Ruimtelijke Ontwikkeling. Handhavingsbeleid. Integrale handhaving Wabo taken Gemeente Westland

Ruimtelijke Ontwikkeling

Handhavingsbeleid Integrale handhaving Wabo taken Gemeente Westland

Handhavingsbeleid

Integrale handhaving Wabo taken Gemeente Westland

Datum 5 oktober 2015 Status Definitief

2

Inhoud

Voorwoord4 Samenvatting5 Algemene inleiding7 1. Kaders8

1.1

Handhaving en toezicht

8

1.2.

Modern toezicht

1.3.

Kwaliteit

10

1.4.

Evaluatie “Handhaven op maat 2011 - 2014”

11

1.5.

Bestuursakkoord en collegewerkprogramma

11

2.

Bestuurlijke prioriteiten en gebiedsspecifieke uitvoeringstaken13

2.1

9

Thema’s handhaving

14

2.1.1

Thema eigentijdse dienstverlening

14

2.1.2

Thema sterke economie

15

2.1.3

Thema sociale kracht

16

2.1.4

Thema aantrekkelijk Westland

16

3.

Reguliere Wabo uitvoeringstaken18

3.1.

Taakuitvoering

18

3.2.

Integrale Gebiedsanalyse Regio Haaglanden

19

3.3.

Prioritering reguliere WABO uitvoeringstaken

19

3.4.

Wabo Nalevingstrategie en Landelijke Handhavingsstrategie

21

4.

Monitoring en evaluatie22

4.1.

Monitoring

22

4.2.

Evaluatie

22

5.

Ontwikkelingen24

5.1.

Kwaliteitscriteria vergunningverlening, toezicht en handhaving

5.2.

Kwaliteitsborging voor het bouwen

24

5.3.

Omgevingsdienst Haaglanden

26

5.4.

Bouwregelgeving

26

6.

Bijlage I: Evaluatie Handhavingsbeleid 2011-201427

24

3

Voorwoord

Voor u ligt het handhavingsbeleid van de gemeente Westland. Hierin zijn de doelen voor toezicht vanuit de gemeente op het gebied van milieu, bouwen en wonen beschreven. Toezicht dat past bij de ontwikkeling van een sterke economie, een krachtige sociale omgeving en een Westland dat aantrekkelijk is.

Uitvoering van de toezichtstaken vindt binnen de

het in stand houden en waar nodig versterken van de

Gemeente Westland plaats op basis van vertrouwen,

samenwerking door uitvoeringsplannen en werkproces-

wij noemen dit modern toezicht. Dit vraagt om profes-

sen goed op elkaar af te stemmen.

sionaliteit van de toezichthouders die meer informerend

en adviserend te werk gaan en handhavend optreden

Ik vertrouw erop dat het handhavingsbeleid een helder

als de situatie daar om vraagt; toezichthouders van

kader biedt om tot professionele handhaving te komen.

gemeente en de handhavingspartners Omgevingsdienst

Handhaving die slim en efficiënt wordt ingezet en is

en Veiligheidsregio Haaglanden (ODH en VRH) die

toegespitst op onze gemeente.

toezicht en handhaving voor de gemeente uitvoeren.

Naast vertrouwen hebben in de burgers en bedrijven,

moeten de Westlandse burgers en bedrijven ook kun-

Met vriendelijke groet,

nen vertrouwen op de handhaving en het toezicht dat

P. Ouwendijk

nodig is om de leefbaarheid in Westland te behouden

en te versterken.

Wethouder gemeente Westland

Naaldwijk, maart 2015

Door meer scheiding tussen de verschillende handhavingstaken is integrale samenwerking met de handhavingspartners - gemeente, VRH, ODH, Hoogheemraadschap, politie - belangrijk. In dit

4

handhavingsbeleid wordt aandacht geschonken aan Handhavingsbeleid Gemeente Westland

Samenvatting

In het handhavingsbeleid zijn de kaders met betrekking tot de uitvoeringstaken vastgesteld die gerelateerd zijn aan de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Dit omvat geen opsomming van taken die gerelateerd zijn aan de weten regelgeving, maar de kaders die nodig zijn om prioriteringte geven aan de taken die voortvloeien uit de Wabo en aanverwante weten regelgeving.

Aanleiding

is er voor gekozen het beleid niet voor een bepaalde 1

Zoals omschreven in Besluit omgevingsrecht (Bor) 2

looptijd vast te stellen, maar na evaluatie binnen de

en de Ministeriële regeling omgevingsrecht (Mor)

vierjarige cyclus te besluiten of nieuw beleid noodzake-

dient er handhavingsbeleid te worden vastgesteld

lijk is.

door het college van B&W. Daarnaast staat hierin omschreven wat de minimale kwaliteitseisen zijn voor

Kaders

het handhavingsbeleid.

Handhavingsbeleid volgt voornamelijk uit de wettelijke

Doordat de looptijd van het voormalige beleid

kaders en kwaliteitseisen die terug zijn te vinden in

“Handhaven op maat 2011-20143” is afgelopen, is er

het Bor en de Mor. Deze kaders omschrijven waaraan

de noodzaak om nieuw beleid vast te stellen. Hierbij

het beleid minimaal moet voldoen en beschrijven de

1 Besluit van 25 maart 2010, houdende regels ter uitvoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Besluit omgevingsrecht). 2 Regeling van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van 30 maart 2010, nr. BJZ2010008979, houdende nadere regels ter uitvoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en van het Besluit omgevingsrecht (Regeling omgevingsrecht). 3 Handhaven op maat; Integraal handhavingsbeleid 2011-2014. Gemeente Westland. 19 januari 2011. Handhavingsbeleid Gemeente Westland

benodigde analyses en visies die in relatie staan tot het gebied waarbinnen de uitvoering van handhaving plaatsvindt. Hierdoor ontstaat er de mogelijkheid beleid te ontwerpen dat is toegespitst op de omgeving. In een samenleving die sterk aan veranderingen onderhevig is, dient het beleid ook actueel te zijn. Dit is gewaarborgd vanuit de kwaliteitseisen die monitoring

5

en evaluatie van het handhavingsbeleid voorschrijven.

handhavingstaken zijn zeer uitgebreid, waarbij uitvoe-

Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om te herprioriteren

ring geven aan alle taken niet realistisch is. De taken

in de thema’s en accenten zodat uitvoering met

moeten in relatie staan tot het gebied en de risico’s

daadkracht kan worden ingezet.

waarbinnen uitvoering wordt gegeven. Een keuze die

Binnen de gemeente Westland is er naast de wettelijke

tot stand komt doormiddel van risicoanalyse, waarbij

kaders en kwaliteitseisen een belangrijk kader met

wordt uitgegaan van de kans op een overtreding en het

betrekking tot de wijze van uitvoering, die gebaseerd

negatieve effect. De risicoanalyse vormt de basis om tot

is op de landelijke handhavingsstrategie4. In dit kader

een prioritering van de taken te komen. Op basis van 21

staat modern toezicht centraal, dat wil zeggen toezicht

aspecten/thema’s, die betrekking hebben op veiligheid,

en handhaving vanuit vertrouwen. De naleving van

gezondheid, milieu, overlast en van invloed zijn op de

weten regelgeving is een gezamenlijke verantwoorde-

risico’s ten aanzien van de gebiedstyperingen, is met

lijkheid van gemeente, burgers en bedrijven. De weten

behulp van een probleemanalyse een wegingsfactor

regelgeving zijn bedoeld om kwaliteit, veiligheid en

opgesteld waarmee een inschatting van de kans dat

leefbaarheid binnen de leefomgeving te beschermen en

een overtreding optreed binnen een gebiedstypering

te bevorderen.

wordt weergegeven. Ook de sancties en het naleefpercentage zijn bepalend voor de wegingsfactor. De

Bestuurlijke prioriteiten en gebiedsspecifieke uitvoeringstaken

wegingsfactoren worden meegenomen in de prioritering

Het bereiken en/of bevorderen van naleving van de

van de kans op overtredingen gemaakt kan worden.

van de uitvoeringstaken, zodat een reële inschatting

regels op het gebied van milieu- en omgeving is het doel van handhaving. Vanuit de missie van de organisatie

Monitoring en evaluatie

van de Gemeente Westland volgt dat dit doel wordt

Het handhavingsbeleid is de basis voor het jaarlijkse

bereikt door de middelen op een verantwoordelijke,

handhavingsprogramma. Om na te gaan in welke

samenwerkingsgerichte, transparante en integere

mate uitvoering wordt gegeven aan de specifieke

manier in te zetten.

onderwerpen uit het beleid, is het noodzakelijk de taken

Uitvoering geven aan handhaving betekend uitvoering

te monitoren en te evalueren. Monitoring vindt plaats

geven aan wettelijke taken. Het handhavingsbeleid

middels geautomatiseerde systemen en evaluatie

biedt met vier thema’s en bijbehorende accenten de

vindt plaats met het jaarverslag. Elk vierde jaar in de

mogelijkheid om extra aandacht te geven aan onder-

beleidscyclus volgt er een evaluatie over de gestelde

werpen die wenselijk of noodzakelijk deze aandacht

doelen uit het beleid.

behoeven. De thema’s en accenten uit dit handhavingsbeleid zijn

Ontwikkelingen

afgeleid uit de vijf thema’s die vastgesteld zijn in het

et- en regelgeving zijn voortdurend in ontwikkeling en

collegewerkprogramma, te weten:

dat heeft effect op de uitvoering van de taken binnen de

• Thema eigentijdse dienstverlening ○○ Accent aantrekkelijke dienstverlening voor ondernemers • Thema sterke economie ○○ Accent duurzame en innovatieve Greenport • Thema sociale kracht • Thema aantrekkelijk Westland ○○ Accent wonen naar behoefte ○○ Accent duurzame leefomgeving

6

verschillende thema’s. In de komende beleidsperiode zijn er ontwikkelingen te verwachten ten aanzien van de gestelde kwaliteitseisen van toezicht en handhaving, privaat toezicht in de bouw en verschillende ontwikkelingen in de bouwen milieuregelgeving. Deze ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd, zodat indien noodzakelijk het beleid tussentijds kan

Reguliere uitvoeringstaken

worden aangepast om in te kunnen spelen op de

De wettelijke taken met betrekking tot de toezicht- en

ontwikkelingen.

4 Landelijke handhavingsstrategie; Een passende interventie bij iedere bevinding. Het Interprovinciaal overleg (IPO) en het Openbaar Ministerie (OM), 4 juni 2014 Handhavingsbeleid Gemeente Westland

Algemene inleiding

Een moderne organisatie kenmerkt zich door een rationele structuur die moet leiden tot een efficiënte uitvoering van haar taken. Deze structuur ligt in de organisatie van de gemeente Westland vast in werkprocessen die uitvoering geven aan beleid. Het voorliggende handhavingsbeleid dient te zorgen voor een basis, van waaruit een efficiënt en effectief uitvoeringsplan kan worden geschreven dat is toegespitst op de omgeving. Aan de hand van beleidsmatige keuzes die voortkomen

van modern toezicht, met als uitgangspunt; het hebben

uit politieke wensen, wettelijke kaders en prioriteringen,

van vertrouwen in de burger en ondernemer. Modern

ontstaat een kader waarbinnen de handhavingsmid-

toezicht is onderdeel van de handhavingscultuur van

delen op een effectieve, voorspelbare en controleerbare

het Westland en blijft onverminderd van kracht, in dit

manier kunnen worden ingezet.

handhavingsbeleid ligt er meer nadruk op de samenwerking tussen de verschillende handhavingspartners

De uitvoering van de taken op het gebied van bouw

(gemeente, VRH, ODH en politie), met de ambitie om op

weten regelgeving worden voor de gemeente Westland

een professionele manier integraal te werken.

uitgevoerd door de bouwinspecteurs van team Omgevingsvergunningen, Toezicht en Erfgoed (OTE)

Leeswijzer

en de toezichthouders van het team Civiel Beheer,

Voorafgaand aan de beleidsnota vindt u de samenvat-

het brandveilig gebruik door de toezichthouders van

ting, gevolgd door de kaders waarbinnen het handha-

de Veiligheidsregio Haaglanden (VRH) en de milieu

vingsbeleid opgesteld moet worden, zoals beschreven in

weten regelgeving door de toezichthouders van de

hoofdstuk 1. In hoofdstuk 2 zijn het doel en de thema’s

Omgevingsdienst Haaglanden (ODH). De taken met

beschreven, die voortgekomen zijn uit het bestuursak-

betrekking tot juridische handhaving ten aanzien van

koord en het collegewerkprogramma en passen

bouw weten regelgeving alsmede brandveilig gebruik

binnen de gestelde kaders. Hoofdstuk 3 geeft een

worden uitgevoerd door het Bedrijfs- Juridisch Bureau

beschrijving van de structuur met betrekking tot risico’s

(BJB) van de gemeente Westland onderdeel van de

en prioritering, gerelateerd aan de integrale gebieds-

afdeling Ruimte Omgeving en Veiligeid (ROV). De juridi-

analyse Haaglanden en de landelijke handhavings- en

sche taken ten aanzien van milieu weten regelgeving

sanctiestrategie. De wijze van monitoring en evaluatie

worden uitgevoerd door de juristen van de ODH.

staat beschreven in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 geeft de meest relevante ontwikkelingen voor de komende

In het voorgaande handhavingsbeleid “Handhaven op

beleidsperiode weer. In de bijlage is de evaluatie van

Maat 2010 - 2014” lag de nadruk op het toepassen

het afgeronde integrale handhavingsbeleid “Handhaven op maat 2011-2014” bijgesloten.

