Jaarverslag Rondom Wonen is van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt

Jaarverslag 2014 Rondom Wonen is van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt. Vanuit deze visie werken wij samen met onze partners aan het perspectief voor mensen die zijn aangewezen op onze woningen.

Jaarverslag Rondom Wonen

Stichting Rondom Wonen Industrieweg 2, 2641RM Pijnacker Postbus 87, 2640 AB Pijnacker Telefoon (015) 3620 520 E-mail Web Handelsregister Stichtingenregister Kamer van Koophandel Nationaal register VHV WWI instellingsnummer

D2015-04BV2

[email protected] www.rondomwonen.nl nr. 272.12730 nr. 411.47049 Haaglanden nr. 3681 L0590

-

2-

21 april 2015

2014


2014

Inhoudsopgave

Jaar– en volkshuisvestingsverslag 2014 I.

VOORWOORD ................................................................................................................................. 3

II.

KLANTEN......................................................................................................................................... 7

III. MAATSCHAPPIJ.............................................................................................................................. 15 IV

ONZE AFSPRAKEN MET DE SAMENLEVING....................................................................................... 21

V.

VERSLAG VAN HET BESTUUR .......................................................................................................... 23

VI. VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN.............................................................................. 32 VII. ORGANISATIE ................................................................................................................................ 38 VIII. FINANCIËN .................................................................................................................................... 42 IX. INNOVATIE .................................................................................................................................... 51 X.

VERWACHTINGEN VOOR 2015........................................................................................................ 54

XI. KENGETALLEN ............................................................................................................................... 57

Jaarrekening 2014 XII

BALANS VOOR RESULTAATBESTEMMING ....................................................................................... 60

XIII WINST- EN VERLIESREKENING OVER H ET BOEKJAAR ........................................................................ 62 XIV KASSTROOMOVERZICHT (ENKELVOUD) OVER 2014.......................................................................... 63 XV VERKLARING BESTUUR EN RAAD VAN COMMISSARISSEN................................................................. 64 XVI DE WAARDERINGSGRONDSLAGEN BIJ DE JAARREKENING ................................................................ 65 XVII TOELICHTING OP DE BALANS ......................................................................................................... 71 XVIII FINANCIËLE INSTRUMENTEN ......................................................................................................... 85 XIX TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING 2014 ................................................................. 87 XX CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT.................................................... 94

Bijlagen XXI VASTGOEDPORTEFEUILLE RONDOM WONEN 2014 INCL. VERKOPEN………………………………………………….95 XXII VERKLARENDE WOORDENLIJST .................................................................................................... 101

D2015-04BV2

-

3-

21 april 2015


I

2014

Voorwoord

K EERPUNT 2014 was in meerdere opzichten een markant jaar en ook een keerpunt voor de volkshuisvesting in Nederland. Een jaar waarin heel veel wetgeving over en voor corporaties het licht zag en de parlementaire enquêtecommissie woningcorporaties haar werk heeft afgerond. De behandeling van het rapport van deze commissie in de Tweede Kamer werd gekoppeld aan de behandeling van de Novelle van minister Blok bij de Herzieningswet (Woningwet). Hoewel de Herzieningswet met Novelle nog door de Eerste Kamer moet worden behandeld, ziet het er naar uit dat er eindelijk na vele jaren en vele ministers later, in 2015 een herziening van de woningwet kan worden vastgesteld (de wet is inmiddels aangenomen in maart 2015 en gaat in op 1 juli 2015). De enquête gaat over het functioneren van het corporatiestelsel, de maatschappelijke gevolgen er van en de rol van de politieke besluitvorming. De maatschappelijke en politieke onvrede over de incidenten in de sector de afgelopen jaren werden door de openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie en de discussies later in het jaar in de Tweede Kamer, uitgebreid besproken en uitgediept. Nog voor de verschijning van het rapport van de commissie, werd er door het Kabinet Rutte-II al gepreludeerd op de uitkomst en werden nieuwe maatregelen en een striktere beleidsruimte voor woningcorporaties afgekondigd. Het werd duidelijk dat wij ons voortaan moeten beperken tot een strak omlijnde kerntaak. Die keuze werd bovendien geflankeerd door verschillende financiële maatregelen en strakkere financiële beleidskaders. Bovenal werd duidelijk dat, na alle politieke commotie van de afgelopen jaren, het legitimatievraagstuk de meeste aandacht van corporaties gaat vragen; we moeten veel beter duidelijk maken waarom we er zijn en voor wie we er zijn. Dat vraagt om een grotere verbinding met de huurders, de gemeente en alle andere partijen die als belanghebbende en belanghouder zijn aan te merken.

RONDOM WONEN Het jaar 2014 was ook voor Rondom Wonen een keerpunt. Wij hebben in 2014 helaas géén uitvoering kunnen geven aan het bestuursakkoord van 2013 met Vestia, voor het overnemen van 1.250 verhuureenheden in Pijnacker-Nootdorp. Hierdoor moesten wij medio 2014 alsnog invulling geven aan de dàn noodzakelijk geworden bezuinigingen op het beheer en op de werkorganisatie, voortvloeiend uit het Financieel (herstel) Plan van 2012. Dit om de financiële positie van Rondom Wonen binnen 5 jaar te verstevigen. In feite een stap achteruit, in plaats van twee stappen vooruit. De lange doorlooptijd die aan het borgingsverzoek was verbonden, maakte een positieve afronding de facto onmogelijk. Voor Vestia werd deze doorlooptijd te lang en kon er géén rekening meer worden gehouden met effectuering van de overname. Dit traject werd nog eens versterkt door grootschalige verkoop van Vestia-bezit aan een buitenlandse belegger. Geconfronteerd met deze nieuwe situatie werd het noodzakelijk om na te denken over de koers voor de komende jaren. Het resultaat is dat Rondom Wonen eind 2014 heeft besloten om voor het komende jaar aansluiting te blijven zoeken bij de opgetekende koers uit het vigerende Ondernemingsplan 2012-2015. Dat is verder invulling geven aan de laatste maatregelen uit het Financieel (herstel) Plan van Rondom Wonen en het aankoersen op een (tijdelijke) periode van enkele jaren louter beheer, het goed verhuren van bestaande woningen en het op peil houden en waar mogelijk verbeteren van de bouwkundige- en woontechnische staat van ons bezit. Deze nieuwe situatie laat onverlet dat Rondom Wonen de komende periode (jaren) zal blijven uitkijken naar mogelijkheden om de basis voor onze bedrijfsvoering verder te verstevigen. Of dit nu alsnog het aankopen van bezit van Vestia is, bezit van andere corporaties of beleggers in ons werkgebied of dat dit op andere wijze tot stand kan worden gebracht, is ons om het even. Het is evident dat met de beoogde overname van bezit van Vestia in onze gemeente, een veel groter volkshuisvestelijk belang was gediend. De uitkomst van de eind 2014 gehouden visitatie en de in 2015 te houden raadplegingen van belanghouders en belanghebbenden, vormen de opmaat en ingrediënten voor de koers voor de komende jaren, eind 2015 te verwoorden in het nieuwe Ondernemingsplan 2016-2020. D2015-04BV2

-

4-

21 april 2015


2014

BEDRIJFSVOERING Rondom Wonen is het eens met de invoering van een inkomensafhankelijke huurverhoging. We vinden het redelijk dat huishoudens die meer te besteden hebben, ook meer betalen voor een goedkope sociale huurwoning. Wel betreuren we het, dat we het geld van de extra huurverhoging niet kunnen gebruiken om nieuwe woningen te bouwen en bestaande woningen te verbeteren; de opbrengst vloeit direct in de schatkist. De nieuwbouw, en daarmee de vernieuwing van ons bezit, is naar verwachting voor een beperkt aantal jaren van de baan. Overigens heeft Rondom Wonen verhoudingsgewijs vrij jong bezit door de vele nieuwbouw van de afgelopen jaren. Analyses laten zien dat wij een “periode van niet nieuw bouwen” en het beperkt verkopen van bezit, langdurig kunnen volhouden, maar uiteindelijk is dat géén duurzaam business-model en volkshuisvestelijk zeker niet gewenst in een regio waar de bevolking de komende 30 jaar nog flink zal groeien. De verhuurdersheffing en de bijdrage saneringssteun betekenen een belangrijke, meerjarige inperking van onze financiële mogelijkheden. Het grootste deel van deze aanslag betalen we uit de inkomsten die voortkomen uit de inkomensafhankelijke huurverhoging en uit het verder terugdringen van onze bedrijfslasten. Het resterende deel komt gedeeltelijk uit de opbrengst van te verkopen woningen. De overige opbrengst gaat naar het verstevigen van de financiële positie (herstelplan) en het verbeteren van bezit. Het terugdringen van bedrijfslasten vergt pijnlijke maatregelen. Dat lukt door bewust te kiezen voor onze kerntaken, zaken bewust niet meer te doen en door de zaken anders aan te pakken. Maar bovenal door de niet-aflatende inzet van onze medewerkers, die zich ondanks de pijnlijke maatregels die iedereen treffen, zich niet laten demotiveren en onze klanten op een goede wijze blijven bedienen. Het resultaat over 2014 en het effect van de al genomen maatregelen uit het Financieel (herstel)Plan laten zien dat Rondom Wonen er in financieel opzicht steeds beter voor komt te staan en in de tweede helft van 2016 weer voldoet aan het strakkere financiële normenkader van de sectorinstituties. Dat beeld heeft er toe geleid dat Rondom Wonen bij het Centraal Fonds Volkshuisvesting met ingang van 2015 weer onder het “normale” toezicht valt. De uitkomst van de 1 e Aedes CBC benchmark eind 2014 bevestigt het beeld van een corporatie die haar huurders “producten” met een goede verhouding in prijs en kwaliteit aanbiedt. Rondom Wonen behoort met een gemiddeld cijfer van 7,5 (landelijk 7,3) voor de klantwaardering en met € 691 (landelijk gemiddeld € 1.035) aan beïnvloedbare netto bedrijfslasten per gewogen verhuureenheid tot een van de beter presterende woningcorporaties.

TOT SLOT Het inzicht dat het de komende jaren anders moet, heeft bij ons in 2013 en in 2014 geleid tot verschillende (voorgenomen) aanpassingen in de organisatie, die uiteindelijk medio 2015 worden afgerond. Wij blijven kritisch op de kosten, zonder dat dit de prijs en kwaliteit van de bedrijfsvoering en ons bezit negatief beïnvloed. In het kort wordt niet zo zeer een slankere, maar vooral een leniger en daarmee slagvaardiger organisatie nagestreefd. Tegelijk zullen wij in 2015 meer dan voorheen de verbinding zoeken met de mensen voor wie we het uiteindelijk allemaal doen: onze huurders en onze belanghouders. Tenslotte wil ik alle medewerkers bedanken voor en complimenteren met hun inzet en toewijding voor Rondom Wonen. In een enerverend jaar met lastige dossiers, het ontbreken van een CAO en andere veranderingen en bezuinigingen binnen onze organisatie, zijn dankzij de inzet en betrokkenheid van onze medewerkers wederom goede resultaten bereikt. Pijnacker, 23 april 2015 Origineel getekend door

Lambert Greven Algemeen directeur D2015-04BV2

-

5-

21 april 2015


II

2014

KLANTEN 1. WONINGMARKT

ONDERZOEK Rondom Wonen besteedt voortdurend aandacht aan het bijhouden en gebruiken van marktkennis. In juli 2014 is de “monitor woningmarkt 2013” vastgesteld door het Stadsgewest Haaglanden. Hierin worden relevante ontwikkelingen op de regionale woningmarkt geschetst en wordt ingegaan op de productie en planning in kwantitatieve en kwalitatieve zin van nieuwbouw koop- en huurwoningen in de regio Haaglanden. Volgens prognose model PRIMOS 2013 groeit de regio Haaglanden in de periode 2012 tot 2020 met ruim 45.000 huishoudens. Deze verwachte groei wordt deels veroorzaakt door immigratie en deels door de groei van de huidige allochtone bevolking. Er komen door de vergrijzing en individualisering steeds meer alleenstaanden en minder gezinnen. Men krijgt steeds later en minder kinderen. Naast de culturele en economische trend van de trek naar de stad voedt de demografische ontwikkeling deze trend ook nog eens. De bevolkingsgroepen die groeien hebben een stedelijke voorkeur. Het is aannemelijk wat voor vraag deze bevolkingsgroei met zich mee brengt: de kleinere, allochtone en stedelijk georiënteerde huishoudens richten zich op kleinere en goedkopere woningen. De groep starters die voor de crisis een woning heeft gekocht en nu wil doorstromen, heeft een kleinere groep opvolgers die deze woningen kunnen en willen betalen. Bouwen voor doorstroming is lastig. Tegelijkertijd is bouwen voor de sociale doelgroep momenteel ook niet eenvoudig. De WSW trendanalyse 2013-2017 voorspelt landelijk een afname van de sociale nieuwbouw productie. Voor deze ontwikkeling wordt ook in Haaglanden gevreesd, gezien de problemen bij Vestia en zeker in combinatie met de effecten van de verhuurdersheffing voor alle corporaties en gemeenten.

2. WONINGZOEKENDEN WOONRUIMTEVERDELING Voor de verdeling van onze sociale huurwoningen maken wij gebruik van het woonruimte verdelingsysteem in de regio: Woonnet Haaglanden. Woningzoekenden kunnen zich via de website inschrijven en reageren op woningen in de regio. Het aanbod wordt door de corporaties zelf geplaatst. De volgordebepaling geschiedt op basis van inschrijfduur van de woningzoekenden. De gemiddelde inschrijfduur om in aanmerking te komen voor een sociale huurwoning binnen ons bezit is sterk opgelopen van 5,2 jaar in 2013 naar 6,9 jaar in 2014. In de regio Haaglanden gold in 2014 een gemiddelde inschrijfduur van 4,9 jaar. Niet alle woningen worden op Woonnet Haaglanden geplaatst. In een aantal gevallen vindt er direct bemiddeling plaats. Het gaat dan om wonen in groepsverband of het huisvesten van statushouders.

H UUROVEREENKOMSTEN Bij het opstellen van de begroting 2014 is uitgegaan van een mutatiegraad van 5,5%. Dit moest resulteren in 130 mutaties. Dit aantal blijkt ver boven de werkelijk gerealiseerde mutaties te liggen. In 2014 zijn 99 woningen opnieuw verhuurd. De mutatiegraad lag hierdoor op 4,1%. Gedurende de eerste acht maanden van 2014 was er sprake van een zeer gering aantal nieuwe verhuringen: gemiddeld 7 verhuringen per maand. Het laatste semester is het aantal verhuringen toegenomen naar 11 verhuringen per maand. Van de nieuwe huurders woonde 42% al in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Ongeveer een even groot deel komt van buiten de gemeente, maar wel binnen de regio (41%). Een klein aandeel (16%) komt uit gemeenten buiten de regio Haaglanden. Worden de nieuwe huurders gecategoriseerd naar leeftijd dan valt op dat een aanzienlijk aandeel (32%) huurders jonger dan 27 jaar is. Onder andere de sterkere verhuisgeneigdheid onder jongeren is hier debet aan. Het aantal vrijgekomen woningen dat voor senioren geschikt is ligt aanzienlijk lager. Van de nieuwe huurders waren 11 personen 65 jaar of ouder. D2015-04BV2

-

6-

21 april 2015


2014

In 2014 heeft Rondom Wonen voor 115 woningen een huuropzegging ontvangen. Doordat het aantal te verkopen woningen in 2013 is uitgebreid komen meer opgezegde woningen in aanmerking voor verkoop. Van de 115 opgezegde woningen waren 23 woningen bestemd voor verkoop.

3. PRESTATIEAFSPRAKEN

VERHUUR

70% VERHUUR AAN PRIMAIRE DOELGROEP In de regionale prestatieafspraken staat dat minimaal 70% van de te verhuren woningen aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep moet worden verhuurd. Op regionaal niveau heeft Rondom Wonen aanvullende afspraken gemaakt. Rondom Wonen hoeft bij het berekenen van het percentage verhuringen aan huishoudens uit de doelgroep, de woningen met een huurprijs boven de aftoppingsgrens die na 1 januari 2002 zijn gebouwd, niet mee te tellen. Rondom Wonen heeft namelijk na 2002 verhoudingsgewijs veel nieuwe woningen gebouwd. De meerderheid van deze woningen heeft een huur boven de aftoppingsgrens. Rekening houdend met de aanvullende afspraken vallen 64 verhuringen onder de regel 70% verhuurd aan primaire doelgroep. Van dit aantal verhuringen zijn 56 verhuurd aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep. Dat is 88% van de verhuringen.

