Wees de situatie de baas!

Uitgave van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden, in het kader van risicocommunicatie

Nummer 3 juni 2014

Wees de situatie de baas! Tien tips brandveiligheid in huis Gezonde voorbereiding op je vakantie Cybercrime is dichtbij

P2

VEILIG

gevoel

juni 2014

Colofon Veilig Gevoel is een uitgave van Veiligheidsen Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) samen met de zestien gemeenten: Arnhem, Barneveld, Doesburg, Duiven, Ede, Lingewaard, Nijkerk, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Scherpenzeel, Wageningen, Westervoort en Zevenaar. De overheid is verantwoordelijk om iedere inwoner voor te lichten over veiligheid en gezondheid in hun leefomgeving.

Een veilig gevoel, wat is dat? Thuis met de mensen om je heen die je lief zijn, dat geeft een veilig gevoel. Rijden in een auto met allerlei veiligheidsinstrumenten en je houdt je aan de regels, dat geeft een veilig gevoel. Een hond biedt misschien wel bescherming, slaat aan en op straat geeft dat jou een veilig gevoel. Goede sloten op ramen en deuren en op je computer ook dat geeft een veilig gevoel. Een arm om je heen als je verdriet hebt of een condoom als je vrijt. Allemaal zaken die je geborgenheid en een veilig gevoel geven. Daar zijn we allemaal altijd naar op zoek in het leven. In dit blad lees je allerlei verhalen en geven we interessante tips voor jong en oud. Veel leesplezier! knip uit, bewaar/hang op

Belangrijke nummers:

Alarmnummer: 112  Geen alarm wel hulp: 0900 - 88 44

Politie (24 uur per dag)

0800 - 70 00

Meld Misdaad Anoniem

0800 - 84 46 000

(tijdens kantooruren) GGD Gelderland Midden/ Brandweer Gelderland-Midden

Ambulance / brandweer / politie

Heeft u vragen en of opmerkingen over deze uitgave, stuur dan een mail naar VGGM, mailadres [email protected]

Uitgave Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden Postbus 5364 6802 EJ Arnhem Verspreidingsgebied Arnhem, Barneveld, Doesburg, Duiven, Ede, Lingewaard, Nijkerk, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Scherpenzeel, Wageningen, Westervoort, Zevenaar. Bijdragen van Jos Meeuwsen (eindredactie), Adrienne Spijker, Paul Koetsier, Maeva Bonjour, Natasja Beverdam, Sam Zweers, Manon Vaal, Sandra Thomassen, Adrian Sommeling

088 - 355 56 00

Fotografie VGGM, tenzij anders vermeld

088 - 355 51 00

Concept en realisatie DVVR Communicatie & Creatie, Duiven

0900 - 01 01

Drukwerk en verspreiding BDU Media, Barneveld

0800 - 03 13

Oplage 280.000

Informatie- en afsprakenlijn Jeugdgezondheidszorg GGD Gelderland-Midden Reizen en Gezondheid GGD Gelderland-Midden Slachtofferhulp Nederland Blokkeren van bankpassen, pincode en bankrekening

Storingsnummers:



0800 - 03 59

0800 - 90 09

Vitens Drinkwater (24 uur per dag)

Deze krant is huis aan huis verspreid, waarbij ook de huishoudens zijn meegenomen die via een nee/nee sticker hebben aangegeven geen prijs te stellen op de ontvangst van folders en kranten. VGGM, de gemeenten en andere overheidsinstanties hebben het doel de inwoners van de regio zo volledig mogelijk voor te lichten over onderwerpen die ons allemaal (kunnen) aangaan.

Elektriciteit en gas (24 uur per dag)

We hebben er allemaal belang bij, dat de artikelen uit deze krant breed worden gedragen. Alles uit deze uitgave mag daarom vrij worden gebruikt en verspreid onder vermelding van de bron. Aan de inhoud van deze krant kunnen geen rechten worden ontleend.

VEILIG

gevoel

juni 2014

P3

“Mensen verklaren ons voor gek” Het duurde al met al hooguit een minuutje. De 56-jarige Carel had niet kunnen bedenken dat het kwikongelukje met zijn barometer zulke verstrekkende gevolgen zou hebben. Carel: “Ik wilde het warmtekussen van mijn vrouw opwarmen. Om bij het stopcontact te komen, legde ik de barometer plat op ons bed. Dat is echt niet langer dan een minuut geweest. Het drijvertje dat het reservoir met kwik afdekte, kwam los. Er is, denk ik, een borrelglaasje aan kwik zo in het matras, langs het bed en het kastje op de vloer gelopen.” Carel en zijn vrouw beseften niet meteen dat de vreemde vlek een plasje kwik was. “Pas toen ik het met doeken probeerde te deppen en bij elkaar veegde, werden het van die typische kwikbolletjes”, merkt zijn vrouw op. Carel: ”Dat weghalen ging heel moeilijk, dus ik dacht: ik pak de stofzuiger wel even. Weg met die rommel.” Dat werkte. Carels vrouw stopte het beddengoed in de wasmachine, maar was toch niet helemaal gerust.

Kwik is veel gevaarlijker voor de gezondheid dan de meeste mensen denken

Na een zoektocht op internet las zij over de gevaren van kwik. Dat je vooral niet moet stofzuigen en al het kwik voorzichtig moet verwijderen. Het stel bekroop een ongerust gevoel en probeerde van alles om het kwik, dat intussen zijn weg had gevonden tot onder de laminaatvloer, te verwijderen. “Het waren zulke kleine bolletjes. We zijn in de weer geweest met magneetjes, kartonnetjes, plakband, scheerschuim. Het gaat alle kanten op, verschrikkelijk. Uiteindelijk dachten we het opgeruimd te hebben en belden we de huisarts. Na zijn eerste

advies om een paar dagen te luchten, belde hij ons later terug: dat het misschien toch verstandiger was om contact op te nemen met de GGD.” Er is een meting gedaan door het RIVM waaruit bleek dat de kwikwaarden in ons huis hoog waren. “Mensen verklaren ons voor gek, maar we moesten alles weggooien waar het kwik in zat: het beddengoed, ons nachtkastje, de schoenen waarmee ik er doorheen gelopen had, maar ook het matras, de boxspring en zelfs een deel van de vloer, de stofzuiger en de wasmachine. De wasdroger staat nu nog uit te wasemen in de schuur. Hopelijk kunnen we die nog gebruiken.” De uitslag van de bloedmeting die zij lieten doen, was gelukkig goed. Carel en zijn vrouw slapen nog steeds in de logeerbedden. Een nieuw bed kunnen zij nog niet kopen. Hun verzekering geeft namelijk niet thuis. Dat terwijl het stel de schade op zo’n € 9000,- schat. “Niemand weet dat dat spul zo link is. Je zit gewoon niet meer lekker in je eigen huis. Steeds vraag je je af: is het echt weg, houden we er niets aan over?” Een tweede meting moet uitwijzen of het kwik nu echt goed is opgeruimd.

Tips: Vloeibaar kwik zit in een ouderwetse koortsthermometer, buitenthermometer of barometer. Valt een meter kapot dan loopt hij leeg en ontstaat kwikdamp. Bij langere tijd inademen ontstaan ernstige klachten. Kwik kan het centrale zenuwstelsel en de nieren aantasten. Lever daarom oude koortsthermometer of ouderwetse barometer uit voorzorg in bij de gemeente als chemisch afval. Bij ongelukken met kwik geldt altijd: - loop niet door het kwik - doe de ramen open - zorg dat iedereen (zeker zwangere vrouwen en kinderen) rustig de ruimte verlaat - ga niet vegen, zuigen of poetsen - kijk op www.vggm.nl/kwik hoe u het kwik veilig kunt opruimen.

P4

VEILIG

gevoel

juni 2014

Tien tips voor veiligheid in huis 1

4 Vluchten

Rookmelders

Als je slaapt, ruik je niets. Je gehoor werkt nog wel, maar een stuk minder. Daarom is een rookmelder, die veel geluid maakt, zo belangrijk. Hij geeft de tijd om te vluchten. Het is verstandig om rookmelders te kopen die 10 jaar meegaan. Dan hoef je niet elk jaar de batterij te vernieuwen en weet je zeker dat je een goede werkende rookmelder hebt. Strategische plekken zijn: in de hal, het trappengat op elke verdieping. Nog beter is het om ook in de woonkamer en de slaapkamers een rookmelder op te hangen.

