bij  het  Joegoslavië  Tribunaal    Het  Hof  maakte  een  afweging  tussen  enerzijds  het  principe  van  de   openbaarheid  van  de  terechtzitting  en  anderzijds  de  bescherming   van  de  fysieke  integriteit  van  de  getuigen  

49  

JVD  

  

Strafprocesrecht  

Bij  de  afweging  van  deze  2  principes  ging  het  hof  niet  enkel  uit  van   het  belang  van  de  verdachte,  maar  ook  dat  van  de  internationale   publieke  opinie  

  §4.  Recht  op  de  behandeling  van  zijn  zaak  binnen  een  redelijke  termijn     • A.  Begrip   o Voor  het  EVRM    Enkel  de  termijn  van  de  strafvordering    De   verjaringstermijn   o Vandaag  ook  een  tweede  termijn    De  redelijke  termijn  in  strafzaken     o Verjaring  en  redelijke  termijn  in  strafzaken  stemmen  niet  noodzakelijk   overeen    De  redelijke  termijn  kan  verstreken  zijn,  lang  voor  de   verjaringstermijn  verstreken  is  (en  vice  versa)   o Waar  het  verstrijken  van  de  verjaringstermijn  leidt  tot  het  verval  van  de   strafvordering  wordt  de  overschrijding  van  de  redelijke  termijn  op   minder  radicale  wijze  gesanctioneerd     o De  verjaring  van  de  strafvordering  beoogt  vooral  de  bescherming  van  het   openbaar  belang  en  heeft  tot  doel  de  rechtszekerheid  en  de  teloorgang   van  het  bewijs  te  vrijwaren   o De  ratio  legis  van  de  redelijke  termijn  in  strafzaken  is  te  vermijden  dat  de   verdachte  te  lang  in  het  ongewisse  zou  blijven  over  de  uitkost  van  een   strafvervolging  waarvan  hij  weet  dat  ze  tegen  hem  loopt    Een  waarborg,  vooral  om  billijkheidsredenen     • B.  Begin-­  en  eindpunt   o Begin-­‐  en  eindpunt  van  de  redelijke  termijn  verschilt  van  het  begin-­‐  en   eindpunt  van  de  verjaringstermijn     o Het  beginpunt  van  de  redelijke  termijn  is  vanaf  de  “vervolging”  in  de   autonome  zin  die  door  de  rechtspraak  van  EHRM  aan  dit  begrip  wordt   gegeven    Het  ogenblik  waarop  de  verdachte  weet  dat  hij  zich  moet   verdedigen   o Het  eindpunt  is  de  definitieve  beslissing  over  de  grond  van  de  zaak  of  de   stopzetting  van  de  vervolging          o Begin-­  en  eindpunt  van  de  verjaringstermijn  zijn  op  formele  wijze  door   de  wet  bepaald  en  laten  geen  appreciatiemarge  aan  de  rechter                

 

50  

JVD   •

•

 

Strafprocesrecht  

C.  Criteria  ter  beoordeling  van  de  redelijkheid  van  de  duur  van  het  proces   o Niet  in  abstracto   o Aan  de  hand  van  concrete  gegevens  van  de  voorliggende  zaak                                             3  criteria    De  complexiteit  van  de  zaak    Het  gedrag  van  de  gerechtelijke  overheid    Het  gedrag  van  de  verdachte  zelf   o Uit  recente  arresten  kan  nog  een  4e  criterium  worden  afgeleid    Het   belang  van  de  zaak  voor  de  betrokkene  (zowel  wat  betreft  de  straf  die   hem  kan  worden  opgelegd  als  de  psychologische  impact  van  de   strafprocedure)     o De  redelijke  termijn  verzet  zich  niet  tegen  het  principe  dat  zeer  ernstige   misdaden  zoals  genocide,  misdaden  tegen  de  mensheid  en   oorlogsmisdaden  onverjaarbaar  zijn     D.  Sanctie  bij  overschrijding  van  de  redelijke  termijn   o Naar  Straatsburgs  recht    Het  EVRM  bepaalt  niet  wat  het  gevolg  is  dat  moet  worden   vastgeknoopt  aan  de  overschrijding  van  de  redelijke  termijn    Of  de  sanctie  van  procedurele  (nl.  onontvankelijkheid  van  de   strafvordering),  dan  wel  van  materieelrechtelijke  aard  is  (nl.   Strafvermindering)  Hangt  af  van  de  concrete  omstandigheden   van  de  zaak   o Naar  Belgisch  recht    In  België  heeft  de  wetgever  gekozen  voor  strafvermindering  als   sanctie  voor  de  overschrijding  van  de  redelijke  termijn    Art.   21ter  VTSv.  :     • Eenvoudige  schuldverklaring  (wel  nog  veroordeling  in  de   kosten)   • Strafvermindering  (de  rechter  is  niet  steeds  verplicht  een   straf  beneden  het  wettelijk  minimum  uit  te  spreken)      Als  de  vertragingen  in  het  onderzoek  een  onherstelbaar  nadeel   toebrengen  aan  de  verdediging    Dan  wordt  de  overschrijding  van   de  redelijke  termijn  zwaarder  gesanctioneerd   • Ofwel  de  vrijspraak   • Ofwel  de  niet-­‐ontvankelijkheid  van  de  strafvordering   wegens  schending  van  de  rechten  van  de  verdediging    

                 

 

51  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§5.  Recht  niet  gedwongen  te  worden  tegen  zichzelf  te  getuigen     • A.  Principe   o Het  zwijgrecht  wordt  niet  uitdrukkelijk  gewaarborgd  door  het  EVRM   o De  ratio  legis  van  het  zwijgrecht  is  niet  volkomen  duidelijk    moeilijk  de   juiste  grenzen  af  te  bakenen    Vaak  wordt  het  zwijgrecht  gefundeerd  op  het  beginsel  “nemo   tenetur  se  ipsum  accusare”  =  De  beklaagde  mag  niet  als  een  object   van  onderzoek  worden  behandeld  en  zal  dus  enkel  meewerken  aan   het  proces  voor  zover  hij  daartoe  zelf  beslist    Een  crimineelpolitieke  grondslag  is  mogelijk  dat  verklaringen  die   een  persoon  onder  dwang  aflegt  contraproductief  zijn  voor  de   waarheidsvinding  omdat  deze  verklaringen  vaak  niet  met  de   waarheid  zullen  overeenstemmen  zodat  het  doel  van  de   strafprocedure  (het  vinden  van  de  waarheid)  niet  wordt  bereikt    Een  andere  grondslag    Het  vermoeden  van  onschuld    Als  de   verdachte  verplicht  wordt  verklaringen  af  te  leggen,  wordt  de   bewijslast  omgekeerd  en  hoeft  het  OM  het  bewijs  niet  af  te  leveren.   Stilzwijgen  van  de  beklaagde  kan  dan  immers  als  een  duidelijke   aanwijzing  van  schuld  worden  beschouwd     o Toepassingsgebied  van  het  zwijgrecht  ratione  materiae    De  rechtspraak  van  het  EHRM    Het  zwijgrecht  betreft  enkel  de   verklaringsvrijheid  van  de  verdachte,  maar  sluit  niet  uit  dat  de   verdachte  wordt  verplicht  mee  te  werken  met  het  gerecht     o Toepassingsgebied  van  het  zwijgrecht  ratione  temporis    De  ratione  temporis  –  vraag  hangt  samen  met  een  ratione  personae   vraagstelling    beschermt  het  zwijgrecht  enkel  de  verdachte,  of   tevens  de  potentiële  verdachte?     • B.  Toepassingen   o Negatieve  conclusies  met  betrekking  tot  het  stilzwijgen  van  de   beklaagde    Het  stilzwijgen  van  de  beklaagde  heeft  niet  de  waarde  van  een   bekentenis    De  rechter  mag  er  dus  geen  negatieve  conclusies  uit   trekken   o Strafbaarstelling  van  de  weigering  bepaalde  inlichtingen  te   verstrekken    De  zaak  Funke  tegen  Frankrijk    Probleem  van  de   strafbaarstelling  van  de  weigering  inlichtingen  te  verstrekken  aan   de  orde   • Er  werd  hem  een  boete  opgelegd  en  een  dwangsom,  om   hem  te  verplichten  aan  de  verplichting  te  voldoen   o   De  Commissie  zag  hier  geen  schending  van  Art.  6   o   Het  EHRM  vond  wel  dat  Art.  6  geschonden  was     • In  het  geval  van  Funke  bestonden  er  reeds  concrete   verdenkingen  van  een  strafbaar  feit    Het  ging  hier  over  

 

52  

JVD  

•

 

Strafprocesrecht  

een  snuffeloperatie  (fishing  expedition    Mogen  niet)   waarbij  aan  Funke  gevraagd  werd  de  documenten  over  te   leggen  waaruit  zijn  schuld  zou  blijken     C.  Het  zwijgrecht  in  België   o Basisartikel    Art.  47bis  Sv.   o De  bijstand  van  een  advocaat  bij  het  verhoor    Doel:  de  toepassing  van   het  zwijgrecht  vrijwaren  (nieuw  Art.  2bis  §3  Wet  Voorlopige  Hechtenis)  

  §6.  Vermoeden  van  onschuld     • A.  Vermoeden  van  onschuld  en  bewijslast   o Vermoeden  van  onschuld  heeft  in  de  eerste  plaats  betrekking  op  de   bewijslast    De  beklaagde  hoeft  zijn  onschuld  niet  te  bewijzen,  het  is  de   vervolgende  partij  (het  OM)  die  het  bewijs  van  de  strafbare  feiten  zal   moeten  leveren   o In  geval  van  twijfel  haat  de  beklaagde  vrijuit    In  dubio  pro  reo     o Problematiek    Op  grond  van  Art.  6  (2)  EVRM  geldt  het  vermoeden  van   onschuld  totdat  de  schuld  bij  wet  is  bewezen    Het  bewijs  moet  dus   wettelijk  zijn    De  zaak  Schenk  tegen  Zwitserland   • Stiekem  opgenomen  telefoongesprekken  (naar  Zwitsers   recht  onrechtmatig  bewijs)   • Het  EHRM  zag  hierin  geen  schending  van  Art.  6    Het  Hof   moet  enkel  nagaan  of  het  proces  in  zijn  geheel  fair  was.   Schenk  had  de  gelegenheid  gehad  de  authenticiteit  van  het   bewijs  te  betwisten  en  de  veroordeling  steunde  ook  nog  op   andere  bewijzen   o Problematiek    In  verband  met  de  verdragen  en  de  nationale   wetgevingen  betreffende  de  confiscatie  van  vermogensvoordelen  is  de   vraag  gerezen  of  staten  hierbij  de  bewijslast  mogen  omkeren  of  minstens   “verdelen”    De  zaak  Philips  tegen  Verenigd  Koninkrijk   • EHRM  oordeelde  dat  er  geen  strijdigheid  was     • B.  Vermoeden  van  onschuld  en  de  uitspraak  over  de  grond  van  de  zaak   o Diegene  die  wordt  vervolgd,  maar  nog  niet  veroordeeld  is,  wordt  geacht   onschuldig  te  zijn  totdat  het  bewijs  van  zijn  schuld  wordt  geleverd   Procesverplichting:  Een  persoon  mag  niet  schuldig  worden  verklaard   als  zijn  schuld  niet  is  vastgesteld  tijdens  een  procedure  waarin  hij  zijn   procesrechten  op  grond  van  Art.  6  EVRM  heeft  kunnen  laten  gelden   o Vermoeden  geldt  zolang  er  geen  uitspraak  is  gedaan  over  de  grond  van  de   zaak    Ook  als  is  een  dergelijke  uitspraak  (Bv.  omwille  van  de  verjaring   van  de  strafvordering)  niet  meer  mogelijk  (Minelli  v.  Zwitserland)     o Het  vermoeden  van  onschuld  geldt  ten  aanzien  van  alle  instanties  in  de   strafrechtspleging,  ook  ten  aanzien  van  de  rechter  ten  gronde  

 

53  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Uitspraken  van  verslaggevers  in  de  media  hebben  niets  te  maken  met  de   werking  van  het  gerecht  en  kunnen  het  vermoeden  van  onschuld  niet   aantasten   o Indien  de  beklaagde  werd  vrijgesproken,  blijft  ook  na  de  beslissing  ten   gronde  het  vermoeden  van  onschuld  bestaan    De  zaak  Sekannia  tegen  Oostenrijk    De  zaak  Capeau  tegen  België     • C.  Vermoeden  van  onschuld  en  materieel  strafrecht   o De  zaak  Salabiaku  tegen  Frankrijk    Het  EHRM  besliste  dat,  hoewel  het   staten  vrijstaat  om,  bij  het  bepalen  van  misdrijven,  te  werken  met   schuldpresumpties,  dit  niet  tot  gevolg  mag  hebben  dat  daardoor  alle  in   Art.  6  erken  rechten  ineffectief  zouden  worden     o De  zaak  Janosevic  tegen  Zweden    Het  EHRM  oordeelde  dat   schuldpresumpties  toegelaten  zijn  “Within  the  reasonable  limits  which  take   into  account  the  importance  of  which  is  at  stake  and  the  maintenance  of  the   rights  of  the  defence”  en  voegde  eraan  toe  dat  deze  proportionaliteit   moet  worden  beoordeeld  in  functie  van  de  belangen  van  de  staat  en  de   verdedigingsmogelijkheden  van  de  verdachte   o   In  de  rechtsleer  is  uit  de  worden  “taking  into  account  the  importance  of   which  is  at  stake”  afgeleid  dat  (weerlegbare)  schuldpresumpties  misschien   wel  verantwoord  zijn  ten  aanzien  van  kleine  inbreuken,  maar  dat  dit  niet   noodzakelijk  geldt  voor  ernstige  inbreuken,  waarop  zwaardere  straffen   staan    Hierdoor  kunnen  mogelijk  binnen  bepaalde  grenzen,   schuldpresumpties  voor  minder  ernstige  inbreuken  worden  verantwoord     §7.  Het  recht  op  verdediging     • Dit  is  de  kern  van  de  verdediging  in  strafzaken    Wat  dit  precies  inhoudt,  is   nergens  op  algemene  wijze  gedefinieerd     • A.  Recht  op  informatie  over  de  beschuldigingen   o Op  grond  van  Art.  6  (3)  heeft  eenieder,  die  wegens  een  strafbaar  feit  wordt   vervolgd,  het  recht  “onverwijld  in  een  taal  welke  hij  verstaat,  en  in   bijzonderheden,  op  de  hoogte  te  worden  gesteld  van  de  aard  en  de  reden   van  de  tegen  hem  ingebrachte  beschuldiging”   o Deze  informatie  betreft  zowel  de  aard  (het  tenlastegelegde  feit)  als  de   reden  (de  juiste  wetsomschrijving)  van  de  beschuldiging    De  beklaagde   moet  immers  weten  waartegen  hij  zich  moet  verdedigen     o De  informatie  moet  onverwijld  worden  verstrekt,  en  in  een  taal  die  de   beklaagde  (of  zijn  advocaat)  verstaat              

 

54  

JVD   •

•

 

 

Strafprocesrecht  

B.  Recht  op  voldoende  tijd  en  faciliteiten  ter  voorbereiding  van  de   verdediging   o Grond    Art.  6  (3)  EVRM   o Dit  veronderstelt  onder  meer  dat  de  beklaagde  of  zijn  advocaat  tijdig   inzage  moeten  krijgen  van  het  strafdossier    Dat  hij  in  kennis  moet   worden  gesteld  van  alle  bewijselementen  die  aan  de  rechter  worden   voorgelegd  met  het  oog  op  zijn  beslissing  over  het  bewijs     o Art.  6  (3)b  veronderstelt  ook  dat  de  beklaagde  vrij  met  zijn  advocaat  moet   kunnen  communiceren  teneinde  zijn  verdediging  voor  te  bereiden.  Ook   moet  de  beklaagde  op  een  adequate  wijze  op  de  hoogte  worden  gesteld   van  de  beslissing  ten  gronde  die  ten  aanzien  van  hem  werd  geveld,  zodat   hij  met  kennis  van  zaken  kan  oordelen  of  hij  al  dan  niet  beroep  wenst  aan   te  tekenen     C.  Recht  zich  te  verdedigen  of  de  bijstand  te  hebben  van  een  raadsman   o Grond    Art.  6  (3)c  EVRM     o Betekenis    Geeft  de  beklaagde  de  mogelijkheid  zijn  recht  op  verdediging  uit   toe  oefenen  ofwel  in  eigen  persoon,  ofwel  door  middel  van  een   raadsman  van  zijn  keuze    Het  recht  op  een  raadsman  betreft  zowel  het  recht  op  advies  (right   to  counsel)  als  het  recht  op  vertegenwoordiging  (right  to   representation)     o Salduz    De  zaak  Salduz  tegen  Turkije    Het  EHRM  is  van  oordeel  dat   verdachten  tijdens  hun  arrestatie  moeten  kunnen  overleggen  met   hun  advocaat,  dit  omwille  van  hun  kwetsbare  positie    De  raadsman  moet  confidentieel  met  zijn  cliënt  kunnen  overleggen   voorafgaand  aan  het  politieoverleg,  dus  zonder  enige  controle  van   de  politie      Wat  bijstand  van  een  advocaat  tijdens  het  verhoor  precies  inhoudt   laat  het  EHRM  in  het  midden    Aanwezigheid  of  actieve   tussenkomst   • Sommige  auteurs  leiden  af  dat  de  verdachte  het  verhoor   moet  kunnen  onderbreken  om  met  zijn  raadsman  te   overleggen   • Anderen  leiden  af  dat  de  verdachte  zijn  advocaat  kan   spreken  bij  aanvang  van  het  verhoor,  en  de  raadman  tijdens   het  verhoor  enkel  passief  bijstand  verleent,  om  toe  te  zien  of   op  zijn  cliënt  geen  ongeoorloofde  druk  wordt  uitgeoefend      Salduz  deed  veel  stof  opwaaien  in  België  en  leidde  tot  een   wetswijziging  in  2011    De  verdachte  mag  nu  vóór  zijn  eerste   verhoor  contact  hebben  met  een  advocaat  (Art.  47bis  §2,  3  Sv.)    

55  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Kostenloze  bijstand    Indien  het  belang  van  de  rechtspraak  dit  eist,  heeft  de  behoeftige   beklaagde  recht  op  een  kosteloos  toegevoegde  advocaat    De   beklaagde  heeft  hierbij  geen  absoluut  recht  op  ene  zelf  gekozen   advocaat    Het  recht  op  gratis  rechtsbijstand  is  niet  absoluut     o Verstekprocedure  en  het  recht  op  vertegenwoordiging  door  een   advocaat    Het  EHRM  heeft  het  recht  van  de  beklaagde  om  persoonlijk   aanwezig  te  zijn  op  de  terechtzitting  intussen  in  talrijke  zaken   beklemtoond    Het  EHRM  gaat  echter  niet  zo  ver  dat  verstekprocedures  per  se   strijdig  zijn  met  Art.  6.  Voorwaarde  is  wel  dat  de  betrokkene  die  in   zijn  afwezigheid  werd  berecht,  in  de  mogelijkheid  wordt  gesteld   een  rechtsmiddel  aan  te  wenden  tegen  het  verstekvonnis  en  dat  in   deze  procedure  zowel  de  feitelijke  als  de  rechtsvragen  opnieuw   worden  beoordeeld    Verandering  na  de  zaak  Van  Geyseghem  tegen  België     Wetswijziging  in  2003    Vertegenwoordiging  is  in  principe   toegestaan,  tenzij  de  rechter  de  persoonlijke  verschijning  van  de   beklaagde  beveelt  (Art.  152  §1  en  Art.  185  §1  en  §2  Sv.)   • Enkel  voor  het  Hof  van  Assisen  is  de  persoonlijke   verschijning  nog  steeds  vereist  (verschillende  auteurs   twijfelen  of  deze  regeling  in  overeenstemming  is  met  Art.  6   EVRM  en  de  recente  rechtspraak  van  het  EHRM)      Het  Grondwettelijk  Hof  breidt  het  recht  op  vertegenwoordiging   door  een  raadsman  uit  naar  de  fase  van  de  strafuitvoering    De   veroordeelde  moet  zich  kunnen  laten  vertegenwoordigen  voor  de   strafuitvoeringsrechtbank  door  een  raadsman  telkens  de   rechtbank  de  toekenning  van  een  strafuitvoeringsmodaliteit   onderzoekt     D.  Recht  getuigen  te  (doen)  ondervragen   o Grond    Art.  6  (3)d  EVRM   o Het  begrip  “getuige”  wordt  door  het  EHRM  op  autonome  wijze  uitgelegd       Hierbij  is  bepalend  of  de  verklaringen  van  de  betrokkene  effectief  aan   de  rechtbank  werden  voorgelegd  en  deze  er  rekening  mee  hield  bij  haar   oordeelsvorming                    

56  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Getuigen  à  charge    Doel    De  verdachte  in  de  mogelijkheid  stellen  de   betrouwbaarheid  van  de  getuige  en  de  juistheid  van  zijn   verklaringen  te  toetsen    Problematiek    Het  feit  dat,  volgens  het  nationale  recht,  bepaalde   getuigen  een  “verschoningsrecht”  hebben,  dit  wil  zeggen  dat  zij  niet   kunnen  worden  verplicht  om  ter  terechtzitting  te  komen  getuigen,   mag  niet  tot  gevolg  hebben  dat  de  verdachte  hiervan  de  dupe   wordt   • De  zaak  Unterpertinger  tegen  Oostenrijk      De  confrontatie  met  getuigen  à  charge  moet  in  principe  in  de   openbare  terechtzitting  plaatsvinden    Uitzonderlijk  kan  hiervan   worden  afgeweken,  en  kan  de  confrontatie  Bv.  tijdens  het   vooronderzoek  plaatsvinden.  Vereist  is  dat  de  beklaagde  zijn  recht   op  tegenspraak  heeft  kunnen  uitoefenen  (De  zaak  Lüdi)      Twee  probleemcategorieën    Kwetsbare  getuigen  en  anonieme   getuigen   • Kwetsbare  getuigen   o Bv.  Seksueel  mishandelde  slachtoffers,  minderjarigen   o Afscherming  van  de  verdachte  door  Bv.   ondervragingen  te  registreren  op  video-­‐opnamen  om   de  confrontatie  met  de  verdachte  te  vermijden     o De  zaak  S.N.  tegen  Zweden    Ondervragingen   ogenomen  op  video    Het  EHRM  oordeelt  dat  er   geen  schending  is  van  Art.  6  (3)d  EVRM   o Het  EHRM  was  van  oordeel  dat  dit  artikel  niet  zo  kan   geïnterpreteerd  worden  als  zou  de  verdachte  of  zijn   raadsman  in  alle  zaken  het  recht  hebben  om  een   direct  kruisverhoor  te  verrichten    Het  is   noodzakelijk  om  in  de  strafprocedure  oog  te  hebben   voor  slachtoffers  van  seksuele  misdrijven  en  zeker   voor  minderjarige  slachtoffers   o   Er  mogen  bepaalde  beschermende  maatregelen   worden  genomen  op  voorwaarde  dat  zij  verzoend   kunnen  worden  met  een  adequate  en  effectieve   uitoefening  van  de  rechten  van  verdediging    Schending  in  de  zaak  Bocos-­‐Cuesta  tegen   Nederland                  

 

57  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Anonieme  getuigen   o De  zaak  Kostovski    Op  grond  van  deze  rechtspraak   wordt  aangenomen  dat  een  anonieme  getuigenis  niet   per  se  ontoelaatbaar  is   o Er  moet  een  venwicht  worden  gezocht  tussen    De  belangen  van  de  verdediging    De  belangen  van  de  bedreigde  getuigen     o Indien  het  recht  van  de  verdachte  te  worden   geconfronteerd  met  getuigen  à  charge  wordt   beperkt,  dan  moet  wel  worden  voorzien  in   “counterbalancing”  procedures  om  de   betrouwbaarheid  van  deze  getuigen  te  testen    De  zaak  Doorson  tegen  Nederland    Het   EHRM  aanvaardde  dat  niet  de  verdachte  zelf,   maar  wel  zijn  advocaat  aanwezig  is  bij  het   verhoor  en  vragen  aan  de  getuige  mag  stellen,   op  voorwaarde  dat  de  onderzoeksrechter  de   identiteit  van  de  getuige  kent   o Bovendien  ook  strenge  eisen  voor  het  gebruik  van   deze  verklaringen  als  bewijs      De  veroordeling   mag  niet  uitsluitend  of  in  beslissnede  mate  steunen   op  een  anonieme  getuigenis     o De  zaak  Van  Mechelen  tegen  Nederland    EHRM   heeft  criteria  nog  verder  aangescherpt  voor  het  geval   de  anonieme  getuige  een  undercover  agent  is  van   de  politie    Een  te  groot  vertrouwen  in  politieambtenaren   ondermijnt  de  rechtspositie  van  de  verdachte    Ook  aan  het  steunbewijs  in  dit  geval  strengere   eisen    Het  steunbewijs  en  het  anoniem   getuigenbewijs  moeten  over  de  hele  lijn   overeenstemmen     o Getuigen  à  décharge    Ter  terechtzitting  moet  de  beklaagde,  op  dezelfde  wijze  als  het  OM,   in  de  mogelijkheid  worden  gesteld  getuigen  in  zijn  voordeel  te   doen  oproepen  en  ondervragen    Volgens  het  EHRM  is  het  recht  getuigen  te  doen  oproepen  niet   absoluut    De  rechter  oordeelt  of  het  oproepen  van  getuigen,  in   het  belang  van  de  rechtspleging,  vereist  is    Art.  6(3)d  houdt  geen  verplichting  in  om  elke  getuige  ter   terechtzitting  op  te  roepen,  op  voorwaarde  echter  dat  de   wapengelijkheid  wordt  gerespecteerd     •

     

 

58  

JVD  

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Deskundigen    In  continentale  rechtsstelsels    De  deskundige  wordt  aangeduid   door  de  rechter,  die  tevens  de  opdracht  van  de  deskundige  bepaalt    Het  EHRM  past  Art.  6(3)d  niet  rechtstreeks  toe  op  deskundigen     De  vormvereisten  worden  via  de  omweg  van  Art.  6(1)  (fair  trial  in   combinatie  met  equality  of  arms)  terug  binnen  gebracht      De  zaak  Mantovanelli  tegen  Frankrijk    Art.  6  geschonden  omdat   de  partijen  onvoldoende  de  kans  hadden  gekregen  om  de   bevindingen  van  de  expert  op  de  terechtzitting  ter  discussie  te   stellen    De  zaak  Cottin  tegen  België    Het  recht  op  tegenspraak  vereist   niet  dat,  wanneer  een  deskundigenonderzoek  wordt  bevolen  door   het  vonnisgerecht,  de  partijen  in  alle  omstandigheden  de   mogelijkheid  moeten  hebben  om  aanwezig  te  zijn  bij  de  uit  te   voeren  onderzoeksverrichtingen    Maar  de  verdediging  moet  toch   op  efficiënte  wijze  kunnen  participeren  aan  de  expertise,  zeker   wanneer  niets  er  zich  tegen  verzet  dat  de  verdediging  bij  de   expertise  wordt  betrokken  en  de  deskundige  een  belangrijke   technische  vraag  moet  beantwoorden  die  een  rechtstreekse   weerslag  heeft  op  de  kwalificatie  van  het  misdrijf      De  verdediging  moet  haar  opmerkingen  al  kunnen  overmaken   aan  de  deskundige  en  aan  de  deskundige  nog  bijkomende   onderzoeksdaden  kunnen  vragen     E.  Recht  op  kosteloze  bijstand  van  een  tolk  (Art.  6(3)e)   o In  tegenstelling  tot  de  toevoeging  van  een  kosteloos  advocaat,  die  volgens   het  EVRM  enkel  vereist  is  als  het  belang  van  de  rechtspraak  het  vereist,  is   de  toevoeging  van  een  kostenloze  tolk  steeds  verplicht,  ook  tijdens  het   vooronderzoek   o Het  recht  op  bijstand  van  een  tolk  houdt  echter  niet  in  dat  de  beklaagde   recht  heeft  op  een  vertaling  van  processtukken  in  zijn  moedertaal     F.  Recht  op  hoger  beroep   o Niet  als  dusdanig  in  het  EVRM    Later  toegevoegd  in  Art.  2  van  het  7e   Aanvullende  Protocol   o Op  grond  van  deze  bepalingen  heeft  eenieder  die  strafrechtelijk   veroordeeld  is  het  recht  de  zaak  door  een  hogere  gerechtelijke  instantie  te   laten  onderzoeken   o Het  EHRM  heeft  beslist  dat  het  beginsel  van  de  equality  of  arms  vereist   dat,  indien  aan  één  procespartij  het  recht  wordt  verleend  hoger  beroep   aan  te  tekenen,  ook  aan  de  andere  procespartijen  een  recht  op  hoger   beroep  moet  worden  verleend              

59  

JVD   •

•

 

Strafprocesrecht  

G.  Recht  op  een  effectief  rechtsmiddel   o Vervat  in  Art.  13  EVRM    De  zaak  Camenzind  tegen  Zwitserland    De  zaak  Stratégies  et  Communication  en  Dumoulin  tegen  België    De  zaak  Mentes  tegen  Turkije   o   Het  bestaan  van  een  effectief  rechtsmiddel  in  het  interne  recht  om   schendingen  van  het  EVRM  aan  te  klagen  heeft  mede  tot  doel  te  vermijden   dat  al  te  veel  zaken  tot  in  het  EHRM  moeten  worden  voortgezet  om  de   bescherming  van  het  EVRM  te  doen  zegevieren     H.  Ne  bis  in  idem   o Opgenomen  in  Art.  4  van  het  7e  aanvullende  Protocol  bij  het  EVRM    Het   recht  om  geen  tweemaal  te  worden  veroordeeld  wegens  eenzelfde   misdrijf   o Beperkt  tot  vonnissen  geveld  binnen  eenzelfde  staat    Het  is  principieel   niet  verboden  voor  staten  om  een  persoon  die  in  het  buitenland  voor  een   bepaald  feit  werd  veroordeeld,  opnieuw  te  vervolgen  wegens  hetzelfde   feit   o Staat  niet  in  de  weg  aan  een  samenloop  van  administratieve,  disciplinaire   en  strafrechtelijke  vervolgingen  

     

 

60  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  3:  Wettelijke  waarborgen  bij  beperkingen  van  bepaalde   grondrechten  

  §1.  Recht  op  persoonlijke  vrijheid     • Art.  5  EVRM  bepaalt  de  gevallen  waarin  een  persoon  van  zijn  vrijheid  mag   worden  beroofd  en  somt  de  procedurele  rechten  op  waarover  de  aldus  van  zijn   vrijheid  beroofde  persoon  beschikt   • Vrijheidsberoving  moet  op  grond  van  Art.  5(1)  steeds  op  wettelijke  basis   berusten,  anders  is  de  aanhouding  willekeurig.  Bovendien  is  vrijheidsberoving   (zelfs  al  berust  zij  op  een  wettelijke  basis)  slechts  toelaatbaar  in  de  door  Art.  5(1)   op  limitatieve  wijze  opgesomde  gevallen     • De  minimumrechten  van  de  personen  die  van  hun  vrijheid  zijn  beroofd  worden   uiteengezet  in  de  overige  paragrafen  van  Art.  5     §2.  Recht  op  eerbiediging  van  de  private  levenssfeer     • Onderzoeksmaatregelen  die  een  inbreuk  uitmaken  op  het  privéleven,  moeten   beantwoorden  aan  de  waarborgen  die  zijn  opgenomen  in  de  Grondwet  (Art.  22)   en  in  Art.  8  EVRM     • Art.  8  EVRM,  2e  lid  laat  beperkingen  toe  op  het  in  het  1ste  lid  gegarandeerde  recht   op  de  eerbiediging  van  het  privéleven    Deze  beperkingen  moeten  steeds  aan  3   voorwaarden  voldoen    Zij  moeten…   o Bij  wet  bepaald  zijn  (legaliteit)   o Nodig  zijn  in  een  democratische  samenleving  (proportionaliteit)    Hier  is  het  meeste  debat    Arrest  Buck  tegen  Duitsland   o Beantwoorden  aan  één  van  de  doeleinden,  vermeld  in  Art.  8(2)   (Legitimiteit)    ‘De  bescherming  van  de  openbare  orde  en  het  voorkomen  van   strafbare  feiten”    

 

61  

JVD  

 

 

Strafprocesrecht  

Deel  II:  De  vorderingen  die  uit  het  misdrijf  voortvloeien  

Hoofdstuk  1:  De  strafvordering  

  §1.  Algemene  beginselen     • A.  Strafvordering  en  vervolging   o De  term  “strafvordering”    Brede  betekenis    Verwijzing  naar  het  strafprocesrecht  in  het   algemeen    Enge  betekenis    Vordering  tot  toepassing  van  de  strafwet     o De  term  “strafvordering”  verwijst  naar  de  rechtshandelingen  die  de   vervolgende  partij  stelt  met  het  oog  op  de  bestraffing  van  de   vermoedelijke  dader  van  een  misdrijf:    Het  aanhangig  maken  van  de  zaak  bij  de  rechter,  het  verdere   behandelen  van  de  zaak  voor  de  rechter  (Bv.  Het  optreden  van  de   parketmagistraat  op  de  terechtzitting)    Het  aanwenden  van  rechtsmiddelen  tegen  de  beslissingen  van  de   rechter  waardoor  de  vervolgende  partij  wordt  benadeeld     o Ook  de  term  “vervolging”  geldt  dikwijls  als  synoniem  voor  de   strafvordering    Bv.  Het  begrip  “daden  van  vervolging”    Daden  waardoor  de   strafvordering  wordt  uitgeoefend    Het  EHRM  gebruikt  deze  term  in  een  bredere  betekenis    Er  is  van   “vervolging”  sprake  zodra  een  persoon  die  verdacht  wordt  van  een   misdrijf  weet  heeft  van  deze  verdenking,  en  zich  hiertegen  wenst  te   verdedigen,  ongeacht  de  vraag  of  de  vervolgende  partij  (technisch   gezien)  de  zaak  al  aanhangig  heeft  gemaakt  voor  de  strafrechter   • Toepassing  in  rechtspraak  EHRM  in  verband  met  de   redelijke  termijn  in  strafzaken    Deze  termijn  begint  te   lopen  vanaf  het  ogenblik  waarop  de  verdachte  weet  dat  hij   zich  moet  verdedigen  tegen  een  strafrechtelijke  aanklacht,   ook  al  is  de  strafvordering  (formeel  beschouwd)  nog  niet  op   gang  gebracht     • B.  Strafvordering,  burgerlijke  vordering  en  tuchtvordering   o Uit  eenzelfde  feit  kan  zowel  een  strafvordering  als  een  burgerlijke   vordering  ontstaan   o Het  is  ook  mogelijk  dat  hetzelfde  feit  bovendien  een  schending  van  een   deontologische  gedragsregel  inhoudt  (tuchtvergrijp)    Naast  de   strafvordering  en  de  burgerlijke  vordering  ook  een  tuchtvordering   mogelijk     o   Deze  3  vordering  kunnen  worden  gecumuleerd          

62  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o   De  strafvordering  onderscheidt  zich  van  de  burgerlijke  vordering  en  de   tuchtvordering    De  strafvordering  heeft  in  principe  voorrang  op  de  burgerlijke   vordering  (Art.  4  VTSv.)    De  strafvordering  heeft  in  principe  geen  voorrang  op  de   tuchtvordering     §2.  Personen  die  de  strafvordering  uitoefenen     • A.  Principe   o Art.  1  VTSv.    Het  openbaar  ministerie  heeft  het  monopolie  over  de   strafvordering    Noch  de  politie,  noch  het  slachtoffer,  noch  de  rechter,  noch  de   minister  van  Justitie  kunnen  de  strafvordering  uitoefenen     • B.  Ambtenaren  openbaar  ministerie  die  de  strafvordering  uitoefenen   o De  procureur-­generaal  bij  het  hof  van  beroep    Op  het  niveau  van  het  ressort    Enkel  een  vervolgingsmagistraat,  geen  opsporingsmagistraat     o De  procureur  des  Konings    Territoriale  bevoegdheid    Het  arrondissement     o De  federale  procureur    Territoriale  bevoegdheid  over  heel  het  Rijk      Art.  144ter,  quater  en  quinquies  Ger.W.    Limitatieve  lijst  van   misdrijven  waarvoor  de  federale  procureur  bevoegd  is    Daarnaast  2  kwalitatieve  criteria   • Veiligheidscriterium   o =  om  ideologische  of  politieke  redenen  met  het  doel   zijn  doelstellingen  door  middel  van  terreur,   intimidatie  of  bedreigingen  te  bereiken     • Geografisch  criterium   o =  De  misdrijven  die  in  belangrijke  mate  verschillende   rechtsgebieden  betreffen  of  een  internationale   dimensie  hebben,  in  het  bijzonder  die  van  de   georganiseerde  criminaliteit      Ook  alle  misdrijven  die  samenhangen  met  deze  feiten  vallen  onder   de  bevoegdheid  van  het  federaal  parket      Bv.  voor  wapensmokkel,  misdaden  en  wanbedrijven  tegen  de   veiligheid  van  de  staat            

 

63  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

C.  Uitzonderingen   o Uitzonderlijk  wordt  de  strafvordering  uitgeoefend  door  de  administratie    Inzake  douane  en  accijnzen    Initiatief  door  het  Ministerie  van   Financiën   o De  strafvordering  wordt  uitgeoefend,  hetzij  door  de  administratie  alleen,   hetzij  gezamenlijk  en  gelijktijdig  door  de  administratie  en  het  openbaar   ministerie    Voor  misdrijven  die  bestraft  worden  met  een   hoofdgevangenisstraf,  wordt  zij  gelijktijdig  door  het  OM  en  de   administratie  uitgeoefend     • D.  Bevoegdheidsconflicten   o Federaal  parket  en  lokale  parketten    De  federale  procureur  beschikt  bij  de  uitoefening  van  zijn   bevoegdheden  over  alle  bevoegdheden  van  de  procureur  des   Konings  (Art.  47duodecies  Sv.)    Tussen  het  federaal  parket  en  de  lokale  parketten    wederzijdse   informatieplicht   • De  lokale  parketten  zijn  ambtshalve  verplicht  het  federaal   parket  in  te  lichten  wanneer  zij  kennis  krijgen  van  een   misdrijf  dat  tot  het  bevoegdheidsdomein  van  het  federaal   parket  behoort   • De  federale  procureur  van  zijn  kant  licht  de  procureur  des   Konings  in,  telkens  dit  voor  de  uitoefening  van  de   strafvordering  door  de  procureur  des  Konings  van  belang  is      De  beslissing  of  een  concreet  strafdossier  uiteindelijk  behandeld   wordt  door  een  lokaal  parket  dan  wel  door  het  federaal  parket   komt  toe  aan  de  federale  procureur    Deze  heeft  een   evocatierecht:  Hij  kan  dossiers  van  lokale  parketten  naar  zich   toe  trekken.  Tegen  deze  beslissing  staat  geen  rechtsmiddel  open   (Art.  144bis  §3  Ger.W.)     §3.  Wijze  waarop  de  strafvordering  wordt  uitgeoefend     • A.  Beleid  inzake  de  strafvordering   o In  veel  gevallen    Seponeren   o In  andere  gevallen  handelt  het  parket  de  zaak  zelf  af    minnelijke   schikking  en  bemiddeling   o   Niet  alle  misdrijven  geven  dus  aanleiding  tot  vervolging,  ook  al  zijn  er   voldoende  bewijzen  om  de  dader  voor  de  strafrechter  te  brengen     o In  de  praktijk    Selectie  welke  misdrijven  wél  en  welke  niet  worden   vervolgd    Beleidskwestie    De  algemene  richtlijnen  betreffende  het  strafrechtelijk  beleid   worden  bepaald  door  de  minister  van  Justitie  en  verder  uitgewerkt   door  het  college  van  procureurs-­‐generaal  (Art.  143ter  Ger.W.)     •

 

64  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

De  toepassing  in  de  praktijk  gebeurt  door  de  procureur  des   Konings  en  de  federale  procureur    Zij  moeten  bij  de  beslissing  of   in  een  concrete  zaak  al  dan  niet  zal  worden  vervolgd,  rekening   houden  met  de  ministeriële  richtlijnen  betreffende  het   strafrechtelijk  beleid  (Art.  28quater  Sv.)  en  hun  beslissing   motiveren     B.  Vervolging   o Het  instellen  van  de  strafvordering      “Vervolgen”  betekent  het  aanhangig  maken  van  de  zaak  bij  de   rechter,  met  het  oog  op  de  toepassing  van  de  strafwet    Het   instellen  van  de  strafvordering  op  de  wijze  door  de  wet  bepaald   (Art.  28quater  Sv.)      De  vordering  tot  onderzoek   • De  vordering  tot  onderzoek  maakt  de  zaak  aanhangig  bij  de   onderzoeksechter   • De  procureur  des  Konings  kan  de  zaak  aanbrengen  bij  de   onderzoeksrechter  zonder  daartoe  echter  principieel   gehouden  te  zijn  (Art.  47  Sv.)    De  rechtstreekse  dagvaarding  of  oproeping  per  proces-­ verbaal  (Art.  216quater  Sv.)   • Rechtstreekse  dagvaarding    De  zaak  wordt  rechtstreeks   voor  het  vonnisgerecht  gebracht  (Art.  145  en  182  Sv.)   • De  oproeping  bij  proces-­‐verbaal  (Art.  216quater  Sv.)  kan   worden  gedaan  ten  aanzien  van  personen  die  door  de  politie   of  door  het  parket  werden  gearresteerd,  of  die  zich   spontaan  bij  de  procureur  des  Konings  melden    Het  bevel  tot  onmiddellijke  verschijning  (Art.  216quinquis  Sv.)   • “Snelrecht”   • Ten  aanzien  van  een  verdachte  die  is  voorgeleid  en  van  wie   de  aanhouding  noodzakelijk  is  (Art.  20bis  Voorlopige   Hechteniswet)   • De  vonnisrechter  moet  de  zaak  binnen  min.  4  en  max.  7   dagen  voor  de  correctionele  rechtbank  beslechten     o Beperkingen  ten  aanzien  van  het  recht  de  strafvordering  in  te  stellen    In  principe  is  het  openbaar  ministerie  volledig  vrij  in  zijn  beslissing   betreffende  het  instellen  van  de  strafvordering.  Uitzonderlijk  is   deze  beslissing  afhankelijk  van  een  machtiging,  een  aangifte  of  een   klacht  van  het  slachtoffer      Machtiging    2  situaties   • Fiscale  misdrijven    Fiscale  ambtenaren  die  in  de   uitoefening  van  hun  ambt  een  misdrijf  hebben  vastgesteld,   mogen  dit  slechts  aan  het  parket  voorleggen  voor  zover  zij   daartoe  zijn  gemachtigd  door  de  directeur  waaronder  zij   ressorteren  (Art.  29  al.  2  Sv.)   