Handhavingsbeleid Gemeente Westland

7

1. Kaders

Het opstellen van handhavingsbeleid biedt mogelijkheden om handhaving toe te spitsen op het geografisch en thematisch gebied waarbinnen het wordt toegepast. Vanuit bestuurlijke wensen ten aanzien van handhaving en de aanpak van omgeving gerelateerde problemen en risico’s wordt hier invulling aan gegeven.

De bestuurlijke wensen zijn vastgelegd in het col-

1.1 Handhaving en toezicht

legewerkprogramma 2014-2018 “Nieuwe realiteit,

Het stellen van regels voor een veilige, leefbare,

Westlandse oplossingen5”.

gezonde en duurzame leef-, woon- en werkomgeving

Naast het collegewerkprogramma dienen de evaluatie 6

van het oude beleid “Handhaven op maat 2011-2014 ”, 7

door de overheid is alleen zinvol wanneer de overheid ook controleert of de regels voldoende bekend zijn en

de integrale gebiedsanalyse regio Haaglanden , de

of deze worden nageleefd. De term handhaving in brede

“Structuurvisie Westland 2025 – Perspectief 20408”

zin kan worden opgevat als het "doen naleven". Dat kan

9

en de visie “Dienstverlening dichtbij ” zoals eerder

goedschiks of kwaadschiks, met preventieve of repres-

vastgesteld door de gemeenteraad, als kapstok voor het

sieve maatregelen. Een professionele handhavingsorga-

nieuwe handhavingsbeleid. Uiteraard zijn de wettelijke

nisatie gebruikt een mix van preventieve en repressieve

verplichtingen bovenal kaderstellend.

maatregelen (zie tabel 1.1). Toezicht is te omschrijven als "het verzamelen van informatie om vast te stellen of

8

5 Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen; samen bouwen aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland. Collegewerkprogramma 2014-2018, 1 mei 2014. 6 Handhaven op maat; Integraal handhavingsbeleid 2011-2014. Gemeente Westland. 19 januari 2011. 7 Integrale Gebiedsanalyse Regio Haaglanden. Stadsgewest Haaglanden, 25 februari 2004. 8 Structuurvisie Westland 2025, perspectief 2040. Gemeente Westland, 17 december 2013. 9 Dienstverlening dichtbij, wij maken verbinding. Gemeente Westland, 4 november 2009.

er sprake is van een overtreding van een regel".


Tabel 1.1: Overzicht instrumenten Activiteit

Instrumenten

Preventieve handhaving

Voorlichting Toezicht: periodieke controles, gebiedsgerichte, themagerichte en branchegerichte controles Legalisering

Repressieve handhaving

Hercontroles Klachtenonderzoek en onderzoek van incidenten Onderzoek naar aanleiding van meldingen van burgers en ondernemers

Sancties

Bestuurlijke sancties (bestuursdwang / dwangsom / intrekken vergunning / opleggen bouwstop / sluiten inrichting etc.) Strafrecht onder regie en verantwoordelijkheid van het Openbaar Ministerie

Handhaving en toezicht zijn kerntaken van de gemeente. Bekendheid met regels en het aantal overtredingen geven een indicatie van het naleefgedrag. Er zijn verschillende mogelijkheden om het naleefgedrag te verbeteren. Dit kan door goede voorlichting en communicatie met burgers en ondernemers én door het uitoefenen van actief toezicht met daaraan gekoppeld een consequent sanctiebeleid. Door voorlichting wordt de bekendheid met de inhoud en het belang van regels verbeterd, maar de naleving ervan is dan nog niet geborgd. Controle op de naleving van regels door het uitvoeren van toezicht

Bij het uitvoeren van de toezicht- en handhavingstaken van de gemeente Westland zijn in meerdere of mindere mate verschillende afdelingen van de gemeente Westland, de omgevingsdienst, de politie, het Openbaar Ministerie, de brandweer, de provincie en het waterschap betrokken. Uitgangspunt is dan ook om in overleg en samenwerking met deze partijen de uitvoering van handhaving vorm te geven, zodat op een eenduidige wijze toezicht en handhaving wordt toegepast.

blijft nodig om burgers en bedrijven te wijzen op en te houden aan hun verantwoordelijkheden.

1.2. Modern toezicht Een adequate handhaving verhoogt bovendien de

De naleving van weten regelgeving is een gezamenlijke

rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van burgers en

verantwoordelijkheid van gemeente, burgers en bedrij-

bedrijven. Wetten en regels gelden voor iedereen.

ven. De weten regelgeving zijn bedoeld om kwaliteit,

Burgers en bedrijven die zich aan de weten regelgeving

veiligheid en leefbaarheid binnen de leefomgeving te

houden, moeten er op kunnen vertrouwen dat de

beschermen en bevorderen en dat is in ieders belang.

gemeente ook toeziet op de naleving en, indien nodig,

Hierbij wordt binnen het Westland toezicht toegepast

optreedt. Willekeur moet worden voorkomen. Hierdoor

vanuit vertrouwen. Om toezicht vanuit vertrouwen zo

zal de gemeente Westland naar haar burgers en

effectief en efficiënt mogelijk uit te voeren, dienen de

ondernemers geloofwaardig, betrouwbaar en integer

inspecteurs zich goed in te kunnen leven in de situatie

overkomen.

van de overtreder en de aard van de overtreding. Met behulp van een professionele houding en brede kennis

De handhavende taken van de gemeente op het gebied

van de weten regelgeving in relatie tot de omgeving,

van milieu en bouw worden in medebewind uitgevoerd.

komen zij hiermee tot een efficiënte en effectieve

Medebewind wil zeggen dat lagere overheden verplicht

manier van handhaving.

zijn om medewerking te geven aan de uitvoering van regelingen van de hogere overheid. De gemeente voert

Professionalisering

dus taken uit die afkomstig zijn uit wetten vanuit de

Professioneel toezicht gaat veel verder dan enkel

rijksoverheid zoals de Wabo. Het tegenovergestelde van

deskundig toezicht. Naast het handhaven is de laatste

medebewind is autonomie. De taken van de gemeente

jaren de rol van adviseur, informatieverstrekker en

op het gebied van de APV (Algemene Plaatselijke

ondersteuner bij gekomen. Dit houdt in dat de toezicht-

Verordening) bijvoorbeeld zijn autonome taken.

houder rekening houdt met de specifieke bedrijfssitu-

Autonome taken zijn taken die de eigen huishouding

atie en meedenkt in oplossingen.

van de gemeente betreffen.

9 Handhavingsbeleid Gemeente Westland

Een inspecteur die zich correct gedraagt en luistert

1.3. Kwaliteit

naar het verhaal van de geïnspecteerde vergroot de

Deugdelijkheid in het opstellen van het handhavings-

bereidheid bij burgers, bedrijven en instellingen om

beleid is belangrijk om de prioriteiten en doelen af

regels na te leven. Afhankelijk van de situatie kiest de

te stemmen op de Westlandse samenleving, zoals

inspecteur bewust voor een bepaalde houding die tot de

omschreven in de voorgaande paragraaf. Een goed

beste naleving leidt. Hierbij switcht de toezichthouder

onderbouwde keuze zal de weg naar uitvoering beter

tussen de verschillende rollen die hij op zich neemt als

kunnen vinden. In het Besluit omgevingsrecht10 (Bor) en

adviseur, informatieverstrekker en handhaver.

de Ministeriële regeling omgevingsrecht11 (Mor) staat omschreven dat er handhavingsbeleid moet worden

Deze aanpak doet een beroep op alle professionele

vastgesteld door het college van B&W en wat de mini-

kwaliteiten van een inspecteur, waaronder voor een

male kwaliteitseisen zijn voor het handhavingsbeleid.

groot deel het inlevingsvermogen. Daarnaast laat het

Het Bor en de Mor gebieden kwaliteitseisen te

ruimte open om in iedere situatie de meest effectieve

gebruiken op de Wabo taken en hieraan gerelateerde

route te bewandelen. Het begrip vertrouwen staat

weten regelgeving. De kwaliteitseisen zijn gebaseerd

centraal. Het bekende motto "vertrouwen is goed,

op de beleidscyclus -ook wel Big Eight genoemd- zoals

controleren is beter" gaat hiermee de prullenbak in.

hieronder weergegeven. De evaluatie van het oude beleid, gebieds- en probleemanalyse, prioriteiten en strategieën zijn voeding voor het nieuwe beleid. Dit is de bovenste cyclus die om de 4 jaar wordt herhaald. De onderste cyclus geeft de jaarlijkse uitvoering en monitoring van het beleid weer. Het handhavingsbeleid wordt jaarlijks vertaald naar een uitvoeringsprogramma en na uitvoering gemonitord in het jaarverslag. Na deze cyclus wordt nagegaan of het handhavingsbeleid tussentijd moet worden aangepast.

Het begrip vertrouwen staat centraal. Het bekende motto “vertrouwen is goed, controleren is beter” gaat hiermee de prullenbak in.

Besluit van 25 maart 2010, houdende regels ter uitvoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Besluit omgevingsrecht). 11 Regeling van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van 30 maart 2010, nr. BJZ2010008979, houdende nadere regels ter uitvoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en van het Besluit omgevingsrecht (Regeling omgevingsrecht). 10

10


1.4. Evaluatie “Handhaven op maat 2011 2014”

Dit betekent: • Behoud economische kracht van Westland als

Doorbeleid over de voorgaande periode te evalueren

glastuinbouwgemeente. Actief een rol spelen als

wordt een oordeel gevormd of de gestelde doelen zijn

regie-voerende gemeente om initiatieven te stimule-

bereikt en of dit met een gewenst positieve resultaat ge-

ren en te faciliteren.

paard is gegaan, kortom is het beleid effectief geweest.

• Een ruimtelijke ontwikkeling van het Westland

Dit oordeel dient als voeding voor nieuwe beleid, zodat

waar de accenten liggen op kennisontwikkeling en

er een kwalitatief beter plan ontstaat.

innovatie, handel en logistiek en duurzaamheid. • Behoud sociale kracht van Westland als vereniging

In de evaluatie van het handhavingsbeleid “Handhaven

van 11 dorpskernen met ieder een eigen identiteit.

op maat 2011 - 2014” zoals beschreven in bijlage 1, is

• Verder bouwen aan een dienstverlenende gemeente.

per onderwerp uitgewerkt hoe hieraan invulling is gege-

Hierbij staat onder meer centraal het verminderen

ven, alsmede de ontwikkelingen en knelpunten. Vanuit

van de administratieve lasten en regelgeving, het

de informatie wordt geconcludeerd dat de meeste

maken van verbeterslagen in het kader van digitalise-

gestelde doelen bereikt zijn, of onderdeel zijn geworden

ring, de loketfunctie dichter bij de burger brengen en

van regulier werk. Aandachtspunten die voortvloeien uit

de veiligheid en leefbaarheid in de openbare ruimte

het oude beleid zijn: kwantificeerbaarheid van kwaliteit,

versterken.

samenwerking tussen de verschillende handhavingspartners en ontwikkelingen naar de toekomst. Tezamen

In het bestuursakkoord is duurzaamheid de rode

met de onderwerpen “ruimte voor de glastuinbouw”

draad in het bereiken van de economische en sociale

en “modern toezicht” komen deze terug in dit herijkte

ambities.

handhavingsbeleid.

