Sainctelettesquare Brussel Tel. : Fax : WERKINGSVERSLAG

Sainctelettesquare 19 – 1000 Brussel Tel. : 02 204 08 00 - Fax : 02 204 08 09 [email protected] www.kunstenloket.be

WERKINGSVERSLAG 2015

Maart 2016

INHOUD 1.

Voorwoord

3

3.

Raad van Bestuur en Algemene Vergadering

5

2.

Missie en kerntaken van het Kunstenloket  Vergaderingen

 Samenstelling Algemene Vergadering 4.

 Leden Raad van Bestuur

Werking

7

10

 Onderzoek

8

13

14 16

Medewerkers

19

 Personeel

19

 Vrijwilligers

19

 Online communicatie en promotie

20

 CRM

21

Financieel

23

Communicatie en databankmanagement  Offline communicatie en promotie

8.

6

 Opleiding

 Netwerking

7.

5

7

 Specifieke projecten

6.

5

 Advies en consult

 Informatieverstrekking

5.

4

Huisvesting en locaties

20

21

22

Overzicht van de bijlagen Bijlagen

24 25-58 2

1. VOORWOORD

Het Kunstenloket gaf ook in 2015 heel wat informatie en persoonlijk advies aan kunstenaars en creatieven op zoek naar zakelijke en juridische bijstand.

De daling in subsidie met 7,5% had ook impact op de werking van het Kunstenloket. Naast de subsidie zijn er twee gunningen met het Departement CJSM. Door besparingen en reorganisatie bij de overheid werd de verdere uitvoering van deze projecten verplaatst naar 2016. Tegelijkertijd bleef de complexiteit van de vraagstelling toenemen op diverse domeinen. Het Kunstenloket bleef de evoluties opvolgen in materies zoals het sociaal statuut van de kunstenaar, fiscaliteit, auteursrechten, contracten, ondernemerschap enz. Het Kunstenloket wil de werking verder afstemmen met andere spelers in de sector, waarbij het complementair wil zijn aan organisaties voor inhoudelijke visieontwikkeling, promotie en beeldvorming van de sector.

In 2015 vroeg het Kunstenloket voor het eerst subsidie aan onder het Kunstendecreet voor de periode 2017-2021. Dit verplichtte ons om na te denken over de werking en de positie van het Kunstenloket in de culturele en creatieve sector. Gezien er de komende periode nogal wat wijzigt voor het Kunstenloket en er veel evolueert in de kunstensector, beslisten we een onderzoek uit te schrijven over de positie van het Kunstenloket in 2020 en daarna.

Ook in 2015 verliep de dienstverlening via verschillende kanalen: online informatie op de website en in de nieuwsbrieven, individueel advies bij consultaties en coaching, infosessies gespreid over Vlaanderen, opleidingen in scholen en voor andere organisaties. Hierbij werd steeds gezocht naar een pragmatische benadering met oog voor implicatie in de dagelijkse praktijk. Onderzoek was eveneens aan de orde zowel op eigen initiatief als door mee te werken aan onderzoek opgezet door andere organisaties. De manier van werken van het Kunstenloket bleef internationaal weerklank vinden, zelfs tot in Zuid-Afrika. Binnen de schoot van On The Move werd Kunstenloket gevraagd om mee partner te zijn in een Europees project.

3

2. MISSIE EN KERNTAKEN VAN HET KUNSTENLOKET Missie

Kunstenloket vzw is het aanspreekpunt voor eerstelijnsadvies en informatie over de zakelijke, juridische en organisatorische aspecten van de artistieke en creatieve activiteit. De toegang is laagdrempelig en de informatie is objectief en neutraal. Het Kunstendecreet1 omschrijft in art.74 S1 de kerntaken van het Kunstenloket als volgt: -

Veldanalyse: op basis van een permanente evaluatie, toegepast onderzoek, informatie en documentatie een bijdrage leveren aan een continue ontwikkeling van het ondernemerschap bij kunstenaars en het overheidsbeleid ter zake;

Informatieverstrekking en consultatie betreffende de organisatorische, zakelijke en juridische aspecten van artistieke activiteiten, met inbegrip van een helpdesk rond financieringsbegeleiding;

-

Begeleiding en opvolging van de implementatie van het statuut van de kunstenaar;

-

Organiseren en stimuleren van vormings- en opleidingsprojecten die de zakelijke professionalisering van kunstenaars en creatieven tot doel hebben, die het ondernemerschap bevorderen en die de cultuur van levenslang leren stimuleren.

Door zijn werking bevordert het Kunstenloket duurzaam zelfstandig ondernemerschap in de sector, zowel in de artistieke als in de economische zin. Ondernemerschap is het vermogen om financieel, materieel en personeelsmatig de nodige middelen te mobiliseren en in te zetten om een creatief-artistiek project te realiseren vanuit een specifieke artistieke en een zakelijke mindset.

Het Kunstenloket wordt per 1 januari 2017 gesubsidieerd via het Kunstendecreet. Het samenwerkingsakkoord met de Vlaamse Gemeenschap liep tot 31 december 2015 en werd als overgangsregel tot 31 december 2016 verlengd. In 2015 werd een dossier ingediend voor Werkingssubsidies 2017-2021. 1

4

3. RAAD VAN BESTUUR EN ALGEMENE VERGADERING VERGADERINGEN

De Raad van Bestuur kwam in 2015 vier keer samen over ondermeer: -

opvolgen van activiteiten i.v.m.: o wetswijzigingen i.v.m. het sociaal statuut van de kunstenaar; o relatie met Upwards cvba; o gunningen: creatieve partnerschappen en routeplanner; subsidies 2015 en 2016; subsidiedossier 2017 – 2021; opmaak begroting en budgetopvolging; aanvullende financiering; vervanging voor zwangerschaps- en ouderschapsverlof, voor onbetaald verlof en wegens ontslag medewerker; vraag van ACV tot vervanging lid van RvB en AV; …

De Algemene Vergadering kwam samen op 17/03/2015 met op de agenda: - goedkeuring verslag AV van 17 maart 2014; - bespreking werkingsverslag 2014; - goedkeuring rekeningen 2014; - goedkeuring begroting 2015; - kwijting van de bestuurders; - rondvraag. SAMENSTELLING ALGEMENE VERGADERING (op 31/12/2015)

Leden voorgedragen door de erkende werkgeversorganisaties: Ann Andries, Paul Corthouts, Liesbeth Dejonghe; Leden voorgedragen door Kunstenpunt vzw: Sam Eggermont, Nikol Wellens; Leden voorgedragen door de erkende werknemersorganisaties: Servaas Le Compte, Laurette Muylaert, Tim Lycke; Onafhankelijke deskundigen: Chantal De Smet, Ellen De Bin, Kristien Gerets, Jan Hautekiet, Julie Vandenbroucke. Voorzitter: Jan Hautekiet.

5

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (op 31/12/2015)

Paul Corthouts, Ellen De Bin, Sam Eggermont, Kristien Gerets, Jan Hautekiet, Servaas Le Compte, Laurette Muylaert, Julie Vandenbroucke. Voorzitter: Jan Hautekiet.

6

4. WERKING Jaarplan

De dagelijkse werking van het Kunstenloket wordt vastgelegd in het jaarplan. Daarnaast is er aandacht voor de toekomst. Het is nodig om in te spelen op trends en evoluties in verband met nieuwe manieren van werken en hoe zich te organiseren als creatieveling. Het jaarplan geeft een beeld van de voorziene activiteiten, maar daarin kan niet alles worden opgesomd. Vaak doet men ad hoc een beroep op het Kunstenloket. Organisaties en ook scholen met artistieke finaliteit hebben de weg naar het Kunstenloket gevonden. Daarnaast krijgen we regelmatig vragen van kabinetsmedewerkers, parlementairen, diverse administraties, pers, e.a. Ook de overheid kan bijkomende opdrachten die buiten de lopende samenwerkingsovereenkomst vallen, toekennen aan het Kunstenloket. Een schema van het jaarplan gaat als bijlage aan de samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap Cultuur. 1. ADVIES EN CONSULT2

Het Kunstenloket geeft zakelijk en juridisch advies aan kunstenaars en creatieven. De onderwerpen die aan bod komen zijn: vergoedingen, vervangingsinkomen, fiscaliteit, rechtspersonen, auteurs- en naburige rechten, ondernemen, marketing en contracten, enz. Voor een aantal onderwerpen doet het Kunstenloket beroep op externe experts. Zo is er gemiddeld drie keer per maand op een vaste dag een fiscalist aanwezig. Het advies wordt op twee manieren gegeven:  Telefonisch advies (op afspraak)

De consulenten analyseren en beantwoorden elke maandag, dinsdag, woensdag en donderdag telefonisch concrete vragen. Het telefonisch advies wordt gegroepeerd per thema: juridisch, fiscaal of zakelijk.

Doorheen 2015 vond er een verschuiving plaats van meer telefonisch advies ter vervanging van consultaties op afspraak. Hierdoor is de cliënt sneller geholpen en spaart hij een verplaatsing uit.

2

Zie bijlage 1.1: Aantal telefonisch advies en consults. Zie bijlage 1.2: Onderwerpen tijdens telefonisch advies en consults. Zie bijlage 1.4: Aantal contacten telefonisch advies en consults volgens sector.

7

 Consultatie (op afspraak)

Kunstenaars en creatieven met uitgebreide vragen en complexe problemen, kunnen een afspraak maken. De consultaties worden gegroepeerd per thema: juridisch, fiscaal of zakelijk. Gedurende een uur (of langer indien nodig) kunnen ze hun persoonlijke situatie met een consulent bespreken. De consultaties vinden wekelijks op vaste dagen plaats in Antwerpen, Gent en Brussel. Ook consultatie via skype is mogelijk.

Het concept check-up gesprekken3 is geëvolueerd naar een mini-audit waarbij de zakelijke balans van een bestaande creatieve activiteit wordt opgemaakt. Daarnaast werd er een specifieke projectbegeleiding aangeboden: zakelijke begeleiding van een project of een deel van een project. Dit bestaat uit periodieke gesprekken (PA) met tussentijdse korte adviesverlening (TA), waarbij timing en to do’s worden vastgelegd en opgevolgd. Hiermee willen we het zelfmanagement van de individuele creatieveling stimuleren en begeleiden. 2. INFORMATIEVERSTREKKING

 Website

Onze website www.kunstenloket.be is een bron van zakelijke en juridische informatie, die een eerste antwoord biedt op vragen.

Deze informatie krijgt geregeld een update en door middel van een intern instrument worden de inhoudelijke updates secuur opgevolgd door de eindverantwoordelijken in hun vakgebied. In 2015 werden nieuwe teksten of updates gepubliceerd rond kostenvergoedingen in binnen- en buitenland, arbeidsrecht, auteursrecht, modelcontracten, werken met SBK’s, pensioenopbouw voor kunstenaars, enz.

Daarnaast vullen we het zakelijke luik op de website aan met nieuwe items over o.a. het opstellen van een business plan, prijszetting, crowdfunding, werkgeverschap, facturatie en betalingsbeheer, marketing, promotie, sponsoring, enz. De teksten worden door een copywriter optimaal afgestemd op het doelpubliek. In 2015 kreeg de homepagina van de website een aantal nieuwe functionaliteiten zoals de rubrieken “Hot topics” en “K-LOKWISE archief”.

3

Zie bijlage 1.3: Aantal check-ups en vervolggesprekken/projectbegeleiding

8

 Brochures

De volgende brochures werden (her)uitgegeven:  



Belastingsaangifte aanslagjaar 2014 Deze brochure is een leidraad in het invullen van de jaarlijkse belastingsaangifte in juni. Btw in de artistieke sector Kunstenaars die op zelfstandige basis werken, zijn in principe btw-plichtig. Toch kan een kunstenaar in bepaalde gevallen vrijgesteld zijn van btw. De btwreglementering is zeer complex. In deze brochure wordt uiteengezet welk btwregime van toepassing is en wat de administratieve aspecten ervan zijn.

Het kunstenaarsstatuut De update van deze brochure kwam er naar aanleiding van de wet houdende diverse bepalingen inzake sociale zaken van 20 juli 2015. Sindsdien is er in artikel 1 bis van de RSZ-wet een definitie van het begrip artistieke prestatie en een verduidelijking met betrekking tot de verklaring van zelfstandige activiteit opgenomen. Deze brochure werd vertaald naar het Frans en het Engels.