•

 

65  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Personen  die  genieten  van  (ophefbare)  immuniteiten  of   voorrechten    Voor  misdrijven  gepleegd  door   diplomatieke  en  consulaire  ambtenaren,  en  voor  sommige   misdrijven  gepleegd  door  parlementsleden    Aangifte   • Vereist  met  betrekking  tot  sommige,  in  het  buitenland   gepleegde  misdrijven    Deze  misdrijven  kunnen  slechts  in   België  worden  vervolgd  voor  zover  en  een  “officieel  bericht”   is  van  de  overheid  van  het  land  op  wiens  grondgebied  het   misdrijf  werd  gepleegd    Klacht  van  de  benadeelde   • Voor  klachtmisdrijven    Bv.  :     o Laster  en  eerroof  (Art.  450  Sw.)   o Modern  klachtmisdrijf    Belaging  (stalking)  (Art.   442bis  Sw.)   • Een  klacht  ≠  een  aangifte    Voor  klachtmisdrijven  is  vereist   dat  de  benadeelde  duidelijk  vraagt  dat  de  strafvordering   wordt  ingesteld     C.  Niet-­vervolging:  Het  sepot  (Rangschikking  zonder  gevolg)   o Begrip    Seponeren  betekent  dat  het  OM  beslist  de  zaak  niet  te  vervolgen     De  zaak  wordt  dan  zonder  gevolg  gerangschikt  =  geseponeerd    Het  openbaar  ministerie  kan  steeds  op  deze  beslissing  terugkomen      Onderliggende  gedachte    Het  OM  heeft  het  recht  tot  vervolging,   maar  is  hiertoe  niet  verplicht  =  het  opportuniteitsbeginsel     Het  parket  oordeelt  over  de  opportuniteit  van  de  vervolging    Juist  omdat  het  parket  vrij  kan  beslissen  over  de  vervolging,  kan   geen  rechtsmiddel  worden  ingesteld  tegen  een  sepot      Wettelijke  basis    Art.  28quater  Sv.   • Er  zijn  geen  wettelijke  voorwaarden,  enkel  ministeriële   richtlijnen      Voor  het  sepot  moet  geen  rekening  worden  gehouden  met  het   gerechtelijk  verleden  van  de  verdachte  of  met  de  ernst  van  het  feit     Bij  minnelijke  schikking  en  bemiddeling  wel    Hoewel  het  om  een  quasi-­‐jurisdictionele  beslissing  gaat,  kan   hiertegen  geen  hoger  beroep  worden  aangetekend     o Onderscheid  tussen  technisch  of  processueel  sepot  en  beleidssepot    Processueel  of  technisch  sepot    de  vervolging  in  de   voorliggende  zaak  is  niet  mogelijk   • Bv.  bij  verjaring  van  het  feit,  het  overlijden  van  de  verdachte           •

•

 

66  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Beleidssepot    Vervolging  is  technisch  gezien  mogelijk,  maar  niet   opportuun   • Criterium    Het  openbaar  belang   • Beleidssepot  wordt  toegepast  wanneer   o Het  feit  niet  ernstig  is  (de  minimis  non  curat  praetor)   o Vervolging  in  de  gegeven  omstandigheden  nadeliger   zou  zijn  dan  niet-­‐vervolging  (Bv.  Familiale  ruzie     Vechtpartij    Slagen  en  verwondingen)   o Bij  geringe  misdrijven,  de  reclasseringskansen  van   de  verdacht  gunstig  zijn  en  men  het  desocaliserend   effect  van  een  korte  gevangenisstraf  wil  vermijden     o Gevolgen  van  het  sepot    De  strafvordering  vervalt  niet    Het  parket  kan  er  steeds,  binnen   de  verjaringstermijn,  op  terugkomen    Het  sepot  doet  voor  de  verdachte  geen  enkel  recht  ontstaan    Het  is  geen  rechterlijke  beslissing    Geen  gezag  van  gewijsde     o Nadelen  van  het  sepot  en  de  manier  waarop  eraan  wordt  verholpen    Het  slachtoffer  van  wie  de  klacht  werd  geseponeerd  kan  zich   geschaad  voelen  in  zijn  belangen    Seponeringsbeleid  kan  verschillen  van  parket  tot  parket    Er  kan   een  ongelijkheid  in  de  behandeling  van  gelijkaardige  dossiers   ontstaan    Bij  de  bevolking  een  indruk  van  willekeur    Misbruiken    Bepaalde  zaken  in  de  doofpot      Sommige  van  deze  nadelen  kunnen  worden  opgelost   • Het  slachtoffer  wiens  klacht  werd  geseponeerd  kan  steeds   een  burgerlijke  vordering  op  grond  van  Art.  1382  BW  voor   de  burgerlijke  rechtbank  brengen   • Het  slachtoffer  heeft  de  mogelijkheid  om  de  zaak  zelf   aanhangig  te  maken  bij  de  strafgerechten   o Door  klacht  met  burgerlijke  partijstelling  voor  de   onderzoeksrechter  (Art.  63  Sv.)   o Door  de  rechtstreekse  dagvaarding  voor  het   vonnisgerecht  (Art.  64,  laatste  al.  Sv.)    Rechtstreekse  dagvaarding  is  niet  mogelijk   voor  het  hof  van  Assissen     • De  procureur-­‐generaal  of  de  hiërarchische  meerdere  van  de   individuele  parketmagistraat  die  de  zaak  heeft  geseponeerd   kan  steeds  het  bevel  tot  vervolging  geven  (Art.  274  Sv.)     • De  minister  van  Justitie  kan,  op  grond  van  zijn  positief   injunctierecht,  de  procureur-­‐generaal  bevelen  vervolgingen   in  te  stellen  (Art.  143  Ger.W.  en  Art.  274  Sv.)           

 

67  

JVD   •

 

 

Strafprocesrecht  

D.  Buitengerechtelijke  afhandeling  door  het  parket     o Voordeel      In  tegenstelling  tot  het  sepot  volgt  er  een  maatschappelijke  reactie   op  het  misdrijf    Voor  de  betrokkene  hebben  deze  procedures  tot  voordeel  dat  hem   de  lijdensweg  (en  de  sociale  afkeuring)  van  de  strafprocedure   wordt  bespaard,  en  dat  de  alternatieve  sanctie  die  hem  wordt   opgelegd  geen  echte  straf  is  en  dus  niet  op  zijn  strafblad  wordt   vermeld     o Doel  (en  ook  een  voordeel)    Verminderen  van  de  werklast  van  het   gerecht    Ook  de  parketten  zien  hun  werklast  verminderen      Opmerking   • Ethisch  zeer  tolerante  samenleving    Op  vlak  van  justitie   zeer  repressieve  samenleving   • Er  is  veel  meer  drafbaar  dus  automatisch  ook  veel  meer   dossiers     o De  minnelijke  schikking  (Art.  216bis  Sv.)    Begrip   • De  procureur  des  Konings  kan,  wanneer  de  wettelijke   voorwaarden  zijn  vervuld,  aan  de  verdachte  voorstellen  een   geldsom  te  betalen.  Aanvaardt  de  verdachte  en  betaalt  hij  de   geldsom,  dan  vervalt  de  strafvordering   • VSBG  =  “Verval  van  de  strafvordering  tegen  de  betaling  van   een  geldsom”   • Minnelijke  schikking  is  geen  dading  in  de  zin  van  Art.  2044   BW    Het  concept  dading  is  onverenigbaar  met  de   basisfilosofie  van  het  strafprocesrecht:  De  strafvordering  is   van  openbare  orde,  zodat  overeenkomsten  betreffende  de   strafvordering  uitgesloten  zijn     • Het  voorstel  tot  minnelijke  schikking  is  steeds  unilateraal     Het  parket  stelt  een  geldsom  voor    Die  is  te  nemen  of  te   laten  door  de  verdachte      Toepassingsvoorwaarden   • Wettelijke  toepassingsvoorwaarden  in  Art.  216bis  Sv.   • Misdaden  komen  tot  2011  niet  in  aanmerking  voor  de   minnelijke  schikking    Sinds  2011  is  de  minnelijke   schikking  ook  mogelijk  voor  gecorrectionaliseerde   misdaden   o Wel  vereist    Geen  zware  aantasting  van  de   lichamelijke  integriteit      

68  

JVD  

 







 

Strafprocesrecht  

o De  uitbreiding  beoogt  dus  voornamelijk  de   minnelijke  schikking  mogelijk  te  maken  in  financiële   strafzaken  (Bv.  Valsheid  in  geschrifte)  =   Witteboorden  criminialiteit    Tegenstanders    Klassenjustitie    Enkel   rijken  kunnen  betalen    Voorstanders  (pragmatisch)    Er  gebeurt   toch  iéts  (ze  betalen  iets)   Procedure   • De  minnelijke  schikking  is  mogelijk  in  alle  fasen  van  het   onderzoek   • Zolang  er  nog  geen  vonnis  of  arrest  is  uitgesproken  dat   kracht  van  gewijsde  heeft,  kan  de  procureur  des  Konings   (op  eigen  initiatief  of  op  voorstel  van  de  beklaagde)  een   minnelijke  schikking  aanbieden  (Art.  216bis  §2  Sv.)   • In  elke  stand  van  het  gerechtelijk  onderzoek  kan  de  zaak  bij   wijze  van  minnelijke  schikking  worden  afgehandeld   • Er  is  enige  negotiatie  mogelijk   Bedrag  van  de  geldsom   • Art.  216bis  Sv.  Bepaalt  het  max.  dat  van  de  verdachte  mag   worden  gevraagd  bij  een  minnelijke  schikking    Deze  som   mag  niet  meer  bedragen  dan  het  max.  van  de  geldboete  die   in  de  wet  voor  het  betrokken  misdrijf  is  bepaald,  verhoogd   met  de  wettelijke  opdeciemen  en  dient  in  verhouding  te   staan  tot  de  zwaarte  van  het  misdrijf   • Ze  mag  niet  te  hoog  zijn    Moet  betaalbaar  blijven  voor  de   betrokkene   • Ze  mag  niet  te  laag  zijn    Er  zit  toch  een  element  van   repressie  in   • In  het  sociaal  strafrecht  gelden  andere  minimumgrenzen   (Art.  216bis  §1  al.  3  Sv.)     • De  procureur  des  Konings  bepaalt  op  welke  wijze  en  binnen   welke  termijn  de  betaling  geschiedt  en  voor  welke  strafbare   feiten  de  minnelijke  schikking  wordt  aangeboden  (Art.   216bis  §1  Sv.)    Deze  termijn  is  ten  minste  15  dagen  en  ten   hoogste  3  maanden  (het  parket  kan  de  termijn  verlengen   ‘wanneer  bijzondere  omstandigheden  het  wettigen’)   Rechten  van  het  slachtoffer   • Vroeger  kon  de  minnelijke  schikking  slechts  worden   voorgesteld  indien  de  schade  volledig  was  vergoed    Deze   regel  werd  versoepeld  om  ervoor  te  zorgen  dat  de   procedure  niet  geblokkeerd  geraakt   • De  schikking  kan  nu  ook  worden  voorgesteld  als  de  dader,   in  een  geschrift,  zijn  verantwoordelijkheid  voor  het   schadeverwekkend  feit  heeft  erkend  en  hij  het  bewijs  heeft   gegeven  van  de  vergoeding  van  het  niet-­‐betwiste  gedeelte   van  de  schade  en  de  regeling  ervan  

69  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

In  ieder  geval  kan  het  slachtoffer  zijn  rechten  doen  gelden   voor  de  burgerlijke  rechtbank.  In  dat  geval  is  het   aanvaarden  van  de  minnelijke  schikking  door  de  dader  een   onweerlegbaar  vermoeden  van  fout  (Art.  216bis  §4  Sv.)       o De  bemiddeling  in  strafzaken  (Art.  216ter  Sv.)    Begrip   • Ook  een  akkoord  tussen  beklaagde,  verdachte  en  openbaar   ministerie    Niet  over  geldsommen,  maar  het  verrichten   van  een  prestatie   • Art  216ter  Sv.    Reeks  mogelijkheden  tot   buitengerechtelijke  afdoening  die  onder  de  verzamelnaam   “bemiddeling”  worden  aangeduid     • Bv.  Passende  therapie     • Bv.  Maatschappelijke  dienstverlening   o Door  de  komst  van  de  werkstraf  als  autonome  straf     Vanaf  2004  kon  een  werkstraf  enkel  nog  door  de   rechter  worden  uitgesproken,  en  niet  door  het   openbaar  ministerie   o   in  2005  opnieuw  ingevoerd  als  modaliteit  bij  de   bemiddeling  in  strafzaken   • Bv.  Het  volgen  van  een  bepaalde  vorming  (Art.  216ter,  lid  3   Sv.)     • Het  gaat  meestal  om  een  bemiddeling  tussen  de   parketmagistraat  en  de  verdacht    Het  parket  stelt  voor  dat   de  verdacht  zich  aan  een  bepaalde  voorwaarde  onderwerpt,   de  verdachte  moet  ermee  instemmen,  en  als  de  verdachte   aan  de  voorwaarde  heeft  voldaan  vervalt  de  strafvordering   (identiek  gevolg  bij  minnelijke  schikking  en  bemiddeling)    Toepassingsvoorwaarden   • Art.  216ter  Sv.  samen  lezen  met  Art.  80  Sw.     Strafvermindering  bij  toepassing  van  verzachtende   omstandigheden    Laat  bemiddeling  toe  waarop,  in   abstracto,  15  tot  20  jaar  opsluiting  is  gesteld    Rechten  van  het  slachtoffer   • Het  slachtoffer  wordt  in  de  bemiddelingsprocedure   betrokken    Procedure   • Initiatief  bij  de  procureur  des  Konings   • Er  is  geen  recht  op  bemiddeling                 •

 

70  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§4.  Personen  tegen  wie  de  strafvordering  wordt  uitgeoefend     • A.  Principe   o De  strafvordering  wordt  uitgeoefend  tegen  de  persoon  die  ervan  wordt   verdacht  een  misdrijf  te  hebben  gepleegd    Tegen  de  vermoedelijke   dader  van  het  strafbaar  feit   o De  strafvordering  kan  dus  niet  worden  uitgeoefend  tegen  de  personen  die,   krachtens  de  regels  van  het  aquiliaaans  aansprakelijkheidsrecht,   aansprakelijk  zijn  voor  de  schade  die  door  het  misdrijf  werd  veroorzaakt     Niet  tegen  de  burgerlijk  aansprakelijke  partij,  noch  tegen  de   rechtsopvolgers  van  de  vermoedelijke  dader  (indien  deze  zou  komen  te   overlijden)   o   Hierin  onderscheidt  de  strafvordering  zich  van  de  burgerlijke   vordering,  die  wel  tegen  de  voornoemde  categorieën  van  personen  kan   worden  uitgeoefend     o   De  strafvordering  is  strikt  persoonlijk     o Minderjarigen  vallen  in  principe  buiten  de  toepassing  van  de  strafwet     Op  hen  is  de  strafvordering  niet  van  toepassing   o Geestesgestoorden  kunnen  wel  voor  de  strafgerechten  worden  vervolgd,   maar  op  hen  wordt  een  niet-­‐repressieve  vervangingsmaatregel  toegepast     De  internering     o Sinds  1999    Strafvordering  ook  tegen  rechtspersonen  (Art.  2bis  VTSv.)     • B.  De  immuniteiten   o Tegen  bepaalde  personen  kan  de  strafvordering  niet  worden  uitgeoefend     Het  betreft  personen  die  genieten  van  de  staatsrechtelijke  en   volkenrechtelijke  voorrechten  en  immuniteiten   o Deze  personen  vallen  onder  de  toepassing  van  de  strafwet  (Art.  10  GW),   maar  de  strafvordering  kan  ten  aanzien  van  hen  niet  worden  uitgeoefend     o De  immuniteiten  vloeien  voort  uit    Enerzijds  het  nationaal  publiek  recht    Beginsel  van  de   scheiding  der  machten    Onschendbaarheid  koning  en   parlementsleden    Anderzijds  het  volkenrecht    Diplomatieke  en  consulaire   immuniteit,  immuniteit  van  vreemde  staatshoofden,  …     o Deze  immuniteit  kan  hetzij  onbeperkt  of  geheel  zijn,  hetzij  beperkt  of   gedeeltelijk    Onbeperkt    Wanneer  zij  op  alle  mogelijke  strafbare  feiten  slaat    Beperkt    Wanneer  zij  slechts  op  bepaalde  misdrijven  betrekking   heeft            

 

71  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Ander  belangrijk  onderscheid    De  absolute  immuniteit  en  de   machtigingsimmuniteit    Een  absolute  immuniteit  kan  nooit  worden  opgeheven   • Bv.  Parlementaire  onschendbaarheid  voor  worden   gesproken  in  het  parlement  (Art.  58  GW)    Een  machtigingsimmuniteit  kan  wel  worden  opgeheven,   waardoor  de  persoon  die  ervan  genoot  kan  worden  vervolgd   • Bv.  Diplomatieke  onschendbaarheid  (als  de  zendstaat  de   ontvangststaat  hiertoe  machtigt,  kan  de  diplomaat  worden   vervolgd)   o De  Koning    The  king  can  do  no  wrong    Principe  van  de  scheiding  der  machten    Deze  immuniteit  is  absoluut  en  onbeperkt    Zij  kan  niet  worden   opgeheven  en  geldt  voor  alle  misdrijven   • De  koning  is  tegen  elk  rechtsgeding  beveiligd,  niet  enkel  op   strafrechtelijk,  maar  ook  op  burgerrechtelijk  gebied   • Op  burgerrechtelijk  gebied    Correctief  ingevoerd     “civiele  lijst”:  Privaatrechtelijke  vorderingen  die  betrekking   hebben  op  het  patrimonium  van  de  Koning,  kunnen  worden   ingesteld  tegen  de  intendant  of  tegen  de  administrateur  van   de  civiele  lijst  (Art.  41  Ger.W.)    De  immuniteit  van  de  Koning  is  beperkt  tot  zijn  persoon,  zij  slaat   niet  op  zijn  familieleden  en  strekt  zich  niet  uit  tot  zijn  ministers   (Art.  88  GW)    De  koning  zal  niet  strafrechtelijk  kunnen  worden  vervolgd  voor  het   plegen  van  misdrijven,  ook  niet  na  zijn  ambt  (een  president  wel  na   zijn  ambt)   o Parlementsleden    Onschendbaarheid  die  deels  absoluut,  maar  beperkt  is,  en  deels   onbeperkt,  maar  ophefbaar    Onderscheid  tussen  misdrijven   gepleegd  bij  de  uitoefening  van  hun  parlementaire  functie  (Art.  58   GW)  en  andere  misdrijven  (Art.  59  GW)    Deze  regeling  was  oorspronkelijk  beperkt  tot  federale   parlementsleden    Grondwetsherziening  1993/94    uitgebreid   tot  regionale  parlementsleden    Misdrijven  in  de  uitoefening  van  de  parlementaire  functie     Absolute  immuniteit   • Zij  geldt  ten  allen  tijde  en  kan  niet  worden  opgeheven   • Vloeit  voort  uit  beginsel  van  de  scheiding  der  machten     Vrijwaart  de  volledige  onafhankelijkheid  van   parlementsleden  bij  het  uiten  van  hun  mening  in  het   parlement   • De  immuniteit  is  echter  beperkt    geldt  enkel  voor   misdrijven,  gepleegd  bij  het  uitbrengen  van  een  mening  of   een  stem  in  het  parlement   • Restrictief  interpreteren    de  rechtspraak  neemt  aan  dat  zij   slechts  geldt  voor  uitspraken  van  parlementsleden  in  het   parlement  zelf  (tijdens  de  parlementaire  zittijd)  

 

72  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

De  immuniteit  bestaat  slechts  voor  zover  de  gewraakte   woorden  worden  opgenomen  in  de  gedrukte  stukken  van   het  parlement   Andere  misdrijven    Machtigingsimmuniteit   • Onderscheid  naargelang  de  vervolgingen  worden  ingesteld   tijdens  of  buiten  de  parlementaire  zittijd   • Ratio  legis  Art.  59  GW    verhinderen  dat  vervolgingen  die   zouden  plaatsvinden  gedurende  de  zittijd  de  samenstelling   van  het  parlement  zouden  beïnvloeden  waardoor  de   normale  werking  van  het  parlement  zou  worden  verstoord   •   Tijdelijke  immuniteit  die  slechts  geldt  tijdens  de  duur   van  de  parlementaire  zittijd   o In  de  praktijk  is  de  periode  die  verloopt  tussen  2   zittijden  uiterst  beperkt,  zodat  parlementsleden   doorgaans  doorlopend  van  een  algemene,  maar   ophefbare  immuniteit  genieten   •



  •

 

C.  Bijzondere  regels  voor  bepaalde  categorieën  van  personen   o Verwant  maar  niet  identiek  aan  de  immuniteiten    De  personen  zijn  dus   niet  ‘immuun’  tegen  de  strafvervolgingen,  maar  worden  (wegens  hun   bijzondere  status)  aan  een  andere  procedure  onderworpen   o Doel    De  betrokkenen  tegen  lichtzinnige  vervolgingen  beschermen     o Ministers    In  tegenstelling  tot  de  Koning  (Art.  88  GW)  zijn  ministers  niet   onschendbaar  (Art.  101  GW)    Indien  zij  worden  verdacht  van  een   misdrijf  worden  zij  echter  volgens  een  speciale  procedure  berecht    Art.  103  en  125  GW   • In  1998  werden  zowel  Art.  103  (federale  ministers)  als  Art.   125  (regionale  ministers)  van  de  Grondwet  gewijzigd  en   werd  voor  beide  categorieën  een  uitvoeringswet   aangenomen   • De  regeling   o Voor  misdrijven  die  zij  in  de  uitoefening  van  hun   ambt  hebben  gepleegd    Ministers  uitsluiten   berecht  voor  het  Hof  van  beroep,  ongeacht  of  de   vervolging  plaatsvindt  tijdens  de  ambtstermijn  of  na   het  beëindigen  ervan   o Hetzelfde  geldt  voor  misdrijven  die  ministers  buiten   de  uitoefening  van  hun  ambt  hebben  gepleegd  en   waarvoor  zij  worden  berecht  tijdens  hun   ambtstermijn   o De  vervolging  in  strafzaken  van  een  minister  kan   enkel  worden  ingesteld  en  geleid  door  de  procureur-­‐ generaal  bij  het  hof  van  beroep    Klacht  met  burgerlijke  partijstelling  door  de   benadeelde  is  niet  mogelijk      

73  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Voor  elke  vordering  tot  regeling  van  de   rechtspleging,  …    Verlof  van  de  Kamer  van   Volksvertegenwoordigers  of  van  het  betrokken   gemeenschaps-­‐  of  gewestparlement  vereist  (Art.  103   al.  5  en  Art.  125  al.  5  GW)     • De  verdere  uitwerking  van  deze  grondwettelijke  principe   gebeurde  door  2  parallelle  wetten    Resp.  Voor  federale  en   regionale  ministers   o Voor  federale  ministers  is  het  bevoegde  hof  van   beroep  dat  van  Brussel   o Voor  regionale  ministers  het  hof  van  beroep  van  de   plaats  waar  de  regering,  waarvan  het  betrokken  lid   deel  uitmaakt,  haar  zetel  heeft   o Tegen  de  beslissing  van  het  hof  van  beroep  is   cassatieberoep  mogelijk  (men  kan  niet  in  beroep   gaan,  maar  cassatie  is  dus  wel  mogelijk)     o Magistraten  en  hoge  functionarissen    “voorrecht  van  rechtsmacht”    Berecht  door  de  eerste   burgerlijke  kamer  van  het  hof  van  beroep,  die  in  de  eerste  en   laatste  aanleg  uitspraak  doet    Net  zoals  bij  de  ministers  is  er  dus   geen  beroep  mogelijk    De  vervolging  gebeurt  door  de  procureur-­‐generaal  (niet  door  de   procureur  des  Konings  en  zijn  substituten)  en  het  ambt  van   onderzoeksrechter  wordt  waargenomen  door  een  raadsheer  in  het   hof  van  beroep,  die  hiertoe  speciaal  door  de  eerste  voorzitter  van   dat  hof  wordt  aangewezen    Doel    Vermijden  dat  betrokkenen  door  hun  collega’s  of  hun   ondergeschikten,  of  door  lagere  magistraten  zouden  worden   berecht    Rechtstreekse  dagvaarding  of  klacht  met  burgerlijke  partijstelling   door  de  benadeelde  is  niet  mogelijk      Het  grondwettelijk  hof  heeft  beslist  dat  dit  geen  schending   uitmaakt  van  het  gelijkheidsbeginsel      De  personen  die  ervan  genieten    opgesomd  door  Art.  479  en  483   Sv.  (limitatief)    Wel  is  het  zo  dat  medeplichtigen  en  mededaders  van  een  misdrijf   waarvoor  de  ambtenaar  voorrecht  van  rechtsmacht  geniet  en  ook   daders  van  samenhangende  misdrijven,  volgens  de  speciale   procedure  van  voorrecht  van  rechtsmacht  worden  berecht,  behalve   als  het  gaat  om  politieke  misdrijven  of  persmisdrijven   • Het  grondwettelijk  hof  zag  hierin  geen  schending  van  het   gelijkheidsbeginsel   • Maar  het  EHRM  zag  wel  graten  in  het  feit  dat  hiervoor  geen   wettelijke  basis  bestond    lacune  in  2001  door  de  wetgever   gedicht    Het  nieuwe  Art.  482bis  Sv.    

 

74  

JVD  

  

Strafprocesrecht  

Het  voorrecht  van  rechtsmacht  slaat  op  misdaden  en   wanbedrijven,  gepleegd  buiten  (Art.  479  e.v.  Sv.)  of  binnen  (Art.   483  e.v.  Sv.)  de  uitoefening  van  hun  ambt,  en  geldt  wanneer  de   beklaagde  één  van  de  in  de  betrokken  wetsbepalingen  opgesomde   hoedanigheden  bezit,  hetzij  op  het  ogenblik  dat  de  vervolgingen   worden  ingesteld,  hetzij  op  het  ogenblik  van  de  feiten  

  §5.  (Extra)territoriale  gelding  van  de  strafvordering     • A.  Misdrijven  op  Belgisch  grondgebied  gepleegd   o De  strafwet  is  van  toepassing  op  alle  misdrijven  die  op  Belgisch   grondgebied  worden  gepleegd  (territorialiteitsbeginsel)   o In  de  praktijk    Sommige  plaatsen  waar  geen  huiszoekingen  en   inbeslagnemingen  zullen  kunnen  worden  verricht  zonder  de  toestemming   van  de  persoon  die  van  de  immuniteit  geniet    Bv.    Ambassades    Consulaten    Gebouwen  van  internationale  organisaties    Het  Koninklijk  paleis     • B.  Misdrijven  in  het  buitenland  gepleegd   o De  strafwet  kan  ook  worden  toegepast  op  misdrijven  die  in  het  buitenland   worden  gepleegd    Steeds  uitzonderlijk  en  aan  bepaalde  voorwaarden   verbonden  (Art.  6-­‐12  VTSv.)   o De  strafwet  kan  slechts  extraterritoriaal  worden  toegepast  op  een  beperkt   aantal  misdrijven,  nl.  de  misdrijven  waarnaar  in  Art.  6  e.v.  VTSv.  Wordt   verwezen     o Het  uitzonderlij  karakter  van  de  vervolging  van  deze  misdrijven  wordt   bovendien  beklemtoond  doordat  de  vervolging  steeds  facultatief  is  en  er   soms  bijkomende  vervolgingsvoorwaarden  of  –beletsels  zijn,  die  niet   gelden  wanneer  het  feit  op  Belgisch  grondgebied  zou  zijn  gepleegd     o Facultatief  karakter  van  de  vervolgingen    Het  OM  is  nooit  verplicht  te  vervolgen    Uitzondering  aut  dedere,  aut  judicare:  wanneer  België  de   uitlevering  weigert,  is  het  soms  verdragsrechtelijk  verplicht  de   zaak  aan  zijn  bevoegde  autoriteiten  voor  te  leggen  teneinde   vervolging  in  te  stellen     o “Officieel  bericht”  van  de  vreemde  overheid  of  klacht  van  de   benadeelde    Officieel  bericht   • Deze  voorwaarde  geldt  voor  misdrijven  tegen  de   buitenlandse  openbare  trouw  en  voor  misdrijven,  door   Belgen  in  het  buitenland  gepleegd  en  waarvan   vreemdelingen  het  slachtoffer  zijn   o

 

Voor  corruptie  van  nationale  of  internationale  ambtenaren   gevestigd  in  België  is  geen  officieel  bericht  meer  vereist  

75  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Ratio  legis    Vermijden  dat  dubbele  vervolgingen  wegens   hetzelfde  feit  zouden  worden  ingesteld,  enerzijds  in  het  land   waar  het  feit  werd  gepleegd,  anderzijds  in  België   Klacht  benadeelde  vreemdeling   • Voor  misdaden  en  wanbedrijven  door  een  Belg  in  het   buitenland  gepleegd,  en  waarvan  een  vreemdeling  het   slachtoffer  is  kan  eveneens  worden  vervolgd  op  kracht  van   de  benadeelde  vreemdeling  of  van  zijn  familie,  ook  zonder   officieel  bericht   • Vervolging  is  voor  deze  misdrijven  enkel  mogelijk  op   vordering  van  het  openbaar  ministerie    Benadeelde   vreemdeling  beschikt  in  deze  gevallen  dus  niet  over  de   mogelijkheid  zelf  de  strafprocedure  op  gang  te  brengen   • Voor  Belgische  slachtoffers  is  dit  procedureel  beletsel  niet   ingebouwd    Zij  kunnen  zich  burgerlijke  partij  stellen  of   rechtstreeks  dagvaarden     • Voor  de  misdrijven  bedoeld  in  Art.  10ter  VTSv.  is  geen   klacht  of  officieel  bericht  vereist,  ook  niet  in  gevla  van   corruptie  van  Belgische  ambtenaren  (Art.  10quater  VTSv.)   •



 

o De  aanwezigheid  van  de  verdachte  op  Belgisch  grondgebied    Art.  12  VTSv.    Vervolging  van  in  het  buitenland  gepleegde   misdrijven  is  slechts  mogelijk  indien  de  verdachte  in  België   gevonden  wordt    Ratio  legis    Verstekprocedures  wegens  in  het  buitenland   gepleegde  misdrijven  vermijden    “In  België  gevonden  worden”    interpretatie    Niet  vereist  dat  de   verdachte  aanwezig  zou  zijn  én  op  het  ogenblik  van  de  aanvang  van   de  vervolgingen  én  op  het  ogenblik  van  de  uitspraak  (een   verstekvonnis  blijft  dus  mogelijk)      Voor  sommige  misdrijven  wordt  deze  voorwaarde  niet  gesteld   • Misdaden  en  wanbedrijven  tegen  de  staatsveiligheid   • Misdaden  tegen  de  mensheid  en  oorlogsmisdaden     o Ne  bis  in  idem    In  principe    Vonnissen  die  door  buitenlandse  rechtscolleges  zijn   geveld  hebben  geen  gezag  van  gewijsde  in  België  (In  België  dus  niet   opnieuw  vervolgen)    Aan  buitenlandse  vonnissen  wegens  in  het  buitenland  gepleegde   misdrijven  wordt  echter  een  beperkte  ne  bis  in  idem-­‐werking   toegekend    Vrij  gecompliceerd  

           

 

76  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§6.  Prejudiciële  vragen  en  prejudiciële  geschillen     • Algemene  regel    De  strafrechter  spreekt  zich  uit  over  alle  vragen  die   incidenteel  voor  hem  worden  opgeworpen    Naar  aanleiding  van  een  misdrijf   dat  bij  hem  aanhangig  is  (Art.  15  VTSv.)    judex  actiones  judex  exceptionis   • Deze  regel  geldt  “behoudens  de  bij  de  wet  bepaalde  uitzonderingen”  (Art.  15   VTSv.)    Deze  uitzonderingsgevallen  worden  prejudiciële  geschillen   genoemd   o Dit  zijn  vragen  die  niet  door  de  strafrechter  zelf,  maar  door  een  andere   instantie,  meestal  een  rechtscollege,  worden  beantwoord   o De  strafrechter  zal  hierbij  de  beslissing  over  de  strafvordering  opschorten   totdat  deze  andere  instantie  zich  over  het  prejudicieel  geschil  heeft   uitgesproken   • Deze  prejudiciële  geschillen  zijn  in  2  opzichten  uitzonderlijk   o Zij  wijken  af  van  het  beginsel  dat  de  strafrechter  zelf  over  rechtsvragen  uit   andere  disciplines  uitspraak  doet   o Geen  toepassing  van  het  principe  dat  het  doorgaans  niet  de  strafrechter  is   die  zijn  beslissing  in  afwachting  van  de  uitspraak  van  een  andere  instantie   uitstelt,  maar  omgekeerd,  dat  de  burgerlijke  rechter  de  bij  hem   aanhangige  zaak  schorst,  in  afwachting  van  een  beslissing  over  de   strafvordering  (Art.  4  VTSv.    Le  criminel  tient  le  civil  en  état  )   • 2  soorten    Prejudiciële  vragen  en  prejudiciële  geschillen     • A.  Prejudiciële  vragen   o Vrij  recent    Niet  in  het  wetboek  van  strafvordering  geregeld   o Soms  zijn  prejudiciële  vragen  zelfs  verplicht     o Vragen  van  Europees  Unierecht    Aan  het  Hof  van  Justitie  van  de  EU    Meer  en  meer  wordt  het  strafrecht  als  sanctierecht  voor  de   overtreding  van  regels  van  het  economisch  recht  gehanteerd  (veel   oorsprong  in  het  EU-­‐recht)    Het  antwoord  van  het  Hof  bindt  de  Belgische  rechter   o Vragen  van  Belgisch  grondwettelijk  recht    Aan  het  grondwettelijk   hof    Vragen  over  mogelijke  schendingen  door  de  wetten  en  decreten  of   ordonnanties  van  het  grondwettelijk  gelijkheidsbeginsel  (Art.  10   GW)  en  het  grondwettelijk  non-­‐discriminatiebeginsel  (Art.  11  GW)    Het  grondwettelijk  hof  is  zeer  belangrijk  voor  het  strafprocesrecht   • 2003    Het  grondwettelijk  hof  kan  nu  de  wet  toetsen  aan   alle  rechten  opgenomen  in  titel  II  en  de  artikelen  170,  172   en  191  van  de  Grondwet   • Personen  die  samen  met  magistraten  volgens  “voorrecht   van  rechtsmacht”  berecht  worden  en  een  beroep  kunnen   aantekenen    Geen  schending  gelijkheidsbeginsel   • Wél  schending  gelijkheidsbeginsel    Burgerlijke  partij  had   tijdens  het  vooronderzoek  geen  inzage  in  het  strafdossier,  in   tegenstelling  tot  de  voorlopig  gehechte  verdachte,  die  wel   inzage  had    Verschil  in  behandeling  weggewerkt  door  de   Wet  van  12  maart  1998  

 

77  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

B.  Prejudiciële  geschillen   o De  strafrechter  moet  zijn  beslissing  over  de  strafvordering  uitstellen   totdat  een  andere  instantie  zich  over  een  prejudiciële  kwestie  heeft   uitgesproken    Hier  betreft  het  een  zaak  die  hetzij  al  aanhangig  is  voor  een  andere   instantie,  hetzij  door  één  van  de  partijen  bij  een  andere  instantie   aanhangig  wordt  gemaakt      Het  is  dus  niet  de  rechter  zelf  die  hiertoe  het  initiatief  neemt    Het  gaat  over  betwistingen  die  van  belang  zijn  voor  de  uitkomst   van  de  strafprocedure   o Laster    Slechts  sprake  van  laster  voor  zover  het  wettelijk  bewijs  van  de   valsheid  van  de  aantijging  wordt  geleverd  (Art.  443  Sw.)    Dit  wettelijk  bewijs  kan  worden  geleverd  door  een  strafrechtelijke   of  een  disciplinaire  uitspraak    Deze  strafrechtelijke  of   disciplinaire  uitspraak  is  prejudicieel  ten  aanzien  van  de  beslissing   over  de  strafvordering  wegens  laster        Krachtens  Art.  447  al.  3,  4  en  5  Sw.  wordt,  indien  het   tegengestelde  feit  het  voorwerp  uitmaakt  van  een  strafvervolging   of  een  aangifte  waarover  nog  geen  uitspraak  is  gedaan,  de   vordering  wegens  laster  geschorst  totdat  de  bevoegde  overheid   zich  voorlopig  (seponering  of  buiten-­‐vervolgingstelling)  of   definitief  (vonnis  ten  gronde)  over  het  feit  heeft  uitgesproken   o Oneerlijke  handelspraktijken    Oneerlijke  handelspraktijken  kunnen  een  misdrijf  opleveren  indien   zij  met  kwade  trouw  werden  gepleegd    Wanneer  de  strafrechter  uitspraak  moet  doen  over  een  feit  dat   tevens  het  voorwerp  uitmaakt  van  een  vordering  tot  staking  voor   de  voorzitter  van  de  rechtbank  van  koophandel,  dan  wordt  zijn   beslissing  geschorst  totdat  deze  laatste  zich  over  de  vordering  tot   staking  heeft  uitgesproken    Ratio  legis    vermijden  van  tegengestelde  beslissingen     Vermijden  van  tegengestelde  conclusies  tussen  de  rechtbank  van   koophandel  en  de  strafrechter  met  betrekking  tot  de  vraag  of  de   gewraakte  handeling  een  schending  van  de  handelspraktijkenwet   uitmaakt     §7.  Verval  van  de  strafvordering     • ≠  Seponering    Op  de  seponering  kan  altijd  worden  teruggekomen  (indien  niet   verjaard)     • A.  De  opheffing  of  vernietiging  van  de  strafwet  (Art.  2  al.  2  Sw.)   o De  gelding  van  de  strafwet  kan  enkel  een  einde  nemen  door  de   uitdrukkelijke  of  stilzwijgende  opheffing  van  de  strafwet  door  de   wetgever  of  door  een  arrest  van  het  grondwettelijk  hof  waarbij  de   strafwet  wordt  vernietigd   •