2

3

5

8

Elektriciteit

Ga zorgvuldig om met elektriciteit. Maak niet teveel verbindingen op één contactdoos. Hierdoor kan kortsluiting ontstaan. Elektriciteitskabels moeten veilig zijn en niet beschadigd.

Brandveiligheid

6

Sigaretten en sigaren

Gebruik onbrandbare asbakken en leeg deze na het doven van de laatste sigaret pas na een uur. Rook nooit als je in bed of op de bank ligt. Door de ontspanning kun je snel even indutten.

De schoorsteen jaarlijks laten vegen als je een houtkachel of open haard hebt. Bij gaskachels of verwarmingsketel is het goed om de schoorsteen minimaal eens in de twee jaar te laten controleren door een erkende schoorsteenveger.

Blusdeken

Brand ontstaat vaak op plaatsen waar gewerkt wordt met vuur. Hang een blusdeken in de keuken, zodat je deze kunt pakken als de vlam in de pan komt. Pas bij het gebruik op dat je de handen niet verbrandt.

7

Weet waar je naar toe moet als er brand is. Bespreek een vluchtplan. Bepaal samen een vluchtroute en bekijk ook een alternatief. Wie zorgt voor de kinderen en voor welk kind? Sluit deuren achter je als je vlucht. Een deur houdt de brand een tijdje tegen.

9

Stand by

Zet alle apparatuur helemaal uit als je weggaat of gaat slapen. Als je een paar dagen van huis bent of op vakantie gaat, trek dan de stekkers er uit. Zo is er minder kans op kortsluiting.

Kaarsen en waxinelichtjes

Kaarsen in een stevige niet brandbare standaard plaatsen. Ook waxinelichtjes kunnen erg heet worden en brand veroorzaken. Zorg dat de ruimte rondom vrij is van brandbare materialen.

10 Kinderen en vuur Als kinderen met vuur spelen, loopt dat vaak uit op brand en brandwonden. Houd lucifers en aanstekers daarom altijd buiten bereik van kinderen.

Huis op slot

‘s Avonds sluit je alle deuren en ramen goed af tegen inbraak, het geeft een veilig gevoel. Hang de sleutel altijd op dezelfde plek, zodat je snel de sleutel kunt pakken in geval van nood.

4

1

3

9

5

2

6

10

8

7

VEILIG

gevoel

juni 2014

P5

Cybercrime, verstrikt in het web

Criminaliteit, met ICT als middel en doelwit. Dat is in het kort gezegd cybercrime. En je hoeft niet eens een computer of internetaansluiting te hebben om er slachtoffer van te worden. Met speciale apparatuur en software weten cybercriminelen je in hun web te verstrikken door het manipuleren van bijvoorbeeld je bankpas of telefoon. Naast cybercrime kennen we ook de zogenoemde gedigitaliseerde criminaliteit. Dat is ‘ouderwetse’ criminaliteit die een nieuwe impuls heeft gekregen door de opkomst van computertechnologie. Denk hierbij onder meer aan (internet)oplichting en fraude op online handelsplaatsen zoals Marktplaats, maar ook bedreiging, of het witwassen van geld via digitale betaal­ methoden. Veel vormen van gedigitaliseerde criminaliteit worden met dezelfde technologie gepleegd als cybercrime.

Wat doet de politie? In nauwe samenwerking met het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het bedrijfsleven en de non-­ profitsector werkt de politie aan het tegengaan van cybercrime. Er zijn speciale teams tegen bankenfraude, kinderporno, en ‘high tech crime’ oftewel de meest geavanceerde vormen van

cybercrime. En omdat cybercrime internationaal is, werkt de Nederlandse politie in de opsporing samen met onder meer Europol, Interpol en de FBI. Bij alle opsporingshandelingen is een officier van justitie betrokken en waar nodig wordt toestemming gevraagd aan de rechter-commissaris.

Wat kun je zelf doen? Je digitale veiligheid is niet te garanderen, maar je kunt je wel wapenen tegen veelvoorkomende cybercrime. • Zorg dat je computer goed beveiligd is en dat je de benodigde updates downloadt en installeert. • Maak gebruik van een virusscanner, firewall, anti-spyware, advertentieblockers (apps die advertenties tegenhouden die mogelijk een virus bevatten) en veilige websites. • Gebruik een goed wachtwoord van

minimaal acht tekens, met hoofdletters en kleine letters, cijfers en bijvoorbeeld symbolen als een vraagteken of uitroepteken erin. • Maak een back-up van je documenten, klik niet op onverwachte linkjes en geef nooit uw inlog- of pincode af. Kijk voor actuele risico’s op www.waarschuwingsdienst.nl en www.fraudehelpdesk.nl.

Aangifte doen van cybercrime Van alle criminaliteit kunt je aangifte doen via het telefoonnummer 0900-8844 of bij het lokale wijkteam. Bij aangifte van cybercrime is het goed om te vragen of een digitaal expert aanwezig kan zijn bij je aangifte. Zorg dat je geen digitale sporen verloren laat gaan: zet de computer niet uit en bewaar zoveel mogelijk informatie of breng deze mee. Voor meer informatie kijk op www.politie.nl

Speciale teams Bankenfraude ECTF: Electronic Crimes Taskforce Kinderporno TBKK:Team ter Bestrijding van Kinderpornografie en Kindersekstoerisme ‘High tech crime’ oftewel de meest geavanceerde vormen van cybercrime THTC = Team High Tech Crime; zie ook twitter: @PolitieTHTC

P6

VEILIG

gevoel

juni 2014

Word jij mijn collega

?

Brandweer Gelderland-Midden zoekt enthousiaste vrijwilligers die het korps komen versterken. Als vrijwilliger m/v ben je zeer breed inzetbaar. Zo bestrijd je een brand, red je een koe uit de sloot, maar bevrijd je ook slachtoffers uit auto’s. De fysieke inspanning is afwisselend en uitdagend. De sociale omgeving is open en warm. Kijk op www.brandweer.nl/gm voor welke van de 41 posten we vrijwilligers zoeken.

UWInteresse? Vul dan het sollicitatieformulier in. UW

Een sportieve betaalde hobby in een warme omgeving!

Gel der la n d -Mid d e n

Gel der l and- M i dden

www.brandweer.nl/gelderland-mid

www.brandweer.nl/gelderland-midden

VEILIG

gevoel

juni 2014

P7

10 Gouden Tips

Seksuele voorlichting:

Weg met de smoesjes en gewoon doen! Praten over voortplanting, seksualiteit en relaties met je kinderen! Veel mensen vinden het lastig. Maar goede seksuele opvoeding zorgt ervoor dat je kinderen zelfverzekerder zijn en kritischer omgaan met alle informatie die op ze afkomt. Je kunt je kind ook normen en waarden over liefde en relaties meegeven die jij als ouder belangrijk vindt. Bovendien versterkt het de band met je kind. Kortom: weg met de smoesjes en gewoon doen! Dat stelt Maeva Bonjour, adviseur Seksuele Gezondheid bij VGGM. Ze weerlegt vijf veelgebruikte smoezen van ouders om seksuele opvoeding te ontwijken of uit te stellen:

SMOES 1: Ze zijn er nog niet aan toe Kinderen ontdekken vanaf hun geboorte de wereld op hun manier door knuffelen, aanraken, kijken, en praten. Wees niet bang om teveel te vertellen: kinderen onthouden alleen wat bij hun leeftijd past. De rest gaat langs hen heen.

SMOES 2: Je brengt ze alleen maar op ideeën Dit is angst van ouders. Hoe opener ouders zijn, hoe positiever kinderen met

hun seksualiteit om kunnen gaan. Als je niets zegt, zeg je ook iets. De boodschap is dan dat seksualiteit een onderwerp is waarover ze niet bij jou terecht kunnen.

SMOES 3: Ze horen het wel van anderen Natuurlijk, je kind zal overal dingen opvangen, maar is dit de correcte informatie? Door zelf je kind te infor­ meren kun je jouw normen en waarden doorgeven.