Collegewerkprogramma

1.5. Bestuursakkoord en collegewerkprogramma Het bestuursakkoord en het collegewerkprogramma 12

Onder de titel " Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen" is het collegewerkprogramma 2015-2018 13

vormen belangrijke kaders voor het handhavingsbeleid.

opgesteld. Voor dit handhavingsbeleid zijn een aantal punten uit het collegewerkprogramma van belang.

De beleidscyclus volgt de collegecyclus en daardoor zijn de doelstelling die het bestuur gerealiseerd willen

De gemeente Westland regisseert en schept de (rand)

hebben goed in te passen.

voorwaarden voor economische vitaliteit en een prettige leefomgeving: de ruimtelijke visie “Structuurvisie

Bestuursakkoord

Westland 2025 – Perspectief 2040” 14 is hierbij

De coalitie ziet, binnen het kader van de bestuurlijke

leidend. Naast de economische kracht is er de sterke

verantwoordelijkheid, een toekomst waarin realistisch

sociale verbondenheid in Westland. De sociale kracht

omgegaan moet worden met nieuwe realiteiten,

is leidraad in de sociaal maatschappelijke visie.

waaronder economische en sociale ontwikkelingen, een

Ondersteunend aan de structuurvisie en de sociaal

rol weggelegd voor de gemeente om te komen tot een

maatschappelijke visie is de visie op dienstverlening.

duurzame toekomst van Westland.

De visie op dienstverlening is erop gericht om inwoners, bedrijfsleven en organisaties zo goed mogelijk te

Uitgangspunt is het behoud van de fundamenten uit

bereiken en van dienst te zijn, waarbij de structuurvisie

de drie visies van Westland: de Structuurvisie, de

ruimtelijke kaders biedt. Deze drie visies vormen een

Maatschappelijke visie en de visie op Dienstverlening.

basis voor de toekomst, waarbij extra accenten worden gelegd op innovatie, duurzaamheid en leefbaarheid.

Nieuwe realiteit nieuwe uitdagingen, samen bouwen aan een sterk Westland. Gemeente Westland, 13 mei 2014. 13 Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen; samen bouwen aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland. Collegewerkprogramma 2014-2018, 1 mei 2014. 12


14 Structuurvisie Westland 2025, perspectief 2040. Gemeente Westland, 17 december 2013.

11

“Samen aan zet, gemeente en samenleving. Een sterke economie, krachtige sociale omgeving en een Westland dat aantrekkelijk is”. Het college roept raad, inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties op om samen te werken om deze doelen te verwezenlijken. Ambities die niet zonder inspanning gerealiseerd kunnen worden en ook een inspanning betekent voor de ambtelijke organisatie. In een tijd dat er “scherp aan de wind moet worden gevaren” vraagt dat om innovatieve oplossingen in efficiëntie en duidelijke keuzes in uitvoering waarbij kwaliteit gewaarborgd blijft. De in het collegewerkprogramma benoemde uitgangsen aandachtspunten komen in dit beleidsstuk bij de verschillende thema's aan de orde.

“Samen aan zet, gemeente en samenleving. Een sterke economie, krachtige sociale omgeving en een Westland dat aantrekkelijk is”


2. Bestuurlijke prioriteiten en gebiedsspecifieke uitvoeringstaken

De gemeente Westland is een unieke omgeving in Nederland, met een belangrijke economische motor die glastuinbouw heet. Deze uitzonderlijke omgeving verdient een passende aandacht, ook als het om handhaving gaat. Handhaving toegespitst op het gebied waarin het wordt toegepast.

Doel handhaving "De gemeente Westland, geworteld in de dynamische glastuinbouw, werkt voortdurend aan versterking en verbreding van de economische activiteit, aan de kwaliteit van wonen en leven Ten aanzien van de wettelijke taken wordt dit ondervan-

en de vitaliteit van de gemeenschappen in het

gen door vanuit de gebiedsanalyse en de jaarlijks uit te

Westland. De glastuinbouwcluster wordt op

voeren risicoanalyse de aandacht daar te leggen waar

duurzame wijze gefaciliteerd in combinatie met

dat nodig is. De wijze van prioriteren in de wettelijke

behoud en ontwikkeling van kust, landschap en

handhavingstaken wordt in het volgende hoofdstuk

natuur. De gemeente staat voor een hoog niveau

toegelicht.

van dienstverlening voor allen die in het Westland

In dit hoofdstuk vindt u de doelen en thema’s van het

werken, wonen en recreëren."

handhavingsbeleid die vanuit de bestuurlijke wensen

De missie van de Gemeente Westland

komen, zoals deze zijn genoemd in het collegewerkprogramma, de wensen vanuit de uitvoerende teams en instanties en vanuit door belangenbehartigers en

De missie van de Gemeente Westland staat in relatie

ondernemers gegeven input.

tot de thema’s - Sterke Economie, Sociale Kracht, Aantrekkelijk Westland, Eigentijdse Dienstverlening en Financiën - uit het collegewerkprogramma 2014 – 2018

Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen; samen bouwen aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland. Collegewerkprogramma 2014-2018, 1 mei 2014.

15


13

“Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen”15

2.1.1 Thema eigentijdse dienstverlening

Vanuit deze onderwerpen zijn de thema’s met bijbeho-

Een duurzame, kwalitatief betere dienstverlening

rende accenten samengesteld waaraan de Gemeente

aan burgers en bedrijven tegen lagere kosten. De

Westland aandacht wil geven. Enkele doelen en

verschillende teams en organisaties werken volgens

resultaten uit het collegewerkprogramma hebben direct

de doelstelling binnen een digitaal systeem, daardoor

betrekking op de handhaving ten aanzien van bouwen

kan informatie vaak op een snellere manier worden

woningtoezicht en milieutoezicht. Er zijn ook wettelijke

gedeeld. Een nadeel van deze vorm van werken is de

taken die de teams uitvoeren en enkele daarvan passen

afstand die gecreëerd wordt tussen de medewerkers,

in de doelstellingen uit het programma, dit is beschre-

die de integrale samenwerking niet ten goede komt.

ven in de navolgende sub paragrafen.

Het vinden van een goede balans in samenwerken en digitaal werken is van belang.

De missie van de organisatie geeft voeding aan de wijze waarop invulling gegeven moet worden aan de

Het college vindt dat binnen de gemeente Westland het

uitvoering van handhaving

vestigingsklimaat voor ondernemers aantrekkelijk moet zijn. Dit wordt versterkt door het ondernemingsdossier

"We zijn een professionele innovatieve organisatie

uit te breiden naar de glastuinbouwsector, wat resul-

die eendrachtig haar missie verwezenlijkt en die

teert in verminderde regeldruk voor ondernemers.

daarbij samenwerking zoekend en gezaghebbend oog voor de kwaliteit van onze resultaten. Met elkaar

Accent “Aantrekkelijke dienstverlening voor ondernemers"

hechten we veel waarde aan openheid

Integraal handhaven is een verplichting vanuit de Wabo

verantwoordelijkheid nemen

en houdt in dat toezichthouders met elkaar samen-

is. Als lerende organisatie hebben wij voortdurend

samenwerkingsgerichtheid en integriteit."

werken op meerdere beleidsterreinen. Dat betekent

De missie van de organisatie van de Gemeente

dat de een bouwinspecteur bijvoorbeeld ook naar

Westland

milieuaspecten kijkt en andersom. Maar ook samenwerking met andere bevoegde gezagen zoals provincie en

Het doel van handhaving is: het bereiken en/of bevor-

waterschap is een vereiste voor integraal toezicht.

deren van naleving van de regels op het gebied van omgevingstoezicht. Om tot dit doel te komen worden de

Om te kunnen profiteren van integraal optreden, zodat

middelen op een verantwoordelijke, samenwerkingsge-

handhaving effectiever en efficiënter wordt, is het

richte, transparante en integere manier ingezet.

wenselijk om werkprocessen op elkaar af te stemmen, met als doel in de uitvoering beter op elkaar aan te

2.1 Thema’s handhaving

laten sluiten. Hierbij worden ook handhavingspartners

Het vijftal thema’s die zijn vastgesteld in het college-

zoals de provincie, politie en het waterschap betrokken.

werkprogramma: eigentijdse dienstverlening, sterke economie, sociale kracht, aantrekkelijk Westland en

Naast samenwerking draagt het ondernemersdossier,

financiën, zijn bestuurlijk van belang voor de gemeente

waarmee ondernemers hun relevante gegevens

Westland. Met uitzondering van het thema financiën,

openstellen voor toezichthouders, bij aan minder

aangezien hier geen uitvoeringsspecifieke taken uit

regeldruk voor bedrijven, betere dienstverlening door de

voortvloeien, zijn deze thema’s overgenomen in dit

overheidsinstanties en minder irritatie bij de onderne-

handhavingsbeleid. Aan deze vier thema’s zijn accenten

mer. Het breder toepassen van het ondernemingsdos-

gekoppeld die passen bij de opgave die het college

sier in de verschillende branches, heeft de voorkeur

wil meegeven middels het collegewerkprogramma. In

vanuit het college. Vanuit milieutoezicht kan hieraan

de onderstaande paragraven zijn deze thema’s met

een bijdrage geleverd worden door meer kenbaarheid te

bijbehorende accenten uitgewerkt.

geven op dit onderwerp tijdens controles, bijvoorbeeld door het uitgeven van folders of enquêtes. Omdat

Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen; samen bouwen aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland. Collegewerkprogramma 2014-2018, 1 mei 2014.

15

14

het ondernemersdossier een nieuw initiatief is voor de glastuinbouw-sector en nog onzeker is hoe dit zal ontwikkelen, zal doormiddel van beleidsondersteuning een bijdrage worden geleverd.

Doelstelling voor de komende beleidsperiode is het uitbouwen van de integrale samenwerking tussen de gemeente en de Omgevingsdienst Haaglanden, de Veiligheidsregio Haaglanden de Hoogheemraadschap van Delfland en de politie door:

alleen worden gerealiseerd door het bevorderen van

• afstemmen werkprocessen

kwaliteit op deze onderwerpen.

• meer aandacht voor integrale samenwerking in de uitvoeringsprogramma’s • ondernemersdossier (verminderde regeldruk voor ondernemers).