 E-publicaties

In 2015 ontwikkelden we een alternatief voor brochures dat ons in staat stelt om inhouse op korte termijn en zonder printkosten een publicatie te creëren met informatie rond één bepaald onderwerp. Op eenvoudige wijze zetten we teksten van de website naar een e-publicatie om. Deze publicatie is als PDF downloadbaar van de website. 

Visietekst ondernemen in de culturele & creatieve sector Wat komt aan bod in deze e-brochure? o Het ondernemen zelf o De sectorspecifieke context o De eigenschappen van een ondernemer o Hot topics binnen het hedendaags ondernemen o Management in de CCS Deze tekst werd vertaald naar het Frans en het Engels.

 Mailformat

Om een antwoord te geven op terugkerende vragen i.v.m. de Kleine Vergoedingsregeling voor Kunstenaars (KVR), ontwikkelden we in 2015 een mailformat.

9

3. OPLEIDING4

Het Kunstenloket organiseert voornamelijk infosessies en opleidingen voor het eigen cliënteel. Ook scholen5 en andere organisaties6 kunnen een beroep doen op het Kunstenloket voor het organiseren van een opleiding of infosessie. Deze zijn betalend: 150 euro per dagdeel voor scholen (indien mogelijk) en 300 euro per dagdeel voor andere organisaties.  Op eigen initiatief K-lok on tour

Dit initiatief brengt gratis infosessies in verschillende steden verspreid over Vlaanderen. Het zijn telkens korte bijeenkomsten van twee uur waarbij we de essentie van een bepaald onderwerp meegeven. Dit met als doel de deelnemers nadien op consultatie uit te nodigen voor een meer diepgaande, persoonlijke aanpak. In 2015 behandelden we 6 onderwerpen, verspreid over 22 sessies. 

Het ABC van de btw

We kaarten de elementaire principes van btw aan, met een focus op de creatieve en artistieke sector: waar wordt de btw geregeld, wie valt er onder die regelgeving, wat wordt er belast, hoeveel btw moet je aanrekenen, welke administratieve verplichtingen komen hier bij kijken, kan je ook genieten van een vrijstelling van btw? Met cases en voorbeelden vertalen we de theorie naar de praktijk. 27/01 (Gent) Docent: Koen Huygebaert (consulent Kunstenloket) 

Financieringsmix voor creatieve projecten

In deze infosessie geven we een overzicht van de financieringsmogelijkheden die als mix voldoende centen kunnen binnenbrengen om de kosten te dekken van je project. Alle financieringsmiddelen hebben voor- en nadelen, zaken waaraan je de voorkeur geeft of die je moet uitsluiten, een juiste timing en prioriteiten. 10/2 (Antwerpen), 3/3 (Gent), 2/4 (Brussel), 9/6 (Kortrijk) Docent: Jan Van den Bossche (consulent Kunstenloket)

4 5 6

Zie bijlage 2: Overzicht opleidingen, evenementen en infosessies. Zie bijlage 2.1: Overzicht opleidingen en onderwerpen in scholen. Zie bijlage 2.2: Overzicht opleidingen en onderwerpen bij organisaties.

10



Plagiaat, parodie of inspiratie?

De toenemende digitalisering en internationalisering maken de toegang tot inspiratiebronnen gemakkelijker. Dit heeft o.a. tot gevolg dat de toepassing van het auteursrecht in deze omgeving steeds complexer wordt en veel vragen met zich brengt. Tijdens deze infosessie duiden we de basisprincipes van het auteursrecht aan de hand van cases en voorbeelden. Dit zowel vanuit het standpunt van de auteur als dat van de gebruiker van een bestaand werk. 24/2 (Brussel), 19/3 (Antwerpen), 23/4 (Gent), 13/5 Kortrijk Docent: Christine Nozaradan (consulent Kunstenloket) 

Het statuut van de freelancer

In onze consultaties horen we vaak ‘ik werk als freelancer’. Meestal betekent dit: ik heb geen vaste opdrachtgevers, werk projectmatig, heb meerdere en korte opdrachten (al dan niet tegelijkertijd), ben flexibel, … . Aan de hand van cases geven we in deze infosessie concrete tips om geïnformeerd aan de slag te gaan of te blijven. 24/3 (Brussel), 28/4 (Antwerpen), 18/5 (Gent), 18/6 (Leuven), 21/9 (Hasselt), 16/10 (Gent) Docent: Tobias Van Royen (consulent Kunstenloket) 

Werken naast je werkloosheidsuitkering

Bij vele creatieven bestaat hun parcours uit korte opdrachten, tijdelijke jobs, deeltijds werken, werkloosheid en combinaties hiervan. In deze infosessie bespreken we verschillende combinaties van werken naast de werkloosheidsuitkering. We gaan niet in op persoonlijke situaties, wel leggen we algemene principes en mogelijkheden uit. 28/5 (Brussel), 11/6 (Antwerpen), 1/10 (Gent), 16/12 (Kortrijk) Docent: Els De Meyer (consulent Kunstenloket) 

Ondernemingszin in de culturele en creatieve sector

Deze infosessie brengt een totaalvisie over wat ondernemerschap kan betekenen in de culturele en creatieve sector (non-profit of met winstoogmerk) en wat daarbij de sectorspecifieke aandachtspunten zijn. In de kunsten is het namelijk de gewoonte om het leiden van een organisatie/onderneming op te splitsen in het artistieke (de creatie) en het zakelijke (al de rest). Maar wat behelst “al de rest”? De voornaamste items die tijdens deze sessie aan bod komen zijn: de essentie van het ondernemen, de vijf pijlers van ondernemen in de culturele en creatieve sector (product, marktstrategie, verdienmodel, management en continuiteit) en de juiste rol van innovatie en management.

11

7/10 (Brussel), 27/10 (Antwerpen), 15/12 (Gent) Docent: Jan Van den Bossche (consulent Kunstenloket)  Op maat voor scholen

Kunstenloket zet zich in om toekomstige creatieven al tijdens hun studies op correcte wijze op de hoogte te brengen van de juridische en zakelijke aspecten van een creatieve activiteit/onderneming. In 2015 gaven we 19 opleidingen7 rond 7 verschillende onderwerpen.

Hoewel maatwerk ook steeds mogelijk is, kiezen de scholen hun opleidingen voornamelijk uit de pakketten die al in 2014 werden samengesteld. Deze pakketten bestaan steeds uit een lesmodule waarbij voldoende aandacht besteed wordt aan het opdoen van praktische kennis, dit aan de hand van zorgvuldig uitgekozen voorbeelden uit de dagdagelijkse praktijk.  Op maat voor andere organisaties

Het Kunstenloket wordt regelmatig uitgenodigd door andere organisaties om een opleiding of consultaties te geven voor hun leden en/of doelgroep. We passen deze opleidingen aan de specifieke vragen van de organisatoren en deelnemers aan. In 2015 werden consulenten van het Kunstenloket 11 keer uitgenodigd om verscheidene onderwerpen te brengen8. Kunstenloket werd uitgenodigd door het ‘Department of Small Business Development’ in Zuid-Afrika om inzage te geven in de reglementering m.b.t. het sociaal statuut van de kunstenaar in België en over het auteursrecht in een “work for hire-context”, waarbij een onderscheid wordt gemaakt naargelang het werk wordt gecreëerd in kader van een arbeidsovereenkomst of een bestelling/opdracht.

7 8

Zie bijlage 2.1: Overzicht opleidingen en onderwerpen in scholen. Zie bijlage 2.2: Overzicht opleidingen en onderwerpen bij organisaties.

12

4. SPECIFIEKE PROJECTEN  Internationale mobiliteit

Aan het Kunstenloket wordt regelmatig informatie en advies gevraagd over internationale mobiliteit. Zo werd in 2015 het Kunstenloket aangezocht door Lissabon om toe te lichten hoe een helpdesk voor kunstenaars kan worden opgezet. Ook vanuit Nederland werden we gevraagd om informatie te verstrekken over het opzetten van een ‘visum voor kunstenaars’ en wat het statuut van de kunstenaar in België betekent.

Verder is het Kunstenloket lid van On The Move (OTM), een internationale organisatie met zetel in Brussel die zich bezighoudt met internationale mobiliteit. Binnen de schoot van OTM werd met een negental organisaties de aanzet gegeven tot het opmaken van een subsidiedossier onder Erasmus+9.  Interculturaliteit

Met dit project wil het Kunstenloket zich beter bekend maken bij kunstenaars en creatieven met een niet West-Europese achtergrond. De positie van kunstenaars van vreemde herkomst die niet genaturaliseerd zijn, is moeilijk. Het Kunstenloket gaf ook in 2015 eerstelijns informatie over het ingewikkelde kluwen van regels op de kruising van vreemdelingenwet, arbeidswetgeving en de specifieke regelingen voor kunstenaars en creatieven. Er werd contact opgenomen met Vluchtelingenwerk Vlaanderen om onze brochure “Vreemdelingen en het Kunstenaarsstatuut” samen te actualiseren en te verspreiden.  Routeplanner

Het Agentschap Ondernemen (AO) startte met de opbouw van een tool voor het opstellen van een ‘ondernemingsplan’ voor de culturele en creatieve sectoren met als werktitel ‘Routeplanner’. Het Kunstenloket engageerde zich al in 2014 in de eerste fase van de ontwikkeling van de Routeplanner. Het budget voor dit project werd door het AO gereduceerd tot een derde. Er werd beslist om enkel een netwerk van coaches op te zetten. Gezien de vertraging werd de gunning hierover met het Departement CJSM verlengd tot einde 2016.

9

Zie bijlage 5: Subsidiedossier Artists’ Mobility Information Points (AMIP).

13

 Samenwerking met Upwards cvba

In 2015 werd de samenwerking duidelijker opgesplitst in eerstelijnsadvies en tweedelijnsadvies. Voor 2015 zijn de cijfers van Upwards goed. Toch is het Kunstenloket geen aandeelhouder geworden. De problemen waarmee Upwards worstelt zijn niet van de baan. De Raad van Bestuur van Upwards heeft aan de aandeelhouders voorgesteld om in vereffening te gaan.

5. NETWERKING

De medewerkers van het Kunstenloket blijven contact onderhouden met andere organisaties om informatie uit te wisselen en na te gaan of samenwerking mogelijk en/of wenselijk is. We zijn aanwezig op evenementen en netwerkmomenten om de organisatie meer bekend te maken bij het doelpubliek (infra p15). Ook in 2015 namen medewerkers deel aan het netwerkproject ‘Generation Creatives’ van Flanders DC. Er is overleg en afstemming met steunpunten, organisaties die advies verstrekken aan kunstenaars, sociale fondsen, … Het Kunstenloket wordt ook regelmatig door een aantal organisaties gevraagd om informatie te verstrekken.

-

ISOC: een overleg waar kennis en knelpunten worden gedeeld in de socioculturele sector. Kunstenaarsplatform: belangengroepering in verband met de wijzigingen van het kunstenaarsstatuut. Muziekoverleg: toelichting i.v.m. het sociaal statuut van de kunstenaar specifiek voor de muzieksector. Paritair Comité 304: toelichting bij knelpunten sociaal statuut van de kunstenaar. IDEA consult: input bij onderzoek naar aanvullende fianciering. We informeerden de Vlaamse Vereiging van Journalisten over het opzetten van een website en structuur brengen in de informatie. Het Kunstenloket zetelde in de jury van de Vlaamse Cultuurprijs voor Cultureel Ondernemerschap. UA: input bij de tweejaarlijkse impactmeting van de creatieve indsutrie in Vlaanderen. EU expertgroup crowdfunding: Kunstenloket werd gevraagd om lid te worden. GALM: gesprek over professionalisering in de sector. …

14

 Evenementen

Om onze werking meer bekend te maken, zijn we aanwezig of stappen we mee in de organisatie van evenementen die rechtstreeks onze doelgroep aanspreken. In 2015 waren we aanwezig op 7 evenementen10.  Creatieve Partnerschappen Het Departement CJSM heeft de gunningsovereenkomst verlengd tot eind 2016. Er zal in samenspraak met het kabinet worden uitgekeken naar een nieuwe partner.  Lerend netwerk “Generation Creatives” i.s.m. Flanders DC

Dit programma brengt adviseurs, coaches en consulenten van dienstverleners binnen de culturele en creatieve sectoren samen om van elkaar te leren en ervaringen uit te wisselen. Samen met Flanders DC realiseerden we een aantal bijeenkomsten waarbij de inhoud van de sessies bestaat uit workshops, organisatiebezoeken en thema-uiteenzettingen. Reeds aangevat in 2014 werd het programma beeindigd met 3 sessies in 2015:  Incubatoren en co: in deze sessie wordt het effect van werkplaatsen en incubators bekeken, een analyse gemaakt van de gelijkenissen en de verschillen tussen creatieve ondersteuning en zakelijke coaching. In dit kader was er een bezoek aan het Frans Masereelcentrum en gaf KBC uitleg bij “Start it”, haar aanbod rond zakelijke coaching en ondersteuning van starters.  Workshopcoaching: een workshop rond coaching- en gesprekstechnieken. De deelnemers van het netwerk kregen een theoretisch kader en deelden hun praktijkervaringen met elkaar.  Informatie- en kennisdeling: hoe bouw je kennis op binnen een organisatie en hoe deel je die kennis met collega’s? Tijdens deze sessie, georganiseerd in samenwerking met Socius, werd dieper ingegaan op de basis van kennismanagement en werden praktische (IT)-tools getoond om dit te realiseren.