SMOES 4: Ik weet niet waar ik moet beginnen Seksuele opvoeding is een continu proces van kleine beetjes informatie en vaardigheden die je als ouder overdraagt aan je kind. Je kunt zelf een gebeurtenis gebruiken om je kind wat te vertellen. Of beter nog: om je kind te vragen wat het over een bepaald onderwerp al weet of wat het ergens van vindt.

SMOES 5: Wij weten er niet genoeg vanaf Je hoeft niet alles te weten. Het gaat erom dat je onderwerpen met je kind aansnijdt, zodat je kind weet dat het bij jou terecht kan. Als je je onzeker voelt, gebruik dan een (voorlees)boek.

1. Geef zelf het goede voorbeeld. 2. Maak er geen eenmalige, lange preek van. Maar begin gedurende de hele opvoeding regelmatig korte gesprekjes over verschillende onderwerpen. 3. Gebruik een gebeurtenis, een krantenbericht of iets op tv als aanleiding voor een gesprekje. 4. Begin een gesprek in situaties waarin je elkaar niet direct hoeft aan te kijken, zoals een wandeling of in de auto. 5. Je hoeft niet alles te weten, maar verzin geen verhaaltjes om er vanaf te zijn. 6. Gebruik boeken, brochures en plaatjes als ondersteuning van je gesprekjes. 7. Moedig je kinderen aan een eigen mening te vormen door te vragen wat ze van bepaalde dingen vinden. 8. Gebruik humor bij het praten over relaties en seksualiteit. Humor kan spanning doen afnemen. 9. Probeer op de hoogte te blijven van waar je kind naar kijkt op tv, internet en sociale media. Kijk eens mee en keur niet alles af. 10. Laat merken dat je om je kind geeft. Geef je kind elke dag complimenten en benadruk wat het goed doet. Zo krijgt je kind zelfvertrouwen.

Meer weten? www.seksualiteit.nl/zwanger-kind/ seksuele-opvoeding www.weekvandelentekriebels.nl/ ouders www.uwkindenseks.nl

P8

VEILIG

gevoel

juni 2014

AutoPulse op de ambulance

Ambulancepersoneel rukt uit bij Post Oosterhout

De mensen van de ambulance We kennen het van films en series: na een belletje naar 112 rijdt een ambulance met loeiende sirenes naar het slachtoffer. Het personeel springt vervolgens uit de auto om de patiënt op een brancard te tillen en rijdt vliegensvlug naar het ziekenhuis. Dat beeld klopt dus niet, zegt het ambulancepersoneel. “Mensen hebben verkeerde verwachtingen”, zegt Nadiene Toby van Ambulancezorg Nederland. “Zo denken ze dat de ambulance direct komt nadat 112 is gebeld, en snel ook. Dat is helemaal niet zo: er wordt al tijdens elk telefoontje bekeken of er een ambulance moet worden gestuurd en dat duurt een aantal minuten.” Het onbegrip over de ‘late’ aankomst van de ambulance leidt dikwijls tot hoogoplopende emoties en agressie tegen ambulancepersoneel. “Gooi de patiënt in de ambulance!” Ook de hulp aan het slachtoffer ter plaatse duurt langer dan gedacht. “Mensen willen graag dat we patiënten in de ambulance leggen en heel hard naar het ziekenhuis rijden”, zegt een verpleegkundige: “Als we dat beeld wat realistischer kunnen maken, denk ik dat er meer begrip komt.”

De ambulances in de regio Gelderland-Midden zijn allemaal uitgerust met een mechanisch hartmassage apparaat. Het apparaat, de zogeheten AutoPulse, geeft continue en ononderbroken hartmassage bij een reanimatie. Projectleider Arjan de Kreek vertelt dat in onze regio ongeveer 300 reanimaties per jaar plaatsvinden. Met de AutoPulse zullen nog meer mensen levend het ziekenhuis bereiken, aldus De Kreek. “Vooral in de acute fase is de AutoPulse erg effectief. Bij reanimatie wissel je normaal om de twee minuten en moeten de mensen hard werken voor continue effectieve thoraxcompressie. Met de AutoPulse hoeft dat niet, die neemt het over.”

Wat ook veel mensen niet weten is dat de ambulance geen onderdeel is van een ziekenhuis, zoals Rijnstate. De ambulance is samen met de brandweer en de GGD onderdeel van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden. Kortom om een beter beeld te krijgen van het ambulancepersoneel is de landelijke campagne gestart ‘De mensen van de ambulance’. Deze campagne is mede op initiatief van Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken opgestart. De minister vroeg al eerder aandacht voor agressie tegen hulpverleners. Kijk op www.demensenvandeambulance.nl. Wil je meer weten over de ambulance Gelderland-Midden, kijk dan op www.vggm.nl/rav

Cliëntenraad Bij de ambulance Gelderland-Midden is een cliëntenraad actief. De raad is onafhankelijk en vertegenwoordigt de belangen van de inwoners van de regio Gelderland-Midden. Zij adviseert directie en management over plannen, acties en besluiten voor de inzet en de kwaliteit van de ambulancezorg. Ook kijkt de cliëntenraad naar het aantal klachten en de aard ervan. Meer informatie op www.vggm.nl/ ambulancezorg/clientenraad.

Wat doe je als je 112 belt. - b  lijf rustig aan de telefoon - v olg instructies en adviezen goed op - g  eef alle informatie over uw gezondheidstoestand, - e  en medisch paspoort (bij apotheek/huisarts) geeft duidelijkheid. Hierin staat: welke medicijnen gebruik je, ben je allergisch en je medische geschiedenis - v erzekeringspasje bij de hand - g  eef aan als je niet begrijpt wat de verpleegkundige bedoelt - m  eld het als je situatie verandert www.vggm.nl/ambulancezorg

foto: Adrian Sommeling)

VEILIG

gevoel

juni 2014

P9

-  4-6 jaar: maximaal 1 uur per dag, in stukjes van 10-15 minuten per keer -  6-8 jaar: maximaal 1 uur per dag, in stukken van 10-30 minuten per keer -  8-10 jaar: maximaal anderhalf uur per dag - 10-12 jaar: maximaal 2 uur per dag -  12 jaar en ouder: maximaal 3 uur per dag en maximaal 16 uur per week (= 2-3 uur per dag) Deze tijden bevatten géén huiswerk of schoolwerk. Realiseer dat het vooral gaat om afspraken en niet zozeer dat er een maximale tijd voor digitaal gebruik is. Kinderen en jongeren moeten zich leren beheersen.

Tips en trucs

Kinderen in het digitale tijdperk Joey is 13 jaar oud, zit op de middelbare school en heeft een smartphone. Hij is veel aan het app’en, vaak op Facebook en gamet na school meestal een uurtje of drie met z’n online vrienden. Als hij niet kan slapen, kijkt hij nog even op z’n telefoon en als hij zich verveelt gaat hij filmpjes op YouTube kijken. Hij maakt weinig huiswerk, want de telefoon en laptop zijn veel interessanter en dat huiswerk kan na het gamen toch ook wel? Misschien blijft hij dit jaar zitten. Iedereen is met internet bezig: de één veel en de ander minder. Hoe doe je dat als ouder van een kind dat graag met beeldschermen bezig is: wanneer is het teveel en wanneer kan het nog? En hoe houden we het leuk met z’n allen in het gezin? Joey heeft een probleem: hij is teveel met z’n telefoon en games bezig. Hij zou meer huiswerk moeten maken. En misschien moet hij z’n telefoon niet mee naar bed nemen en een uur voor het slapen gaan niet meer op z’n telefoon

kijken, zodat z’n hersens en lijf tot rust kunnen komen en hij zich kan voor­ bereiden op de nacht. Belangrijk is dat ouders de regels maken samen met de kinderen. Wanneer een kind last krijgt van beeldschermen en niet meer voldoende slaapt en/of problemen krijgt met huiswerk maken, lage cijfers haalt en/of er veel ruzie thuis is over internetgebruik, dan is het verstandig om eens met een professional te praten en samen te zoeken naar oplossingen. Dit kan bijvoorbeeld met de schoolarts of jeugdverpleegkundige van school.