90% EUROPAREGELING Door de “Europaregeling” moeten alle corporaties tenminste 90% van de verhuringen van woningen onder de huurprijsgrens toewijzen aan huishoudens met een inkomen lager dan € 34.678. In totaal zijn in 2014 95 woningen verhuurd aan huurders onder de EU-grens. Dit komt neer op een percentage van 96%. Het doel om de ruimte die overheid ons biedt optimaal te benutten is in 2014 niet behaald.

VERHUURRESULTATEN 2014 Tabel 1: verhuurresultaten bestaande woningvoorraad 2014. Eenpersoonshuishouden. Woningen van na januari 2002 staan in aparte kolom leeftijd inkomen goedkoop betaalbaar middelduur onder ATG 2002 boven ATG 2002 < 389,05 < 556,82 >= 556,82 < 556,82 >= 556,82 < 65 < 21.600 7 12 3 3 9 < 65 >= 21.600 0 0 3 1 6 >= 65 < 21.600 0 3 1 0 1 >= 65 >= 21.600 0 1 1 0 0 7 16 8 4 16

Tabel 2: verhuurresultaten bestaande woningvoorraad 2014. Meerpersoonshuishouden. Woningen van na januari 2002 staan in aparte kolom leeftijd inkomen goedkoop betaalbaar middelduur onder ATG 2002 boven ATG 2002 < 389,05 < 596,75 >= 596,75 < 596,75 >= 596,75 < 65 < 29.325 0 20 5 1 10 < 65 >= 29.325 0 1 1 0 6 >= 65 < 29.400 0 1 0 0 2 >= 65 >= 29.400 0 0 0 0 1 0 22 6 1 19

URGENTIE Het streven is om maximaal 10% van de aangeboden /geadverteerde woningen in bestaand bezit te verhuren aan woningzoekenden met een urgentie. Van de 99 mutaties zijn er 8 naar een urgent woningzoekende gegaan. Dit komt neer op 8,1%. D2015-04BV2

-

7-

21 april 2015


2014

WONINGRUIL In 2014 was er bij twee woningen sprake van woningruil. Bij het toestaan van woningruil wordt, net als bij een normale woningtoewijzing, gecontroleerd of de nieuwe huurders qua inkomen, huishoudgrootte en leeftijd voldoen aan de eisen.

WOONGROEPEN Rondom Wonen heeft een aantal complexen waar sprake is van een woongroep. Het aanbieden van deze woningen verloopt niet via Woonnet Haaglanden. De bewoners mogen zelf een kandidaat aandragen. In 2014 zijn 7 woningen op deze manier opnieuw verhuurd.

OVERIGE TOEWIJZINGEN / ZORGWONINGEN Rondom Wonen heeft afspraken over woningtoewijzingen aan cliënten met zorgpartijen, zoals Fokus, Ipse de Bruggen en GGZ. In 2014 zijn in totaal 5 woningen via deze instanties verhuurd. Voor de toewijzing van één woning is in 2014 een directiebesluit genomen. Een huurder had last van laag frequent geluid/trillingen. Rondom Wonen heeft deze huurder buiten het woonruimte verdeelsysteem een andere woning aangeboden.

TAAKSTELLING STATUSHOUDERS Door de toestroom van vluchtelingen uit Syrië naar Nederland is de opgave om statushouders te plaatsen in 2014 sterk toegenomen. Rondom Wonen heeft hieraan volledige medewerking verleend. In 2014 zijn 15 woningen verhuurd aan statushouders. Deze doelgroep komt alleen in aanmerking voor woningen tot de hoogste aftoppingsgrens (€ 596,75). In 2014 vielen 57 nieuwe verhuringen binnen deze categorie. Ruim een kwart van deze woningen is verhuurd aan statushouders. In totaal zijn in 2014 38 statushouders gehuisvest.

LOKALE BELEIDSRUIMTE / LOKAAL MAATWERK Evenals in 2013 hebben jongeren woonachtig in de gemeente Pijnacker-Nootdorp een voorrangspositie. Maximaal 15% van de nieuwe verhuringen kan als lokale beleidsruimte worden gelabeld. In totaal heeft Rondom Wonen in 2014 11 woningen met voorrang verhuurd aan jongeren uit de gemeente. Dit brengt gemeentebreed de stand per 31 december 2014 op bijna 15% van alle verhuringen aan jongeren in de gemeente.

4. OVERIGE VERHUUR VRIJE SECTOR VERHUUR Rondom Wonen heeft geen vrije sector woningen. Door de inkomensafhankelijke huurverhoging kunnen echter de huurprijzen wel boven de maximale liberalisatiegrens komen te liggen. Op 31 december 2014 betaalden 114 huurders een huur boven deze grens (€ 699,48). Bij verhuizing van deze huurders wordt de huur weer gecorrigeerd naar een huurprijs onder de liberalisatiegrens.

G ARAGES In 2014 zijn veel garages opgezegd en opnieuw verhuurd. Maar liefst 30 nieuwe contracten zijn afgesloten. Dit resulteert in een mutatiegraad van 13,8%. In 2013 lag dit percentage op 9,2%.

OVERIGE VERHUUREENHEDEN Naast garages verhuurt Rondom Wonen ook parkeerplaatsen. Deze parkeerplaatsen zijn allemaal gekoppeld aan een huurovereenkomst van een woning.

D2015-04BV2

-

8-

21 april 2015


2014

5. VASTGOED BEZIT IN EIGENDOM EN BEHEER Het bezit op 31 december 2014 bedraagt 2.403 woningen, 217 garages, 122 stallings/garageplaatsen, één onzelfstandige verhuureenheid, twee eenheden maatschappelijk vastgoed en één bedrijfsruimte. Rondom Wonen had daarmee 2.403 woningen en 342 overige verhuureenheden in bezit. In 2014 zijn 22 woningen uit ons bezit verkocht. Tabel 3: Samenstelling woningbezit ultimo 2014 naar prijscategorie en woningtype. Type woningen

< € 389,05

Appartement met lift Appartement zonder lift Beneden-/ bovenwoning Eengezinswoning Jongerenwoning Seniorenwoning

33 14

€ 389,05€ 556,82 307 84

€ 556,82€ 596,75 35 6

€ 596,05€ 699,48 175 17

> € 699,48

3

1

36 82 13

439 105 173

115 9 19

514 11 97

27

1.188 207 323

Totaal vhe

181

1.109

184

815

114

2.403

7 2

Totaal 557 123

1

5 84

BEZIT IN BEHEER VOOR DERDEN Rondom Wonen beheerde in 2014 121 woningen voor Habion en 221 woningen voor Mooiland. Mooiland heeft echter laten weten dat zij in verband met bezuinigingen per 1 januari 2015 hun woningen weer in eigen beheer nemen. Vanaf 1 oktober 2014 heeft Rondom Wonen het beheer van 100 woningen van woningbouwvereniging De Goede Woning uit Terbregge er bij gekregen.

6. HUREN H UUR (PRIJS)BELEID Rondom Wonen streeft ernaar een goede mix van woningen in verschillende prijscategorieën te kunnen aanbieden. Per wijk wordt hier kritisch naar gekeken. Op een tweetal manieren kan de huurprijs van een woning gewijzigd worden. Enerzijds is er de jaarlijkse huurverhoging en anderzijds is er bij mutatie sprake van een huuraanpassing: de huurharmonisatie. Evenals in 2013 was er in 2014 sprake van een inkomensafhankelijke huurverhoging. Rondom Wonen heeft de maximaal wettelijk bepaalde huurverhogingspercentages doorgevoerd. In totaal hadden 843 huurders (= 35%) een inkomen boven € 34.085. Deze huurders kregen een hoger huurverhogingspercentage dan de overige huurders. Om de goede mix qua huurhoogte van woningen te behouden geldt niet voor elke woning dezelfde huurharmonisering. Bij appartementen geldt een percentage van 86% maximaal redelijk en bij eengezinswoningen geldt een percentage van 76% maximaal redelijk (de maximaal redelijke huur wordt bepaald op basis van het woningwaarderingsstelsel). Naast woningtype wordt ook gekeken naar de verschillende complexen. Enkele complexen worden ten behoeve van het meer passend toewijzen bijvoorbeeld afgetopt op tweede aftoppingsgrens (2014: € 596,75). Het gemiddelde netto huurniveau van onze woningen bedroeg eind 2014 € 551. De huurprijzen bedroegen eind 2014 gemiddeld 71,8% van de huurprijs die op grond van regelgeving als maximaal redelijk kan worden beschouwd.

D2015-04BV2

-

9-

21 april 2015


2014

H UURTOESLAG Met ingang van 2014 is het geclusterd betalen stopgezet. Dit betekent dat het onbekend is hoeveel huurders afhankelijk zijn huurtoeslag. Van het aantal nieuwe huurders in 2014 was 78% op basis van inkomen en huishoudgrootte afhankelijk van huurtoeslag.

H UURBETALING EN HUURACHTERSTANDEN De maandelijkse huurprijs dient vooruit te worden betaald. Ultimo 2014 hebben 1.933 huurders (circa 72%) Rondom Wonen gemachtigd om de huur automatisch van hun rekening te laten afschrijven. Eind november 2014 zijn alle huurders die nog een acceptgiro ontvingen geïnformeerd over de afschaffing van acceptgiro’s per 1 februari 2015. De desbetreffende huurders hebben een machtiging ontvangen. Hen is gevraagd deze te ondertekenen en te retourneren. Eind 2014 had ruim 15% van de huurders die waren aangeschreven een machtiging ingeleverd. Rondom Wonen voert een actief incassobeleid. Betrokkenen worden vóór het nemen van incassomaatregelen telefonisch, schriftelijk en persoonlijk benaderd. Zo ontstaat de mogelijkheid om afspraken te maken en betalingsregelingen te treffen waardoor grotere problemen worden voorkomen. De huurachterstand in percentage van de actieve huurcontracten over 2014 bedroeg 0,89% van de jaarhuur. Dit percentage is gelijk aan het percentage in 2013.Ultimo 2014 zijn er 93 betalingsregelingen getroffen. Er zijn 12 huurders die in de Wet Schuldhulpsanering Natuurlijke Personen zitten. Het is onbekend hoeveel huurders er schuldhulpverlening krijgen. Eind 2014 is voor 43 zittende huurders een incassoprocedure bij de deurwaarder gestart. Daarnaast zijn er 17 vertrokken huurders met een dossier bij de deurwaarder.

H UURDERVING In 2014 hebben we 0,26% van de jaarhuur moeten afboeken als oninbaar. In de begroting was rekening gehouden met 0,5%. Het afboeken van achterstanden gebeurt alleen als bewoners met de noorderzon vertrokken zijn of als er geen verhaalmogelijkheden zijn. Huurderving in verband met leegstand kwam dit jaar uit op 0,10% van de jaarhuur. In de begroting was rekening gehouden met een percentage van 0,3%.

ONTRUIMINGEN EN LAATSTE KANSBELEID Rondom Wonen streeft naar het terugdringen van het aantal uitzettingen. Voor 2014 was het streven om het aantal ontruimingen wegens overlast en/of huurachterstand tot maximaal vier te beperken. Uiteindelijk zijn er in 2014 maar drie woningen ontruimd. Eén keer in verband met illegale bewoning, één keer is er sprake van noorderzon en één keer in verband met huurachterstand. In één geval is de ontruiming in overleg met reclassering en maatschappelijk werk opgeschort. In 2014 zijn wel meer vonnissen (17) tot ontbinding en ontruiming uitgesproken, 16x vanwege huurachterstand, 1x vanwege illegale bewoning. Een “laatste kans” overeenkomst is in 2014 12 keer aangeboden. Uiteindelijk hebben zes huurders hier gebruik van gemaakt. Er wordt geen laatste kans overeenkomst aangeboden bij situaties waar sprake is van illegale bewoning, noorderzon of bij het niet nakomen van eerdere afspraken.

7. K OPEN VERKOOPBELEID Ruim 20% van de woningvoorraad is bestemd voor verkoop. Als van deze woningen de huur wordt opgezegd, dan worden deze via een makelaar te koop aangeboden. Huurders die nu in een woning wonen die bestemd is voor de verkoop hebben ook altijd de mogelijkheid om hun huurwoning te kopen. De verkoopprijs is gelijk aan de taxatiewaarde die wordt bepaald door een erkende taxateur. Over de verkoopprijs kan niet worden onderhandeld. Eind 2013 is Rondom Wonen gestopt met het aanbieden van woningen met 20% MGE korting. Hierdoor stagneerde het aantal verkopen in de eerste maanden van 2014. De financiële noodzaak om te verkopen was echter wel aanwezig. Door te starten met het verkoopproduct Koopstart © is de verkoop van woningen weer op gang gekomen.

D2015-04BV2

-

10 -

21 april 2015


2014

VERKOOPVORMEN Koopstart © Koopstart © geeft kopers een “korting” (uitgestelde betaling) op de koopprijs die kan oplopen tot maximaal 25%. Om hiervoor in aanmerking te komen moeten kopers kunnen aantonen dat zij zonder deze korting de woning niet kunnen financieren. Om dit uit te rekenen wordt gebruik gemaakt van de MIKK meter © die het huishoudensinkomen toetst. Het grote voordeel van Koopstart © ten opzichte van Koopgarant is dat Rondom Wonen niet verplicht is om de woning in de toekomst terug te kopen waardoor er geen reservering op de balans moet worden opgenomen. Een zittende huurder komt altijd (zonder inkomenstoets) in aanmerking voor een “korting” van 15%. Starterslening Met behulp van de starterslening kunnen startende kopers vaak net dat beetje extra lenen dat nodig is om de woning te kopen. Rondom Wonen biedt dit product in samenwerking met de gemeente PijnackerNootdorp aan. De Starterslening heeft een rentevaste periode van 15 jaar en heeft een looptijd van 30 jaar. De eerste drie jaar wordt er geen rente en aflossing over de Starterslening betaald. Koop Kosten Koper Dit is in feite de meest voorkomende verkoopvorm in Nederland voor bestaand bezit. Er is slechts een enkele woningen zonder korting verkocht.

VERKOPEN Door de introductie van Koopstart © is de doelstelling om in 2014 minimaal 20 woningen te verkopen toch gehaald. In totaal zijn in 2014 22 woningen verkocht. Er zijn 18 woningen verkocht met Koopstart ©. Drie zittende huurders hebben van de mogelijkheid gebruik gemaakt om hun eigen huurwoning te kopen. Op 31 december 2014 stonden 9 woningen in de verkoop. Hiervan waren al drie woningen verkocht onder voorbehoud. Daarnaast hadden nog twee huurders de koopovereenkomst voor hun eigen woning getekend.

8. WONINGONDERHOUD REPARATIEVERZOEKEN De kosten reparatieverzoeken vallen hoger uit dan begroot. Bij complex 44 en 70 zijn veel onvoorziene kosten (€ 388 en € 246 per vhe) gemaakt bij het verhelpen van storingen aan de verwarmingsinstallaties. In beide complexen gaat het om het slecht functioneren van de WKO-installatie. In complex 44 hebben verschillende problemen zich voortgedaan bij de individuele WKO-installaties. De slechte technische staat en de slechte dienstverlening van Bonarius hebben bijgedragen aan een toename in de kosten. Door de invoering van het serviceabonnement zien we dat er minder reparatieverzoeken binnenkomen en daarmee minder kleine werkzaamheden uitgevoerd worden. Daardoor zien we wel een stijging in de kosten per reparatieverzoek.

MUTATIE-ONDERHOUD De kosten mutatieonderhoud en de gemiddelde mutatiekosten vallen lager uit dan begroot. Dit is deels te verklaren, doordat het aantal mutaties minder is dan verwacht. Ook per mutatie vallen de gemiddelde kosten lager uit dan begroot.

D2015-04BV2

-

11 -

21 april 2015


2014

ONDERHOUDSABONNEMENT De doelstelling was om eind 2014 een deelname van 1000 abonnees te hebben en dit is gelukt. Tabel 4 Aantal deelnemers aan serviceabonnement (op 31 december 2014) Aantal deelnemers Percentage Rondom Wonen (2.401 woningen) 1.010 42 % Habion (121 woningen) 47 39 % Overzicht kosten service onderhoud Ontvangen abonnementsgelden Rondom Wonen € 59.323 Habion € 2.445

Kosten service onderhoud € 56.052 € 2.228

Verschil € 3.271 € 217

WONINGVERBETERING In 2014 zijn 10 aanvragen tot woningverbetering tegen huurverhoging ingediend, daarvan zijn er 3 afgehandeld, 6 afgewezen en 1 nog in behandeling. De totale kosten bedroegen circa € 7.500. Daarnaast zijn ook 10 aanvragen tot woningverbetering tegen eenmalige betaling ingediend, daarvan zijn er 3 afgehandeld, 4 afgewezen en 3 nog in behandeling.