Daarnaast werkten we ook samen met Generation Creatives voor een chatsessie i.v.m. intellectuele eigendom.

 TAKEOFFANTWERP

TAKEOFFANTWERP is een initiatief van de associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen. Het is een werking en een plek waar studenten door o.a. workshops gestimuleerd worden om zich als vrije beroeper of ondernemer te ontwikkelen. Het Kunstenloket hield consultaties op de editie voor kunstenaars.

10

Zie bijlage 2.3: Overzicht evenementen.

15

 Dag van de Doener i.s.m. Destelheide

Destelheide is een centrum voor jeugd, kunst en creatie van de Vlaamse Gemeenschap. De Dag van de Doener richt zich tot kunsteducatieve docenten die als freelancer werken. Naast netwerkmomenten werd zakelijke en artistieke vorming aangeboden. Het Kunstenloket verzorgde consultaties en de zakelijke intro van de plenaire sessie.  Creative Ville i.s.m. Flanders DC

Creative Ville is een inspiratie-event rond ondernemen in de creatieve sector, in het kader van het lerend netwerk “Generation Creatives”. Op het programma: creatieve ondernemers die vertellen over hun carrière, praktijkgerichte sessies en netwerkmomenten. Kunstenloket gaf individueel advies over intellectuele eigendom, contracten, opzetten van een project, enz...

 Theater aan zee (TAZ)

Tijdens het jaarlijkse theater- en muziekfestival was Kunstenloket 2 dagen aanwezig. De consultatiedagen van Gent werden verplaatst naar Oostende. Daarnaast werd tijd vrijgemaakt voor het ontvangen van jonge makers. De geselecteerden van Jong Werk werden persoonlijk benaderd en geïnformeerd over de werking van het Kunstenloket. 6. ONDERZOEK

Voor het verder ontplooien van de werking van het Kunstenloket is onderzoek interessant. Het kan leiden tot vernieuwing van het dienstenpakket, trends worden duidelijk, enz… In 2015 bogen we ons over de volgende onderwerpen.  Cultuurmanagement (UA) thesisbegeleiding

Het Kunstenloket begeleidde een thesis over: ‘Toepassing van dubbelbelastingverdragen in de dans: trial and error’. Gezien de vertrouwelijke aard van de conclusies werd de thesis niet gepubliceerd.  Historiek van het Kunstenaarsstatuut

Het Kunstenloket houdt een overzicht bij van de ontwikkeling van de regelgeving met betrekking tot het sociaal statuut van de kunstenaar. Dit is een lijvig en complex geheel. In 2015 werd een aanvang gemaakt met het ordenen van alle wetteksten, verwijzigingen, enz… De chronologische evolutie willen we nog in samenwerking met een communicatiebureau op een overzichtelijke wijze visualiseren op een tijdsas.

16

 Xerius gevalsstudies

“Het leven zoals het is” Xerius begeleidt ondernemers en werkgevers o.a. bij hun opstartformaliteiten. Aan de hand van cases wil Xerius, voor een publiek van boekhouders en accountants, de sociale statuten toelichten. Als format gaat men uit van een “ondernemend” gezin. Kunstenloket werd gevraagd om medewerking te verlenen aan een case van één van de leden van het gezin. Gezien men bij Xerius meer en meer geconfronteerd wordt met vragen omtrent het statuut van de kunstenaar, het fiscaal regime van auteursen naburige rechten, … zal dit gezinslid een artistieke carrière ambiëren waarbij zich gaandeweg verschillende vragen stellen. Deze case kwam ook aan bod in ‘infosessies’ die door Xerius werden georganiseerd.  Onderzoek “Impact van auteursrechten op het statuut van de kunstenaar”

In de laatste maanden van 2015 werd onderzocht wat de invloed is (zakelijk en financieel) van de intellectuele eigendom die een kunstenaar bezit op zijn sociaal-economische situatie. Het gaat over het al dan niet verplicht zelfstandige in hoofdberoep worden, de invloed op de werkloosheidsuitkering, het al dan niet van toepassing zijn van werknemers- en werkgeversbijdragen in het kader van de arbeidsovereenkomst en zijn relatie met beheersvennootschappen. Alle basisinformatie uit wetgeving en rechtspraak werd verzameld. Daarnaast werd een overzicht van standpunten gemaakt vanuit de rechtsleer en de nota’s dienaangaande van RSZ en RSVZ. Om de complexe problematiek aan te kaarten bij de RSVZ worden een 2 cases opgemaakt i.v.m. het al dan niet zelfstandige in hoofdberoep worden. Om de problematiek aan te kaarten bij de RSZ worden 2 cases opgemaakt ivm het betalen van sociale bijdragen op auteurs- en naburige rechten.  Update boek ‘Sociale & fiscale spelregels voor kunstenaars’

Kunstenaars en hun opdrachtgevers worstelen regelmatig met vragen over sociale zekerheid en fiscaliteit. Vaak zijn zij ook in het buitenland actief. Dit brengt nog complexere situaties met zich mee. Onder welk sociale zekerheidsstelsel valt de kunstenaar die ook in het buitenland werkt? Hoe zit het met de inkomsten die de kunstenaar in het buitenland behaalt? Waar moet de kunstenaar deze aangeven en waar en hoe wordt hij erop belast? Welk btw-stelsel is van toepassing als de kunstenaar diensten en leveringen verricht in het buitenland? Dit boek, een eerste keer uitgegeven in 2009, was aan een tweede druk toe. Het wil een antwoord bieden aan kunstenaars en hun opdrachtgevers met vragen over de sociale zekerheid en fiscale reglementering. De teksten en de inhoud zijn in samenwerking met de diverse auteurs geüpdatet en gereviseerd. Het boek wordt uitgegeven door INNI publishers en verscheen in november 2015.

17

 Invulling cultureel samenwerkingsakkoord

Samen met Le Guichet des Arts wordt nagegaan hoe we kunnen bijdragen aan een invulling van het Cultureel Samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Franse Gemeenschap. Eind 2015 werd hieromtrent een eerste voorstel gedefinieerd.  Btw-problematiek

In 2014 wijzigde de btw-reglementering i.v.m. het verstrekken van opleidingen. In dat kader werd via Procura vzw (kenniscentrum voor non-profit en sociale economie van beweging.net) aan SBB Accountants & Adviseurs gevraagd om de btw-problematiek van het Kunstenloket te analyseren11.  Kunstenloket 2020

Gezien er de komende periode nogal wat wijzigt voor het Kunstenloket (inkanteling in het Kunstendecreet) en er nogal wat evolutie is in de kunstensector (vraag naar aanvullende financiering, ondernemerschap in de kunsten, …) werd beslist om een onderzoek12 uit te schrijven om een beeld te krijgen over de positie van het Kunstenloket in 2020 en verder.

11 12

Zie bijlage 6: Analyse btw-problematiek. Zie bijlage 7: Opdracht onderzoek Kunstenloket 2020.

18

5. MEDEWERKERS 1. PERSONEEL

In 2015 verlieten de volgende medewerkers het Kunstenloket:  

Christine Nozaradan, consulent (jurist), per 3 juli 2015. Els De Meyer, consulent en medewerker communicatie, per 31 december 2015.



Els De Meyer, consulent en medewerker communicatie, vanaf 16 maart 2015 met tijdelijk contract tem 31 december 2015, 100%. Jens Van Lathem, consulent (jurist), vanaf 1 september 2015, 80%. Christine Meul, medewerker office management en communicatie, vanaf 1 december 2015, 100%.

Volgende medewerkers kwamen in dienst:  

Met volgende medewerkers werd op freelancebasis samengewerkt:  

Michaël Van den Eynde, jurist, vanaf 1 januari 2015, +/- 1 dag per week. Koen Huygebaert, accountant, vanaf 1 januari 2015, +/- 3 dagen per maand.

Voor de medewerkers werd in 2015 een opleiding georganiseerd rond Prezi, een online presentatieprograma. Na de opleiding werd beslist om onze opleidingen en infosessies echter te blijven presenteren in PowerPoint (met een vernieuwd sjabloon). Dit programma komt toch beter tegemoet aan onze noden. 2. VRIJWILLIGERS

In 2015 was er 1 vrijwilliger actief in het Kunstenloket. De vrijwilliger werd ingeschakeld om de overgang van de oude naar de nieuwe CRM te faciliteren (dubbele contactpersonen identificeren, toevoegen van onderwerpen aan adviesaanvragen, enz), het verzamelen van foute links op de website en het ordenen van de huisbibliotheek.

19

6. COMMUNICATIE & DATABANKMANAGEMENT 1. ONLINE COMMUNICATIE EN PROMOTIE

 Nieuwsbrief13

In 2015 stuurden we 25 elektronische nieuwsbrieven naar onze abonnees. In deze nieuwsbrieven kwamen wetswijzigingen, inhoudelijke artikels, activiteiten en ander nieuws dat verband houdt met de werking van het Kunstenloket aan bod. Daarnaast werden de opleidingen en events systematisch aangekondigd. We startten het jaar met 7.372 abonnees. Er is steeds een dynamisch verloop van inschrijvingen, uitschrijvingen en ongeldige e-mailadressen. Ondanks deze dynamiek groeide het aantal abonnees aan tot bijna 7.500.

Gemiddeld 34% van de abonnees opent daadwerkelijk de nieuwsbrief en 10% van de abonnees klikt door naar de website.

 Sociale media14

Op sociale media blijft het aantal volgers groeien.  Facebook o van 1.710 naar 2.068 volgers (+21%) o 107 posts (= gemiddeld 9 posts/maand)  Twitter o van 934 naar 1217 volgers (+30%) o 51 tweets (= gemiddeld 4 tweets/maand)

 Website15

Voor het genereren van cijfers in verband met onze website baseren we ons op Google Analytics. Onze website werd 278.914 maal bezocht, waarvan 234.416 nieuwe bezoekers en 44.498 terugkerende bezoekers. We noteren een gemiddeld paginabezoek van 2,11 pagina’s per bezoeker en een gemiddeld verblijf van 1’40’’.

13 14 15

Zie bijlage 4.1: Aantallen nieuwsbrieven, inschrijvingen, uitschrijvingen en bounces. Zie bijlage 4.2: Aantal volgers sociale media. Zie bijlage 3: Statistieken website.

20

In 2015 kreeg de homepagina van de website een aantal nieuwe functionaliteiten zoals de rubrieken “Hot topics” en “K-LOKWISE archief”. Er werd ook een eerste aanzet gegeven om meer illustratie bij tekstmateriaal te brengen.  Interviews met creatieven

Maandelijks werd een kunstenaar geïnterviewd over de zakelijke kant van zijn creatieve activiteit. Dit interview publiceerden we onder de titel “KANTTEKENING” via alle online kanalen van het Kunstenloket: website, nieuwsbrief, sociale media. In 2015 publiceerden we interviews16 met Frieke Janssens, Bilal Fallah, Anne Desmedt, Bart Van Reyn, Nick Ervinck, Maud Vanhauwaert, Ilona Van den Bergh, Jeroen Jaspaert, Jeroen Lemaitre, Lotte Martens en Danny Venlet.

2. OFFLINE COMMUNICATIE EN PROMOTIE  Powerpoint sjabloon (template)

In 2015 werd een nieuw en eenvoudiger powerpoint sjabloon ontwikkeld voor opleidingen en presentaties.