Hoe lang…? Veel ouders vragen zich af wat normaal is. Er zijn globale richttijden: -  0-2 jaar: samen 5 minuten per dag tv kijken en een paar keer per week samen surfen om bijvoorbeeld een kinderfilmpje te zien op youtube. -  2-4 jaar: maximaal 30 minuten per dag, in stukjes van 5-10 minuten per keer

- Weet waar je kind naar kijkt en wat het doet. Kijk af en toe mee. - Maak duidelijke afspraken over de tijden dat televisie gekeken wordt of een game gespeeld mag worden. - Zeg het als je vindt dat erg veel geweld wordt gebruikt. Praat over wat ‘normaal’ is en wat niet. - Leer kinderen en jongeren plannen: maak eerst (een deel van) je huiswerk en ga dan naar Facebook of Twitter. Zet geluidjes uit en kijk mee en ‘controleer’ of het huiswerk gemaakt wordt volgens afspraak. - Zorg voor beweging: eerst buitenspelen, dan tv/game. - Maak afspraken over hoe lang achter een beeldscherm gezeten mag worden en maak dit concreet. - Advies: 2 uur computeren en dan ook 2 uur actief bewegen in de vorm van buitenspelen, sporten of fietsen. - Digitaal pesten: wat je offline niet zou doen, doe je online ook niet! Bronnen & nog meer tips: www.mijnkindonline.nl www.mediaopvoeding.nl

P10

VEILIG

gevoel

juni 2014

Hadj Ongeveer vier- tot zesduizend Neder­ landers krijgen per jaar een visum voor de Hadj (jaarlijkse bedevaart voor moslims naar Mekka), 75% gaat all inclusive. Ook voor deze reis zijn naast het verplichte meningokokken-vaccin ook andere adviezen en vaccinaties nodig. Niet alleen op reis maar ook dichtbij huis is risico op bijvoorbeeld Hepatitis B. Wij bieden de mogelijkheid om groepen medewerkers bij de GGD of op het werk te vaccineren. Uit het Schiphol Survey-onderzoek van het afgelopen jaar kwam naar voren dat 60% van de Nederlanders onbeschermd op reis gaat naar Mediterrane landen als Egypte, Turkije of Kroatië. Ook reizigers die een lange reis gaan maken of bijvoorbeeld op stage gaan naar de Afrikaanse westkust of Azië zijn zich niet altijd bewust van de risico’s.

Hepatitis

Ook voor een reis naar Aziatische landen is het verstandig de GGD te raadplegen.

Wees wijs, ga beschermd op reis! Reizigerszorg van de GGD Gelderland– Midden wil reizigers en beroepsgroepen bewust maken van de gezondheidsrisico’s die zij lopen tijdens hun reis of op hun werk. We gaan voor kwaliteit, klantvriendelijkheid, service en uiteraard goede advisering. De reizigersafdeling werkt volgens de normen van het Landelijke Coördinatie­ centrum Reizigersadvisering (LCR). De verpleegkundigen zijn opgeleid, geregistreerd en blijven continue in ontwikkeling door bijscholing.

Expats en 60+ Op het gebied van reizen is een duidelijke maatschappelijk verandering zichtbaar. De reizigers vragen steeds nadrukkelijker om

kwaliteit, deskundigheid en goede service. Daarnaast komen steeds vaker complexere ‘klanten’ naar ons spreekuur. Voorbeelden hiervan zijn chronische zieken, zwangeren, expats (mensen die gaan emigreren naar het buitenland) met jonge kinderen en 60+ers. De reiswereld lijkt voor iedereen toegankelijk, maar is men zich ook bewust van de gezondheidsrisico’s? Naar schatting worden per jaar 35 miljoen reizen gemaakt door Nederlanders, 50% reist hiervan naar het buitenland en slechts 10% bezoekt een vaccinatiecentrum of GGD (1,6 miljoen). (Bron GSK) Met name naar landen als Kroatië en Turkije gaan mensen nog steeds ongevaccineerd.

Deze langverblijvers treffen vele voor­ bereidingen om hun reis mogelijk te maken, maar denken ze aan het halen van vaccinaties of malariaprofylaxe? Zijn ze zich bewust van de risico’s op rabiës, dtp, tbc, hepatitis A of B? Om dit belang onder de aandacht te brengen organiseert de GGD Gelderland–Midden ieder jaar een aantal speciale vaccinatiedagen, zoals de Mediterrane en Hadj dagen. Voor de Hadj is bijvoorbeeld een verplichte vaccinatie voor meningitis nodig. Maar er zijn zoveel meer risico’s. De GGD Gelderland-Midden helpt graag bij de voorbereiding van een reis of stage. Het is belangrijk om gezond op reis te gaan, maar ook om weer gezond terug komen, dus: ‘Wees wijs, ga beschermd op reis!”

Meer informatie Voor meer informatie of het maken van afspraken kun je terecht op onze website: www.vggm.nl/reizen of telefoonnummer 088 - 355 51 00 (Ook op maandagavond en zaterdag is het vaccinatiespreekuur open)

VEILIG

gevoel

juni 2014

P11

SAAR daar vang je boeven mee! Het is vroeg in de avond, buiten is het al donker. Een auto rijdt langzaam door de woonwijk. Je denkt: “Vreemd, nooit eerder gezien hier. Wat doen die snuiters hier? Nou ja, iedereen mag hier zomaar rijden. En ach, als er echt iets gebeurt dan belt er vast wel iemand…” Herkenbaar? Wat moet je doen in zo’n geval? Vaak zegt je gevoel al dat er iets niet klopt maar kun je er op dat moment niets mee. Hoewel… het zou maar eens om inbrekers kunnen gaan die de boel aan het verkennen zijn. Zonde om daar niets mee te doen, want soms is voorkomen vaak nog beter dan genezen.

Whatsapp. Het werkt als volgt: verdachte situaties zoals hierboven beschreven meld je eerst via 112, je waarschuwt de politie. Daarna geef je dit door via een groepsbericht op Whatsapp aan deelnemers uit je buurt. Daarin zet je de informatie die je hebt gezien, bijvoorbeeld: zwarte Volkswagen Golf, kenteken 01-XX-XX, vier jongens met petjes op, een met een rode baard. Vervolgens gaan de deelnemers zelf de

buurt in om te kijken waar de auto blijft en wat de inzittenden doen. Het principe noemen we kortweg SAAR. En dat staat voor Signaleren, Alarmeren, Appen en Reageren! In Ede helpt het: woninginbraken zijn drastisch verminderd, en dieven hebben door dat ze door de buurt in de gaten worden gehouden. Die methode werkt! Een veilig gevoel!

In een woonwijk in Ede werken bewoners en politie samen het aantal inbraken terug te dringen. Met een simpel waarschuwingssysteem:

Overvallen? Denk dan aan RAAK! Word je thuis of op je werk overvallen, werk dan vooral mee en neem geen risico. Handel volgens het RAAK-principe: Rustig blijven. Overvallers komen voor het geld. Accepteren van de situatie. Ga ervan uit dat wapens echt zijn. Afgeven van het gevraagde. Pleeg geen verzet. Kijken. Neem zoveel mogelijk kenmerken van de daders op.

Tips

- Beveilig de bovenverdieping van het huis. In vele gevallen wordt door inbrekers getracht naar de bovenste verdieping te klimmen. - Sluit bij afwezigheid alle ramen, bovenlichten en dakramen af, ook het WC-raampje. - Laat nooit ladders of afvalcontainers rond het huis staan. Deze worden door inbrekers gebruikt om naar de volgende verdieping te klimmen. - Houd de groenvoorziening rondom het huis laag. - Zeg niet op je voicemail dat je afwezig bent en s­ chrijf niet op social media dat je op vakantie gaat - Inbrekers hebben een hekel aan: schrikverlichting, een woningalarm en oplettende buren. -  Kijk op politie.nl voor meer informatie over woninginbraken en ­preventietips.

