Samen diabetes de baas
Samen voor ú
Inhoudsopgave
Samen diabetes de baas
3
Wat is diabetes
3
Verschil tussen type 2 en type 1 diabetes
4
Samen met u
5
Jaarschema diabeteszorg – eerste jaar
8
Leefstijl
8
Na het eerste jaar
9
Controleschema diabeteswaarden
10
Ketenzorg
11
Meer informatie
11
-2-
Samen diabetes de baas U heeft van uw huisarts te horen gekregen dat u diabetes mellitus heeft. Diabetes wordt ook wel suikerziekte genoemd. Diabetes is een aandoening die serieuze aandacht nodig heeft, ook als u weinig of geen klachten heeft. Met goede begeleiding en behandeling kunnen klachten en gevolgen van diabetes minder belastend voor u zijn of voorkomen worden.
Wat is diabetes?
Als insuline zijn werk niet kan doen, loopt de bloedsuiker veel te hoog op. Als er lange tijd
Bij diabetes kan het lichaam de bloedsuiker
te veel suiker in het bloed zit, is dat erg onge-
niet meer zelf in evenwicht houden. Normaal
zond. Daarom is het belangrijk om diabetes zo
regelt het lichaam de bloedsuikerspiegel heel
snel en goed mogelijk te behandelen.
nauwkeurig, met het hormoon insuline. Mensen met diabetes maken zelf geen insuline
Bloedsuiker
meer, of hun lichaam reageert niet meer op
Bloedsuiker heet officieel ‘bloedglucose’. Geen
de insuline. Dat hangt af van de soort diabetes
mens kan zonder glucose, want die geeft het
(type 2 of type 1).
lichaam energie waardoor alle spieren en -3-
organen werken. Glucose komt uit koolhydra-
Verschil tussen type 2 en
ten in de voeding.
type 1 diabetes
Koolhydraten zitten niet alleen in zoete din-
Diabetes type 2
gen, zoals suiker en fruit, maar ook in som-
Het lichaam heeft te weinig insuline. Boven-
mige groenten, melk, brood en aardappelen
dien reageert het lichaam niet meer goed op
en andere soorten zetmeel. Van koolhydraten
insuline (ongevoeligheid voor insuline). Over-
maakt het lichaam glucose; die komt in het
gewicht en weinig beweging, maar ook erfelijke
bloed terecht als bloedsuiker en gaat naar alle
aanleg vergroot de kans. Mensen met diabetes
lichaamscellen voor energie. Maar te veel is
type 2 krijgen meestal medicijnen, voedings- en
niet goed.
bewegingsadviezen. Soms moet iemand ook insuline spuiten.Vroeger ook wel ‘ouderdomsdi-
Normaal zorgt het lichaam ervoor dat er pre-
abetes’ genoemd. Maar het komt nu ook vaak
cies genoeg insuline vrijkomt om de hoeveel-
bij jongere mensen voor. 9 van de 10 mensen
heid glucose in het bloed te verwerken. Zo
met diabetes hebben diabetes type 2.
blijft de bloedsuikerspiegel altijd binnen bepaalde grenzen. Bij diabetes is dat evenwicht
Diabetes type 1
weg.
Het lichaam maakt zelf helemaal geen insuline meer aan. Het afweersysteem heeft per onge-
Insuline is onmisbaar
luk de cellen die insuline aanmaken vernietigd.
Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier.
Mensen met diabetes type 1 moeten een paar
Wanneer geen of onvoldoende insuline wordt
keer per dag zichzelf insuline inspuiten, of een
gemaakt, of als het lichaam niet meer reageert
insulinepomp dragen. Dit heette vroeger ook
op insuline, heeft het lichaam moeite om glu-
wel ‘jeugddiabetes’. 1 op de 10 mensen met
cose uit het bloed te krijgen. De bloedsuiker
diabetes heeft diabetes type 1.
blijft dan rondstromen en kan niet gebruikt worden voor energie. Het gevolg is erge dorst
Doel van de behandeling
en veel plassen.Want het lichaam probeert om
Als het bloedglucosegehalte lange tijd te hoog
de glucose op een andere manier kwijt te ra-
is kunt u daar last van krijgen, de zogenaamde
ken. Doordat iemand geen glucose, dus geen
late complicaties. De meest voorkomende
energie kan opnemen, voelt hij zich moe.
klachten zijn dat ogen snel achteruitgaan -4-
(slecht zien), wondjes die niet goed genezen,
Wat kunt u van ons verwachten?