Vanaf 2014 tot 2027 is de doelstelling om de emissie van stikstof en fosfaat terug te brengen tot nagenoeg niets, bijvoorbeeld door meer recirculatie van het water zodat er minder lozing nodig is. In het activiteitenbesluit is geregeld dat bedrijven jaarlijks voor 1 mei een

2.1.2 Thema sterke economie

milieurapportage (UO-registratie) aanleveren, alsmede

Om welvaart op een lange termijn te behouden zet het

verplicht gesteld voor deze bedrijven om actief bezig

college in op een duurzame en innovatieve greenport.

te zijn met het terugdringen van de emissie. Vanuit

In het collegewerkprogramma wordt de uitvoering van

milieuhandhaving zal tijdens toezicht extra aandacht

het project “Modernisering teeltareaal in Westland”

aan dit onderwerp worden gegeven, zoals uitleg over

genoemd. Doel is een verbeterde ruimtelijke structuur

weten regelgeving en te wijzen op milieuzaken die

en modernisering van het glastuinbouwgebied. Dit kan

anders of beter kunnen.

onder meer worden bereikt door handhavend op te treden tegen overtredingen binnen het glastuinbouwge-

Ondanks dat de meeste tuinbouwbedrijven inmiddels

bied. Voor de lopende collegeperiode is als doel gesteld

zijn aangesloten op de riolering laat de waterkwaliteit te

in het collegewerkprogramma, het bestuurlijk verwerken

wensen over. Deels door het niet juist gebruiken van de

van prioritaire handhavingsdossiers uit het project

rioolaansluiting, waardoor het riool niet functioneert zo-

“Ruimte voor de glastuinbouw”.

als beoogd. Naast hinder en overlast voor de gebruikers van de riolering kan dit leiden tot lozing van afvalwater

Accent “Duurzame en Innovatieve Greenport”

op het oppervlaktewater wat een negatieve invloed

De glastuinbouw is een grote sector in de gemeente

heeft op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Op dit

Westland, ongeveer 30% van de bedrijven zijn glas-

onderwerp zullen de medewerkers van Civiel Beheer

tuinbouwbedrijven, die iets meer dan de helft van

toezicht houden, waarbij de juridische verwerking wordt

het grondoppervlakte in beslag nemen. Bovendien is

verzorgt door de juristen van team BJB.

de glastuinbouwsector de derde economische pijler in Nederland en levert de gemeente Westland de

In de structuurvisie Westland 2025 – Perspectief 2040,

grootste bijdrage. In de Structuurvisie Westland 2025

is vastgelegd dat er een bijdrage wordt geleverd aan het

– Perspectief 2040 geeft de gemeente Westland

behoud en de versterking van het Westlandse glastuin-

de ruimtelijke en economische koers op hoofdlijnen

bouwcluster. Deze ambitie is de afgelopen bestuursperi-

voor de periode tot 2020. Hierin staat beschreven

ode tot uitdrukking gekomen in het opgestelde bestem-

dat het milieu-imago van de glastuinbouwsector

mingsplan glastuinbouwgebied Westland. Ten aanzien

wordt ingegeven door de perceptie van een energie-

van dit bestemmingsplan is het buitengebied van het

intensieve bedrijfstak, lichthinder, verkeers-genererende

Westland geïnspecteerd op strijdigheden en wordt

werking (vrachtautobewegingen) en het gebruik van

uitvoering gegeven aan de juridische afhandeling van

gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen.

deze dossiers. Gewaakt dient er te worden voor nieuwe

Ontwikkelingsruimte voor de glastuinbouwsector kan

strijdigheden in het buitengebied van het Westland,

16

waartegen handhavend opgetreden zal worden na een Structuurvisie Westland 2025, perspectief 2040. Gemeente Westland, 17 december 2013. 16


constatering van de toezichthouders.

15

Onderwerpen die voor milieutoezicht de komende jaren aan de orde komen: • Zorgplicht grondteelt (verscherpte emissie richtlijnen); Onderwerpen die voor omgevingstoezicht en handhaving de komende jaren aan de orde komen: • Toezicht en handhaving gebruik drukriolering • Prioritaire handhavingsdossiers strijdig Naast het glastuinbouwgebied, zijn er binnen het Westland diverse bedrijventerreinen aanwezig. De gevestigde bedrijven staan veelal in relatie tot de glastuinbouw en dragen bij aan een sterk glastuinbouwcluster. Illegaliteiten op bedrijventerreinen, zoals bewoning of ander strijdig gebruik, kunnen de vitaliteit

gebruik glastuinbouwgronden (behoud sterk glastuinbouwcluster); • Handhaving nieuwe strijdigheden glastuinbouwgronden (behoud sterk glastuinbouwcluster); • Handhaving strijdig gebruik bedrijventerreinen (behoud bedrijventerreinen).

van bedrijven in de weg staan. De gemeente Westland zal daarom toezicht houden op het gebruik in relatie tot de bestemming van de bedrijventerreinen en waar nodig handhavend optreden.

2.1.3 Thema sociale kracht Een veranderende maatschappij waarbij de eigen

De gemeente Westland wordt landelijk gezien als

kracht van inwoners een belangrijk speerpunt is.

dé specialist op het gebied van glastuinbouw. Zowel

Team OTE draagt daar aan bij, door de controle van

rijksoverheid als andere glastuinbouwgemeenten weten

aanvragen ten aanzien van de Wet Maatschappelijke

de gemeente Westland te vinden voor het stellen van

Ondersteuning. Aanvragen voor het aanpassen van een

vragen over specifieke glastuinbouw gerelateerde

woning voor zorgbehoevende mensen worden beoor-

onderwerpen, om te vragen hoe Westland de regels

deeld op prijs en kwaliteit. Dit heeft geleid tot besparing

interpreteert en uitvoert óf om de gemeente Westland

op de gemeentelijke uitgaven en wordt onverminderd

te laten meedenken over het opstellen / bijstellen van

voortgezet.

weten regelgeving. De kennis op het gebied van glastuinbouw wordt

Een andere ontwikkeling op het gebied van zelfred-

door de gemeente Westland met andere organisaties

zaamheid is de wijziging in het stelsel vergunningsvrij

gedeeld in het platform duurzame glastuinbouw

bouwen. Hierbinnen is mogelijk om zonder vergunning

(voorheen: Glami). Westland neemt deel aan de

een mantelzorgwoning te realiseren bij een bestaande

stuurgroep en de managementgroep. Het platform

woning. Deze verruiming in de regels zorgt voor een

duurzame glastuinbouw is een initiatief van LTO

extra inspanning om mogelijke groei van illegale

Glaskracht. Verder is de gemeente Westland voorzitter

woningen tegen te gaan en betreft een wettelijke taak

van de klankbordgroep glastuinbouw voor gemeenten.

voor bouwen woningtoezicht.

Aan deze klankbordgroep neemt het grootste deel van de glastuinbouwgemeenten uit Nederland deel.

Onderwerpen die voor omgevingstoezicht en handha-

In deze klankbordgroep worden bijvoorbeeld nieuwe

ving de komende jaren aan de orde komt:

ontwikkelingen rondom weten regelgeving besproken.

• Adviseren in het kader van WMO aanvragen

Verder kunnen gemeenten hun kennis en ervaringen

• Toezicht ontwikkelingen mantelzorgwoningen.

(beleidsmatig, maar ook rondom vergunningverlening en handhaving) delen. Digitaal wordt vanuit de gemeente Westland informatie ontsloten voor andere

2.1.4 Thema aantrekkelijk Westland

glastuinbouwgemeenten via het ROM-netwerk van de

Het thema aantrekkelijk Westland heeft betrek-

VNG.

king op veiligheid, leefbaarheid en beleving. Aantrekkelijkere en vitalere dorpscentra wordt in het


collegewerkprogramma gerelateerd aan de uitvoering

Accent “Duurzame leefomgeving”

van de centrumplannen, de woonbehoefte aan het

Binnen het accent verduurzaming van de leefomgeving,

woonprogramma en het versterken van de kwaliteit en

bestaat de wens om onder andere een kwalita-

het imago van toerisme en recreatie aan arrangemen-

tieve verbetering van de woningvoorraad tot stand te

ten en promotie. Naast ontwikkelen is er een wettelijke

brengen. Door hier meer aandacht aan te geven tijdens

taak weggelegd voor de gemeente om illegaliteiten

bouwtoezicht en toezicht ten aanzien van bestaande

tegen te gaan. In een aantrekkelijke dorpskern past

bouwwerken, kan deze kwaliteitsimpuls ontwikkeld

geen straatbeeld met vervallen panden, overbewoning

worden.

of ander strijdig gebruik. Onderwerp dat voor omgevingstoezicht en handhaving Toezicht en handhaving draagt via de uitvoering van

de komende jaren aan de orde is:

de wettelijke taken bij aan een aantrekkelijk Westland

• Duurzaamheid in de bouw.

zoals het toezicht op bestaande bouw en inrichting en gebruik van erven en gebouwen. Hierbij is veiligheid sterk verweven in de reguliere uitvoeringstaken van milieu- en bouwen woningtoezicht, waaraan via de risicoprioritering aandacht wordt gegeven.

Accent “Wonen naar behoefte” In de kassen en op het veilingterrein werken veel arbeidsmigranten, mensen die nodig zijn om het werk te verzetten. Deze inwoners van het Westland, hebben goede huisvesting nodig en illegaliteiten zijn daarbij niet gewenst. Illegaal huisvesten van arbeidsmigranten kan leiden tot verdringing van bijvoorbeeld starters op de woningmarkt. Verdringing op de woningmarkt kan leiden tot etnische competitie17, waardoor de kans op segregatie van immigranten wordt vergroot. Naast het beschermen van de economische positie van de gevestigde Westlandse inwoners, is er een belang om de arbeidsmigranten gestructureerd te kunnen huisvesten. Een deel van de arbeidsmigranten wordt gehuisvest in agrarische dienstwoningen. Wanneer deze vorm van huisvesten herstructurering van het glasareaal in het glastuinbouwgebied in de weg staat, zal hier handhavend tegen worden opgetreden. Daarentegen wanneer het huisvesten van arbeidsmigranten in agrarische dienstwoningen op een, vanuit technische voorschriften, correcte wijze plaatsvindt en er geen belemmering is ten aanzien van herstructurering van het glasareaal, zal er in deze situaties niet handhavend worden opgetreden.

De gemeente Westland wordt landelijk gezien als dé specialist op het gebied van glastuinbouw.

Onderwerp dat voor omgevingstoezicht en handhaving de komende jaren aan de orde is: • huisvesting arbeidsmigranten. 17 Blalock, H. M. (1967). Towards a theory of minority-group relations. New York: Wiley


17

3. Reguliere Wabo uitvoeringstaken

In de voorgaande paragraaf is uiteengezet wat de doelen zijn van het handhavingsbeleid en welke thema’s met bijbehorende activiteiten worden ingezet om uitvoering aan de bestuurlijke prioriteiten te geven. In dit hoofdstuk vindt u informatie over de prioritering in de reguliere uitvoeringstaken ten aanzien van toezicht op milieu, bouwen en wonen. Of uitvoeringstaken meer aandacht krijgen dan andere is afhankelijk van een risicoanalyse, die gebaseerd is op de integrale gebiedsanalyse, de naleefstrategie en de sanctiestrategie. Stapsgewijs wordt uitleg aan dit proces gegeven.

3.1. Taakuitvoering Om op een professionele manier uitvoering geven aan

handhaven brengt beleid, uitvoering en handhaving in

het brede pallet aan toezicht- en handhavingstaken is

verbinding met elkaar.

het noodzakelijk beleid te voeren. Uitvoering geven aan alle taken is niet realistisch, de taken moeten in relatie

Er is hierin een verschil tussen milieutoezicht, dat

staan tot het gebied en de risico’s waarin uitvoering

grotendeels planmatig werkt en deels vraag gestuurd

wordt gegeven. Vanuit een onderbouwde keuze kan

en bouwen woningtoezicht dat meer vraag gestuurd

toezicht en handhaving plaatsvinden waar dat nodig en

en minder planmatig werkt; simpelweg omdat een

gewenst is. Om een keuze te kunnen maken wordt er

groot deel van de werkvoorraad van het cluster BWT

door zowel milieutoezicht als bouwen woningtoezicht

afhankelijk is van het aantal bouwprojecten dat in

jaarlijks een risicoanalyse uitgevoerd. De uitkomsten

uitvoering komt. Vanuit de risicoanalyse wordt bepaald

uit de risicoanalyse worden toegepast voor de verdeling

hoe intensief toezicht gehouden wordt op een project

van de capaciteit over de taken in het handhavings-

of specifieke uitvoeringstaak, geclassificeerd naar

uitvoeringsprogramma. Deze verdeling gebeurd op een

complexiteit.

programmatische manier. Programmatisch handhaven betekent dat de handhaving planmatig plaatsvindt

18

in plaats van incident-gestuurd. Programmatisch Handhavingsbeleid Gemeente Westland

3.2. Integrale Gebiedsanalyse Regio Haaglanden Zoals beschreven vormt de risicoanalyse de basis om tot een prioritering van de taken te komen. Door

• prioritering kan bepalend zijn voor de mate waarin toezicht wordt gehouden op de naleving van voorschriften, • prioritering mag inhouden dat bij bepaalde lichte

de risicoprioritering af te stemmen op de omgeving,

overtredingen alleen naar aanleiding van een klacht

wordt deze realistisch. Hiervoor is de Integrale

of een verzoek van een derde wordt opgetreden,

Gebiedsanalyse Regio Haaglanden opgesteld. In de 18

• prioritering in handhavingsbeleid of uitvoeringspro-

hele regio zijn aan het grondgebied gebiedstypering

gramma’s kan niet inhouden dat tegen overtredingen

toegekend, in totaal worden er negen verschillende

die een lage prioriteit hebben in het geheel niet wordt

typeringen omschreven. Ten aanzien van het Westland

opgetreden. Daarmee zou het te handhaven wettelijk

zijn er vijf gebiedstyperingen van toepassing:

voorschrift wordt ondergraven. Als in een verzoek om handhaving wordt gevraagd op te treden tegen een

• stedelijk gebied,

laag geprioriteerde overtreding, dan zal een belangen-

• sub-urbaan gebied,

afweging moeten worden uitgevoerd, die tot gevolg

• glastuinbouw,

kan hebben dat er, ondanks de lage prioritering, toch

• bedrijventerrein,

handhavend moet worden opgetreden.