 

78  

JVD  

•

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Art.  2  Sw.    Indien  de  straf  ten  tijde  van  het  vonnis  bepaald,  verschilt  van   die  welke  gold  ten  tijde  van  het  misdrijf    minst  zware  straf  wordt   toegepast   o   Indien  ten  tijde  van  het  vonnis  de  straf  volledig  was  opgeheven  doordat   het  misdrijf  uit  de  strafwet  was  geschrapt  of  doordat  de  strafwet  waarbij   de  straf  was  bepaald,  werd  vernietigd,  kan  geen  straf  meer  worden   toegepast    Geen  terugwerkende  kracht  van  de  strafwet   o De  procedurele  tegenhanger  van  dit  principe  uit  het  materieel  strafrecht  is   dat  de  strafvordering  vervalt  door  de  opheffing  van  de  strafwet    Feiten   die  door  de  opgeheven  of  vernietigde  wet  werden  bestraft,  niet  meer   kunnen  worde  vervolgd   o De  opheffing  van  de  strafwet  heeft  geen  gevolg  voor  de  burgerlijke   vordering,  op  voorwaarde  dat  deze  tijdig  werd  ingesteld   B.  Amnestie   o Komt  weinig  voor   o ≠  fiscale  amnestie   o Soms  toegekend  na  politieke  conflictsituaties  (Bv.  een  oorlog)  of  na  sociale   conflicten     C.  De  klachtafstand  bij  klachtmisdrijven   o De  rechtspleging  kan  geen  voortgang  vinden  wanneer  de  partij  die  klacht   moet  indienen,  de  klacht  intrekt  vòòr  elke  daad  van  vervolging  (Art.  2   VTSv.)     D.  De  dood  van  de  verdachte  (Logisch)   o Natuurlijke  personen    De  strafvordering  vervalt  door  de  dood  van  de  verdachte  (Art.  20   VTSv.)    Persoonlijk  karakter  van  de  straffen    Rechtsopvolgers  kunnen   niet  strafrechtelijk  worden  vervolgd    De  burgerlijke  vordering  vervalt  niet  door  het  voerlijden  van  de   verdachte  en  kan  dus  wel  tegen  de  nalatenschap  worden   uitgeoefend   o Rechtspersonen    Geldt  niet  automatisch    Anders  zouden  rechtspersonen  zich  door   de  ontbinding  kunnen  onttrekken  aan  strafvervolging    Ten  aanzien  van  een  rechtspersoon  vervalt  de  strafvordering  door   afsluiting  van  vereffening,  door  gerechtelijke  ontbinding  of  door   ontbinding  zonder  vereffening   • 2  uitzonderingen  (Art.  20  VTSv.)    De  strafvordering  kan   niet  worden  uitgeoefend   o Indien  de  invereffeningstelling,  de  gerechtelijke   ontbinding  of  de  ontbinding  zonder  vereffening  tot   doel  hebben  te  ontsnappen  aan  de  vervolging   o Indien  de  rechtspersoon  overeenkomstig  Art.  61bis   door  de  onderzoeksrechter  in  verdenking  gesteld   werd  voor  het  verlies  van  de  rechtspersoonlijkheid      

79  

JVD   •

 

 

Strafprocesrecht  

E.  De  verjaring  (Art.  21-­25  VTSv.)   o Begrip    Niet  specifiek  van  het  strafrecht    De  strafvordering  kan  slechts  gedurende  een  zeker  termijn  worden   uitgeoefend    Begint  te  lopen  vanaf  de  dag  waarop  het  misdrijf   werd  gepleegd    Na  het  verstrijken  vervalt  de  strafvordering  door   verjaring    Ratio  legis   • Steunt  op  overwegingen  van  algemeen  belang     Vermijden  dat  er  teveel  tijd  verloopt  tussen  het  misdrijf  en   de  berechting  van  de  zaak   • De  verstoring  van  de  rechtsorde  moet  zo  snel  mogelijk   worden  hersteld   • Ook  praktische  overwegingen    Naarmate  de  tijd  vordert  is   het  steeds  moeilijker  om  de  feiten  te  bewijzen,  vandaar  dat   het  wenselijk  is  de  bewijzen  zo  snel  mogelijk  te  verzamelen   en  aan  de  rechter  voor  te  leggen    Bescherming  van  de   rechtszekerheid   • De  verjaring  dient  het  algemeen  belang  en  niet  het  belang   van  de  partijen    Van  openbare  orde  en  dus  door  de   rechter  ambtshalve  toegepast  (de  partijen  kunnen  er  niet   van  afwijken  bij  overeenkomst)   • Dat  de  verdachte  niet  aan  de  verjaring  kan  verzaken  speelt   niet  steeds  in  zijn  voordeel    Onschuldige  verdachte   verliest  mogelijkheid  op  definitieve  beslissing    Verschil  met  de  redelijke  termijn   • Verjaring  is  geen  mensenrecht   • ≠  De  redelijke  termijn  in  strafzaken   o De  redelijke  termijn  bestaat  niet  in  het  algemeen   belang,  maar  in  het  belang  van  de  beklaagde  en  is  dus   niet  van  openbare  orde   o Valt  niet  noodzakelijk  samen,  met  de  termijn  van  de   strafvordering   o Termijnen    Duur   • Verjaringstermijn  verschilt  naargelang  de  aard  van  het   misdrijf  (Art.  21  VTSv.)   o Niet-­‐correctionaliseerbare  misdaden  verjaren  na  15   jaar   o Andere  misdaden  na  10  jaar   o Wanbedrijven  na  5  jaar   o Overtredingen  na  6  maanden   o Wanbedrijven  die,  mits  aanneming  van  verzachtende   omstandigheden  in  een  overtreding  werden   omgezet,  verjaren  na  1  jaar   • Het  Belgisch  recht  kende  vroeger  geen  onverjaarbare   misdrijven    Sinds  1993  is  bepaald  dat  genocide  (Art.   136bis  Sw.),  misdaden  tegen  de  mensheid  (Art.  136ter)  en   oorlogsmisdaden  (Art  136quater)  onverjaarbaar  zijn  

80  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

In  concreto,  niet  in  abstracto   • Voor  de  berekening  van  de  verjaringstermijn  wordt   gekeken  naar  de  straf  die  door  de  rechter  werd   uitgesproken  (in  conreto),  niet  de  straf  die  in  abstracto  door   de  wet  is  bepaald    Hierdoor  verjaren  in  de  praktijk  veel   misdrijven  in  de  loop  van  het  onderzoek,  nog  voordat  de   rechter  zich  over  de  zaak  heeft  kunnen  uitspreken    De   straf  in  concreto  bepaalt  de  aard  van  het  misdrijf   o Uitzondering:  bepaalde  misdrijven  gepleegd  ten   aanzien  van  minderjarigen      Wetten  waardoor  de  verjaringstermijn  wordt  gewijzigd   • Wetten  waardoor  de  verjaringstermijn  wordt  gewijzigd  of   die  ingrijpen  in  de  regels  van  stuiting  en  schorsing  worden   geacht  procedurewetten  te  zijn    Kunnen  onmiddellijk   worden  toegepast,  voor  zover  de  verjaring  nog  niet  werd   bereikt  krachtens  de  vroegere  wet   o Berekening  van  de  verjaringstermijn    Van  maand  tot  maand  (men  houdt  geen  rekening  met  de   verschillen  in  lengte  tussen  verschillende  maanden)  en  van  dag  tot   dag  (het  tijdstip  van  de  dag  heeft  geen  belang)    Aanvang  (dies  a  quo)   • Dag  waarop  het  misdrijf  werd  gepleegd    In  deze   termijn  is  de  dies  a  quo  wel,  maar  de  dies  ad  quem  niet   inbegrepen  (Art.  23  VTSv.)   • Onderscheid  tussen  aflopende  en  voortdurende  en   tussen  enkelvoudige  en  voortgezette  of  collectieve   misdrijven   o Aflopende  misdrijven    Onmiddellijk,  zodra  het   misdrijf  is  afgelopen   o Voortdurende  misdrijven    vanaf  het  ogenblik   waarop  de  misdadige  toestand  wordt  beëindigd   o Collectieve  of  voorgezette  misdrijven    Vanaf  het   laatste  feit   o Gevolgmisdrijven    Bv.  Slagen  en  verwondingen   met  de  dood  als  gevolg    Vanaf  het  ogenblik  waarop   het  gevolg  is  ingetreden   • Is  de  lege  ferenda,  een  andere  vertrekpunt  wenselijk?   o De  vertrekdatum  is  de  dag  waarop  het  misdrijf  werd   gepleegd  en  niet  de  dag  waarop  het  werd  ontdekt   • Speciale  regels  voor  bepaalde  misdrijven  tegen   minderjarigen   o De  verjaring  begint  pas  te  lopen  vanaf  de  dag  dat  het   slachtoffer  de  leeftijd  van  18  jaar  heeft  bereikt  (Art.   21bis  VTSv.)   o In  geval  van  correctionalisering  met  betrekking  tot   deze  misdrijven  blijft  de  verjaringstermijn  die  in   abstracto  voor  het  misdrijf  was  bepaald  gelden    De   verjaringstermijn  voor  misdaden  blijft  dus  gelden   

 

81  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Einde  (dies  ad  quem)   • Voor  het  verstrijken  van  de  verjaringstermijn  moet  de   stafprocedure  volledig  zijn  afgewikkeld    Tijdig  instellen   volstaat  niet    Er  moet  een  eindbeslissing  zijn   o   Verschil  met  de  verjaring  van  de  burgerlijke   vordering,  die  loopt  niet  langer  tegen  eiser  wanneer   ze  tijdig  werd  ingesteld   • Dit  betekent  dat,  wanneer  de  parijen  rechtsmiddelen   (verzet,  hoger  beroep,  cassatie)  hebben  aangewend,  de   beslissingen  die  als  gevolg  van  het  aanwenden  van  deze   rechtsmiddelen  tot  stand  komen,  moeten  worden  geveld   binnen  de  verjaringstermijn  (in  kracht  van  gewijsde   getreden  zijn  is  niet  vereist)   • Het  eindpunt  kan  echter  worden  “uitgesteld”  door  de   toepassing  van  de  rechtsfiguren  van  de  stuiting  en  de   schorsing  van  de  verjaring     o De  stuiting  van  de  verjaring  (Art.  22  VTSv.)    De  stuiting  is  een  onderbreking  van  de  lopende  verjaringstermijn,   waardoor  een  nieuwe  termijn  begint  te  lopen  die  gelijk  is  aan  de   oorspronkelijke.  Stuiting  kan  plaats  vinden  door  daden  van   onderzoek  of  van  vervolging    Periode  waarin  de  stuiting  kan  plaatsvinden   • Stuiting  van  de  verjaring  van  de  strafvordering    Enkel   gedurende  de  eerste  termijn  (Art.  22  VTSv.)    Stuiting   van  de  verjaring  van  de  straf,  deze  kan  onbeperkt  gebeuren   •   De  verjaringstermijn  van  de  strafvordering  kan  in   principe  (en  onder  voorbehoud  van  schorsing)  max.  het   dubbele  van  de  oorspronkelijk  bepaalde  verjaringstermijn   bedragen   •   Bij  verschillende  stuitingsdaden  is  enkel  de  laatste   stuitingsdaad  vanuit  praktisch  oogpunt  van  belang   • De  dag  waarop  de  stuitingsdaad  heeft  plaatsgehad  is  in  de   termijn  inbegrepen  (Art.  23  VTSv.)    Wijze  waarop  de  stuiting  plaatsvindt   • Krachtens  Art.  22  VTSv.  kan  de  verjaring  enkel  worden   gestuit  door  daden  van  onderzoek  en  van  vervolging.  Wat   onder  deze  termen  moet  worden  verstaan  wordt  niet  door   de  wet  gedefinieerd,  maar  maakt  het  voorwerp  uit  van   uitvoerige  rechtspraak   o Daden  van  onderzoek    Alle  daden  die  gesteld  zijn   door  een  daartoe  bevoegd  persoon  met  het  oog  op   het  verzamelen  van  bewijzen  met  betrekking  tot  een   bepaalde  zaak,  teneinde  ze  aan  de  vonnisrechter  te   kunnen  voorleggen  met  het  oog  op  een  beslissing   over  de  grond  van  de  zaak   o Daden  van  vervolging    Alle  daden  van  een   daartoe  bevoegd  persoon  die  ertoe  strekken  de   strafvordering  uit  te  oefenen   

 

82  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Stuiten  de  verjaring  niet:   o Een  akte  die  nietig  is    Bv.  Omdat  zij  door  een   onbevoegd  persoon  werd  opgesteld  of  niet  de   vereiste  vermeldingen  bevat   o Interne  correspondentie  binnen  het  parket   o Toebedeling  van  het  dossier  aan  een  kamer  van  het   hof  van  beroep  door  de  eerste  voorzitter    Omvang  van  de  stuiting   • Krachtens  Art.  22  VTSv.  begint  bij  stuiting  een  nieuwe   verjaringstermijn  te  lopen,  zelfs  ten  aanzien  van  de   personen  die  niet  bij  de  stuitingsdaad  waren  betrokken.   Hieruit  wordt  afgeleid  dat  de  stuiting  werkt  in  rem,  niet  in   personam   •   De  stuitingsdaad  geldt  ten  aanzien  van  alle  personen  die   bij  de  zaak  betrokken  zijn  en  ten  aanzien  van  alle   samenhangende  misdrijven     o De  schorsing  van  de  verjaring  (Art.  24  VTSv.)    ≠  Stuiting    De  schorsing  is  een  tijdelijke  stilstand  in  de  lopende   verjaringstermijn,  waarna  deze  termijn  verder  loopt  zonder  dat  het   al  verworven  gedeelte  verloren  gaat    De  verjaring  wordt  geschorst  wanneer  de  wet  dit  bepaalt  of   wanneer  er  een  wettelijk  of  jurisprudentieel  beletsel  bestaat  dat  de   instelling  of  de  uitoefening  van  de  strafvordering  verhindert     Toepassing  beginsel  Contra  non  valentem  agere  non  currit   praescriptio      De  behandeling  van  bepaalde  excepties  door  het   vonnisgerecht   • Schorsingsgrond  ingevoerd  door  de  Wet  Franchimont   (1998)    Verdachte,  burgerlijke  partij  of  burgerlijk   aansprakelijke  kan  excepties  van  onbevoegdheid,   onontvankelijkheid  van  de  strafvordering  of  van  nietigheid   opwerpen   • Vermijden  dat  deze  excepties  op  dilatoire  wijze  zouden   worden  gebruikt    De  verjaring  van  de  strafvordering  is   geschorst  gedurende  de  behandeling  van  een  door  de   verdachte,  de  burgerlijke  partij  of  de  burgerlijk   aansprakelijke  partij  opgeworpen  exceptie  van   onbevoegdheid,  onontvankelijkheid  van  de  strafvordering   of  van  nietigheid    Deze  schorsing  werkt  enkel  voor  het   vonnisgerecht,  niet  voor  de  onderzoeksgerechten   • Indien  het  vonnisgerecht  de  exceptie  gegrond  verklaart  of   indien  de  beslissing  over  de  exceptie  bij  de  zaak  zelf  wordt   gevoegd  is  de  verjaring  echter  niet  geschorst  (Art.  24,  al.  2   VTSv.)    Prejudiciële  geschillen    Opschorting  uitspraak  veroordeling   •

 

83  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Bij  wet  van  14  januari  2013    Nog  oorzaken  van  schorsing   van  de  verjaringstermijn:   o Bijkomende  onderzoeksdaden  bij  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  en  de  raadkamer   o Ook  als  de  vonnisrechter  bijkomend/aanvullend   onderzoek  vraagt       F.  Het  rechterlijk  gewijsde   o Niet  opnieuw  worden  vervolgd  voor  hetzelfde  feit  als  men  in  het  verleden   bij  een  onherroepelijk  vonnis  of  arrest  werd  veroordeeld  of  vrijgesproken     De  strafvordering  is  vervallen  door  het  eindvonnis  of  –arrest  over   de  grond  van  de  zaak     o Van  een  vroegere  veroordeling  of  vrijspraak  gaat  een  ne  bis  in  idem-­‐ werking  uit    Zij  heeft  een  negatief  gezag  van  gewijsde,  waardoor  een   nieuwe  beslissing  over  dezelfde  zaak  wordt  verhinderd    De   strafvordering  vervalt  van  zodra  er  een  definitieve  beslissing  wordt   geveld  over  de  grond  van  de  zaak  (vrijspraak  of  veroordeling)    Autrefois   convict  autrefois  acquit  of  nog  het  res  judicata-­‐beginsel   o Het  rechterlijk  gewijsde  als  oorzaak  van  het  verval  van  de  strafvordering   is  van  openbare  orde    Personen  die  beweren  een  2e  maal  voor  hetzelfde  feit  te  worden   vervolgd  kunnen  de  exceptie  van  gewijsde  aanvoeren    De   rechter  kan  dit  zelfs  ambtshalve  toepassen    Dit  geldt  niet  ten  aanzien  van  de  burgerlijke  vordering    Omdat   dit  een  privaatrechtelijke  vordering  is,  wordt  de  exceptie  van   gewijsde  enkel  toegepast  indien  de  partijen  ze  aanvoeren   o Opdat  een  vroeger  vonnis  of  arrest  van  veroordeling  of  vrijspraak  een  ne   bis  in  idem-­‐werking  zou  hebben,  moeten  een  aantal  voorwaarden  worden   vervuld.  Deze  hebben  betrekking,  zowel  op  het  vroegere  vonnis  of  arrest   als  op  de  nieuwe  vervolgingen     o Voorwaarden  in  verband  met  de  vroegere  uitspraak    Een  strafrechtelijke  uitspraak   • Wie  in  het  verleden  disciplinair  of  administratief  werd   veroordeeld  wegens  een  bepaald  feit,  kan  zich  niet  op  het   ne-­bis  in  idem-­‐beginsel  beroepen  wanneer  hij  naderhand   strafrechtelijk  wegens  ditzelfde  feit  wordt  vervolgd   • Een  sepotbeslissing  is  geen  vonnis  en  heeft  dus  geen  ne  bis   in  idem-­‐werking   • Buitengerechtelijke  afdoeningen  zoals  de  minnelijke   schikking  en  de  bemiddeling    Geen  strafrechtelijke   uitspraken  en  dus  geen  kracht  van  “rechterlijk  gewijsde”     Geen  ne  bis  in  idem-­‐effect   o Zij  hebben  echter  ook  tot  gevolg  dat  de   strafvordering  vervalt    Vanuit  het  standpunt  van   de  betrokkenen  hebben  zij  dus  een  vrijwel  identieke   werking       •

•

 

84  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Over  de  grond  van  de  zaak   • Enkel  vonnissen  of  arresten  waardoor  de  rechter  over  de   grond  van  de  zaak  beschikt  doen  de  strafvordering   vervallen   • Vonnissen  of  arresten  over  tussengeschillen  (Bevoegdheid)   en  vonnissen  of  arresten  alvorens  recht  te  doen  (Aanstelling   deskundige)  beschikken  niet  over  de  strafvordering  en  doen   deze  dus  niet  vervallen   • In  principe  kunnen  enkel  de  vonnisgerechten   eindbeslissingen  vellen    Beschikkingen  van  de   onderzoeksgerechten  hebben  in  principe  geen  ne  bis  in   idem-­werking    Zij  spreken  zich  immers  niet  uit  over  de   grond  van  de  zaak  en  kunnen  dus  geen  veroordelingen  of   vrijspraken  uitspreken   • Het  maakt  geen  verschil  of  de  vroegere  uitspraak  een   vrijspraak  of  een  veroordeling  is    De  beslissing  moet  in  kracht  van  gewijsde  getreden  zijn   • Opdat  een  vroegere  eindbeslissing  van  de  strafrechter  een   ne  bis  in  idem-­‐werking  zou  hebben  is  vereist  dat  zij  definitief   en  onherroepelijk  is    Dat  zij  dus  in  kracht  van  gewijsde  is   getreden  (noch  vatbaar  voor  verzet  binnen  de  gewone   termijn,  noch  voor  hoger  beroep,  noch  voor  voorziening  in   cassatie)    De  beslissing  moet  uitgaan  van  een  Belgisch  strafrechter   • Principieel  hebben  enkel  uitspraken  van  Belgische   strafrechters  een  ne  bis  in  idem-­‐effect.  Dit  moet  echter   worden  genuanceerd  ten  aanzien  van  de  Schengenlanden   (binnen  enkele  jaren  zal  dit  waarschijnlijk  uitbreiden  naar   de  EU-­‐landen)     o Voorwaarden  in  verband  met  de  nieuwe  vervolgingen    Het  moet  gaan  om  dezelfde  persoon    Het  moet  gaan  om  hetzelfde  feit   • Vroeger  werd  aanvaard  dat  het  rechterlijk  gewijsde   betrekking  had  op  hetzelfde  misdrijf,  waardoor  nieuwe   vervolgingen  wegens  hetzelfde  feit  niet  werden  uitgesloten     o Het  ne  bis  in  idem-­effect  van  buitenlandse  rechterlijke  uitspraken      Schengen  wel,  andere  landen  niet    De  gemeenrechtelijke  regeling  (Art.  13  VTSv.)   • Onderscheid  tussen  buitenlandse  strafvonnissen  wegens   een  in  België  gepleegd  misdrijf  en  buitenlandse  vonnissen   wegens  een  in  het  buitenland  gepleegd  misdrijf   • Buitenlandse  strafvonnissen  wegens  een  in  België  gepleegd   misdrijf    niet  erkend   • Buitenlandse  strafvonnissen  wegens  een  in  het  buitenland   gepleegd  misdrijf    Beperkte  erkenning  in  België   o Volgens  Art  13  VTSv.  zin  de  Belgische  rechtbanken   niet  bevoegd    “wanneer  de  verdachte  wegens   

 

85  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

hetzelfde  misdrijf  gevonnist  is  in  een  vreemd  land,   vrijgesproken  is,  of  na  te  zijn  veroordeeld,  zijn  straf   heeft  ondergaan,  verjaring  van  zijn  straf  is  ingetreden   of  hem  genade  of  amnestie  is  verleend”   o   Het  gaat  om  een  beperkte  erkenning,  die  minder   ver  gaat  dan  het  gezag  van  gewijsde  dat  aan   Belgische  strafvonnissen  wordt  gegeven  (vereist  dat   de  buitenlandse  veroordeling  werd  ondergaan)    De  regeling  ten  aanzien  van  de  Schengenlanden  en  bepaalde   EU-­lidstaten   • Schengenland    Gezag  van  gewijsde  voor  uitspraken  over   feiten  gepleegd  in  binnen-­‐  en  buitenland   • Impliceert  verrouwen  in  elkaars  rechtssysteem     Toekomst  van  de  EU     G.  De  buitengerechtelijke  afhandeling   o De  minnelijke  schikking  en  de  bemiddeling  door  het  parket   o De  onmiddellijke  inning  op  grond  van  de  Wegverkeerswet    =  soort  van  minnelijke  schikking  specifiek  voor  het  wegverkeer    Onmiddellijke  inning  kan  worden  voorgesteld  voor  bepaalde   overtredingen  van  de  wetten  op  het  wegverkeer,  en  is  slechts   mogelijk  voor  zover  geen  schade  aan  derden  werd  veroorzaakt    Op  voorstel  van  de  politie   •   Bij  minnelijke  schikking  op  voorstel  van  de  procureur   des  Konings   o De  dading  door  sommige  administraties    Douane  en  accijnzen   o De  administratieve  geldboete    Specifiek,  niet  verwarren  me  de  GAS-­‐boete  

       

 

86  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  2:  De  burgerlijke  vordering     Op  basis  van  Art.  1382  BW    Bij  strafrecht    Fout  =  misdrijf     §1.  Algemene  beginselen     • De  staten  van  de  Raad  van  Europa  zijn  niet  verplicht  het  slachtoffer  als  partij  in   het  strafproces  een  rol  te  laten  spelen    Uit  de  keuze  van  een  staat  om  dit  wel  te   doen  vloeit  voort  dat  het  slachtoffer  alleszins  de  minimumrechten  geniet  van  Art.   6(1)  EVRM  (Recht  op  toegang  tot  de  rechter,  behandeling  van  zijn  zaak  binnen   een  redelijke  termijn,  …)   • Het  slachtoffer  put  uit  Art.  6  EVRM  echter  geen  recht  om  een  strafrechtelijke   veroordeling  van  de  dader  te  verkrijgen       • In  België    Nog  steeds  het  Franse  partie  civile  systeem   o Aan  het  slachtoffer  wordt  een  vorderingsrecht  toegekend  dat  beperkt  is   tot  de  rechtsvordering  tot  herstel  van  de  schade  die  voortvloeit  uit  het   misdrijf  (Art.  3  VTSv.)   o De  strafvordering  zelf  wordt  niet  door  het  slachtoffer,  maar  door  het   openbaar  ministerie  uitgeoefend     o De  burgerlijke  vordering  betreft  een  privébelang  dat  van   patrimoniale  aard  is   o De  strafvordering  betreft  het  openbaar  belang  en  wordt  namens  de   gemeenschap  in  haar  geheel  uitgeoefend       Dit  belet  niet  dat  het  slachtoffer  de  facto  onder  de  dekmantel  van  de   burgerlijke  partijstelling  de  strafrechtelijke  veroordeling  van  de  dader   nastreeft     • Hoewel  de  burgerlijke  vordering  enkel  de  schadevergoeding,  niet  de   strafvordering  tot  voorwerp  heeft,  kan  zij  worden  uitgeoefend  voor  de   strafgerechten    Hierdoor  kan  het  slachtoffer,  hoewel  het  de  strafvordering  zelf   niet  uitoefent,  toch  de  strafvordering  op  gang  brengen     §2.  Personen  die  de  burgerlijke  vordering  uitoefenen     • Art.  3  VTSv.    Hen  die  de  schade  hebben  geleden    De  burgerlijek  vordering   kan  enkel  worden  uitgeoefend  door  zij  die  persoonlijk  door  het  misdrijf  werden   benadeeld     • A.  Personen  die  rechtstreeks  door  het  misdrijf  werden  benadeeld   o Niet  enkel  door  het  slachtoffer  van  het  misdrijf,  ook  door  zijn   rechtsopvolgers    Bv.  Nabestaanden  die  de  burgerlijke  vordering  uitoefenen   o Ook  rechtspersonen  kunnen  een  burgerlijke  vordering  uitoefenen          

87  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Art.  1249-­‐1251  BW    De  burgerlijke  vordering  kan  worden  uitgeoefend   door  hen  die  ten  gevolge  van  een  wettelijke  of  contractuele   indeplaatsstelling  de  schade  die  het  slachtoffer  ten  gevolge  van  het   misdrijf  heeft  geleden,  hebben  vergoed    Bv.  Verkeersongeval    De  verzekeraar  (die  het  slachtoffer  heeft   vergoed)  kan  zich  burgerlijke  partij  stellen  tegen  diegene  die  het   ongeval  heeft  veroorzaakt  (de  verzekeraar  treedt  door  de   contractuele  subrogatie  in  de  plaats  van  het  slachtoffer)     o De  burgerlijke  vordering  moet  voldoen  aan  de  algemene  voorwaarden   die  gelden  in  het  gerechtelijk  privaatrecht:    Burgerlijke  partij  moet  bekwaam  zijn    Burgerlijke  partij  moet  een  belang  hebben  bij  de  burgerlijek   vordering   • Dit  belang  moet  rechtmatig  zijn   • Dit  belang  moet  van  patrimoniale  aard  zijn   (Een  louter  belang  bij  de  bestraffing  is  onvoldoende)      De  burgerlijke  partij  moet  aantonen  dat  zij  schade  leed  ten  gevolge   van  het  misdrijf    De  burgerlijke  partijstelling  is  enkel  ontvankelijk  wanneer  zij   steunt  op  een  strafbaar  feit    De  burgerlijke  partij  moet  niet  alleen   een  “feitenrelaas’  geven,  maar  ook  aanduiden  welk  strafbaar  feit  er   is  gepleegd     • B.  Uitzonderlijk:  verenigingen  en  instellingen  van  openbaar  nut   o In  principe  kunnen  slechts  zij  die  op  rechtstreekse  wijze  door  het  misdrijf   werden  benadeeld,  de  burgerlijke  vordering  uitoefenen    Verscheidene   bijzondere  wetten  voorzien  echter  in  de  mogelijkheid  voor  verenigingen   om  in  rechte  op  te  treden  in  strafzaken   o In  de  praktijk  gaat  het  meestal  om  verenigingen  die  de  belangen  van   slachtoffers  van  bepaalde  misdrijven  behartigen,  maar  soms  wordt  ook   een  vorderingsrecht  gegeven  aan  belangengroepen  zoals  vakbonden  en   werkgeversorganisaties    Meeste  gekende  voorbeeld    Art.  5  Wet  Racisme  en  Xenofobie  van   1981   • Centrum  voor  Gelijkheid  van  Kansen  en  Racismebestrijding,   representatieve  vakbonden,  werkgeversorganisaties  en   beroepsorganisaties  aan  de  lijst  toegevoegd   • Bekend  voorbeeld  van  de  toepassing  van  deze  wet    De   strafzaak  aangebracht  door  het  Centrum  tegen  enkele   randorganisaties  van  het  Vlaams  Blok  wegens  schending   van  de  Racismewet     §3.  Personen  tegen  wie  de  burgerlijke  vordering  wordt  uitgeoefend     • Beginsel  van  het  persoonlijk  en  individueel  karakter  van  de  straffen    Geldt   enkel  ten  aanzien  van  de  strafrechtelijke  straffen  en  niet  ten  aanzien  van  de   burgerlijke  gevolgen  van  het  misdrijf  

 

88  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

  De  burgerlijke  vordering  kan  niet  enkel  ingesteld  worden  tegen  de  verdachte,   maar  ook  tegen  zijn  rechtsopvolgers  en  ook  tegen  diegenen  die  op  grond  van  de   regels  van  het  burgerlijk  aansprakelijkheidsrecht,  gehouden  zijn  tot  betaling   van  de  schade  veroorzaakt  door  het  misdrijf  dat  door  de  verdachte  werd   gepleegd     • A.  De  verdachte   o “Verdachte”    In  de  brede  betekenis   o Meerdere  daders    Burgerlijke  vordering  kan  tegen  elk  van  hen   o In  tegenstelling  tot  de  strafrechtelijke  veroordeling,  kan  de  burgerlijke   veroordeling  hoofdelijk  tegen  alle  medeplichtigen  en  mededaders  van  een   zelfde  misdrijf  worden  uitgesproken  (Art.  50  Sw.)      Het  principe  van  het  persoonlijk  karakter  van  de  straffen  (Art.   39  Sw.)  geldt  hier  immers  niet     • B.  De  burgerlijk  aansprakelijke   o Art.  1384  BW    Tegen  de  ouders  (al.  2)  ,  werkgever  (al.  3)     • C.  De  rechtsopvolgers  van  de  verdachte   o Overlijdt  de  verdachte,  dan  vervalt  de  strafvordering    De  burgerlijke   vordering  vervalt  echter  niet    Kan  worden  uitgeoefend  tegen  de   rechtsopvolgers  van  de  verdachte  (Art.  20  al.  3  VTSv.)     §4.  Gevallen  waarin  geen  burgerlijke  partijstelling  mogelijk  is     • Minderjarigen   o Rechtstreekse  dagvaarding  of  klacht  met  burgerlijke  partijstelling  is  niet   mogelijk  ten  aanzien  van  minderjarigen    Enkel  het  OM  kan  de   jeugdrechtbank  adiëren  (Art.  47  Jeugdbeschermingswet)   o Als  criterium    De  leeftijd  van  de  beklaagde  ten  tijde  van  het  ‘als  misdrijf   omschreven  feit’     • Immuniteiten,  voorrecht  van  rechtsmacht   o Immuniteit    Vervolging  uitgesloten  (Art.  1bis  VTSv.)   o Voorrecht  van  rechtsmacht    Strafvordering  kan  enkel  op  gang  worden   gebracht  door  de  procureur-­‐generaal  bij  het  Hof  van  Beroep     o Tegen  een  parlementair  is  geen  klacht  met  burgerlijke  partijstelling   mogelijk  tijdens  de  parlementaire  zittijd     • Speciale  regel  internationale  misdrijven    (via  federale  procureur)   o Vervolgingen  wegens  ernstige  schendingen  van  het  internationaal   humanitair  recht  (genocide,  misdaden  tegen  de  mensheid  en   oorlogsmisdaden),  in  het  buitenland  gepleegd,  kunnen  niet  langer  worden   opgestart  door  het  slachtoffer    De  wet  bepaalt  nu  dat  de  vervolging,  met   inbegrip  van  het  onderzoek,  slechts  kan  plaatsgrijpen  op  vordering  van  de   federale  procureur  (Art.  10,  1°bis  VTSv.)       •

 

89  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§5.  Voorwerp  van  de  burgerlijke  vordering     • Equivalentietheorie    De  burgerlijke  vordering  is  de  vordering  tot  herstel  van   de  schade  die  uit  een  misdrijf  is  voortgevloeid    Beoogt  niet  de  bestraffing  van   de  dader,  maar  enkel  de  vergoeding  van  de  schade   • In  tegenstelling  tot  de  strafvordering  (Art.  1  VTSv.)  is  de  burgerlijke  vordering   bijgevolg  geen  publiekrechtelijke,  maar  een  privaatrechtelijke  vordering     • Bestaansvoorwaarden    Beheerst  door  de  regels  van  het  burgerlijk   aansprakelijkheidsrecht  (Art.  1382  –  1386bis  BW):   o 1.  Het  slachtoffer  moet  schade  geleden  hebben   o 2.  Door  een  fout  van  de  dader  (het  misdrijf)   o 3.  Er  moet  een  causaal  verband  kunnen  aangetoond  worden  tussen  de  fout   en  de  schade     o Heel  lichte  fout  al  voldoende    Van  belang  bij  onopzettelijke  misdrijven   (Art.  418  e.v.  Sw.)    De  culpa  levissima  geldt  hier  niet  enkel  als   drempelcriterium  voor  de  burgerlijke  aansprakelijkheid,  maar  bovendien   voor  de  strafrechtelijke  verantwoordelijkheid     §6.  Wijze  waarop  de  burgerlijke  vordering  wordt  uitgeoefend     • A.  De  keuze  tussen  de  burgerlijke  rechtbanken  en  de  strafgerechten   o De  burgerlijke  vordering  kan  worden  uitgeoefend…    Hetzij  voor  de  strafgerechten    Samen  met  de  strafvordering    Hetzij  voor  de  burgerlijke  rechtbanken,  los  van  de  strafvordering   (Art.  4VTSv.)     o De  benadeelde  heeft  dus  de  keuze    Voordelen  en  nadelen    Slachtoffer  stelt  zich  burgerlijke  partij   • Kan  het  gerechtelijk  onderzoek  mee  sturen  (+)  Inzage   (Art.  61ter  Sv.)  en  bijkomende  onderzoeksmaatregelen  (Art.   61  quinquies)   • Onderzoek  sleept  meer  dan  1  jaar  aan    Slachtoffer  kan  de   zaak  aanbrengen  bij  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling   (+)  (Art.  136  al.2  Sv.)     • Als  het  slachtoffer  zich  burgerlijke  partij  stelt  kan  het  door   zijn  aanwezigheid  op  het  strafproces,  de  uitkomst  van  dit   laatste  mee  beïnvloeden  (wat  niet  mogelijk  is  bij  een  aparte   procedure  voor  de  burgerlijke  rechtbank)  (+)     • Wanneer  het  slachtoffer  zich  burgerlijke  partij  heet  gesteld   in  het  strafproces  kan  het  ook  de  procedure  ten  gronde  mee   bepalen  (+)   • Daartegenover  staat  dat  als  de  strafvordering  ingesteld  op   vordering  van  de  burgerlijke  partij  niet  leidt  tot   veroordeling,  de  rechter  verplicht  is  de  gerechtskosten  

 

90  

JVD  

 





         

 

Strafprocesrecht  

volledig  toe  te  wijzen  aan  de  burgerlijke  partij  (-­)  (Art.  162   en  194  Sv.)   • De  burgerlijke  partij  kan  ook  tot  de   rechtsplegingsvergoeding  worden  veroordeeld  (-­)  (Art.   162bis  Sv.)     • De  bewijsvoering  voor  de  strafgerechten  wordt  geleverd   door  het  openbaar  ministerie  (+)   • Bij  de  burgerlijke  rechtbank  zal  de  burgerlijke  partij  zelf  het   bewijs  moeten  leveren  (actori  incumbit  probatio,  Art.  870   Ger.W.)   • Nadeel  is  dan  weer  dat  de  bewijslast  zwaarder  is  voor   strafgerechten    Hier  geldt  het  vermoeden  van  onschuld  (-­ )     • Bij  een  aparte  procedure  voor  de  burgerlijke  rechtbank  kan   het  slachtoffer  de  uitkomst  van  de  beslissing  van  de   strafrechter  niet  mee  beïnvloeden  (+)    Aangezien  de   burgerlijke  rechter  gebonden  is  door  de  beslissing  van  de   strafrechter  (le  criminel  tient  le  civil  en  état)  kan  dit  voor  de   benadeelde  nadelig  zijn  (Vrijspraak  zal  de  burgerlijke   vordering  uitsluiten)       Vanuit  het  perspectief  van  het  slachtoffer  is  deze  situatie   zeer  voordelig     De  tussenkomt  van  de  benadeelde  in  het  strafproces  heeft   echter  een  vertragend  effect  op  de  afwikkeling  van  de  strafzaak     De  strafrechter  moet  zich  verdiepen  in  complexe   civielrechtelijke  problemen     Om  tegen  te  gaan  dat  vertraging  bij  de  afhandeling  van  de   burgerlijke  belangen  ook  de  uitspraak  op  strafgebied  vertraagt,   heeft  de  wetgever  in  de  mogelijkheid  voorzien  van  de  aanhouding   van  de  burgerlijke  belangen    De  strafrechter  kan  dan  al   uitspraak  doen  over  de  schuld  en  de  straf,  maar  de  uitspraak  op   burgerlijk  gebied  uitstellen  wanneer  de  zaak  wat  de  burgerlijke   belangen  betreft  niet  in  staat  van  wijzen  is  of  zelfs  bij  ontstentenis   van  burgerlijke  partijstelling  (Art.  4  al.  2  VTSv.)   • Het  slachtoffer  kan  de  beslechting  van  de  burgerlijke   belangen  dan  later  via  een  verzoekschrift  aan  de  burgerlijke   rechtbank  voorleggen  ofwel  terug  bij  het  strafgerecht  dat   uitspraak  heeft  gedaan  (Art.  4  VTSv.)    