de nieren die minder goed werken en het ge-
Iedere huisartsenpraktijk in de Noordelijke
voel in armen en benen kan verminderen. Een
Maasvallei heeft een diabetesteam. Dit team
langdurig te hoog bloedglucosegehalte ver-
bestaat uit de huisarts, de praktijkondersteu-
groot ook de kans op hart- en vaatziekten.
ner en/of diabetesverpleegkundige en de prak-
Het doel van de behandeling is de hoeveel-
tijkassistente.
heid glucose in het bloed te reguleren, zodat de symptomen verdwijnen en de late compli-
De huisarts
caties zoveel mogelijk worden uitgesteld of
• stelt de diagnose diabetes vast en legt u uit wat het is;
voorkomen. Een gezond gewicht, een normaal
• is eindverantwoordelijk voor de medische
cholesterolgehalte en een normale bloeddruk
zorg die u krijgt;
zijn daarbij erg belangrijk.
• heeft nauw contact met de andere leden van Diabetes wordt vaak bij toeval ontdekt.
het diabetesteam.
Klachten zoals dorst, veel plassen, jeuk, vermoeidheid of slecht genezende wondjes
De doktersassistente
kunnen op diabetes wijzen.
• ondersteunt de huisarts en de praktijkondersteuner; • zorgt voor de administratieve verwerking
Samen met u
van gegevens en afspraken; • voert de kwartaalcontrole uit;
Uw actieve inzet
• meet de glucosewaarde en bloeddruk als dit
U bent het belangrijkste lid van het diabetesteam.
tussendoor nodig is.
Uw motivatie en actieve inzet bepaalt in hoge mate het succes van de behandeling van uw dia-
De praktijkondersteuner of diabetes-
betes. U bent zelf verantwoordelijk voor uw leef-
verpleegkundige
stijl. Een gezonde leefstijl en (voldoende) kennis
• geeft uitleg over de ziekte, geeft leefstijl-
over de ziekte zijn erg belangrijk om de diabetes
adviezen en verwijst u eventueel door naar
onder controle te krijgen. U staat er niet alleen
andere leden van het team; • maakt met u een overzicht van uw eet-,
voor. Het diabetesteam staat voor u klaar om u
rook- en beweeggewoonten (leefstijl);
hierin te ondersteunen. -5-
• biedt u informatie aan zodat u goed op de
• gaat uit van uw leefomstandigheden en
hoogte bent van uw aandoening diabetes;
zorgt ervoor dat de adviezen hierop aan-
• controleert uw bloeddruk, glucosewaarde
sluiten, zodat het makkelijker lukt het dieet
en gewicht;
vol te houden;
• stelt samen met u een behandelplan op.
• De diëtist kan u helpen bij:
Misschien vindt u stoppen met roken het
• een goede eet- en leefstijl
belangrijkste om mee te starten, of wilt u
• vragen over suikers en kool-
juist eerst afvallen of meer bewegen. U
hydraten (voorkomen hypo/hyper)
maakt hier samen afspraken over;
• is goed op de hoogte van de verschillende
• voeding en uw medicijnen
(tabletten/insuline)
activiteiten binnen de regio op het gebied
• maag- en darmproblemen
van diabeteszorg en kan u daarin advise-
• ongewenst gewichtsverlies- of
ren. Bijvoorbeeld deelname aan bijeenkom-
stijging
sten van de Diabetes Vereniging Nederland
(DVN), sport- en bewegingsmogelijkheden, themabijeenkomsten en/of cursussen;
• controleert de glucosewaarde, de bloeddruk
• vragen over producten en variatie- mogelijkheden • andere problemen die met voeding te maken hebben
en het gewicht. Ook de jaarlijkse voetcontrole kan tot haar taken behoren. Mensen
In de eerste maand na de diagnose krijgt u
met diabetes hebben namelijk vaker proble-
het advies om een afspraak bij de diëtist (van
men met het gevoel en de doorbloeding in
Thuiszorg Pantein of vrijgevestigd) te maken.
hun voeten. Bij problemen of klachten volgt
Zij bespreekt uw voedingspatroon en geeft
een verwijzing naar de podotherapeut.
adviezen. Afhankelijk van uw wensen en problemen worden vervolgafspraken gemaakt.
De diëtist • is deskundig op het gebied van voeding.