3. CRM

Om de informatie van contacten en cliënten die dagelijks toestroomt optimaal te kunnen ontsluiten en om de communicatie te onderbouwen, zijn we in 2015 overgeschakeld naar een nieuw CRM-systeem ‘Salesforce’.

Deze open-source toepassing is gratis tot 10 gebruikers voor non-profit organisaties. Voor de ondersteuning doen we beroep op CloudInnovation. Middels deze CRM werd de dienstverlening uitgebreid met het versturen van mailformats.

16

Zie bijlage 8: Geïnterviewden en hun creatieve activiteit.

21

7. HUISVESTING EN LOCATIES Het Kunstenloket is gehuisvest in het Kaaitheatergebouw te Sainctelettesquare 19, Brussel. Het Kaaitheater treedt op als hoofdhuurder van de Vlaamse Gemeenschap en zorgt ook voor het nodige eigenaarsonderhoud. Eind december werd de huur van de kantoren op de tweede verdieping opgezegd.

Voor de consultaties in Gent werden de nodige lokalen en technische faciliteiten ter beschikking gesteld door Kunstencentrum Vooruit. In Antwerpen kunnen we beroep doen op een ruimte in deSingel. Voor K-lok on tour kiezen we voor locatie’s meer gespreid over Vlaanderen. In 2015 trokken we zo naar Amuz (Antwerpen), deSingel (Antwerpen), huisvandeMens (Brussel), Huis van het Nederlands (Brussel), Sociare (Brussel), K22 (Gent), Zebrastraat (Gent), Geuzenhuis (Gent), ccha (Hasselt), Track (Kortrijk), Depot (Leuven), Stuk (Leuven).

22

8. FINANCIEEL Het Kunstenloket wordt nominatim gesubsidieerd via een samenwerkingsovereenkomst met een looptijd van vijf jaar. In het nieuwe Kunstendecreet werd, als overgangsmaatregel, de samenwerkingsovereenkomst met één jaar verlengd tot 31/12/2016. Vanaf 2017 wordt het Kunstenloket gesubsidieerd via het Kunstendecreeet. Voor 2015 was de subsidie 522.000 euro. Eind 2015 werden gunning i.v.m. ‘De uitbouw van een lerend netwerk voor creatieve partnerschappen’ en i.v.m. de ‘Routeplanner’ verlengd met één jaar. Rekeningen 201517

De rekeningen wordt opgemaakt met het boekhoudkantoor Andante. In 2015 werd viermaal een status opgemaakt en werd de realiteit getoetst aan de begroting.

17

Zie bijlage 9: Rekeningen 2015.

23

Overzicht van de bijlagen

Bijlage 1: Aantal contacten en onderwerpen telefonisch advies en consults 1.1 Aantal telefonisch advies en consults 1.2 Onderwerpen tijdens telefonisch advies en consults 1.3 Aantal check-ups en vervolggesprekken/projectbegeleiding 1.4 Aantal contacten tel.advies en consults volgens sector

25

Bijlage 2: Overzicht opleidingen, evenementen en infosessies 2.1 Overzicht opleidingen en onderwerpen in scholen 2.2 Overzicht opleidingen en onderwerpen bij organisaties 2.3 Overzicht evenementen 2.4 Aantal infosessies, opleidingen, evenementen en deelnemers

28

Bijlage 3: Statistieken website 3.1 Aantal bezoeken 3.2 Verbinding naar www.kunstenloket.be via…

32

Bijlage 4: Statistieken online communicatie 4.1 Aantallen nieuwsbrief, inschrijvingen, uitschrijvingen en bounces 4.2 Aantal volgers sociale media

33

Bijlage 5: Subsidiedossier Artists’ Mobility Information Points (AMIP)

34

Bijlage 6: Analyse btw-problematiek

45

Bijlage 7: Opdracht onderzoek Kunstenloket 2020

54

Bijlage 8: Geïnterviewden en hun creatieve activiteit

55

Bijlage 9: Rekeningen 2015

56

24

Bijlage 1: Aantal contacten en onderwerpen telefonisch advies en consults 1.1 Aantal telefonisch advies en consults Legende: PA = Persoonlijk advies (= consultatie op afspraak) TA = Telefonisch advies

maand

2013

aantal

maand

2014

aantal

maand

2015

aantal

01 January PA TA

358 77 281

01 January PA TA

276 70 206

01 January PA TA

275 61 214

02 February PA TA

255 56 199

02 February PA TA

231 73 158

02 February PA TA

290 60 230

03 March PA TA

272 57 215

03 March PA TA

254 83 171

03 March PA TA

320 64 256

04 April PA TA

265 62 203

04 April PA TA

301 96 205

04 April PA TA

249 55 194

05 May PA TA

258 68 190

05 May PA TA

282 90 192

05 May PA TA

218 56 162

06 June PA TA

248 66 182

06 June PA TA

303 85 218

06 June PA TA

312 90 222

07 July PA TA

212 66 146

07 July PA TA

238 95 143

08 August PA TA

205 59 146

08 August PA TA

229 75 154

09 September PA TA

236 64 172

09 September PA TA

297 73 224

10 October PA TA

305 80 225

10 October PA TA

308 88 220

11 November PA TA

229 76 153

11 November PA TA

244 68 176

12 December PA TA

184 53 131

12 December PA TA

225 51 174

Jaartotaal 2013 PA TA

3027 784 2243

Jaartotaal 2014 PA TA

25

3188 947 2241

07 July PA TA Mailformat 08 August PA TA Mailformat 09 September PA TA Mailformat 10 October PA TA Mailformat 11 November PA TA Mailformat 12 December PA TA Mailformat Jaartotaal 2015 PA TA Mailformat

237 75 160 2 192 66 122 4 310 85 217 8 312 61 247 4 285 58 221 6 235 49 184 2 3235 780 2429 26

1.2 Onderwerpen tijdens tel.advies en consults Onderwerp Kwalificatie van vergoedingen Vervangingsinkomen Fiscale kwalificatie Ondernemen, marketing & contracten Auteurs- en naburige rechten Financieel management Rechtspersonen Arbeidsrecht Internationale mobiliteit Arbeidsmarkt Info over opleidingen in de creatieve sector Andere Geen onderwerp Totaal

2013 42,0% 18,7% 6,9% 7,9% 6,8% 6,4% 6,1% 0,8% 0,5% 0,3% 0,3% 2,6% 1,0%

2014 40,0% 21,7% 6,6% 5,9% 4,7% 4,8% 4,6% 0,8% 0,9% 0,2% 0,1% 1,9% 7,9%

100%

100%

In 2015 werden er 3751 onderwerpen op 3235 adviesaanvragen behandeld. Ongeveer 16% van de adviesaanvragen omvat dus meerdere onderwerpen.

2015 45,4% 12,3% 7,4% 5,7% 5,7% 4,6% 4,4% 1,2% 1,5% 0,3% 0,2% 1,7% 9,5%

100%

1.3 Aantal check-ups en vervolggesprekken/projectbegeleiding Check-up gesprekken

2013

2014

2015

24

14

9

64

Vervolggesprekken / Projectbegeleiding Totaal

88

46

60

18

27

Het aantal check-ups (‘s) en vervolggesprekken werden vanaf medio 2015 niet meer apart gerapporteerd. In vergelijking met 2014 groeide het aantal zakelijke PA’s en TA’s met 40 consultaties. We merken ook een groei van zakelijke onderwerpen in de juridische consultaties.

26

1.4 Aantal contacten voor tel. advies & consults volgens sector

Sector Beeldende kunsten Podiumkunsten Muziek Audiovisueel Design Literatuur Geen sector Andere Cultureel erfgoed Mode Architectuur Gaming Totaal

2013 23,2% 23,1% 20,6% 9,1% 3,4% 5,4% 3,4% 7,4% 1,9% 1,9% 0,3% 0,3% 100%

Multidisciplinariteit 1 sector 2 sectoren 3 sectoren 4 sectoren 5 sectoren Totaal

88,0% 10,0% 1,5% 0,3% 0,2% 100%

27

2014 27,7% 21,9% 21,3% 9,9% 5,8% 4,4% 0,2% 6,2% 1,0% 1,3% 0,2% 0,1% 100%

2015 25,8% 23,3% 17,9% 11,9% 7,2% 6,1% 2,1% 1,7% 1,7% 1,4% 0,7% 0,2% 100%

Bijlage 2: Overzicht opleidingen, evenementen en infosessies 2.1 Overzicht opleidingen en onderwerpen in scholen  



Thomas More Mechelen, Banaba studenten televisie Onderwerp: Kiezen voor het juiste statuut en contracten (06/01/2015)

Koninlijk Conservatorium Brussel, Musicalopleiding Onderwerp: Statuut I (statuten en voordeelregels in de werkloosheidsreglementering) (28/01/2015) PXL-MAD, Hasselt Onderwerp: Vergoedingen en contracten (06/02/2015)



Kunsthumaniora Brussel, Muziekopleiding Onderwerp: Statuut (09/02/2015)



Vlaamse filmhogescholen, organisatie VAF Onderwerp: Voorstelling Kunstenloket (06/03/2015)



PXL-MAD, Hasselt Onderwerp: Over centen en zakelijkheden (18/03/2015)



KASK Gent, Muziek Onderwerp: Statuut I (statuten en voordeelregels in de werkloosheidsreglementering) (20/03/2015)



Antwerp Management School, Master lass Creative Jumpers Onderwerp: IP Management en auteursrechten (21/03/2015)



LUCA School of Arts Brussel, Interieurvormgeving Onderwerp: Inleiding statuten en vergoedingen (22/05/2015)



Sint-Lukas Brussel, Beeldende Kunst Onderwerp: Kunstenaars en vergoedingen (16/10/2015)



Karel De Grote Hogeschool, Fotografie Onderwerp: Statuten en vergoedingen (16/10/2015)



KASK Gent, Drama Onderwerp: Statuten, vergoedingen en werkloosheid (22/10/2015) 28



KASK Gent, Beeldende Kunst Onderwerp: Statuut I (statuten en voordeelregels in de werkloosheidsreglementering) (27/10/2015)



KASK Gent, Film & Animatiefilm (12/11/2015) Onderwerp: Statuten, werkloosheid en organisatievormen



Artesis Plantin (AP) Hogeschool Antwerpen, Drama en muziek Onderwerp: Statuut I (statuten en voordeelregels in de werkloosheidsreglementering) (16/11/2015)



Artesis Plantin (AP) Hogeschool Antwerpen, Drama en muziek Onderwerp: Statuut II (vergoedingen & organisatievormen) (23/11/2015)



KASK Gent, Beeldende Kunst Onderwerp: Statuut II (vergoedingen & organisatievormen) (24/11/2015)



Universiteit Antwerpen, Cultuurmanagement Onderwerp: Fiscale aspecten kunstenaar (30/11/2015)



Artesis Plantin (AP) Hogeschool Antwerpen, muziek Onderwerp: Contracten (30/11/2015)

2.2 Overzicht opleidingen en onderwerpen bij organisaties     

Danspunt, Sint-Niklaas Onderwerp: Danslessen geven: Welk statuut? (18/03/2015) Muziekoverleg GALM, Brussel Onderwerp: Kunstenaarsstatuut (26/03/2015)

Sociare, Brussel Onderwerp: Dagworkshop PC 329 Kunst en Cultuur ism Sociare en oKo (2/06/2015) Upwards (opleiding aspirant zakelijke leiders), Brussel Onderwerp: Medewerkers vergoeden en contracten (17/06/2015) These Things Take Time, Gent Onderwerp: Vergoed worden als kunstenaar (07/07/2015) 29

     

VAF Summerschool, Brussel Onderwerp: statuut van de kunstenaar, organisatie en rechtspersoon (08/09/2015) VAF Summerschool, Brussel Onderwerp: Law & Order (09/09/2015)

VVC, Dilbeek Onderwerp: Auteursrechten in culturele centra (09/10/2015) KASK, Gent Onderwerp: Statuten en vergoedingen (27/10/2015)

Jeugdhuis Club 9, Koersel Onderwerp: Geld verdienen als artistiekeling (02/11/2015)

AmuseeVous, Gent Onderwerp: Vergoedingsmogelijkheden en statuten (16/12/2015)

2.3 Overzicht evenementen

      

Generation Creatives, Lerend netwerk: Incubatoren & Co (15/01/2015) Generation Creatives, Lerend netwerk: Workshop coaching (05/03/2015) Generation Creatives, Lerend netwerk: Informatie- en kennisdeling (05/06/2015) Take-off Antwerp - editie kunstenaars, Antwerpen Activiteit: Consultaties (30/03/2015) Dag van de Doener, Destelheide Dworp Activiteit: Consultaties (05/06/2015) Creative Ville, Tour & Taxis Brussel Activiteit: Consultaties (23/06/2015)