ZELF AANGEBRACHTE VERANDERINGEN (ZAV) In 2014 zijn in totaal 142 ZAV-aanvragen binnengekomen. Sommige brieven bestonden uit meerdere aanvragen. Dit heeft geresulteerd in 168 uitgaande ZAV-brieven.

AANPASSINGEN EX WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) Tot en met eind december 2014 zijn in het kader van de WMO, 71 bestaande voorzieningen onderhouden en zijn 21 nieuwe verzoeken tot woningaanpassing ontvangen. Deze aanpassingen betreffen het aanbrengen van trapliften, beugels, douchezitjes en drempelhulpen. Onderhoud aan bestaande (trap-), (plafond-), (woonhuis-)liften en automatische deurdrangers worden uitgevoerd volgens onderhoudscontracten. Naast het contractonderhoud worden er tussentijds ook reparaties uitgevoerd bij storingen. Alle kosten voor de bouwkundige aanpassingen, onderhoudscontracten en reparaties worden vergoed uit het WMO-budget. Er is voor € 29.065 aan uitgevoerde werkzaamheden gefactureerd aan de gemeente.

9. KLANTTEVREDENHEID K LACHTENCOMMISSIE EX BBSH De klachtencommissie bestaat uit drie leden en drie plaatsvervangende leden. Zij werkt op basis van een reglement, dat in samenspraak met Argos, huurdersvereniging Pijnacker, is opgesteld en wederzijds is vastgesteld. Eén lid en één plaatsvervangend lid zijn benoemd op voorspraak van Argos, één lid en één plaatsvervangend lid zijn benoemd op voorspraak van Rondom Wonen. Eén onafhankelijk lid, tevens voorzitter en een plaatsvervangend lid/voorzitter, niet tot de organen of commissies van de corporatie behorend, zijn benoemd op gezamenlijke voordracht van Argos en Rondom Wonen. Deze klachtencommissie neemt de klacht in behandeling en adviseert het bestuur van Rondom Wonen. Uiteindelijk beslist het bestuur, of de Raad van Commissarissen indien de klacht betrekking heeft op de bestuurder. De plaatsvervangend voorzitter, de heer A.N. Groenewegen, is op 1 januari herbenoemd voor een periode van drie jaar. Het lid namens Argos, mevrouw J. Wijnmaalen, is op 1 januari herbenoemd voor wederom een periode van drie jaar. De heer H. Keizer is op 13 februari voor een eerste keer benoemd als lid namens Rondom Wonen. Hij is de opvolger van de heer drs. J. Wallast, die eind 2013 om statutaire reden is afgetreden. Per 20 maart is de heer P.H. Compagne als plaatsvervangend lid namens Rondom Wonen toegetreden tot de klachtencommissie. D2015-04BV2

-

12 -

21 april 2015


2014

Er zijn in 2014 vier klachten binnengekomen. Twee klachten hoorden niet thuis bij de klachtencommissie en zijn, conform procedure, door de klachtencommissie teruggelegd bij Rondom Wonen en zijn door het bestuur afgehandeld. Voor één klacht m.b.t. aantasting woongenot is Bureau Bemiddeling & Mediation ingeschakeld. Dit heeft helaas tot niets geleid, aangezien de klager niet bereid was tot het tekenen van een vaststellingsovereenkomst. Eén klacht m.b.t. geluid- en trillingsoverlast in een van de gebouwen van de Weidevogelhof is niet afgerond en loopt door naar 2015. Aangezien Rondom Wonen dan niet meer het beheer van dit gebouw doet en dit per 1 januari 2015 overgaat naar Mooiland, wordt dit meegenomen in de overdracht met Mooiland.

TABEL SAMENSTELLING VAN DE K LACHTENCOMMISSIE ULTIMO 2014 Omschrijving en naam

aftredend

(her)benoemd

herbenoembaar

1-3-2015

1-3-2012

ja

31-12-2016

1-1-2014

ja

Mw. A.G.G. Bouwer 1-1-2015 Plv. lid namens de huurdersorganisatie Mw. J. Wijnmaalen 31-12-2016

1-1-2012

nee

1-1-2014

ja

13-2-2014

ja

20-3-2014

ja

ONAFHANKELIJK VOORZITTER

De heer L. Suijker Plv. voorzitter De heer A.N. Groenewegen LID NAMENS DE HUURDERSORGANISATIE

LID NAMENS RONDOM WONEN

De heer H. Keizer 31-12-2016 Plv. lid namens Rondom Wonen De heer P.H. Compagne 20-3-2017

K LACHTENCOMMISSIE WOONRUIMTEVERDELING In 2014 zijn geen klachten binnengekomen voor de Klachtencommissie Woonruimteverdeling.

H UURCOMMISSIE In 2014 hebben zes huurders de huurcommissie ingeschakeld. Vier zaken hadden betrekking op de huurverhoging. Bij drie van deze bezwaren heeft de huurcommissie aangegeven dat Rondom Wonen alles volgens de regels heeft doorgevoerd. Op één bezwaar heeft Rondom Wonen nog geen uitspraak ontvangen. De overige twee zaken hadden betrekking op het onderhoud van de woning. Bij één zaak is Rondom Wonen in het gelijk gesteld. De andere zaak wordt in 2015 afgerond.

ONDERZOEK NAAR KLANTTEVREDENHEID In 2013 is Rondom Wonen begonnen met het verspreiden van de vragenlijst “reparatieverzoek”. Om de zes maanden ontvangen huurders die een reparatieverzoek in een bepaalde maand hebben ingediend het verzoek om de dienstverlening te beoordelen. Het team Klanten Contact Centrum (KCC) is verantwoordelijk voor de aanname en het team Woningbeheer is verantwoordelijk voor de uitvoer. Middels het uitzetten van de vragenlijst “reparatieverzoek” wordt geprobeerd te achterhalen in welke mate men tevreden is over beide onderdelen van het reparatieverzoek. Uit de laatste enquête die in oktober 2014 is verstuurd kwam naar voren dat onze huurders zowel tevreden zijn over het in behandeling nemen van het reparatieverzoek als de uitvoering van het verzoek. Voor beide onderdelen liggen de rapportcijfers boven de 8.

D2015-04BV2

-

13 -

21 april 2015


III

2014

Maatschappij 1. VISIE EN MISSIE

Rondom Wonen is “van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt”. Vanuit deze missie werken wij samen met onze partners aan het perspectief voor mensen die zijn aangewezen op onze woningen. De woonwensen en keuzevrijheid van onze klanten staan in ons werk centraal. Rondom Wonen zorgt voor betaalbare en goede woonruimte in vitale buurten. Rondom Wonen is lokaal verankerd, dat wil zeggen dat wij aanspreekbaar zijn voor alle lokale en sub-regionale partijen. De zeggenschap ligt laag in de organisatie, medewerkers maken deel uit van de samenleving in ons werkgebied en daardoor zijn wij, mede door onze beperkte omvang, herkenbaar, uiterst flexibel, slagvaardig en weten wij wat er speelt. Wij zijn solidair en betrokken bij kwetsbare groepen. Hierbij kan worden gedacht aan vluchtelingen en mensen die om sociale, psychische of fysieke redenen niet zelfstandig kunnen wonen, maar daar tijdelijk of permanent hulp bij krijgen vanuit een instelling. Voor hen spant Rondom Wonen zich extra in, samen met zorgaanbieders en andere organisaties. Primair blijft dat Rondom Wonen klanten met een smalle beurs graag goed en betaalbaar wil laten wonen. Dat zien we als onze maatschappelijke plicht. We laten niemand in de kou staan.

2. ONZE BELANGHOUDERS BELEID T.A.V. BELANGHOUDERS EN BELANGHEBBENDEN De kracht van Rondom Wonen is onze lokale verankering; door de langdurige en intensieve betrokkenheid en herkenbaarheid in de wijken en buurten waar we actief zijn. Wij weten wat er speelt. Die lokale verankering creëren we doordat onze medewerkers hun ogen en oren openhouden. Ons beleid spitst zich toe op de buurten en wijken waar we bezit hebben of waar we bezit ontwikkelen. Rondom Wonen hecht er veel belang aan haar belanghouders invloed te geven op die delen van de beleidsvorming, waar de belangen van de partners met die van Rondom Wonen samenkomen. Rondom Wonen blijft van mening dat dit verder moet gaan dan informeren en communiceren alleen en de partners ook daadwerkelijk invloed moeten kunnen uitoefenen op de koers en de beleidsvorming van de onderneming. Wij willen onze maatschappelijke opgave samen met belanghebbenden en belanghouders definiëren. Daarom nodigen wij onze belanghouders en belanghebbenden ook altijd uit om zich uit te spreken over zaken van beleidsmatige aard en de koers van Rondom Wonen. De uiteindelijk op dergelijke wijze tot stand gekomen beleidsnota’s en Ondernemingplan(nen) hebben daarmee dan ook een veel groter draagvlak. Rondom Wonen vindt een goede relatie met haar huurders en huurdersorganisatie van essentieel belang. Daarom overleggen we met hen op verschillende niveaus. Voor het overleg op centraal niveau vormt Argos huurdersvereniging Pijnacker (Argos) het aanspreekpunt. Onderwerpen met een beleidsmatig karakter worden in dit overleg besproken. Argos behartigt de belangen van de huurders van Rondom Wonen. Argos vormt voor Rondom Wonen de overlegpartner in de zin van de Wet op het overleg huurders-verhuurder (WOHV).

ARGOS HUURDERSVERENIGING PIJNACKER In 2014 is er op 4 momenten overleg geweest tussen Argos en Rondom Wonen. Tijdens deze overleggen is o.a. stilgestaan bij de onderwerpen duurzaamheid, klantcommunicatie en regionale prestatieafspraken. Daarnaast zijn beleidsstukken met elkaar besproken en indien van toepassing voor instemming of advies bij Argos neergelegd. Het gaat dan om de stukken met betrekking tot de inkomensafhankelijke huurverhoging 2014, het huurbeleid garages en de Begroting en Beleidsvoornemens 2015.

D2015-04BV2

-

14 -

21 april 2015


2014

In april 2014 had Argos een ALV georganiseerd waarbij het hoofd Wonen een presentatie heeft gegeven over de inkomensafhankelijke huurverhoging.

BEWONERSCOMMISSIES Rondom Wonen voert regelmatig overleg met een aantal bewonerscommissies. Er zijn bewonerscommissies actief in de Woonacker, de Waterhoen en Meerkoet, De Kluut, de Kievit, de Patrijs en de Watersnip.

OUDERENORGANISATIES In november zijn de ouderenbonden uit Pijnacker-Nootdorp langs geweest voor een kennismaking met Rondom Wonen. Het was een prettige bijeenkomst waarbij wij aan de ouderenbonden hebben verteld wat wij doen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Wij hebben verteld over onze woningvoorraad, onze samenwerking met de gemeente en de doelgroep waarvoor wij werken. We hebben afgesproken dat wij in het vervolg elk half jaar bij elkaar komen om elkaar op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen op het gebied van wonen, zorg en welzijn.

G EMEENTE PIJNACKER-NOOTDORP Er is op meerdere niveaus regelmatig overleg met de gemeente: • Bestuurlijk Overleg wonen – directeur-bestuurder en hoofd Wonen • Stuurgroep Pijnacker-Zuid – directeur-bestuurder en hoofd Vastgoed • Stuurgroep Leefbaarheid & Veiligheid – hoofd Wonen • Managementoverleg – hoofd Financiën, hoofd Vastgoed en hoofd Wonen • Beleidsgroep Wijkgericht Werken – teamleider Klantencontacten • Sociaal Platform – woonconsulent sociaal beheer en incasso Naast de reguliere overleggen is er op ambtelijk niveau veelvuldig contact met de gemeente over zaken als de huisvesting van statushouders, de regionale prestatie afspraken, duurzaamheid en de extramuralisatie. In juni is het convenant woninginbraken afgesloten. In het convenant staat dat het wenselijk is om gezamenlijk (gemeente, politie en woningcorporaties) de volgende doelen na te streven: • Het terugdringen van het aantal woninginbraken in Pijnacker-Nootdorp; • Het vergroten van het aantal woningen met deugdelijk hang- en sluitwerk; • Het vergroten van de bewustwording bij bewoners en huiseigenaren over hun eigen rol, gebruik van sloten en verantwoordelijkheid in preventie van woninginbraak; • Behoud en verbetering van de leefbaarheid en veiligheid.

SOCIALE VERHUURDERS H AAGLANDEN EN HET STADSGEWEST H AAGLANDEN Het Stadsgewest Haaglanden en de woningcorporaties Haaglanden, verenigd in de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH) werken samen aan de kwaliteit en kwantiteit van de sociale woningmarkt in de regio. Gezamenlijke prestatieafspraken hebben onder andere een beter woonaanbod in de huursector als doel. Monitoringsrapportages geven inzicht in de tussentijdse resultaten. Ook op het gebied van duurzaamheid en bij contacten met het Rijk werken de partijen samen. Het Stadsgewest zorgt in samenwerking met de SVH en de aangesloten woningcorporaties periodiek voor rapportages over de voortgang en resultaten van de gemaakte afspraken. Het gaat dan om de rapportage over de woningvoorraad, de aanbodrapportage en het (jaar)verslag over de regionale prestatieafspraken. Namens Rondom Wonen neemt de directeur-bestuurder deel aan de bestuursvergaderingen, het hoofd Wonen aan de beleidsgroepvergaderingen, de teamleider klantencontacten aan het hoofden Wonen overleg. Naast deze overlegvormen zijn er ook werkgroepen actief. De projectleider Vastgoed neemt deel aan de werkgroep duurzaamheid en het hoofd Wonen neemt deel aan de werkgroep Regionale Prestatie Afspraken en efficiënte woonruimteverdeling.

D2015-04BV2

-

15 -

21 april 2015


2014

Deze werkgroepen hebben vaak een tijdelijk karakter. 2014 heeft in het teken gestaan van de nieuwe Regionale Prestatie Afspraken 2015-2018. Er is hiervoor een intensief traject doorlopen waarbij er veelvuldig overleg is geweest tussen de woningcorporaties en de gemeenten in de regio. Er is besloten om afspraken te maken over de volgende thema’s: 1. Ongedeelde regio 2. Doelgroep Regionale Prestatie Afspraken 3. Betaalbaarheid en beschikbaarheid 4. Wonen en Zorg 5. Leefbaarheid 6. Huisvesting arbeidsmigranten 7. Evaluatie uitvoering regionale huisvestingsverordening 8. Samenwerken: overleg en informatie-uitwisseling Om goede afspraken te kunnen maken is het van belang om inzicht te hebben in de financiële mogelijkheden van de corporaties in de regio. Om dit inzicht te verkrijgen heeft Ortec Finance een regioanalyse gemaakt. Hieruit blijkt dat zowel bij de individuele corporaties, als bij alle corporaties gezamenlijk, de investeringscapaciteit de komende jaren nagenoeg nihil is. Dit betekent dat er keuzes moeten worden gemaakt in de thema’s: je kunt je geld namelijk maar één keer uitgeven. Hierover zijn meerdere sessies gehouden met corporatiebestuurders en beleidsmedewerkers. Uit de discussies blijkt dat het overgrote deel zich maximaal wil inzetten voor de betaalbaarheid en beschikbaarheid van woonruimte. Verduurzaming en nieuwe investeringen blijven daarbij, als gevolg van Rijksingrepen, achter. Rondom Wonen is actief betrokken bij de opstelling van de regionale prestatieafspraken. Zodra de regionale prestatie afspraken gereed zijn, kunnen er afspraken op lokaal niveau worden gemaakt met de gemeente Pijnacker-Nootdorp. De regionale prestatieafspraken dienen dan als leidraad.

COLLEGA CORPORATIES Naast Rondom Wonen hebben in de gemeente Pijnacker-Nootdorp ook andere woningcorporaties woningbezit: Woonzorg Nederland, Staedion, Vestia, Habion en Mooiland. Als het gaat om afstemming richting de gemeente aangaande woonbeleid, dan weten de corporaties elkaar te vinden. Regelmatig vindt afstemming over bepaalde volkshuisvestelijke onderwerpen plaats, veelal voorafgaand aan bestuurlijk overleg met de gemeente.

