Kinderastma samen de baas Hans Berg, kaderhuisarts astma en COPD Rienus Doedens, kinderarts Martini Ziekenhuis Martje Haandrikman en Anneke Salier-Tjoelker ,
kinderlongverpleegkundigen polikliniek Martini Ziekenhuis
Programma • 17.30 uur Ontvangst in het Vergadercentrum met broodbuffet • 18.00 uur Casus: een acuut benauwde peuter (Leonie) • 19.00 uur Pauze • 19.15 uur Casus: astma bij een brugklasser (Mark) • 20.15 uur Afsluiting met hapje en drankje
“Take home messages…” • Astma lijder naar astma leider..! • Zorg voor astma is gedeelde zorg.. • Astmacontrole staat centraal.. • Kind volgt device of.. device volgt kind
Kinder-astma (feiten): • 2/3 van de kinderen <6 jaar krijgt ten onrechte inhalatietherapie • Bij > 50% zijn de astmaklachten niet onder controle • Inhalatiesteroïden worden niet op de juiste wijze gebruikt (steroïdangst) • Ouders blijven roken
Richtlijnen 2006 - 2012 •
NHG standaard 2006 – Stappenplan
•
Richtlijn Sectie KinderLongziekten van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde 2008 – Uitbreiding naar moeilijk behandelbare en therapieresistente astma
•
Jeugdgezondheidszorg 2010 – Vooral preventie astma
•
Zorgstandaard astma kinderen en jongeren 2012
Leonie, 2,5 jaar • Leonie is > 10x per jaar “verkouden” • Moeder: hooikoorts, rookt • Vaak kortademig. Hoest ‘s nachts • Therapie: salbutamol en fluticason (2dd2 50 µg) • Vader en oom hebben astma
ASTMA?
Roken en zwangerschap • • • • • • •
Hoeveel % van de moeders rookt door.. Meer of minder prematuren.. Lager of hoger geboortegewicht.. Perinatale sterfte verhoogd of verlaagd.. Kans op wiegendood..? Onrijpe longen: hoelang effecten hiervan..? Grotere of kleinere kans op astma…
• www.rooknietbijmij.be
• • • • • • •
8% Meer Lager Verhoogd Verdubbeld Levenslang Grotere kans
Leonie, 2,5 jaar • Leonie is > 10x per jaar “verkouden” • Moeder: hooikoorts, rookt • Vaak kortademig. Hoest ‘s nachts • Therapie: salbutamol en fluticason (2dd2 50 µg) • Vader en oom hebben astma
ASTMA?
Leonie, BENAUWD! Avondconsult huisarts: • Sinds vanmiddag steeds meer benauwd. Ouders “durven de nacht niet in”. • Alert, bleek, onrustig • Kortademig, piepende ademhaling • Intrekkingen en neusvleugelen • Ademfrequentie 35/minuut • Pols 100/minuut
Leonie
DD: • Virale bronchitis • Laryngitis subglottica • Epiglottitis • Astma exacerbatie/status astmaticus
Leonie
Wat nu?
Behandeling acute astma aanval • Salbutamol 100 µg aerosol via voorzetkamer (4x1pufje) • 1 pufje per keer, 10x in- en uitademen • Beoordeel effect < 5 minuten • Als geen effect: procedure herhalen • Max. 30 minuten effect afwachten
Leonie knapt niet op! • Wat nu? • Insturen? • Hoe? • Overdracht gegevens?
