Rondom Wonen en Duurzaamheid Rondom Wonen ziet dat zij als maatschappelijk betrokken instelling met volkshuisvestelijke taak, moet bijdragen aan duurzaamheid. Vaak wordt er -niet geheel onterecht- gedacht aan de woningvoorraad. Echter ook de werknemers, het kantoorgebouw, wagenpark en bedrijven waar mee wij zaken doen, dragen bij aan het duurzame beeld wat men over Rondom Wonen heeft. Duurzaamheid Het begrip duurzaamheid is hét modewoord van de laatste tijd, en niet voor niets. Fossiele brandstoffen zijn eindig en het uitstoten van CO2 zorgt voor het opwarmen van de aarde. Ook worden grondstoffen schaars. Kortom duurzaamheid is een heel breed begrip en toe te passen op bijna iedere keuze die je maakt. De kern is dat de keuze die wordt gemaakt, de aarde zo min mogelijk belast. Dit geldt voor de manier waarop iets wordt gemaakt en gebruikt, maar ook hoe iets wordt afgedankt. Daarnaast is het van groot belang hoeveel energie een product verbruikt tijdens zijn “leven”. Feitelijk betekent duurzaamheid: een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om in hun behoeften te voorzien. Waarom is duurzaamheid belangrijk? Grondstoffen en bodemschatten raken op of we verbruiken ze sneller dan onze planeet kan aanvullen. Aan deze manier van verbruik komt een eind (ecologische duurzaamheid). We willen dat onze klanten de huur kunnen blijven betalen (economische duurzaamheid). De leefomgeving waar onze woningen staan moet gezond en veilig zijn (sociale duurzaamheid). Energieakkoord Het doel van het onlangs gesloten energieakkoord is onder meer dat corporatiewoningen in 2020 gemiddeld een energielabel B hebben en dat 80 procent van de huurwoningen in particulier bezit minimaal label C heeft, zie: Convenant Energiebesparing Huursector. Hiervoor komt 400 miljoen euro beschikbaar om te investeren in de bestaande sociale woningvoorraad van de woningcorporaties. Het gemiddelde energielabel van de woningen van Rondom Wonen is C. Dit is relatief gunstig ten opzichte van collega-corporaties. Uiteraard komt dit door het relatief jonge woning woningbezit en de gelijkmatige spreiding van de bouwjaren. Ook is de energiezuinige HR107 CV ketel al 15 jaar de standaard bij vervanging. Daarnaast wordt er bij renovatie gekeken of er verbeteringen mogelijk zijn waardoor energie wordt bespaard. De laatste jaren zorgt vooral het toepassen van nieuwe energiebesparende- en opwekkende installaties voor een gunstig gemiddeld energielabel. Het is goed te weten wat de snelste en financieel gunstigste manier is om het woningbezit qua gemiddelde naar het B label te tillen. Tevens kan dan worden nagegaan of extra inspanningen noodzakelijk zijn. Uiteraard wordt bij iedere renovatie bekeken of aanvullende energiebesparende maatregelen interessant zijn.