Theater aan zee (TAZ), Oostende Activiteit: Consultaties (03-04-05/08/2015)

30

2.4 Aantal infosessies, opleidingen, evenementen en deelnemers

Infosessie (K-lok on tour) Opleiding scholen Opleiding andere org. Evenementen M&G / 10 j k-lok Studiedag Jaartotaal :

totaal 2013 # opleidingen # deelnemers 22 390 25 410 26 795 5 134 3 187 0 0 81 1916

totaal 2014 # opleidingen # deelnemers 26 583 18 407 26 718 19 320 3 150 0 0 92 2178

31

totaal 2015 # opleidingen # deelnemers 22 296 19 535 11 155 7 107 0 0 0 0 59 1093

Bijlage 3: Statistieken website 3.1

Aantal bezoeken 2013

januari

februari maart april

Bezoeken

Unieke bez

Bezoeken

Unieke bez

21 241

16 212

17 162

14 154

21 517

17 960

25 742 19 272 17 647

juni

18 877

juli

augustus

september oktober

november december TOTAAL

15 436 12 736

19 810 14 179 10 228 13 488 14 840 12 031 9 735

19 686

15 681

18 433

15 086

19 177

15 864

22 505

18 879

24 747

20 961

18 946

16 165

15 313

13 079

o

24 177 29 817 23 004

22 045

19 773 17 120 20 504 25 313 19 577

18 340

17 243

23 875

20 578

15 100

12 375

19 621

16 554

22 769

19 206

16 855 14 336

206 580

13 850 11 747

160 768

22 841 18 885

237 684

19 092 15 857

198 615

De gemiddelde bezoektijd bedraagt 1’40”.

o

20 409

20 368

o

o

23 970

19 644

12 273

Het gemiddeld aantal bezochte pagina’s per bezoek: - 2015: 2,11 pagina’s - 2014: 2,52 pagina’s - 2013: 2,80 pagina’s

o

23 635

15 581

o

3.2

2015

Unieke bez

13 757

mei

2014

Bezoeken

Verbinding naar www.kunstenloket.be via:

direct verkeer: 9,9%

links vanuit een internet zoekmachine: 85,2% links vanuit externe websites: 3,7% links vanuit sociale media: 1,2%

32

22 360 21 336

278 914

18 601 17 800

234 416

Bijlage 4: Statistieken online communicatie 4.1 Aantallen nieuwsbrief, inschrijvingen, uitschrijvingen en bounces

2013

2014

2015

28

36

25

Aantal abonnees

7582

7372

7464

Inschrijvingen

291

511

724

Uitschrijvingen

309

356

355

Bounces

561

444

290

Aantal nieuwsbrieven

4.2 Aantal volgers sociale media

Facebook Twitter

2013

AANTAL VOLGERS 2014

2015

638

934

1217

1100

1710

33

2068

Bijlage 5: Subsidiedossier Artists’ Mobility Information Points (AMIP) EUROPEES PROJECT : draft concept DRAFT Concept note – open to suggestions

Strategic partnership in adult education field Deadline: 31 March 2016 Project: starts November 2016 Duration: 3 years Project name : Artists’ Mobility Information Points/ AMIP (working title) Reference programme= http://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/documents/erasmus-plusprogramme-guide_en.pdf (page 107-124) Partners (Name + contact person + Country)

Main Applicant : tbc Partner 1: Kunstenloket – Jan Timmermans – Belgium Partner 2 : MobiCulture- Anais Lukacs – France Parter 3: ITI for Touring Artists –Thomas Engel – Germany Partner 4: Wales Arts International – Zelie Flach - Wales – Scotland/UK Partner 5: On the Move – Marie Le Sourd – Belgium Partner 6: DutchCulture / TransArtists – Marie Fol and Reinier Klok – The Netherlands Partner 7: Polo Cultural Gaivotas | Boavista – Mafalda Sebastio – Portugal Partner 8: Polish Theatre Institute – Anna Galas – Poland Partner 9: ELIA – Carla Delfos – The Netherlands A. Background & need assessment : The project is an answer to a problem (or a few problems) identified by the partners.Those problems need to be defined at different strategic levels, both are really important: A.1. At the sector’s level or „topic“ level : this is the background, the context

Mobility is increasignly part of the professional development and life of artists and cultural professionals in Europe. Some sectors even are highly relevant on it (such as the circus sectror whose more than 25% of their shows are presented outside their countries).

34

The mobility of artists and cultural professionals can refer to various formats of mobility as noted by the ERICARTS landmark report in 2008, Mobility matters: residencies, touring, projects of collaborations, participation in meetings, training, job assignement, exploration grant etc18. It concerns either individuals or groups (such as companies, collectives, organisations in general). Parallel to the impact on the artistic development of their works and the access to new markets, the mobility of artists and cultural professionals can have a real impact on employability while helping them to acquire new skills, new form of knowledge for their work, expand their networks (for future projects and collaborations). It can also gain confidence to adapt to situations in their own local contexts and strengthen their ability to be innovative in the way they develop their carreer and/or the format of their organisation (company, association, small enterprise etc.).

The multiple impacts’ effect of mobility was particularly shown in the 2014 study of the International Opportunities Fund of Wales Arts International, by On the Move.19 This set of added values specifically brought through learning mobilities are fully in line with some key competences for lifelong learning, namely the communication in foreign languages, the sense of initiative and entrepreneurship, the cultural awareness and expression20. Lifelong learning process for professional artists and cultural professionals is increasignly crucial in today’s contexts and the role of cultural organisations in educating them and providing them the tools to face various situations in their mobile professional life needs to be reinforced and/or developed to better fit the evolving needs of the sector.

However the mobility of artists and cultural professionals is very often hindered mostly because of a lack of access to free, updated and clear information provided to the sector in relation to administrative matters (social protection, taxation, work contracts between people from different countries, visas etc.). Those recurrent and frequent problems beyond affecting the circulation of arts and cultural works impact the artists and cultural professionals’   

professional development employability potential to internationalise their careers

As noted in the 2014 report EENC Report - Artists’ mobility and Administrative Practices related to Social Security and Taxation in the European Union (EU)21, the mobility of artists and cultural professionals can be very short (on average less than a month) and rather impredictable, depending on the offers and opportunities arising in Europe and internationally. « The employment situation of an artist or cultural professional can combine many features at the same time: they can vary either in time or geographically or in terms of employment status. Depending on the opportunities, throughout her/his career, one artist may take up a job as an employee for a certain period of time (e.g. be employed by a theatre company http://www.mobility-matters.eu/web/index.php http://on-the-move.org/about/ourownnews/article/15982/evaluation-of-the-international-opportunities/ 20 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32006H0962 21 http://on-the-move.org/about/ourownnews/article/16413/eenc-report-artists-mobility-and-administrative/?category=36 18 19

35

for a specific project or during a theatre season) then work as a self-employed person on a specific assignment for a few days or weeks in another EU Member State. (..) They can also combine different employment statuseswhen working in different EU countries, and their rights and obligations may vary considerably in different EU Member States ».

The specificities of the mobile cultural sector are not taken enough in consideration : often short term and irregular assignments in foreign countries, time for creation process beyond the production, double status of many artists and cultural professionals (freelance for instance completed by a part-time job in another sector). Parallel to this, the evolution of the cultural and creative sector is underestimated despite the great potential it has in terms of job creations, innovation and career development. This situation is even more complex for the younger generation of artists and cultural professionals « An emphasis on specific support schemes for artists’ mobility is a relatively low-budget investment. It is aligned with policies to increase employment and employability in parallel with the goal of an open labour market in Europe. Mobility offers opportunities to young people that meet their expectations for mobility fostered through exchanges during their artistic studies. This approach maximises the leverage for spin-off benefits and respects fully the contribution artists can make to the creative industries »22. Artists and cultural professionals can in that sense be considered as one of the ERASMUS+ target groups (NEET, Not in Employment, Education and Training) despite the fact that they evolve in a sector with a strong potential for development and potential for jobs : the contribution of the cultural and creative industries to the overally growth in Europe is indeed estimated at 4,5% and the sector employs more than 7 million people23.

The overall objective of the AMIP project is therefore to empower artists and cultural professionals for their mobility in Europe to access new jobs and opportunities and becoming able to be cultural and creative entrepreneurs without direct intermediaries. There is indeed no such free, professional and regular access to information provided at a European level. Initiatives are often scattered, not consistent. In some countries, they can be available on a paid basis, which excludes de facto artists and cultural professionals with less resources. There exists as well a discrepancy in terms of information access between regions in Europe which is even more challenging with the economic crisis, mobility being the only way to get jobs and funding support24. A.2. At the project’s level : the partners are collectively working on this issue of mobility info points but they encounter problems IN THEIR PRATICES The different partners face challenges at various levels:  

Between mobility info points (established or in process of development) Between them and the sector (mobile cultural professionals and artists)

« Report on building a strong framework for artists’ mobility : Five key principles », OMC working group of EU member states’ experts on mobility support programmes : http://ec.europa.eu/culture/library/reports/artist-mobility-report_en.pdf 22

23 24

http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Measuring_cultural_and_creative_markets_in_the_EU/$FILE/Creating-Growth.pdf Reference report : http://on-the-move.org/about/ourownnews/article/16413/eenc-report-artists-mobility-and-administrative/)

36



Between them and policy makers/administrative in their own countries and/or at EU level

The different partners – working in their own local and national contexts – on providing information on these issues lack specfic skills, competences and attitudes to be developped for instance through: Skills

- Regular and trageted training on these complex and evolving administrative questions at a European level and in-between country: both in terms of contents (legal/regulatory questions) and format (how to balance taylor made answers and general information provision) - Focused meetings to strengthen their skills on these issues both thanks to their peers and with legal advisers on specific regulatory complex issues Competences

- Tools and adapted methods to learn how to empower artists and cultural professionals on these questions while using non-formal education methods and blending learning - Digital tools to share information and expertise and to be able to re-distribute this information to artists and cultural professionals Attitudes

- A methodology to cooperate on a regular basis other stakeholders in the sector (networks, collectives, information platforms etc.) - A methodology to inform and cooperate regularly policy makers / administrators at a EU and national level on the challenges faced and the recommendations towards solutions This project built on the experiences and several initiatives:

- The EU funded project PRACTICS (2008-2001), a 3-year project that took place under the EU "Artist Mobility" pilot programme. Coordinated by the Fitzcarraldo Foundation it gathered existing cultural organisations from various EU-countries with the aim to facilitate the provision of information on EU crossborder mobility targeted to the cultural sector. Organisations like Wales Arts International, DutchCulture (formerly SICA) and Kunstenloket were already taking part in this project. - Several key publications and recommendations including the above mentioned report on Building a strong framework for artists’ mobility: Five key principles: one of the key principles is a call for efficiency and effectiveness (page 27) particularly in the field of information provision: « EU member-states are called to adopt the expert group recommandations on Information standards for the mobility of artists and cultural professionals. Better standards of mobility information provision and learning from best practices are important steps towards a strong framework for artists’ mobility, 37

and will also improve the efficiency and effectiveness of mobility support programmes ». This document on Information Standards was particularly developped from 2011 by some members of the AMIP project proposal (Kunstenloket, DutchCulture/TransArtists, On the Move, IGBK partner with ITI of the touringartists.info website etc.)25 - Finally the latest EC convened meeting on the question (by the DG Education, Audiovisual and Culture and Social Affairs) on 19-20 June 2014, on Artists' mobility, social security and taxation in the EU, highlighted a key outcome namely : information provision remains a crucial issue: there is a need for online and off-line information that is reliable, up-to-date, accurate, and available for free to anyone, in different languages26.