91  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Uitoefening  van  de  burgerlijke  vordering  voor  de   strafgerechten    Bepaalde  financiële  nadelen  voor  de   benadeelde  indien  de  verdachte  buiten  vervolging  wordt  gesteld   of  wordt  vrijgesproken     • Burgerlijke  partij  zal  de  gerechtskosten  moeten  betalen   (Art.  66  en  162  Sv.)   o Alle  kosten    Als  zij  zelf  de  strafvordering  op  gang   heeft  gebracht   o Beoordelingbevoegdheid  voor  de  rechter    Als  de   strafvordering  niet  door  de  burgerlijke  partij  op  gang   werd  gebracht   • Wanneer  de  benadeelde  de  strafvordering  zelf  op  gang   brengt,  door  rechtstreekse  dagvaarding  of  klacht  met   burgerlijke  partijstelling    Benadeelde  moet  borgsom   storten  (vastgesteld  door  de  onderzoeks-­‐  of  vonnisrechter)   o Enkel  al  de  benadeelde  gratis  rechtsbijstand  geniet  is   de  borgsom  niet  verschuldigd   • Risico  dat  de  burgerlijke  partij  die  de  strafvordering  zelf  op   gang  brengt  een  rechtsplegingsvergoeding  zal  moeten   betalen  in  geval  van  buitenvervolgingstelling,  vrijspraak  of   onontvankelijkheid  van  de  strafvordering     B.  De  Burgerlijke  vordering  voor  de  strafgerechten   o De  strafvordering  was  reeds  aanhangig  voor  de  strafrechter    Slachtoffer  kan  zich  burgerlijke  partij  stellen  door  zich  te  “voegen”   bij  de  procedure  die  reeds  in  gang  was  gezet  door  het  openbaar   ministerie    Door  een  eenvoudige  verklaring  van  de  benadeelde   (Art.  66  –  67  Sv.)    Tussenkomst  van  benadeelden  in  strafzaken  is  niet  alleen  mogelijk   voor  slachtoffers  die  zich  tijdens  het  vooronderzoek  officieel  als   benadeelden  lieten  registreren  op  het  parket  (Art.  5bis  VTSv.)      Burgerlijke  partijstelling  door  voeging  is  dus  mogelijk  hetzij   tijdens  het  vooronderzoek  (voor  de  onderzoeksrechter  of  de   raadkamer),  hetzij  tijdens  het  onderzoek  ten  gronde  (voor  het   vonnisgerecht)    De  burgerlijke  partijstelling  kan  niet  voor  het  eerst  plaatsvinden  in   graad  van  beroep  (dit  zou  de  beklaagde  van  een  tweede  aanleg   beroven)     o De  strafvordering  was  nog  niet  aanhangig  voor  de  strafrechter    Rechtstreekse  dagvaarding  voor  het  vonnisgerecht   • Enkel  mogelijk  voor  wanbedrijven  en  overtredingen   • Voorwaarde    Het  slachtoffer  moet  de  dader  kennen   • Niet  voor  misdaden    Hier  de  klacht  met  burgerlijke   partijstelling  voor  de  onderzoeksrechter   • Niet  mogelijk  wanneer  de  zaak  al  het  voorwerp  uitmaakt   van  een  gerechtelijk  vooronderzoek   

•

 

92  

JVD  

  •

Strafprocesrecht  

Niet  mogelijk  voor  de  assisenhoven,  de  krijgsgerechten  en   de  jeugdrechtbanken,  evenmin  ten  aanzien  van  ministers  en   personen  die  voorrecht  van  rechtsmacht  genieten  

  De  klacht  met  burgerlijke  partijstelling  voor  de   onderzoeksrechter   • Art.  63  Sv.   • Verschilt  van  een  eenvoudige  aangifte  of  klacht  bij  de  politie   of  de  procureur  des  Konings  (Art.  53  en  54  Sv.)   • Het  parket  beschikt  steeds  over  de  mogelijkheid  te   seponeren    Veel  meer  vrijspraken  bij  deze  procedure   • De  leiding  van  het  onderzoek  komt  de  onderzoeksrechter   toe,  zij  het  onder  controle  van  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  (Art.  136  Sv.)   • De  burgerlijke  partij  kan  het  gerechtelijk  onderzoek  enkel   beïnvloeden  door  bijkomende  onderzoeksdaden  te   vorderen  of  informatie  aan  te  bieden  aan  de   onderzoeksrechter,  bekomen  door  haar  privédetective   • De  burgerlijke  partijstelling  is  niet  ontvankelijk  als  de   aangevoerde  feiten  niet  strafrechtelijk  worden  omschreven     • De  ontvankelijkheid  van  de  burgerlijke  partijstelling  wordt   beoordeeld  door  het  vonnisgerecht,  bij  de  beslissing  over  de   grond  van  de  zaak.  De  onderzoeksrechter  is  niet  bevoegd   zich  over  de  al  dan  niet  ontvankelijkheid  van  de  burgerlijke   partijstelling  uit  te  spreken     o Het  ambtshalve  aanhouden  van  de  burgerlijke  belangen  (Art.  4  al.  2   VTSv.)    Het  is  in  de  praktijk  mogelijk  dat  de  zaak  voor  de  rechtbank  wordt   gebracht  alvorens  zich  een  burgerlijke  partij  heeft  gemanifesteerd     Risico  vooral  bij  “snelrecht”    Dit  probleem  opgevangen  in  1994    Art.  4  VTSv.    In  2005    Mogelijkheid  uitgebreid  tot  alle  zaken  die  voor  de   politierechtbank  of  de  correctionele  rechtbank  aanhangig  gemaakt   worden  (nieuw  Art.  4  al.  2  VTSv.)    Eenieder  die  door  het  misdrijf  schade  heeft  geleden    Art.  4  al.  3   VTSv.    Het  verzoekschrift  geldt  meteen  als  burgerlijke   partijstelling    Conclusietermijnen  en  rechtsdag    Art.  4  al.  6  VTSv.     C.  De  burgerlijke  vordering  voor  de  burgerlijke  rechtbanken   o Procedure  volgens  de  regels  van  het  gerechtelijk  privaatrecht   o   Le  criminel  tient  le  civil  en  état    De  strafvordering  heeft  voorrang   boven  de  burgerlijke  vordering    De  burgerlijke  rechter  is  gebonden   door  de  beslissing  van  de  strafrechter    Afgeleid  uit  Art.  4  VTSv.         

•

 

93  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Bij  samenloop  van  enerzijds  de  burgerlijke  ordering  voor  de  burgerlijke   rechtbank  en  anderzijds  de  strafvordering  voor  de  strafgerechten      De  burgerlijke  vordering  wordt  geschorst  totdat  de  strafrechter   zich  heeft  uitgesproken  over  de  strafvordering    De  burgerlijke  rechter  is  gebonden  door  de  beslissing  van  de   strafrechter     §7.  Verval  van  de  burgerlijke  vordering     • A.  De  afstand  van  de  rechtsvordering  en  dading     o Art.  5  VTSv.    Afstand  van  de  burgerlijke  rechtsvordering  belet  de   uitoefening  van  de  strafvordering  niet   o Art.  2044  BW    Over  de  burgerlijke  vordering  kan  tussen  slachtoffer  en   dader  een  dading  tot  stand  komen    Door  de  procedure  van  bemiddeling  kan  het  parket  bemiddelen  bij   het  tot  stand  komen  van  deze  dading  (Art.  216ter  Sv.)   o Art.  820  Ger.W.    Ook  zonder  dading  kan  de  burgerlijke  partij  afstand  van   geding  doen  voor  de  strafrechter     o Met  betrekking  tot  de  strafvordering    Zij  is  van  openbare  orde    Noch   afstand,  noch  dading  mogelijk     • B.  De  verjaring  van  de  burgerlijke  vordering   o Art.  26  VTSv.    De  burgerlijke  rechtsvordering  volgend  uit  een  misdrijf   verjaart  volgens  de  regels  van  het  burgerlijk  recht   o Art.  2262bis  BW    Buitencontractuele  aansprakelijkheid  (5jaar)   o De  wet  bepaalt  eveneens  dat  de  burgerlijke  vordering  niet  kan  verjaren   voor  de  strafvordering    Indien  termijn  strafvordering  geschorst,  verlengd  of  gestuit     Eveneens  voor  de  burgerlijke  vordering    Indien  strafvordering  reeds  vervallen  door  verjaring    De   vonnisrechter  heeft  geen  rechtsmacht  meer  om  te  oordelen  over  de   burgerlijke  vordering     • C.  Het  rechterlijk  gewijsde   o Als  men  al  een  schadevergoeding  heeft  gekregen  als  burgerlijke  partij   voor  het  strafgerecht  kan  men  dit  niet  nog  een  keer  krijgen  bij  een   vordering  voor  de  burgerlijke  rechtbank    Exceptie  van  gewijsde  aan  te   voeren  door  de  verweerder  voor  de  burgerlijke  rechtbank  (de  dader)     Het  gaat  om  een  privaatrechtelijke  vordering  en  dus  is  de  exceptie  van  het   ne  bis  in  idem  niet  van  openbare  orde    De  rechter  moet  ze  niet   ambtshalve  aanvoeren     o Het  is  dus  strikt  genomen  geen  verval  van  de  burgerlijke  vordering,  maar   een  verweermiddel  dat  door  de  betrokkene  kan  worden  aangevoerd            

 

94  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§8.  Gezag  strafrechtelijk  gewijsde  ten  aanzien  van  burgerlijk  gewijsde     • A.  Principe   o In  België  wordt  de  burgerlijke  vordering  aan  de  strafrechtelijke  gekoppeld     Er  wordt  aangenomen  dat  de  burgerlijke  rechtscolleges  gebonden  zijn   door  wat  de  strafrechter  heeft  beslist  (afgeleid  uit  Art.  4  VTSv.)     • B.  Draagwijdte   o Gemilderd    De  burgerlijke  rechter  is  slechts  gebonden  door  datgene  dat   de  strafrechter  noodzakelijk,  zeker  en  hoofdzakelijk  heeft  beslist.  Ook   wordt  nu  aanvaard  dat  het  strafrechtelijk  gewijsde  de  burgerlijke  rechter   slechts  bindt  tot  tegenbewijs,  vooral  als  het  slachtoffer  geen  partij  was  in   de  procedure  voor  de  strafrechter     o Noodzakelijk      Niet  enkel  het  beschikkend  gedeelte,  maar  ook  de  motivering  is   “noodzakelijk”  en  bindt  op  die  grond  de  burgerlijke  rechter    Ook  de  door  de  strafrechter  toegepaste  kwalificatie  is  van  belang   o Zeker      De  burgerlijke  rechter  mag  de  draagwijdte  van  de  beslissing  van  de   strafrechter  niet  miskennen    Bv.  Als  strafrechter  vrijspreekt  wegens  twijfel,  mag  de  burgerlijke   rechter  niet  vaststellen  dat  de  verweerder  het  feit  heeft  gepleegd     o Hoofdzakelijk      De  burgerlijke  rechter  is  slechts  gebonden  door  de  beslissing  van   de  strafrechter  met  betrekking  tot  de  strafvordering  als  dusdanig     o Enkel  ten  aanzien  van  wie  partij  was  in  de  strafprocedure      Op  basis  van  arrest  van  het  Hof  van  Cassatie  van  1991     §9.  Hulp  aan  slachtoffers  van  opzettelijke  gewelddaden     • In  de  praktijk  kan  de  burgerlijke  vordering  niet  altijd  met  succes  worden   uitgeoefend    Bv.  Dader  kan  niet  worden  geïdentificeerd  of  is  voortvluchtig     • Hieraan  tegemoet  komen    Wet  Vergoeding  Slachtoffers  Gewelddaden  van  1   augustus  1985    Oprichting  van  Fonds  tot  hulp  aan  slachtoffers  van  opzettelijke   gewelddaden   o Slachtoffers  van  opzettelijke  gewelddaden  die  via  de  gewone  procedure   van  burgerlijke  partijstelling  geen  vergoeding  hebben  kunnen  verkrijgen   (meestak  door  insolvabiliteit  van  de  dader),  kunnen  een  beroep  doen  op   dit  fonds   o Het  fonds  bevindt  zich  buiten  het  kader  van  het  strafprocesrecht    Meer   een  soort  verzekering          

 

95  

JVD   •

•

•

•

                                     

 

 

Strafprocesrecht  

Werking  van  het  fonds   o Gefinancierd  door  een  krediet  op  de  begroting  van  de  FOD  Justitie  en  door   ene  bijdrage  ten  laste  van  al  wie  veroordeeld  wordt  tot  een  correctionele   of  criminele  straf   o Er  werd  een  Commissie  voor  hulp  aan  slachtoffers  van  opzettelijke   gewelddaden  opgericht    Zij  doet  uitspraak  over  de  verzoeken  tot   toekenning  van  hulp   Personen  die  op  het  fonds  een  beroep  kunnen  doen   o Slachtoffers  van  opzettelijke  gewelddaden   o Wanneer  het  slachtoffer  is  overleden,  dan  kunnen  personen  die  ten   gevolge  van  het  overlijden  kosten  of  een  in  de  wet  omschreven  nadeel   aanvoeren,  zich  eveneens  tot  het  fonds  wenden   Voorwaarden   o De  hulp  heeft  een  subsidiair  karakter    Pas  als  de  normale  wegen  van  het   strafprocesrecht  niet  tot  vergoeding  hebben  geleid    Daarom  wordt   vereist  dat  het  slachtoffer    Hetzij  zich  burgerlijke  partij  heeft  gesteld  bij  de  onderzoeksrechter    Hetzij  een  rechtstreekse  dagvaarding  of  een  procedure  voor  de   burgerlijke  rechtbank  heeft  ingeleid   Bedrag  van  de  vergoeding   o Geen  schadevergoeding  in  de  zin  van  Art.  1382  BW   o Het  bedrag  wordt  billijk  bepaald    

96  

JVD  

 

 

Strafprocesrecht  

Deel  III:  Het  vooronderzoek  in  strafzaken  

Hoofdstuk  1:  Wijze  waarop  het  onderzoek  gevoerd  wordt  

  §1.  Opsporingsonderzoek  en  gerechtelijk  onderzoek   • Onderzoek  in  strafzaken    2  fasen   o Vooronderzoek   o Onderzoek  ten  gronde  =  Onderzoek  ter  terechtzitting   • In  het  vooronderzoek  wordt  onderzocht  of  er  voldoende  bezwaren  zijn  om  de   verdachte  voor  het  vonnisgerecht  te  brengen    Voornaamste  verrichtingen  zij   dan  ook  het  verzamelen  van  bewijsmateriaal  met  betrekking  tot  de  misdrijven  en   hun  vermoedelijke  daders     • Het  vooronderzoek  kan  volgens  2  scenario’s  verlopen   o Opsporingsonderzoek  gevoerd  door  de  procureur  des  Konings  (de  regel)    Kan  zowel  proactief  als  reactief  zijn   o Gerechtelijk  onderzoek  gevoerd  door  de  onderzoeksrechter  (de  uitzondering)    Uitsluitend  reactief     §2.  Wijze  waarop  misdrijven  ter  kennis  komen  van  de  overheid   • Art.  29  Sv.  en  Art.  40  WPA    Procureur  des  Konings  is  spilfiguur     • A.  Klachten,  aangiften  en  ambtelijk  vaststellingen   o Een  misdrijf  wordt  niet  altijd  aangegeven    Vrees  voor  confrontatie,   represailles,  crimes  without  a  victim  (milieumisdrijven)     o Klacht    Aangifte  door  de  benadeelde  zelf    Men  krijgt  statuut  van   benadeelde  persoon   • Men  krijgt  bepaalde  rechten    o.a.  het  recht  te  worden   ingelicht  over  het  verdere  verloop  van  de  zaak  (Art.  5bis   VTSv.)    Op  zichzelf  brengt  de  klacht  de  strafvordering  niet  op  gang,  enkel   de  klacht  met  burgerlijke  partijstelling  voor  de  onderzoeksrechter   heeft  dit  gevolg  (Art.  63  Sv.)      Er  zijn  ook  de  klachtmisdrijven  (Bv.  stalking)    Instelling  van  de   strafvordering  door  het  OM  is  afhankelijk  van  een  voorafgaandelijk   klacht  van  het  slachtoffer   • De  aangifte  van  het  misdrijf  is  nog  geen  klacht     Klachtmisdrijven  veronderstellen  dat  de  benadeelde  op   ondubbelzinnige  wijze  aan  de  overheid  vraagt  een   strafvervolging  in  te  stellen                

97  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o De  aangifte  door  particulieren    =  De  kennisgeving  van  een  strafbaar  feit  aan  de  overheid  door  een   persoon  die  kennis  heeft  van  een  misdrijf    In  bepaalde  gevallen  is  de  aangifte  verplicht    Art.  30  Sv.  (Een   sanctie  op  de  overtreding  van  deze  regel  is  echter  niet  bepaald,  wel   is  eventueel  schuldig  verzuim  mogelijk)     o De  ambtelijke  aangifte    Algemeen  principe   • Art.  29  al.1  Sv.    Verplicht  iedere  ambtenaar  die  in  de   uitoefening  van  zijn  ambt  kennis  krijgt  van  een  misdaad  of   een  wanbedrijf  dit  te  melden  aan  de  procureur  des  Konings     Slaat  zowel  op  de  misdrijven  die  de  ambtenaren   persoonlijk  hebben  vastgesteld,  als  op  de  misdrijven  die  hen   door  de  benadeelde  (klacht)  of  door  een  derde  (aangifte)   zijn  ter  kennis  gebracht   • Net  zoals  bij  particulieren  is  op  de  niet-­‐naleving  van  deze   plicht  geen  sanctie  gesteld   o Enkel  officieren  van  de  gerechtelijke  politie  staan  in   dit  verband  onder  het  disciplinair  toezicht  van  de   procureur-­‐generaal   o Uitzonderlijk  is  de  niet-­‐aangifte  door  een  ambtenaar   een  misdrijf  op  zichzelf    Art.  156  en  247  Sw.     • De  algemene  verplichting  tot  ambtelijke  aangifte  sluit  uit  dat   opsporingsambtenaren  misdrijven  zouden  seponeren    Ze   zijn  steeds  verplicht  de  misdrijven  (althans  wanbedrijven   en  misdaden)  die  zij  vaststellen  of  die  hun  ter  kennis   worden  gebracht  mee  te  delen  aan  het  parket    De   beslissing  over  het  gevolg  dat  dient  verbonden  te  worden   aan  de  vaststellingen  van  de  politie  is  het  monopolie  van  de   procureur  des  Konings      Bijzondere  regeling  voor  fiscale  misdrijven   • Belangrijke  uitzondering  op  Art.  29  Sv.     Belastingsambtenaren  kunnen  slechts  een  ambtelijke   aangifte  doen  voor  zover  zij  daartoe  gemachtigd  zijn  door   de  belastingsdirecteur  waaronder  zij  ressorteren  (Art.  29  al.   2  Sv.)    Komt  de  facto  neer  op  seponeringsbevoegdheid   voor  de  belastingsdirecteur   o In  het  economisch  strafrecht  bestaan  er  nog  andere   voorbeelden  van  misdrijven  waarvoor  de   administratie  een  de  jure  of  de  facto   seponeringsbevoegdheid  uitoefent    Ratio:  Zorgen   dat  in  alle  regio’s  eenzelfde  aangiftebereidheid  is          

 

98  

JVD   •

 

 

Strafprocesrecht  

B.  Proces  verbaal  en  strafdossier   o Proces-­verbaal      Van  klachten,  aangiften  en  eigen  ambtelijke  vaststellingen  wordt   een  geschrift  opgemaakt,  dat  aan  het  parket  wordt  overgemaakt   (Art.  53  Sv.  ,  Art.  40  WPA)    Dit  geschift  =  het  proces-­‐verbaal    =  Geschrift  waarin  de  verbalisant  alle  nuttige  inlichtingen  in   verband  met  het  misdrijf  opneemt    Behalve  met  betrekking  tot  het  verhoor  van  verdachten  en   getuigen  (Art.  47bis  Sv.)  is  de  wijze  waarop  processen-­‐verbaal   moeten  worden  opgesteld  niet  uitdrukkelijk  in  de  wet  geregeld    PV  is  enkel  authentiek  naar  de  vorm,  niet  naar  de  inhoud   • Sommige  PV’s  hebben  echter  een  bijzondere  bewijswaarde     De  PV’s  die  gelden  tot  tegenbewijs    In  principe  zijn  enkel  gerechtigd  een  PV  op  te  maken    Die   personen  die  door  de  wet  bekleed  zijn  met  de  hoedanigheid  van   officier  van  de  gerechtelijke  politie   • Meer  en  meer  afbreuk    Vaker  verleent  de  wet  deze   bevoegdheid  ook  aan  anderen    Bv.  Agenten  van  de  politie   hebben  in  2006  bevoegdheid  gekregen  om  PV’s  op  te  stellen   inzake  het  wegverkeer  en  de  gemeentelijke   politieverordeningen     o Strafdossier      De  processen  verbaal  worden  gebundeld  in  het  strafdossier     Basis  voor  de  behandeling  van  de  zaak  ter  terechtzitting    In  een  accusatoire  rechtspleging  is  geen  ruimte  voor  een   strafdossier    Daar  moeten  alle  bewijzen  ter  terechtzitting   worden  gepresenteerd    Het  strafdossier  is  in  principe  geheim   • Bij  gerechtelijk  onderzoek  (bij  onderzoeksrechter)  kunnen   verdachte  en  burgerlijke  partij  inzage  vragen    Art.  61ter   Sv.   • Bij  een  onderzoek  door  de  procureur  des  Konings  is  er  geen   inzage  mogelijk  (in  de  meerderheid  van  de  gevallen)   • In  de  praktijk  staat  de  procureur  des  Konings  vaak  inzage   toe  aan  de  verdachte  en  de  benadeelde  die  schriftelijk   inzage  vraagt,  mits  het  opsporingsonderzoek  is  afgesloten     o Vertrouwelijk  dossier      Wanneer  in  een  strafrechtelijk  onderzoek  gebruik  wordt  gemaakt   van  stelselmatige  observatie  of  van  infiltratie    Naast  het  gewoon   strafdossier  wordt  een  vertrouwelijk  dossier  aangelegd    Hiertoe  hebben  in  principe  enkel  de  procureur  des  Konings  en  de   onderzoeksrechter  toegang  (Art.  47septies  en  novies  Sv.)   • De  toegang  van  de  onderzoeksrechter  is  echter  wel  beperkt   tot  de  dossiers  waarin  hij  machtiging  tot  observatie  heeft   gegeven  

99  

JVD  

  

Strafprocesrecht  

Ook  bij  de  informantenwerking  bewaart  de  procureur  des  Konings   vertrouwelijke  verslagen  in  een  afzonderlijk  dossier  (Art.  47decies   §6  Sv.)  

  §3.  Wijze  waarop  misdrijven  worden  opgespoord  en  vastgesteld     • A.  Situering   o De  taakomschrijving  van  de  personen,  belast  met  het  opsporen  en   vaststellen  van  misdrijven  wordt  op  algemene  wijze  bepaald  in  Art.  8  Sv.   o Wat  de  politiediensten  betreft    Verder  uiteengezet  in  Art.  15  WPA   o Voor  de  leidinggevende  magistraten  worden  een  aantal   opsporingsbevoegdheden  uiteengezet    Inbeslagneming  (Art.  35  Sv.)    DNA-­‐onderzoek  (Art.  44ter  en  90undecies  Sv.)    Telefoontap  (Art.  90ter  Sv.)    De  bijzondere  opsporingsmethoden  (Art.  47ter-­‐undecies  Sv.)       Een  systematische  regeling  van  alle  onderzoekshandelingen  ontbreekt     • B.  Permissieve  regel,  legaliteit  en  loyauteit   o Wettelijke  regeling  is  niet  exhaustief    De  vroegere  rechtspraak   betreffende  de  rechtmatigheid  van  opsporingshandelingen  en  de  sancties   die  aan  de  overtreding  ervan  verbonden  worden,  blijft  haar  belang   behouden   o Uitgangspunt  van  deze  rechtspraak    “alles  wat  niet  is  verboden  mag”  =   de  permissieve  regel  (  De  prohibitieve  regel:  elk  politieel  optreden   waarvoor  geen  uitdrukkelijke  wettelijke  basis  is  bepaald,  is  onrechtmatig)   o Nuance:  Het  principe  dat  de  overheid  alles  mag  wat  de  burger  mag  is   fout  De  overheid  is  gebonden  aan  de  beginselen  van  behoorlijk   strafprocesrecht     o Behoudens  de  wettelijke  uitzonderingen  mogen  opsporingsdaden  geen   enkele  dwangmaatregel  inhouden  noch  schending  van  individuele  rechten   en  vrijheden.  De  wet  bepaalt  uitdrukkelijk  dat  de  procureur  des  Konings   (Art.  28bis  §3  Sv.)  en  de  onderzoeksrechter  (Art.  56  §1  Sv.)  moeten  waken   over  de  wettigheid  van  de  bewijsmiddelen  en  de  loyauteit  waarmee  ze   werden  verzameld   o In  de  loyauteitsvereiste  weerklinken  de  beginselen  van  behoorlijk   strafprocesrecht   o Opmerking:  In  een  wet  kan  men  onmogelijk  alle  praktijkgevallen  voorzien     • C.  Sanctionering  van  onregelmatige  opsporingshandelingen   o Politieofficieren  die  bij  het  opsporen  en  vaststellen  van  misdrijven  en  het   verzamelen  van  bewijsmateriaal  zelf  misdrijven  of  andere   onregelmatigheden  plegen  riskeren  strafrechtelijke  (Bv.  Art.  257  Sw.)  of   disciplinaire  sancties   o Het  Hof  van  Cassatie  oordeelde  dat  de  strafrechter  onregelmatigheden   kan  relativeren  die  geen  invloed  hebben  op  de  betrouwbaarheid  van  het   bewijs  of  het  recht  op  een  eerlijk  proces  (Antigoonarrest)    Daarbij  moet  

 

100  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

de  rechter  letten  op  het  al  dan  niet  opzettelijk  karakter  van  de  fouten   begaan  door  de  politie   o Vroeger  gebeurde  deze  bewijsuitsluiting  pas  op  het  ogenblik  waarop  de   zaak  voor  het  vonnisgerecht  werd  gebracht.  Nu  kan  dit  al  tijdens  het   vooronderzoek  plaatsvinden,  althans  wanneer  dit  bij  wijze  van   gerechtelijk  onderzoek  wordt  gevoerd  (minderheid  van  de  gevallen)     o Onrechtmatig  verkregen  bewijs    Niet  enkel  het  bewijs  dat  werd  verkregen  door  middel  van  een   misdrijf  (foltering)    Ook  het  bewijs  dat  op  onregelmatige  wijze  tot  stand  is  gekomen   (inmenging  in  de  privacy)    Of  het  bewijs  verkregen  met  miskenning  van  de  rechten  van  de   verdediging  (Verdacht  wordt  tijdens  het  verhoor  niet  op  zijn   zwijgrecht  gewezen)     D.  Opsporing  en  vaststelling  van  misdrijven  en  het  EVRM   o Het  EVRM  bevat  geen  regels  aangaande  de  wijze  waarop  misdrijven   moeten  worden  opgespoord  en  vastgesteld  (Logisch    men  zoekt  de   grootste  gemene  deler  van  47  landen  waar  de  praktijken  sterk   verschillen)   o Toch  een  reeks  bepalingen  die  van  belang  zijn  voor  de  opsporing  en  de   vaststelling  van  misdrijven    Verbod  van  folteringen  en  onmenselijke  en  vernederende   behandelingen  (Art.  3)    Het  recht  op  persoonlijke  vrijheid  (Art.  5)    Het  recht  op  een  eerlijk  proces  (Art.  6)    Het  recht  op  de  eerbiediging  van  het  privéleven  (Art.  8)     o Het  gebruik  van  dwang  en  geweld      Dwang,  gebruik  van  geweld  en  Art.  3  EVRM   • Bij  de  meeste  verdragsbepalingen  zijn  er  uitzonderingen   mogelijk    Het  verdrag  duldt  ten  aanzien  van  Art.  3  geen   enkele  uitzondering   • (Foltering  is  ernstiger  dan  onmenselijke  behandeling)   • Bij  een  formeel  afgekondigde  noodtoestand  zijn  er  geen   schendingen  van  Art.  3  geoorloofd    A  fortiori  ook  niet  in   normale  omstandigheden  (zelfs  bij  terrorisme)   • De  overheid  heeft  de  monopolie  op  dwang  en  geweld     Binnen  de  grenzen    Wet  op  het  Politieambt      Dwang,  gebruik  van  geweld  en  de  Wet  Politieambt   • In  België  is  het  recht  op  het  gebruik  van  dwang  en   (gewapend)  geweld  geregeld  door  de  Wet  Politieambt  van   1992    Art.  37  in  fine  en  Art.  38  in  fine  WPA)          

101  

JVD  

  •

•

•

•

Strafprocesrecht  

Art.  37  WPA  laat  het  geweldgebruik  als  begeleidende   maatregel  toe,  als  de  voorwaarden  van  subsidiariteit  en   proportionaliteit  zijn  vervuld   o Subsidiariteitsvereiste    Geweld  kan  gebruikt   worden  om  een  wettig  doel  na  te  streven  dat  niet  op   een  andere  wijze  kan  worden  bereikt   o Proportionaliteitsvereiste    Het  gebruik  van  geweld   moet  redelijk  zijn  en  verhouding  tot  het  nagestreefde   doel     Het  gebruik  van  geweld  is  dus  slechts  geoorloofd  voor   zover  het  een  wettig  doel  nastreeft.  Gebruik  van  fysiek  (en   zelf  moreel  geweld)  tegen  verdachten  om  bekentenissen  af   te  dwingen  is  ontoelaatbaar    Het  bewijs  dat  er  eventueel   wordt  door  verkregen,  is  nietig     Politieambtenaren  mogen  hierbij  gebruik  maken  van   vuurwapens    Enkel  in  de  4  door  Art.  38  WPA  bepaalde   gevallen   Beperkingen  op  het  handboeien  van  verdachten  en   veroordeelden    Art.  37bis  WPA  

 

Hoofdstuk  2:  Personen  belast  met  de  opsporing  en  vaststelling  van   misdrijven  

  §1.  Algemene  beginselen   • In  het  Sv.    Geen  systematische  uiteenzetting  wie  belast  is  moet  het  opsporen   van  misdrijven  en  welke  bevoegdheden  aan  deze  personen  bij  de  opsporing  van   misdrijven  worden  verleend  (Het  onderzoek  in  strafzaken  werd  oorspronkelijk   als  een  taak  van  de  rechter  beschouwd    deze  mocht  alles  doen  wat  nodig  was   om  de  waarheid  te  ontdekken)   • Conform  de  opvattingen  van  de  opstellers  van  het  Wetboek,  waren  autonome   bevoegdheden  voor  parket  en  politie  slechts  uitzonderlijk,  nl.  in  geval  van   heterdaad   • Verbetering  door  de  kleine  Franchimont  d.d.  12  maart  1998    Wetgever  neemt   op  een  reeks  punten  duidelijke  stelling   o Leiding:  Art.  28bis  §1  Sv.    Procureur  des  Konings   o Indien  dwangmaatregelen  nodig  zijn  (Art.  28bis  §3  Sv.)     Onderzoeksrechter  (Art.  56  Sv.)     o De  functionele  leiding  van  het  onderzoek  berust  bij  de  magistraten   (procureur  des  Konings  of  onderzoeksrechter)   o De  operationele  leiding  ligt  bij  de  korpsoversten  van  de  politiediensten  die   de  onderzoeksverrichtingen  uitvoeren     o Art.  9  Sv.    Somt  de  personen  op  die  bekleed  zijn  met  de  hoedanigheid   van  officier  van  de  gerechtelijke  politie   o De  kleine  Franchimont  heeft  de  hoedanigheid  van  officier  van  de   gerechtelijke  politie  ontnomen  aan  de  onderzoeksrechter    Zijn   opsporingsbevoegdheid  steunt  nu  op  Art.  56  Sv.    

102  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o In  tal  van  bijzondere  wetten  wordt  de  opsporingsbevoegdheid  toegekend   aan  telkens  andere  ambtenaren    Onmogelijk  om  een  volledig  overzicht   te  geven     §2.  De  leidinggevende  magistraten   • Geen  top-­‐down  relatie  meer    Steeds  meer  overleg     • A.  Het  openbaar  ministerie  (enerzijds)     o De  procureur  des  Konings      Leiding  van  de  onderzoeken  in  strafzaken  bij  wijze  van   opsporingsonderzoek    Onderzoeksmagistraat  én  vervolgingsmagistraat    Hij  beslist   welke  gevolg  er  aan  het  resultaat  van  de  opsporingen  wordt   gegeven  en  of  de  zaak  aan  de  rechter  wordt  voorgelegd  met  het  oog   op  de  toepassing  van  de  strafwet  (Art.  22  Sv.)   •   De  onderzoeksrechter  is  enkel  onderzoeksmagistraat,   hij  kan  geen  vervolgingen  instellen      Bevoegdheid  ratione  materiae    Algemeen:  Hij  kan  alle  misdrijven   opsporen  en  vaststellen,  ongeacht  hun  aard  (misdaden,   wanbedrijven  of  overtredingen)    Territoriale  bevoegdheid    Het  Arrondissement  (27)   • Wanneer  een  procureur  des  Konings   onderzoeksverrichtingen  wil  stellen  in  een  ander   arrondissement  moet  hij  dit  in  principe  via  zijn  territoriaal   bevoegde  ambtgenoot  laten  gebeuren   • De  wet  bepaalt  echter  dat  de  procureur  des  Konings  buiten   zijn  arrondissement  alle  handelingen  kan  verrichten  of   gelasten  die  tot  zijn  bevoegdheid  behoren  op  het  gebied  van   het  opsporings-­‐  of  het  gerechtelijk  onderzoek  (Art.  23  al.2   Sv.)    Hierdoor  strekt  de  onderzoeksbevoegdheid  van   parketmagistraten  zich  uit  tot  het  hele  grondgebied  van  het   Rijk.  Wel  is  dan  vereist  dat  de  procureur  des  Konings  zijn   territoriaal  bevoegde  ambtsgenoot  hiervan  op  de  hoogte   stelt   o De  federale  procureur      Dit  ambt  werd  opgericht  vooral  omdat  er  hinder  was  als  een   misdrijf  zich  op  het  grondgebied  van  meerdere  arrondissementen   situeerde    Hij  beschikt  over  een  eigen  parket    Samengesteld  uit  federale   magistraten  en  kan  bovendien  een  beroep  doen  op  magistraten  van   de  arrondissementsparketten  en  de  ressortparketten  via  delegatie   en  detachering    Algemene  bevoegdheden    Art.  143  §3  en  Art.  144bis  -­‐144sexies   Ger.W.)    Bevoegdheden  op  het  gebied  van  de  opsporing  en  de  vaststelling   van  misdrijven    Art.  47duodecies  Sv.    Geen  “superprocureur”    Staat  niet  boven  de  27  procureurs  des   Konings  

 

103  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Meerwaarde    Hij  kan  de  coördinatie  verzekeren  tussen   samenhangende  dossiers  die  door  verschillende  parketten  worden   behandeld     B.  De  onderzoeksrechter  (anderzijds    gerechtelijk  onderzoek)   o Algemeen      Dubbele  hoedanigheid  van  rechter  en  van  opsporingsmagistraat    Zijn  tussenkomst  is  vereist  wanneer  er  dwangbevelen  moeten   worden  genomen  (Hiertoe  is  de  procureur  des  Konings,  behalve  in   uitzonderlijke  gevallen,  niet  bevoegd    Art.  28bis  §3  Sv.)    Zijn  onderzoeksbevoegdheid  steunt  op  Art.  56  Sv.    Zijn  bevoegdheid  ratione  materiae  en  zijn  territoriale  bevoegdheid     Zelfde  als  procureur  des  Konings    Net  zoals  de  procureur  heeft  de  onderzoeksrechter  een  algemeen   vorderingsrecht  ten  aanzien  van  de    politiediensten  (Art.  56  §2  Sv.)    Ook  de  onderzoeksrechter  kan  daden  van  onderzoek  of  van   opsporing  gelasten  buiten  zijn  arrondissement  mits  hij  de   territoriaal  bevoegde  procureur  des  Konings  hiervan  in  kennis  stelt   (Art.  62bis  al.  2  Sv.)      (In  België  ongeveer  90  onderzoeksrechters)   o Delegatie  van  bevoegdheden      Ook  de  onderzoeksrechter  zal  in  de  praktijk  de  meeste   onderzoekshandelingen  niet  persoonlijk  uitvoeren    Ook  hij  zal   politieofficieren  belasten  met  de  uitvoering  van   onderzoeksopdrachten  (Art.  56  §2  en  3  Sv.)    Omdat  de  onderzoeksrechter  niet  alleen  opsporingsbevoegdheden   uitoefent,  maar  ook  een  rechterlijke  functie  vervult     Onderscheid  tussen  zijn  juridictionele  bevoegdheden  en  zijn   bevoegdheden  als  opsporingsmagistraat   • De  jurisdictionele  bevoegdheden  kunnen  niet  worden   gedelegeerd  (Bv.  Verlenen  van  een  aanhoudingsbevel,   afnemen  van  een  getuigenverhoor  onder  ede)   • De  handelingen  die  hij  kan  stellen  als  opsporingsmagistraat   kunnen  in  principe  worden  gedelegeerd  aan  officieren  van   gerechtelijke  politie     o Ambtelijke  opdrachten      Komt  in  de  praktijk  weinig  voor    Wanneer  de  onderzoeksrechter  een  onderzoeksdaad  wil  laten   verrichten  in  een  ander  arrondissement,  moet  dit  in  principe   steeds  via  een  ambtelijke  opdracht  worden  gedaan      Art.  62bis  al.  2  Sv.  bepaalt  dat  de  onderzoeksrechter  die   binnen  zijn  bevoegdheid  kennis  krijgt  van  een  misdrijf,  buiten  zijn   arrondissement  alle  handelingen  kan  verrichten  of  gelasten  die  tot   zijn  bevoegdheid  behoren.  Wel  moet  de  onderzoeksrechter  de   territoriaal  bevoegde  procureur  des  Konings  verwittigen  van  het   feit  dat  in  zijn  arrondissement  opsporingshandelingen  worden   verricht   

•

 

104  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§3.  De  politiediensten     • A.  Opsporingstaken  van  de  geïntegreerde  politiedienst   o Sinds  2001    Politiediensten  omgevormd  in  een  geïntegreerde  dienst  op   2  niveaus    Lokaal  en  federaal   o Naast  (niet  boven)  de  lokale  politiediensten,  die  georganiseerd  zijn  in   politiezones  komt  er  een  federale  politiedienst  die  bevoegd  is  voor  het   grondgebied  van  het  hele  rijk  (beiden  hebben  ze  recherchetaken  en   bestuurlijke  taken)     o Federale  en  lokale  politiediensten  hebben  dezelfde  algemene  bevoegdheid   op  het  gebied  van  de  opsporing  en  vaststelling  van  misdrijven  (Art.  8  Sv.)     Magistraten  die  op  deze  diensten  een  beroep  willen  doen  hebben  de   keuze  tussen  hetzij  de  federale,  hetzij  de  lokale  diensten,  hetzij  zelfs  een   combinatie  van  beiden    Afhankelijk  van  de  aard  van  de  opdracht  (Art.   28ter  §4  en  Art.  56  §3  Sv.)    Welke  dienst  met  welke  opdracht  wordt  belast  hangt  af  van  de   noodwendigheden  van  het  onderzoek     o Behoefte  aan  taakverdeling    Lokale  politiekorpsen    Basispolitiezorg    Federale  politie    bovenlokaal  niveau    Beheerst  door  de   principes  van  specialiteit  en  subsidiariteit     o Minister  van  Justitie    Richtlijn  met  als  doel  de  verdeling  van  de   opdrachten  tussen  de  lokale  en  federale  politie  te  bepalen  en  de   coördinatie  tussen  deze  niveaus  vast  te  leggen    De  richtlijn  bepaalt  4  criteria  voor  de  toewijzing  van  het  onderzoek   aan  de  federale  politie  (geen  rangorde  tussen  de  criteria)    Van   zodra  een  onderzoek  aan  één  criterium  beantwoordt,  wordt  het  in   princiep  door  de  magistraat  aan  de  federale  politie  toegewezen    De  4  criteria:   • Onderzoek  naar  een  gepleegd  of  nog  te  plegen  feit  of  feiten   in  het  kader  van  een  criminele  organisatie   • Onderzoek  waarbij  er  nood  is  aan  bijzondere   opsporingstechnieken   • De  complexiteit  van  het  onderzoek  wegens   o Aard  van  de  feiten   o Aard  van  de  onderzoeksdaden   o Geografische  spreiding   • Onderzoek  naar  een  gepleegd  of  nog  te  plegen  feit  met  een   verontrustend  karakter                