3. W ONEN, ZORG EN WELZIJN ALGEMEEN BELEID Het huisvesten van senioren is een kerntaak van Rondom Wonen. In deze doelgroep is een groeiende groep begrepen die niet meer intramuraal gehuisvest kan worden en dus langer zelfstandig blijft wonen. De woonservicezone Weidevogelhof voorziet in de behoefte aan adequate huisvesting voor senioren. Bij dit concept is ingespeeld op de extramuralisering van de zorg. Naast senioren zet Rondom Wonen zich ook in voor mensen met een verstandelijke handicap. Wij bieden hen speciale woonvormen. In alle gevallen komt het er bij dit thema op neer dat wij zo goed mogelijke samenwerkingsvormen ontwikkelen met de beoogde zorgpartners.

D OELGROEPEN In nauw overleg met de gemeente en onze zorgpartners bieden wij vastgoed aan dat geschikt is voor mensen die een specifieke woonvraag hebben. Denk hierbij aan asielzoekers, mensen die uit een instelling komen of mensen die om een andere reden begeleiding nodig hebben. In alle gevallen komt het er bij dit thema op neer dat wij zo goed mogelijke samenwerkingsvormen ontwikkelen met de beoogde zorgpartners. Wij zorgen voor het vastgoed en spelen geen rol in de bemiddeling tussen huurders en zorgbegeleiders of zorginstellingen. Naast bijzondere doelgroepen is het huisvesten van senioren een kerntaak van Rondom Wonen. In deze doelgroep is een groeiende groep begrepen die niet meer intramuraal gehuisvest kan worden en dus langer zelfstandig blijft wonen. D2015-04BV2

-

16 -

21 april 2015


2014

SCHEIDEN WONEN EN ZORG Het Rijksbeleid gericht op het scheiden van wonen en zorg heeft grote consequenties voor de huisvestingsvormen die geboden moeten worden. Het afgelopen jaar hebben wij bezien wat de consequenties van deze transitie voor Rondom Wonen betekenen. Uit die eerste inventarisatie blijkt dat Rondom Wonen geen complexen of delen van complexen heeft, waarbij we risico’s lopen door het wegvallen van de financiering voor de huisvestingscomponenten bij zorginstellingen. Ervan uitgaande dat ouderen langer in hun woning blijven, zetten wij in op het zo levensloopbestendig mogelijk maken van onze bestaande voorraad. Bij de laatste grootschalige renovatie en bij de laatste nieuwbouwprojecten op dat vlak, zijn extra liften geplaatst, drempels in woningen verwijderd en werd waar mogelijk rekening gehouden met de draaicirkel van rolstoelen en worden de centrale ruimtes rolstoelen rollatortoegankelijk gemaakt. In april heeft een overleg plaatsgevonden tussen corporaties en gemeente over de gevolgen van extramuralisering. De gemeente heeft een rapport opgesteld over de lokale impact van de extramuralisering. Dit rapport is besproken. De gevolgen voor Pijnacker blijken voor de komende vijf jaar mee te vallen, maar in Delfgauw is er naar alle waarschijnlijkheid wel eerder een tekort aan passende woonruimte met zorgvoorzieningen in de buurt. Gemeente en corporaties blijven hierover met elkaar in gesprek. In het verlengde van de extramuralisatie is een project geïnitieerd door de gemeente met de naam “opplussen nieuwe stijl”. Met dit project wil de gemeente samen met lokale partijen bij senioren de bewustwording op gang brengen ten aanzien van hun eigen verantwoordelijkheid bij het zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Om het project vorm te geven is er een uitvoeringsplan opgesteld. De SWOP is verantwoordelijk voor de uitvoering van het plan en betrekt hierbij alle betrokken partijen.

K LUUT In Raaigras 7 t/m 26 wonen 26 bewoners. Ze hebben een lichte tot matige verstandelijke beperking. Alle bewoners zijn mobiel. In de woningen is het huiselijk en gezellig. De bewoners vormen hechte groepen en de groepen hebben ook onderling contact met elkaar. De stichting Ipse de Bruggen levert de zorg.

WEIDEVOGELHOF Begin 2013 hebben Pieter van Foreest, Habion, Mooiland en Rondom Wonen het “Merk Weidevogelhof” ondertekend. Het Merk Weidevogelhof is opgesteld met als doel het gedachtegoed van de Weidevogelhof te bewaken en bekendheid te geven. In 2014 is invulling gegeven aan het gastvrouwschap en is er een enquête uitgezet onder bewoners naar de behoefte van een huismeester. In de enquête zijn ook vragen opgenomen over de invulling van het gastvrouwschap. Deze laatste is uitgezet om een nulmeting te verrichten. Hiermee kunnen we over twee jaar kijken of de invulling van het gastvrouwschap invloed heeft gehad op de beleving van de bewoners in de wijk. De enquête is uitgevoerd door USP Marketing Consultancy bv te Rotterdam. Uit de enquête blijkt verder dat er maar beperkt behoefte is aan een huismeester. De leefbaarheid in de Weidevogelhof wordt in zijn algemeen met een 7,5 beoordeeld. Een mooi en marktconform cijfer volgens USP. In vergelijking met de landelijke cijfers onder 55-plussers, zijn de bewoners van Weidevogelhof over alle onderliggende aspecten (aanzienlijk) meer tevreden. Enkele sociale aspecten worden relatief lager beoordeeld: • De mate waarin buurtbewoners rekening met elkaar houden (7,4) • Het samenleven met andere buurtbewoners (7,4) • De plekken en activiteiten waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten (7,2) • De mate van netheid van de buurt (7,1)

D2015-04BV2

-

17 -

21 april 2015


2014

VILLA CASPER In Villa Casper wonen twaalf (gehandicapte) jonge mensen met een verstandelijke beperking , afkomstig uit Pijnacker. Villa Casper is ooit ontstaan op initiatief van de ouders van de bewoners die zich hebben verenigd in de stichting Rondom. De stichting Philadelphia levert de zorg.

ORANJEHOF De hofjes woningen Oranjehof 1 t/m 13 worden verhuurd via stichting Philadelphia aan 12 licht verstandelijk gehandicapten jongeren uit Pijnacker. Naast 12 woningen is er ook een steunpunt aanwezig.

4. L EEFBAARHEID BELEID Huurders van Rondom Wonen moeten niet alleen trots kunnen zijn op hun huis, maar ook op de buurt waar ze wonen. De woonsituatie moet geen belemmering zijn in (het perspectief op) hun leven. Een goede leefbaarheid in wijken en buurten is daartoe een voorwaarde. Het leefbaarheidsbeleid van Rondom Wonen, gericht op heel, schoon en veilig, is gebaseerd op 3 pijlers: de fysieke, de sociale en de economische leefbaarheid.

WIJKGERICHT WERKEN In 2014 is onze bijdrage voor Wijkgericht Werken afgenomen van € 10.000 naar € 5.000. De € 5.000 die hiermee bespaard blijft, hebben wij ingezet voor bewonersinitiatieven van eigen huurders. Rondom Wonen is nog wel vertegenwoordigd in de stuurgroep Leefbaarheid en Veiligheid van de gemeente en de Beleidsgroep Wijkgericht Werken. Daarnaast neemt onze sociaal beheerder met enige regelmaat deel aan activiteiten.

PROJECTEN In 2014 is de projectgroep bewonersinitiatieven opgestart. Het doel hiervan is gezamenlijk met huurders projecten op te zetten en uit te voeren ten goede van de leefbaarheid. Door middel van een advertentie in de Telstar, aandacht op de website en in onze nieuwsbrief is dit onder de aandacht gebracht van onze huurders. De volgende projecten zijn in 2014 afgerond: • Opknappen hal Florijnhoek • Plaatsen plantenbakken Meerkoet • Wijkfeest Pijnacker-Zuid • Opknappen hal Kluut • Halloweenfeest Pijnacker-Zuid • Koffie ochtend in kader burendag • Snertmiddag Zwenkgras

SOCIAAL BEHEER / SOCIALE KLACHTEN 2014 is een relatief rustig jaar geweest, zonder excessen. In totaal zijn in 2014 127 overlastmeldingen geregistreerd. Hiervan zijn 99 meldingen afgehandeld. In 7 gevallen is Bureau Bemiddeling en Mediation ingeschakeld. Drie overlastmeldingen hadden betrekking op speeltuintjes. Deze meldingen zijn doorgegeven aan de gemeente. De overige meldingen zijn nog in behandeling. In 2014 is een gerechtelijke procedure gestart vanwege illegale onderhuur. Voorafgaand is door een extern bureau een onderzoek gedaan en met deze rapportage heeft de gerechtelijke procedure geleid tot een vonnis tot ontbinding en ontruiming. De woning is begin december ontruimd.

D2015-04BV2

-

18 -

21 april 2015


2014

In het najaar heeft Rondom Wonen te horen gekregen dat onze sociaal beheerder moet verhuizen. Zijn tijdelijke verblijf tussen de flats in Pijnacker Noord moet plaats maken voor de plannen van de gemeente in verband met de herstructurering. Na overleg is besloten om de logeerkamer op de begane grond van de Acaciahof om te bouwen tot het nieuwe kantoortje van de sociaal beheerder. De verhuizing vindt begin 2015 plaats. Eens in de zes weken wordt er een Sociaal Platform georganiseerd. Het Sociaal Platform is een samenwerkingsverband van verschillende organisaties, met als werkgebied de kernen Pijnacker, Delfgauw en Nootdorp. Het doel van dit platform is om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken voor en hulp te verlenen aan inwoners uit deze kernen die in een potentiële (meervoudige) probleemsituatie verkeren. Vaak gaat het om klachten over huishoudens die er een andere opvatting op na houden over de manier waarop zij zich als bewoner en als buurtgenoot moeten gedragen. Soms kunnen conflicten behoorlijk uit de hand lopen en is het gevoel van veiligheid (of in ieder geval de beleving ervan) in het geding. Binnen het sociaal platform wordt per geval getracht oplossingen te vinden, de casuïstieke benadering. Rondom Wonen werkt hierin samen met de gemeente Pijnacker-Nootdorp (sociale zaken), GGD, Stichting Kwadraad (maatschappelijk werk), Politie Pijnacker-Nootdorp (wijkagenten), Vluchtelingenwerk, Stichting Welzijn Ouderen Pijnacker-Nootdorp en collega corporaties.

“D E PIJNACKER -NOOTDORPSE UITDAGING” In 2014 is De Uitdaging in de gemeente Pijnacker-Nootdorp opgericht. De missie van de PijnackerNootdorpse Uitdaging is Maatschappelijk Betrokken Ondernemen stimuleren en organiseren om maatschappelijke organisaties te ondersteunen. Het doel is samenwerking tot stand brengen tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties om een bijdrage te leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Rondom Wonen heeft voor De Uitdaging haar medewerking verleend door de inzet van 2 medewerkers voor de matchgroep. De matchgroep is een soort bemiddelingsbureau in vraag en aanbod van materialen (spullen), middelen (geld) en menskracht (extra handjes, creativiteit, kennis en kunde). Het is een ondernemersnetwerk waarin bedrijven gestimuleerd worden om hun maatschappelijke betrokkenheid te tonen in concrete acties om daarmee het leefklimaat in Pijnacker-Nootdorp te verbeteren.

D2015-04BV2

-

19 -

21 april 2015


IV

2014

Onze afspraken met de samenleving

In de samenleving en in onze sector vinden in hoog tempo forse veranderingen plaats. Wat gisteren nog gebruikelijk was, is overmorgen al niet meer gewenst. De samenleving verwacht een stevige maatschappelijke inzet van woningcorporaties. De uitkomst van de parlementaire enquête liet maar weer eens zien dat legitimiteit een van de grootste issues is.

WAT IS ER IN DE PRAKTIJK MEE GEDAAN ? WAT IS GELUKT EN WAT NIET? De Beleidsvoornemens 2014 maken onderdeel uit van de voornemens zoals opgetekend in het Ondernemingsplan 2012-2015 “Thuis in de buurt”. Welke resultaten bereikten wij in 2014? • Met de gemeente en het Stadsgewest Haaglanden maakten wij afspraken over het huisvesten van de verschillende doelgroepen en het ontlasten van kwetsbare wijken in de regio. De belangen lopen niet altijd parallel. Uiteindelijk is ongeveer 40% (> 25%) van de vrijkomende woningen verhuurd aan ingezetenen. • Voorts is met de gemeente afgesproken op welke wijze maximaal invulling gegeven kan worden aan het benutten van de lokale beleidsruimte voor jongeren. In 2014 is 14,4% (max. 15%) toegewezen aan jonge startende woningzoekenden uit deze gemeente. • Met de regio (SGH) en de gezamenlijke corporaties (SVH) hebben we afgesproken, dat minimaal 70% van de verhuringen uit de bestaande voorraad aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep plaatsvindt. Het verhuurresultaat over 2014 was uiteindelijk 88%. • De EU regeling met betrekking tot de verhuur van sociale woningen verplicht ons ook in 2014 om tenminste 90% van alle verhuringen aan huishoudens met een inkomen van maximaal € 34.678 te doen. Gemiddeld zijn wij uitgekomen op ruim 96%. •

Met de gemeente is ook afgesproken de taakstelling te realiseren in de huisvesting van statushouders. Dit is in 2014 goed gelukt. Ten opzichte van de taakstelling van 32, hebben we 38 statushouders kunnen huisvesten.

• De introductie van het product Koopstart © ©, was om meerdere reden een succes. In ruim 80% van de verkopen werd gebruik gemaakt van dit product. Het voornemen om tenminste 20 woningen te verkopen is royaal gehaald. In 2014 werden 22 woningen verkocht, waarvan 18 met Koopstart ©. Van de 22 woningen zijn 17 aan lokale starters en 2 aan zittende huurders verkocht. • Met de gemeente en met Argos, huurdersvereniging Pijnacker is afgesproken de betaalbaarheid van het wonen een hoge prioriteit te geven. Daartoe investeren wij bij nieuwbouw in alle gevallen extra in energiebesparende maatregelen (beter energielabel) en hebben dat ook, waar mogelijk bij het planmatig onderhoud gerealiseerd. • Rondom Wonen heeft nog geen effectieve uitwerking kunnen geven aan het project “Aardwarmte Pijnacker Noord” om daarmee invulling te geven aan CO2 reductie. Begin 2015 was nog niet bekend of het project definitief zal worden uitgevoerd. • Het streven om via het laatste kans beleid het aantal ontruimingen te beperken tot 4 is gehaald. In 2014 vonden uiteindelijk 3 ontruimingen plaats. Aangetekend wordt dat 2 ontruimingen wegens onderhuur en overlast hebben plaatsgevonden en niet hun grondslag kennen in huurachterstand.

D2015-04BV2

-

20 -

21 april 2015


2014

• Met onze partners in het Merk Weidevogelhof wilden wij inhoud geven aan het gastheerschap voor dit complex. Parallel wilden wij met de partners in Pijnacker Zuid naar een efficiënte invulling van het Informatiecentrum. Rondom Wonen heeft dit gecombineerd. Op 12 april is het Infocentrum Pijnacker Zuid/gastheerschap Weidevogelhof geopend. • Eind 2014 hebben wij invulling gegeven aan een nieuwe visitatie van Rondom Wonen. Gebruik is gemaakt van de diensten van Raeflex en wel met de nieuwe visitatiemethodiek 5.0. De rapportage is inmiddels beschikbaar en op de website geplaatst. • Aan het voornemen om het aantal klachten (zowel bij de huurcommissie als bij de klachtencommissie) waarbij de huurder in het gelijk wordt gesteld tot maximaal 2 te beperken is invulling gegeven. Van de 12 klachten bij de huurcommissie en 3 bij de klachtencommissie is Rondom Wonen 13 keer in het gelijk gesteld en is er over 2 klachten nog geen besluit genomen. • Wij zijn in 2014 gestart met de bouw van 29 eengezinswoningen in de Emmastraat. Daarmee is een lange periode van onzekerheid over dit project afgerond. De oplevering vindt plaats voor de zomer van 2015. Alles bij elkaar genomen kan worden gezegd, dat van de gemaakte afspraken met onze partners voor een aanzienlijk deel zijn gerealiseerd.

D2015-04BV2

-

21 -

21 april 2015


2014

V Verslag van het bestuur 1. BESTUUR Het bestuur bestuurt de onderneming stichting Rondom Wonen, hierna Rondom Wonen te noemen. Het bestuur bestaat uit één bestuurder, die tevens de functie van algemeen directeur vervult. De statuten geven regels over onder meer de samenstelling van het bestuur, de taken en bevoegdheden van het bestuur en de verantwoording door het bestuur. In de statuten en het bestuursreglement staat ook omschreven welke voorgenomen besluiten het bestuur ter goedkeuring dient voor te leggen aan de Raad van Commissarissen. De werkwijze van het bestuur is nader beschreven in het bestuursreglement van Rondom Wonen. ORGANISATIESTRUCTUUR EN RECHTSVORM Rondom Wonen heeft als rechtsvorm de stichting. L0590 Toegelaten instelling Stichting Rondom Wonen

Rondom Wonen Holding B.V.