Overige hulpverleners
Veel mensen denken bij een diëtist alleen aan overgewicht en zijn daarom misschien
Oogonderzoek door optometrist
wat terughoudend om naar de diëtist te
Mensen met diabetes kunnen afwijkingen
gaan. Maar een diëtist kan veel voor u be-
krijgen aan hun netvlies. Dat heeft te maken
tekenen. Zeker voor mensen met diabetes;
met mogelijke vaatschade als gevolg van hoge
-6-
bloedsuikers. Als dit in een vroeg stadium
u urine in bij het laboratorium. Uw cholesterol-
wordt ontdekt, is behandeling goed mogelijk. Het
gehalte, uw lange termijnsuiker (HbA1c) en uw
is verstandig jaarlijks uw ogen na te laten kijken.
nierfunctie worden dan gemeten. De huisarts krijgt de uitslag en bespreekt deze met u.
De pedicure Mensen met diabetes hebben kwetsbare voe-
Rapportage en communicatie
ten. Goede voetzorg is van belang om verve-
Voor de behandeling van diabetes worden de
lende klachten zoals wondjes aan uw voeten,
gegevens opgeslagen in een digitaal informatie-
te voorkomen. De pedicure controleert en
systeem. Alle zorgverleners in de Noordelijke
verzorgt uw nagels en verwijdert overtollig
Maasvallei die u behandelen werken met dit
eelt. De meeste zorgverzekeraars geven, via de
systeem. Het voordeel is dat al uw zorgverle-
aanvullende verzekering, een vergoeding voor
ners goed op de hoogte zijn van uw situatie. U
deze zorg. U moet dan wel een pedicure be-
hoeft niet iedere keer weer hetzelfde verhaal
zoeken met een diabetesaantekening.
te vertellen. Heeft u bezwaar tegen opname van uw gegevens in dit centrale systeem, meld
De podotherapeut De podotherapeut beoordeelt waar eventuele problemen aan uw voeten zijn of kunnen ontstaan. Door op tijd in te grijpen wordt geprobeerd om voetklachten en wondjes te voorkomen. Als er al klachten aan de voeten zijn, wordt er alles aan gedaan om deze zoveel mogelijk te verhelpen.
De apotheker U kunt bij uw apotheek terecht voor allerlei vragen over diabeteshulpmiddelen zoals bijvoorbeeld meters, prikpennen en lancetjes.
Het laboratorium Regelmatig wordt bloed bij u geprikt en levert -7-
dit dan bij uw huisarts.
Leefstijl
Jaarschema diabeteszorg eerste jaar
Uw leefstijl heeft invloed op uw gezondheid.
De huisarts vertelt u dat u diabetes heeft
U heeft zo spoedig mogelijk een afspraak bij uw praktijkondersteuner of diabetesverpleegkundige
Zonodig een tweede bezoek aan de praktijkondersteuner of diabetesverpleegkundige voor verdere uitleg en begeleiding
Na 6 à 7 weken vindt een voortgangsgesprek plaats bij uw huisarts
Bij de behandeling van diabetes staan drie leefstijlonderwerpen centraal: 1. Gezonde voeding & gezond gewicht: door
Bezoek aan de diëtist (meerdere consulten)
gezond te eten en te drinken kunt u de hoogte van uw bloedglucose beïnvloeden; 2. Voldoende bewegen: met lichaamsbeweging kunt u de bloedglucose verlagen; 3. Niet roken / stoppen met roken.
Gezonde voeding, gezond gewicht
Tussendoor eventueel extra controle van bloedsuiker of bloeddruk bij de doktersassistente
Gezond eten en drinken is voor iedereen belangrijk. Bij mensen met diabetes is gezonde voeding en een gezond gewicht extra belangrijk, omdat dit direct invloed heeft op de glucosewaarden. Uw gewicht wordt bepaald door wat u eet, drinkt en door wat u verbruikt. U kunt
Afspraak voor oogonderzoek
gewicht kwijtraken door anders en bewuster te eten en door meer te bewegen. Uw gewicht hangt samen met uw lengte. Lange mensen zijn zwaarder dan minder lange mensen, zonder dat sprake is van overgewicht. Om een goede indruk te krijgen van uw gewicht in verhouding tot uw lengte, gebruiken
Na 3, 6 en 9 maanden weer op het spreekuur voor controle
we de Body Mass Index (BMI). Bij een BMI
Na 1 jaar de jaarcontrole bij uw huisarts
tussen de 19 en 25 spreken we van gezond gewicht. Daarboven is sprake van overgewicht. U kunt uw BMI zelf uitrekenen door uw lichaamsgewicht (in kilogram) te delen door uw -8-
lengte (in meters) maal uw lengte (in meters).