Leonie Acute opvang in 2e lijn Tekenen van ernstig astma: • Te kortademig om te eten of te spreken • Intrekkingen en gebruik van hulpademhalingsspieren • Ademfrequentie > 50/min (2-5 jaar), > 30/min (>5 jaar) • Polsfrequentie > 140/min
Leonie Acute opvang in 2e lijn Tekenen van levensbedreigend astma: • Verminderd bewustzijn/geagiteerd gedrag • (Dreigende) uitputting • Sterk verminderde ademarbeid • Zuurstofsaturatie < 85% in lucht/cyanose • Stille thorax
Qureshi,NEJM: 1998; 339:1030-5
Leonie Acute opvang in 2e lijn Aangrijpingspunten van behandeling: • Inflammatie • Bronchoconstrictie • Mucus plugging
Leonie Acute opvang in 2e lijn Behandeling op SEH :
-O2 via non-rebreathing masker; - saturatie meter
•
Continue vernevelen met ipratrobrium-bromide/salbutamol: 400 ug/dosis
•
Overweeg snel: Prednisolon 1-2 mg/kg
•
Na 3x geen verbetering: magnesiumsulfaat intraveneus
•
Salbutamol intraveneus + overplaatsing naar intensive care
PAUZE
Mark, 11 jaar
• • • • • •
Als peuter: dauwworm en soms piepen Moeder heeft astma Mark is erg vaak neusverkouden Gebruikt geen pufjes meer: “astma is over” Wil van voetballen af: wordt vaak benauwd Hebben net een puppy gekregen
Diagnostiek
• Anamnese: welke vragen? • Lichamelijk onderzoek? • Aanvullend onderzoek?
Uitkomsten • Anamnese: – Goede algemene conditie. Bij voetballen en mist vaak benauwd. – Vaak verkouden. M.n. in lente en herfst. – Nu verkouden met loopneus. – Sinds puppy: meer kortademig en verkouden. • Lichamelijk onderzoek – Waterig secreet neus. Iets verlengd expirium. Droge huid. • Aanvullend onderzoek – Spirometrie: reversibiliteit >12% – IgE-RAST: grassen +, huisstofmijt ++
Beleid
• Niet medicamenteuze therapie • Medicamenteuze therapie
Niet medicamenteuze adviezen Gericht op: • Saneren • Stoppen (mee) roken • Omgaan met astma: gezin, school, sport • Voeding • Zo nodig afvallen • Bewegen: sport en spel
Saneren? Alleen gecombineerde maatregelen. • Vermijden blootstelling prikkels • Stoppen met (mee) roken • Vochtige lucht in huis vermijden • Gladde vloeren. Schoonmaken • Geen nieuwe kat/hond • Borstvoeding > 6mnd • Creche? • Matrashoes?
Niet medicamenteuze adviezen Gericht op: • Saneren • Stoppen (mee) roken • Omgaan met astma: gezin, school, sport • Voeding • Zo nodig afvallen • Bewegen: sport en spel
Astma “onder controle” • • • • • • • •
Juiste voorzetkamer Juiste inhalatietechniek Geen klachten en symptomen overdag Geen nachtelijke klachten Geen beperkingen Geen gebruik rescue medicatie Geen exacerbaties Normale longfunctie
Een passend voorzetkamer/device voor ieder kind… • • • •
Baby t/m ± 1jr babyhaler / oranje aerochamber Kind 1 t/m ± 4 jr gele aerochamber/nebuhaler Kind vanaf ± 4 jr volumatic / blauwe aerochamber met mondstuk Kind vanaf ± 6 jr turbuhaler/novolizer/autohaler/discus/ evt voorzetkamer met mondstuk behouden
Voorzetkamers: Voordelen: • Geen coördinatieproblemen • Mond/keel depositie geringer • Voor alle leeftijden geschikt • Normaal ademen voldoende • Geen cold freon effect
Voorzetkamers: Nadelen: • Afmeting groot • Statische elektriciteit • Regelmatig schoonmaken • Therapietrouw iets lager Huilen/tegenstribbelen geeft verminderde longdepositie!!! Aerosol rechtstreeks: NOOIT DOEN!!!!!!!
Astma “onder controle” • • • • • • • •
Juiste voorzetkamer Juiste inhalatietechniek Geen klachten en symptomen overdag Geen nachtelijke klachten Geen beperkingen Geen gebruik rescue medicatie Geen exacerbaties Normale longfunctie
Inhalatietherapie
• • • • • •
Effect medicatie monitoren Bijwerkingen (actief naar vragen!) Juiste pufje, juiste tijdstip, SMART Juiste device Juiste techniek (voor laten doen!) Weerstanden tegen medicatie: ouder, kind
Astma “onder controle” • • • • • • • •
Juiste voorzetkamer Juiste inhalatietechniek Geen klachten en symptomen overdag Geen nachtelijke klachten Geen beperkingen Geen gebruik rescue medicatie Geen exacerbaties Normale longfunctie
Oorzaken onvoldoende “onder controle” • • • • • • • • •
Slechte therapietrouw Onjuiste techniek/device Onjuiste medicatie Blootstelling (a)-specifieke prikkels Psychosociaal: angst, ziektewinst e.d. Infecties Allergische/chronische rhinitis Reflux e.a.