 

105  

JVD   •

 

 

Strafprocesrecht  

B.  Verhouding  leidinggevende  magistraten  politiediensten   o Opsporingen  in  opdracht  van  procureur  des  Konings  of   onderzoeksrechter    De  gevorderde  politiediensten  zijn  gehouden  aan  de  vorderingen   gevolg  te  geven  en  de  voor  de  uitvoering  noodzakelijke   medewerking  en  personeelsleden  te  verlenen  (art.  28ter  §3  en  56   §2  Sv.).  Zij  mogen  niet  over  de  gepastheid  van  de  vordering   oordelen  maar  zijn  verplicht  ze  uit  te  voeren,  behalve  indien  de   vordering  als  kennelijk  onwettelijk  voorkomt  (Art.  8/2  WPA)     o Autonome  opsporing  door  de  politiediensten    Politiediensten  kunnen  ook  op  autonome  wijze,  zonder   voorafgaandelijke  opdracht  van  een  magistraat,  misdrijven   opsporen  en  vaststellen  (Art.  28bis  §1  al.  2  Sv.)    Art.  29  Sv.    Verplicht  tot  ambtelijke  aangifte    De  wet  bepaalt  dat  de  procureur  des  Konings,  in  het  kader  van  het   opsporingsbeleid  dat  is  uitgestippeld  in  de  richtlijnen  van  het   college  van  procureurs-­‐generaal  (Art.  143bis  GerW.)  en  van  de   minister  van  justitie  (Art.  143ter  Ger.W.)  vaststelt  welke  misdrijven   prioritair  in  zijn  arrondissement  moeten  worden  opgespoord  (Art.   28ter  §1  al.  2  Sv.)    Politiediensten  die  op  eigen  initiatief  handelen,  lichten  de   procureur  des  Konings  in  op  de  wijze  en  binnen  de  termijnen  die   deze  bij  richtlijn  vastlegt  (Art.  28ter  §2  Sv.)    De  procureur   bepaalt  dus  bij  richtlijn  hoe  en  wanneer  de  politiediensten  op  eigen   initiatief  kunnen  handelen  en  hem  moeten  inlichten  over  de   gevoerde  opsporingsdaden      In  de  praktijk  wordt  er  veel  gebruik  gemaakt  van  deze   autonomie  bij  minder  ernstige  feiten  

106  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  3:  Het  opsporingsonderzoek     §1.  Begrip     • Opsporingsonderzoek    Gevoerd  door  de  procureur  des  Konings   • Definitie    Art.  28bis  §1  Sv.   • De  procureur  des  Konings  heeft  een  algemene  opsporingsplicht  en  een  algemeen   opsporingsrecht  (Art.  28ter  §1  Sv.)   • Het  opsporingsonderzoek  wordt  in  de  wet  duidelijk  afgelijnd  van  het  gerechtelijk   onderzoek     o Art.  28bis  §3  Sv.    De  opsporingshandelingen  mogen  geen  enkele   dwangmaatregel  inhouden,  noch  schendingen  van  de  individuele  rechten   en  vrijheden   o Indien  dwangmaatregelen  moeten  worden  getroffen    Gerechtelijk   onderzoek  vorderen   • De  wet  voorziet  wel  in  de  mogelijkheid  voor  de  procureur  om  specifieke   dwangmaatregelen  te  vragen  aan  de  onderzoeksrechter,  zonder  dat  deze  met  het   volledige  onderzoek  wordt  belast  =  De  mini-­‐instructie  (Art.  28septies  Sv.)   o Het  opsporingsonderzoek  wordt  gewoon  onder  leiding  en  gezag  van  de   procureur  des  Konings  voortgezet   o Er  kunnen  toch  bepaalde  dwangmaatregelen  worden  bevolen  door  de   onderzoeksrechter  (tenzij  de  onderzoeksrechter  beslist  om  de  zaak  te   evoceren    Het  onderzoek  naar  zich  te  trekken)   • In  tegenstelling  tot  het  gerechtelijk  onderzoek  (gedeeltelijk  tegensprekelijk)  is   het  opsporingsonderzoek  volledig  inquisitoir  Alle  onderzoeksverrichtingen   worden  gesteld  buiten  de  aanwezigheid  van  de  verdachte  en  hij  heeft  op  geen   enkel  ogenblik  inzage  in  het  strafdossier  (rechten  voor  verdachte  en  burgerlijke   partij  om  bijkomende  onderzoeksmaatregelen  te  vragen  bestaan  niet  in  het   opsporingsonderzoek)     §2.  De  heterdaadprocedure     • A.  Verrichtingen  bij  betrapping  op  heterdaad   o Principe    De  ambtsverrichtingen  van  de  procureur  des  Konings  en  zijn   hulpofficieren  zijn  niet  op  systematische  wijze  geregeld  in  het   Wetboek  van  Strafvordering    Enkel  de  uitzonderlijke   bevoegdheden  in  geval  van  betrapping  op  heterdaad  worden   uitvoerig  uiteengezet  (Art.  32-­‐46  Sv.)    Art.  41  al.  1  Sv.    Een  op  heterdaad  ontdekt  misdrijf  is  een  msidrijf   dat  wordt  ontdekt  terwijl  het  wordt  gepleegd,  of  onmiddellijk   daarna    Art.  41  al.  2  Sv.    Met  betrapping  op  heterdaad  worden   gelijkgesteld              

107  

JVD  

•

   

 

 

Strafprocesrecht  

o Oorsprong  van  de  speciale  regels  in  verband  met  heterdaad      In  de  geest  van  het  wetboek  moest  het  onderzoek  normaal  door  de   onderzoeksrechter  worden  verricht.  De  opsporingsbevoegdheden   van  de  procureur  des  Konings  en  zijn  hulpofficieren  bestonden   slechts  uitzonderlijk,  nl.  bij  betrapping  op  heterdaad.  De   heterdaadprocedure  was,  vanuit  deze  benadering,  een   uitzonderingsregime  waarin  aan  de  procureur  des  Konings  en  zijn   hulpofficieren  bevoegdheden  werden  toegekend  om  hun  toe  te   laten  de  nodige  vaststellingen  te  doen,  om  te  vermijden  dat   bewijzen  zouden  teloorgaan  in  afwachting  dat  een   onderzoeksrechter  kon  worden  gevorderd  (Oorspronkelijk  was   dit  een  tijdelijke  procedure)     o Bijzondere  bevoegdheden  bij  betrapping  op  heterdaad      Reeks  bevoegdheden  die  de  procureur  des  Konings  normaal  niet   heeft   • Art.  34  Sv.    Getuigen  opleggen  de  plaats  niet  te  verlaten   • Art.  36  Sv.    Huiszoeking   • Art.  43-­‐44bis  Sv.    Deskundigenonderzoek   • Art.  90bis  Sv.    Onderzoek  aan  het  lichaam   • Art.  88bis  §1  al.  5  Sv.    Telefoonnummers  laten  registreren   • Art.  90ter  §5  Sv.    Met  betrekking  tot  bepaalde  misdrijven   (gijzeling,  afpersing)  telefoongesprekken  laten  afluisteren   en  opnemen        Betrapping  op  heterdaad  is  dus  de  omstandigheid   waardoor  de  taakverdeling  tussen  de  procureur  des  Konings   en  de  onderzoeksrechter  wordt  doorbroken,  en  de  procureur   zelf  dwangmaatregelen  mag  bevelen      Ook  de  onderzoeksrechter  heeft  in  het  Sv.  bijzondere   bevoegdheden  verkregen  bij  betrapping  op  heterdaad    Art.  59  Sv.   • De  onderzoeksrechter  hoeft  niet  te  wachten  totdat  de   procureur  des  Konings  hem  heeft  gevorderd  en  adieert   zichzelf  door  autosaisine        Bij  betrapping  op  heterdaad  vallen  de  bevoegdheden  van   de  procureur  en  de  onderzoeksrechter  voor  een  deel  samen     B.  “Gewone”  verrichtingen     o In  de  praktijk  heeft  zich,  naast  het  opsporingsonderzoek  volgens  de  regels   van  de  heterdaadprocedure,  een  “gewoon”  opsporingsonderzoek   ontwikkeld,  waarbij  de  procureur  en  zijn  hulpofficieren   onderzoeksverrichtingen  mogen  stellen,  ook  al  is  er  geen  betrapping  op   heterdaad.  Als  de  procureur  zijn  bijzondere  bevoegdheden  uitoefent  op   grond  van  de  regels  betreffende  heterdaad  (Bv.  een  huiszoeking)  dan   moet  hij  daarna  niet  noodzakelijk  een  gerechtelijk  onderzoek  vorderen  

108  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§3.  De  proactieve  recherche     • A.  Algemeen   o Het  opsporingsonderzoek  slaat  niet  enkel  op  feiten  die  al  gepleegd  zijn,   maar  ook,  onder  bepaalde  voorwaarden,  op  misdrijven  die  nog  niet   gepleegd  zijn   o Art.  28bis  §2  Sv.    Het  opsporingsonderzoek  omvat  ook  de  proactieve   recherche  =  het  verzamelen,  registreren  en  verwerken  van  gegevens   en  inlichtingen  met  betrekking  tot  misdrijven  die  nog  niet  gepleegd   zijn  of  nog  niet  aan  het  licht  gebracht  zijn     o Doel  van  de  proactieve  recherche    Te  komen  tot  het  vervolgen  van   daders  van  misdrijven    De  proactieve  recherche  heeft  een  gerechtelijke   finaliteit   o Proactieve  recherche  zal  soms  voorafgaan  aan  het  strafbaar  feit,  wanneer   er  wel  al  een  redelijk  vermoeden  is,  maar  vooraleer  er  een  concrete   verdenking  tegen  een  concreet  persoon  is    Proactief  optreden  staat   tegenover  reactief  optreden  (het  optreden  nadat  het  misdrijf  is   vastgesteld)    De  grens  tussen  proactieve  en  reactieve  recherche  is  niet  steeds   precies  te  trekken  (Bv.  bij  drugssmokkel)   o In  het  kader  van  de  proactieve  recherche  worden  vaak  bijzondere   opsporingsmethoden  gebruikt  zoals  het  gebruik  van  undercoveragenten   en  allerhande  bespiedingen,  vaak  met  hoogtechnologische  middelen   o Binnen  de  proactieve  recherche  wordt  vaak  sturingsinformatie  verzameld   die  van  nut  kan  zijn  voor  het  verdere  verloop  van  het  onderzoek   o Soms,  maar  niet  noodzakelijk,  wordt  de  aldus  verkregen  informatie   achteraf  als  bewijsmateriaal  in  de  strafzaak  gebruikt     • B.  Voorwaarden  (Art.  28bis  §2  Sv.)   o Voorafgaandelijke  schriftelijke  toestemming  parket      Zowel  de  procureur  als  de  onderzoeksrechter  moeten  waken  over   de  wettigheid  en  loyauteit  van  de  bewijsmiddelen    Art.  28bis  §2  Sv.  is  niet  van  toepassing  ten  aanzien  van  misdrijven   die  al  gepleegd  zijn    Daar  is  geen  voorafgaandelijke  schriftelijke   toelating  van  de  procureur  des  Konings  vereist   o Gerechtelijke  finaliteit      De  opsporingen  moeten  steeds  plaats  vinden  met  het  doel  te   komen  tot  het  vervolgen  van  daders  van  misdrijven   o Proportionaliteit      Niet  alle  misdrijven  komen  voor  proactieve  recherche  in   aanmerking    Het  moet  gaan  om  feiten  die  worden  of  zouden   worden  gepleegd  in  het  kader  van  een  criminele  organisatie  (Art.   324bis  en  ter  Sw.),  of  misdaden  of  wanbedrijven  als  bedoeld  in  Art.   90ter  §2,  3  en  4  Sv.,  uitmaken  of  zouden  uitmaken            

 

109  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§4.  De  bijzondere  opsporingsmethoden     • A.  Algemeen   o Gekenmerkt  door  hun  heimelijk  karakter  en  de  noodzaak  bepaalde   elementen  uit  het  onderzoek  geheim  te  houden  om  politieambtenaren   en  burgers  die  aan  deze  heimelijke  opsporingen  hebben  meegewerkt  niet   aan  represailles  bloot  te  stellen   o Deze  methoden  worden  aangewend  in  de  strijd  tegen  bepaalde  vormen   van  criminaliteit,  waartegen  de  traditionele  opsporingsmethoden  niet   opgewassen  zijn    Zo  worden  allerhande  fraudedelicten  en  trafieken  in  personen  en   in  illegale  goederen  zelden  door  het  slachtoffer  gemeld  en  is  het   voor  de  overheid  bijzonder  moeilijk  om  ze  op  het  spoor  te  komen    Bijkomend  probleem    De  enorme  winsten  die  deze  activiteiten   genereren  worden  “witgewassen”     o Voorbeelden    Het  gebruik  van  tipgevers,  informanten  en  zelfs  infiltranten    Het  gebruik  van  gesofistikeerde  afluister-­‐  en   bespiedingsapparatuur    Valstrikoperaties  (pseudokoop,  flash-­‐rolls,  frontstores)    Om  de  financiële  circuits  bloot  te  leggen  en  de  witgewassen  gelden   te  kunnen  confisqueren    Opsporingsmethoden  vereist  waarvan   het  “bijzondere”  hierin  gelegen  is  dat  zij  niet  zozeer  gericht  zijn  op   de  vermoedelijke  daders,  maar  rechtstreeks  op  de  bewegingen  van   de  criminele  vermogensvoordelen   o Doel    Niet  preventief    Het  gaat  eerder  om  het  creëren  van  de  optimale   omstandigheden  om  de  daders  van  het  misdrijf,  dat  anders  moeilijk  zou   kunnen  worden  vastgesteld,  op  heterdaad  te  kunnen  betrappen   o   Dit  soort  opsporingen  kadert  binnen  de  proactieve  recherche     o Door  sommige  bijzondere  opsporingsmethoden  wordt  het  recht  op   privacy  zeer  sterk  aangetast,  vooral  wanneer  gebruik  wordt  gemaakt  van   heimelijke  bespiedingsapparatuur  zoals  verborgen  microfoons,   infraroodcamera’s  en  peilapparatuur    Hierdoor  wordt  de  privacy   geschonden,  niet  alleen  van  de  verdachte,  maar  ook  van  derden     o Door  methoden  als  pseudokoop  en  infiltratie  bewegen   opsporingsdiensten  zich  op  de  scheidingslijn  tussen  misdaad  bestrijden   en  zelf  misdrijven  plegen    Hoewel  de  wet  duidelijk  bepaalt  dat  provocatie  verboden  is,  wordt   een  beperkte  vorm  van  deelneming  aan  misdrijven  (Bv.  activiteiten   van  criminele  organisaties)  niet  per  se  uitgesloten    Het  loyauteitsbeginsel  in  Art.  28bis  §3  en  56  §1  Sv.  wordt  hier   buiten  werking  gesteld    Een  overheid  die  deelneemt  aan  het   plegen  van  misdrijven  of  burgers  daartoe  aanspoort  riskeert  haar   geloofwaardigheid  te  verliezen    

 

110  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Bescherming  van  de  rechten  van  de  verdediging    Grote  geheimhouding   bij  bijzondere  opsporingsmethoden    Zodat  het  voor  de  verdachte  vaak   moeilijk  en  zelfs  onmogelijk  is  om  na  te  gaan  of  de  politiediensten  hun   boekje  niet  te  buiten  zijn  gegaan   o Het  onderwerp  is  nog  steeds  zeer  controversieel     B.  Wettelijke  regeling   o Algemeen    Geregeld  in  de  wet  van  6  januari  2003    Deze  wet  heeft  een  reeks   nieuwe  artikelen  ingelast  in  het  Sv.  (Art.  47ter-­‐undecies)    De  bijzondere  opsporingsmethoden  kunnen  worden  aangewend   zowel  binnen  een  (al  dan  niet  proactief)  opsporingsonderzoek  (Art.   47ter-­‐undecies  Sv.)  als  binnen  een  gerechtelijk  onderzoek  (Art.   56bis  Sv.)    Ze  worden  toegepast  onder  de  controle  van  het  openbaar   ministerie   • Het  is  niet  de  onderzoeksrechter  zelf  maar  de  procureur  des   Konings  die  instaat  voor  de  tenuitvoerlegging  van  de   bijzondere  opsporingsmethoden  (Art.  56bis  al.  1  Sv.)      De  meeste  bijzondere  opsporingsmethoden  kunnen  door  de   procureur  des  Konings  worden  bevolen,  zonder  dat  er  machtiging   van  de  onderzoeksrechter  vereist  is    Ze  kunnen  dus  binnen  het   raam  van  een  gewoon  opsporingsonderzoek  worden  toegepast    In  slechts  2  gevallen  is  een  machtiging  vereist   • Bij  stelselmatige  observatie  met  technische  middelen  om   zich  te  verwerven  in  een  woning  of  de  aanhorigheden   daarvan  (Art.  56bis  al.  2  Sv.)  en  bij  inkijkoperaties  in  een   woning  (Art.  89ter  Sv.)   • Bij  de  toepassing  van  sommige  maatregelen  op  de  woning  of   de  lokalen  die  aangewend  worden  voor  beroepsdoeleinden   van  advocaten,  geneesheren    Stelselmatige  observaties   (Art.  47sexies  Sv.),  infiltraties  (Art.  47octies  Sv.)  en   inkijkoperaties  (Art.  89ter  Sv.)    Zie  Art.  56bis  al.  3  Sv.      In  deze  2  gevallen  moet  een  volledig  gerechtelijk  onderzoek   worden  gevorderd  en  kan  geen  mini-­‐instructie  worden  bevolen     Doordat  beide  maatregelen  enkel  nog  binnen  een  gerechtelijk   onderzoek  kunnen  worden  toegepast,  kunnen  ze  niet  proactief   worden  aangewend      De  procureur  des  Konings  staat  in  voor  de  permanente  controle   over  de  toepassing  van  de  bijzondere  opsporingsmethoden  door  de   politiediensten  binnen  zijn  gerechtelijk  arrondissement  (Art.  47ter   §2  Sv.)            

111  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Sinds  de  BOM-­‐Reparatiewet  kunnen  de  bijzondere   opsporingsmethoden  ook  worden  aangewend  in  het  kader  van  de   strafuitvoering  wanneer  de  veroordeelde  zich  aan  de  uitvoering   van  zijn  straf  heeft  onttrokken  (Art.  47ter  §1  in  fine  Sv.)   • De  toepassingsvoorwaarden  zijn  dezelfde,  met  het  verschil   dat  in  de  strafuitvoeringsfase  geen  methoden  kunnen   worden  toegepast  waarvoor  machtiging  van  de   onderzoeksrechter  nodig  is  (gebrek  aan  controle  van  een   onpartijdige)     o Het  plegen  van  misdrijven  in  het  raam  van  een  bijzondere   opsporingsmethode      Ten  aanzien  van  de  bijzondere  opsporingsmethoden  wordt   afgeweken  van  de  fundamentele  regel  dat  politieambtenaren  geen   misdrijven  mogen  plegen  bij  het  opsporen  en  vaststellen  van   misdrijven    Onder  bepaalde  voorwaarden  mogen   politieambtenaren  hier  misdrijven  plegen    Politieambtenaren  die  in  dergelijke  omstandigheden  misdrijven   plegen  kunnen  worden  verschoond  wanneer  zij  aan  een  aantal   voorwaarden  voldoen:   • Subsidiariteit    Strafbare  feiten  in  het  kader  van  de   opdracht  en  met  het  oog  op  het  welslagen  ervan  of  ter   verzekering  van  de  veiligheid  van  de  bij  de  operatie   betrokken  personen,  die  strikt  noodzakelijk  zijn  (Art.   47quinquies  §2  al.  1  Sv.)   • Proportionaliteit    Evenredig  met  het  nagestreefde  doel   (Art.  47quinquies  §2  al.  2  Sv.)   • Uitdrukkelijke  machtiging  van  de  procureur  des   Konings    schriftelijk  en  vermelden  de  feiten  die  door  de   politiediensten  kunnen  worden  gepleegd  (Art.  47quinquies   §3  Sv.)   • Verbod  van  provocatie  (inbreuken    Art.  30  VTSv.)      Bij  naleving  van  deze  voorwarden  geldt  een  strafuitsluitende   verschoningsgrond,  zowel  ten  aanzien  van  de  politieambtenaar  die   strafbare  feiten  heeft  gepleegd  als  ten  aanzien  van  de  procureur   des  Konings  die  hem  hiertoe  de  machtiging  heeft  gegeven  (Art.   47quinquies  §2  Sv.)    Naast  deze  verschoningsgrond  wordt  bovendien  voorzien  in  een   rechtvaardigingsgrond  voorde  bijzondere  maatregelen  die  strikt   noodzakelijk  zijn  om  de  afscherming  van  de  identiteit  en  de   veiligheid  van  de  politieambtenaren  et  vrijwaren  (Art.  47quinquies   §4  Sv.)    Bv.  Uitbouw  van  een  “safe  house”     o Vertrouwelijk  dossier      Niet  alle  details  met  betrekking  tot  de  toepassing  van  de  bijzondere   opsporingsmethoden    observatie  en  infiltratie  worden  gewoon  in   het  strafdossier  opgenomen    Naast  het  eigenlijke  strafdossier  is   er  ook  een  vertrouwelijk  dossier   

 

112  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Inhoud  ervan    Art.  47septies  §1  en  2  en  Art.  47novies  §1  en  2  Sv.   • De  machtiging   • De  afzonderlijke  toelating  om  misdrijven  te  plegen   • De  vertrouwelijke  verslagen      Het  bestaan  van  een  vertrouwelijk  dossier  betekent  echter  niet  dat   in  het  strafdossier  zelf  met  geen  woord  over  de  ingezette   bijzondere  opsporingsmethoden  wordt  gerept    De  elementen  die   de  afscherming  van  de  gebruikte  politietechnieken  of  de  vrijwaring   van  de  veiligheid  en  de  afscherming  van  de  identiteit  van  de   betrokken  politieambtenaren,  informanten  en  burgers  in  het   gedrang  kunnen  brengen,  worden  weggelaten    De  procureur  des  Konings  bevestigt  bovendien  nog  eens  expliciet   het  bestaan  van  de  door  hem  verleende  machtiging  (Art.  47septies   §2  en  Art.  47novies  §2  Sv.)      Tot  de  vertrouwelijke  dossiers  hebben  enkel  de  procureur  des   Konings  en  de  onderzoeksrechter  toegang   • Het  inzagerecht  van  de  onderzoeksrechter  geldt  echter   enkel  in  geval  hij  zelf  de  machtiging  tot  observatie   verleende,  of  wanneer  een  gerechtelijk  onderzoek  wordt   gevorderd  in  een  zaak  waarin  reeds  een  observatie  of   infiltratie  heeft  plaatsgevonden  (hij  mag  er  in  het  kader  van   zijn  gerechtelijk  onderzoek  echter  geen  gewag  van  maken     Art.  56bis  Sv.)    De  inhoud  van  dit  dossier  valt  onder  het  beroepsgeheim    Noch  de  partijen,  noch  de  vonnisrechter  heeft  inzage  in  het   vertrouwelijk  dossier    Zij  hebben  slechts  kennis  van  die   elementen  die  in  het  proces-­‐verbaal  in  het  strafdossier  werden   opgenomen      Ook  bij  de  informantenwerking  bestaan  vertrouwelijke  dossiers    Het  is  de  procureur  des  Konings  die  beslist,  in  functie  van  de   aangebrachte  informatie  en  met  inachtneming  van  de  veiligheid   van  de  informant,  of  hiervan  proces-­‐verbaal  wordt  opgesteld  dat   kan  worden  gevoegd  bij  het  strafdossier  van  een  lopend   opsporingsonderzoek  of  gerechtelijk  onderzoek     o Wettigheidscontrole      Bijzondere  opsporingsmethoden  worden  toegepast  onder  de   controle  van  het  OM  (Art.  47ter  §1  Sv.)    Voorzien  in  een  controle  die  wordt  toevertrouwd  aan  een  andere   instantie  dan  die  welke  de  operatie  zelf  uitvoert  (de   politiediensten)  of  er  onmiddellijke  verantwoordelijkheid  voor   draagt  (openbaar  ministerie  of  onderzoeksrechter)           

 

113  

JVD  

  



 

Strafprocesrecht  

Vervolging   • Art.  235ter  Sv.    De  kamer  van  inbeschuldigingstelling   wordt  belast  met  de  controle  over  de  toepassing  van  de   bijzondere  opsporingsmethoden  observatie  en  infiltratie   • Vooraleer  een  zaak  waarin  deze  methoden  werden   toegepast  aan  de  vonnisrechter  kan  worden  voorgelegd     Moet  eerst  langs  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling   passeren    Verplichte  controle  bij  de  afsluiting  van  het   vooronderzoek     • Dit  geldt  enerzijds  wanneer  een  observatie  of  een  infiltratie   tijdens  een  opsporingsonderzoek  heeft  plaatsgevonden.   Alvorens  het  openbaar  ministerie  tot  rechtstreekse   dagvaarding  overgaat,  wordt  de  zaak  aan  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling  voorgelegd   • Dit  gebeurt  ook  wanneer  een  gerechtelijk  onderzoek  heeft   plaatsgehad    Art.  235ter  Sv.     • De  kamer  van  inbeschuldigingstelling  kan  deze  controle  ook   al  voorlopig  verrichten  in  de  loop  van  het  gerechtelijk   onderzoek    Art.  235quater  Sv.  (geen  initiatiefrecht  voor   de  partijen  zelf)   • Hoewel  enkel  reeds  ‘gecontroleerde  dossiers’  de   vonnisrechter  zullen  bereiken    Vonnisrechter  kan  ook  de   kamer  van  inbeschuldigingstelling  gelasten  haar   controletaak  uit  te  oefenen    Voorbehouden  voor  het  geval   er  concrete  gegevens  zijn  die  pas  na  de  controle  door  de  K.I.   aan  het  licht  zijn  gekomen  en  die  nog  vragen  doen  rijzen   over  de  regelmatigheid  van  de  observatie  of  de  infiltratie   •   Het  gebrek  aan  inzage  in  het  vertrouwelijk  dossier  voor   de  verdachte  wordt  op  afdoende  wijze  gecompenseerd  door   de  procedure  voor  de  K.I.     Sepot   • De  dossiers  waarin  niet  werd  overgegaan  tot  vervolging   worden  (ten  minste  om  de  3  maanden)  aan  de  procureur-­‐ generaal  bij  het  Hof  van  Beroep  toegezonden,  teneinde  deze   toe  te  laten  een  controle  uit  te  voeren  op  de  regelmatigheid   van  de  gebruikte  methoden   • Het  college  van  procureurs-­‐generaal  controleert  ook  alle   dossiers  waarin  aan  informanten  overeenkomstig  Art.   47decies  §7  de  toelating  werd  gegeven  misdrijven  te  plegen   (Art.  47undecies  Sv.)  Een  informant  is  een  persoon  van  wie   wordt  verondersteld  dat  hij  nauwe  relaties  onderhoudt  met   personen  tegen  wie  er  ernstige  aanwijzingen  zijn  dat  zij   misdrijven  plegen  of  zouden  plegen.  Anders  dan  een   infiltrant  is  de  tussenkomst  van  een  informant  beperkt  tot   het  verstrekken  van  informatie  aan  een  politieambtenaar  

114  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§5.  Het  “kaapluk-­onderzoek”     • =  Financieel  kaalplukken   • Aparte  ontnemingsprocedure  die  wordt  afgesplitst  van  de  hoofdprocedure   • Het  bijzonder  onderzoek  naar  de  vermogensvoordelen  vindt  immers  plaats  nadat   de  beklaagde  al  schuldig  werd  bevonden   • Art.  524bis  Sv.    De  rechter  die  de  beklaagde  schuldig  verklaart,  kan  op   vordering  van  het  openbaar  ministerie  een  bijzonder  onderzoek  gelasten  naar  de   vermogensvoordelen  bedoeld  in  Art.  42,  3°,  43bis  en  43  quater  Sw.     • Het  hier  bedoelde  onderzoek  heeft  tot  doel  deze  vermogensvoordelen  precies  te   bepalen  om  desgevallend  te  kunnen  overgaan  tot  de  verbeurdverklaring  ervan   • In  de  praktijk  niet  te  veel    Men  wil  de  verbeurdverklaring  in  het  eigenlijke   vonnis  opnemen   • Vermits  het  ontnemingsonderzoek  zich  chronologisch  na  het  onderzoek  ten   gronde  situeert,  is  het  niet  mogelijk  een  gerechtelijk  onderzoek  te  vragen  of   specifieke  onderzoeksdaden  te  vorderen  van  de  onderzoeksrechter  via  een  mini-­‐ instructie     §6.  Afsluiting  van  het  opsporingsonderzoek     • Aangezien  de  leiding  van  het  opsporingsonderzoek  bij  de  procureur  des  Konings   ligt,  is  ook  hij  verantwoordelijk  voor  de  afsluiting  ervan     • A.  Niet-­vervolging:  Sepot,  minnelijke  schikking  of  bemiddeling   • B.  Vordering  tot  onderzoek   o Wanneer  het  opsporingsonderzoek  onvoldoende  bezwaren  aan  het  licht   heeft  gebracht,  en  de  procureur  des  Konings  meent  dat  dwangbevelen   vereist  zijn  of  dat  de  tussenkomst  van  de  onderzoeksrechter  om  nog   andere  redenen  wenselijk  is    Het  onderzoek  wordt  dan  verder  geleid   door  de  onderzoeksrechter    Gerechtelijk  onderzoek     • C.  Dagvaarding  of  oproeping  voor  het  vonnisgerecht   o In  het  opsporingsonderzoek  werden  voldoende  bezwaren  tegen  de   verdachte  aan  het  licht  gebracht    

 

115  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  4:  Het  gerechtelijk  onderzoek     §1.  Begrip     • Onderzoek  onderleiding  van  de  daartoe  speciaal  aangestelde   onderzoeksmagistraat    De  onderzoeksrechter    Art.  55  en  56  Sv.   • Het  gerechtelijk  onderzoek  wordt  voornamelijk  gebruikt  indien   dwangmaatregelen  vereist  zijn  of  in  complexe  zaken   • De  procureur  des  Konings  kan  specifieke  onderzoekshandelingen  van  de   onderzoeksrechter  vorderen  zonder  deze  met  het  hele  onderzoek  te  gelasten     Via  de  mini-­‐instructie  (Art.  28septies  Sv.)     §2.  Taakomschrijving  van  de  onderzoeksrechter     • Art.  56  Sv.     • Bij  het  verrichten  van  zijn  onderzoek  moet  de  onderzoeksrechter  alle  nuttige   inlichtingen  verzamelen     o Bewijzen  à  charge    Die  de  verdachte  bezwaren  (in  zijn  nadeel)   o Bewijzen  à  décharge    Die  de  verdachte  ontlasten  (in  zijn  voordeel)   • De  onderzoeksrechter  kan  deze  onderzoeksverrichtingen  uitvoeren,  hetzij   ambtshalve,  hetzij  op  vordering  van  de  procureur  des  Konings     • De  onderzoeksrechter  is  intrinsiek  onafhankelijk   o Geen  hiërarchisch  toezicht,  bij  de  procureur  des  Konings  wel     §3.  Saisine  van  de  onderzoeksrechter     • Het  gerechtelijk  onderzoek  kan  slechts  van  start  gaan  van  zodra  de   onderzoeksrechter  geadiëerd  is     • A.  Wijze  waarop  de  onderzoekrechter  geadiëerd  wordt   o Vordering  tot  onderzoek  (Art.  47  Sv.)      Vordering  van  de  procureur  des  Konings  of  de  federale  procureur   waardoor  de  zaak  aanhangig  wordt  gemaakt  bij  de   onderzoeksrechter   • In  de  regel  schriftelijk   • Kan  ook  mondeling    Als  naderhand  schriftelijk  wordt   bevestigd     o Klacht  met  burgerlijke  partijstelling  van  de  benadeelde  (Art.  63  Sv.)      Maakt  de  zaak  aanhangig  bij  de  onderzoeksrechter     o Uitzonderlijk:  auto-­saisine  bij  betrapping  op  heterdaad  (Art.  59  Sv.)      Bij  betrapping  op  heterdaad    Versmelten  de  bevoegdheden  van   onderzoeks-­‐  en  vervolgingsmagistraat    De  onderzoeksrechter  is   geadiëerd  zonder  dat  hij  de  vordering  van  de  procureur  des   Konings  moet  afwachten      

116  

JVD  

•

 

Strafprocesrecht  

o De  mini-­instructie      Vroeger  moest  men  steeds  tot  een  gerechtelijk  onderzoek  over   gaan  als  er  dwangmaatregelen  moesten  genomen  worden    Dan   moest  de  procureur  des  zaak  uit  handen  geven  aan  de   onderzoeksrechter    Nu  via  Art.  28septies  Sv.    Dwangmaatregelen  zonder  dat  men   moet  overgaan  tot  een  gerechtelijk  onderzoek     B.  Omvang  van  de  saisine   o De  onderzoeksrechter  is  gebonden  door  de  saisine    Hij  mag  enkel   onderzoeksdaden  verrichten  met  betrekking  tot  de  feiten  waarvoor  hij   geadiëerd  is  (de  feiten  die  het  voorwerp  uitmaken  van  de  vordering  tot   onderzoek)   o In  rem,  niet  in  personam    De  onderzoeksrechter  wordt  geadiëerd  met  betrekking  tot  een  feit,   niet  met  een  persoon  

  •

C.  Gevolgen  van  de  saisine   o De  onderzoeksrechter  kan  niet  weigeren  te  onderzoeken    Wel  kan  hij  specifieke  onderzoeksverrichtingen  weigeren    Niet   het  onderzoek  als  dusdanig   o Eens  de  zaak  bij  de  onderzoeksrechter  aanhangig  is  gemaakt,  verliest  de   procureur  des  Konings  de  mogelijkheid  af  te  zien  van  vervolging  

  §4.  Verhouding  onderzoeksrechter  -­  procureur  des  Konings     • A.  Situering       • B.  Vorderingen  van  de  procureur  des  Konings  ten  aanzien  van  de   onderzoeksrechter   o De  procureur  des  Konings  (geen  leiding  meer)  kan  het  gerechtelijk   onderzoek  mee  sturen.  Hij  heeft  ten  allen  tijde  inzage  in  het  strafdossier.   Hij  kan  steeds  aan  de  onderzoeksrechter  de  mededeling  van  het  dossier   vragen  en  eventueel  aanvullende  vorderingen  nemen     o De  onderzoeksrechter  is  gebonden  (heeft  de  leiding  van  het  onderzoek)  is   gebonden  door  de  vordering  tot  onderzoek  en  hij  kan  het  onderzoek  als   dusdanig  niet  weigeren.  Hij  kan  wel  weigeren  specifieke   onderzoeksverrichtingen  die  van  hem  worden  gevraagd,  te  bevelen     Door  een  ‘strijdig  bevel’  (gebeurt  niet  veel)     • C.  Rechtsmiddelen   o Hoger  beroep  door  de  procureur  des  Konings      De  procureur  des  Konings  kan  hoger  beroep  aantekenen  tegen  een   strijdig  bevel  van  de  onderzoeksrechter    Bij  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling      In  een  aantal  gevallen  is  het  hoger  beroep  van  het  parket  tegen   beschikkingen  van  de  onderzoeksrechter  uitdrukkelijk  geregeld    

 

117  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Bij  situaties  waarbij  de  onderzoeksrechter  een  verzoek  van  de   partijen  (inverdenkinggestelde,  burgerlijke  partij,  derde-­‐ beslagene)  inwilligt    Beroep  door  het  parket  wanneer:   • De  onderzoeksrechter  inzage  verleent  in  het  strafdossier   (Art.  61ter  Sv.)   • De  onderzoeksrechter  een  beslag  licht  (Art.  61quater  Sv.)   • De  onderzoeksrechter  een  verzoek  tot  het  stellen  van   bijkomende  onderzoeksdaden  inwilligt  (Art.  61quinquies   Sv.)   • De  onderzoeksrechter  in  beslag  genomen   vermogensvoordelen  laat  verkopen  of  teruggeeft  tegen   betaling  van  een  borgsom  (Art.  61sexies  Sv.)     o Cassatieberoep  door  de  procureur  des  Konings      Tegen  de  beschikkingen  van  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling     Staat  pas  open  nadat  het  eindvonnis  of  –arrest  is  geveld   (uitzonderingen:  Art.  416  al.2  Sv.)     §5.  Rechten  inverdenkinggestelde,  burgerlijke  partij  en  derde-­beslagene  tijdens   het  gerechtelijk  onderzoek     • Sinds  de  Wet  Franchimont  (1998)    Reeks  rechten  voor  de   inverdenkinggestelde,  de  verdachte  en  de  burgerlijke  partij  die  zij  kunnen  laten   gelden  voor  de  onderzoeksrechter    Enkel  in  gerechtelijk  onderzoek     • A.  Het  recht  inzage  te  vragen  in  het  strafdossier  (Art.  61ter  Sv.)   o Art.  61ter  Sv.    Beperkt  inzagerecht  voor  de  inverdenkinggestelde,  de   verdachte  en  de  burgerlijke  partij    In  een  opsporingsonderzoek  hebben  zij  dit  niet     o Toch  kan  de  onderzoeksrechter  het  inzagerecht  beperken  tot  een  deel  van   het  dossier  (onder  de  voorwaarde  van  de  noodwendigheid  van  het   onderzoek)    Beperkingen  in  Art.  61ter  §3  Sv.       o Als  het  verzoek  wordt  ingewilligd    Art.  61ter  §4  Sv.    Het  inzagerecht  houdt  geen  recht  in  om  ook  kopie  te  nemen  van   het  dossier   o Als  de  onderzoeksrechter  het  verzoek  afwijst    Dan  kan  de  verzoeker   hoger  beroep  instellen  bij  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling    Art.   61ter  §5  Sv.     o De  verzoeker  mag  geen  nieuw  verzoek  met  hetzelfde  voorwerp  toezenden   of  neerleggen  vooraleer  een  termijn  van  3  maanden  is  verstreken  te   rekenen    van  de  laatste  beslissing  die  betrekking  heeft  op  het  voorwerp   (Art.  61ter  §7  Sv.)     o De  inlichtingen  verkregen  door  de  inzage  mogen  de  partijen  enkel  in  het   belang  van  hun  verdediging  gebruiken  

 

118  

JVD  

•

•

         

 

 

Strafprocesrecht  

o Kwaadwillig  misbruik  van  de  door  inzage  verkregen  inlichtingen  is  een   misdrijf  (Art.  460ter  Sw.)    Wanbedrijf     B.  Het  strafrechtelijk  kortgeding  (Art.  28sexies,  61quater  en  61sexies  Sv.)   o Vroeger  moesten  verzoeken  tot  opheffing  van  een  beslag  voor  de   burgerlijke  rechter  in  kortgeding  worden  gebracht    Problemen   o Nu  worden  deze  vorderingen  voor  de  strafrechter  gebracht    Het   zogenaamd  strafrechtelijk  kortgeding     o De  procureur  des  Konings  resp.  de  onderzoeksrechter  kunnen  het  verzoek   afwijzen,  of  een  gehele,  gedeeltelijke  of  voorwaardelijke  opheffing  van  de   maatregel  toestaan    In  de  wet     o Hoger  beroep    Indien  het  verzoek  wordt  afgewezen  kan  de  verzoeker  de   zaak  aanbrengen  bij  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling  (Art.  28sexies   §4  en  61quater  §5  Sv.)     o De  verzoeker  mag  geen  nieuw  verzoek  met  hetzelfde  voorwerp  toezenden   of  neerleggen  vooraleer  een  termijn  van  3  maanden  is  verstreken  te   rekenen    van  de  laatste  beslissing  die  betrekking  heeft  op  het  voorwerp   (Art.  28sexies  §7  en  61quater  §8  Sv.)     C.  Het  recht  bijkomende  onderzoekshandelingen  te  vragen  (Art.   61quinquies  Sv.)   o De  inverdenkinggestelde  en  de  burgerlijke  partij  kunnen  de   onderzoeksrechter  verzoeken  een  bijkomende  onderzoekshandeling  te   verrichten  (Art.  61  quinquies  Sv.).  De  verzoeker  moet  hierbij  specificeren   welke  onderzoeksdaad  gij  wil  laten  stellen  en  waarom  (meestal  volgt  dat   op  de  inzage  in  het  dossier)     o De  onderzoeksrechter  kan  het  verzoek  afwijzen    Art.  61quinquies  §3  Sv.     o Tegen  de  afwijzing  of  de  inwilliging  kunnen  resp.  de  verzoeker  en  het   parket  hoger  beroep  aantekenen  bij  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling     Art.  61quinquies  §4  Sv.     o De  verzoeker  mag  geen  nieuw  verzoek  met  hetzelfde  voorwerp  toezenden   of  neerleggen  vooraleer  een  termijn  van  3  maanden  is  verstreken  te   rekenen    van  de  laatste  beslissing  die  betrekking  heeft  op  het  voorwerp   (Art.  61quinquies  §6  Sv.)     o Kanttekeningen    Men  moet  in  België  nadenken  over  een  complete   herdenkingen  van  het  strafprocesrecht    Het  is  als  een  auto  met  veel   vervangstukken    Er  moet  een  nieuwe  auto  komen  