The AMIP project is based on the experiences and/or recommendations of the past projects, reports and initiatives and brings the issue to another level of development through:

- The targeted sharing of innovative practices to update information, share it and update it to answer the need of the mobile cultural sector while contextualising it - The production of innovatie work methodologies and tools to train and educate non only the information provisions points’ sector but also the sector, eg. the professional artists and cultural professionals

- The facilitation of knowledge transfer and solution provisions to relevant administrators and policy makers at EU, national and local levels. B. Objectives of the project (= answering problems identified in number A.2)

General objectives : Facilitate and develop artists and cultural professionals’s cross-borders’ mobility through adapted, free and responsive information provision services - in order to improve their employability and professional development as well as the internationalisation of their careers Specific objectives :

1. Increase the quality services training and information sessions delivered by exisiting active Mobility Infos point’s staff to artists and cultural professionals regarding administrative matters (social protection, taxation, work contracts between people from different countries, visas etc.) by : a. Delivering training using non formal education principles and participatory approached tailored to individual learners (eg. artists and cultural professionals in mobility) through

http://on-the-move.org/librarynew/policyandadvocacy/article/14550/information-standards-for-the-mobility-of-artists/?category=87 26 http://on-the-move.org/about/ourownnews/article/16332/seminar-on-artists-mobility-social-security-and/ 25

38

blending learning programmes (combination of face to face / workshops or seminars and distance learning on-line)

b. Working on a system of information sharing based on the key principle of sustainable knowledge principles

c. Defining a system of systematic and regular feedback on obstacles and challenges to the relevant administrative and policy levels at a European, national and local level 2. Contribute to the implementation of new Mobility Info Points based on the working methodology developed/ created / designed throughout the project

a. A system of information provision on administrative matters for mobile artists and cultural professionals b. A panel of learning programmes to inform the individual learners

c. A system of feedback on obstacles and challenges to the relevant administrative and policy levels at a European, national and local level in partnership with well established mobility info points Overall one shall see through the AMIP project a holistic working methodology which allows the different partners to develop and/or upgrade their skills in terms of information provison for the mobile cultural sector and to enhance their competences and attitudes to react in the most adapted way to a sector with a high potential but quickly evolving sector. The project will be based

1) on the innovative practices developed by the AMIP partners (eg. legal information update through a pool of experts or special connection in administration offices, advice methods to inform the sector from one-to-one consultancy to online information and general public information session, collaboration partnerships with ministries and/or administrations etc.) 2) and their transfer through the different components of the projects (training, learning experience, intellectual outputs).

C. Why this project need to be carried out transnationnaly ? In other words : what each partner brings / takes from the project that makes the partnership a unique and the best ever combination? Considering the very nature of cultural mobility at a European level, the partners needs to collectively build a European information ecosystem where they will be able to: -

transfer and share their expertise which is mutually benefitial for the sector, 39

-

learn from each other and legal advisers on key administrative issues,

-

disseminate the tools and knowledge for others organisations to grasp them for their own constituencies.

-

build tools (virtual and real) that answer the ways they will share knowledge between themselves, the sector and related stakeholders,

This project is built on the rich and diverse expertise of the partners between partners:

- Which by very nature are mobility info points while providing administrative advice on mobility issues (ex: Kunstenloket, Mobiculture, ITI- Germany, On the Move, Wales Arts International) but lack connections and a system of quick update of the legal information at a European level and access to best practices in terms of information sharing

- Which have experience in terms of information and data collection, connection to the local cultural sector but lack the expertise on precise and complex administrative issues related to the mobility of artists and cultural professionals in Europe (DutchCulture/TransArtists, Polish Theatre Institute, ELIA, Escola das Gaivotas) Key assets for each partner:

Partner 1: Kunstenloket – Jan Timmermans – Belgium: legal / regulatory knowledge; set of techniques to inform/advise the end users. Pedagogical toolkit: online dossiers in various languages

Partner 2 : MobiCulture- Anais Lukacs – France: legal / regulatory knowledge; strong connection at administrative/ministerial levels. Pedagogical toolkit: online documents based on public info sessions. Parter 3: ITI for Touring Artists – Thomas Engel – Germany: legal / regulatory knowledge’s connections / web-based information service’s skills. Pedagogical toolkit: information website with a system of Q&A and online forum Partner 4: Wales Arts International – Zelie Flach – Wales: direct access to policy makers/ public funding bodies / communication and dissemination. Pedagogical toolkit: online dossiers

Partner 5: On the Move – Marie Le Sourd – Belgium: mapping and information collections / communication and dissemination. Pedagogical toolkit: mappings, researches and toolkits

Partner 6: DutchCulture / TransArtists – Marie Fol and Reinier Klok – The Netherlands: mapping and information collections / communication and dissemination. Pedagogical toolkit: mappings, researches and toolkits

40

Partner 7: Polo Cultural Gaivotas | Boavista – Mafalda Sebastio – Portugal: direct access to local policy makers / test organisation

Partner 8: Polish Theatre Institute – Anna Galas – Poland: mapping and information collections / communication and dissemination. Pedagogical toolkit: database and mapping for the sector. Partner 9: ELIA – Carla Delfos – The Netherlands: connection with students and art schools / communication and dissemination. Pedagogical toolkit: toolkits for students and ELIA members. Priorities – Political framework and strategies : list of important strategies / political framework linked to your project – to be defined beyond the texts already mentioned. EU – General S2020 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:2020:FIN:EN:PDF

EU –Culture http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/european-coop_en.htm http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2014.463.01.0004.01.ENG http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/skills-qualifications_en.htm EU social affairs http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=480&langId=en&intPageId=1842 EDUCATION & TRAINING 2020 http://ec.europa.eu/education/library/keydocs/index_en.htm Erasmus + priorities / adults’ education NATIONAL priorities of each partner countries if known

Additional: https://www.theparliamentmagazine.eu/articles/partner_article/european-confederation-privateemployment-services/eu-labour-mobility https://www.ceps.eu/system/files/Labour%20Mobility%20PB%20joint%20Bertelsmann%20FINAL%20mb.pdf

41

Transnational project meetings

November 2016 – 3 full days – Global skeletton of the AMIP and the online cultural admin tools (exisiting tools, harmonising of presentation, focus on social protection) – Brussels-Belgium March 2017 – 3 full days - First section of the AMIP and the online cultural admin tools (exisiting tools, harmonising of presentation, focus on taxation) – Lyon, France March 2018 – 4 full days – Second section of the AMIP and the online admin tools (exisiting tools, harmonising of presentation, focus on visas, contracts) – Warsaw, Poland

March 2019 – 4 full days – Third section of the AMIP and the online admin tools (finalisation, update system and additional categories: resources), Lisbon, Portugal September 2019 – 2 full days - Global evaluation and follow-ups – Brussels-Belgium (linked to the last multiplyer event in Brussels) Learning /teaching / training acts

May 2017 – Joint –staff training 1 5 full days – Keeping up to date with legal and regulatory changes in Europe (social protection, taxation) / input for the AMIP guides and online dossiers in terms of sustainable knowledge technique – Berlin, Germany

May 2018 - Joint –staff training 2 5 full days – adapted tools for information provision and training related action for knowledge transfer/communication / input for the AMIP online guides and online dossiers’ presentation and communication + test of existing communication strategies – Amsterdam, The Netherlands May 2019 - Joint –staff training 3 5 full days – advocacy and actions for policy change / update + input for the AMIP online guides + test on existing advocacy strategies – Cardiff, Wales Note: These are suggestions in terms of contents / venues. Feel free to make any comment.

42

Intellectual outputs

Reminder : Intellectual outputs/tangible deliverables of the project (such as curricula, pedagogical and youth work materials, open educational resources (OER), IT tools, analyses, studies, peer-learning methods, etc.)

1) AMIP-Advanced level toolkit: An online toolkit on precise advice and tips on how to strengthen the capacity of mobility info points to provide in a sustainable and regular way information for mobile artists and cultural professionals in order to facilitate their employability and the internationalisation of their careers (regulatory contents, information provision techniques, advocacy tools etc. ) 2) AMIP-Beginner toolkit: An online toolkit to start a MIP and develop targeted and efficient information on administrative aspects related to the mobility of artists and cultural professionals (regulatory contents, information provision techniques, advocacy tools)

The online interactive guides – shared on the different partners’ websites- can for instance allow through a process of 10 learning steps for cultural organisations and actors to develop or strengthen mobility info points to gain a precise knowledge and know-how from experienced and new comer organisations. They can include precise advice on ways to advise/train better the artists and cultural professionals on these key administrative issues. They can be adapted directly by the organisations which use them (cultural organisations, administrations etc.)

3) Online culture-admin dossiers: Online precise, updated and contextualised dossiers for artists and cultural professionals in mobility (sustainable knowlege) – subjects: taxation, social protection, work contracts, multiplicity of work status in Europe etc. Note: These intellectual ouputs definitely need to be further detailed and be more innovative in their format/contents/transferability.

The idea is not to create another website (which like any other EU funded project will end after the funding) but tools which are sustainable in the way they can be adapted, used, and further disseminated.

You will see in the budget that the lines are empty for the intellectual ouputs’ section depending on our level of interest/investment/expertise in these outputs (be it on a managerial, technical, administrative or research level). Online culture-admin dossiers may definitely be for all of us since they concern key tools to inform the mobile arts and cultural sector. AMIP toolkit may interest the partners depending on their level of development (advanced or rather beginner/beginner as an information point). Partners with IT knowledge (technician) may be interested in one ore more intellectual outputs. 43

Multiplier events

September 2017 – Presentation Online culture-admin – Warsaw, Poland (1 day) – local event

September 2018 – Presentation Online culture-admin- Amsterdam (forum with art schools within Festival Neu / NOW) – Amsterdam – The Netherlands (1 day) – international event September 2019 – Presentation MIP-Advanced Level and MIP-Beginner – Brussels - Belgium (1 day) – international event

Note: These are suggestions in terms of contents / venues. Feel free to make any comment. As you will see in the attached budget, there is still room to add some events (linked to the intellectual outputs’ dissemination)

44

Bijlage 6: Analyse btw-problematiek

1. Situatieschets

Kunstenloket vzw profileert zich als een onafhankelijk consultant op juridisch en zakelijk vlak in de artistieke sector. Daarnaast zorgt zij voor de neutrale begeleiding en opvolging van de implementatie van het statuut van de kunstenaar. Bijkomend worden opleidings- en vormingsprojecten voorzien om kunstenaars en organisatoren op zakelijk vlak te professionaliseren, duurzaam zelfstandig ondernemen te bevorderen en om de cultuur van levenslang leren te stimuleren. Om haar maatschappelijk doel te realiseren heeft Kunstenloket hiervoor een aantal juristen in loondienst. Daarnaast wordt er een beroep gedaan op externen. De activiteiten van Kunstenloket vzw worden gefinancierd door subsidies toegekend door de Vlaamse Gemeenschap - Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media.

Het Kunstenloket biedt heel wat van haar diensten gratis aan. Gezien de budgettair krappe tijden denkt men er aan enkele activiteiten betalend te maken. De bezorgdheid leeft dat bijgevolg de toegekende subsidie van de Vlaamse Overheid (jaarlijkse bedrag 564.000 EUR) aan BTW onderworpen zou zijn. In 2010 werd deze bezorgdheid reeds geuit. Kathleen Deboutte heeft toen - in haar hoedanigheid als juriste in dienst bij Kunstenloket vzw - hierover reeds een eerste analyse gemaakt. In 2014 werd de vraag opnieuw gesteld aan Koen Huygebaert van HVCO BVBA die oordeelde dat de btw-toepassing voor het Kunstenloket op dat moment geen optie was. In november 2015 werd aan Procura gevraagd de BTW-problematiek te onderzoeken. Procura vzw doet voor deze materie een beroep op de expertise van SBB Accountants & Adviseurs. Kunstenloket vzw wordt op boekhoudkundig en fiscaal vlak begeleid door Walter Beerten van boekhoudkantoor Andante CVBA. Tijdens ons onderzoek werd geen audit uitgevoerd, de verantwoording van de bedragen opgenomen in de boekhouding werd niet onderzocht, noch werden de betekenisvolle boekhoudkundige verwerkingen die de vereniging maakte beoordeeld. Behalve de samenwerkingsovereenkomsten met de Vlaamse Gemeenschap, hebben wij geen nadere informatie met betrekking tot contracten ontvangen. Evenmin hebben wij zicht op de reeds gelegde contacten met het btw-controlekantoor waaronder de vereniging ressorteert.

In de hierna volgende paragrafen zal nagegaan worden welke activiteiten er nog zijn naast deze die gefinancierd worden door de overheidsgelden en hoe deze BTW-technisch moeten gecatalogeerd worden: 45

met name vrijgesteld, belast of buiten BTW. Deze evaluatie is tot stand gekomen na een gesprek met directeur Jan Timmermans op 11 december 2015 waarbij een proef- en saldibalans over de jaren 2011 t.e.m. 2014 ter beschikking werd gesteld. Dhr. Timmermans heeft onze vragen naar opheldering of inlichtingen beantwoord. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel.