huisarts, een spilfunctie in de begeleiding van
Rekenvoorbeeld BMI: U bent 1 meter en 80
uw diabetes. Zij doet de kwartaalcontroles. U
cm lang en u weegt 78 kilogram. Uw BMI is dan
ziet de huisarts meer of minder vaak, afhanke-
78 / (1,80 x 1,80) = 24
lijk van de ernst van uw diabetes en eventuele andere aandoening(en). Het is aan te raden
Voldoende bewegen
ook zelf de waarden van de controles bij te
Bewegen zorgt ervoor dat de insuline in het
houden, bijvoorbeeld in de diabetespas. Actief
lichaam beter gaat werken waardoor er min-
aandacht hebben voor de controlewaarden is
der klachten zijn. Bewegen verlaagt de bloed-
van belang voor uzelf en voor uw praktijkon-
druk en het gewicht neemt af. Met vijf keer per
dersteuner of diabetesverpleegkundige.
week een half uur wandelen of fietsen kunnen de bloeddruk en glucosewaarde al verbeteren!
Stoppen met roken Mensen met diabetes zijn extra gevoelig voor de schadelijke gevolgen van roken. Roken verhoogt het risico op het krijgen van hart- en vaatziekten. Problemen met ogen en voeten, hartinfarcten en beroertes komen vaker voorbij rokers. Als u stopt, merkt u op korte ter-
Tips U krijgt het eerste jaar veel infor-
mijn al verbetering: het eten smaakt beter, u
matie over diabetes, zodat u steeds
hoest minder en uw conditie gaat vooruit.
beter kunt omgaan met uw ziekte. Een paar tips:
Na het eerste jaar
• Bespreek en deel uw gevoelens over uw diabetes met uw partner en/of
Na het eerste jaar gaat de zorg, behandeling
een andere dierbare.
en begeleiding gewoon door. U komt vier
• Neem eventueel iemand mee naar
keer per jaar op controle; drie keer per jaar
uw afspraken. Twee weten en horen
de kwartaalcontrole en één keer per jaar de
meer dan één!
jaarcontrole. De praktijkondersteuner of di-
• Schrijf uw vragen van tevoren op.
abetesverpleegkundige heeft, samen met de -9-
Controleschema diabetes waarden
troles plaatsvinden. U kunt de waarden zelf
In onderstaand schema kunt u zien welke con-
hieronder invullen of in de diabetespas.
Streefwaarde Controle
Datum
gewicht BMI (Body Mass
<27
Index) glucose nuchter
<7
HbA1c
<7
bloeddruk
<140
(bovendruk) totaal
<4,5
cholesterol ‘goed’ cholesterol
>1
(HDL) ‘slecht’ choleste-
<2,5
rol (LDL) triglyceriden buikomvang (cm)
<2,0 mannen < 102 vrouwen < 88
(micro) eiwit
<20
in urine voetcontrole
jaarlijks
oogcontrole
jaarlijks
roken
0
diëtist
jaarlijks
- 10 -
Ketenzorg
Meer informatie
De diabeteszorg is een van de Zorgpro-
Voor meer informatie over diabetes en dia-
gramma’s van Syntein, ketenzorg Noordelijke
beteszorg kunt u natuurlijk contact opnemen
Maasvallei. Deze organisatie wordt gevormd
met het diabetesteam in uw huisartsenprak-
door de regionale huisartsen en Pantein.
tijk. U kunt ook bellen met de Diabeteslijn van
Door ketenzorg willen we, nu en in de toe-
de Diabetesvereniging Nederland (DVN):
komst, goede zorg garanderen voor de sterk
033 - 463 05 66 of kijken op onderstaande,
groeiende groep van mensen met een chroni-
interessante websites:
sche aandoening, zoals bijvoorbeeld diabetes
www.diep.info
en COPD.
www.dvn.nl
Indien bij u de diagnose diabetes is vastge-
www.diabetes.nl
steld krijgt u, ongeacht welke huisarts u heeft,
www.diabetescoach.nl
de zorg zoals in deze folder staat. Uw eigen
www.kijkopdiabetes.nl
huisarts blijft het eerste aanspreekpunt. Met
www.voedingscentrum.nl
vragen naar aanleiding van deze folder kunt u zich wenden tot uw huisarts.
- 11 -
Postbus 288 5830 AG Boxmeer T 0485 - 567 813 F 0485 - 567 800 E
[email protected] I www.syntein.nl