P12

VEILIG

gevoel

juni 2014

• Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) heeft ongeveer 685.000 inwoners in 16 gemeenten • Brandweer Gelderland-Midden, GGD Gelderland-Midden en de Regionale Ambulancevoorziening behoren allemaal tot VGGM • In de regio zijn 41 brandweerposten (850 vrijwilligers en 280 beroepskrachten) • De brandweer heeft 110 grote uitrukwagens, 30 busjes en 75 personenauto’s • De Regionale Ambulancevoorziening heeft 9 plaatsen van waar de ambulance uitrukt • De RAV heeft 160 medewerkers • De RAV beschikt over 23 ambulances, 4 ambulancemotoren en 4 personenvoertuigen, de soloambulances • De GGD heeft 209 medewerkers, onder wie 54 verpleegkundigen en 37 artsen, die allemaal in de regio Gelderland-Midden werken

VEILIG

gevoel

juni 2014

P13

Regio Gelderland-Midden

P14

VEILIG

gevoel

juni 2014

Zwemmen is altijd voor eigen risico! open zwemwateren van gemeenten, Staatsbosbeheer, recreatieschappen en natuurplassen op campings. Tijdens het zwemseizoen worden door Rijkswaterstaat en de Waterschappen monsters genomen. Als er iets niet in orde is met de kwaliteit van het zwemwater wordt dit voor de burger helder gecommuniceerd bij de plassen. “Zwemmen is altijd op eigen risico”, legt Baars uit. “We kunnen waarschuwen als er iets is over hygiëne of veiligheid is waargenomen of zelfs zwemmen verbieden. Als mensen toch het water in gaan, is het altijd voor eigen risico.” Zwemmersjeuk, blauwalg in verschillende soorten en gradaties. Het blijft natuur. Ook als er dode vogels in vallen, kan dat mogelijk tot botulisme leiden. Naast de natuurlijke plassen gaan waaghalzen nog altijd de rivieren in als het warm is. Daarom gaat elk jaar weer

De natuur is grillig en daarmee ook het zwemwater. Ook al lijkt het prachtig en uitnodigend; er kan altijd een ziekteverwekker op de loer liggen. Daarom is er een goede controle op aangewezen zwemlocaties in de natuur. Van 1 mei tot 1 oktober worden 68 zwemplassen in Gelderland gecontroleerd op waterkwaliteit, veiligheid en hygiëne. Toezichthouder Zwemwater Rob Baars van de provincie Gelderland legt uit dat er achter de schermen veel gebeurt om de plassen in Gelderland goed te controleren. Zo wordt gecontroleerd op veiligheid, ligt er geen glas in het water of een oude fiets, en vertelt Baars: “Met een gps varen we rond om onder meer te kijken dat er geen kuilen zijn waar iemand zo in kan wegzakken.” Dat is zeker zo belangrijk als hygiëne in de

Rhederlaag Noordoever

Door de beheerder ingestelde verboden: Prohibitions imposed by the manager:

Door de provincie Gelderland aangewezen zwemwater. Bathing water designated by the Province of Gelderland.

N

De waterkwaliteit in de zwemzone wordt tijdens het zwemseizoen (1 mei - 1 oktober ) regelmatig gecontroleerd. The water quality in the bathing area is monitored on a regular basis during the bathing season (1 May - 1 October). Op ligweiden en stranden In sunbathing areas and on beaches

8m

1 mei tot 16 september 1 May to 16 September

Bij dit zwemwater zijn geen bronnen aanwezig die de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. There are no sources adversely affecting the quality of this bathing water. De kwaliteit van dit zwemwater wordt hieronder aangegeven met een klasse. The quality of this bathing water is indicated below by means of a grade. Zwemmen is altijd voor eigen risico. Swimming is always at the individual’s own risk.

Voor overige verboden: zie borden van de beheerder. For other prohibitions: see signs of the manager.

Legenda / Legend

WC 0

60

120 Meters

180

Oppervlaktewater Surface water Zwemzone Bathing area Drijflijn met max. waterdiepte Float line with max. waterdepth Hier staat u You are here

Meldingen en vragen over het zwemwater: het provincieloket. Reports and queries regarding the bathing water: Provincial Helpdesk. Tel. 026 359 99 99, e-mail: [email protected] Overige meldingen en vragen bij de beheerder. Please put other reports and queries to the manager. Tel. 06 512 10 944, e-mail: [email protected]

Goede zwemwaterkwaliteit Good bathing water quality Gute Badegewässerqualität Uitstekend / Excellent / Ausgezeichnet Goed / Good / Gut

www.zwemwater.nl

www.rgv.nl

Aanvaardbaar / Sufficient / Ausreichend Slecht / Poor / Mangelhaft

DIT IS EEN VIERJAARSGEMIDDELDE VAN DE ZWEMWATERKWALITEIT THIS IS A FOUR YEAR AVERAGE BATHING WATER QUALITY VIERJAHRESMITTEL DER BADEGEWÄSSERQUALITÄT

GLD-051-001

een persbericht met waarschuwing uit om niet te zwemmen in de rivieren. “De onderstroom blijft erg gevaarlijk, we kunnen niet overal een verbodsbord zetten. Dus waarschuwen we wel,” aldus Baars. Als de kwaliteit van het zwem­ water niet in orde is, wordt dit breed gecommuniceerd. Persberichten gaan uit, vermeldingen op teletekst van de NOS, Omroep Gelderland en zoveel mogelijk op borden ter plaatse.

Tips voor veilig zwemmen: - zwem op plaatsen die hiervoor zijn bedoeld - zwem niet in de grote rivieren - blijf uit de buurt van scheepvaart­ routes - zwem niet waar veel schepen liggen of waar veel watervogels zijn - zwem niet door drijvende algen - verlaat zo snel mogelijk het water bij onweer en bliksem - let op kleine kinderen; blijf bij ze in het water - duik nooit in onbekend, ondiep of troebel water - zwem altijd samen; iedereen kan in een noodsituatie komen - probeer bij kramp rustig te blijven en aandacht te trekken van anderen - zandwinplaatsen en grondgaten kunnen erg diep zijn; daar zijn vaak plaatselijk koude onder­ stromingen

Aangewezen zwemwaterlocaties kun je herkennen aan de blauwe zwemwaterinformatieborden.

Veilig en schoon zwemwater

Klacht melden

In onze regio zijn diverse natuurlijke zwemlocaties waar het goed toeven is in de zomer. Deze wateren worden geregeld gecontroleerd. Kijk voor preciese locaties op www.zwemwater.nl

Heb je iets bijzonders gezien bij een zwemplaats, of denk je dat je ziek bent geworden door het zwemmen? Kijk dan op [email protected] of bel 026-3599999

VEILIG

gevoel

juni 2014

P15

“Roken in een bos is not done, net zoals motorcross” De kleine heidekoe is weer terug in het landschap (foto: Geldersch Landschap en Kasteelen)

Een roze streep op een boom betekent omhakken. Een boom met een blauwe stip moet blijven staan. Dit zijn codes van het Geldersch ­Landschap en Kasteelen. Ingenieur en regiohoofd Leo Cleiren werkt in Huis Zypendaal in Arnhem, met de nadruk op huis, want “dit is geen kasteel!” Het Geldersch Landschap en Kasteelen beheert veel natuurgebieden in Gelderland, daarnaast ook een groot aantal gebouwen. De natuurbeheerders en boswachters beheren de terreinen, legt Cleiren uit. “Een bos moet toegankelijk zijn, geen dood hout op de paden, bomen worden geselecteerd, zijn ze vitaal of niet, moeten ze gekapt of juist aangemerkt worden als toekomstboom. Dat is een boom die ruimte moet krijgen om te groeien.” Het selecteren van bomen gebeurt in de zomer en in de winter wordt gekapt. De boswachters zorgen ook voor routes en bebording in de natuur. Alle terreinen van het Landschap zijn toegankelijk voor individuele wandelaars en fietsers, maar daarnaast krijgt het jaarlijks duizenden verzoeken voor groepsactiviteiten. Dat varieert enorm. Cleiren: “Bij elke aanvraag kijken we: wat hebben we er aan? Een avond­ vierdaagse krijgt gewoon toegang, maar vuurwerk bij een bruiloft, nee, dat hoort niet in de natuur evenals motorcross.” Cleiren wil bezoekers graag tips mee­