• natuurgebied. Naast de prioritering op basis van gebiedsgerelateerde Op basis van 21 aspecten/thema’s, die betrekking heb-

risico’s, zijn er in de gemeente Westland kaders gesteld

ben op veiligheid, gezondheid, milieu, overlast en van

in verschillende beleidsnota’s waarmee onderscheid

invloed zijn op de risico’s ten aanzien van de gebieds-

wordt gemaakt in de wijze waarop uitvoering wordt

typeringen, is met behulp van een probleemanalyse

gegeven aan bepaalde uitvoeringstaken in de handha-

een wegingsfactor opgesteld waarmee een inschatting

ving, dit betreffen:

van de kans dat een overtreding optreed binnen een gebiedstypering wordt weergegeven. Ook de sancties en het naleefpercentage zijn bepalend voor de wegingsfactor. De wegingsfactoren worden meegenomen in de prioritering van de uitvoeringstaken, zodat een reële inschatting van de kans op overtredingen gemaakt kan worden.

3.3. Prioritering reguliere WABO uitvoeringstaken Uit de risicoanalyse die gebaseerd is op de gebiedsanalyse volgt een prioritering met betrekking tot de specifieke taken die omschreven staan in het jaarlijks vast te stellen handhavings-uitvoeringsprogramma. Deze prioritering maakt het mogelijk om de beschikbare uren te verdelen over de gebiedsrelevante uitvoeringstaken. Hierbij worden de onderstaande uitgangspunten gehanteerd: • prioritering moet zijn vastgelegd in een doordacht en consistent uitvoeringsprogramma gebaseerd op de uitgangspunten van het handhavingsbeleid,

• Wonen, zoals vastgelegd in de beleidsnota’s “Woonvisie deel I en II”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/26798_2010_Woonvisie_ deel_1_visie_en_ambitie.pdf https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/26798_2010_Woonvisie_ deel_2_uitwerkingsprogramma.pdf

• Huisvesting van arbeidsmigranten, zoals vastgelegd in de beleidsnota “Tijdelijk wonen in Westland” https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/appendix_tijdelijk_wonen_in_Westland.pdf

• Reclame-uitingen, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Reclame maken in het Westland”

https://www.gemeentewestland.nl/vergunningen/reclamemaken-in-het-westland.html

• Kantoren, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Kantoren visie 2007-2015”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/wonen_bouwen_en_verhuizen/Kantorenvisie_ Westland_2007_-_2015.pdf

• Bedrijventerreinen, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Bedrijventerreinenvisie 2013-2020”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Beleid_Bouwen_Wonen/ Bedrijventerreinenvisie_2013-2020.pdf

18 Integrale Gebiedsanalyse Regio Haaglanden. Stadsgewest Haaglanden, 25 februari 2004.


• Detailhandel, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Detailhandelstructuurvisie”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Detailhandelsstructuurvisie_ Westland.pdf

• Paardenhouden, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Paarden houden in het Westland” https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/files/ Wonen_en_Leven/Bouwen_en_wonen/Beleid/Paarden%20 houden%20in%20Westland.pdf

• Gebiedsontwikkeling, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Meerjarenperspectief gebiedsontwikkeling 2015-2018”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Meerjarenperspectief.pdf

• Vuurwerk, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Beleid voor opslag en verkoop van vuurwerk”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/vuurwerkbeleid_2012_Chiel. pdf

• Welstand, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Welstandsnota Westland 2012” • Illegaal gebruik gemeentegrond, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Grondsnipperbeleid”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/files/Typo/ Wonen%20en%20leven/Bouwen%20en%20wonen/Beleid/ Nota_grondsnipperbeleid.pdf

• Kinderopvang, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Ruimtelijk kader kinderopvang”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/ruimtelijk_kader_kinderopvang.pdf

• Toerisme en recreatie, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Beleidsvisie beleef Westland”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Beleidsvisie_Beleef_ Westland.pdf

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Welstandsnota_ Westland_2012.pdf

Het effectief en efficiënt uitvoeren van de handhavingstaken betekent verantwoord kiezen, hiervoor wordt jaarlijks de risicoanalyse uitgevoerd waaruit de prioritering volgt. Prioriteren in uitvoeringstaken mag niet leiden tot willekeur in de uitvoering van de taken. Dit wordt voorkomen door het toepassen van de Wabo Nalevingstrategie en de landelijke handhavingsstrategie.

• Openbare ruimte, zoals vastgesteld in de beleidsnota’s “Standaardinrichting OR deel I en II”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Beleid_Bouwen_Wonen/ Programma_voor_Standaardinrichting_OR_januari_2015. pdf https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Beleid_Bouwen_Wonen/ Programma_voor_Standaardinrichting_OR_januari_2015. pdf

• Grondmarkt, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Nota grondbeleid 2013”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Nota_Grondbeleid_ Westland_2013_v4.0_12-0051713.pdf

• Ruimtelijke ontwikkeling, zoals vastgesteld in de beleidsnota’s “Ruimtelijk ontwikkelingskader kern De Lier en kern ‘s-Gravenzande” https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/ documenten/wonen_bouwen_en_verhuizen/Ruimtelijk_ Ontwikkelingskader_De_Lier_2020.pdf https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/ documenten/wonen_bouwen_en_verhuizen/Ruimtelijk_ Ontwikkelingskader__s-Gravenzande_2020.pdf

• Beeldkwaliteit, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Beeldkwaliteitsplan karakteristieke gebieden ‘s-Gravenzande”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/Beeldkwaliteitsplan_karakteristieke_gebieden_s-Gravenzande.pdf

• Slopen, zoals vastgesteld in de beleidsnota “Sloopbeleid”

https://www.gemeentewestland.nl/fileadmin/documenten/ wonen_bouwen_en_verhuizen/sloopbeleid.pdf


3.4. Wabo Nalevingstrategie en Landelijke Handhavingsstrategie

handhavingsinstanties. De wijze van interventie wordt

Handhaven betekent meer dan het opleggen van

gebaseerd op de gevolgen van de overtreding in relatie

sanctie, maar begint al bij het aanspreken van een

tot het gedrag van de overtreder en past in het moderne

(vermeende) overtreder. Hoe iemand aangesproken

toezicht dat binnen de Gemeente Westland wordt

wordt en welke informatie de persoon krijgt draagt bij

toegepast en vervangt het deel sanctiestrategie uit de

aan het verloop van de handhaving. Om handhaving

Wabo nalevingstrategie.

binnen een gemeente eenduidig te laten verlopen, is een nalevingstrategie nodig. Door te beschrijven wat de gewenste manier is om naleving van de wetgeving te bereiken en wat de rol van handhaving daarin is, kunnen de handhavingspartners binnen de gemeente eenduidig naar buiten treden. Binnen de gemeente Westland is de Wabo nalevingstrategie19 vastgesteld en bestaat uit drie delen: preventie-, handhaving- en sanctiestrategie.

Handhaven betekent meer dan het opleggen van sanctie, maar begint al bij het aanspreken van een overtreder.

Vooruitlopend op de wet-VTH is een landelijke handhavingsstrategie20 ontwikkeld, waardoor handhaving een meer landelijke uniformiteit krijgt. Dit is weergegeven in het bovenstaande stroomschema. De landelijke handhavingsstrategie draagt bij aan een meer duidelijkheid, vanuit gezamenlijk toezicht door betrouwbare, onafhankelijke en professionele


19 Wabo Nalevingstrategie; Het instrumentarium dat wordt ingezet om naleving van de regels te bevorderen. Stadgewest Haaglanden 27-01-2011 20 Landelijke handhavingsstrategie; Een passende interventie bij iedere bevinding. Het Interprovinciaal overleg (IPO) en het Openbaar Ministerie (OM), 4 juni 2014

21

4. Monitoring en evaluatie

In de voorgaande paragraaf heeft is aangegeven hoe er prioriteit wordt gegeven aan de verschillende uitvoeringstaken. Ook is aan bod geweest welke onderwerpen extra aandacht krijgen als gevolg van bestuurlijke wensen, ontwikkelingen en/of uit het resultaat van de evaluatie van het voorgaande beleid. Hiermee hebben de toezichthouders niet alleen duidelijkheid over welke taken worden uitgevoerd maar ook over de wijze van handhaving. Dit brengt tevens een verantwoordelijkheid met zich mee om over de resultaten die betrekking hebben op de verschillende onderwerpen te rapporteren.

4.1. Monitoring

zelfstandige organisaties en hebben een eigen systeem

Om te kunnen rapporteren zijn gegevens nodig over

met betrekking tot de wijze van monitoring. Productie

de uitvoering van de taken. Door te monitoren kunnen

monitoren is van belang, zodat tussentijdse bijsturing

gegevens gegenereerd worden die leiden tot een

tot stand kan komen. Daarnaast is monitoring nodig om

rapportage. De teams van de gemeente Westland

gegevens te kunnen produceren op basis waarvan een

gebruiken hiervoor twee systemen, het tijdsregistratie-

jaarlijkse evaluatie kan worden opgesteld.

systeem TIM en het productieprogramma SquitXO. Het uitvoeringsprogramma van de gemeentelijke teams

4.2. Evaluatie

is gebaseerd op een tijdsbesteding die gerelateerd is

Vanuit de gegevens die tot stand zijn gekomen uit

aan de omvang van het aantal zaken die uitgevoerd

het monitoren van de voortgang, volgt er jaarlijks een

worden. Door zowel de productie als de tijdsbesteding

evaluatie van het uitvoeringsprogramma. De evaluatie is

te monitoren kan worden nagegaan of de doelstellingen

nodig om na te gaan of er uitvoering is gegeven aan de

uit het opgestelde plan worden gehaald en of bijsturing

specifieke doelstellingen uit het handhavingsbeleid en

noodzakelijk is. De VRH en ODH zijn in zekere zin

in welke mate het doel is bereikt. Het opstellen van het


jaarverslag vindt plaats in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar en is de basis voor het samenstellen van het nieuwe uitvoeringsprogramma van het opvolgende jaar. Indien gewenst kunnen prioriteiten, doelstellingen en/of strategieën uit het beleid worden aangepast. Deze aanpassingen worden aan het bestuur voorgelegd ter besluitvorming. Iedere vier jaar wordt het handhavingsbeleid als geheel geëvalueerd. Dit kan leiden tot bijstelling van het beleid. In lijn met de Omgevingswet zullen eventuele beleidswijzigingen ter besluitvorming worden voorgelegd aan het bestuur. Omgevingswet Als de Omgevingswet in 2018 van kracht wordt is er sprake van één omgevingsvisie, één omgevingsprogramma, één omgevingsplan en één integrale uitvoering. Dit betekent dat het handhavingsbeleid dan is opgegaan in de Omgevingsvsie. Er zal in 2018 dus geen nieuw totaal-handhavingsbeleid in procedure worden gebracht. Er is dan sprake van een database met beleidselementen op het gebied van handhaving. Alleen die elementen die aanpassing behoeven worden ter besluitvorming voorgelegd. Dit is nadrukkelijk een wijziging ten opzichte van de huidige aanpak. De database met beleidselementen is altijd actueel. Alleen wijzigingen worden ter discussie gesteld; niet een

Als de Omgevingswet in 2018 van kracht wordt is er sprake van één omgevingsvisie, één omgevingsprogramma, één omgevingsplan en één integrale uitvoering.

werkveld als geheel. Hetzelfde geldt ook voor het handhavingsuitvoeringsprogramma dat in 2018 is opgegaan in het Omgevingsprogramma. Alleen de wijzigingen in het programma worden vanaf 2018 voorgelegd voor bestuurlijke besluitvorming.