Woningcorporatie Rondom Wonen

100% Rondom Wonen Diensten B.V.

2. CORPORATE GOVERNANCE Rondom Wonen vindt ‘goed ondernemingsbestuur’ (corporate governance) van groot belang. De governancestructuur is ingericht op basis van principes als transparantie, betrouwbaarheid, zorgvuldigheid, checks-and-balances etc.

RAAD VAN COMMISSARISSEN Een Raad van Commissarissen houdt toezicht op het bestuur. Daarnaast geeft de Raad advies aan het bestuur en beschikt het over een aantal specifieke verantwoordelijkheden, waaronder het benoemen van de accountant. De statuten geven regels over onder meer de samenstelling van de Raad, de taken en bevoegdheden van de Raad. De Raad van Rondom Wonen beschikt verder over een reglement Raad van Commissarissen. Dit reglement beschrijft de werkwijze van de Raad en de verdeling van taken binnen de Raad. Ook heeft de Raad een profielschets van de Raad opgesteld. Deze profielschets beschrijft de kwaliteiten waaraan de individuele commissarissen en de Raad als geheel moeten voldoen.

RELATIE MET ACCOUNTANT De Raad benoemt de accountant van Rondom Wonen. Deze accountant controleert jaarlijks het jaarverslag en de jaarrekening van Rondom Wonen.

INTEGRITEITSCODE Rondom Wonen vindt het van groot belang dat medewerkers integer en betrouwbaar handelen. Daarom hebben we een gedragscode integriteit opgesteld. We verwachten dat ook onze klanten en onze belanghouders zich houden aan de normen die we onszelf opleggen. Daarom is deze gedragscode openbaar.

D2015-04BV2

-

22 -

21 april 2015


2014

K LOKKENLUIDERSREGELING Rondom Wonen kent ook een klokkenluidersregeling. De regeling is een onderdeel van de gedragscode integriteit. Medewerkers die het vermoeden van een misstand hebben, kunnen deze desgewenst anoniem melden aan het meldpunt klokkenluider. De klokkenluidersregeling borgt dat de melding wordt onderzocht en dat de betreffende medewerker niet hoeft te vrezen voor sancties vanwege het klokluiden.

EXTERNE GEDRAGSCODES Rondom Wonen heeft zich verbonden aan twee externe gedragscodes, de Aedescode en de Governance Code. De gedragscodes benoemen kwaliteitseisen, waarden, normen en regels die Rondom Wonen bij haar functioneren zowel intern als extern hanteert en waarop wij aanspreekbaar zijn.

CULTUUR ONDERSTEUNT GOED ONDERNEMINGSBESTUUR Goed ondernemingsbestuur is niet zozeer een zaak van procedures, reglementen, regels en het plaatsen van informatie op de website. Het gaat er ook om dat we op basis van de gemaakte afspraken handelen. En dat we elkaar aanspreken wanneer we dat niet doen. Dan gaan de principes die onder het begrip goed ondernemingsbestuur vallen ook in de praktijk leven. Rondom Wonen investeert hierin door regelmatig aandacht te besteden aan de bedrijfscultuur van Rondom Wonen.

REMUNERATIERAPPORT Het remuneratierapport van Rondom Wonen maakt onderdeel uit van het verslag van de Raad van Commissarissen, dat opgenomen is in het jaarverslag van Rondom Wonen

NALEVING VAN DE G OVERNANCE CODE In deze paragraaf geven wij aan in hoeverre Rondom Wonen de Governance Code voor woningcorporaties in 2014 heeft nageleefd. Nagenoeg alle principes en best practice bepalingen uit de code worden door de Raad van Commissarissen en de bestuurder ten principale onderschreven. Aan de meeste best practice bepalingen uit de code voldoet Rondom Wonen. De relevante punten waar Rondom Wonen afwijkt van de Governance Code Woningcorporaties zijn: • II.2.1 (Uitwerking): Benoeming van de bestuurder van Rondom Wonen voor een (her)benoemingsperiode van maximaal vier jaar. De Raad van Commissarissen heeft de bestuurder van Rondom Wonen in 1999 aangesteld voor onbepaalde tijd en wijkt daarmee af van de aanbeveling. De bestuurder is benoemd vóór invoering van deze code en daarmee is Rondom Wonen gebonden aan een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. • II.2.3 (Uitwerking): Het opstellen van een apart renumeratierapport. Bij Rondom Wonen wordt geen apart renumeratierapport opgesteld, maar worden de onderdelen van een dergelijk rapport besproken in de volledige Raad en de essentie opgenomen in het verslag van de Raad van Commissarissen.

3. RISICOBEHEERSING ALGEMENE STRATEGIE Wij zijn ons ervan bewust dat het nastreven van maatschappelijke doelstellingen risico’s met zich meebrengt. Deze risico’s willen we zo goed mogelijk beheersen, zoals onze belanghouders en belanghebbenden ook verwachten. Voor de risicobeheersing maakt Rondom Wonen gebruik van de “Corporatie Control Monitor” (CCM) van BDO. Gegeven het feit dat risicobeheersing meer omvat dan het opsommen van risico’s en het formuleren van beheersingsmaatregelen, maar zich ook richt op de volwassenheid van de corporatie, de wijze waarop acceptatie door medewerkers het best is te bewerkstelligen en de manier waarop risicobeheersing kan bijdragen aan het verbeteren van het rendement van de corporatie, zijn ook andere elementen van belang. Al deze elementen komen samen in de BDO Corporatie Control Monitor. De BDO Corporatie Control Monitor bestaat bij Rondom Wonen uit de modules risicomonitor, auditmonitor en volwassenheidsmonitor. D2015-04BV2

-

23 -

21 april 2015


2014

Met behulp van de in 2013 en 2014 herijkte risicomonitor (een soort risicobeheersingskader) hebben wij inzicht in de risico’s die wij lopen en in de samenhang van deze risico’s. Op basis hiervan kunnen wij weloverwogen beheersmaatregelen treffen. Aan de hand van onze missie en visie en de interne en externe ontwikkelingen, voeren we jaarlijks een strategische risico-inventarisatie uit. De uitkomsten kunnen aanleiding geven om beheersmaatregelen of kritische succesfactoren aan te passen. Deze aanpassingen leiden tot maatregelen voor heel Rondom Wonen. Kortweg geeft de risicomonitor inzicht in de vraag of we de juiste dingen doen en of we deze goed doen. Hiermee levert het risicomanagement een bijdrage aan het effectief en efficiënt inzetten van onze middelen voor onze kerntaak. Eind 2014 zijn we gestart met het implementeren van het beheersingskader. Zo hebben niet alleen het managementteam maar ook de Raad van Commissarissen de strategische risico’s geïnventariseerd. Op basis hiervan zijn de belangrijkste strategische risico’s in kaart gebracht en is vast gelegd hoe we deze risico’s beheersen. In 2015 zal voor de belangrijkste processen de proces risico’s in kaart gebracht en worden vertaald in risico- control matrices. Deze maken inzichtelijk welke beheersmaatregelen wij inzetten om de betreffende risico’s te beheersen. Dit zodat uiteindelijk voor alle processen expliciet is gemaakt op welke wijze we de risico’s in deze processen beheersen.

RISICOMONITOR CCM Op basis van de beschreven en mogelijke risico’s in de sector en specifiek voor Rondom Wonen is door middel van scores het risicoprofiel van Rondom Wonen in beeld gebracht. Deze scores zijn in de CCM in een zogenaamde ‘heat map’ grafisch gepresenteerd. Een weergave van alle scores, waarbij de waarden van de individuele risico’s inzichtelijk zijn. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt welke strategische risico’s van Rondom Wonen een hoge prioriteit hebben en welke een lagere.

H EAT MAP RISICO’S RONDOM WONEN

Rechts boven in de bovenstaande heat map staan de top 10 strategische risico’s van Rondom Wonen. Deze top-10-risico’s, welke de hoogste prioriteit hebben staan in de tabel op de volgende bladzijde.

D2015-04BV2

-

24 -

21 april 2015


2014

Van belang bij veel van deze risico’s is, dat ze gemeen hebben dat ze door ons niet of nauwelijks te beïnvloeden zijn. Beheersing vindt plaats door te bepalen waar onze strategische doelen worden geraakt door voorzienbare ontwikkelingen. Twee risico’s in de top-tien strategische risico’s komen uit de categorie weten regelgeving. Met name het risico als gevolg van aanvullende heffingen door de politiek ingesteld en de effecten hiervan op de financiële situatie van Rondom Wonen werd als hoog gekwalificeerd. Het risico met de grootste kans en het grootste financieel gevolg is het besluit van de overheid om de verhuurdersheffing in te voeren en deze ook voor de komende jaren, -na deze kabinetsperiode-, door te zetten. Geschat wordt dat dit Rondom Wonen bij ongewijzigd beleid van € 1 miljoen in 2014 tot ruim € 2,2 miljoen in 2017 (nadien doorlopend) per jaar zal gaan kosten. Dat betekent een aanslag op het vermogen van netto contant ongeveer € 28 miljoen. De risico’s waarvan het mogelijke gevolg en de kans zeer groot zijn dat zij zich voordoen, komen voort uit de heffingen saneringssteun, inclusief de redding van Vestia en andere noodlijdende en te saneren corporaties. Onvoldoende kunnen inspelen op veranderende weten regelgeving door Rondom Wonen is ook opgenomen in de top tien. Bij Rondom Wonen bestaat er wel een “sense of urgency” als er mogelijke veranderingen aangekondigd worden. Het aanpassen van het beleid gebeurt op het moment dat de veranderingen definitief zijn. Anticiperen op de invoering van nieuwe weten regelgeving is als gevolg van de lange doorlooptijd van de besluitvorming en de veranderlijkheid van plannen erg lastig gebleken. Rondom Wonen wil onnodige ‘stel op sprong’ acties voorkomen. Er zijn drie potentiële risico’s in de top-tien die betrekking hebben op marketing en verkoop. Eén hiervan is het onvoldoende aanbrengen van vernieuwing in de woningvoorraad door middel van nieuwbouw of aankoop van woningen. Dit is gerelateerd aan het niet uitvoeren van nieuwe (renovatie)projecten tot 2018. Rondom Wonen signaleert dat de voorraad van goedkope woningen momenteel aan de lage kant is. De verwachting is gerechtvaardigd dat dit op de lange termijn zorgt voor een tekort aan woningen voor de primaire doelgroep van Rondom Wonen. Tegenvallende woningverkopen kunnen in beperkte mate tot een liquiditeitsrisico leiden. De kwaliteit van de beheersmaatregelen wordt over het algemeen ingeschat als toereikend. Een derde risico dat in de top tien terugkomt is het ontstaan van een mismatch door de ontwikkeling en samenstelling van de bevolking en het woningaanbod van Rondom Wonen. Huurders geven er voorkeur aan in hun huidige woning te blijven. Zij willen iets terug in ruil voor het verhuizen naar bijvoorbeeld een seniorenwoning. Dit is een erg duur traject, omdat dit alleen via individuele begeleiding te realiseren is. D2015-04BV2

-

25 -

21 april 2015


2014

Opgemerkt moet worden dat het volledig inrichten van de woningvoorraad op de vergrijzing in de verdere toekomst kan leiden tot een andere mismatch. De duur van de grootste vergrijzingsgolf zal naar alle waarschijnlijkheid korter zijn dan de restant levensduur van woningen.

AUDITMONITOR Op basis van geïnventariseerde risico’s in de risicomonitor zijn in de auditmonitor beheersingsmaatregelen geformuleerd die regelmatig op hun effectiviteit worden getest. De Auditmonitor is een onderdeel van de “Corporatie Control Monitor”, de processen worden op detailniveau gemonitord. Waar risico’s bestaan worden beheersmaatregelen in het leven geroepen. Deze beheersmaatregelen zijn onderhevig aan periodieke controles. Hiermee kunnen financiële risico’s in verregaande mate worden afgedekt. Ook speelt de mate van organisatorische volwassenheid hierin een cruciale rol. Rondom Wonen heeft medio 2014/begin 2015 voor een tweede maal de Auditmonitor toegepast. De uitvoering vindt deels plaats middels visuele controle en deels middels interviews. Van circa 80% van alle processen is vastgesteld dat deze verlopen volgens de voorschriften. Bij het resterende percentage (20%) is een verschil geconstateerd (‘mogelijk ineffectief’) tussen de voorschriften en de werkwijze. Enkele processen zijn niet onderzocht. Het voornemen is dat met ingang van 2015 alle processen worden gecontroleerd.

RISICOVOLWASSENHEID - CCM Risicovolwassenheid gaat over de bewustwording van risico’s in een organisatie. Een belangrijk kenmerk van een volwassen organisatie is dat medewerkers in (hoge mate) zelfstandig in staat zijn operationele risico’s op hun werkgebied te identificeren en op basis hiervan hun werkzaamheden in te richten. Risicovolwassenheid heeft betrekking op het gedrag en handelen van medewerkers tijdens het uitvoeren van werkzaamheden. Het gaat om niet-tastbare gedragsbeïnvloedende factoren in een organisatie zoals cultuur en voorbeeldgedrag. Maatregelen die hierop gericht zijn, worden ‘soft controls’ genoemd. In de praktijk gaat het voornamelijk om het vinden van de juiste balans tussen hard en soft controls. Beiden kunnen niet los van elkaar gezien worden. Ze zijn complementair. Soft controls ondersteunen de werking van hard controls en kunnen ook aanwezig zijn als er geen hard controls zijn. Eind 2014 is bij Rondom Wonen door middel van stemsessies de mate van risicovolwassenheid onderzocht aan de hand van 21 aan volwassenheid gerelateerde stellingen. Het zijn dezelfde stellingen als in 2013 om een beeld te krijgen van de ontwikkelingen.

D2015-04BV2

-

26 -

21 april 2015


2014

De uitslagen van 2014 en 2013 komen in grote lijnen overeen. In de categorieën Bewustzijn en Lerend vermogen wordt een score van 100% behaald. Leiderschap scoort ook hoog met 97,2%. Deze cijfers liggen in lijn met die van 2013. De hoge scores houden in dat Rondom Wonen weinig tot geen aanleiding ziet haar beleid op deze punten bij te sturen. De meest opvallende veranderingen zijn dalingen in de scores op de categorieën informeren en openheid. Informeren is gedaald naar een score van 66,7% en openheid naar 63,9%. Lagere scores hoeven niet per definitie te duiden op minder goed presteren. Doordat Rondom Wonen zelf bewuster geworden is van de aanwezige risico’s op het gebied van ‘soft controls’, is zij ook kritischer geworden op haar eigen presteren en dat van haar organisatie. Dit leidt vaak tot lagere zelfevaluaties bij gelijkblijvend presteren. De aanwezigheid van ‘hard controls’ leverde vorig jaar op onderdelen een 100% score op, terwijl de corporatie zich nu op onderdelen afvraagt of dit wel voldoende is. Deze opvatting leidt als gevolg van een andere perceptie en opvatting tot een lagere score, terwijl de conclusies hetzelfde zijn. Wij zijn ervan overtuigd dat het in kaart brengen en houden van soft controls essentieel is voor het inzicht in de interne beheersing. Dit omdat een eenzijdige nadruk op hard controls niet past bij de cultuur van Rondom Wonen en moderne opvattingen over verantwoordelijkheid en empowerment. Door voortdurend met elkaar in discussie te gaan en door voorbeeldgedrag houden we de gedragscode levend en menen wij de integriteit van organisatie en medewerkers verder te verhogen.

STURINGSINFORMATIE Voor het sturen van de organisatie wordt gebruik gemaakt van grotendeels geautomatiseerde periodieke managementinformatie die is gebaseerd op de methodiek van de Balanced Score Card (INK-model). Dit sturingsinstrument wordt op verschillende aggregatieniveaus gebruikt door zowel het management, de bestuurder als de Raad van Commissarissen. Hiermee is geborgd dat alle lagen in de organisatie met dezelfde informatie werken en op dezelfde doelen sturen. De managementinformatie wordt viermaandelijks ten behoeve van management en bestuurder opgemaakt en vervolgens ook met de Raad eens per periode van vier maanden (semesterrapportage) besproken. Onze visie is dat de beheersing begint bij de cultuur van de organisatie en niet bij instrumenten. Soft controls worden dan ook bij de inzet van beheersingsinstrumenten als uitgangspunt genomen.