geven, want in de natuur zijn risico’s waar je niet bij stilstaat. “Zoals een moeder die een kindje op een Schotse Hooglander zet voor een foto. Mensen zien het gevaar niet,” aldus Cleiren. Hij somt op: • Neem altijd een telefoon mee. Snel bellen voorkomt veel narigheid, bv als je rook ziet of een dood dier, maar ook als een jogger niet goed is geworden of een fietser valt. Bel 112. • Blijf altijd op afstand bij vee, ­minstens 25 meter. Het zijn geen huisdieren, hun gedrag is onvoorspelbaar. • Blijf op de paden. Je kunt anders zo maar een wild zwijn met biggen tegenkomen; die zeug valt aan. Vanaf februari lopen ze met jongen door het bos. • Houd ook honden aan de lijn. Als ze los lopen, jagen ze zwijnen en herten op met nare gevolgen. Ze rennen de weg op en kunnen worden aan­ gereden. Cleiren is duidelijk als het gaat om roken in het bos: “We spreken mensen er altijd op aan, zomer en winter. Roken in het bos not done!” Als het droog is worden de regels van controle aangescherpt en zijn de bosbeheerders extra alert. Cleiren legt uit dat bij natuurbranden terreinbeheerders de brandweer nauwkeurig en snel kunnen gidsen naar

het vuur, zodat snel geblust kan worden, “Dat kunnen ze beter dan wij. Wij wijzen ook op plekken met heel bijzondere natuurwaarden, bijvoorbeeld een jeneverbesstruweel. Als dat verbrandt zijn we honderden jaren terug in de tijd. Sommige natuur herstelt snel na een brand, bij zo’n jeneverbesstruweel ben je de bomen en de natuurwaarden voorgoed kwijt. En we willen ons erfgoed juist zo goed mogelijk door­ geven aan de volgende generatie.”

Voorkom natuurbranden: - Veroorzaak niet per ongeluk een natuurbrand: gooi gedoofde sigaretten en glas in een prullenbak of neem het mee. - Parkeer je auto (hete uitlaat) niet in droog gras. - Wees alert op verdachte situaties en meld die (112) bij de hulpdiensten, maak eventueel een foto of filmpje met kenmerken. - Maak geen open vuur (BBQ of vuurkorf) in een periode met een verhoogde kans op natuurbrand. Doof open vuur goed. Kolen van de BBQ blijven lang nagloeien.

P16

VEILIG

gevoel

juni 2014

Voel je veilig in de natuur Op een mooie dag trekken we massaal de natuur in. Heerlijk genieten op bijvoorbeeld de Veluwe of in het park in de buurt. Wat leeft in de natuur en wat ligt allemaal op de loer met allerlei vervelende gevolgen. Twee beestjes waar je iets tegen kunt doen. In bossen, struiken en hoog gras leven teken. Een teek is een bruinzwart spinachtig beestje van ongeveer 3 mm groot. Teken leven in struiken en hoog gras. Dat kan in het bos , maar ook in de tuin. Hij voedt zich met bloed en bijt zich vast in de huid van mensen of dieren. Je ziet dan een klein zwart bolletje op je huid. Een beet van een teek met de lyme­ bacterie kan de ziekte van Lyme veroorzaken. De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica. Hoe eerder de ziekte wordt opgemerkt, hoe beter de behandeling. Als het beestje langer dan 24 uur op je huid zit, moet je de huisarts raadplegen. Heb je de teek snel weggehaald, hou dan de huid tot drie maanden na de beet in de gaten en let op het ontstaan van een rode ring of andere klachten.

Een paar tips als je naar buiten gaat: • Beschermende kleren dragen als je in de tuin of het bos bent • Blijf op de paden • Insectenwerend middel gebruiken op blote lichaamsdelen zoals DEET • Controleer na verblijf in het groen of er teken in je kleding of op je huid zitten, ze zijn moeilijk te zien

Een teek? Pak ‘m beet! • Gebruik een tekentang of een scherp pincet • Gebruik geen alcohol of jodium als de teek er nog zit • Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop vast • Trek de teek er langzaam uit en doe dan alcohol of jodium op de wond

Een rode kring als je gebeten bent door een teek met de Lyme-bacterie

Teken zie je bijna niet

Eikenprocessierupsen op de eikenboom

Eikenprocessierupsen In de maand mei komen larven uit de eitjes die een onschuldige zwarte nachtvlinder heeft gelegd; de eiken­ processierups. De larven vormen grote nesten op de stammen van eikenbomen en hier ontstaat een spinsel van draden, brandharen en vervellingshuidjes. Een volgroeide eikenprocessierups heeft ongeveer 700.000 brandharen. Bij aanraking dringen de brandharen gemakkelijk in de huid, ogen en lucht­ wegen. Binnen een paar uur kan dit klachten veroorzaken als hevige jeuk, bultjes, blaasjes, roodheid en ontsteking. Vooral in de periode dat de rupsen brandharen krijgen (mei-juni) of dat de brandharen zich vanuit de lege nesten verspreiden (mei-september) kun je er last van krijgen. Hoe kun je dit voorkomen: • Probeer direct contact met rupsen, oude brandharen, spinselnesten en vervellinghuidjes te vermijden. • Ga niet naar wegen waar eikenbomen met veel eikenprocessierupsen staan. Ook oude nesten van vorig jaar bevatten brandharen die kunnen verwaaien. Brandharen kunnen op gazons, gras en akkers liggen. Ben je in contact geweest met iets van een eikenprocessierups, was of spoel de huid en ogen dan goed met water. Klachten verdwijnen meestal binnen twee weken. Een zachte crème met bijvoorbeeld menthol of een gel van Aloë Vera kan verlichting geven. Neem bij ernstige klachten contact op met de huisarts.

VEILIG

gevoel

juni 2014

P17

Van evenementen maken we samen een feest! Koningsdag, bevrijdingsfestival, muziekfestivals of samen het WK voetbal kijken, het is een greep uit de vele evenementen die jaarlijks door heel Nederland worden georganiseerd. Ook in onze veiligheidsregio worden vele evenementen georganiseerd, van wandeltochten tot hardloopwedstrijden en van popconcerten tot dancefeesten. In de regio Gelderland Midden is voor ieder wat wils. Evenementen zijn leuke gebeurtenissen, maar grote groepen mensen brengen ook risico’s met zich mee. Om die risico’s zo klein mogelijk te houden zijn organisatoren, gemeenten, politie, brandweer en GHOR/GGD van te voren bezig met de voorbereidingen. Ieder detail wordt doorgenomen om het evenement voor de burger zo veilig mogelijk te maken en wordt vastgelegd in een uitgebreid draaiboek voor alle betrokken organisaties.

“Veiligheid is een raar ­enomeen, want het is pas een probleem als het er niet is”

Veiligheid is van ons allemaal en alle partijen treffen maatregelen; denk aan genoeg EHBO’ers, voldoende toiletten en handenwasgelegenheden, maar ook voldoende nooduitgangen of beveiligings­ personeel. Niet alleen gemeenten, hulpverleningsdiensten, beveiligingsbedrijven of eerstehulp organisaties dragen bij, ook de burger heeft een grote rol. Je kunt zelf ook maatregelen nemen wanneer je naar een evenement gaat.

‘Kleine’ maatregelen die je zelf kunt treffen zijn: • bescherming tegen het weer, zoals een poncho meenemen; • voldoende warme kleren aantrekken tegen kou • zonnebrandcrème smeren bij evenementen in de zomer Oriënteer je op het evenemententerrein, zodat je weet waar de nooduitgangen zich bevinden of waar je de EHBO post kunt vinden. Wanneer je meedoet aan sportwedstrijden wees dan alert op je gezondheid en tref goede voorbereidingsmaatregelen. Wanneer het dan toch fout dreigt te gaan is het belangrijk dat je rustig blijft en aanwijzingen van hulpverleners altijd opvolgt en niet tegen de mensenstroom inloopt. Zoek de plek van de orde­ verstoring niet op. Zo zorgen we er samen voor dat evenementen echt een feestje zijn!