5. Ontwikkelingen

De afgelopen bestuursperiode zijn er ontwikkelingen geweest die van invloed waren op de organisatie van toezicht en handhaving. Milieutoezicht is overgegaan naar de ODH, de uitvoering van de taken ten aanzien van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) dienden geborgd te worden door aan specifieke kwaliteitseisen te voldoen, de ontwikkelingen ten aanzien van privaat toezicht, wijziging van het Bouwbesluit en het Besluit omgevingsrecht en de aankondiging van de Omgevingswet. In de navolgende paragrafen wordt ingegaan op deze ontwikkelingen

5.1. Kwaliteitscriteria vergunningverlening, toezicht en handhaving

voor de VTH-taken. Dit onderwerp hangt nauw samen

Het Rijk beoogd om kwaliteit van Wabo gerelateerde

len voor een gemeente (zie onder 5.2), is het dan nog

uitvoeringstaken vast te leggen in wetgeving, een

realistisch dat er aan bepaalde kwaliteitsrichtlijnen

minimale basis waaraan alle diensten dienen te

voldaan dient te worden? De ontwikkelingen worden

voldoen. Hieraan is getracht vorm te geven door het

scherp gevolgd, aangezien dit van grote invloed kan zijn

samenstellen van de kwaliteitscriteria 2.1, waarin eisen

op de verantwoordelijkheden van de gemeente en de

zijn opgenomen ten aanzien van proces, kritieke massa,

samenstelling van de formatie.

met de ontwikkelingen op privaat toezicht. Wanneer er een groot deel van de te toetsen vergunningen wegval-

frequentie in uitvoering, opleiding en inhoud/prioriteiten. Het pakket biedt weinig ruimte voor maatwerk op

5.2. Kwaliteitsborging voor het bouwen

onderwerpen waar een lage prioriteit aan is gesteld

Privaat bouwtoezicht21 is een systeem dat verder gaat

binnen een gemeente. Terwijl prioritering een belangrijk

dan de tijd dat een bouwheer en hoofdconstructeur

onderdeel is van de kwaliteitseisen uit de Bor en Mor.

over de kwaliteit van hun product waakten. Er zal een

Naar verwachting zal in de loop van het jaar 2016 de re-

nieuwe laag worden toegevoegd, namelijk de wettelijk

gels met betrekking tot VTH-taken (Vergunningverlening, Toezicht, Handhaving) wettelijk vastgesteld worden. Daarmee worden gemeenten verplicht een verordening

24

vast te stellen met betrekking tot de kwaliteitseisen

21 Zie: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bouwregelgeving/documenten-en-publicaties/brochures/2012/09/20/ private-kwaliteitsboring-in-het-bouwtoezicht.html Handhavingsbeleid Gemeente Westland

aansprakelijke, goed verzekerde en gecertificeerde toezichthoudende bedrijven, die ingehuurd worden door de opdrachtgever om over de kwaliteit van het bouwproject te waken. Privaat toezicht is een discussie over aansprakelijkheid in relatie tot kwaliteit, handhaving blijft een taak van de gemeenten, dit zal dan geschieden op basis van handhavingsverzoeken vanuit privaat toezicht of van derden. De overheid houdt een zekere greep op het bouwen, omdat de toelatingsorganisatie een publiekrechtelijke organisatie is die oordeelt over de aanvragen om toelating van instrumenten tot het stelsel van kwaliteitsborging voor het bouwen en zo nodig de toelating schorst of intrekt. De overheid geeft aan dat het niet alléén zorg kan dragen voor bescherming van de maatschappelijke belangen, maar de samenleving legt die verantwoordelijkheid wel nadrukkelijk neer bij de overheid. Strikte

De taken van BWT gaan met de komst van private

naleving van de regels door toezichthouders geven niet

borging veranderen, maar zeker niet verdwijnen.

altijd het gewenste resultaat, maar naleving in de geest

Zoals in de onderstaande afbeelding is te zien, zal het

van de wet (buitenwettelijk) is een afwijking van het

overheidstoezicht op de bouwplaats geleidelijk afne-

formele mandaat (zie de onderstaande afbeelding). De

men. Op het gebied van handhaving blijft de gemeente

effecten van toezicht zijn lastig te bepalen en moeilijk te

verantwoordelijk. In het geval er een geschil ontstaat

verdedigen door de toezichthouder.

tussen het toezichthoudende bedrijf en de uitvoerende partij of opdrachtgever van het bouwwerk, zal via

Naleving van wet en regelgeving door private borging

handhaving de gemeente worden ingeschakeld. Ook

is belangrijk voor de overheid, aangezien zij als

de omgevingsveiligheid rondom de bouwplaats blijft

verantwoordelijke wordt gezien wanneer de maatschap-

onder gemeentelijk toezicht vallen. Ook de evaluatie,

pelijke belangen worden aangetast. De overheid zal

prioritering en handhavingsbeleid voor bouwtoezicht

dus gericht en meer intensief moeten controleren daar

blijven taken van de gemeente. Goede technische,

waar private borging niet voldoet en moeten werken

juridische en beleidsmatige kennis blijven van belang.

aan vertrouwen met toezichthoudende bedrijven om

Het invoeren is geen bezuinigingsmaatregel en daar

te komen tot algehele verbetering. Hierbij is de balans

moeten de gemeenten dan ook niet vanuit gaan. Het

met de bemoeienis van de overheid heel belangrijk. Te

werk blijft, maar verschuift hier en daar. De komende

veel geeft frustratie, te weinig kan leiden tot slechte

periode wordt goed in de gaten gehouden hoe dit zich

naleving en problemen tot realisatie van het doel van de

ontwikkelt.

wet.


5.3. Omgevingsdienst Haaglanden

gebouwd, tegelijkertijd zijn verschillende definities

De afgelopen bestuursperiode heeft het milieutoezicht

gewijzigd en anders uitgelegd. Een verruiming maar

een grote organisatorische wijziging doorgemaakt, in

geen vereenvoudiging, de kans dat dit leidt tot meer

het 2e kwartaal van 2013 is het milieutoezicht van 9

illegale bouwwerken is reëel aanwezig. Om te kunnen

gemeenten in de regio Haaglanden en de Provincie

evalueren op dit onderwerp, dient er in de uitvoerings-

Zuid-Holland samengegaan tot één de Omgevingsdienst

plannen en jaarverslagen aandacht aan dit onderwerp

Haaglanden (ODH). De uitvoering van de taken van

te worden gegeven.

de omgevingsdienst zijn primair een verantwoordelijkheid voor de gemeente, maar vanuit het oogpunt van

De ontwikkelingen met betrekking tot de

professionalisering geplaatst in een omgevingsdienst.

Omgevingswet24 hebben ook gevolgen voor Bouw- en

Een goede samenwerking tussen gemeente en omge-

Woningtoezicht. Dit uit zich met name in de stelling

vingsdienst is gewenst, hiervoor heeft de Gemeente

dat de wet moet bijdragen aan het waarborgen van de

Westland het accounthouderschap in het leven geroe-

kwaliteit van de leefomgeving. Wat in ieder geval onder

pen. Op deze manier worden de communicatielijnen

de kwaliteit van leefomgeving valt is illegale bouw en

kort gehouden en vindt er controle plaats op kwaliteit,

gebruik, waarbij de mate van inzet voornamelijk een

effectiviteit en efficiëntie van de omgevingsdienst.

bestuurlijke keuze betreft. De nieuwe wetgeving maakt de regelgeving voor de bedrijven en burgers beter

5.4. Bouwregelgeving In april 2012 is het nieuwe bouwbesluit

inzichtelijk. Hierdoor zal een toezichthouder een meer 22

van kracht

integrale blik moeten ontwikkelen, beter signaleren

geworden, hiermee zijn naast de minimale technische

in andere vakgebieden, zoals milieu, asbest en

eisen voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid,

brandpreventie.

energiezuinigheid en milieu ten aanzien van een bouw-

Het gebruiksbesluit is al gekoppeld aan het bouwbesluit

werk ook de bouw, het gebruik en de sloop onderdeel

en ook het activiteitenbesluit zal worden gekoppeld.

geworden van het besluit. Door de invoering van het

Als dit goed gebeurd zal dit voordelen opleveren, het

Bouwbesluit 2012 zijn er minder regels en deze zijn

wordt beter inzichtelijk op welke onderdelen getoetst

eenvoudiger geworden, maar nog steeds van toepassing

moet worden. Kortom een inspecteur met basiskennis

op alle bouwwerken.

op het gebied van bouw, gebruik, milieubeheer, asbest en brandpreventie, en diepgaande kennis in het eigen

Eisen die ook van toepassing zijn op vergunningsvrije

vakgebied.

bouwwerken De voorwaarden in welke gevallen een bouwwerk vergunningsvrij is, zijn opgenomen in de bijlage II van het Besluit omgevingsrecht23 welke sinds 1 november 2014 zijn aangepast. De aanpassingen ten aanzien van de regels met betrekking tot vergunningsvrij bouwen betekenen deels een verruiming in de mogelijkheden. Er mag meer vergunningsvrij worden

Integrale tekst van de Regeling Bouwbesluit 2012 (Stcrt. 2011, 23914), laatstelijk gewijzigd door Stcrt. 2014, 34076 en Stcrt. 37003, in werking getreden 1 januari 2015. 23 Besluit van 25 maart 2010, houdende regels ter uitvoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Besluit omgevingsrecht). 24 Zie http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/vernieuwing-omgevingsrecht 22

26


6. Bijlage I: Evaluatie Handhavingsbeleid 2011-2014

Evaluatie Handhavingsbeleid 2011-2014: “Handhaven op maat” Inleiding In de voorliggende evaluatie van het handhavingsbeleid 2011-2014 “Handhaven op maat” wordt teruggekeken op de doelstellingen van dit beleid. Allereerst worden de algemene doelstellingen en onderwerpen genoemd en vervolgens wordt per thema beschreven in hoeverre de doelstellingen zijn behaald. De resultaten van de evaluatie worden meegenomen bij

Het doel is om binnen bouwen woningtoezicht en milieuhandhaving met een transparante effec-tieve en efficiënte inzet van middelen te komen tot een situatie waarbij het voor een ieder duidelijk is hoe de gemeente Westland haar middelen inzet om naleving van regels te bereiken en/of te bevorderen. De gemeente Westland wil een prettige woonwerk- en leefomgeving voor haar burgers en on-dernemers. Dat wil de gemeente bereiken door de duurzaamheid veiligheid en leefbaarheid in het Westland te vergroten en te waarborgen. Toezicht en handhaving maken onderdeel uit van de middelen die hiervoor wordt ingezet. Handhaving is dus geen doel op zich maar een onderdeel van de reguleringsketen (ontwikkeling weten regelgeving – normstelling – vergunningverlening – uitvoering – toezicht - handhaving). Middelen die bijdragen aan de realisatie van het doel zijn: integraal toezicht en handhaving voldoen aan de (wettelijke) kwaliteitseisen en duidelijke communicatie.

Algemene onderwerpen:

het opstellen van het handhavingsbeleid 2015-2018.