SCENARIOPLANNING Ook in 2014 werd gewerkt met scenarioplanning. Zo wordt risicogevoeligheid voor macro-economische ontwikkelingen jaarlijks aan de hand van een financiële meerjaren risicoanalyse (15 jaar) bepaald op basis van een scala aan economische en politieke scenario’s. Vervolgens worden die scenario’s uitgewerkt en nader geanalyseerd. We hebben geprobeerd om binnen deze scenario’s langs een aantal thema's de gevolgen voor de sector in het algemeen en voor Rondom Wonen in het bijzonder in kaart te brengen. Daarbij ging onze analyse verder dan alleen het in kaart brengen van de gevolgen, we hebben ook per thema nagedacht over opties die ons ter beschikking staan wanneer een bepaald scenario manifest wordt. Helder is wel dat de derivatenportefeuille en de datum van potentieel mogelijke afwikkeling (periode 20192023) manifest in de analyses naar voren komt. Het algemene beeld is wel dat met de herfinanciering van de lening van € 7,5 miljoen die begin april vervalt, de beide liquiditeitsdips in 2015 en 2016 er met eigen middelen voldoende financiële buffer kan worden opgebouwd om eventuele breaks (van de SWAPS) op te kunnen vangen en te voldoen aan de beleidsregels op dat vlak. De resultaten daarvan zijn verwerkt in een interne rapportage meerjaren risicoanalyse. Het meest waarschijnlijke scenario is uitgewerkt tot de uiteindelijke meerjaren begroting en tenslotte vormt het eerste jaar daaruit de basis voor de Begroting en Beleidsvoornemens voor het komende jaar.

F INANCIËLE PLANNING Voor de mogelijk optredende risico’s wordt een buffer in de vorm van eigen vermogen aangehouden dat de continuïteit van Rondom Wonen binnen het meest waarschijnlijke scenario moet waarborgen. Op basis daarvan krijgen wij een beter beeld van de ontwikkeling van het eigen vermogen en onze langjarige liquiditeitspositie, die minimaal nodig zijn om de gelopen risico’s te kunnen opvangen. D2015-04BV2

-

27 -

21 april 2015


2014

Een te laag eigen vermogen en/of te lage liquiditeit zou betekenen dat er onvoldoende financiële buffer is om onverwachte risico’s op te vangen. De realisatie van onze volkshuisvestelijke doelstellingen komt dan in gevaar. Omgekeerd is een te hoog eigen vermogen, zoals in het vorige hoofdstuk al aangegeven, niet in overeenstemming met de maatschappelijke oriëntatie van Rondom Wonen. De risico’s met betrekking tot onze individuele investeringen worden voorafgaand aan de bestuurlijke besluitvorming over de investeringen in kaart gebracht en binnen de projectadministratie en -beheersing gemanaged. De operationele risico’s worden door middel van onze processystematiek beheerst. Het vigerende Investeringsstatuut ligt hieraan ten grondslag.

4. VERBINDINGEN Een deel van de activiteiten van Rondom Wonen vindt niet plaats in de stichting Rondom Wonen, maar in andere rechtspersonen of samenwerkingsverbanden. Rondom Wonen heeft, middelijk en onmiddellijk, twee dochter-vennootschappen, Rondom Wonen Holding B.V. en Rondom Wonen Diensten B.V. Rondom Wonen is 100% aandeelhouder van deze entiteiten. De Raad ziet toe op deze entiteiten door vooraf de oprichting van rechtspersonen of het aangaan van samenwerking goed te keuren (conform de statuten), vooraf de besluiten al dan niet goed te keuren in entiteiten waarin de stichting Rondom Wonen of een dochteronderneming zeggenschap heeft (indien deze besluiten volgens de statuten van Rondom Wonen vooraf de goedkeuring dienen te hebben van de Raad van Commissarissen als een dergelijk besluit door het bestuur van stichting Rondom Wonen zou worden genomen), alsmede door de rapportages die de Raad van Commissarissen hierover ontvangt. Bovendien geldt dat het bestuur van de beide dochtermaatschappijen van Rondom Wonen wordt gevormd door de rechtspersoon die de aandelen van deze dochtermaatschappij in bezit heeft. Daarmee is geborgd dat uiteindelijk de Raad van Commissarissen van de stichting Rondom Wonen toezicht houdt op deze dochtermaatschappijen.

5. VERKLARING INTERNE BEHEERSING Het bestuur van Rondom Wonen heeft gedurende het verslagjaar 2014 op regelmatige basis de risico’s in haar omgeving beoordeeld. Van de voornaamste risico's van deze inventarisaties is in dit verslag van het bestuur melding gedaan. Rondom Wonen heeft de intentie om een zo getrouw en compleet mogelijk beeld te geven van het risicoprofiel. Er kunnen echter omstandigheden zijn waarin zich niet geïdentificeerde risico's voordoen of waarvan de impact van de geïdentificeerde risico's groter is dan werd ingeschat. Het bestuur benadrukt dat de aard van de corporatie uitdrukkelijk blootstelling aan risico's met zich meebrengt, die buiten haar invloed liggen. Voor interne risico's bepaalt de Governance Code dat in de organisatie een intern risicobeheersings- en controlesysteem aanwezig moet zijn en dat in het jaarverslag wordt verklaard dat dit systeem adequaat en effectief is en dit wordt onderbouwd. De verklaring die moet worden gegeven is een zogenoemd 'in control statement', die betrekking heeft op zowel het interne risicobeheersingssysteem als op het controlesysteem.

IN CONTROL-STATEMENT Rekening houdend met de eerder genoemde beperkingen, zijn wij van oordeel dat de interne risicobeheersings- en controlemaatregelen (risicomanagement) een meer dan voldoende basis vormen om met redelijke zekerheid te kunnen verklaren dat: • wij voldoende inzicht hebben in de mate waarin de operationele volkshuisvestelijke en financiële doelstellingen van Rondom Wonen zijn gerealiseerd; • Rondom Wonen zich houdt aan geldende weten regelgeving; • de interne- en externe financiële rapportages van Rondom Wonen betrouwbaar zijn; • er geen risico’s zijn gelopen die in tegenspraak waren met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid; De voorgaande uitspraak heeft het karakter van een algemeen 'in control'-statement.

D2015-04BV2

-

28 -

21 april 2015


2014

6. SAMENSTELLING VAN HET BESTUUR Naam

Functie

Ge boorte jaar

Werkzaam in huidige functie sinds

Werkzaam bij Rondom Wonen sinds

ing. Lambert Greven

Enig bes tuurder en a lgemeen directeur

1 955

8-11 -1999

1-11-1 997

NEVENFUNCTIES VAN DE BESTUURDER De bestuurder van Rondom Wonen oefent een aantal nevenfuncties uit. Deels voortvloeiend uit de werkzaamheden als bestuurder van Rondom Wonen en deels vanuit de privé-situatie. Als de bestuurder een al of niet betaalde nevenfunctie vanuit zijn functie bij Rondom Wonen wil accepteren, legt hij deze vooraf ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. Bij de beoordeling van de toelaatbaarheid van een nevenfunctie spelen onder meer de eventuele strijdigheid met het bedrijfsbelang, de (schijn van) belangenverstrengeling en het verwachte tijdsbeslag een rol. Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen Rondom Wonen en de bestuurder wordt vermeden. De statuten en het bestuursreglement bevatten een uitwerking van dit uitgangspunt. Hierin is tevens de handelswijze in geval van belangenverstrengeling geregeld. In 2014 waren er bij de besluitvorming door de bestuurder geen onverenigbaarheden. Er zijn geen handelingen verricht of nagelaten even als transacties geweest, waarbij sprake was van enig tegenstrijdig belang. Bestuurder Naam

Neve nfuncties ultimo 2 014

Lambert Greven (1 955)

Lid Verantwoordingsorgaan Pensioenfonds Woningcorporaties (SPW) Lid Bestuursadvies commiss ie Arbeids voorwa arden (BAC AW - Aedes) Lid Bestuursadvies cie. Rechtspositie bestuurders Woningcorporaties (NVBW) Bestuurs lid van de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH)

7. AANWENDING VAN MIDDELEN: VERKLARING VAN HET BESTUUR De enig bestuurder van de toegelaten instelling richting Rondom Wonen verklaart ex BBSH, de artikelen 11 en 26, dat: • de in het verslagjaar aangewende middelen uitsluitend voor volkshuisvestelijke doeleinden zijn gebruikt en bestemd; • dat de Raad van Commissarissen op 23 april 2015 de jaarstukken 2014, inclusief het volkshuisvestingsverslag 2014, heeft goedgekeurd; • dat de accountant met betrekking tot de jaarrekening 2014 een goedkeurende verklaring heeft afgegeven en dat hij in zijn onderzoek de cijfers in het volkshuisvestingsverslag 2014 heeft getoetst. Pijnacker, 23 april 2015 origineel getekend door

ing. Lambert W. Greven bestuurder

D2015-04BV2

-

29 -

21 april 2015


2014

VI Verslag van de Raad van Commissarissen ALGEMEEN De Raad van Commissarissen ziet erop toe dat Rondom Wonen goed wordt bestuurd en adviseert het bestuur. De Raad is in 2014 intensief betrokken geweest bij het onderzoek naar en besluitvorming over het mogelijk overnemen van bezit van Vestia in Nootdorp, het uitvoering geven aan het Financieel (herstel) Plan en het daarmee terugdringen van de bedrijfslasten. Andere belangrijke thema’s waren de verdere uitwerking van de risicobeheersing , het verder verbeteren van de informatievoorziening en een nieuwe systematiek voor het beoordelen van het functioneren van het bestuur en de (leden van de )Raad van Commissarissen.

BESLUITEN VAN DE RAAD De Raad heeft vanuit zijn statutaire bevoegdheid een aantal besluiten genomen. Op advies van de Renumeratiecommissie benoemde de Raad voor de tussentijds aftredende commissaris Harro Zanting , de heer Jacques la Croix. Daarnaast werd de voorzitter van de Raad, de heer Hans de Jong herbenoemd. Voorts nam de Raad in haar rol als werkgever besluiten over de arbeidsvoorwaarden van de bestuurder. In haar rol als toezichthouder nam de Raad op basis van haar statutaire bevoegdheid over de volgende onderwerpen goedkeuringsbesluiten: • •

• • • • • • • • • •

De aanpassing van de statuten van de Stichting Rondom Wonen (aanpassing benoeming c.a.). De uitwerking van de voorgenomen overname van Vestia bezit. Onder voorbehoud goedkeuring WSW, het verkrijgen van passende financiering en dat de Deutsche Bank aangeeft de MAC Clausule’ in de derivatencontracten niet te activeren. De Financiële Meerjarenprognose 2015-2029. Het Jaarverslag, het volkshuisvestingsverslag en de Jaarrekening over 2013. De decharge van de bestuurder voor het gevoerde beleid in 2013. Het Treasury Jaarplan 2014. De Begroting en Beleidsvoornemens 2015 en het jaarplan. De investeringsbeslissing herstructurering project Emmastraat (aanpassing fasedocumentatie). Het beoordelingskader voor het functioneren van de bestuurder en de leden van de Raad. Het onderzoeksvoorstel aan BDO naar de businesscase “Overname Vestia –bezit”. De opdracht voor de 4-jaarlijkse maatschappelijke visitatie aan bureau Raeflex . Het verlenen van medewerking aan de notariële “overeenkomst tot lastgeving met privatieve werking/onherroepelijke volmacht”, ex artikel 30 van het reglement van deelneming WSW voor het, indien nodig, kunnen vestigen van hypotheek op het onderpand van de geborgde leningen.

OVERIGE ACTIVITEITEN VAN DE RAAD De Raad is in 2014 intensief betrokken geweest bij het traject in het kader van de beoogde overname van Vestia bezit in Nootdorp en de daarmee gepaard gaande onderzoeksopdrachten. Voorts is de Raad nadrukkelijk betrokken bij de uitwerking van de belangrijkste maatregelen (met name bedrijfslastenreductie) van het Financieel (Herstel-) Plan van Rondom Wonen om (uiterlijk) in 2017 aan de nieuwe financiële beleidskaders te voldoen. De renumeratiecommissie heeft in overleg met de bestuurder voorstellen uitgewerkt voor een andere systematiek voor het beoordelen van het functioneren van de bestuurder en het beoordelen van het functioneren van de individuele leden van de Raad als ook van de Raad als geheel. De Raad is iedere vergadering geïnformeerd over de genomen bestuursbesluiten. De Raad stelde met genoegen vast dat de verbeterde semesterrapportage aansluit bij haar wens om tijdig actuele informatie te ontvangen over de voortgang in de bedrijfsvoering (met forecast), de beheersing van de lopende risico’s en dat is kennisgenomen van de lopende projecten. Eind 2014 is de Raad actief betrokken en gehoord in het Visitatieproces. Tenslotte zijn de Oordeelsbrief van de minister, de Toezichtsbrief van het CFV en de voortgang van de uitwerking van de maatregelen uit het Financieel herstelplan uitgebreid besproken.

D2015-04BV2

-

30 -

21 april 2015


2014

STRATEGIE EN RISICO’S De Raad besprak eind 2014 het Treasury Jaarplan 2015. Naar aanleiding van die bespreking stelde de Raad vast dat het gewenst is om begin 2015 onder leiding van een extern bureau dit Jaarplan met de problematiek van de derivatenportefeuille te bespreken. Dit om ervoor te zorgen dat iedereen binnen de Raad (weer) over de juiste kennis van die producten en de gekoppelde beleidsregels beschikt. In 2014 informeerde het bestuur de Raad regelmatig over de voortgang en het gebruik van de BDO Corporatie Control Monitor en de verwerking daarvan naar integraal risicomanagement bij Rondom Wonen. In de risicomonitor -bijeenkomst werden de strategische risico’s van Rondom Wonen opnieuw in kaart gebracht en afgezet tegen de geïdentificeerde strategische risico’s. In de auditmonitor is de werking van de beheersingsmaatregelen beschreven en tenslotte completeert de volwassenheidsmonitor de beheersing van de soft skills en cultuur binnen Rondom Wonen.

MAATSCHAPPELIJKE VERANTWOORDING De Raad ziet erop toe dat het bestuur goed let op de belangen van diverse partijen. Zo waren de commissarissen namens de huurders uit de Raad aanwezig bij het najaarsoverleg met huurdersorganisatie Argos en heeft de Renumeratiecommissie contact met de Ondernemingsraad en de leden van het Managementteam. De Raad heeft tweemaal overleg gevoerd met de controlerend accountant. Eenmaal voor de behandeling van de jaarstukken over 2013 en eenmaal voor de behandeling van de Managementletter 2014.

D E INTERNE BEHEERSING VAN VERBINDINGEN In 2012 heeft Rondom Wonen op basis van de Governance Code een statuut (toetsingskader) voor verbindingen vastgesteld. Rondom Wonen heeft twee verbindingen. Het betreft de relatie naar de dochteren kleindochter bedrijven resp. Rondom Wonen Holding B.V. en Rondom Wonen Diensten BV . In 2014 zijn geen veranderingen in de structuur en / of het aantal verbindingen gekomen.

NALEVING VAN WET- EN REGELGEVING Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties beoordeelt of een corporatie voldoet aan de weten regelgeving. Naast de Oordeelsbrief van de minister informeert het bestuur de Raad over de naleving van weten regelgeving. In de brief van 2014 staat dat er in 2013 sprake was van een kleine administratieve omissie in de woningtoewijzing door derden (zorgaanbieders), waarvan de minister overigens stelt, dat die omissie nauwelijks te voorkomen was. Voorts bevat het oordeel de conclusie dat Rondom Wonen zich aan haar statutaire doelstellingen en weten regelgeving heeft gehouden.

TOEZICHT DOOR DE RAAD De Raad is verantwoordelijk voor het toezicht op het bestuur. De Raad en het bestuur onderschrijven de principes van de Governance Code Woningcorporaties (2011). De twee punten waarop Rondom Wonen de aanbevelingen niet overneemt zijn weergegeven in het verslag van het Bestuur.

TOEZICHTSKADER Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen laat de Raad zich regelmatig en gestructureerd door of vanwege het bestuur informeren inzake de (financiële) resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en over de wensen en behoeften van belanghebbenden en belanghouders. Het toezichtskader dat de Raad gebruikt, bestaat onder andere uit het BBSH, de opgetekende strategie uit het vigerende Ondernemingsplan, de uitgangspunten uit het Strategisch Vastgoedbeleidsplan (SVB), de daarvan afgeleide Beleidsvoornemens & Begroting naar het model van de Balanced Score Card, het afgeleide jaarplan (activiteitenplan) voor de werkorganisatie en het beoordelingskader voor de bestuurder.