P18

VEILIG

gevoel

juni 2014

Wat te doen met asbest in je woning Als je woning is gebouwd voor 1994 is het mogelijk dat er asbest aanwezig is. Het is belangrijk zorgvuldig om te gaan met asbest in je woning om gezondheidsrisico’s te voorkomen. Asbest is niet gevaarlijk zolang het vastzit in ander materiaal. Het vormt pas een risico voor de gezondheid als asbestvezels vrij komen. Dit is mogelijk bij slijtage, het bewerken of de sloop van het materiaal. Asbestvezels die in de lucht zweven, kunnen na inademing diep in de longen doordringen en op termijn kanker veroorzaken. Meestal zit er ruim dertig jaar tussen het inademen van de vezels en het ziek worden. Lang niet iedereen die asbestvezels inademt, krijgt kanker. De kans op deze ziekte wordt groter bij het langdurig inademen van hoge concentraties asbest. Door een eenmalig hoge blootstelling aan asbest wordt de kans op het krijgen van kanker nauwelijks hoger.

Asbest herkennen Asbest in woningen is vaak toegepast als plaatmateriaal: isolatieplaten bij schoorstenen, golfplaten op schuren of dakbeschot op zolder. Ook kan de onderlaag van oudere soorten vloerzeil van asbestmateriaal gemaakt zijn. Op www.rijksoverheid.nl staat uitgebreide informatie over het herkennen en verwijderen van asbest in en om je woning. Als huurder kunt je hiervoor ook bij de verhuurder terecht.

Verwijderen of niet Er bestaat hechtgebonden asbest en niet-hechtgebonden asbest. Bij hechtgebonden asbest zitten de vezels stevig vast in het materiaal. Als dit materiaal in goede staat verkeert en niet wordt bewerkt of gesloopt, komen er geen vezels vrij en levert het geen gevaar op. Dat materiaal hoeft niet op korte termijn verwijderd te worden.

Bij niet-hechtgebonden asbest zijn de vezels niet of nauwelijks gebonden in het materiaal. De vezels kunnen dan gemakkelijk in de lucht komen en worden ingeademd. Of bij niet-hechtgebonden asbest maatregelen nodig zijn, hangt af van of het materiaal is afgeschermd en of het aanwezig is op een plaats waar regelmatig mensen zijn. Boor, schuur of zaag niet in asbesthoudend materiaal. Bij beschadiging van asbesthoudend materiaal, moet je maatregelen nemen. Afhankelijk van de situatie betekent dat afdekken, behandelen (impregneren) of professioneel laten verwijderen.

Meer informatie Voor meer informatie over asbest en gezondheid: Team Milieu en Gezondheid van GGD Gelderland-Midden via [email protected].

VEILIG

gevoel

juni 2014

P19

Weer: zonnig 33˚ windstil • Houd de woning koel. Maak tijdig gebruik van zonwering, ventilator of, als je die hebt, airconditioning. • Zorg voor elkaar. Let bij warm weer extra op mensen in de omgeving die misschien je hulp kunnen gebruiken.

Bij extreme kou:

Mevrouw Gerritsen (91) kijkt buiten op de barometer in het hoekje bij de schuur, in de schaduw komt het kwik aan 31 graden. Ze zucht diep, haar oude lijf is niet opgewassen tegen deze hitte die nu al bijna twee weken duurt. Haar kinderen waarschuwen rustig aan te doen en vooral voldoende te drinken, maar ze heeft geen dorst en drinkt dagelijks haar kopje koffie. Toch is ze vandaag vermoeider dan gisteren en eergisteren. Ze voelt ook een hoofdpijn opkomen. Ze gaat in de schaduw voor het huis zitten en kijkt naar de speeltuin aan de overkant. De kinderen spelen vrolijk in de klimrekken en voetballen op het grasveld. “Het is toch veel te warm”, verzucht ze. Eén van de jongens mist de bal en deze komt recht op haar af. Net over de ligusterhaag belandt de bal in haar border. Boos kijkt ze op naar de jongen die achter de bal aanrent. “Sorry”, zegt hij. “Ja ja, opletten! Moet je eens kijken!”, geïrriteerd pakt ze de bal op. De jongen zegt nogmaals dat het hem spijt en loopt weg met de bal onder zijn arm, terwijl hij lachend tegen zijn vrienden roept: “Oppassen, ze is boos!” Mevrouw Gerritsen veegt het zweet van haar gezicht, en denkt, boos? Ik?

Tips bij extreme hitte: De eerste klachten die op treden zijn vermoeidheid, duizeligheid, prikkelbaarheid en hoofdpijn. Daarnaast kunnen huidklachten optreden zoals jeuk en uitslag met blaasjes. • Drink voldoende, ook als je geen dorst hebt. Bedenk dat je ook ongemerkt veel vocht verliest door transpiratie. • Houd jezelf koel. Draag dunne kleding. Blijf in de schaduw en beperk lichamelijke inspanning in de middag tussen 12 en 16 uur.

• Let op elkaar. Let extra op ouderen en chronisch zieken. Zij kunnen misschien hulp gebruiken. • Draag geschikte winterkleding. Meerdere laagjes houden je beter warm dan strakke kleding. • Draag een hoofddeksel en wanten of handschoenen. • Draag buitenshuis geen sieraden. Piercings, oorbellen e.d. kunnen vastvriezen aan de huid. • Blijf buitenshuis in beweging. Zo beschermje je tegen de kou. • Bereid je voor voordat je de weg op gaat (weerbericht, kleding, telefoon, eten, drinken en in de auto een deken, zaklamp). • Gebruik geen drugs of alcohol. Hierdoor vermindert de waarneming van kou, waardoor je sneller onderkoeld raakt. • Wees alert bij gebruik van medicatie. Kou kan namelijk van invloed zijn op de werking van medicijnen.

P20

VEILIG

gevoel

juni 2014

Infectieziekten & hygiëne Een infectieziekte is een ziekte die wordt overgebracht door mens of dier. Dit wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels of parasieten. Je kunt een infectieziekte oplopen door contact met besmette personen, via voedsel, besmette oppervlaktes of water, het inademen van besmette lucht of door insecten en dieren.

Vers drinkwater Ook drinkwater kan voor nare gevolgen zorgen als het niet ‘vers’ is. Daarom ververs drinkwater als dit een tijd heeft stilgestaan. Bijvoorbeeld tijdens je vakantie of als je een week niet thuis bent geweest.

Bak vlees altijd goed gaar op de barbecue

Een wedstrijd met een verrassende winnaar Bart en zijn voetbalteam versloegen de plaatselijke rivalen met een ruime overwinning. Na afloop van de wedstrijd organiseerde hij een gezellige barbecue voor zijn team. De volgende dag zouden ze de finale gaan spelen. Een feestje was dus wel op zijn plaats. Het was een warme dag en de koelbox met koude drankjes werd vlot leeg gedronken. Ondertussen stond de barbecue aan met overheerlijke hamburgers erop. De hongerige mannen vonden het natuurlijk niet snel genoeg gaan. Sommige hamburgers waren nog wat rood van binnen. “Ah joh, dat geeft helemaal niets! Je eet je biefstuk toch ook half rood?!” Het was een gezellige avond. De volgende dag kreeg Bart diverse telefoontjes van zijn teamleden… 8 van de 14 mannen lagen thuis ziek op bed en hadden klachten van diarree en buikkrampen. Het team bleek volledig verslagen. Niet door de tegenpartij, maar door de bacterie van de hamburgerziekte!

Tip! Bak vlees op de barbecue altijd goed gaar

• Zet alle kranen open om vers water in de leidingen te krijgen. Doe dit met warm en koud water. • Stop een douchekop onder water in een emmer, voordat je deze gaat spoelen. Een washand of handdoek om de douchekop houden kan ook. Zo kan er tijdens het spoelen geen bacterie in de lucht komen. Zorg voor vers drinkwater, laat de kraan eerst even doorspoelen

VEILIG

gevoel

juni 2014

P21

Verklein infecties tijdens zwangerschap Sommige infecties kunnen nare gevolgen hebben voor jezelf en je ongeboren kind. Een paar simpele leefregels helpen om de kans op een aantal infecties te verkleinen. Hoe kan ik tijdens de zwangerschap een infectie voorkomen?

Was je handen (met zeep en veel water, daarna goed afdrogen) voor en na het bereiden van voedsel, na toiletbezoek, het verschonen van luiers en tuinieren. Was je handen na contact met dieren, bijvoorbeeld na bezoek aan de (kinder)boerderij.