Integraal toezicht en handhaving Algemene doelstelling

Doel: Goede integrale handhaving en daar waar op-

In het handhavingsbeleid 2011-2014 is het doel voor

portuun, Integraal toezicht.

handhaving als volgt beschreven: Integraal toezicht houdt in dat er één toezichthouder is, die signaaltoezicht uitvoert voor andere disciplines of meerdere toezichthouders die gezamenlijk controlebezoeken uitvoeren. In “Handhaven op maat”25 wordt aangegeven dat een toezichtmatrix opgesteld zou gaan worden. Dit

25 Vastgesteld bij HUP d.d. 22 maart 2011 Handhavingsbeleid Gemeente Westland

27

heeft plaatsgevonden10. In deze matrix wordt per

prioriteiten en zullen verankerd worden in de wet

gebruiksfunctie, per fase (realisatiefase, gebruiksfase

Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH).

en sloopfase) van het gebouw/ terrein aangegeven

Deze wet treedt naar verwachting in 2016 in werking.

welke disciplines betrokken zijn en wie in de “lead” is (Bouw- en woningtoezicht, Milieuhandhaving of de

Door het Rijk is een digitale “zelfevaluatietool” ontwik-

Veiligheidsregio Haaglanden).

keld, die door gemeenten moest worden ingevuld als nulmeting. Met behulp van de uitkomsten van de

De afgelopen jaren heeft vooral tijdens projecten

tool wordt duidelijk op welke punten de organisatie al

integraal toezicht en handhaving plaatsgevonden. Zo

voldoet en waar nog een verbeterslag nodig is. Als een

is het bedrijventerrein Honderdland door het team

verbeterslag nodig is, moet een verbeterplan worden

Bouw- en woningtoezicht (BWT) in samenwerking

opgesteld dat door de gemeenteraad wordt vastgesteld.

met de Omgevingsdienst Haaglanden (ODH) en de

De uitkomst van de zelfevaluatietool voor de gemeente

Veiligheidsregio Haaglanden (VRH) geïnspecteerd en

Westland was positief. Inmiddels is de tool in het kader

heeft de controle op huisvesting (arbeidsmigranten) in

van de noodzakelijke continue monitoring nogmaals

samenwerking met de vreemdelingenpolitie en burger-

ingevuld. De resultaten zijn nog niet volledig bekend.

zaken plaatsgevonden. Hierbij werd gekeken naar onder

Met andere gemeenten in de regio wordt (indien

andere veiligheid en overbewoning. Gezamenlijk met de

noodzakelijk) de samenwerking opgezocht om aan

VRH wordt door BWT opgetrokken bij de inspectie van

de criteria te kunnen voldoen en de mogelijkheid van

bijvoorbeeld verzorgingsgebouwen en scholen.

gezamenlijke opleidingen te onderzoeken.

In het reguliere werk vindt veelal signaaltoezicht plaats,

De Omgevingsdienst Haaglanden heeft de zelfevalua-

waarbij de mate waarin afhangt van de kennis en

tietool voor haar deel van de werkzaamheden ingevuld.

ervaring van de betreffende inspecteur. Ten aanzien

Naar aanleiding van de uitkomsten is een verbeterplan

van handhavingsbrieven was er veel aandacht voor het

opgesteld. Naar verwachting voldoet de ODH tijdig aan

integraal opstellen (bijvoorbeeld milieu en ruimtelijke

de kwaliteitscriteria.

ordening (RO).

en ODH (milieu) verliep niet meteen vlekkeloos, in

Communicatie Doel: communicatie meer structureel oppakken en een communicatieplan opstellen.

vergelijking met de situatie dat het interne teams bij de

In “Handhaven op maat” wordt gesproken over een com-

De samenwerking met de organisaties VRH (brandweer)

gemeente waren. Dat was een gevolg van de opstartfases, waarbij de organisaties zelf op orde moesten komen en waarbij oplossingen moesten worden gevonden voor de nieuwe, langere communicatielijnen. Hierin treedt inmiddels verbetering op.

Kwaliteitseisen Doel: Zoveel mogelijk voldoen aan de KPMG-kwaliteitscriteria en de output- en outcomecriteria van de VNG. De KPMG-kwaliteitscriteria en de output- en outcome-

municatieplan om de communicatie meer structureel

criteria van de VNG zijn uiteindelijk samengevoegd en

op te pakken. Het communicatieplan “Communicatie

te vinden onder de kwaliteitscriteria 2.1. Deze criteria

in toezicht en handhaving” is vastgesteld11. In dit plan

gaan over proces, kritieke massa, opleiding en inhoud/

27 Vastgesteld door B&W d.d. 15 juli 2014

28

26

Vastgesteld door B&W d.d. 10 januari 2012 Handhavingsbeleid Gemeente Westland

worden communicatie-activiteiten benoemd voor de

dat de strategie de handhaver helpt in het proces om te

teams BWT en Milieuhandhaving (nu ODH).

komen tot een beslissing over de wijze waarop op een overtreding moet worden gereageerd. Deze werkwijze

Het communicatieplan is gedeeltelijk uitgevoerd. Over

past binnen het huidige handhavingsbeleid Handhaven

bijvoorbeeld de wijziging van regels rondom assimila-

op maat 2011-2014. Binnen deze handhavingsstrategie

tiebelichting en het Westlandse beleid rondom hemel-

is geen expliciete stap “mediation” opgenomen (was

waterbassins is gecommuniceerd. Over de start van

in de huidige strategie ook niet het geval), maar deze

het seizoen voor de controles op assimilatiebelichting

werkwijze wordt onverminderd doorgezet als onderdeel

wordt in de huis-aan-huisbladen bericht. Daarnaast is er

van de Westlandse aanpak.

een “Westland report” gemaakt en uitgezonden op de Westlandse omroepstichting (WOS) over de Westlandse

Omgevingsdienst Haaglanden

handhaving. De uitvoering van het communicatieplan is

Op 1 april 2013 is de Omgevingsdienst Haaglanden

de laatste jaren op een lager pitje komen te staan.

(ODH) van start gegaan. Het doel van de ODH is een betere kwaliteit van de milieuhandhaving tegen lagere

Ontwikkelingen: Modern toezicht

kosten. De deelnemers zijn de gemeenten Den Haag,

Ook deze collegeperiode is weer ingezet op modern toe-

Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Rijswijk en

zicht. In feite is dit de gebruikelijke werkwijze, waarbij

de provincie Zuid-Holland. De milieuvergunningverle-

vooral gebruik wordt gemaakt van communicatie om

ners, - handhavers, en –adviseurs van de gemeente zijn

overtredingen te voorkomen en ongedaan te maken, in

bij de ODH in dienst getreden en voeren de werkzaam-

plaats van meteen het juridische traject in te gaan.

heden op het gebied van vergunningverlening, toezicht/

Bij de ODH wordt door het team Milieuhandhaving voor

handhaving en advisering uit.

Westland, Zoetermeer, Delft, Pijnacker-Nootdorp,

de gemeente Westland in bepaalde gevallen gebruik gemaakt van antwoordkaarten. Dit houdt in dat men

De eerste tijd na de start moet gezien worden als

bij geringe overtredingen een antwoordkaart ontvangt,

opstartfase waarin de organisatie wordt opgebouwd,

die men terug dient te sturen zodra de overtreding

processen worden ingeregeld, ICT-systemen moeten

verholpen is. Steekproefsgewijs wordt gecheckt of de

gaan draaien etc. Dit verloopt uiteraard niet meteen

overtreding daadwerkelijk teniet gedaan is.

vlekkeloos. De communicatielijnen zijn langer bij een dienst op afstand. Langzamerhand wordt hier een weg

De werkwijze van “modern toezicht” is in lijn met

in gevonden, weten de medewerkers elkaar weer steeds

de handhavingsstrategie Wet Algemene Bepalingen

beter te vinden en begint de samenwerking soepeler te

Omgevingsrecht (Wabo).

verlopen.

Handhavingsstrategie Wabo

Een accounthoudersteam binnen de gemeente draagt

De handhavingsstrategie Wabo is vastgesteld en

zorg voor de sturing op de ODH. Dit gebeurt aan de

is inmiddels deels vervangen door de landelijke

hand van ondermeer accountgesprekken, jaarwerkplan-

handhavingsstrategie.

nen, jaarrapportages en voortgangsrapportages.

27

Vanaf 2014 willen alle bevoegde overheden en handhavingsinstanties (overheden, omgevingsdiensten, OM en

Wet- en regelgeving:

politie) in Nederland een uniforme handhavingsstrategie

• Besluit landbouwactiviteiten

hanteren. In juni 2014 is de landelijke handhavingsstra-

De voorschriften voor agrarische activiteiten zijn on-

tegie vastgesteld. Deze strategie verbindt het bestuurs-

der het Activiteitenbesluit komen te vallen. De regels

en strafrecht beter met elkaar en de ernst van de over-

vielen voorheen onder meerdere Algemene maatre-

treding en het gedrag van de overtreder bepalen hoe de

gelen van bestuur (AMvB’s) en zijn nu gebundeld. In

bevoegde instanties optreden. De handhavingsstrategie

eerste instantie wilde IenM een nieuwe agrarische

is een beslissingsondersteunend model. Dat betekent


AMvB opstellen, maar heeft er uiteindelijk voor

Onderwerpen Milieu:

gekozen om alle activiteiten in het Activiteitenbesluit onder te brengen. Het Activiteitenbesluit is erg uitgebreid, en IenM voegt er nog steeds branches aan toe, waardoor het werken met dit besluit niet

Thema Klachten en meldingen Doel: professionele afhandeling van klachten en meldingen

eenvoudiger wordt. De registratie van overlastmeldingen is geprofes• Waterwet

sionaliseerd waardoor er zicht is op de status van de

Onder de Waterwet is de bevoegdheid voor de

afhandeling en aantallen klachten per categorie.

indirecte lozingen bij de gemeenten komen te liggen.

Er is gebruik gemaakt van een protocol voor klachten

Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft tot 1

en meldingen. Dit heeft een grote overlap met de 12

januari 2012 de taken met betrekking tot vergun-

spelregels uit het rapport van de nationale ombudsman.

ningverlening en handhaving voor indirecte lozingen (lozingen op de riolering) uitgevoerd. Daarna zijn

Gezamenlijk met een aantal andere gemeenten is

de taken naar gemeente Westland gekomen. In het

een klanttevredenheidonderzoek gehouden. In dit

jaar 2012 hebben Delfland en Westland gezamenlijk

onderzoek werd gevraagd aan ondernemers die een

opgetrokken. Eind 2012 heeft Delfland alle dossiers

controlebezoek hebben gehad, hoe ze dit bezoek en

en taken aan Westland overgedragen. De (globale)

het gedrag van de inspecteur hebben ervaren en aan

taken met betrekking tot toezicht en handhaving op

burgers, die een milieuklacht over een bedrijf hebben

indirecte lozingen worden nu uitgevoerd door de ODH.

ingediend, hoe men de informatievoorziening en de afhandeling van de klacht ervoer. De responsen waren

• Bouwbesluit

laag (<10%), waardoor het lastig is om goede conclusies

Het Bouwbesluit 2012 is op 1 april 2012 inwerking

te trekken. Over het algemeen waren de resultaten

getreden. Het Gebruiksbesluit, grote delen van

positief qua duidelijkheid en kwaliteit van de brief en

de bouwverordening en een deel van het Besluit

uitleg door de inspecteur. Verbeterpunten lagen in de

aanvullende regels veiligheid wegtunnels zijn nu

communicatie voorafgaand aan het bezoek, continue

geïntegreerd in het Bouwbesluit en de bijbehorende

zorg voor de algehele kwaliteit, inlevingsvermogen van

regeling. Daarnaast vallen meer zaken onder de

de inspecteur en de uitleg over het geconstateerde.

sloopmelding in plaats van de omgevingsvergunning voor de activiteit slopen. Tot slot zijn waarden met

Door de ODH worden op dit moment nog geen klantte-

betrekking tot de energiezuinigheid van woningen

vredenheidsonderzoeken gehouden, omdat de orga-

aangescherpt. Inhoudelijk is er niet veel veranderd

nisatie zich nog in een opstartfase begint. Op termijn

voor toezicht en handhaving, echter worden veel

wil men dit wel weer gaan oppakken. De werkwijze ten

taken niet meer gedekt door de leges

aanzien van klachten en meldingen is gewijzigd ten opzicht van de werkwijze van Westland. De wachtdienst-

• Vergunningsvrij bouwen

medewerkers krijgt (via DCMR) van bepaalde meldingen

Het vergunningsvrij bouwen is met de invoering van

(niet spoedeisend) nu pas de dag erna een bericht,

de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)

waarna contact opgenomen wordt met de klager. Dit

en het Besluit omgevingsrecht (Bor) uitgebreid.

onder andere in verband met de benodigde capaciteit

Vergunningsvrij bouwen betekent niet regelvrij

voor het totale werkgebied. De werkwijze moet nog

bouwen. Er vindt een verschuiving plaats van toetsing

geëvalueerd worden.

vooraf (door middel van vergunningverlening) naar toetsing achteraf (na de uitvoering). Door werkdruk wordt er in de prioriteitsstelling soms voor gekozen om de vergunningsvrije bouwwerken niet te controleren.