Stappenplan medicamenteuze therapie (NHG)
• Stap 1: start salbutamol • Stap 2: voeg inhalatiecorticosteroïd toe • Stap 3: verwijzing
Verwijzing (NHG, stap 3): wanneer?? • Ondanks adequate therapie het behandel doel niet bereikt met stap 2 (matige dosis inhalatietherapie; 400 µg budesonide/beclometason of 250 µg flucticason of 200 µg beclometason extrafijn) • Kinderen <1 jaar die inhalatiecorticosteroïd nodig hebben • Instabiel astma (>1 ziekenhuisopname of >1 prednisolonkuur per jaar) • Co-morbiditeit
2e lijn Martini Ziekenhuis Polikliniek: • Binnen 1 a 2 weken mogelijkheid om te zien • Kinderarts • Gecombineerd met longfunctie • Longverpleegkundige evaluatie
Taken kinderlongverpleegkundige
• • • • • • •
Inventarisatie klachten (astma controle test) Medicatiegebruik Werking medicatie Inhalatietechniek Therapietrouw Kind/ouders leren vroegtijdig herkennen van klachten en welke acties Zelfmanagement
Taken kinderlongverpleegkundige
• • • • • • •
Inventarisatie klachten (astma controle test) Medicatiegebruik Werking medicatie Inhalatietechniek Therapietrouw Kind/ouders leren vroegtijdig herkennen van klachten en welke acties Zelfmanagement
Taken kinderlongverpleegkundige
• • • • • • •
Ziekte-inzicht vergroten Dagelijkse activiteiten Sport stimuleren School Psychosociale problematiek Roken (stivoro) Advies mbt saneren
Doelen
• Streven naar eenduidige informatie en inhalatie-instructie • Kind en ouders leren klachten/benauwdheid vroegtijdig te herkennen • Juist gebruik van de medicatie(-schema) • Vergroten therapietrouw en zelfmanagement
Voorlichting
• • • • •
Behoefte aan ondersteuning Iedere leeftijd eigen aanpak Omgaan met astma Voorlichting school, beroep Afspraken over roken
• www.astmakids.nl
Astma; gevolgen en emoties • • • • • • • •
Ontkenning: gaat wel over Angst; “help mijn kind stikt!” Overbezorgdheid: beschermen/verwennen Boosheid: hele gezin “lijdt” Schaamte: puber wil geen pufjes Onzekerheid: opnames ziekenhuis Ziekteverzuim: leerachterstand Contact leeftijdgenoten
Regie aan de patiënt
• • • • • •
Educatie en voorlichting (controleer kennis) Schriftelijk behandelplan Persoonlijk behandelplan maken (puber) Behandeling op maat (thuisbezoek) Doelen gehaald? Belemmeringen? Niet opvolgen van behandeling “inbouwen”
ASTMA SAMEN DE BAAS • • • • • • • •
Patiënt Ouders Huisarts POH Kinderarts Verpleegkundige Jeugdarts 1 coördinator: coördinatie + continuïteit.
Behandeldoelen:
“Zorgstandaard Astma kind en jongere”
“Zorgstandaard Astma kind en jongere”
Presentatie na te lezen • HEEL hartelijke dank voor de positieve bijdrage..!! • http://www.martiniziekenhuis.nl/presentaties • QR-code op badge • Graag uw evaluatie formulier invullen (deze zit in de map)
“Take home messages…” • Astma lijder naar astma leider..! • Zorg voor astma is gedeelde zorg.. • Astmacontrole staat centraal.. • Kind volgt device of.. device volgt kind
Bedankt!
Magnesiumsulfaat Effect voorkinderen nog niet helemaal duidelijk • • • •
relaxerend effect op het gladde spierweefsel een rol op het niveau van de cellulaire homeostase. betrokken bij het vrijkomen van acetylcholine en histamine. anti-inflammatoir effect bij volwassenen met astma.