Verhit vlees, vis en schaal-/schelpdieren tot ze goed gaar zijn en eet geen vleeswaren die gemaakt zijn van rauw vlees, zoals ossenworst en filet américain. Ook rauwe, ongepasteuriseerde melk en zachte kaas die gemaakt is van rauwe melk (‘au lait cru’) kun je beter niet nemen. Zorg verder voor een koude koelkast (2-7°C) en was de verse producten, zoals fruit en groente (ook voorgewassen sla) onder stromend water.

Gebruik tuinhandschoenen als je in de tuin werkt en vermijd contact met zand in de zandbak. Dit verkleint de kans dat je zand of aarde binnenkrijgt die verontreinigd is met ziekteverwerkkers.

 erschoon niet zelf de kattenbak, want in de ontlasting van V katten kan Toxoplasma zitten. Als je toch de kattenbak verschoont, doe dit dan dagelijks - want ‘eitjes’ van Toxoplasma zijn pas na één dag besmettelijk - en gebruik handschoenen.

Een klein prikje in het gras Stel je het je eens voor. Je loopt op een prachtige zomerdag met je blote voeten op het zachte gras in het park in de buurt. Plots voelt je een scherpe pijn in je hak. Er steekt een naald in de huid. Je trekt de naald er snel uit en het wondje begint te bloeden. Wat nu?

Zoönosen Dieren dragen soms ziekteverwekkers bij zich die zij kunnen overbrengen op de mens. Ziekten die van dier op mens worden overgedragen noemen we zoönosen. Contact met dieren brengt daarom een klein risico met zich mee. Tips! bezoek aan een boerderij • Eet niet tussen de dieren, was de handen vóór het eten • Eet geen voedsel dat op de grond is gevallen • Drink geen verse, rauwe melk • Kom niet bij zieke dieren of dieren die hun jong krijgen • Na bezoek goed de handen wassen (met zeep en stromend water) • Draag rubberlaarzen en spoel die schoon, zodat er geen mest mee naar huis kan gaan • Draag eventueel een overall

• Bewaar de naald • Laat de wond goed door bloeden • Spoel de wond met water • Desinfecteer de wond • Bel dezelfde dag de huisarts of GGD voor risicobeoordeling en advies! De huisarts kan ook overleggen met de GGD. Soms heeft iemand medicijnen of een inenting nodig om bepaalde ziektes te voorkomen.

P22

VEILIG

gevoel

juni 2014

Veilig op pad met caravan of boot

Tips voor veiligheid aan boord We trekken er met z’n allen massaal op uit met caravan, camper, tent of boot. Helaas moeten jaarlijks veel uitstapjes of vakanties onderbroken worden door bijvoorbeeld ongelukken met gas en elektriciteit. Met een paar maatregelen kun je een hoop leed voorkomen. Comfort op vakantie wordt steeds belangrijker. Huishoudelijke apparaten en andere elektronica nemen we graag mee op reis. Let er goed op dat je speciale campingapparatuur gebruikt met een laag stroomverbruik. En ga op de juiste manier om met gasflessen- en toestellen. Het is heel belangrijk dat je voordat je flessengas gaat gebruiken, de flessen en de apparatuur zorgvuldig installeert volgens de voorschriften.

Wist je dat... • je de gas- en elektrische installatie het beste jaarlijks kunt laten keuren door de dealer? Je weet dan zeker dat je veilig kunt stoken en koken! • het gebruik van lpg in gasflessen levensgevaarlijk en verboden is? • je altijd de juiste drukregelaar tussen gasfles en gasapparaat moet zetten? De vereiste gasdruk vind je op het typeplaatje van het gasapparaat.

• als je op een gasfles apparaten met verschillend drukvermogen aansluit, ook verschillende drukregelaars moet hebben? • de regelaar die de hoogste druk doorlaat, het dichtst bij de gasfles moet monteren? • je drukregelaars om de vijf jaar moet vervangen. • je op de paal waar je de elektriciteit aansluit, kunt zien wat het maximaal toegestane verbruik is?

Brand! en nu? • Verwijder gasflessen uit de omgeving van de brand. • Meld de brand bij receptie of portier. • Waarschuw andere campinggasten en breng zo nodig mensen in veiligheid. • Probeer uitbreiding te voorkomen door zelf de brand te gaan blussen. Als dat niet lukt, sluit dan de ramen en deuren van de caravan of camper. • Zorg voor een vrije aanrijroute voor de brandweer. • Geef de brandweer informatie over eventuele slachtoffers en over hoe de brand is ontstaan. Een brand is altijd gevaarlijk. Op een boot kun je ook nog eens moeilijk vluchten. Zorg dus voor voldoende veiligheid aan boord.

- Zorg dat alle opvarenden op de hoogte zijn van de vluchtwegen en het gebruik van vluchtmiddelen en blusmiddelen aan boord. - Houd de vluchtwegen vrij. - Zorg voor voldoende reddingsvesten en bewaar ze op een toegankelijke plaats. - Zorg dat het motorcompartiment en de motor schoon zijn en controleer regelmatig de isolatie van de afvoer van de motor. - Als je tankt, let er dan op dat er geen brandstof op hete motoronderdelen valt. - Berg poetskatoen op in afgesloten blikken. - Het meest voor de hand liggende blusmiddel aan boord is water. Zorg er dus voor dat je altijd een emmer aan een lijn binnen handbereik hebt.

Let op! Gebruik op de boot altijd propaangas.

VEILIG

gevoel

juni 2014

P23

Blijf altijd uit de rook! Flinke rookontwikkleing in september vorig jaar bij promens in Zevenaar. foto: Roland Heitink

Bij iedere brand komt rook vrij. Rook inademen is nooit gezond. Blijf zoveel mogelijk uit de rook en voorkom dat je rook inademt. Dit is een waarschuwing van de brandweer, want deze waarschuwt als er een brand in de buurt is en rook vrijkomt. Maar rook komt op meer momenten vrij dan je denkt. We hebben al wat mooie dagen gehad en misschien heb je de barbecue al aangestoken of dacht je ’s avonds: ik doe buiten de houtkachel aan of de vuurkorf. Bij deze vorm van stoken komt rook vrij.

De rook van deze sfeerverhogende producten is ook schadelijk. Je merkt het als je in de rook van de kachel zit of de barbecue; uch, uch, uch! Het inademen van rook is dus nooit gezond. Of de rook schadelijk is voor je gezondheid, hangt vooral af van de hoeveelheid rook die je inademt. Hoe dichter bij het vuur, hoe meer rook je inademt. En hoe langer je in de rook staat, hoe meer rook je binnen krijgt. Gezellig buiten zitten bij een vuurtje kan, maar ga niet in de rook zitten.

Schone rook bestaat niet Veel mensen denken dat rook van een brand waar chemische stoffen bij betrokken zijn, veel gevaarlijker is dan rook van een gewone brand of sfeervol vuur. Een begrijpelijke gedachte, maar toch is het verschil klein. Bij een chemiebrand verdampt een deel van de chemische stoffen aan de rand van het vuur. Maar bij elke brand ontstaan giftige stoffen. In iedere rookwolk zitten giftige stoffen die niet gezond zijn om in te ademen. Schone rook bestaat dus niet.

Ga niet in de rook zitten van een barbecue

Heb je toch een tijdje in de rook gestaan, dan reageert je lichaam. Je kunt last krijgen van prikkelende ogen, neus en luchtwegen. Je ogen kunnen gaan tranen en je kunt gaan hoesten. Hoe meer rook je hebt ingeademd, hoe sneller je lichaam reageert en hoe langer de klachten duren. Bij een kleine hoeveelheid rook zoals bijvoorbeeld van een vuurkorf/houtkachel of barbecue is de kans op (blijvende) gevolgen voor je gezondheid vaak ook klein. Blijven klachten aanhouden, ga dan naar je huisarts.

Tips: - Is er brand bij je in de buurt? Zorg dat je geen rook inademt. - G  a naar binnen, sluit ramen en deuren. - S  chakel als het kan het ­ventilatiesysteem uit. - H  elp mensen in je omgeving om ook uit de rook te blijven.

P24

VEILIG

gevoel

juni 2014

je belangrijkste huisgenoot je luie huisgenoot

je lieve huisgenoot

je grappige huisgenoot je rustige huisgenoot

Gelderland-Midden