30

Thema glastuinbouw Doelen: behoud van een sterk glastuinbouwcluster, verbeterd (naleef)gedrag van ondernemers, betere kennis van wetten en regels bij ondernemers, duidelijkheid wat ondernemers kunnen verwachten van het team Milieuhandhaving. Handhavingsbeleid Gemeente Westland

Het naleefpercentage is niet verbeterd en schommelt

Onderwerpen Bouwen:

tussen de 32 en 37 %. Kanttekening bij het naleefpercentage is dat er gewerkt wordt met een risico-gestuurde selectie van bedrijven, waarbij bedrijven bezocht worden waar het milieurisico het grootst is of waar het

Thema Klachten en meldingen Doel: professionele afhandeling van klachten en meldingen

naleefgedrag het slechtst is. In het actief verhelpen van overtredingen na een waarschuwing of aanschrijving is

Over het handhavingsbeleid wordt op de website

wel verbetering zichtbaar.

geïnformeerd. Klachten en meldingen komen vooral binnen via het

De afgelopen jaren is er nog geen onderscheid gemaakt

meldpunt leefomgeving.

worden tussen soorten overtreding. De bedoeling is dat

Er is meer aandacht geweest voor terugkoppeling naar

dit onderscheid in de toekomst door de ODH wel wordt

aanleiding van klachten en meldingen.

gemaakt, zodat we een steeds nauwkeuriger beeld

De wet dwangsom, die inwerking is getreden in 2012,

krijgen, met onderscheid tussen ernstige en kleine

heeft voor een wettelijke stimulans gezorgd voor tijdige

overtredingen.

afhandeling van handhavingsverzoeken. Mondelinge afspraken worden vastgelegd in het programma

Westland en de ODH werken veel samen met de

SquitXO.

brancheorganisatie LTO Glaskracht. Gezocht wordt naar gezamenlijke doelen en naar werkbare regels voor sector en bevoegd gezag.

Thema grondstromen Doel: veilig en verantwoord omgaan met grondstromen

Thema illegale reclame-uitingen Doel: behoud van een aantrekkelijke leefomgeving en het verbeteren hiervan waar mogelijk. Na het vaststellen van het reclamebeleid eind 2012 is het project “handhaving illegale reclame-uitingen” op-

In het handhavingsbeleid staat dat mogelijkheden tot

gestart. Allereerst is er een plan van aanpak opgesteld.

meer samenwerking verkend zullen worden en mogelijk

Hierin is onder andere een handreiking “handhaving

in projectvorm regionaal het toezicht op grondstromen

reclame” opgenomen, waarmee toezichthouders in het

geïntensiveerd wordt. Dit is gebeurd, mede doordat de

veld of achter het bureau kunnen bepalen of er sprake

regionale spelers op dit gebied vanaf 2013 allen bij de

is van een illegale situatie.

ODH geplaatst zijn. Verder is er goede samenwerking met het Openbaar Ministerie, waardoor het ketentoe-

Het doel van het project was: het inventariseren/

zicht adequaat kan plaatsvinden.

vastleggen en archiveren van geconstateerde illegale reclame-uitingen en overtreders er (eerst mondeling,

Thema bouwen sloopafval/ asbest Doel: veilig en verantwoord verwijderen van asbest.

vervolgens schriftelijk) toe te bewegen de reclame-uiting

De teams bouwen woningtoezicht en milieutoezicht en

Begin 2013 is door de bouwinspecteurs een inventa-

– handhaving hebben in 2012 de controles op asbest

risatie gemaakt van reclame-uitingen, welke digitaal

gezamenlijk opgepakt, het proces uitgekristalliseerd

op beeld is vastgelegd. In het programma squit Xo is

en op een hoger niveau getild. Dit traject inmiddels

een handhavingsdossier genaamd “Project handhaving

achter de rug en gezamenlijke controles hebben niet

illegale reclame-uitingen” aangemaakt. In dit dossier

zoveel zin meer. Wel vindt er signaaltoezicht plaats.

zijn per geconstateerde illegale situatie, deelzaken

Als bijvoorbeeld een bouwinspecteur signaleert dat er

aangemaakt met daarin opgenomen een foto van de

asbest in de bodem terecht komt plaatsvindt, krijgt de

strijdige reclame-uiting.

te (laten) verwijderen.

ODH een seintje. Tijdens de projectperiode is geconstateerd dat op

28


Vastgesteld door gemeenteraad op 18 december 2012

31

diverse locaties reclame-uitingen uit eigen beweging

bestemmingsplan “Glastuinbouwgebied Westland” zijn

worden verwijderd, maar dat er ook weer nieuwe

de strijdigheden benoemd en is er een basis verkregen

strijdige reclame-uitingen worden geplaatst.

om verder te gaan met de handhaving.

Naast vorenstaande inventarisatie en handhavings-

Het project is succesvol geweest: de 0-situatie is

acties zijn er ook diverse reclame gerelateerde zaken

bekend en het opstellen en versturen van de constate-

opgepakt door bouwen woningtoezicht. Ten tijde van

ringsbrieven is gebeurd. De eigenaren/gebruikers zijn

de verkiezingen zijn partijen benaderd om verkiezings-

met het verzenden van die brieven in kennis gesteld

borden te verwijderen na de verkiezingsperiode. Ook ter

dat er strijdigheden zijn vastgesteld op de betreffende

plaatse van rotonden werd geconstateerd dat borden

percelen. In sommige, meer gevoelige gevallen is in

niet voldeden aan de gestelde eisen en is handhavend

afstemming met de verantwoordelijk wethouder ervoor

opgetreden. Voor wat betreft lichtmastreclame heeft er

gekozen om de brief persoonlijk uit te reiken.

afstemming plaatsgevonden met TOR en IBOR om tot de juiste handhavings-strategie te komen.

Voor 26 proefdossiers is het handhavingstraject gestart en voortgezet. Daarvan zijn 4 dossiers afgehandeld.

In hoeverre het doel is bereikt is lastig te meten.

De procedures voor de overige 22 proefdossiers en

Overtredingen zijn verholpen, maar er zijn ook weer

de overige dossiers in de andere gebieden zijn nog

nieuwe bijgekomen. Dit blijft een onderwerp dat

in behandeling. Voor die proefdossiers en ook voor

aandacht verdient.

alle zaken in de prioritaire herstructureringsgebieden Poelzone en Boomawatering zijn gesprekken met de

Thema Ruimte voor de glastuinbouw Doel: vrijmaken van gronden om glastuinbouwreconstructie mogelijk te maken en het weren van niet-glastuinbouw gerelateerde functies. Creëren van optimale kansen voor glastuinbouw. Hiermee blijft Westland als het grootste glastuinbouwgebied van Nederland en de wereld op de kaart.

betrokkenen gevoerd. Op basis van de uitkomsten van de gesprekken, is de te hanteren strategie bepaald. Immers helder is geworden of en hoe betrokkenen bereid zijn tot medewerking, is op tafel gekomen of strijdigheden blijvend zijn, of dat er “uitsterfconstructies” denkbaar zijn. Inmiddels zijn er ongeveer 250 dossiers afgesloten, daar de strijdigheden zijn opgeheven door door

Om het doel te bereiken is het project “Ruimte voor de

reconstructie, bouwwerkzaamheden, of legalisatie in

glastuinbouw” opgestart. Om inzicht te verkrijgen in het

bestemmingsplan. Door afstemming met de betrokke-

gebruik van die gronden was het allereerst nodig om in

nen zijn die zaken afgerond, waardoor voortzetting van

het buitengebied te inventariseren. Deze inventarisatie

de handhavingsprocedure niet nodig was.

is in 2011 afgerond. De uitvoering van het project vond plaats in het kader van de totstandkoming van

Nu de inventarisatie is afgerond, de wraking inzake

het nieuwe bestemmingsplan “Glastuinbouwgebied

circa 750 dossiers heeft plaatsgevonden, 250 dossiers

Westland”. Daarom moesten voor de vaststelling van

zijn afgerond door opheffing van de strijdigheden en

het bestemmingsplan alle zaken worden gewraakt.

de aanpak van de handhaving via de proefdossiers en

Dit om te voorkomen dat strijdigheden onder het

de dossiers in de herstructureringsgebieden Poelzone

overgangsrecht zouden gaan vallen en daarmee niet

en Boomawatering verder zijn uitgekristalliseerd, is

meer handhaafbaar zouden zijn. Om dit te bewerkstel-

de volgende stap om voor de resterende strijdigheden

ligen moest voor alle dossiers een constateringsbrief

de strategie voor het vervolg van de handhaving te

(=wrakingsbrief) worden opgesteld en verstuurd. Dit is

bepalen.

conform de planning uitgevoerd. Dit is een proces wat ook de komende jaren veel In 2012 is het bestemmingsplan “Glastuinbouwgebied

aandacht en tijd zal vragen.

Westland ” vastgesteld. Met de vaststelling van het 28


Thema Bouw- en sloopafval/ asbest Doel: veilig en verantwoord verwijderen van asbest

In juli 2011 is het document “Beleid & uitvoering, omgevingsvergunning voor het Slopen” vastgesteld. Hierin wordt het beleid en de werkwijze omtrent sloopactiviteiten beschreven. Momenteel wordt dit beleid aangepast

In het voortraject van sloopvergunningen en –mel-

aan de gewijzigde regelgeving (Bouwbesluit).

dingen is veel verbeterd. De aanvragen worden voor besluitvorming standaard door BWT getoetst. Dit

Ten aanzien van overig sloopafval krijgen aannemers

voorkomt dat pas tijdens de daadwerkelijke sloop blijkt

al voldoende financiële prikkels om gescheiden af te

dat de asbestinventarisatie niet voldoende dekkend

voeren.

is. Hierdoor worden in het voortraject al veel fouten ontdekt en hersteld. Aan ca. 50% van de rapporten mankeert in de eerste instantie wel iets. Bij de sloop van vergunningsplichtige bouwwerken is vrijwel altijd tijdens de uitvoering gecontroleerd. Bij risicovolle bedrijven gebeurt dit sowieso. . Er is een lichte verbetering waarneembaar in de naleving van regelgeving tijdens de sloop. In het verleden is gestart met gezamenlijke controle van bouwen en milieu. Deze werkwijze is echter in het slop geraakt door andere prioriteiten en het op afstand komen te staan van de milieu-uitvoering (ODH). Bij bijvoorbeeld asbestbranden of illegale saneringen vindt een goede samenwerking plaats met andere partijen zoals het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M), het Regionaal Milieuteam (RMT) van de politie en de ODH. Een aantal medewerkers hebben de opleiding DTA-C/ asbestdeskundige gevolgd. Daarnaast hebben alle inspecteurs asbestherkenning in 2010/2011 gevolgd. Op het gebied van asbest wordt gemeente Westland regionaal als expert gezien. In 2013 is een asbestprotocol voor calamiteiten opgesteld. Dit betreft een werkproces, dat gevolgd dient te worden bij een calamiteit, waarbij asbest is vrijgekomen.


Postadres: Postbus 150, 2670 AD Naaldwijk Bezoeksadres: Stokdijkkade 2, 2671 GW Naaldwijk T 14 0174 F (0174) 673 600 E [email protected] I www.140174.nl

Ruimtelijke Ontwikkeling. Handhavingsbeleid. Integrale handhaving Wabo taken Gemeente Westland

Recommend Documents