D2015-04BV2

-

31 -

21 april 2015


2014

INTEGRITEIT ONAFHANKELIJKHEID De Raad van Commissarissen is van oordeel dat elke commissaris zijn functie in 2014 onafhankelijk heeft uitgeoefend. Alle commissarissen voldoen aan de onafhankelijkheidscriteria zoals omschreven in Governance Code. De Raad van Commissarissen heeft vastgesteld dat zich in 2014 bij de besluitvorming door de Raad van Commissarissen geen onverenigbaarheden voordeden. Er zijn ook geen transacties geweest waarbij sprake was van een tegenstrijdig belang. Ook werd voldaan aan de vereisten uit de Wet bestuur en toezicht (2013) die een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen voorschrijft in besturen en raden van commissarissen. De wet beveelt aan dat tenminste 30% van de natuurlijke personen uit vrouwen, dan wel mannen dient te bestaan. Het bestuur bij Rondom Wonen bestaat uit 1 man (100%) en de Raad van Commissarissen bestaat voor 40% uit vrouwen en 60% uit mannen. Rondom Wonen heeft een Klokkenluidersregeling. Deze maakt onderdeel uit van de gedragscode integriteit. De regeling geeft aan dat bij een vermeende misstand waarbij een afdelingshoofd of bestuurder is betrokken, het meldpunt de voorzitter van de Raad van Commissarissen hierover informeert. Wanneer de vermeende misstand een lid van de Raad van Commissarissen betreft, informeert het meldpunt de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Noch de voorzitter, noch de vicevoorzitter of een van de overige leden van de Raad van Commissarissen ontvingen naar aanleiding van deze regeling in 2014 meldingen.

REMUNERATIECOMMISSIE De Remuneratiecommissie is een van de twee vaste commissies uit de Raad. In 2014 bestond de Renumeratiecommissie uit de heer Hans de Jong (voorzitter), mevrouw Ilse Vegter MCC RDM en mevrouw mr. Maartje Boudesteijn. De Remuneratiecommissie is in 2014 verschillende malen bijeen gekomen. Onderwerpen die tijdens deze bijeenkomsten aan bod kwamen, waren onder andere: • Remuneratie van de bestuurder; • Remuneratie Raad van Commissarissen; • Opzet toetsingskader functioneren bestuur en onderneming; • Opzet toetsingskader functioneren Raad en aanzet zelfevaluatie; • Voorstel voor benoeming en herbenoeming.

F UNCTIONEREN BESTUURDER In 2014 is tweemaal overleg gevoerd tussen de bestuurder en de Remuneratiecommissie. In de zomer van 2014 is gewerkt aan een nieuw kwalitatief toetsingskader voor het beoordelen van de inzet van de bestuurder en in november is op basis van deze nieuwe systematiek teruggekeken op de resultaten die in 2014 zijn behaald en zijn op een betere manier de te bereiken doelen voor het komende jaar beschreven. Tijdens het gesprek werd in 2014 onder meer aandacht besteed aan de voortgang van de voornemens van Rondom Wonen, het reduceren van de bedrijfskosten van de organisatie, het anticiperen op nieuw beleid van de Rijksoverheid, alsmede de persoonlijk met de directeur-bestuurder afgesproken doelen. De veranderende maatschappelijke context evolueert en dat vraagt om een alerte organisatie Rondom Wonen. De Raad stelt vast dat de bestuurder hier adequaat en op professionele wijze op heeft geanticipeerd en in ruime mate invulling heeft gegeven aan de (persoonlijk) gestelde doelen. De Renumeratiecommissie heeft uitgebreid stilgestaan bij de motivatie van de bestuurder, nu er voor enkele jaren sprake zal zijn van een meer beherende organisatie. Nieuwe weten regelgeving leiden ook tot aanpassingen in de organisatie en in de bedrijfsvoering. Met de verdere invulling van het Financieel (Herstel-) Plan liggen hier voor de bestuurder naar de mening van de Raad voldoende uitdagingen.

H ONORERING BESTUURDER Voor de beloning van het bestuur volgt Rondom Wonen de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties (SBBW-2010). De bestuurder is sedert 1999 in vaste dienst en ontving in 2014 een vast basissalaris en 8% vakantietoeslag. De hoogte van de honorering is in overeenstemming met de beloningscode SBBW-2010 voor Rondom Wonen met een inschaling op niveau F van die code. D2015-04BV2

-

32 -

21 april 2015


2014

In 2013 is de Wet Normering Topinkomens (WNT) ook voor de corporatiesector van toepassing. Voor 2014 is de Regeling bezoldigingsmaxima 2014 topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2014 van kracht geworden (Staffel van Blok). Deze bezoldigingsnormen wijken sectorbreed af van de honoreringen uit de SBBW-2010 en leiden op termijn tot lagere bezoldiging. Dit geldt ook voor Rondom Wonen. Met de Raad is vastgesteld dat de overgangsregeling uit de WNT van toepassing is op de huidige bezoldigingsafspraken. In de periode 2014-2017 wordt de bezoldiging bevroren en nadien in drie jaar lineair afgebouwd tot het dan geldende bezoldigingsbedrag voor Rondom Wonen volgend uit de WNT. De bestuurder begrijpt de maatschappelijke druk, die op het beloningsdossier zit en heeft in de bezoldigingsafspraken met de Raad eind 2014 vastgelegd, in lijn met zijn toezegging uit 2013, om voor het boekjaar 2015 en latere jaren af te zien van een ter beschikking gestelde bedrijfsauto en zal afzien van compensatie van het werkgeversdeel van het pensioen boven het Witteveenkader. Daarmee wordt al in 2015 een substantiële, structurele verlaging van de bezoldiging bereikt.

Overzicht Topfunctionarissen ex W NT Na am en func tie Lambert Greven (1955 )

201 4

2 013

1/1 - 31 /12

1/1 - 31/1 2

1

1

Be stuurder Duu r dien stverba nd Omvang die nstverb and (fte) Be loning Be lastb aar l oon

€

1 32.4 56

€

132 .507

Overige emo lume nten

€

6.4 27

€

6 .410

Werkne mersd eel pens ioen premi e

€

18.5 27

€

18 .431

Fictieve bi jtel ling lea seau to

€

8.1 43

€

8 .143

€

1 65.5 53

€

165 .491

Totaa l Be lastba re onk osten c.a .

€

-

€

-

Werkge ve rsdee l pe nsio enpre mie

€

29.3 08

€

29 .080

WG Col l. Oms lagp remie VPL

€

6.1 90

€

6 .137

€

35.4 98

€

35 .217

Totaal bezoldiging ex WNT-1

€

2 01.0 51

€

200 .708

Toepas seli jk WNT ma xi mum

€

2 30.4 34

€

228 .599

Staffe l Won ingcorpo ratie s D

€

1 12.4 00

Be loning op termijn

Totaa l

Overschrijd ing WNT-1

overgan gsreg elin g

nvt n ee

AUDITCOMMISSIE In 2014 bestond de Auditcommissie namens de Raad uit Hans Nederlof RC (voorzitter) en de ir. Harro Zanting MRE. Na het vertrek van Harro Zanting, heeft Hans de Jong eenmaal waargenomen tot het moment dat drs. Jacques la Croix was benoemd en zitting nam in de commissie. De Auditcommissie wordt aangevuld met de bestuurder, de bestuurscontroller / hoofd Financiën en de stafmedewerker Finance & Control.

D2015-04BV2

-

33 -

21 april 2015


2014

De Auditcommissie kwam voorafgaand aan de reguliere vergaderingen van de Raad in 2014 driemaal bijeen en bereidde onder andere de volgende onderwerpen voor: • De Jaarrekening en het Jaarverslag 2013. • De Begroting & Beleidsvoornemens 2015. • De financiële meerjaren risicoanalyse 2015-2029. • De financiële meerjaren prognose 2015-2029. • De managementrapportage en accountantscontrole. • De onderdelen van de Corporatie Control Monitor. • De opdrachtverlening aan de accountant (BDO) voor 2014-2015. In 2014 sprak de Auditcommissie onder andere over de volgende thema’s: • Het accountantsverslag en de managementletter. • De opzet van de managementrapportages en de forecast. • De correspondentie met het CFV en het WSW. • De risicobeheersingsmonitor. • Het Treasury Jaarplan 2015 en de hoofdlijnen van het treasurybeleid .

PROFIEL VAN DE RAAD De Raad werkt met een profielschets voor de Raad als collectief met verschillende ervaringsgebieden (disciplines per lid) gecombineerd met aanvullende competenties voor de voorzitter. De Raad van Commissarissen is van oordeel dat alle naar de toekomst toe gewenste deskundigheden en competenties in de Raad van Commissarissen zijn vertegenwoordigd. Indachtig het daaromtrent bepaalde in de Governance Code stelt de Raad van Commissarissen vast, dat de samenstelling van de Raad aansluit op en een afspiegeling is van de ontwikkelingen in de samenleving.

BENOEMINGEN EN HERBENOEMINGEN De Raad nam begin 2014 afscheid van Harro Zanting. Harro had begin 2014 een benoeming aanvaard als directeur-bestuurder bij een andere corporatie en dat was voor die corporatie reden om hem te verzoeken zijn functie als commissaris bij Rondom Wonen neer te leggen. In april 2014 is Jacques la Croix uit Rotterdam na een openbare procedure en op voordracht van de Renumeratiecommissie benoemd tot commissaris en is hij toegetreden tot de Auditcommissie. De Raad herbenoemde in december Hans de Jong op voordracht van de Renumeratiecommissie tot voorzitter van de Raad. Hans de Jong bezet tevens de 1 e zetel namens de huurders in de Raad. Hans de Jong is tevens voorzitter van de Renumeratiecommissie. De Ondernemingsraad en de Huurdersorganisatie hebben actief aan het proces van benoeming en herbenoeming deelgenomen en beide benoemingen hebben hun instemming. De selectie van de leden van de Raad van Commissarissen is gebaseerd op de in het reglement van de Raad van Commissarissen omschreven profielschets. De profielschets en het reglement staan op de website van Rondom Wonen. Alle leden van de Raad zijn onafhankelijk van Rondom Wonen en hebben de Nederlandse nationaliteit.

WIE ZITTEN ER IN DE RAAD? Naam

1e Benoeming

Herbenoeming

Hans de Jong, voorzitter (1947)

1-1-2011

31-12-2014

Hans Nederlof RC, lid (1962)

1-8-2008

31-12-2011

mr. Maartje Boudesteijn, lid (1973)

1-8-2008

1-8-2012

Ilse Vegter MCC RDM, lid (1967)

1-1-2008

31-12-2011

ir Harro Zanting MRE, lid (1972)

1-1-2013

-

drs. Jacques la Croix, lid (1948)

23-4-2014

31-12-2016

D2015-04BV2

-

34 -

Uitgetreden per

1-3-2014

21 april 2015


2014

H ET HONORARIUM VAN DE RAAD De vergoedingen voor de commissarissen zijn gebaseerd op de Sectorbrede Honoreringscode Commissarissen van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties uit 2010 en waar nodig in 2014 in lijn gebracht met de WNT-normering. Voor zittende commissarissen geldt de overgangsregeling uit de WNT en wordt de honorering uit de Sectorbrede Beloningscode VTW gerespecteerd tot datum herbenoeming of aftreden. Voor nieuwe benoemingen en herbenoemingen gelden de normeringen uit de WNT. Voor beide (her)benoemingen is in 2014 aangesloten bij de honorering uit de Regeling bezoldigingsmaxima 2014 topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2014 met de voor Rondom Wonen van toepassing zijnde schaalbedragen.

Overzicht Toezichthoudende functionarissen ex WNT Ha ns de Jong, voorzitter RvC

201 4

Duu r dien stverba nd

2 013

1/1 - 31 /12

1/1 - 31/1 2

Totaa l Bezold igin g in cl. BTW

€

15.2 46

€

15 .246

Toepas seli jk Ma xi mum WNT-1

€

17.2 82

€

17 .145

Ha ns Nederlof RC, Lid RvC

201 4


2 013

1/1 - 31 /12

1/1 - 31/1 2


€

10.8 90

€

10 .890


€

11.5 21

€

11 .430

m r. Maa rtje Boudeste ijn, Lid RvC

201 4


2 013

1/1 - 31 /12

1/1 - 31/1 2


€

10.8 90

€

10 .890


€

11.5 21

€

11 .430

Ilse Vegter MCC RDM, Lid RvC Duu r dien stverba nd

201 4

2 013

1/1 - 31 /12

1/1 - 31/1 2


€

10.8 90

€

10 .890


€

11.5 21

€

11 .430

ir Harro Zanting MRE, Lid RvC Duu r dien stverba nd

201 4

2 013

1/1 - 28 /2

1/1 - 31/1 2


€

1.8 15

€

10 .890


€

1.9 20

€

11 .430

drs . Jac ques La Croix, Lid RvC Duu r dien stverba nd

201 4

2 013

23 /4 - 31/1 2

0

Totaa l Bezold igin g excl. BTW

€

3.8 43

Be taald e BTW

€

6 37


€

3.8 50

D2015-04BV2

-

35 -

€

-

€

-

21 april 2015


2014

ZELFEVALUATIE De Raad staat jaarlijks stil bij zijn eigen functioneren. Begin 2014 werd voor deze zelfevaluatie gebruik gemaakt van de diensten van een externe deskundige. Het bedrijf Governance University is ingeschakeld om de Raad hierbij te begeleiden. De zelfevaluatie over 2013 is afgerond in januari 2014. In die extern begeleidde evaluatie is stil gestaan bij het individuele profiel van de leden van de Raad en er is inzicht verkregen in karakters, drijfveren en werkwijzen. Aan de orde kwamen onder andere de rol van de Raad als adviseur en klankbord van het bestuur, de rollen bij het houden van toezicht en het vinden van een goede balans tussen de bedrijfseconomische aansturing en de maatschappelijke opdracht van Rondom Wonen. Inhoudelijk heeft de evaluatie veel inzichten opgeleverd. Het gaf inzicht in het functioneren van de Raad als geheel en van individuele leden van de Raad en heeft geleid tot het kunnen benoemen van verbeterpunten. Zaken die in 2014 door de Renumeratiecommissie zijn uitgewerkt. De belangrijkste aanbevelingen waren het verbeteren van de wijze waarop met de bestuurder afspraken worden gemaakt aan de hand van een toetsingskader voor het functioneren, het houden van functioneringsgesprekken door de voorzitter met de leden van de Raad (de Renumeratiecommissie met de voorzitter) en een afrondende bespreking en zelfevaluatie van de Raad als geheel. De evaluatie over 2014 heeft in januari 2015 plaatsgevonden. De Raad heeft een eigen budget voor deskundigheidsbevordering. De gevolgde opleidingen en trainingen waren afgestemd op de disciplines en aandachtsgebieden van de leden van de Raad.