D2013.132
A. Milieukwaliteit Er zijn verschillende theorieën en uitgangspunten in het duurzaamheids vraagstuk. Voorbeelden zijn; Duurzaam bouwen, Cradle-to-Cradle, Trias Energetica, passief bouwen, etc. etc. Eerst zal er nagegaan moeten worden of er voldoende budget is om een bepaald uitgangspunt te kunnen hanteren. Vaak blijkt dat het struikelblok, zeker in tijd van crisis. In veel gevallen is het goed een mix van deze uitgangspunten na te streven, maatregelen te begroten, en op te stellen in een programma van eisen. Veel keuzes hangen af van de kavelgrootte, positie van de kavel, soort woningen, doelgroep etc. Uitgangspunten om het energieverbruik te verminderen moeten zijn; 1. Voorkom energieverbruik (isoleren, groot glasoppervlak op het zuiden gecombineerd met zonwering) 2. Gebruik duurzame energie (zonnestroom, windenergie, aardwarmte, restwarmte water, lucht) 3. Overige energievraag zo efficiënt mogelijk (warmtepomp, HR107 ketel, WKK) Je kunt niet bij voorbaat zeggen dat Rondom Wonen kiest voor zonnestroom of een warmtepomp. Innoveren is een rijdende trein, keuzes wisselen elkaar af. Bij ieder project zal bekeken moeten worden wat –op dat moment- de beste keus is. Ook voor materialen kun je geen vaste keus maken. In de toekomst zal steeds meer bekend worden wat de ecologische voetafdruk van een materiaal is. Ook de voetafdruk tijdens de gebruiksperiode (zoals verf op kozijnen) zal meegewogen gaan worden. Omdat er soms nog te weinig ervaring is met nieuwe installaties en materialen is het verstandig daar niet voor 100% op in te zetten. Het maken van verschillende keuzes zorgt voor risicospreiding en een gedifferentieerd woningbezit. Het ultieme doel is het creëren van woningen met energieneutraliteit. (Energieneutraliteit wil zeggen; alle energie die binnen een woning wordt verbruikt, dus ook door een gemiddelde bewoner) B. Woonkwaliteit Duurzaam bouwen bereik je niet alleen met een gebouw wat weinig of geen energie verbruikt, er is meer. Naast het energieverbruik gelden er nog 3 principes die altijd van belang zijn namelijk; schoonheid, stevigheid en functionaliteit. Dat een gebouw mooi moet zijn weten we. Ook wordt er een programma van eisen opgesteld en een bestek gemaakt, zodat we de juiste materialen toepassen met een lange levensduur. Maar hoe zit het met de functionaliteit over 25 of 50 jaar? Is de woning gemakkelijk aan te passen voor andere gebruikers? Wellicht ziet de bevolkingsopbouw er weer anders uit en moet er een andere doelgroep voor een gebouw worden gezocht. Kortom als een gebouw niet mooi is, de kwaliteit niet in orde en het is niet functioneel, dan zal een gebouw snel afgedankt of verbouwd worden, omdat het niet meer voldoet. Dit kost weer bouwmaterialen, brandstoffen en dus ook geld. We mogen dus uitgangspunten zoals de bereikbaarheid, functionaliteit, esthetica, gebruiksfunctie van het gebouw niet uit het oog verliezen. Ook al bouwen we woningen die geen energie verbruiken, als het ontwerp een flop is en niemand er wil wonen, dan is het niet duurzaam om het dan te moeten gaan slopen. De duurzaamheidsbenadering zoek je dus al gauw in het verbruik van energie, maar het realiseren van een prettige omgeving waar het gebouw onderdeel van uitmaakt is net zo belangrijk. Op het moment dat bewoners zich prettig voelen in hun woning en woonomgeving, dan vind je vanzelf draagvlak om duurzaamheidsaspecten van de grond te laten komen. Wij gaan uit van een exploitatie van 50, 60 jaar, maar in de praktijk wordt een gebouw dan zelden gesloopt. Wellicht moeten we dusdanig bouwen dat een gebouw minimaal 100 jaar meegaat, dit levert op de lange termijn als het gaat om bouwstoffen een enorme besparing op.
D2013.132
C. Betaalbaarheid Vooral de woningen uit de jaren ‘50 en ‘60 dragen een probleem met zich mee als het gaat om de betaalbaarheid. De verwachting dat de energieprijzen de komende jaren nog jaarlijks met gemiddeld 6% zullen stijgen, maakt dat energie een steeds grotere aanslag is op het besteedbare inkomen. Bij woningen met een slecht energielabel is de huur lager, dus voor veel mensen lijkt dit in eerste instantie aantrekkelijk. Maar indirect zijn de energielasten hoog en niet gemaximeerd zoals een huurstijging wel is. Dat brengt voor een risico met zich mee als de energiekosten gaan stijgen. Dit kan een sociale tijdbom worden. “Moeten we onze huurders er van bewust maken dat zij hun gedrag moeten veranderen om de energiedoelstelling voor 2020 te kunnen halen?” Het energieverbruik van de woningvoorraad heeft echter een directe relatie met de gebruiker, zoals een auto minder gaat verbruiken als een chauffeur “het nieuwe rijden” toepast, neemt het energieverbruik van een woning af als de gebruiker zich hier bewust van is. Het is daarom van belang en onze taak als sociaal verhuurder, onze huurders voor te lichten over het juiste gebruik van de woning en energieverbruik in het algemeen. We kunnen deze sociale duurzaamheid noemen.