119  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§6.  Afsluiting  van  het  gerechtelijk  onderzoek:  de  regeling  van  de  rechtspleging     • A.  Situering   o Regeling  van  de  rechtspleging    Tussenprocedure  (Niet  bij  een   opsporingsonderzoek)   o De  raadkamer  (in  graad  van  beroep  is  dit  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling)  beslist  over  de  afsluiting  van  het  onderzoek    2   vragen:    Bestaan  tegen  de  verdachte  voldoende  bezwaren?    Werden  de  bewijzen  op  rechtmatige  wijze  vergaard?     • B.  Procedure   o Beschikking  tot  mededeling  van  de  onderzoeksrechter      Wanneer  de  onderzoeksrechter  oordeelt  dat  zijn  onderzoek   voltooid  is,  maakt  hij  het  dossier  over  aan  de  procureur  des   Konings  (Art.  127,  §1,  al.  1  Sv.)  =  De  beschikking  tot  mededeling     o Eindvordering  van  de  procureur  des  Konings      Als  de  procureur  geen  andere  onderzoekshandelingen  wenst  te   laten  verrichten    Vordert  hij  de  rechtspleging  door  de  raadkamer   (Art.  127,  §1,  al.  2  Sv.)  =  Eindvordering    Hier  bepaalt  de  procureur  des  Konings  de  feiten  en  de  kwalificatie    De  eindvordering  moet  alle  feiten  bevatten  die  in  de   oorspronkelijke  vordering  begrepen  waren,  anders  blijft  het   onderzoek  naar  die  feiten  bij  de  onderzoeksrechter  aanhangig  en  is   hij  dus  niet  ontlast    Moeilijke  dossiers  (ecofin)    Vertraging  en  achterstand    Al  naargelang  van  de  gegevens  van  het  dossier  kan  de  procureur  in   zijn  eindvordering  aan  de  raadkamer  vragen  de   inverdenkinggestelde  buiten  vervolging  te  stellen  of  de  zaak  naar   het  vonnisgerecht  te  verwijzen.  Hij  kan  ook  vragen  dat  de   raadkamer  de  onderzoeksrechter  van  de  zaak  ontlast  (Bv.  om  het   strafdossier  over  te  hevelen  naar  een  ander  arrondissement)     • C.  Procedure  voor  de  raadkamer   o Vaststellen  datum  van  verschijning  en  afhandeling  van  eventuele   verzoeken  tot  bijkomende  onderzoekshandelingen  (fixeren)    De  eindvordering  maakt  de  zaak  bij  de  raadkamer  aanhangig  (De   raadkamer  bepaalt  dan  ten  minste  15  dagen  vooraf  de  plaats,  de   dag  en  het  uur  van  de  zitting  van  de  raadkamer)    De  griffier  stelt  de  inverdenkinggestelde  en  de  burgerlijke  partijen   in  kennis  dat  ze  gedurende  deze  termijn  van  15  dagen  het  dossier   op  de  griffie  kunnen  inkijken  en  er  kopie  van  kunnen  opvragen   (Art.  127,  §2  Sv.)  (Automatisch,  ze  moeten  dit  niet  vragen)    Binnen  de  termijn  van  15  dagen  kunnen  de  inverdenkinggestelde   en  de  burgerlijke  partij  de  onderzoeksrechter  overeenkomstig  Art.   61  quinquies  Sv.  verzoeken  om  bijkomende   onderzoekshandelingen  te  verrichten  (termijn  van  15  dagen  loopt   vanaf  het  moment  dat  de  partijen  van  de  griffier  het  bericht  

 

120  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

ontvangen  dat  het  strafdossier  na  eindnotering  ter  inzage  ligt)     In  dat  geval  wordt  regeling  van  de  rechtspleging  geschorst  totdat   het  verzoek  definitief  is  behandeld  (ofwel  verzoek  afgewezen,   ofwel  ingewilligd  en  bij  inwilliging  dan  geschorst  tot  de  gevraagde   onderzoekshandelingen  werden  uitgevoerd)    Eventueel  kan  de  raadkamer,  indien  zij  oordeelt  dat  het  onderzoek   onvolledig  is,  de  zaak  ‘niet  in  staat’  verklaren    Het  gerechtelijk   onderzoek  zal  dan  nog  enige  tijd  verder  lopen    In  complexe  zaken  kan  de  raadkamer  de  termijn  van  inzage   verlengen     o Zitting  van  de  raadkamer      De  raadkamer  doet  uitspraak  op  verslag  van  de  onderzoeksrechter,   na  de  procureur  des  Konings,  de  burgerlijke  partij  en  de   inverdenkinggestelde  te  hebben  gehoord    De  raadkamer  kan  de  persoonlijke  verschijning  van  de  partijen   bevelen  (geen  hoger  beroep  tegen  deze  beschikking)    Art.  127,   §4  Sv.    Procedure  is  tegensprekelijk    Achter  gesloten  deuren  (in  dit  opzicht  dus  gedeeltelijk  inquisitoir)     D.  Mogelijke  beslissingen  van  de  raadkamer     o Buitenvervolgingstelling  of  verwijzing      Buitenvervolgingstelling  (Art.  128  Sv.)   • Uit  het  onderzoek  blijkt  dat  de  feiten  geen  misdrijf   opleveren  of  dat  en  onvoldoende  bezwaren  tegen  de   inverdenkinggestelde  zijn    Buitenvervolgingstelling   • Buitenvervolgingstelling  kan  ook  worden  bevolen  als  de   raadkamer  vaststelt  dat  de  strafvordering  onontvankelijk  is   of  dat  zij  is  vervallen  (Bv.  door  rechterlijk  gewijsde  of  door   verjaring)    Verwijzing  naar  het  vonnisgerecht   • Art.  129,  130  en  133  Sv.     o De  zuivering  der  “nietigheden”      Art.  131  Sv.    Nietig  verklaarde  stukken  worden  uit  het  dossier  verwijderd  en   neergelegd  ter  griffie  van  de  rechtbank  van  eerste  aanleg  =   Zuiveren    Enkel  geldige  stukken     o Beslissingen  in  verband  met  het  onderzoek      Overgeslagen     o Beslissingen  over  de  grond  van  de  zaak      De  raadkamer  kan  in  2  gevallen  een  uitspraak  ten  gronde  vellen  (   in  afwijking  van  het  algemene  principe  dat  de  raadkamer  zich  niet   uitspreekt  over  de  grond  van  de  zaak)        

121  

JVD  

  •

 

Strafprocesrecht  

De  internering   o Indien  blijkt  dat  de  inverdenkinggestelde   geestesgestoord  is  in  de  betekenis  van  Art.  1  Wet   bescherming  maatschappij    Raadkamer  kan   beslissen  hem  te  interneren  

De  opschorting   o Indien  de  voorwaarden  voor  het  verlenen  van   (probatie)opschorting  vervuld  zijn    Speciaal   gemotiveerde  beslissing  van  de  raadkamer  (Art.  3   Probatiewet)     E.  Rechtsmiddelen  tegen  de  beschikking  over  de  rechtspleging   o Hoger  beroep  bij  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling      Hoger  beroep  door  het  OM  en  de  burgerlijke  partij   • Altijd  mogelijk    Want  voor  hen  is  de   buitenvervolgingstelling  het  einde  van  de  procedure   • Art.  135,  §1  Sv.   • (Art.  128  Sv.)    Hoger  beroep  door  de  inverdenkinggestelde     • Niet  volwaardig   • Op  grond  van  Art.  539  Sv.    Wanneer  hij  de  bevoegdheid   van  de  onderzoeksrechter  of  de  raadkamer  betwist   • Bovendien  kan  hij  beroep  aantekenen  in  de  gevallen,   bepaald  door  Art.  135,  §2  Sv.   o Belangrijke  ontvankelijkheidsvoorwaarde    Enkel   ontvankelijk  indien  het  middel  bij  schriftelijke   conclusie  is  ingeroepen  voor  de  raadkamer  (ten   aanzien  van  het  OM  en  de  burgerlijke  partij  wordt   deze  voorwaarde  niet  gesteld    Geen  schending   gelijkheidsbeginsel)   o De  inverdenkinggestelde  kan  dus  geen  hoger  beroep   instellen  om  louter  het  bestaan  van  voldoende   bezwaren  te  betwisten,  een  schulduitsluitingsgrond   of  een  strafuitsluitende  verschoningsgrond  in  te   roepen,  of  de  opschorting  te  vragen,  noch  om  de   overschrijding  van  de  redelijke  termijn  aan  te   voeren.  Ook  tegen  de  beslissing  van  de  raadkamer   dat  de  zaak  niet  in  staat  is  kan  de   inverdenkinggestelde  geen  hoger  beroep  aantekenen      Termijnen  en  procedure  voor  de  kamer  van   inbeschuldigingstelling   • Hoger  beroep  instellen  binnen  een  termijn  van  15  dagen   • Als  enkel  het  OM  hoger  beroep  instelt  tegen  de   buitenvervolgingstelling,  moet  de  burgerlijke  partij  niet   worden  opgeroepen   • Art.  135,  §3,  al.  4  Sv.   • Openbare  terechtzitting   •

•

 

122  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Tegensprekelijke  procedure  voor  de  Raadkamer  en  de   kamer  van  inbeschuldigingstelling   • De  uitspraak  van  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling   gebeurt  alleszins  achter  gesloten  deuren     o Cassatieberoep      In  principe    Geen  cassatieberoep  mogelijk  tegen  arresten  van  het   vooronderzoek  dan  na  het  eindarrest  of  eindvonnis,  behalve  als  het   gaat  over  vonnissen  en  arresten  inzake  de  bevoegdheid    Deze  regel  geldt  niet  ten  aanzien  van  vonnissen  of  arresten  in   toepassing  van  de  Art.  135  en  235bis  Sv.  ,  ook  niet  ten  aanzien  van   vonnissen  of  arresten  inzake  de  burgerlijke  vordering  die  uitspraak   doen  over  het  beginsel  van  de  aansprakelijkheid  (Art.  416,  al.  2  Sv.)   •

 

 

123  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§7.  Controle  door  de  kamer  van  inbeschuldigingstelling     • De  kamer  van  inbeschuldigingstelling  (KI)  houdt  ambtshalve  toezicht  op  het   verloop  van  de  gerechtelijke  onderzoeken  (Art.  136  al.  1  Sv.)    Het   controlecentrum  op  gerechtelijke  onderzoeken   • De  KI  waakt  over  onderzoeken  die  meer  dan  1  jaar  aanslepen  (Art.  136  al.  2  en   136bis  Sv.)  en  controleert  de  regelmatigheid  van  de  rechtspleging  (Art.  235bis   Sv.)     • A.  Ambtshalve  toezicht  op  het  verloop  van  de  gerechtelijke  onderzoeken   o Via  Art.  136,  al.  1  Sv.    Via  auto-­‐saisine  zonder  dat  ze  daartoe  door  het   OM  of  één  van  de  partijen  uitgenodigd  wordt     • B.  Toezicht  op  langdurige  onderzoeken   o Onderzoeken  die  meer  dan  1  jaar  aanslepen  kunnen  bij  de  KI  worden   aangebracht  op  2  manieren    Art.  136,  al.  2  Sv.  (De  inverdenkinggestelde  en  de  burgerlijke  partij)    Art.  136bis  Sv.  (De  procureur-­‐generaal)   o Wanneer  de  zaak  op  die  wijze  bij  haar  is  aangebracht  kan  de  KI,  zelfs   ambtshalve,  de  bij  Art.  136,  235  en  235bis  Sv.  bepaalde  maatregelen   nemen    Zij  kan  de  zaak  tot  zich  trekken  (Art.  235  Sv.)  en/of  het  dossier   zuiveren  (Art.  235bis  Sv.)     • C.  Toezicht  op  de  regelmatigheid  van  de  rechtspleging   o De  KI  kan  processtukken  die  “besmet”  zijn  door  onregelmatigheden  uit   het  strafdossier  verwijderen    Zuivering  van  het  strafdossier   o De  KI  doet  dit  op  vordering  van  het  OM  of  op  verzoek  van  de  partijen.  Zij   kan  hiertoe  zelfs  ambtshalve  overgaan  (Art.  235bis,  §1  Sv.)     o Zuivering  van  de  “nietigheden”      1998    Discussie  over  vorm  en  nietigheid  best  zo  vroeg  mogelijk   in  de  procedure    Welke  “nietigheden”?   • Procesverzuimen     o Onregelmatigheden,  verzuimen  of  nietigheden  die   betrekking  hebben  op  een  handeling  van  het   onderzoek  of  de  bewijsverkrijging;  ook  de  redelijke   termijn  van  de  procedure  valt  hieronder   o Onregelmatigheden,  verzuimen  of  nietigheden  met   betrekking  tot  de  verwijzingsbeschikking  (Art.  131,   §1  Sv.)    Door  de  raadkamer     o Gronden  van  niet-­‐ontvankelijkheid  of  verval  van  de   strafvordering  (Art.  135,  §2  Sv.).  Tot  deze  categorie   behoort  ook  een  overschrijding  van  de  redelijke   termijn  waardoor  de  rechten  van  de  verdediging   ernstig  en  op  onherstelbare  wijze  zijn  aangetast    In   beroep  door  KI    

 

124  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Wanneer  in  de  procedure?   • Normaal  bij  de  regeling  der  rechtspleging   • Ook  mogelijk  in  een  vroegere  fase  van  het  onderzoek    Art.   235bis,  §2  Sv.      …  Pagina  949-­‐952  lezen     o Kanttekeningen      Voordelen  van  het  nieuwe  systeem   • De  onderzoeksgerechten  kunnen  zich  over  “nietigheden”   uitspreken    Zij  kunnen  de  zaak  zuiveren  van  nietigheden   zodat  de  zaak  zuiver  op  de  terechtzitting  komt  en  de   vonnisrechter  zich  kan  concentreren  op  de  grond  van  de   zaak   • Procesverzuimen  die  in  een  vroeg  stadium  van  de   procedure  worden  ontdekt,  kunnen  mogelijk  nog  worden   hersteld   • Wanneer  het  om  niet-­‐herstelbare  verzuimen  gaat  is  het,   vanuit  proceseconomisch  standpunt,  beter  de  zaak   vroegtijdig  stop  te  zetten  eerder  dan  de  “rit  uit  te  zitten”  tot   op  de  terechtzitting,  om  dan  vast  te  stellen  dat  de   strafvordering  onontvankelijk  is  of  het  bewijs   ontoelaatbaar,  met  als  gevolg  een  voor  het  publiek   onverteerbare  “vrijspraak  wegens  procedurefouten”      Nadelen   • Het  gevaar  is  eerder  dat  ten  gevolgde  van  de  opeenstapeling   van  procedures  op  het  ogenblik  van  de  regeling  der   rechtspleging,  strafzaken  nog  langer  zullen  aanslepen  dan   vandaag  het  geval  is.  Omdat  de  bestaande  regeling  inzake  de   verjaring  onaangeroerd  werd  gelaten  is  de  kans  op   vrijspraken  wegens  verjaring  alleen  nog  maar  vergroot   • Paradoxaal  neveneffect    Het  was  de  bedoeling  discussies   over  procedurefouten  voor  de  vonnisrechter  te  vermijden,   waardoor  deze  laatste  zich  enkel  op  de  grond  van  de  zaak   zou  concentreren  (onpopulaire  “vrijspraken  wegens   procedurefouten”  zouden  dan  vermeden  worden)     Procedureveldslagen  worden  nu  in  de  fase  van  het   gerechtelijk  onderzoek  gevoerd,  wat  naar  het  grote  publiek   de  indruk  wekt  dat  strafzaken  enkel  rond   procedurekwesties  draaien   • Het  nieuwe  systeem  vertraagt  de  procedures  aanzienlijk     Zeer  complex    Verschillende  instanties  kunnen  zich  in   verschillende  fasen  van  de  procedure  uitspreken  over   procesverzuimen    Dit  werkt  vertragingen  in  de  hand   • Zuivering  is  niet  definitief    Nietigheden  kunnen,  maar   moeten  niet  voor  het  onderzoeksgerecht  worden   ingeroepen  (partijen  houden  hun  joker  tot  op  de   terechtzitting)   

 

125  

JVD  

  •

•

•

•

•

                   

 

Strafprocesrecht  

Enkel  nietigheden  in  verband  met  de  bewijsverkrijging   kunnen  in  de  onderzoeksfase  worden  gezuiverd,   nietigheden  in  verband  met  de  bewijsappreciatie  worden   door  de  vonnisrechter  beoordeeld     Cruciaal  probleem    Gebrek  aan  externe  openbaarheid   want  de  raadkamer  en  de  KI  beslechten  achter  gesloten   deuren   o Bovendien  is  het  recht  op  een  openbaar  proces  ook   een  recht  van  het  publiek  (externe  openbaarheid),   dat  het  recht  heeft  geïnformeerd  te  worden  over   strafprocessen     o Ook  de  interne  openbaarheid  is  een  probleem    De   besmette  stukken  die  gezuiverd  zijn  komen  niet  voor   de  vonnisrechter    De  rechter  zal  dan  geen  kennis   hebben  van  stukken  die  aan  de  andere  partijen   bekend  zijn.  Ook  het  slachtoffer,  dat  zich  pas  in  de   fase  voor  het  vonnisgerecht  burgerlijke  partij  stelt,   zal  geen  kennis  hebben  van  de  “gezuiverde”   dossierstukken     Er  werd  wel  een  systeem  van  zuivering  van  het  strafdossier   ingevoerd,  maar  nergens  worden  de  inhoudelijke  criteria   bepaald  om  uit  te  maken  wat  het  gevolg  is  dat  moet  worden   vastgeknoopt  aan  procedurefouten  (Nietigheid  is  in  vele   gevallen  een  te  zware  sanctie)     In  Nederland  heeft  men  door  de  vele  bezwaren  gekozen  om   de  “nietigheden”  te  behandelen  ter  terechtzitting.  Ook  heeft   de  Nederlandse  wetgever  inhoudelijke  criteria  bepaald  om   te  bepalen  hoe  procedurefouten  tijdens  het  vooronderzoek   moeten  worden  gesanctioneerd     In  afwachting  van  een  wettelijke  regeling  heeft  het  Hof  van   Cassatie  in  zijn  zgn.  Antigoonrechtspraak  een  aantal   krachtlijnen  uitgezet,  waarin  in  hoofdzaak  werd  beslist  dat   niet  elke  onregelmatigheid  bij  de  bewijsgaring  tot  nietigheid   van  het  verkregen  bewijs  aanleiding  moet  geven  

126  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  5:  Onderzoeksverrichtingen     §1.  Het  opnemen  van  klachten  en  aangiften       • Begin  van  elke  procedure   • Art.  31  Sv.  (zie  ook  Art.  40  WPA)   • Klacht    Door  benadeelde  zelf   • Melding/aangifte    Door  éénieder  wie   • In  principe  moet  de  aangever  het  PV  ondertekenen  (Art.  31  Sv.)    Dit  voorschrift   is  echter  niet  op  straffe  van  nietigheid     • Ook  de  onderzoeksrechter  kan  klachten  en  aangiften  opnemen  (Art.  65  Sv.).  Het   is  enkel  voor  zover  een  klacht  gepaard  gaat  met  een  burgerlijke  partijstelling  dat   de  onderzoeksrechter  geadiëerd  is  (Art.  66  Sv.)  en  ambtshalve  onderzoeksdaden   kan  gelasten       §2.  Identiteitscontroles  en  houden  van  gegevensbestanden     • A.  Verzamelen  van  informatie   o Art.  34  WPA    De  politieambtenaren  controleren  de  identiteit  van  ieder   persoon  wiens  vrijheid  wordt  benomen  of  die  een  misdrijf  heeft  gepleegd   o Art.  34,  2e  lid  WPA    Zij  mogen  eveneens  van  ieder  persoon  de  identiteit   controleren…     • B.  Houden  van  een  gegevensbestand   o Algemene  nationale  gegevensbank    Onder  de  controle  van  een   controleorgaan  dat  wordt  voorgezeten  door  een  federale  magistraat  (Art.   44/7  WPA)     • C.  Misdaadanalyses   o Geen  werkelijke  opsporingsmethode    Eerder  intern  wetenschappelijk   onderzoek     §3.  Plaatsbezoek  (Belangrijke  fase)     • =  Onderzoek  op  de  plaats  van  het  misdrijf  of  op  elke  andere  plaats  waar  nuttige   vaststellingen  kunnen  worden  verricht   o In  de  wet  enkel  geregeld  in  verband  met  de  heterdaadprocedure  (Art.  32   Sv.)   o In  het  algemeen    Plaatsbezoek  kan  ook  buiten  betrapping  op  heterdaad     • Bij  onderzoek  ter  plaatse  in  een  woning    Bij  betrapping  op  heterdaad  is  geen   huiszoekingsbevel  van  de  onderzoeksrechter  vereist  (Art.  32  Sv.)     • Kan  aan  de  politie  worden  opgedragen   • Praktijk    door  de  onderzoeksrechter  persoonlijk  (bij  zeer  ernstige  misdaden).   Hij  laat  zich  hierbij  steeds  vergezellen  door  de  procureur  en  door  zijn  griffier,   eventueel  ook  een  deskundige    

127  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Plaatsbezoek    (onderzoeksverrichting  tijdens  het  gerechtelijk  onderzoek)  is  niet   tegensprekelijk   o De  verdachte  heeft  niet  het  recht  aanwezig  te  zijn     §4.  Observatie     • 2  soorten     o Gewone  observatie   o Stelselmatige  observatie  (Art.  47sexies  §1  Sv.)     §5.  Ondervraging  van  de  verdachte     • A.  Minimumrechten  ondervraagde  persoon   o Algemeen      1998    Reeks  minimumrechten    2011    Uitbreiding  door  de  Salduzwet  (Art.  47bis  Sv.  vervangen   en  ingrijpende  veranderingen  aan  de  Voorlopige  Hechteniswet)      Ondervraging  van  een  verdachte    Extra  rechten!  (verschillen   naargelang  de  verdachte  al  dan  niet  van  zijn  vrijheid  is  beroofd)     o Recht  op  een  advocaat      2  onderdelen   • Ten  aanzien  van  de  niet-­aangehouden  verdachte    Recht   om  voor  het  eerste  verhoor  een  voorafgaand  overleg  met   zijn  advocaat  te  hebben  (Art.  47bis  §2  Sv.)   o De  advocaat  is  hier  niet  aanwezig  bij  het  verhoor     • Ten  aanzien  van  de  gearresteerde  verdachte    Niet  enkel   recht  op  voorafgaand  overleg  met  zijn  advocaat,  de  advocaat   mag  hem  bovendien  bijstaan  tijdens  het  verhoor  (Art.  2bis   Voorlopige  Hechteniswet)     o Zwijgrecht  en  cautieplicht      Zwijgrecht    Al  van  voor  Salduz    Cautieplicht    Plicht  van  de  overheid  om  je  op  je  zwijgrecht  te   wijzen      De  advocaat  die  de  verdachte  mag  bijstaan  bij  het  eerste  verhoor   moet  erop  toezien  dat  het  zwijgrecht  wordt  gerespecteerd  en  dat   op  de  verdachte  geen  ongeoorloofde  druk  of  dwang  wordt   uitgeoefend  (Art.  2bis  §2,  1°  en  2°  Voorlopige  Hechteniswet)      Sanctie    Art.  47bis  §6  Sv.             •

 

128  

JVD  

•

•

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Recht  op  een  kopie  van  het  PV  van  verhoor      Niet  automatisch    Enkel  indien  de  betrokkene  erom  verzoekt    Opsporingsonderzoek    Art.  28quinquies  §2  Sv.   • Onmiddellijk  of  binnen  één  maand    Gerechtelijk  onderzoek      Art.  57  §2  Sv.   • Onmiddellijk  of  binnen  48uur     B.  Ondervraging  verdachte  binnen  opsporingsonderzoek   o De  ondervraging  gebeurt  door  de  politie  in  opdracht  van  de  procureur   o Het  proces-­‐verbaal  bevat  een  weergave  van  het  verhoor  (samenvatting   van  het  gesprek),  het  begin-­‐  en  eindpunt  van  het  verhoor,  wie  aanwezig   was,  eventuele  onderbrekingen  en  andere  omstandigheden  die  van  belang   kunnen  zijn  (Art.  47,  §1,  3  Sv.)   o In  functie  van  de  ondervraging  kan  de  procureur  bevelen  om  de  verdachte   kortstondig  (<24u)  van  zijn  vrijheid  te  beroven   o Indien  de  verdachte  niet  aanwezig  is  kan  de  procureur  een  bevel  van   medebrenging  uitvaardigen  (Art.  40  Sv.)     C.  Ondervraging  verdachte  binnen  gerechtelijk  onderzoek   o De  onderzoeksrechter  is  niet  wettelijk  verplicht  om  de  verdachte  te   ondervragen,  maar  deontologisch  is  dat  wel  een  evidentie   o Enkel  indien  de  onderzoeksrechter  een  aanhoudingsbevel  uitvaardigt  is   hij  verplicht  de  verdachte  te  ondervragen  (Art.  16  §2  Voorlopige   Hechteniswet)   o De  verdachte  kan  door  de  onderzoeksrechter  worden  opgeroepen,  hetzij   op  informele  wijze  door  een  gewone  uitnodiging,  hetzij  door  een   dagvaarding  die  door  een  deurwaarder  of  door  de  politie  wordt  betekend.   Het  verdere  verloop  van  de  ondervraging  verloopt  ongeveer  zoals  in  het   opsporingsonderzoek    Er  kan  niet  gevraagd  worden  om  een  eed  of  te  leggen,  en  de   verdachte  kan  dat  ook  zelf  niet  aanbieden.  Elke  andere  verklaring   is  nietig.  Dat  levert  soms  problemen  op,  omdat  het  niet  steeds   duidelijk  is  of  de  persoon  die  ondervraagd  wordt  een  getuige  dan   wel  een  verdachte  is.  In  het  eerste  geval  is  een  eed  in  principe  wel   verplicht     o Samenvattende  ondervraging    Art.  22  Voorlopige  Hechteniswet     D.  Ondervraging  met  behulp  van  audiovisuele  media   o Art.  112  Sv.    Videoconferentie   o Art.  112bis  Sv.    Teleconferentie    Teleconferentie  niet  voor  de  verdachte     E.  De  vrijheidsberoving  van  de  verdachte   o Principes    Art.  1  en  2  Voorlopige  Hechteniswet    Vrijheidsberoving  langer  dan  24u    Bevel  onderzoeksrechter   vereist  (geen  mini-­‐instructie  hier)  

129  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Snelrechtprocedure    Onmiddellijke  verschijning    Art.   216quinquies  Sv.   • Art.  20bis  Voorlopige  Hechteniswet     §6.  Inverdenkingstelling  van  de  verdachte     • A.  Principe   o =  Officiële  mededeling  aan  de  betrokkene  dat  hij  wordt  verdacht  van  een   misdrijf  (kan  ook  bij  rechtspersonen)   o Enkel  bij  het  gerechtelijk  onderzoek,  niet  bij  het  opsporingsonderzoek     Enkel  de  onderzoeksrechter  kan  dit   o Art.  61bis  Sv.    Verplichting     • B.  Rechten  inverdenkinggestelde   o Voordeel:  Rechten  waarop  een  gewone  verdachte  geen  aanspraak  kan   maken    Art.  61ter  Sv.    Inzage  in  het  strafdossier    Art.  61quinquies  Sv.  Bijkomende  onderzoekshandelingen   o Hij  wordt  partij  in  de  strafzaak   o Nadeel    Meer  kans  dat  zijn  naam  wordt  meegedeeld  aan  de  media    Kans  op  herroeping,  schorsing  of  herziening  van  de   voorwaardelijke  invrijheidstelling     • C.  Impliciete  inverdenkingstelling   o Art.  61bis,  al.  2  Sv.  =  impliciete  of  virtuele  inverdenkingstelling     • D.  Inverdenkingstelling  en  loyauteitsplicht   o Geen  sanctie  als  de  onderzoeksrechter  de  verdachte  niet  in  verdenking   stelt   o De  loyauteitsplicht  (Art.  56  §1,  al.  2  Sv.)  verplicht  de  onderzoeksrechter  de   verdachte  onverwijld  in  verdenking  te  stellen,  van  zodra  er  ernstige   aanwijzingen  van  schuld  aan  het  licht  zijn  gekomen     o Een  disculpatie  door  de  onderzoeksrechter  kan  niet  worden  gegeven  (=   iemand  die  in  verdenking  is  gesteld,  naderhand  buiten  verdenking  stellen)     De  in  verdenking  gestelde  verdachte  kan  alleen  door  een  beslissing  van   het  onderzoeksgerecht  buiten  vervolging  worden  gesteld  (Art.  128  Sv.)     §7.  Getuigenverhoor     • A.  Getuigenverhoor  binnen  het  raam  van  een  opsporingsonderzoek   o Art.  71  Sv.   o Tijdens  vooronderzoek    Op  niet-­‐tegensprekelijke  wijze    Buiten  de   aanwezigheid  van  de  verdachte  en/of  zijn  raadsman     o Getuige  à  charge    Bevestigt  de  bezwaren  tegen  de  verdacht   o Getuige  à  décharge    legt  verklaringen  af  waaruit  de  onschuld  van  de   verdachte  blijkt   

 

130  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Art.  33  en  34  Sv.    De  procureur  kan  getuigen  ondervragen  bij  betrapping   op  heterdaad  (ook  als  geen  heterdaad,  maar  geen  dwangmaatregelen)    Bijzondere  bij  betrapping  op  heterdaad  is  dat  hij  kan  verbieden  dat   aanwezigen  het  huis  of  de  plaats  van  het  misdrijf  zouden  verlaten,   totdat  het  proces-­‐verbaal  is  afgesloten     o Regels  voor  verhoor  van  verdachten  gelden  ook  voor  getuigen     o Praktijk    Gewoon  verhoor  door  de  politie    Niet  onder  ede     Beperkingen  die  gelden  ten  aanzien  van  een  getuigenverhoor  onder  ede   door  de  onderzoeksrechter  gelden  hier  niet     o Art.  91bis  Sv.    Minderjarigen    Vertrouwenspersoon     B.  Getuigenverhoor  binnen  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek   o Begrip    De  regels  betreffende  de  ondervraging  van  verdachten  (Art.  47bis   Sv.),  inclusief  het  recht  op  kopie  van  het  PV  van  de  ondervraging   (Art.  57  §2  Sv.)  gelden  hier  ook   o Oproeping  van  getuigen    Eenvoudige  uitnodiging    Dagvaarding    Art.  80  Sv.   • Geeft  de  getuige  geen  gevolg    Bevel  tot  medebrenging   (Art.  4  Voorlopige  Hechteniswet)     o Eedaflegging    Art.  75  en  77  Sv  (De  waarheid  spreken  op  straffe  van  meineed)    Deze  artikels  zijn  niet  op  straffe  van  nietigheid  voorgeschreven   Wat  er  in  de  praktijk  toe  geleid  heeft  dat  er  meestal  geen  eed   wordt  gevraagd      Minderjarigen  (Art.  79  Sv.)  en  personen  die  werden  ontzet  uit  het   recht  te  getuigen  (Art.  31  Sw.)  mogen  geen  eed  afleggen    Zij   kunnen  bij  wijze  van  eenvoudige  verklaring  worden  verhoord   (  Niet  bij  vonnisgerechten  Art.  156  Sv.)      Nietigheden  in  verband  met  de  eed  kunnen  worden  gedekt    Art.   407  §2  Sv.     o Spreekplicht  en  zwijgrecht      De  getuige  heeft,  in  tegenstelling  tot  de  verdachte,  geen  algemeen   zwijgrecht.  Hij  is  verplicht  de  vragen  te  beantwoorden  die  de   onderzoeksrechter  hem  stelt.   • Als  hij  deze  plicht  niet  naleeft,  wordt  hij  beschouwd  als  een   niet-­‐verschijnende  getuige  (Boete)          

131  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

2  uitzonderingen:     • Wie  onder  het  beroepsgeheim  valt  heeft  het  recht  te   zwijgen  (Art.  458  Sw.)   o Men  heeft  een  zwijgrecht,  maar  geen  zwijgplicht     In  de  praktijk  zal  men  meestal  niet  spreken   • Bescherming  tegen  self-­incrimination   o Niemand  kan  gedwongen  worden  tegen  zichzelf  te   getuigen   o Dit  zwijgrecht  beperkt  zich  tot  het  recht  te  weigeren   vragen  te  beantwoorden   o De  verschijningsplicht  en  de  plicht  de  eed  af  te  leggen   vallen  hier  niet  onder   o   Vragen  die  voor  de  getuige  incriminerend  kunnen   zijn  hoeven  niet  beantwoord  te  worden     o Minderjarige  getuigen  en  minderjarige  slachtoffers    In  principe  heeft  een  getuige  geen  recht  op  bijstand  van  een   advocaat.  Een  uitzondering  is  dat  minderjarige  slachtoffers  van   (pedo)seksuele  misdrijven  zich  kunnen  laten  bijstaan  door  een   vertrouwenspersoon  (Art.  91bis  Sv.)    Audiovisuele  opname    Art.  92  Sv.     C.  Anonieme  getuigen   o Vrees  voor  represailles   o Getuigen  kunnen  met  dit  doel  op  2  manieren  worden  beschermd    Juridisch    Door  de  afscherming  van  hun  identiteit  tijdens  het   proces  waarin  zij  getuigen  (anonimiteit)    Fysiek    Door  een  feitelijke  bescherming  van  de  getuige  (Van   psychologische  steun  tot  het  verlenen  van  een  nieuwe  identiteit)   o Art.  75bis  (gedeeltelijke)  en  86bis  Sv.  (volledige)    Regeling  voor   anonieme  getuigen   o Art.  102  e.v.  Sv.    Regeling  voor  bescherming    van  bedreigde  getuigen   o   Beide  statuten  (anonieme  en  bedreigde  getuige)  worden  in  principe   niet  gecumuleerd  (Art.  111  Sv.)     o Gedeeltelijke  anonimiteit  (Art.  75bis  Sv.)    Bepaalde  identificatiegegevens  van  de  persoon  worden  niet   openbaar  gemaakt  (niet  vermeld  in  de  PV’s  van  verhoor  of  op  de   terechtzitting)    Voorwaarde    Redelijk  vermoeden  …  (wet)    De  onderzoeksrechter  moet  de  volledige  identiteit  van  de  getuige   kennen    Gedeeltelijk  anonieme  getuigenis  kan  via  mini-­‐instructie    Voor   een  volledig  anonieme  getuigenis  moet  steeds  een  gerechtelijk   onderzoek  worden  opgestart  (Art.  28septies  Sv.)    Anonieme  getuigenis  door  politieambtenaren    Automatisch   (gedeeltelijk)  anonieme  getuigenis  (Art.  75ter  Sv.)   

•

   

 

132  

JVD  

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Volledige  anonimiteit  (Art.  86bis  Sv.)    Voorwaarden   •   Art.  86bis  §1,  1°  en  2°  Sv.   •   Proportionaliteit  en  subsidiariteit    Art.  86bis  §2  Sv.   •   Betrouwbaarheid    Art.  86bis  §3  Sv.    Beschikking  van  de  onderzoeksrechter   • Geen  mini-­‐instructie   • Art.  86bis  §4  -­‐§6  Sv.      Verloop  van  een  anoniem  getuigenverhoor  (Art.  86ter  al.  2-­‐5  Sv.)      Bewijswaarde    Art.  86quinquies  Sv.     o Anonieme  tip    ≠  Anonieme  getuigenis    Geen  bewijskracht    Kan  wel  in  overweging  worden  genomen  om  een  onderzoek  te   openen  of  te  sturen     D.  Bedreigde  getuigen  (Bij  naam  gekend)   o Art.  102  tot  111  Sv.   o De  statuten  van  anonieme  en  bedreigde  getuige  worden  in  principe  niet   gecumuleerd    Pas  wanneer  de  persoonsgegevens  van  de  anonieme   getuige  door  omstandigheden  onafhankelijk  van  zijn  wil  bekend  zijn   geraakt,  kunnen  gewone  of  bijzondere  beschermingsmaatregelen  worden   toegekend  (Art.  111  Sv.)     o Toepassingsgebied  (Art.  102  Sv.)     o Beschermingsmaatregelen  (Art.  104  Sv.)    Gewone  beschermingsmaatregelen    §1    2  bijzondere  beschermingsmaatregelen    §2,  3  en  4     o Naamsverandering    Art.  106  Sv.   o Memorandum    Art.  107  Sv.   o Wijziging  en  intrekking  van  de  bescherming    Art.  108  tot  110  Sv.     E.  Verhoor  met  behulp  van  audiovisuele  media   o Vooronderzoek    Art.  112-­‐112ter  Sv.   o Onderzoek  ter  terechtzitting    Art.  158bis-­‐158quater,  Art.  317quater-­‐ 317quinquies  Sv.)     o 2  manieren    Videoconferentie  of  teleconferentie     o Verhoor  op  afstand  via  videoconferentie  (Art.  112  Sv.)    Ook  mogelijk  via  een  gesloten  televisiecircuit        

133  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Verhoor  op  afstand  via  teleconferentie  (Art.  112bis  Sv.)    Niet  de  verdachte    Zelfde  regels  als  voor  de  videoconferentie    1  groot  verschil:  De  via  teleconferentie  afgelegde  verklaringen   hebben  slechts  een  beperkte  bewijskracht    Art.  112bis  §6  Sv.  