2. Evaluatie

2.1. Vorming on tour 2.1.1. Vaststelling Verspreid over Vlaanderen gaan per jaar een 20-tal infosessies met betrekking tot het kunstenaarsstatuut door. 2.1.2. Huidige btw-behandeling De infosessie wordt gratis aangeboden, er wordt geen btw aangerekend.

2.1.3. Onze commentaren Op deze handeling werd terecht geen btw aangerekend gezien deze buiten de BTW-wetgeving valt. De wetgeving stipuleert immers uitdrukkelijk dat een handeling slechts belastbaar is als er een tegenprestatie geleverd wordt (ten bezwarende titel). Bovendien is er geen link tussen de overheidssubsidie en de prijs van de opleiding (bijvoorbeeld tussenkomst overheid op basis van het aantal deelnemers). Hierdoor is de BTW die rust op de uitgaven m.b.t. dit evenement niet aftrekbaar. Indien de sessies in de toekomst betalend zouden worden, zullen deze aan BTW onderworpen worden. In het verleden kon iedereen opleidingen en infosessies vrijstellen, maar in 2013 trachtte een nieuwe circulaire één en ander te verduidelijken. Artikel. 44, § 2, 4°, a) bepaalt de BTW-vrijstelling inzake onderwijs. Om in aanmerking te komen dient men aan volgende cumulatieve voorwaarden te voldoen:  De beroepsopleiding wordt verstrekt door publiekrechterlijke lichamen of door privaatrechterlijke instellingen;  die geen winst beogen;  en die die ontvangsten uit de vrijgestelde werkzaamheid gebruikten tot dekking van de kosten van die werkzaamheid. Er is geen link tussen de aangeboden vorming en de beroepsactiviteit van de deelnemers. Gezien er geen effectief beroep aangeleerd wordt - er wordt geen nieuwe kennis m.b.t. het beroep overgemaakt -, is circulaire 50/2013 (E.T.124.537) van 29/11/2013 niet van toepassing. Vandaar dat een betalende sessie aan BTW onderworpen zal worden. Op heden voldoet Kunstenloket vzw niet aan de definitie van beroepsvereniging. Hier zien we toch een mogelijkheid naar optimalisatie toe. Dit dient verder in functie van de statuten onderzocht te worden.

46

2.2. Overige vormingen 2.2.1. Vaststelling Scholen en organisaties kunnen voor wat de basiskennis overstijgt opleidingen op maat aanvragen. Volgende modules worden momenteel door de coöperatieve vennootschap (CV) aangeboden:  Collectief arbeidsrecht  Auteursrecht  Basisregels contracten  Boekhouden voor kunstenaars  ... Kunstenloket zal gezien het stopzetten van de vennootschap deze vormingen opnieuw in eigen naam aanbieden.

2.2.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige en rekent aldus geen btw op de ontvangen vergoeding voor de vormingen.

2.2.3. Onze commentaren Het wetboek BTW voorziet - zie 2.1 Vorming on tour - voor het reguliere onderwijs dat gepaard gaat met dag- of avondonderwijs, examinering en het uitreiken van een diploma na het welslagen van de opleiding een vrijstelling. Deze vrijstelling kan bij uitbreiding ook toegepast worden op de opleidingen die tot doel hebben de reeds verworven kennis van een beroepsbeoefenaar bij te werken. De opleidingen zijn er om informatie mee te geven aan de kunstenaar, niet zo zeer om zijn beroepskennis up te daten. Seminaries georganiseerd door Kunstenloket vzw komen bijgevolg niet in aanmerking voor de vrijstelling: het gaat om niet opleidingen op artistiek vlak (vb. aanleren gespecialiseerde techniek aan de beeldende kunstenaar). Op de inschrijvingsgelden dient bijgevolg BTW betaald te worden. Het spreekt voor zich dat deze inschrijvingsgelden gelet op het risico vennootschapsbelasting marktconform dienen te zijn. 2.3. Consultancy 2.3.1. Vaststelling Kunstenloket verstrekt op regelmatige basis juridisch en zakelijk advies. Dit zowel telefonisch als op afspraak. Naast de consultants in dienst wordt eveneens een beroep gedaan op HVCO BVBA die haar dienstverlening onder de vorm van zitdagen gratis verstrekt. 2.3.2. Huidige btw-behandeling De expertise van Kunstenloket wordt gratis aangeboden.

2.3.3. Onze commentaren Indien de klant-kunstenaar voor de advisering een vergoeding moet betalen is de vzw een belastingplichtige in de zin van artikel 4 Wetboek BTW. 2.4. Coaching 2.4.1. Vaststelling Een intensieve begeleiding van de kunstenaar waarbij deze een bepaald traject volgt gedurende een korte periode wordt eveneens aangeboden. 47

2.4.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige.

2.4.3. Onze commentaren Deze dienstverlening is ons inziens eveneens een belastbare handeling gezien het om een consultancyopdracht op maat gaat. Ook hier zien we mogelijkheden met betrekking tot de vrijstelling inzake beroepsvereniging. Dit dient verder onderzocht te worden. 2.5. Website 2.5.1. Vaststelling Een schat van informatie is voor iedereen gratis raadpleegbaar op de website. Dit gaat van de documentatie van de opleidingen, informatie over transport en douane, specifieke wetgeving, tot een adressenlijst van de erkende SBK's in de verschillende gewesten. 2.5.2. Huidige btw-behandeling De expertise van Kunstenloket wordt gratis aangeboden.

2.5.3. Onze commentaren Indien men in de toekomst werkt met een betalende login dient de vergoeding voor het account aan BTW onderworpen te worden. Hierbij mag de regeling Mini One Stop Shop (MOSS) niet uit het oog verloren worden. Dit MOSS-systeem is van toepassing voor wie in België gevestigd is en elektronische diensten aanbiedt aan niet btw-plichtigen in andere lidstaten van de Europese Unie. Denken we maar aan Franse kunstenaar (natuurlijk persoon) die als lid van Kunstenloket via zijn account informatie - zoals een digitale nieuwsbrief - ontvangt. Vanaf 1 januari 2015 geldt het land van de afnemer als plaats voor btwplicht, in dit voorbeeld is de handeling onderworpen aan Franse btw. Ook hier zien we mogelijkheden met betrekking tot de vrijstelling inzake beroepsvereniging. Dit dient verder onderzocht te worden. 2.6. Lidgeld

2.6.1. Vaststelling Momenteel betalen de kunstenaars geen lidgeld aan Kunstenloket vzw.

2.6.2. Onze commentaren Artikel 44 2, 11° bepaalt dat de diensten en de nauw daarmee samenhangende leveringen van goederen ten behoeve en in het gemeenschappelijk belang van hun leden, verricht tegen betaling van een krachtens de statuten bepaalde bijdrage, door instellingen die geen winst beogen en doeleinden van politieke, syndicale, religieuze, levensbeschouwelijke, vaderlandslievende, filantropische of staatsburgerlijke aard nastreven vrijgesteld worden van BTW. Dat de ene categorie van toegetreden leden een lager lidgeld dient te betalen dan de ander heeft geen invloed op het BTW-statuut. Zolang dit in de statuten beschreven staat en men is belangenorganisatie zijn deze lidgelden vrijgesteld van BTW. Hoewel Kunstenloket haar neutraliteit hoog in het vaandel draagt, raden wij de raad van bestuur toch aan de feitelijke omstandigheden individueel te beoordelen. Indien Kunstenloket kan aanduiden dat zij zich als belangenorganisatie profileert raden wij aan een akkoord aan te vragen met het plaatselijk BTW-controlekantoor zodat bijgevolg de lidgelden vrijgesteld kunnen worden van BTW. 48

Krijgt men bovenop het lidgeld extra dienstverlening, dan dient - afhankelijk van de aard - deze dienstverlening (voorbeeld juridisch advies) aan BTW onderworpen te worden. 2.7. Boek: 'Sociale en fiscale spelregels voor Kunstenaars - 2e editie.' 2.7.1. Vaststelling Het boek 'Sociale en fiscale spelregels voor Kunstenaars - 2e editie' wordt te koop aangeboden via de website en kost 58 EUR. 2.7.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige.

2.7.3. Onze commentaren Materiaal dat verkocht wordt, volgt elke zijn eigen regime qua tarifering. Dit betekent dat boeken dienen gefactureerd te worden met toepassing van 6% BTW. Portkosten die supplementair aangerekend worden, volgen hetzelfde regime. Verzendkosten maken immers integraal deel uit van de maatstaf van heffing. Het boek wordt te koop aangeboden via de website en kost 58 EUR. De website maakt - misleidend melding dat dit inclusief BTW is. Terwijl het btw-nummer van Kunstenloket tot op heden niet geactiveerd is. Hiermee geeft Kunstenloket aan dat ze zich bewust is van het feit dat op dergelijke handeling btw dient geheven te worden, maar het nalaat deze btw door te storten aan de schatkist. Indien de omzet gering blijft en er geen overige belastbare handelingen zijn is een eventuele vrijstelling inzake kleine ondernemingen mogelijk. De kleine ondernemingsregeling dient aan het plaatselijk btwcontrolekantoor aangevraagd te worden en laat btw-plichtigen die een lage jaaromzet hebben toe om geen btw aan te rekenen op hun uitgaande handelingen. Keerzijde van de medaille is wel dat aangezien men geen btw aanrekent aan zijn klanten, men ook geen btw mag recupereren die men aan zijn leveranciers heeft betaald. Men kan voor deze vereenvoudigingsregeling opteren wanneer men een jaaromzet heeft van maximum 25.000 EUR. Voor wat de boekenverkoop betreft kan Kunstenloket vzw voor deze kleine ondernemingsregeling in aanmerking komen gezien men voor de boekenverkoop maximum 10.000 EUR aan inkomsten verwacht. Men dient evenwel met de overige belastbare handelingen rekening te houden bij het bepalen van de 25.000 EUR-grens. 2.8. Verhuur bureelruimte

2.8.1. Vaststelling Kunstenloket vzw huurt haar bureelruimte van Kaaitheater. Op haar beurt verhuurt Kunstenloket de ruimte op de 2e verdieping door aan de coöperatieve vennootschap.

2.8.2. Huidige btw-behandeling De ontvangen huur wordt in de boekhouding van Kunstenloket zonder afdracht van btw rechtstreeks op een 7-rekening geboekt.

49

2.8.3. Onze commentaren Onroerende verhuur wordt vrijgesteld in artikel 44, §3, 2° van het BTW-wetboek. De verhuur van materieel en meubilair is roerende verhuur en dient aan btw onderworpen te worden. We hebben geen contracten ingezien waardoor het onderscheid onroerende verhuur versus terbeschikkingstelling niet vastgesteld kon worden. Gelet op voorgaande, gelet op de aanstaande vereffening van de vennootschap en de opzegging van de huur voor het gedeelte van onderverhuring gaan we niet verder in op deze belastbare handeling. 2.9. Subsidies

Een subsidie is een door de Staat of door een door de Staat gesteunde rechtspersoon verleende geldelijke tussenkomst aan een persoon, voor het financieren van werkzaamheden waarvan onder meer geoordeeld wordt dat ze nuttig zijn voor het algemeen welzijn. Subsidies worden alleen in de maatstaf van heffing opgenomen als aan drie voorwaarden wordt voldaan:   

de subsidie moet een tegenprestatie of een element van de tegenprestatie van de levering of de dienst vormen de subsidie moet betaald worden aan de producent, aan de leverancier of aan de dienstverrichter de subsidie moet betaald worden door een derde, in die zin dat de handelingen waarvoor een overheid subsidies toekent niet voor laatstgenoemde mogen worden verricht

Een prijssubsidie is niet hetzelfde als een werkingssubsidie. Bij een prijssubsidie heeft de ontvangen vergoeding een rechtstreeks verband met het gevraagde. Van een rechtstreeks verband is slechts sprake indien de subsidie aan het gesubsidieerde orgaan wordt betaald om een welbepaald goed te leveren of een welbepaalde dienst te verrichten. Enkel in dat geval kan de subsidie worden beschouwd als een tegenprestatie voor een goederenlevering of dienstverrichting en is zij bijgevolg belastbaar.

Werkingstoelagen dienen ter dekking van een gedeelte van de exploitatiekosten van de belastingplichtige. Deze vorm van subsidie behoort niet tot de maatstaf van heffing omdat ze geen rechtstreeks verband houden met de prijs, hoewel deze subsidies een impact kunnen hebben op de uiteindelijk kostprijs van een product of een dienst.