De samenhang tussen de belasting op het milieu, de betaalbaarheid voor huurders en verhuurders en de woonkwaliteit moet goed zijn. Uit onderzoek blijkt dat 97% van de woningcorporaties vindt dat energiebesparing in de bestaande bouw tot haar maatschappelijke taak behoord. Rondom Wonen onderschrijft dat, immers onze is missie is het passend huisvesten van huishoudens met een laag inkomen. Door energie te besparen houden we die huisvesting betaalbaar.
D2013.132
D. Duurzaam zaken doen Aan de voorkant kunnen wij als Rondom Wonen een visie hebben als het gaat om duurzaamheid en daar naar handelen. Maar hoe zit het met de partners waarmee we zaken doen? Zij fungeren soms als verlengstuk van Rondom Wonen. Mogen wij aan hen dezelfde eisen stellen dan aan ons zelf? En wat betekent dat? Als woningcorporatie wordt er in dit kader al gauw gedacht aan aannemers en leveranciers. Maar we hebben ook te maken met een accountant, banken, verzekeraars, drukkerij, adviesbureaus, etc. Waar staan zij op de duurzaamheidsladder als je ze vergelijkt met branchegenoten. Eind 2013 wordt collectief energie ingekocht voor de collectieve installaties. De keuze of hier voor grijze of groene stroom wordt gekozen zou vanuit duurzaamheidsperspectief ‘groen’ moeten zijn. Aan de andere kant raakt het de betaalbaarheid, immers de bewoners betalen het stroomverbruik. Besloten is om beide te laten offreren, waarbij in principe groen wordt gekozen, tenzij de tarieven zodanig hoger zijn dat het economisch belang prevaleert. E. Het vervolg. Met dit stuk is een eerste aanzet gegeven tot definiëren hoe Rondom Wonen opereert in ‘Duurzaamheid’. Er zijn echter nog een aantal nader uit te werken elementen en wensen: Simuleren aan de hand van de MJOB hoe ons energielabel er voor staat in 2020? Eventueel aanvullende maatregelen in kaart brengen Discussie opstarten; hoe bewoners bewust maken en voorlichten, energieconsulent? Huurders enthousiasmeren om hun verbruik met ons te delen. Dat geeft ons een beeld en helpt bij het maken van EPA maatwerkadviezen en maken van reële berekeningen. Welke eisen stellen wij aan onze partners? Huidige materialen en keuzes tegen het licht houden. Zijn er duurzamere alternatieven? Een voorbeeld is het FSC keurmerk voor hout. Als Rondom Wonen dit 100% doorvoert, dan moet je ook met de eigen dienst en houtvoorraad aan de slag.