  §8.  Inwinnen  gegevens  bankrekeningen  en  banktransacties  en  bevriezen  van   banktegoeden     • In  België  bestaat  geen  bankgeheim  (wel  in  Luxemburg  en  Zwitserland)   • 2  maatregelen:   o Het  inwinnen  van  inlichtingen    Art.  46quater  Sv.    Procureur  kan  gegevens  over  bankrekeningen   en  banktransacties  inwinnen     o Het  bevriezen  van  banktegoeden    Art.  46quater  §2,  b  Sv.     §9.  Deskundigenonderzoek     • A.  Het  deskundigenonderzoek  binnen  het  raam  van  een   opsporingsonderzoek   o Het  komt  vaak  voor  dat  binnen  een  opsporingsonderzoek  bepaalde   analyses  en  onderzoeken  moeten  worden  verricht,  maar  dat  de   politiediensten  en  het  gerecht  niet  over  de  nodige  expertise  beschikken     Er  kan  dan  een  beroep  worden  gedaan  op  deskundigen   o Dat  is  evenwel  niet  op  systematische  wijze  geregeld  in  het  Wetboek  van   Strafvordering   o Deskundige  kan  gelijk  wie  zijn  die  iets  kan  bijdragen  aan  het  onderzoek   (ze  mogen  zelf  geen  juridische  conclusies  trekken  uit  hun  vaststellingen  =   Beginsel  van  techniciteit)   o Voorbeelden:    Autopsie  (Art.  44  Sv.)    Het  nemen  van  bloedmonsters  teneinde  dronkschap  vast  te  stellen   (Art.  44bis  Sv.)   • B.  Het  deskundigenonderzoek  binnen  het  raam  van  een  gerechtelijk   onderzoek   o Art.  43-­‐44bis  Sv.  worden  per  analogie  toegepast  op  het  gerechtelijk   onderzoek   o De  onderzoeksrechter  kan  vrij  een  deskundige  kiezen  en  diens  opdracht   omschrijven    Uitzondering:  Een  psychiatrisch  onderzoek  waarbij  de  verdachte   van  diens  vrijheid  zou  beroofd  worden    Enkel  de  raadkamer  is   bevoegd   o De  procedure  is  niet-­‐tegensprekelijk    De  verdachte  kan  een  tegenexpertise  laten  verrichten  en  heeft   steeds  de  mogelijkheid  om  later,  tijdens  het  proces  ten  gronde,  de   resultaten  van  de  expertise  te  betwisten    

 

134  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§10.  DNA-­onderzoek     • A.  DNA-­onderzoek  in  het  raam  van  een  opsporingsonderzoek   o Sinds  1999    Opslaan  van  DNA-­‐gegevens  wettelijk  geregeld  in  België  (2   DNA-­‐gegevensbanken)   o Art.  44ter  §1  Sv.     • B.  DNA-­onderzoek  in  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek   o Binnen  een  gerechtelijk  onderzoek  (Art.  56  Sv.)  of  een  mini-­‐instructie  (Art.   28septies  Sv.)  kan  ook  zonder  toestemming  van  de  betrokkene  een  DNA-­‐ onderzoek  worden  uitgevoerd    Vooraf  bevel  door  een  met  redenen  omklede  beschikking  van  de   onderzoeksrechter    Voorwaarden  in  Art.  90undecies  §1  Sv.   moeten  voldaan  zijn   o Bij  weigering  kan  het  onderzoek  onder  dwang  worden  uitgevoerd  (Art.   90undecies  §3  Sv.)     §11.  Inobservatiestelling     • =  Deskundigenonderzoek  dat  enkel  door  de  raadkamer  kan  worden  bevolen   binnen  het  kader  van  een  gerechtelijk  onderzoek   • Een  soort  van  voorlopige  hechtenis  met  een  specifiek  doel    Het  verrichten  van   een  psychiatrisch  onderzoek  bij  de  verdachte    De  inobservatiestelling  kan   enkel  worden  bevolen  voor  misdrijven  die  vatbaar  zijn  voor  voorlopige  hechtenis     • Specifieke  voorwaarden   o Vermoeden  da  de  verdachte  geestesgestoord  is  (Art.  1  Wet  Bescherming   Maatschappij)   o Beperkt  qua  duur    In  principe  voor  1  maand,  en  kan  worden  verlengd   zonder  dat  zij  6  maand  mag  overschrijden   o Bevel  uitgevaardigd  door  de  raadkamer     • De  procedure  is  tegensprekelijk  (Art.  2  Wet  Bescherming  Maatschappij)   • De  inobservatiestelling  wordt  uitgevoerd  in  de  psychiatrische  afdeling  van  de   strafinrichting     • Inobservatiestelling  ≠  Internering   o Internering  is  geen  onderzoeksmaatregel  maar  een  maatregel  ten  gronde     §12.  Fouillering     • Veel  toegepast   • Fouillering  =  Het  oppervlakkig  speuren  op  of  onder  de  kleren  of  in  bagage  van   een  persoon,  op  zoek  naar  sporen  van  een  misdrijf.  Zij  kan  worden  verricht   zonder  dat  een  rechterlijk  bevel  vereist  is,  in  tegenstelling  tot  het  hierna   besproken  onderzoek  aan  het  lichaam        

 

135  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

2  soorten   o Veiligheidsfouillering  (Art.  28  §1  al.  2  WPA)    Preventief   o Gerechtelijke  fouillering  (Art.  28  §2  WPA)   • Enkel  wanneer  de  fouillering  met  aanrakingen  van  de  intieme  lichaamsdelen   gepaard  gaat,  moet  de  (meer  omslachtige)  procedure  van  het  lichaamsonderzoek   worden  gevolgd     §13.  Onderzoek  aan  het  lichaam     • Het  lichaamsonderzoek  is  een  onderzoek  waardoor  de  betrokkene  (verdachte  of   slachtoffer)  in  zijn  seksueel  eergevoel  kan  worden  gekwetst.  Het  is  een  ter   exploratie  van  de  intieme  delen  van  het  lichaam  bevolen  deskundigenonderzoek   o Bv.  Onderzoek  met  betrekking  tot  een  verkrachting   o Kan  zowel  ten  aanzien  van  de  verdachte  als  het  slechtoffer  worden   bevolen     • Wettelijke  basis    Art.  90bis  Sv.   • Kan  bevolen  worden  door  de  onderzoeksrechter,  de  KI  of  door  de  rechtbank  die   van  het  misdrijf  kennis  neemt   • Ook  een  mini-­‐instructie  kan  (dus  hierdoor  ook  binnen  het  kader  van  een   opsporingsonderzoek)     • Geheim  en  niet  tegensprekelijk   • Slachtoffer  of  verdachte  kan  zich  tijdens  het  onderzoek  aan  het  lichaam  (waaraan   hij  wordt  onderworpen)  laten  bijstaan  door  een  arts  naar  zijn  keuze,  maar  de  arts   van  de  tegenpartij  is  hier  niet  aanwezig   o Erelonen  artsen  in  de  gerechtskosten     §14.  Huiszoeking     • A.  Begrip  en  grondslag   o Huiszoeking  is  een  daad  van  de  gerechtelijke  politie    Bewijzen   verzamelen  in  verband  met  een  misdrijf  dat  al  gepleegd  is   o Een  gerechtelijke  huiszoeking  is  steeds  reactief,  zij  veronderstelt  dat  het   misdrijf  al  gepleegd  is   o Inmenging  in  het  privéleven  dat  beschermd  is    Aan  een  reeks   voorwaarden  onderworpen   o Een  rechterlijk  bevel  op  zich  is  niet  voldoende,  het  moet  bovendien   voldoen  aan  de  voorwaarden  van  legaliteit,  proportionaliteit  en   legitimiteit     • B.  Grond-­  en  vormvoorwaarden   o Bevel  van  de  onderzoeksrechter   o Niet  aan  materiële  vereisten  onderworpen  (in  tegenstelling  tot  de   voorlopige  hechtenis  en  de  telefoontap)   o De  huiszoeking  kan  worden  uitgevoerd,  niet  enkel  in  de  woning  van  de   verdachte  (Art.  87  Sv.),  maar  op  elke  plaats  waar  de  onderzoeksrechter   vermoedt  dat  men  bewijsmateriaal  met  betrekking  tot  het  misdrijf   •

 

136  

JVD  

•

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

verborgen  heeft  (Art.  88  Sv.)    Huiszoeking  kan  dus  ook  worden   uitgevoerd  in  de  woning  van  een  derde      Huiszoeking  door  de  procureur  des  Konings  in  geval  van   betrapping  op  heterdaad  is  enkel  mogelijk  in  de  woning  van  de   verdachte  (Art.  36  Sv.)     C.  Huiszoeking  bij  betrapping  op  heterdaad   o Uitzondering    Geen  rechterlijk  bevel  nodig    Procureur  des  Konings   (Art.  36  Sv.)   o Deze  huiszoeking  kan  zelfs  ’s  nachts  gebeuren   o Enkel  bij  de  verdachte,  niet  bij  derden   o Ook  voor  de  onderzoeksrechter  zijn  zijn  bevoegdheden  ruimer  bij   heterdaad    Ook  ’s  nachts  huiszoeking     o Vereist  is  dat  het  misdrijf  op  heterdaad  werd  vastgesteld  voorafgaand  aan   de  huiszoeking   o Huiszoeking  is  dus  steeds,  ook  in  het  kader  van  de  heterdaadprocedure,   een  repressieve  onderzoeksmaatregel,  nl.  een  onderzoeksmaatregel  met   betrekking  tot  een  al  gepleegd  misdrijf     D.  Huiszoeking  met  toestemming  van  de  bewoner  van  het  huis   o Uitzondering    Als  de  bewoner  van  het  huis  toestemt,  kan  de  politie   overgaan  tot  een  huiszoeking  zonder  dat  een  bevel  van  de   onderzoeksrechter  vereist  is  (Art.  1  Huiszoekingswet,  Art  46  en  49  Sv.)   o   De  toestemming  moet  schriftelijk  en  voorafgaand  aan  de   huiszoeking     o De  voorvraag  die  zich  hierbij  stelt  is  wie  het  effectieve  genot  heeft  van  de   plaats  waar  de  huiszoeking  moet  worden  verricht.  Vereist  is  immers  dat   de  toestemming  geldig  is    Zij  moet  worden  verleend  door  de  bevoegde   persoon  die  het  feitelijk  genot  heeft  over  de  plaats  waar  de  huiszoeking   wordt  uitgeoefend  (Art.  1,  3°  Huiszoekingswet)     E.  Beperkingen   o Tijdstip  van  de  huiszoeking    Niet  mogelijk  ’s  nachts  (tussen  9u  ’s  avonds  en  5u  ’s  ochtends)    Het  volstaat  echter  dat  de  huiszoeking  voor  9u  werd  aangevat,  eens   zij  tijdig  is  aangevat  mag  zij  na  9u  worden  voortgezet    Uitzondering:  Heterdaad    Ook  ’s  nachts     o Plaats  van  de  huiszoeking    Volkenrechtelijke  of  staatsrechtelijke  immuniteit    Geen   huiszoeking   • Bv.  Ambassade,  consulaat,  Koninklijk  Paleis    Bijzondere  regels  voor  huiszoekingen  in  de  woning  en  de  kantoren   van  parlementsleden    Huiszoekingen  bij  een  persoon  die  gebonden  is  door  het   beroepsgeheim   • Bv.  Advocatenkantoor,  kabinet  van  een  arts  

137  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§15.  Andere  “zoekingen”     • Plaatsen  die  toegankelijk  zijn  voor  het  publiek  mogen  steeds  worden  betreden   door  politieambtenaren  (Art.  26  al.  2  WPA)    Een  recht  tot  betreding   • Ook  verlaten  onroerende  goederen  mogen  door  de  politie  worden  betreden   zonder  bevel  van  de  onderzoeksrechter   • Ingeval  van  nakend  gevaar  voor  rampen,  onheil  of  schadegevallen    Art.  27  WPA   • Art.  29  WPA    Voertuigen     §16.  Inkijkoperatie     • Een  heimelijke  huiszoeking    De  procureur  of  de  onderzoeksrechter  kan  de   politiediensten  machtigen  om  een  private  plaats  op  heimelijke  wijze  te  betreden   • Buiten  weten  van  de  rechthebbende  of  de  bewoner,  en  zonder  hun  toestemming     Art.  46quinquies  en  89ter  Sv.     • Op  zich  geen  bijzondere  opsporingsmethode    Wel  een  onderzoeksmethode  die   een  vrij  ingrijpende  inmenging  in  het  privéleven  met  zich  brengt     • Alles  in  Art.  46quinquies     • Een  inkijkoperatie  vereist  een  voorafgaandelijk  schriftelijk  en  met  redenen   omkleed  bevel  van,  naargelang  het  geval,  de  procureur  des  Konings  of  de   onderzoeksrechter.  In  spoedeisende  gevallen  kan  worden  volstaan  met  een   mondelinge  machtiging  die  naderhand  zo  spoedig  mogelijk  schriftelijk  wordt   bevestigd     • Inkijkoperatie  is  veel  verregaander  dan  een  huiszoeking   o Bv.  Inkijkoperatie  kan  ‘ten  allen  tijde’  (dag  en  nacht)     o   Striktere  voorwaarden:    Subsidiariteit:  De  overige  middelen  van  onderzoek  mogen  niet   volstaan  om  de  waarheid  aan  de  dag  te  brengen    Proportionaliteit:  Enkel  voor  de  in  Art.  90ter  Sv.  en  324bis  Sw.   bedoelde  misdrijven     §17.  Inbeslagneming     • A.  Algemeen   o Zowel  binnen  opsporingsonderzoek  als  gerechtelijk  onderzoek    Voor  zover  er  geen  huiszoeking  mee  dient  gepaard  te  gaan  kan  tot   inbeslagneming  worden  overgegaan,  ook  zonder  betrapping  op   heterdaad   o Mogelijk  ten  aanzien  van  alle  zaken  die  schijnbaar  vatbaar  zijn  voor   verbeurdverklaring  of  van  alles  war  kan  dienen  om  de  waarheid  aan  de   dag  te  brengen  (Art.  35  Sv.)   o Ook  onroerende  goederen  die  een  uit  een  misdrijf  verkregen   vermogensvoordeel  schijnen  uit  te  maken  kunnen  in  beslag  genomen   worden  (Art.  35bis  Sv.)  

 

138  

JVD  

•

•

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Art.  35ter  Sv.    Criminele  vermogensvoordelen     B.  Zaken  die  in  beslag  kunnen  worden  genomen   o Alles  wat  kan  dienen  om  de  waarheid  aan  de  dag  te  brengen  (Art.  35  Sv.)     Bewijsstukken     o Alles  wat  kan  worden  verbeurd  verklaard    De  in  Art.  42  Sw.  bedoelde   zaken    Het  objectum  sceleris  (voorwerp  misdrijf)    Het  instrumentum  sceleris  (zaken  bestemd  tot  het  plegen  van  het   misdrijf)    Het  productum  sceleris  (zaken  die  uit  he  misdrijf  voortkomen)    De  vermogensvoordelen  (lucra  sceleris)    Ook  al  gaat  het  om  onroerende  goederen  (Art.  35bis  Sv.)   o De  vermogenvoordelen,  bedoeld  in  Art.  42,  3°,  43bis  en  quater  Sw.,  ook  al   worden  zij  niet  in  het  vermogen  van  de  veroordeelde  teruggevonden   (inbeslagneming  per  equivalent)  (Art.  35ter  Sv.)     C.  Kunnen  zaken  die  zich  bevinden  bij  een  derde  worden  in  beslag   genomen?    Krachtens  Art.  35ter  Sv.     D.  Zaken  die  niet  in  beslag  kunnen  worden  genomen   o Stukken  die  gedekt  zijn  door  het  beroepsgeheim  kunnen  in  principe  niet   het  voorwerp  uitmaken  van  inbeslagneming      Parallellisme  tussen  het  zwijgrecht  en  de  onschendbaarheid  van   de  aan  de  geheimhouder  toevertrouwde  stukken   • Bv.  Geen  inbeslagneming  van  correspondentie  tussen  de   verdachte  en  zijn  advocaat   • Het  vermoeden  van  onschuld  is  geschonden  als  de  rechter   de  briefwisseling  tussen  de  advocaat  en  de  beklaagde  als   bewijs  gebruikt   o De  bescherming  van  de  stukken  die  gedekt  zijn  door  het  beroepsgeheim   geldt  echter  niet  ten  aanzien  van  de  verdacht    De  stukken  die  betrekking   hebben  op  een  misdrijf  waarvan  degene  die  het  beroepsgeheim  inroept,   zelf  wordt  verdacht     E.  Beheer  van  in  beslag  genomen  goederen   o Centraal  orgaan  voor  de  Inbeslagneming  en  de  Verbeurdverklaring   (COIV)      Beheren  van  de  in  beslag  genomen  goederen    Men  kan  nu  ook  financieel  voordeel  uit  ene  misdrijf  in  beslag   nemen    Hoe  meer  in  beslag    Hoe  meer  beheren   o Waardevast  beheer    Vermogensvoordelen  in  beslag  genomen  door  procureur  of   onderzoeksrechter  Hij  is  verantwoordelijk  voor  het  waardevast   beheer  van  de  in  beslag  genomen  goederen    Beheren  als  een   goede  huisvader   o Beheer  inbeslaggenomen  geldsommen  (aandelen)    Art.  10,  12  Wet  23  maart  2003    

139  

JVD   •

 

Strafprocesrecht  

F.  Inbeslagneming  van  onroerende  goederen   o Mogelijk  sinds  een  aantal  jaren    De  eigenaar  zal  er  niet  meer  over   kunnen  beschikken  

  §18.  Databeslag  en  netwerkzoeking     • Soort  huiszoeking  in  een  elektronische  omgeving   • A.  Databeslag  (Art.  39bis  Sv.)   o Procureur  des  Konings  (of  de  onderzoeksrechter  (Art.  88ter  Sv.))   o Het  kopiëren,  ontoegankelijk  maken  en  verwijderen  van  deze  gegevens   kan  volgens  de  traditionele  procedure  betreffende  inbeslagneming   wanneer  dit  gepaard  gaat  met  de  inbeslagneming  van  de  materiële  drager   van  de  gegevens     • B.  Netwerkzoeking  (Art.  88ter  Sv.)   o Onderzoeksrechter    Rechterlijk  bevel  vereist   o Via  mini-­‐instructie  ook  mogelijk  binnen  een  opsporingsonderzoek   o Verdergaand     • C.  Medewerkingsplicht  van  particulieren  (Art.  88quater  Sv.)     §19.  Uitgestelde  tussenkomst,  gecontroleerde  aflevering  en  gecontroleerde   doorlevering     • A.  Uitgestelde  tussenkomst  (Art.  40bis  Sv.)   o =  Bewaakte  aflevering   o De  politiediensten  volgen  het  vervoer  van  de  gecontroleerde  goederen   o (Moedwillig  uitgesteld  tot  een  later  moment    Bv.  Bij  drugstrafiek)     • B.  gecontroleerde  aflevering  en  doorlevering   o Enkel  wanneer  aan  de  algemene  voorwaarden  voor  infiltratie  is  voldaan     o Gecontroleerde  aflevering      Illegale  transporten  van  goederen  of  personen,  waarvan  de   politiediensten  op  de  hoogte  zijn  en  die  door  de  politie  zelf  of  met   hulp  van  de  politie  worden  afgeleverd      Politie  als  soort  koerierdienst  bij  het  vervoer  van  de  verboden   goederen     o Gecontroleerde  doorlevering      Zonder  politionele  tussenkomst  op  de  eindbestemming    De  goederen  worden  “doorgelaten”  (niet  in  beslag  genomen)  en   worden  na  de  levering  verder  opgevolgd   • Onder  vuur    De  Nederlandse  Commissie  Van  Traa     Risico  dat  schadelijke  goederen  (drugs,  wapens)  toch  op  de   markt  geraken  doordat  ze  in  de  loop  van  de  opvolging  van   het  transport  uit  het  oog  worden  verloren      

 

140  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§20.  Schending  briefgeheim     • A.  Het  onderscheppen  van  post  (Art.  46ter  Sv.)   o Onderscheppen  en  in  beslag  nemen   o De  dwangmaatregel  geldt  enkel  voor  brieven  die  de  geadresseerde  nog   niet  hebben  bereikt.  Na  ontvangst  van  de  brief  kan  de  brief  in  beslag   worden  genomen  tijdens  een  huiszoeking     o E-­‐mail  valt  niet  onder  deze  definitie  van  ‘post’    Het  onderscheppen  van   email  kan  dus  niet  op  grond  van  Art.  46ter  Sv.  worden  gesteund     • B.  Lezen  van  post  (Art.  88sexies  Sv.)   o Enkel  na  machtiging  van  de  onderzoeksrechter    Niet  door  de  procureur,  tenzij  bij  betrapping  op  heterdaad   o Ook  mini-­‐instructie  mogelijk    Kan  dus  ook  binnen  kader  van   opsporingsonderzoek     §21.  Identificatie  telefoonnummers  en  opsporen  &  lokaliseren  van   telecommunicatie     • A.  Algemeen  kader   o Art.  46bis  Sv.    identificatie  telefoonnummers   o Art.  88bis  Sv.    Opsporen  en  lokaliseren  van  privé(tele)communicaties   o Art.  90ter  e.v.  Sv.    Afluistering  van  telefoongesprekken     • B.  Identificatie  van  telefoonnummers   o Art.  46bis  is  ruim  geformuleerd  en  kan  dus  ook  worden  toegepast  ter   identificatie  van  Bv.  het  IP-­‐adres  waarmee  iemand  verbinding  maakt  met   internet   o Geen  betrapping  op  heterdaad  nodig   o Bij  uiterst  dringende  noodzakelijkheid    Zelfs  door  een  officier  van   gerechtelijke  politie,  na  mondelinge  en  voorafgaande  instemming  van  de   procureur  (Art.  46bis  §1,  laatste  al.  Sv.)     • C.  Opsporen  of  lokaliseren  van  telecommunicatie   o Bevel  van  de  onderzoeksrechter  vereist  (Art.  88bis  Sv.)    (1)  De  opsporing  van  oproepgegevens  van  de   telecommunicatiemiddelen  van  waaruit  of  waarnaar  bepaalde   oproepen  worden  of  werden  gedaan    (2)  De  lokalisering  van  oorsprong  of  bestemming  van  de   telecommunicatie  (GSM)   o Bij  betrapping  op  heterdaad  kan  de  procureur  des  Konings  deze  maatregel   bevelen,  op  voorwaarde  echter  dat  de  maatregel  binnen  de  24uur  wordt   bevestigd  door  de  onderzoeksrechter    Heterdaadbevoegdheden  zijn  hier  dus  beperkt  in  de  tijd    na   24uur  moet  de  onderzoeksrechter  “overnemen”  en  wordt  de   procedure  van  het  gerechtelijk  onderzoek  gevolgd  (het  moet   hierbij  gaan  om  feiten  opgesomd  in  Art.  90ter  Sv.)    

 

141  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o Deze  maatregel  kan  ook  bij  wijze  van  mini-­‐instructie  worden  gevorderd   (Ook  bij  opsporingsonderzoek  dus)    Het  bevelschrift  moet  gemotiveerd   zijn     o Voor  de  retro-­‐opvraging  (gesprekken  in  het  verleden)  geldt  geen   beperking  in  de  tijd  (en  het  bevelschrift  hoeft  dan  ook  niet  bijzonder  met   redenen  te  worden  omkleed)    Uiteraard  wel  nog  steeds  een  beschikking   van  de  onderzoeksrechter  nodig     o Buiten  de  ontdekking  op  heterdaad  is  de  procureur  bevoegd  om  een  lijst   op  te  vragen  van  kwaadwillige  oproepen,  al  dan  niet  met   zendmastbepaling  (Art.  88bis  §1  Sv.)    Deze  aparte  bevoegdheid  geldt   voor  ‘telefonische  stalking’  zoals  gedefinieerd  in  Art.  145§3  en  145§3bis   Wet  13  juni  2005  betreffende  de  elektronische  communicatie    In  dit  geval  moet  de  onderzoeksrechter  niet  worden  ingeschakeld   ter  bevestiging  van  de  opdracht  tot  registratie  of  lokalisatie  van   telecommunicatie  (Art.  88bis  §1  Sv.)     o Alvorens  toepassing  wordt  gemaakt  van  een  registratie  of  lokalisatie  van   telefoongesprekken  zal  rekening  moeten  worden  gehouden  met  de   geschatte  kostprijs  van  de  maatregel  (Zeer  duur!)     §22.  Afluisteren  van  privé(tele)communicatie     • A.  Situering   o Art.  90ter  §1  Sv.     o Da  procureur  des  Konings  kan,  in  geval  van  betrapping  op  heterdaad,  de   maatregel  bevelen     • B.  Beschermde  communicaties   o Privé(tele)communicaties    Het  is  ruimer  dan  gewoon  “afluisteren  van  telefoongesprekken”.     Art.  90ter  is  ruimer   • Ook  elektronische  communicaties  zoals  e-­‐mail  en  voicemail    De  onderzoeksrechter  kan  deze  communicaties  “afluisteren,  er   kennis  van  nemen  en  opnemen”    In  dezelfde  beschikking  mag  de  onderzoeksrechter  de   tapmaatregel  opleggen  voor  verschillende  middelen  van   telecommunicatie  (GSM,e-­‐mail,…)   o Direct  afgeluisterde  communicaties    Art.  90ter  §1  al.  2  Sv.     o E-­mail?    Belangrijke  beperking    Deze  communicaties  zijn  slechts   beschermd  tijdens  de  overbrenging  ervan,  niet  ervoor  en  niet  erna      Email-­‐berichten,  voicemailberichten,  SMS  zijn  niet  beschermd   wanneer  zij  opgeslagen  zijn  in  een  postbus,  vooraleer  ze  door  de   gebruiker  worden  opgevraagd  

 

142  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

  Enkel  de  transmissiefase  is  beschermd      E-­‐mail  valt  evenmin  onder  de  bescherming  van  het  briefgeheim   omdat  e-­‐mailberichten  niet  als  “post”  kunne  worden  beschouwd     C.  Grondvoorwaarden  (Art.  90ter  Sv.)   o Het  feit  moet  in  aanmerking  komen  voor  afluistering,  het  feit  moet  al   gepleegd  zin  en  de  overige  middelen  van  onderzoek  mogen  niet  volstaan   om  de  waarheid  aan  de  dag  te  brengen     o Proportionaliteit    Het  moet  gaan  om  ernstige  feiten    limitatief  opgesomd  in  Art.   90ter  §2      Nadeel:  lijst  moet  telkens  worden  aangevuld  wanneer  er  een  nieuw   misdrijf  (in  de  mode)  is     o Subsidiariteit    Enkel  toegelaten  voor  zover  e  overige  middelen  van  onderzoek  niet   volstaan  om  de  waarheid  aan  het  licht  te  brengen.  De  wet  bepaalt   echter  niet  hoe  de  schending  van  deze  regel  moet  worden   gesanctioneerd     o Enkel  reactief:  het  feit  moet  al  gepleegd  zijn    Kan  niet  proactief      Een  betrappingstelefoontap  is  niet  toegelaten    Het  is  niet  vereist  dat  het  misdrijf  voltooid  is:  Ook  in  gepoogde   vorm  zijn  de  misdaden,  opgesomd  in  Art.  90ter  §2  Sv.  vatbaar  voor   afluistering  (Art.  90ter  §3  Sv.)     o Geen  mini-­instructie    Een  telefoontap  kan  nooit  bij  wijze  van  mini-­‐instructie  worden   bevolen:  Art.  90ter  Sv.  is  een  van  de  artikelen  waarop  Art.   28septies  Sv.  niet  toepasselijk  is,  samen  met  de  huiszoeking,  het   volledig  anoniem  getuigenverhoor,  het  aanhoudingsbevel,  de   inkijkoperatie  en  de  observatie  met  technische  hulpmiddelen  in   een  woning     D.  Personen,  zaken  en  plaatsen  die  het  voorwerp  van  een   afluistermaatregel  kunnen  uitmaken  (Art.  90ter  §1  al.  3  Sv.)   o Omdat  telefoontap  ernstige  aanwijzingen  van  een  al  gepleegd  strafbaar   feit  veronderstelt,  gaat  het  noodzakelijk  om  een  inverdenkinggestelde   verdachte  (Art.  61bis  Sv.)     E.  Vormvoorwaarden  (Art.  90quater  Sv.)   o Voorafgaande  machtiging  van  de  onderzoeksrechter    Verleend  bij  een   met  redenen  omkleed  bevel  dat  aan  de  procureur  des  Konings  wordt   medegedeeld    Hierin  bepaalde  vermeldingen  die  op  straffe  van   nietigheid  zijn  voorgeschreven   

•

•

•

 

143  

JVD   •

•

•

 

Strafprocesrecht  

F.  Duur  van  de  maatregel   o Maximaal  1  maand,  te  rekenen  van  het  bevel  van  de  onderzoeksrechter   (Art.  90quater  §1,  4°  Sv.)   o Verlengen,  telkens  voor  1  maand,  met  een  maximum  van  6  maanden  (Art.   90quinquies  Sv.)     G.  Afluistering  en  het  beroepsgeheim   o Art.  90sexies  al.  3  Sv.   o In  principe  kan  geen  afluistering  bevolen  worden  ten  aanzien  van   personen  die  gehouden  zijn  door  het  beroepsgeheim,  tenzij  de  betrokkene   zelf  verdacht  wordt   o Ar.  90octies  al.  1  Sv.   o Net  zoals  ten  aanzien  van  de  huiszoeking  en  de  inbeslagneming  bij   personen  die  gehouden  zijn  door  het  beroepsgeheim  is  ook  voor  het   afluisteren  van  gesprekken  ten  aanzien  van  advocaten  en  artsen  in  een   speciale  procedure  voorzien    Art.  90octies  al.  2  Sv.   o Een  gelijkaardige  bescherming  voor  de  afluistering  van   telefoongesprekken  van  parlementsleden     H.  Praktische  uitvoering  van  de  maatregel   o Enkel  door  officieren  van  de  gerechtelijke  politie  (Art.  90quater  §3  Sv.)   o Toevoeging  aan  het  strafdossier  (Art.  90sexies  al.  4  Sv.)   o Opname  van  de  afgeluisterde  communicatie    Art.  90septies  al.  1  Sv.    Vroeger  moesten  de  opnamen  integraal  worden  overgeschreven  en   eventueel  vertaald    Nu  enkel  selectie  relevante  gegevens  (Art.  90sexies  al.  1  Sv.)    De  rechter  beoordeelt  welke  inlichtingen,  communicatie  of   telecommunicatie  die  door  middel  van  de  afluistering  werden   opgevangen  nuttig  zijn  voor  het  onderzoek  (eventueel  bijkomende   overschrijvingen)     o Kennisgeving  van  de  maatregel  aan  de  betrokkene    Telefoontap  niet  enkel  ten  aanzien  van  verdachten,  maar  kan  ook   bij  derden  worden  geplaatst    Art.  90novies  Sv.  

  §23.  Bijzondere  opsporingsmethoden     • A.  Algemeen   o Art.  47ter  –  undecies  Sv.   o Ze  kunnen  binnen  het  opsporingsonderzoek  worden  toegepast.  In   sommige  gevallen  is  een  machtiging  van  de  onderzoeksrechter  vereist      Plaatsing  van  bespiedingsapparatuur  in  een  woning    Observaties,  infiltraties  en  inkijkoperaties  die  betrekking  hebben   op  artsen  en  advocaten    Een  mini-­‐instructie  kan  hierbij  niet  worden  toegepast    Deze   maatregelen  zijn  te  ingrijpend  

 

144  

JVD  

•

•

•

 

 

Strafprocesrecht  

o Ook  in  het  raam  van  een  gerechtelijk  onderzoek    Machtigingen  van  de   onderzoeksrechter  worden,  in  afwijking  van  Art.  56  §1  al.3  Sv.,  door  de   procureur  des  Konings  ten  uitvoer  gelegd  (Art.  56bis  al.  1,  Art.  47sexies  §7   en  Art.  47octies  §7  Sv.)     B.  Stelselmatige  observatie   o Observatie    Art.  47sexies  §1  Sv.   o Een  gewone  observatie  is  geen  bijzondere  opsporingsmethode   o Een  stelselmatige  observatie  is  dit  wel!     o Subsidiariteit    Art.  47sexies  §2  Sv.   o Proportionaliteit      Een  “gewone”  observatie  kan  voor  alle  misdrijven  en  er  zijn  geen   bijzondere  voorwaarden  of  machtigingen    Een  observatie  met  technische  hulpmiddelen   • Art.  47sexies  §2,  al.  2  Sv.   • Proactief  onderzoek    Voorwaarden  van  Art.  28bis  §2  Sv.   moeten  vervuld  zijn    Enkel  voor  feiten  bedoeld  in  Art.   324bis  Sw.  en  90ter  Sv.     o Art.  47sexies  §3  Sv.    Machtiging  tot  observatie   o Art.  47septies  Sv.       C.  Infiltratie   o Art.  47octies  Sv.     o In  principe  kunnen  enkel  politieambtenaren  infiltraties  verrichten   o Subsidiariteit    Art.  47octies  §2  Sv.   o Proportionaliteit    Art.  47octies  §1  Sv.     o Ook  hier  is  een  schriftelijke  machtiging  van  de  procureur  des  Konings   vereist   o Art.  47octies  §3  Sv.     o Art.  47octies  §4  Sv.   o Provocatie  is  strikt  verboden  en  wordt  gesanctioneerd  met  de   onontvankelijheid  van  de  strafvordering  (Art.  30  VTSv.)     o Een  infiltratie  mag  in  beginsel  niet  langer  duren  dan  3  maanden  te   rekenen  van  de  machtiging  (Art.  47octies  §3,  5°  Sv.)   o Wijzigen,  aanvullen  of  verlengen  van  de  machtiging    Art.  47octies  §6  Sv.     D.  Gebruik  van  informanten   o Art.  47decies  Sv.   o Informant  ≠  Tipgever    De  tipgever  onderhoudt  zelf  geen  banden  met  het   criminele  milieu,  maar  wenst,  om  diverse  redenen,  vaak  anoniem  te   blijven   o Voorwaarde  is  dat  zijn  anonimiteit  gewaarborgd  blijft    De  informant   wordt  normaal  niet  opgevorderd  als  getuige  tijdens  het  strafproces   o Geen  bijzondere  voorwaarden  proportionaliteit  en  subsidiariteit    

145  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

o De  informantenwerking    In  tegenstelling  tot  de  observatie  en  de  infiltratie  stelt  de  wet  geen   bijzondere  voorwaarden  ten  aanzien  van  het  gebruik  van   informanten    De  proportionaliteits-­‐  en  subsidiariteitsvereiste   gelden  hier  niet    Nuttige  info,  maar  geen  hard  bewijs     §24.  Voorlopige  maatregelen  ten  aanzien  van  rechtspersonen   • Art.  91  Sv.       §25.  Beknopt  voorlichtingsrapport  en  maatschappelijke  enquête     • Art.  2  Probatiewet    Onderzoeksrechter  kan  een  beknopt  voorlichtingsrapport   of  een  maatschappelijke  enquête  bevelen,  ambtshalve  of  op  verzoek  van  de   verdachte     • Beknopt  voorlichtingsrapport  =  Sneller   • Maatschappelijke  enquête  =  Grondiger     • Ze  hebben  beide  betrekking  op  de  gedragingen  van  de  verdachte  en  zijn  milieu   • Ze  zijn  minder  gericht  op  de  waarheidsvinding    Ze  verzamelen  gegevens  die   van  nut  kunnen  zijn  voor  de  bepaling  van  een  aangepaste  straf  (Bv.  werkstraf),  de   opschorting  van  de  straf  of  een  straf  met  utstel     • In  assisenzaken    Steeds  een  moraliteitsverslag  over  de  achtergrond  en  de   persoonlijkheid  van  de  beschuldigde    

 

146  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Hoofdstuk  6:  Voorlopige  Hechtenis     §1.  Algemene  beginselen       • A.  Begrip   o De  voorlopige  hechtenis  =  De  vrijheidsberoving  van  een  verdachte  in  het   kader  van  een  onderzoek  in  strafzaken   o Aantasting  van  één  van  de  meest  fundamentele  grondrechten    Het  recht   op  de  eerbiediging  van  de  persoonlijke  vrijheid    Vandaar  schending  of  beperking  van  dit  recht  onderworpen  aan   zeer  strikte  voorwaarden     o Verschillende  soorten  vrijheidsberoving    Politiearrestatie  (max.  24u)    Vrijheidsberoving  op  grond  van  het  medebrengingsbevel      Vrijheidsberoving  op  grond  van  het  aanhoudingsbevel   • Uitgevaardigd  door  de  onderzoeksrechter   • Langere  vrijheidsberoving   • Voorlopige  hechtenis  slaagt  meestal  op  deze  vorm     • B.  Bronnen   o De  Grondwet      Art.  12  GW   o De  wet    Niet  in  het  wetboek  van  strafvordering,  maar  in  een  bijzondere  wet    De  voorlopige  hechteniswet      Speciale  regels  voor  militairen    Ook  minderjarigen  vallen  net  onder  de  gemeenrechtelijke  regels   inzake  voorlopige  hechtenis     o De  mensenrechten      Art.  5  EVRM    Recht  op  persoonlijke  vrijheid     • C.  Kenmerken   o De  voorlopige  hechtenis  is  steeds  uitzonderlijk    Kan  slechts  in  geval  van  volstrekte  noodzakelijkheid  voor  de   openbare  veiligheid  (Art.  16  VHW)    Macht  van  de  rechter  om  iemand  van  zijn  vrijheid  te  beroven  werd   door  de  jaren  stelselmatig  beperkt   • Motiveringsplicht  van  de  rechter  werd  steeds  aan  strengere   voorwaarden  onderworpen     o De  voorlopige  hechtenis  is  geen  straf    Zolang  er  geen  uitspraak  over  de  grond  van  de  zaak  is    Verdachte   wordt  vermoed  onschuldig  te  zijn    Wel    Aanrekening  van  de  voorlopige  hechtenis  op  de  definitieve   straf  (Art.  30  Sw.)    