Bijkomend dient er bij de beoordeling van de subsidie rekening gehouden te worden met circulaire 42/2015 (E.T.125.567) van 10/12/2015 waarbij gesteld wordt dat het BTW-aspect van subsidies in de toekomst bij de toekennende overheidsinstantie zelf opgevolgd zal worden door de BTW-administratie. De circulaire vermeldt expliciet dat bepaalde sommen, hoewel subsidies genoemd, in feite de vergoeding vormen voor een levering van goederen of een dienstverrichting aan het publiekrechterlijk lichaam zelf. Bijgevolg bestaat er een direct verband tussen het gestorte bedrag en het belang van het geleverde goed of de verrichte dienst. Betreffende sommen worden dan ook aangemerkt als de prijs van een aan de belasting onderworpen handeling. Het gaat hierbij uiteraard om een feitenkwestie, die geval per geval dient te worden onderzocht. We hebben deze principes toegepast op onderstaande samenwerkingsovereenkomsten: 50

2.9.1. Samenwerkingsovereenkomst Vlaamse Regering - 30/08/2011 2.9.1.1. Vaststelling

Er werd een samenwerkingsovereenkomst afgesloten tussen de Vlaamse Regering en Kunstenloket vzw inzake de algemene werking van Kunstenloket vzw. In deze overeenkomst verbindt Kunstenloket vzw er zich toe om in opdracht van de Vlaamse Regering op te treden als aanspreekpunt voor zakelijk en juridisch advies voor kunstenaars/creatoren. De opdracht van Kunstenloket vzw is als volgt omschreven:   

Informatieverstrekking en consultatie betreffende de zakelijke en juridische aspecten van de artistieke activiteiten; begeleiding en opvolging van de implementatie van het statuut van de kunstenaar; organiseren en stimuleren van vormings- en opleidingsprojecten om kunstenaars/creatoren op zakelijk vlak te professionaliseren, duurzaam zelfstandig ondernemen te bevorderen, en om de cultuur van levenslang leren te stimuleren.

Om deze opdracht te kunnen uitvoeren kent de Vlaamse Regering een vast jaarlijks budget toe aan Kunstenloket vzw van 564.000 EUR (rekening houdend met ingediend beleidsplan). 2.9.1.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige en rekent aldus geen btw op de subsidie.

2.9.1.3. Onze commentaren Het door de Vlaamse Regering toegekende budget kwalificeert ons inziens als een werkingstoelage buiten toepassingsgebied van btw. De toelage wordt rechtstreeks door de overheid betaald aan Kunstenloket vzw voor het financieren van werkzaamheden van algemeen belang voor kunstenaars/creatoren. Kunstenloket vzw moet daarenboven het gebruik van de middelen verantwoorden (beleidsplan). De Vlaamse Regering kan bij het toekennen van de toelage als een “derde” beschouwd worden.

2.9.2. Overeenkomst 'Routeplanner' - 18/12/2014 2.9.2.1. Vaststelling Er werd een overeenkomst Routeplanner afgesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap en Kunstenloket vzw waarbij Kunstenloket vzw mee zal helpen aan de opbouw van een zogenaamde routeplanner voor culturele en creatieve sectoren. Op de website van het Agentschap ondernemen konden we hierover het volgende lezen: “De Routeplanner wordt een digitaal matchmakingplatform en mentorprogramma dat mensen met een creatief of innovatief idee, of met creatief talent leidt naar feedback en begeleiding op maat door een geschikte mentor, adviseur of expert, of een gepast groepstraject.” Kunstenloket vzw heeft in dit project een adviserende rol naar de Vlaamse Gemeenschap. 2.9.2.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige en rekent aldus geen btw op de ontvangen vergoeding. 51

2.9.2.3. Onze commentaren De advisering en bijstand van Kunstenloket vzw in dit project kan beschouwd worden als van algemeen belang. Het is hier wel nog belangrijk om na te gaan wat de output zal zijn van het onderzoek en op welke manier Kunstenloket vzw hierbij betrokken zal zijn.

Wanneer zou blijken dat Kunstenloket vzw de vergoeding krijgt voor adviesverlening aan de subsidierende overheid zelf (aan de Vlaamse Gemeenschap), dan is de vergoeding mogelijks aan btw onderworpen. Wanneer de output enkel bestemd zou zijn voor de Vlaamse Gemeenschap is deze geen “derde” bij het verlenen van de subsidie, wat de kwalificatie als werkingstoelage in het gedrang brengt. Dit dient verder onderzocht te worden.

2.9.3. Overeenkomst 'Uitbouwen lerend netwerk voor creatieve partnerschappen' - 18/12/2014 2.9.3.1. Vaststelling Er werd een overeenkomst Uitbouwen lerend netwerk voor creatieve partnerschappen afgesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap en Kunstenloket vzw waarbij Kunstenloket vzw in samenwerking met andere partners voor de Vlaamse Gemeenschap onderzoek zal doen naar het opzetten van een lerend netwerk. Kunstenloket vzw heeft in dit project een adviserende rol naar de Vlaamse Gemeenschap:  Organiseren van 3 ontmoetingen met bedrijfsmensen en kustenaars/creatieven/culturele organisaties;  een aanzet geven van strategieontwikkeling om dergelijke partnerschappen meer draagvlak te geven in Vlaanderen;  verspreiding van opgedane ervaringen;  opmaken van eindrapport met conclusies. 2.9.3.2. Huidige btw-behandeling Kunstenloket vzw is momenteel niet geregistreerd als btw-belastingplichtige en rekent aldus geen btw op de ontvangen vergoeding.

2.9.3.3.Onze commentaren De advisering en bijstand van Kunstenloket vzw in dit project kan beschouwd worden als van algemeen belang. Het is hier wel nog belangrijk om na te gaan wat de output zal zijn van het onderzoek en op welke manier Kunstenloket vzw hierbij betrokken zal zijn.

Wanneer zou blijken dat Kunstenloket vzw de vergoeding krijgt voor adviesverlening aan de subsidierende overheid zelf (aan de Vlaamse Gemeenschap), dan is de vergoeding mogelijks aan btw onderworpen. Wanneer de output enkel bestemd zou zijn voor de Vlaamse Gemeenschap is deze geen “derde” bij het verlenen van de subsidie, wat de kwalificatie als werkingstoelage in het gedrang brengt. Dit dient verder onderzocht te worden.

52

3. Besluit

Uit de hierboven uiteengezette analyse kan worden afgeleid dat we te maken hebben met een belastingplichtige met een gedeeltelijk statuut wat zijn implicaties heeft naar het recht op aftrek van BTW. Op basis van de vraagstelling en voorgaande paragrafen kunnen we stellen dat de toegekende subsidie van de Vlaamse Overheid kwalificeert als een werkingstoelage en ons inziens buiten het toepassingsgebied van de btw valt. Gedeeltelijk belastingplichtigen moeten hun recht op aftrek uitoefenen volgens het werkelijk gebruik. Dit houdt in dat de BTW die rust op de facturen die enkel en alleen betrekking hebben op de belastbare activiteiten volledig voor aftrek in aanmerking komen, terwijl deze die enkel en alleen betrekking hebben op de vrijgestelde handelingen of de handelingen buiten BTW niet in aanmerking komen voor aftrek. De gemengde facturen op hun beurt zullen voor aftrek in aanmerking komen volgens een bijzonder verhoudingsgetal. Dit bijzonder verhoudingsgetal moet een correcte weergave zijn van de maat waarin de goederen/diensten aangewend worden voor de belastbare activiteiten. Er zijn verschillende sleutels mogelijk, bijvoorbeeld tijdsbesteding van de werknemers voor de verschillende activiteiten, hoeveel FTE's worden ingezet voor welke activiteit, aanwending van de bureeloppervlakte voor de diverse activiteiten, enz. Vaak echter leiden deze sleutels tot verhoudingen die niet correct weergeven in welke mate de diensten voor de belaste sector wordt aangewend of is de bepaling van de sleutel gewoon niet mogelijk. Een laatste redmiddel in zulke situaties is de sleutel op basis van 'omzet'. De omzet van de belastbare activiteiten wordt dan geplaatst t.o.v. de totale omzet van alle activiteiten samen. Omzet belastbare handelingen Omzet belastbare handelingen + vrijgestelde handelingen + waardering handelingen buiten BTW

Er stelt zich dan wel een probleem voor de handelingen buiten BTW gezien deze geen 'omzet' genereren. Om dit euvel op te lossen, valt men dan vaak terug op de subsidies die men ontvangt om deze 'activiteiten' te financieren. Maar men moet er blijven over waken dat de bekomen verhouding een correcte weergave is van de aanwending van de gemengde kosten voor de belaste sector. Naast het beantwoorden van de door Kunstenloket vzw gestelde vraag, stelden wij toch een aantal risico's vast. Hoewel de vzw reeds belastbare handelingen stelt, werd de kleine ondernemersregeling niet aangevraagd. Deze regeling geldt niet van rechtswege, deze dient immers aangevraagd te worden. Tot slot zien mogelijkheden naar optimalisatie. Wel is het daarbij van cruciaal belang om het huidig btwstatuut te kennen om zo een mogelijke regularisatie correct in te schatten: een recht op aftrek van btw op investeringgoederen uit het verleden kan mogelijks geregulariseerd worden. De dienstverlening van Kunstenloket vzw betalend maken heeft gevolgen, zelfs op internationaal vlak, denken we maar aan het aanbieden van diensten die over het internet worden verleend zoals toegang aan particulieren binnen de EU tot het downloaden van de verklaring op eer voor de kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars.

53

Bijlage 7: Opdracht onderzoek Kunstenloket 2020 Er is evolutie in de kunstensector waardoor het Kunstenloket de noodzaak ervaart om na te denken over zijn toekomst. -

In 2017 is er de inkanteling in het Kunstendecreet. De financieel-economische logica wint terrein in de Culturele en Creatieve Sectoren. Subsidiëring van de kunsten staat onder druk. Aanvullende financiering wordt een must. Digitalisering en e-cultuur zijn een feit. Het belang van inkomsten uit ‘intellectual property’ groeit. Zakelijke professionalisering in de kunsten is in opmars. Het aantal freelancers en werken van project naar project neemt toe. Meer en meer kunstenaars zijn interdisciplinair actief. De hybride kunstenaars is geen uitzondering meer. Samenwerkingsverbanden worden internationaal en er is meer internationale mobiliteit. De diversiteit neemt toe. Ondernemerschap maakt ook in de kunstensector opgang.

Het Kunstenloket wil een onderzoek uitschrijven waarbij in kaart wordt gebracht: -

wat de toekomstperspectieven zijn voor het Kunstenloket; welke stappen en acties nodig zijn om deze te realiseren; wat de missie en positie van het Kunstenloket kan zijn in de CCS; hoe dit plan kan worden gefinancierd; hoe eigen inkomsten kunnen worden gerealiseerd; hoe een culturele (non-profit) affiniteit worden gecombineerd met commerciële waarden (profit); welke organisatiestructuur hiervoor nodig is; …

54

Bijlage 8: Geïnterviewden en hun creatieve activiteit

Frieke Janssens: fotografe (vrij werk, reclame-opdrachten, magazineshoots; opdrachten voor cultuurhuizen). Bilall Fallah: regisseur van Image en Black (samen met Adil El Arbi).

Anne De Smedt: ontwerpster-zaakvoerster van kinderkledingmerk Lily-Balou.

Bart Van Reyn: dirigent bij orkest Le Concert d’Anvers en ensemble Octopus. Oprichter van reisoperagezelschap The Ministry of Operatic Affairs. Gastdirigent bij tal van internationale koren.

Nick Ervinck: beeldend kunstenaar. Werkt op kruisbestuiving tussen het digitale en het fysieke en verkent daarbij de grenzen tussen nieuwe media, sculptuur, 3D, installatie, architectuur en design. Maud Vanhauwaert: dichter, schrijver, tekstperformer. Ilona Van den Bergh: keramisch ontwerpster.

Jeroen Jaspaert: animator en regisseur van animatiefilms.

Jeroen Lemaitre: beeldend kunstenaar en taxidermist bij Animaux Spéciaux. Lotte Martens: textielontwerpster.

Danny Venlet: interieurarchitect-designer.

55

Bijlage 9: Rekeningen 2015

56