D2013.132
Rondom Wonen en duurzaamheid in detail Rondom Wonen is ervan overtuigd dat duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen een van de uitgangspunten moet zijn om tegenwoordig als woningcorporatie woningen te verhuren. Bij de keuzes die worden gemaakt wordt milieuschade zoveel mogelijk beperkt en indien mogelijk levert de keuze juist een positieve bijdrage aan het milieu. Rondom Wonen levert op onderstaande punten een bijdrage aan een duurzame samenleving: WONINGVOORRAAD De gemiddelde energie-index van ons woningbezit bedraagt 1.40 en daarmee scoort ons woningbezit energielabel C. Hiermee scoort Rondom Wonen niet slecht ten opzichte van het landelijk gemiddelde (D). Dit is natuurlijk deels toe te schrijven aan de nieuwbouw van de laatste jaren, waar wij veel hebben gedaan aan energiebesparing. Wij zullen ons gaan inzetten om conform het Energieakkoord in 2020 gemiddeld een B label te hebben. Er moet nog worden onderzocht of wij dit behalen met de duurzaamheidsmaatregelen die wij standaard bij vervanging doorvoeren, of dat er aanvullende maatregelen nodig zijn. De volgende maatregelen zijn bij Rondom Wonen in de afgelopen jaren uitgevoerd; Toepassen van warmtepompinstallaties in bijna 300 woningen In ruim 300 woningen balansventilatie of CO2 gestuurde ventilatie toegepast Bij dakpanvervanging in de wijk Koningshof (57 woningen) zijn de milieuvriendelijke Auranox® pannen van Monier gebruikt. Deze filteren stikstofdioxide uit de lucht. Bij grootonderhoud aan 15 woningen in Delfgauw is HR++ glas geplaatst, zijn de daken vervangen door nieuwe daken met isolatie en zijn oude cv-ketels door HR ketels vervangen; Al geruime tijd nemen wij standaard de volgende maatregelen bij vervanging of renovatie; Plaatsen HR107 ketels waarbij ook hoog rendement op het tapwater Ventilatie-units worden vervangen door energiezuiniger gelijkstroomexemplaren Plaatsen HR++ beglazing bij kozijnvervanging Nieuwe keukens zijn voorzien van het FSC keurmerk Plaatsen LED verlichting indien mogelijk Onderzoeken of er verbeteringen haalbaar zijn in het energielabel
KANTOOR In 2010 is het kantoorgebouw van Rondom Wonen ingrijpend gerenoveerd en is er een verdieping extra opgezet. Nieuwbouw had een optie kunnen zijn –financieel gezien- maar maatschappelijk niet uit te leggen, kijkend naar verbruik van bouwmaterialen en het relatief jonge bouwjaar van het huidige pand. Besparing materialen en fossiele brandstoffen door niet te slopen De bovenverdieping wordt verwarmd en geventileerd door middel van warmtepomp en warmteterugwinning. Een deel van het dak is uitgevoerd als zogenaamd Energydak
D2013.132
Energiezuinige Tl-verlichting wat reageert op aanwezigheid en hoeveelheid daglicht
In algemene ruimten LED verlichting toegepast
De dependance aan de Cort van der Lindenlaan is een noodgebouw dat al is hergebruikt. Voordeel van dit gebouw is dat het wederom herplaatst kan worden, dus niet zondermeer gesloopt hoeft te worden.
WAGENPARK Een deel van de CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door ons wagenpark. Alle personenauto’s van Rondom Wonen beschikken over groene energielabels. De nieuwe bedrijfsbussen hebben geen energielabel, maar zijn uiteraard uitgerust met roetfilter. PAPIERLOOS WERKEN Rondom Wonen is actief bezig het papierverbruik te verminderen. Alle informatie is te bereiken via de website en ook nieuwsbrieven voor alle bewoners zullen digitaal kunnen worden verspreid in plaats van op papier. Communicatie tussen bewoners en bedrijven geschied steeds vaker via e-mail. Aan bestedingsstukken worden steeds vaker digitaal verzonden wat hele dozen aan tekeningen en bestekken scheelt. Ook vindt er steeds meer archivering digitaal plaats. AFVALSCHEIDING Rondom Wonen werkt zoveel mogelijk met een gescheiden afvalstroom. Zo worden batterijen, toners, lampen, kitten, verf, papier en metaal/ijzer apart ingezameld. Bouwafval wordt wel bij elkaar ingezameld, maar wordt bij de verwerker gesorteerd en apart afgevoerd. DUURZAAM INKOPEN Indien mogelijk werken wij met regionale bedrijven die “maatschappelijk verantwoord ondernemen” – MVO-, daar naar handelen, en dus ook duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan. Kernpunten hierin zijn: Eerlijke concurrentie Transparantie Veiligheid Mensenrechten PERSONEEL In onze personeelsgids (ABC gids) zijn er diverse zaken geregeld om die een raakvlak hebben met duurzaamheid. Voorbeelden hiervan zijn: Fietsplan
Het hebben van twee dienstfietsen voor algemeen gebruik
D2013.132