147  

JVD  

•

 

Strafprocesrecht  

o De  voorlopige  hechtenis  is  geen  onderzoeksmaatregel    De  noodwendigheden  van  het  onderzoek  volstaan  niet  om  de   aanhouding  van  de  verdachte  te  rechtvaardigen    In  de  praktijk   vaak  met  de  voeten  getreden    Voorlopige  hechtenis  mag  niet  worden  gebruikt  als  dwangmiddel   om  iemand  tot  bekentenissen  aan  te  zetten     o De  voorlopige  hechtenis  is  steeds  voorlopig    Periodieke  controles  op  de  voorlopige  hechtenis  gedurende  het   heel  gerechtelijk  onderzoek    De  wet  bepaalt  geen  maximumduur    Duur  van  de  voorlopige   hechtenis  wordt  beperkt  door  de  redelijke  termijn     o De  voorlopige  hechtenis  kan  enkel  door  een  rechter  worden  bevolen    Art.  12  GW    De  verdachte  kan  door  de  procureur  des  Konings  en  zijn   hulpofficieren  worden  gearresteerd,  zowel  bij  betrapping  op   heterdaad  (Art.  12GW,  Art.  40  Sv.  en  Art.  1  VHW)  als  daarbuiten   (Art.  2  VHW)    Maar  deze  arrestatie  kan  nooit  langer  dan  24u   duren.  Het  bevel  tot  verdere  vrijheidsberoving  kan  enkel  door  de   onderzoeksrechter  worden  verleend     D.  De  voorlopige  hechtenis  en  andere  vrijheidsberovingstitels   o De  bestuurlijke  aanhouding    Niet  de  aanhouding  van  een  persoon  die  wordt  verdacht  van  een   misdrijf,  maar  een  louter  preventieve  vrijheidsberoving,  die  kan   worden  uitgevoerd  los  van  de  vraag  of  de  verdachte  een  misdrijf   heet  gepleegd    Geregeld  in  de  WPA    Art.  31  WPA    Aanhouding  in  4  gevallen   • Max.  12u     o De  kortstondige  vrijheidsbeneming  in  het  kader  van  een  fouillering      Art.  28  WPA   • Bestuurlijke  fouillering    Max.  1u  (Art.  28  §1,  4°  WPA)   • Gerechtelijke  fouillering    Max.  6u  (Art.  28  §2  WPA)     o De  aanhouding  op  grond  van  het  vattingsbevel    Wanneer  de  veroordeelde  zich,  na  het  definitief  worden  van  zijn   veroordeling,  niet  spontaan  aanmeldt  om  zijn  gevangenisstraf  uit   te  zitten,  dan  kan  tegen  hem  een  vattingsbevel  worden   uitgevaardigd    Dit  wordt  door  de  procureur  des  Konings   uitgevaardigd:  Hij  is  verantwoordelijk  voor  de  uitvoering  van  de   vonnissen  en  arresten      Personen  die  voorwaardelijk  in  vrijheid  werden  gesteld  of  werden   veroordeeld  met  uitstel  van  de  tenuitvoerlegging,  kunnen  bij  niet-­‐ naleving  van  de  voorwaarden  door  de  procureur  des  Konings   worden  opgesloten  

 

 

148  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§2.  Arrestatie  (Art.  1  en  2)     • A.  Begrip   o De  arrestatie  is  de  vrijheidsbeneming  die  aan  de  eigenlijke   vrijheidsberoving  door  de  onderzoeksrechter  voorafgaat.  Het  is  een   kortstondige  vrijheidsberoving  die  niet  langer  mag  duren  dan  24u  en  die   tot  doel  heeft  de  verdachte  ter  beschikking  van  de  rechterlijke  overheid   (de  procureur  des  Konings  of  de  onderzoeksrechter)  te  stellen    Vaak  de  term    “aanhouding  ter  voorgeleiding”     o Personen  bevoegd  tot  arrestatie    De  politie  kan  een  verdachte  enkel  aanhouden  bij  betrapping  op   heterdaad  (Art.  1  VHW)    Buiten  heterdaad  kan  enkel  dor  procureur  des  Konings  beslissen   de  verdachte  te  arresteren  (Art.  2  VHW)      Onderscheid  heterdaad  of  geen  heterdaad  is  dus  essentieel!      Ook  particulieren  hebben  in  geval  van  betrapping  op  heterdaad  het   recht  de  verdachte  aan  te  houden  (Art.  1,  3°  VHW)      Schending  van  deze  voorschriften  kan  een  misdrijf  opleveren  (Art.   147  resp.  434  Sw.)     o Misdrijven  vatbaar  voor  arrestatie    Niet  uitdrukkelijk  in  de  wet    Afgeleid    Mogelijk  voor  alle  misdaden  en  wanbedrijven  (  De   drempel  van  min.  1  jaar  gevangenisstraf,  die  normaal  gesteld  is   voor  een  aanhoudingsbevel  van  de  onderzoeksrechter  geldt  hier   dus  niet)     o Rechten  van  de  gearresteerde    Vanaf  1  januari  2012    Fundamenteel  gewijzigde  regeling     Bijkomende  waarborgen  voor  de  gearresteerde    Recht  op  bijstand  van  een  advocaat   • Art.  2bis  VHW    Heel  artikel  bekijken!   • Voorafgaand  vertrouwelijk  overleg   o Verdachte  kan  afstand  doen   • Bijstand  tijdens  het  verhoor   o Art.  2bis  §2  VHW   • Mogelijke  beperkingen  van  deze  rechten   o Art.  2bis  §5  VHW    Inlichting  vertrouwenspersoon   • Art.  2bis  §3  VHW    Recht  op  medische  bijstand   • Art.  2bis  §4  VHW          

 

149  

JVD   •

                   

 

 

Strafprocesrecht  

B.  De  termijn  van  24  uur   o Belgische  wet  is  preciezer  dan  EVRM    max.  24u    Sinds  de  Salduzwet   kan  deze  termijn  worden  verlengd  met  24u     o Oorspronkelijke  termijn      Betrapping  op  heterdaad    Art.  1,  2°  en  3°  VHW    Buiten  heterdaad    Art.  2,5°  VHW      Bij  onzekerheid  over  de  berekening  van  de  termijn  in  geval  van   samenloop  tussen  een  gerechtelijke  en  een  bestuurlijke   aanhouding    Max.  24u  (Art.  32  WPA)      Vermelding  juiste  uur    Art.  1,6°  en  Art.  2,4°  VHW      Niet  noodzakelijk  dat  de  persoon  altijd  gedurende  24u  van  zijn   vrijheid  wordt  beroofd    Vrijgelaten  zodra  de  maatregel  niet   langer  noodzakelijk  is  (Art.  2,  5°  VHW)      Om  een  persoon  langer  dan  24u  van  zijn  vrijheid  te  kunnen   beroven  is  een  rechterlijk  bevel  nodig:   • Een  bevel  tot  medebrenging  (Art.  3-­‐15  VHW)   • Een  aanhoudingsbevel  (Art.  16-­‐34  VHW)     •   Een  verdachte  kan  dus  nooit  langer  dan  48u  van  zijn   vrijheid  worden  beroofd  alvorens  onder  aanhoudingsbevel   te  worden  geplaatst   o Binnen  de  24u  moet  er  een  rechterlijk  bevel  zijn,   minstens  een  medebrengingsbevel   o Als  er  een  medebrengingsbevel  is,  dan  beschikt  de   rechter  over  nog  een  bijkomende  termijn  van  24u  na   de  betekening  van  dit  bevel  om  het   aanhoudingsbevel  te  verlenen,  maar  aan  de   grondwettelijke  eis  van  een  rechterlijk  bevel  binnen   de  24u  is  dan  voldaan      Sanctie  niet-­‐naleving    Art.  18  §1  in  fine  VHW     o Bevel  tot  verlenging    Art.  15bis  VHW  

150  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§3.  Bevel  tot  medebrenging  (Art.  3  en  4)     • Het  medebrengingsbevel  is  een  met  redenen  omkleed  bevel  van  de   onderzoeksrechter  dat  tot  doel  heeft  een  niet  spontaan  verschijnende  getuige  of   verdachte  met  dwang  voor  zich  te  laten  brengen  met  het  oog  op  een   ondervraging  (Art.  3-­‐5  VHW)   • Art.  5  VHW   • Art.  12  VHW   • Art.  8  VHW   • Art.  15  VHW     • Het  medebrengingsbevel  kan  ook  door  de  vonnisrechter  worden  uitgevaardigd.   Deze  mogelijkheid  bestaat  wanneer  de  vonnisrechter  de  persoonlijke   verschijning  van  de  beklaagde  heeft  bevolen,  en  deze  laatste  geen  gevolg  aan  dit   bevel  to  verschijning  heeft  gegeven  (Art.  152  §2  en  Art.  185  §2  Sv.)     §4.  Aanhoudingsbevel  (Art.  16)     • Een  aanhoudingsbevel  kan  enkel  tegen  de  verdachte  worden  uitgevaardigd  en   slechts  voor  zover  het  volstrekt  noodzakelijk  is   o Strikte  grond-­‐  en  vormvoorwaarden   o Voorwerp  van  rechterlijk  toezicht  dat  periodiek  wordt  herhaald     • A.  Grondvoorwaarden   o Er  moeten  ernstige  schuldaanwijzingen  zijn    Hangt  samen  met  het  uitzonderlijke  karakter  van  de  voorlopige   hechtenis    De  onderzoeksrechter  mag  zijn  beslissing  steunen  op  feiten  die  niet   in  de  tenlastelegging  vermeld  zijn  maar  waarvan  in  het  dossier   melding  is  gemaakt    Wel  is  vereist  dat  het  aanhoudingsbevel  steunt  op  wettig  verkregen   bewijsmateriaal        Impliceert  dus  dat  het  misdrijf  al  gepleegd  moet  zijn   • Enkel  verdachten  in  voorlopige  hechtenis   • Geen  getuigen   • Aanhoudingsbevel  veronderstelt  ernstige  aanwijzingen  van   schuld    Het  gaat  noodzakelijk  om  een   inverdenkinggestelde  verdachte  (Art.  61bis  Sv.)     o Het  feit  moet  strafbaar  zijn  met  een  gevangenisstraf  van  1  jaar  of   meer    Minimumgraad  aan  zwaarwichtigheid  van  het  misdrijf  om  vatbaar   te  zijn  voor  de  voorlopige  hechtenis              

 

151  

JVD  

•

 

 

Strafprocesrecht  

o De  aanhouding  moet  volstrekt  noodzakelijk  zijn  en  de  wettelijke   redenen  voor  de  verlening  van  een  aanhoudingsbevel  moeten   aanwezig  zijn    Ingeval  van  volstrekte  noodzakelijkheid  voor  de  openbare   veiligheid  (Art.  16  §1  VHW)    Een  onderscheid  wordt  gemaakt  naargelang  de  ernst  van  de  feiten   waarvoor  het  aanhoudingsbevel  wordt  afgeleverd   • Straf  die  de  15  jaar  opsluiting  te  boven  gaat   o Volstrekte  noodzakelijkheid  voor  de  openbare   veiligheid  volstaat   • Straf  die  de  15  jaar  opsluiting  niet  te  boven  gaat   o Bijkomende  voorwaarde  in  Art.  16  §1,  al.  3  VHW    Recidivegevaar    Vluchtgevaar    Verduisteringsgevaar    Collusiegevaar      De  motiveringsplicht  is  één  van  de  vormvoorwaarden  voor  de   voorlopige  hechtenis     B.  Vormvoorwaarden   o De  ondervraging  door  de  onderzoeksrechter    Art.  16  §2  VHW    Doel  van  de  ondervraging  is  na  te  gaan  of  de  “volstrekte   noodzakelijkheid  voor  de  openbare  veiligheid”  in  het    voorliggende   geval  wel  degelijk  aanwezig  is.  Op  grond  hiervan  zal  hij  het   aanhoudingsbevel  kunnen  motiveren    De  wet  bepaalt  nu  expliciet  dat,  bij  ontstentenis  van  deze   ondervraging,  de  inverdenkinggestelde  in  vrijheid  moet  worden   gesteld,  tenzij  de  ondervraging  wegens  overmacht  onmogelijk  is      Hoe  kan  dit  niet  delegeren,  hij  moet  de  ondervraging   persoonlijk  verrichten      Art.  16  §7  VHW    Art.  18  §2  VHW    Automatisch  kopie  van  het  PV  van  verhoor      Art.  34  VHW    Aanhoudingsbevel  bij  verstek    Ondervraging  pas   wanneer  de  verdachte  kan  worden  aangetroffen  en  voorgeleid     o Het  aanhoudingsbevel  moet  gemotiveerd  zijn    Basis    Art.  12  GW  en  Art.  16  §5  VHW      Ratio  legis  van  de  motiveringsplicht   • Willekeur  van  de  onderzoeksrechter  tegengaan   • Vroeger  enkel  formele  motivering    Veranderd  in  1973     De  onderzoeksrechters  ertoe  verplichten  om  de  voorlopige   hechtenis  slechts  in  geval  van  absolute  noodzaak  toe  te   staan    Motivering  op  concrete  wijze    In  1990  is  de   motiveringsplicht  nog  verder  verscherpt  

152  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Inhoud  motiveringsplicht  (Art.  16  §5)   • Bijkomend  bij  wat  in  §  5  staat   o Feiten  bestraft  met  meer  dan  15  jaar  opsluiting    De   rechter  moet  de  omstandigheden  vermelden  die  de   aanhouding,  in  het  concrete  geval,  volstrekt   noodzakelijk  maken   o Feiten  bestraft  met  minder  dan  15  jaar  maar  aan  de   toepassingsdrempel  van  1  jaar  voldoen    De  rechter   moet  bovendien  zeggen  waarome  er,  in  het  concrete   geval,  recidivegevaar,  vluchtgevaar,   verduisteringsgevaar  of  collusiegevaar  bestaat   • Art.  16  §  6  VHW   • Er  wordt  ook  melding  gemaakt  van  de  verplichte   voorafgaandelijk  ondervraging  van  de  verdachte     o Het  aanhoudingsbevel  moet  binnen  de  24uur  aan  de  verdachte   worden  betekend    De  termijn  van  24  uur   • Art.  18  §1  VHW   • Nieuwe  regeling  vanaf  1  januari  2012    de   onderzoeksrechter  kan  de  termijn  van  24u  verlengen  door   een  ‘bevel  tot  verlenging’    Art.  15bis  VHW      De  betekening  van  het  aanhoudingsbevel   • Art.  18  §1,  al.  2  en  3  VHW   • Art.  18  §2  VHW   

  §5.  Verbod  van  vrij  verkeer  (Art.  20  al.  2)     • =  Op  secreet  stelling  =  Een  maatregel  van  de  onderzoeksrechter  waardoor  de   verdachte  gedurende  3  dagen  het  recht  op  contact  met  derden  wordt  ontzegd   • Ten  aanzien  van  de  raadsman  kan  geen  weigering  van  vrij  verkeer  worden   bevolen     • Het  verbod  van  vrij  verkeer  geldt  in  personam,  niet  in  rem    Indien  tegen  een   zelfde  verdachte  2  verschillende  aanhoudingsbevelen  werden  uitgevaardigd,  het   verbod  van  vrij  verkeer  slechts  éénmaal  kan  worden  opgelegd     • Art.  20  §3    Andere  beperkingen  van  contact  die  de  onderzoeksrechter  kan   opleggen     §6.  Opheffing  aanhoudingsbevel  (Art.  25)     • Ook  handlichting  genoemd   • Met  redenen  omkleed          

 

153  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§7.  Aanhoudingsbevel  ten  aanzien  van  een  in  vrijheid  gelaten  of  gestelde   verdachte   • Art.  28  VHW     • Art.  38  §2  VHW    Bv.  Voorwaarden  niet  naleven,  de  borgsom  niet  betalen     §8.  Rechterlijk  toezicht  op  de  voorlopige  hechtenis     • A.  Art.  5  EVRM   o Krachtens  Art.  5(4)  EVRM  heeft  eenieder  die  door  arrestatie  of   gevangenhouding  van  zijn  vrijheid  beroofd  is,  het  recht  de  rechtmatigheid   van  deze  vrijheidsberoving  door  een  rechter  te  laten  beoordelen    Zowel  wettelijkheid  als  opportuniteit     o Een  belangrijke  “stok  achter  de  deur”  is  nu  dat  in  alle  gevallen  de  niet-­‐ naleving  van  de  wettelijke  termijnen  wordt  gesanctioneerd  met  de   vrijlating  van  de  verdachte     o Toetsing  van  de  rechtmatigheid  van  het  aanhoudingsbevel     minimumvereisten    Een  zekere  mate  van  “gelijkheid  der  wapens”  tussen  OM  en   verdediging     o Er  wordt  niet  vereist  dat  de  toetsing  ambtshalve  gebeurt    Ze  staat  open   op  verzoek  van  de  voorlopig  gehechte  persoon     • B.  Rechtsmiddelen  tegen  het  aanhoudingsbevel   o Tegen  het  aanhoudingsbevel  zelf    Geen  hoger  beroep    Noch  door  de  verdachte,  noch  door  het  OM     • C.  Handhaving  van  het  aanhoudingsbevel  door  de  raadkamer   o De  onmogelijkheid  voor  de  verdachte  om  beroep  aan  te  tekenen  tegen  het   aanhoudingsbevel  wordt  gecompenseerd  door  de  automatische  controle   door  de  raadkamer,  die  ambtshalve,  zonder  dat  de  verdachte  het  moet   vragen,  plaatsvindt  binnen  de  5  dagen  na  de  verlening  van  het   aanhoudingsbevel.  Deze  ambtshalve  controle  wordt  vervolgens  periodiek   herhaald     o   Deze  controle  komt  overeen  door  wat  vereist  wordt  door  Art.  5  EVRM     Het  recht  op  rechterlijke  toetsing  van  de  rechtmatigheid  van  de   vrijheidsberoving  (wettigheid  en  opportuniteit)    België  gaat  hier  zelfs  verder  dan  het  EVRM  omdat  de  periodieke   controles  ambtshalve  plaatsvinden,  en  dus  niet  slechts  op  verzoek   van  de  aangehoudene  zelf            

 

154  

JVD  

         

 

 

Strafprocesrecht  

o Draagwijdte  van  de  controle      De  handhaving  van  het  aanhoudingsbevel  na  5  dagen  (Art.  21)   • Art.  21  §4  VHW    Wettigheid  en  opportuniteit  nagaan   • De  raadkamer  kan  hierbij  eventuele  nietigheden  herstellen:   zij  kan  het  aanhoudingsbevel  verbeteren,  aanvullen  of   wijzigen   o Niet  alle  nietigheden  kunnen  worden  hersteld   o Bv.  Een  aanhouding  die  steunt  op  een  onregelmatige   onderzoeksdaad  kan  niet  worden  hersteld     • In  geval  de  raadkamer  het  aanhoudingsbevel  handhaaft     Motiveren    Zie  Art.  21  §  5  VHW    De  periodieke  handhaving  door  de  raadkamer  (Art.  22)   • Art.  22  VHW    Van  maand  tot  maand   • Art.  22  al.  2  VHW    niet-­‐correctionaliseerbare  misdaden     Om  de  3  maanden     • Art.  22bis    Maandelijkse  gelegenheid  voor  de   aangehouden  verdachte  om  het  strafdossier  in  te  kijken  en   een  verzoekschrift  tot  voorlopige  invrijheidstelling  in  te   dienen     • De  termijn  van  handhaving  (1  maand  of  3  maanden)       • In  tegenstelling  tot  de  controle  na  5  dagen,  waarbij   eveneens  de  wettigheid  van  het  aanhoudingsbevel  wordt   nagegaan,  betreft  het  hier  een  zuivere   opportuniteitscontrole     • De  wet  voorziet  niet  in  een  maximumtermijn  voor  de   voorlopige  hechtenis   o Er  is  de  redelijke  termijn  van  Art.  5  EVRM     • De  wet  heeft  wel  een  alarmbelprocedure  ingevoerd  bij   langdurige  vrijheidsbenemingen    Art.  24  VHW      Controle  op  langdurige  voorlopige  hechtenissen   • Art.  136ter  Sv.   o Automatische  voor  correctionaliseerbare  misdaden   o Bij  niet-­‐correctionaliseerbare  misdaden  kan  de   controle  ook,  maar  dan  op  verzoek  van  de   inverdenkinggestelde  (Art.  136ter  §2  Sv.)     • De  opdracht  van  de  KI  is  tweevoudig    1e  en  2e  lid  van  §3  

155  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

De  inzage  in  het  strafdossier  en  samenvattende  ondervraging   • Art.  22  al.  4  VHW   • Het  inzagerecht  is  ruimer  dan  dat  van  de  niet-­‐aangehouden   inverdenkinggestelde  (Art.  61ter  Sv.)     • Samenvattende  ondervraging    Art.  22,  al.  3  VHW   o Geleid  door  de  onderzoeksrechter,  in  aanwezigheid   van  de  raadsman  van  de  verdachte  en  het  OM     o Als  de  onderzoeksrechter  deze  samenvattende   ondervraging  vergeet  te  organiseren    Dan  is  de   raadkamer  niet  verplicht  de  verdachte  in  vrijheid  te   stellen   o Procedure    Art.  23  VHW   • Achter  gesloten  deuren,  in  aanwezigheid  van  de  verdachte   en  zijn  advocaat    Dus  gedeeltelijk  tegensprekelijk   • Bij  langdurige  onderzoeken    Art.  24  VHW    Men  kan   vragen  om  openbare  terechtzitting   • Art.  23,  4°  VHW    Geeft  aan  de  procedure  een  contradictoir   karakter   o Over  de  motivering  van  het  aanhoudingsbevel  kan   een  debat  worden  gevoerd:  Betwisten  de  partijen  de   motivering  in  conclusies,  dan  is  de  raadkamer   verplicht  hierop  te  antwoorden     o Rechtsmiddelen    Hoger  beroep  (Art.  30)   • De  wet  voorziet  niet  in  een  nieuw  inzagerecht  in  het  dossier   voor  de  verdachte  tijdens  de  procedure  in  hoger  beroep  (dit   is  geen  schending  van  de  rechten  van  de  verdediging  als   intussen  geen  nieuwe  stukken  aan  het  dossier  zijn   toegevoegd)   • Wanneer  het  gaat  om  de  eerste  handhaving  van  het   aanhoudingsbevel  dient  de  KI  steeds  de  legaliteit  van  het   aanhoudingsbevel  te  beoordelen,  ook  al  heeft  alleen  het  OM   beroep  aangetekend      Cassatieberoep  (Art.  31)   • Wijkt  af  van  de  gemeenrechtelijke  regels  betreffende  de   voorziening  in  Cassatie  (Art.  416  Sv.)     • Cassatieberoep  tegen  een  onwettige  beslissing  tot   handhaving  kan  door  het  OM   • Cassatie  tegen  een  beschikking  tot  niet-­‐handhaving  kan  niet       

     

 

156  

JVD  

  

Strafprocesrecht  

Na  de  regeling  der  rechtspleging:  Het  verzoek  tot  voorlopige   invrijheidstelling   • Na  de  regeling  der  rechtspleging  vinden  er  geen  ambtshalve   (3)maandelijkse  controles  meer  plaats    De  verdachte   heeft  echter  steeds  de  mogelijkheid  om  zelf  te  vragen   voorlopig  in  vrijheid  gesteld  te  worden  door  middel  van  een   verzoek  tot  voorlopige  invrijheidstelling    Art.  27  §1  VHW   • Art.  27  §2  VHW    Ook  voor  wie  onmiddellijke  aanhouding   ter  terechtzitting  was  bevolen  of  bij  veroordeling  bij  verstek     • In  geval  de  vonnisrechter  het  verzoek  tot  voorlopige   invrijheidstelling  afwijst,  moet  de  afwijzende  beschikking   worden  betekend  binnen  een  termijn  van  24u     Miskenning  van  deze  termijn  leidt  echter  niet  tot   invrijheidstelling,  enkel  tot  het  opschuiven  van  de  termijn   van  hoger  beroep  

  §9.  Voorlopige  hechtenis  en  regeling  van  de  rechtspleging     • Art.  26  VHW  integraal  bekijken     • Bij  de  regeling  van  de  rechtspleging  kan  de  raadkamer  tegelijkertijd  beslissingen   treffen  over  de  voortzetting  van  de  voorlopige  hechtenis   • Vanaf  de  verwijzing  komt  er  een  eind  aan  de  periodieke  maandelijkse  controles   door  de  raadkamer    De  verdachte  kan  een  verzoekschrift  indienen  om  zijn   voorlopige  invrijheidstelling  te  bekomen    Om  die  reden  kan  hij  ook  geen   beroep  aantekenen  tegen  de  beschikking  waarbij  zijn  voorlopige  hechtenis  wordt   gehandhaafd  bij  de  regeling  van  de  rechtspleging     §10.  Onmiddellijke  aanhouding  ter  terechtzitting     • Wanneer  de  vonnisrechter  over  de  grond  van  de  zaak  heeft  beslist,  komt  er   normalerwijze  een  eind  aan  de  voorlopige  hechtenis,  zowel  bij  de  vrijspraak  als   bij  de  veroordeling  tot  een  vrijheidsstraf    Want  dan  berust  de   vrijheidsberoving  niet  langer  op  het  aanhoudingsbevel,  maar  op  het   veroordelend  vonnis     • Een  veroordelend  vonnis  kan  echter  slechts  worden  uitgevoerd  voor  zover  het  in   kracht  van  gewijsde  is  getreden      Invloed  van  het  aanwenden  van   rechtsmiddelen  ten  aanzien  van  de  beslissing  ten  gronde  op  de  vrijheidsberoving   van  de  beklaagde   o Art.  33  §1    Blijft  aangehouden  indien  de  uitgesproken   hoofdgevangenisstraf  hoger  is  dan  de  ondergane  hechtenis   o Art.  33  §2    Slechts  mogelijk  als  de  straf  beantwoordt  aan  de  algemene   drempelstraf  voor  voorlopige  hechtenis        

 

157  

JVD   •

• •

 

Strafprocesrecht  

Het  bevel  tot  onmiddellijke  aanhouding  kan  ook  bij  verstek  worden  uitgesproken     o Beklaagde  kan  dan  verzet  aantekenen  en  in  afwachting  van  een  nieuwe   uitsprak  ten  gronde,  in  vrijheid  worden  gesteld  als  de  vonnisrechter  het   verzet  bij  tussenvonnis  ontvankelijk  verklaart  of  ingaat  op  een  verzoek  tot   voorlopige  invrijheidstelling  (Art.  27  VHW)   o Na  de  uitspraak  op  verzet  kan  de  beklaagde  wel  opnieuw  worden   aangehouden  als  er  vluchtgevaar  bestaat  en  het  OM  dit  vordert  (Art.  33   VHW)   Zie  ook  Art.  33§2,  2e  lid  VHW     Onmiddellijke  aanhouding  ter  terechtzitting  kan  niet  ambtshalve  door  de   rechtbank  worden  bevolen    Slechts  op  vordering  van  het  OM,  na  een  apart   debat   Art.  33,  laatste  lid  VHW  

•   §11.  Alternatieven  voor  de  voorlopige  hechtenis     • A.  Vrijheid  en  invrijheidstelling  onder  voorwaarden   o Art.  35  VHW    Door  de  onderzoeksrechter,  ook  de  raadkamer  en  de  KI  en  zelfs   door  het  vonnisgerecht    Zelfde  voorwaarden  als  de  voorlopige  hechtenis   • Drempelstraf   • Volstrekte  noodzaak  voor  de  openbare  veiligheid,  …    Voor  3  maanden,  kan  worden  verlengd     o Voorwaarden  waaraan  de  vrijheid  of  invrijheidstelling  onder   voorwaarden  moet  voldoen      Art.  35  §2    Het  feit  moet  in  aanmerking  komen  voor  voorlopige  hechtenis  en   de  gronden  voor  de  verlening  van  een  aanhoudingsbevel  moeten   aanwezig  zijn    Zie  aanhoudingsbevel  (boven)      Paradox    Enerzijds  de  voorwaarde  dat  de  aanhouding   noodzakelijk  is  voor  de  openbare  veiligheid  om  dan  anderzijds  de   verdachte  vrij  te  laten  onder  voorwaarden     o Voorwaarden  die  kunnen  worden  opgelegd    Door  de  rechter  bepaald    Art.  35  §3  VHW   • Niet  volledig  vrij    Redenen  in  Art.  16  §1    De  opgelegde   voorwaarden  hebben  tot  doel  deze  risico’s  te  neutraliseren   (Art.  35  §3,  al.  2  VHW)    Wijziging,  opheffing,  verlenging    Art.  36  VHW      De  rechter  moet  in  het  kader  van  een  invrijheidstelling  onder   voorwaarden  de  voorwaarden  die  de  fundamentele  rechten  en   vrijheden  beperken,  bijzonder  motiveren   • Bovendien  geen  voorwaarden  in  strijd  met  supranationale   verdragen  met  rechtstreekse  werking,  de  grondwet,  de  

 

158  

JVD  

•

 

Strafprocesrecht  

nationale  wetten  of  de  algemene  rechtsbeginselen      Art.  35  §6  VHW    Begeleiding  of  behandeling     o Toezicht  op  de  naleving  van  de  voorwaarden    Politiediensten  of  justitieassistenten  van  de  Dienst  Justitiehuizen   van  de  FOD  Justitie    Art.  35§6  en  38§1  VHW    Gebrek  aan  infrastructuur  voor  het  toezicht  blijft  een  levensgroot   probleem      Bij  niet-­‐naleving  van  de  voorwaarden  kan  een  aanhoudingsbevel   worden  uitgevaardigd  krachtens  Art.  28  VHW   • Tijden  gerechtelijk  onderzoek    Door  de   onderzoeksrechter   • Na  het  beëindigen  van  het  gerechtelijk  onderzoek    Door   de  vonnisrechter     o Rechtsmiddelen    De  verdachte  kan  een  verzoekschrift  indienen  bij  de  raadkamer  om   de  voorwaarden  die  werden  opgelegd  door  de  onderzoeksrechter   geheel  of  gedeeltelijk  op  te  heffen    Tegen  de  beschikking  van  de   raadkamer  kan  hoger  beroep  worden  aangetekend     B.  Vrijheid  of  invrijheidstelling  met  borgsom   o Kan  in  alle  fasen  van  de  rechtspleging  worden  bevolen   o De  beslissing  kan  worden  genomen  door:    De  onderzoeksrechter  bij  de  verlenging  van  het  bevel  of  bij  de   latere  opheffing    De  raadkamer  of  de  KI  bij  de  handhaving  van  het  aanhoudingsbevel    De  vonnisgerechten  die  beslissen  over  de  onvrijheidstelling  van  de   beklaagde   o De  rechter  bepaalt  op  onaantastbare  wijze  het  bedrag  van  de  borgsom   o Art.  35  §4  VHW  integraal     o De  zekerheidstelling  waarborgt  de  verschijning  van  de  verdachte  bij  alle   proceshandelingen  war  dit  van  hem  wordt  gevorderd  alsook  de  uitvoering   van  de  vrijheidsstraf    De  zekerheidstelling  mag  dus  niet  worden   gebruikt  voor  de  betaling  van  de  burgerlijke  schadevergoeding  of  voor  de   uitvoering  van  patrimoniale  straffen     o De  voorlopige  invrijheidstelling  mits  betaling  van  een  borgsom  kan  enkel   worden  bevolen  voor  zover  de  voorwaarden  voor  de  verlening  van  het   aanhoudingsbevel  voorhanden  zijn    De  “volstrekte  noodzaak  voor  de   openbare  veiligheid”  moet  dus  aanwezig  zijn    Zelfde  paradox  zoals  bij  de  invrijheidstelling  onder  voorwaarden    

     

 

159  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

§12.  Onwerkzame  hechtenis     • Aparte  wet    P  273  in  Codex   o Gaat  verder  dan  het  EVRM      Niet  enkel  schadevergoeding  bij  een  onrechtmatige  hechtenis,   maar  ook  recht  op  een  vergoeding  bij  een  onwerkdadige  hechtenis     • A.  Onrechtmatige  hechtenis   o Bij  schending  van  Art.  5  EVRM    Vrijheidsberoving  die  in  strijd  met  de  Belgische  VHW  tot  stand   gekomen  is    Automatisch  strijdig  met  het  EVRM  en  geeft   daardoor  aanleiding  tot  een  schadevergoeding  (Art.  27  Wet   Onwerkzame  VH)     o Vordering  tot  schadevergoeding  volgens  de  gewone  regels  van  het   Aquiliaans  aansprakelijkheidsrecht    Voor  de  burgerlijke  rechtbanken   tegen  de  Belgische  Staat  in  de  persoon  van  de  minister  van  Justitie     • B.  Onwerkdadige  hechtenis   o Art.  28  Wet  Onwerkzame  VH   o Geen  echte  schadevergoeding    Een  vergoeding  die  naar  billijkheid   wordt  toegekend   o Niet  voor  de  burgerlijke  rechtbank    Maar  bij  verzoekschrift  aan  de   minister  van  Justitie     o Veroordeelden  die  met  succes  een  klacht  hebben  ingediend  in  Straatsburg   kunnen  een  vordering  tot  heropening  van  de  rechtspleging  instellen  bij   het  Hof  van  Cassatie  (Art.  442bis  Sv.)    Naargelang  van  de  uitkomst  van  deze  procedure  zouden   betrokkenen,  indien  zij  van  hun  vrijheid  beroofd  zijn  geweest,  zich   ook  kunnen  beroepen  op  de  artikelen  inzake  onwerkzame   hechtenis  (Art.  442septies  §5  Sv.)     §13.  Het  Europees  aanhoudingsbevel     • A.  Begrip   o Gerechtelijke  beslissing  genomen  door  de  bevoegde  rechterlijke  autoriteit   van  een  lidstaat  van  de  EU  (uitvaardigende  rechterlijke  autoriteit),  met   het  oog  op  de  aanhouding  en  de  overlevering  door  de  bevoegde   rechterlijke  autoriteit  van  een  andere  lidstaat  (uitvoerende  rechterlijke   autoriteit),  van  een  persoon  gezocht  met  het  oog  op  de  instelling  van  een   strafvervolging  of  de  tenuitvoerlegging  van  een  vrijheidsbenemende  straf   of  veiligheidsmaatregel   o Voorwerp    De  overdracht  van  een  verachte  of  veroordeelde  persoon   o Niet  tussen  de  staten  maar  rechtstreeks  tussen  gerechtelijke  autoriteiten          

 

160  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

•

B.  Bronnen   o Kaderbesluit  13  juni  2002    Omgezet  in  het  Belgische  recht  door  de  Wet   van  19  december  2003  betreffende  het  Europees  aanhoudingsbevel    In   werking  sinds  1  januari  2004    Uitlevering  tussen  staten  van  de  EU  afschaffen  en  vervangen  door   deze  regeling  van  rechtstreekse  overlevering  tussen  de   gerechtelijke  autoriteiten  

•

C.  Vormvoorwaarden  en  verband  met  het  feit  waarvoor  de  overlevering   wordt  gevraagd   o Drempelstraf:  12  maanden    Drempelstraf  van  minstens  12  maanden  in  de  wet  van  de   uitvaardigende  lidstaat    Vervolgingsoverlevering    Wanneer  reeds  een  straf  of  maatregel  is  opgelegd,  wegens   opgelegde  sancties  met  een  duur  van  minstens  4  maanden   o Dubbele  incriminatie    Principe   • Onder  het  Europees  aanhoudingsbevel  wordt  het  vereiste   van  dubbele  incrimiantie  principieel  afgeschaft   •   Het  volstaat  dus  dat  het  feit  waarvoor  uitlevering  wordt   gevraagd  strafbaar  is  naar  het  recht  van  de  uitvaardigende   lidstaat.  (Strafbaarheid  naar  het  recht  van  de   tenuitvoerleggende  staat  is  niet  vereist)    Uitzonderingen   • Staten  kunnen  ten  aanzien  van  bepaalde  misdrijven  de   vereiste  van  dubbele  incriminatie  behouden    België  heeft   hiervan  gebruik  gemaakt    Het  europees  aanhoudingsbevel   zal  worden  geweigerd  (verplichte  weigeringsgrond)  als  het   feit  waarop  het  bevel  betrekking  heeft  naar  Belgisch  recht   niet  strafbaar  is      32  misrijven  waarvoor  in  geen  geval  dubbele  incriminatie  kan   worden  ingeroepen   • Terrorisme   • Mensenhandel   • Corruptie   • Deelneming  aan  een  criminele  organisatie   • Opzettelijke  doodslag   • …    Definitie  van  de  32  misdrijven    Fiscale  misdrijven    Abortus  en  euthanasie     o Dubbele  jurisdictie  en  dubbele  verjaring?    Bevoegdheid  ratione  loci   • Overlevering  kan  worden  geweigerd  als  de  feiten  geheel  of   gedeeltelijk  zijn  gepleegd  op  het  Belgisch  grondgebied   • Ook  de  afwezigheid  van  dubbele  jurisdictie  is  een   facultatieve  grond  tot  weigering  van  de  tenuitvoerlegging  

 

 

 

161  

JVD  

 

Strafprocesrecht  

Verjaring  naar  het  recht  van  de  tenuitvoerleggende  staat   • De  “dubbele  verjaring”  is  beperkt  tot  feiten  die  binnen  de   rechtsmacht  van  de  uitvoerende  lidstaat  vallen     o Litispendentie  in  de  staat  van  tenuitvoerlegging    De  tenuitvoerlegging  kan  worden  geweigerd  ingeval  de  persoon  op   wie  het  Europees  aanhoudingsbevel  betrekking  heeft,  in  België   wordt  vervolgd  wegens  hetzelfde  feit  dat  aan  het  Europees   aanhoudingsbevel  ten  grondslag  ligt      Als  de  gezochte  persoon  terechtstaat  wegens  een  ander  feit  dan   datgene  waarvoor  het  Europees  aanhoudingsbevel  is   uitgevaardigd,  kan  de  overlevering  niet  worden  geweigerd,  maar   enkel  uitgesteld  of  voorwaardelijk  worden  toegestaan     o Politieke  misdrijven:  niet  langer  een  beletsel   

  •

•

 

D.  Voorwaarden  in  verband  met  de  gezochte  persoon   o Nationaliteit:  niet  langer  een  beletsel    Onderscheid   • Overlevering  met  het  oog  op  de  vervolging    Persoon  is  een   Belg  of  verblijft  in  België    Dan  kan  de  overlevering   afhankelijk  worden  gesteld  van  de  voorwaarde  dat  de   persoon,  na  te  zijn  berecht,  naar  België  wordt   teruggezonden  om  er  de  straf  of  veiligheidsmaatregel  te   ondergaan  die  tegen  hem  in  de  uitvaardigende  staat  is   uitgesproken   • Overlevering  met  het  oog  op  de  tenuitvoerlegging     Facultatieve  weigeringsgrond    Persoon  is  een  Belg  of   verblijft  in  België  en  de  bevoegde  Belgische  autoriteiten   verbinden  zich  ertoe  de  straf  of  veiligheidsmaatregel   overeenkomstig  de  Belgische  wet  ten  uitvoer  te  leggen     o Minderjarigen  worden  niet  overgeleverd    Als  criterium  geldt  de  leeftijdsgrens  voor  meerderjarigheid  volgens   het  recht  van  de  uitvoerende  staat     E.  Voorwaarden  in  verband  met  de  rechtsbedeling  in  de  verzoekende  staat   o Discriminatieclausule      o Respect  voor  mensenrechten    Probleemstelling   • Mensenrechten  als  dusdanig  kunnen  geen   uitleveringsbeletsel  meer  zijn  binnen  de  EU   • Recent  door  het  Hof  van  Justitie    In  geval  van  een   schending  van  een  fundamenteel  recht  van  verdediging   door  de  uitvaardigende  rechterlijke  autoriteit  zou  de   uitvoerende  rechterlijke  autoriteit  de  uitvoering  kunnen   weigeren  

162  

JVD  

  

  

•

•

 

Strafprocesrecht  

Weigeringsgrond  ‘fundamentele  rechten’  in  Wet  Europees   Aanhoudingsbevel   • Belgische  wet    Verplichte  weigeringsgrond  ingeval  er   ernstige  redenen  bestaan  om  te  denken  dat  de   tenuitvoerlegging  van  het  Europees  aanhoudingsbevel   afbreuk  zou  doen  aan  de  fundamentele  rechten  van  de   betrokken  persoon     Bijzondere  garantie  bij  tenuitvoerlegging  van   verstekvonnissen  

o De  doodstraf  en  de  levenslange  gevangenisstraf    Doodstraf    Afgeschaft  in  de  EU    Levenslang    Voorwaardelijke  uitlevering    De  tenuitvoerlegging   door  de  uitvoerende  staat  kan  afhankelijk  worden  gesteld  van  een   voorwaarde    De  voorwaarde  dat  in  het  rechtsstelsel  van  de   uitvaardigende  staat  de  mogelijkheid  tot  herziening  van  de   opgelegde  straf  bestaat,  de  toepassing  van  genademaatregelen  of   de  vroegtijdige  beëindiging  van  de  straf  in  het  raam  van  de   strafuitvoering   • Deze  mogelijkheid  werd  niet  overgenomen  in  de  Belgische   wet     F.  Andere  weigeringsgronden    2  verplichte  weigeringsgronden   o Amnestie   o Ne  bis  in  idem     G.  Procedure   o Gewone  procedure    Summiere  toetsing  van  het  verzoek  door  de  uitvoerende   rechterlijke  autoriteit,  waarbij  de  gezochte  persoon  wordt  gehoord    Verzoek  wordt  vertaald  in  de  officiële  taal  van  de  uitvoerende   lidstaat    Overlevering  is  een  louter  gerechtelijke  beslissing   • Terwijl  de  uitlevering  beslist  wordt  door  de  uitvoerende   macht    Soms  ook  politieke  overwegingen     o Procedure  in  geval  van  instemming    De  betrokken  persoon  kan  instemmen  met  zijn  overlevering    Ten   overstaan  van  de  procureur  des  Konings  en  in  het  bijzijn  van  een   advocaat    De  instemming  kan  in  elk  stadium  van  de  procedure  worden   gegeven    Wanneer  de  betrokkene  instemt,  betekent  dit  dat  hij  afziet  van  de   bescherming  van  het  specialiteitsbeginsel     o Specialiteit    De  uitgeleverde  persoon  kan  alleen  worden  vervolgd  voor  de  feiten   waarvoor  hij  werd  uitgeleverd  

163  

JVD  

 

 

 

Strafprocesrecht  

Deel  IV  Het  onderzoek  ter  terechtzitting   Zie  boek  p  1140  –  1260       Niet  kennen:   • 1149  (vanaf  B)  –  1150   • 1187  (vanaf  viii)  –  1195   • 1255  (vanaf  H)  -­‐  1277    

Examen  

  Alle  wetboeken  mogen     4  delen    /60   •  Casus  /20   o Onregelmatigheden  uit  een  verhaaltje  halen    Onregelmatigheid  vinden  en  omschrijven    Het  geschonden  wetsartikel  erbij  vinden!  =  meer  punten   o Geen  giscorrectie   • Advies  /20   o Moeilijk!   • Van  theorie  naar  praktijk  (specifiek  vragen)  /12   o Casus    Met  MC’s   o   • Theorie  (met  open  vraag)  /18   o Terminologie    Korte  antwoorden    Synoniemen   o Theorie    Bespreek  Bv.  huiszoeking                              

 

164