TOT SLOT De Raad bedankt ten slotte de bestuurder en alle medewerkers voor hun niet aflatende inzet, creativiteit en onderlinge samenwerking in de uitdagende omstandigheden van Rondom Wonen in 2014. Hun betrokkenheid en bereidheid om al onze ambities, maatschappelijke ontwikkelingen van en door Rondom Wonen te ondersteunen en te (laten) realiseren, maakt ze tot ons belangrijkste bedrijfskapitaal. Pijnacker, 23 april 2015 Origineel getekend door

J. de Jong Voorzitter Raad van Commissarissen

D2015-04BV2

-

36 -

21 april 2015


VII

2014

Organisatie 1. PERSONEEL & ORGANISATIE

ORGANISATIE EN FORMATIE Eind 2014 bedroeg het aantal medewerkers 38 (40 in 2013) waarvan 3 oproepkrachten. Er stonden geen vacatures open. Daarnaast was tot mei 2014 op ZZP-basis een interim manager ingehuurd ter vervanging van een langdurig ziek MT-lid. Eind 2014 trad een stagiaire bij Rondom Wonen in dienst. Deze zal Rondom Wonen begin 2015 weer verlaten. In voltijdbanen (fte) uitgedrukt bedroeg de omvang van de formatie van Rondom Wonen op 31 december 2014 31,3 tegen 32,1 eind 2013 bij een nagenoeg stabiel blijvend bezit in beheer en in eigendom. Een deel van de formatie is op tijdelijke basis. Naar verwachting zal de formatie medio 2015 verder krimpen naar 29,0 fte met 36 medewerkers, als gevolg van voorgenomen aanpassingen in de organisatie. De verhouding man/vrouw binnen het personeelsbestand van Rondom Wonen bedroeg eind 2014 55% man en 45% vrouw (onveranderd). De gemiddelde leeftijd van de medewerkers bij Rondom Wonen bedroeg eind 2014 bijna 46 jaar (44 jaar in 2013). Van de 38 medewerkers werken er 20 in deeltijd (52%). Van de totale formatie ad 31,3 fte werd op 31 december 5 fte als vakman ingezet en per saldo wordt 3,3 fte permanent via Rondom Wonen Diensten BV voor derden ingezet (Habion, Mooiland, SKP en VvE’s). De bruto formatiedruk uitgedrukt in aantallen verhuureenheden in beheer en exploitatie (circa 2.900 vhe definitie CFV) is in het verslagjaar verder gedaald van 10,9 naar 10,8 fte per 1.000 verhuureenheden. Dit is inclusief de buitendienst en werkzaamheden voor derden via Rondom Wonen Diensten BV. Geschoond voor deze activiteiten (3,3 fte werk derden en 5 fte buitendienst) is de formatiedruk meer gedaald en wel van 8,2 fte naar 7,9 fte per 1.000 vhe (ongeveer 125 vhe per medewerker). De daling is veroorzaakt door een lichte afname van het bezit in eigendom en beheer en een kleine afname van het personeelsbestand. In het verslagjaar hebben beperkt wervings- en selectieactiviteiten voor de werkorganisatie plaatsgevonden. Begin 2014 is afscheid genomen van het hoofd Financiën vanwege arbeidsongeschiktheid (WIA). Begin mei is afscheid genomen van een medewerkster van het Klanten Contact Centrum en medio mei is een nieuw hoofd Financiën, tevens bestuurscontroller, gestart bij Rondom Wonen. Halverwege 2014 is na ruim 2 jaar afscheid genomen van de interimmanager hoofd Financiën. Eind 2014 is besloten om van 2 medewerkers afscheid te nemen en van 1 medewerker om het aantal functie-uren te verminderen in het jaar 2015. Met betrokkenen zijn vaststellingsovereenkomsten beëindiging arbeidsovereenkomsten overeengekomen. Deze vermindering van de formatie wordt ingegeven door economische reden voortvloeiend uit het financieel herstelplan. Daarnaast heeft medio 2014 beperkt inkrimping van het aantal formatie-uren plaatsgevonden. Met de OR is, na raadpleging van het voltallige personeel, overeenstemming bereikt over het gefaseerd terugdringen van twee bedrijfseigen regelingen, waardoor verdere reductie op de formatie kon worden voorkomen. Het betreft de eindejaarsuitkering en de bijdrage ziektekostenverzekering. De financiële tegenwaarde bedraagt 1,2 fte bij volledige realisatie.

PERSONEELSKOSTEN De personeelskosten bedroegen in 2014 circa € 2,3 miljoen, ongeveer gelijk aan 2013 (€ 2,3 miljoen). Dit is inclusief de salariskosten van het bestuur en de Raad van Commissarissen. Dit bedrag bestaat uit salarissen (inclusief vakantiegeld), sociale lasten, pensioenlasten en gratificaties. Daarnaast is onder de overige bedrijfslasten € 0,1 miljoen opgenomen voor afvloeiing van personeel en ook € 0,1 miljoen voor inhuur van externe medewerkers (vervanging tijdens zwangerschap en interim hoofd Financiën).

D2015-04BV2

-

37 -

21 april 2015


2014

OPLEIDINGEN In het verslagjaar zijn zowel door leden van de Raad van Commissarissen, bestuurder en het Managementteam alsmede de meeste medewerkers cursussen en opleidingen gevolgd en een aantal seminars bezocht. In totaal is voor € 73.225 uitgegeven aan opleidingen tegen € 80.000 begroot. In de begroting is rekening gehouden met een opleidingsbudget van 4,5% van de brutoloonsom op jaarbasis. Daarnaast zijn door medewerkers opleidingen gevolgd en bekostigd uit het persoonlijk employabilitybudget van de medewerkers. Die kosten zijn niet in deze opstelling begrepen. Samen met die kosten (PEB) bedraagt het besteed budget opleidingen € 74.420.

ZIEKTEVERZUIM EN ARBOBELEID Het (vacature)verloop, ziekteverzuim en de ziekmeldingsfrequentie geven een beeld van de bedrijfsvoering (normaal, stresssituaties of situationeel verzuim bij een afwijkend beeld). De beoordeling hiervan vindt plaats in het Sociaal Medisch Team. In deze overleggen is vastgesteld dat het verzuim de afgelopen jaren fors hoger is geweest dan voorgaande jaren. In 2014 is deze stijging weer afgenomen en over 2014 is het verzuimpercentage gezakt van 5,2 naar 4,5 (landelijk 3,8). Geschoond voor langdurige ziektesituaties is het verzuim harder gedaald en wel van 2,9% naar 0,8% (landelijk 2,1%). De ziekmeldingsfrequentie per werknemer is ten opzichte van 2013 wederom gedaald en wel van 0,9 naar 0,8 melding per medewerker per jaar. Het ARBO-jaarplan 2014 is nagenoeg geheel volgens plan uitgevoerd, inclusief de overlopende acties uit 2013.

ONDERNEMINGSRAAD De huidige Ondernemingsraad is begin 2013 voor drie jaar geïnstalleerd. Rondom Wonen heeft een ondernemingsraad (OR) van drie personen met een royale gedragenheid bij het voltallige personeel. De Ondernemingsraad bestaat uit Kees Hordijk (voorzitter), Joyce de Gans (secretaris) en Peter van der Meer (Arbozaken). Er is sprake van een constructieve samenwerking tussen OR en de directie. Het was ook voor de Ondernemingsraad een bewogen jaar. De effectuering van de laatste maatregelen uit het Financieel (herstel) plan bezorgden de OR veel werk. In het verslagjaar heeft de OR acht maal overleg gevoerd met de bestuurder , tweemaal een informeel overleg met de voorzitter van de Raad van Commissarissen en met de Renumeratiecommissie over de beoogde overname van het Vestia bezit en over de invulling van de voorgenomen bezuinigingen op de beheerkosten. Bij dat laatste traject, een adviesaanvraag voor vermindering van de formatie en een instemmingsverzoek voor het afschaffen van een tweetal bedrijfseigen regelingen heeft de OR zich laten begeleiden door een extern adviseur. De OR heeft in 2014 verschillende adviezen, -met de nodige aanbevelingen-, uitgebracht inzake de (her)benoeming van een tweetal commissarissen, het verminderen van de formatie met een sociaal plan voor betrokkenen, het afschaffen van het ter beschikking stellen van leaseauto’s met gedeeltelijke compensatie voor betrokken medewerkers en het gefaseerd (in vijf jaar) afschaffen van een tweetal bedrijfseigen regelingen boven op de CAO. De OR heeft verder kennis genomen van de Begroting & Beleidsvoornemens, de aanpassing van de informatievoorziening, beleidsnotities op deelterreinen van het werkgebied, de onderhandelingen op CAO en pensioengebied en kennis genomen van de uitkomsten van de BDO Corporatie Control Monitor.

D2015-04BV2

-

38 -

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen ORGANOGRAM RONDOM WONEN ULTIMO 2014

2014

Raad van Commissarissen

Algemeen Directeur Bestuurder

Directiesecretariaat Communicatie HRM

Hoofd Financiën

Hoofd Wonen

Staf Finance & Control

Teamleider financiële administratie

Hoofd Vastgoed

Vastgoed Ontwikkeling Teamleider Klantencontacten

Teamleider Woningbeheer

Medewerkers Financiële adm

Klanten Contact Centrum KCC

Medewerkers Bedrijfsbureau

Medewerkers Ex terne dienstverlening

Woonconsulenten en sociaal beheer

Medewerkers Onderhoudsdienst

Vastgoed Onderhoud

ICT / volledig uitbesteed

2. INFORMATIE, PR & COMMUNICATIE EXTERNE COMMUNICATIE Nieuwe huurders krijgen bij het betrekken van hun woning de Informatiegids uitgereikt. Deze set bevat formele en nuttige (informele) informatie over het wonen in een huis van Rondom Wonen, inclusief de Algemene Huurvoorwaarden. Met ingang van dit jaar is de papieren versie van het bewonersblad “Rond Uit” vervangen door een digitale nieuwsbrief. Met deze invoering zijn we sneller en actueler met het nieuws. Deze nieuwsbrief is het afgelopen jaar zeven keer verschenen. De nieuwsbrief is naast het jaarverslag, de bedrijfsbrochure en de website een belangrijk instrument voor de directe communicatie met onze huurders en relaties. Samen met Heijmans Vastgoed, de gemeente Pijnacker-Nootdorp en Bouwfonds pakt Rondom Wonen de gebiedscommunicatie op voor de wijk Keijzershof en haar deelgebieden. Het Infocentrum Keijzershof heeft een nieuw onderkomen gekregen, op de begane grond van gebouw “Kluut” in Keijzershof en is op 12 april feestelijk geopend door wethouder Peter van Haagen. Ook dit jaar is er weer een wijkfeest Keijzershof georganiseerd om de sociale samenhang en onderlinge betrokkenheid in de wijk te versterken. Op vrijdagavond 23 en zaterdag 24 mei werd voor de vierde keer het woonevent “BuitengeWOON” Pijnacker-Nootdorp georganiseerd. Dit keer weer in Het Witte Huis in Pijnacker. Ruim 650 bezoekers hebben de stands bezocht van projectontwikkelaars, woningcorporatie Rondom Wonen, banken, gemeente en adviseurs van (ver)bouw en inrichting van interieur en tuin. Kortom alles over wonen in PijnackerNootdorp onder één dak, midden in het centrum van Pijnacker. Alle partijen kijken terug op een geslaagd evenement. D2015-04BV2

-

39 -

21 april 2015


2014

Op maandagavond 31 maart is een informatieavond georganiseerd over de bouwplannen in de Emmastraat. Het heikele punt was de voorgestelde afsluiting van de Emmastraat. De avond is druk bezocht. Het bouwproject liep hierdoor een half jaar vertraging op. Op maandag 25 augustus is gestart met de voorbereidingen voor de bouw van de 29 eengezinswoningen. Vanaf die datum is de Emmastraat afgesloten voor maximaal een jaar. Op maandag 6 oktober is de eerste paal geslagen door wethouder Van Staalduinen in het bijzijn van de burgemeester, mevrouw Ravestein. De bouw zal ongeveer 9 maanden duren, maar is uiteraard afhankelijk van de weeromstandigheden. Alle huurwoningen zijn inmiddels verhuurd. Aangezien Rondom Wonen heeft besloten een twee-sporen beleid te voeren met het project Emmastraat en zal vanaf 1 januari 2015 starten met de verkoop van maximaal 13 woningen. Rondom Wonen ondersteunt op beperkte schaal activiteiten in wijken in haar werkgebied. Deze ondersteuning is er voor projecten met een sociaal maatschappelijk karakter of in het kader van de leefbaarheid. Zo hebben diverse medewerkers op 4 juni meegedaan aan de ‘Week van het Prokkelen’. Jaarlijks vinden er in de eerste week van juni, overal in Nederland, activiteiten plaats waarbij mensen met en zonder verstandelijke beperking elkaar ontmoeten. Deze dragen bij aan de integratie en participatie van mensen met een verstandelijke beperking in de samenleving. Twee cliënten hebben via Ipse de Bruggen stage gelopen bij Rondom Wonen. Aan het eind van de dag heeft een aantal medewerkers van Rondom Wonen gekookt voor en met cliënten van Ipse de Bruggen. Daarna werd er een handbaltoernooi georganiseerd in de nieuwe multifunctionele accommodatie in Keijzershof. Op vrijdag 10 oktober hebben scholieren van het Stanislas College een bezoek gebracht aan Rondom Wonen in het kader van de Week van de Techniek: leerlingen maken kennis met zo veel mogelijk beroepen waarvoor een technische opleiding van belang is. Na een uitleg over wat Rondom Wonen nu eigenlijk is en doet, kregen ze door onze allround vakmannen uitleg wat hun werk inhoudt, maar ze gingen ook praktisch aan de slag in onze werkplaats. Vervolgens ging de groep naar een lege woning en daar hebben de leerlingen gezien wat er allemaal bij de verhuur van een woning komt kijken (sloten vervangen, loodgieterswerk, etc.).

SPONSORING In 2014 heeft Rondom Wonen haar medewerking verleend aan één sponsoraanvraag. Dit betreft een bijdrage voor een zaalvoetbaltoernooi van de plaatselijke voetbalvereniging en aanverwante bezigheden voor alle jongeren in Pijnacker (Noord) in de kerstvakantie.

WEBSITE De website van Rondom Wonen kende in 2014 in totaliteit ruim 350.000 hits. Het meest bezocht zijn de pagina’s “Deze week in de Woonkrant” (huurwoningen), “Direct te Huur”, “Huurwoningen algemeen” en “Huurwoningen te koop in Pijnacker en Delfgauw”.

INTERNE COMMUNICATIE De interne communicatie geschiedt buiten de afdelingsoverleggen en bijeenkomsten georganiseerd door de personeelsclub, vooral via het interne informatiebulletin “Rondje van de Zaak” en de personeelsinformatiebijeenkomsten. In deze overlegsituaties en het bulletin worden medewerkers over diverse actuele onderwerpen geïnformeerd. Specifiek in 2014 werd aandacht besteed aan de voortgang van de werving en selectie van het hoofd Financiën, de uitslag van de enquête van de personeelsclub, projecten en activiteiten, een interactieve presentatie van MKBasics over de bedrijfsresultaten van het Periodiek Medisch Onderzoek, ‘de effecten en consequenties van de parlementaire enquête woningcorporaties’, er werd een workshop Integriteit verzorgd door Bureau Hoffmann Bedrijfsrecherche, hoe nu verder na de Vestia case, contracten met Mooiland en De Goede Woning, stand van zaken CAO en de nieuwe Woningwet. Ook werd er een presentatie verzorgd door APG Beheer, over de wijzigingen in de pensioenopbouw en wat dit voor iedereen betekent.

D2015-04BV2

-

40 -

21 april 2015


2014

VIII Financiën 1. FINANCIEEL BELEID Het financieel beleid van Rondom Wonen is er op gericht onze missie te kunnen verwezenlijken: van mensen, voor mensen en je thuis voelen in de buurt. Het realiseren van een zo optimaal mogelijk maatschappelijk rendement is daarbij van groot belang. Deze doelstelling moet worden gerealiseerd binnen de kaders van de financiële mogelijkheden van Rondom Wonen. Rondom Wonen dient namelijk ook nadrukkelijk te sturen op financieel rendement, positieve kasstromen en het kunnen voldoen aan de door sector instituties gehanteerde financiële kengetallen. Om corporaties te kunnen beoordelen wordt een risico score model gehanteerd. Dit model laat de samenhang zien tussen de diverse risicogebieden. Dit model kan als volgt worden weergegeven:

F INANCIËLE CONTINUÏTEIT Door de sectorinstituties (met name WSW en CFV) worden bepaalde kengetallen gehanteerd om corporaties te beoordelen. Financiële continuïteit mag worden verondersteld indien aan de gehanteerde kengetallen wordt voldaan. Daarnaast is de positieve, operationele kasstroom van groot belang voor de onderneming. Als gevolg van de investeringen in nieuwbouw in de afgelopen jaren is met name het voldoen aan een tweetal ratio’s onder druk komen te staan. Rondom Wonen voldoet op dit moment niet aan de gestelde minimum eisen met betrekking tot de ICR en DSCR. Daarnaast ontstaat volgens de meerjaren liquiditeitsprognose in 2015 en 2016 een liquiditeitsbehoefte. Deze behoefte ontstaat mede doordat zowel in 2014 als in 2015 en 2016, leningen zijn of dienen te worden afgelost. De verhuurdersheffing en saneringsbijdrage spelen bij het ontstaan van deze behoefte helaas ook een belangrijke rol. Met het WSW wordt overleg gevoerd om (gedeeltelijke) herfinanciering te realiseren van een lening die begin april 2015 vervalt. Met deze herfinanciering wordt de liquiditeitsbehoefte opgelost. Daarnaast zijn maatregelen genomen om de werkorganisatie in te krimpen om daarmee uiterlijk eind 2016 te kunnen voldoen aan alle ratio’s van de sectorinstituties. De financiële meerjaren prognose laat zien dat met de genoemde ingrepen sprake is van een situatie van financiële continuïteit.

D2015-04BV2

-

41 -

21 april 2015


2014

RISICOCLASSIFICATIE Corporaties worden door de sectorinstituties ingedeeld in risicocategorieën. Hierbij wordt gebruik van een risicomatrix. Inschaling van de corporatie vindt enerzijds plaats op basis van de omvang van de geborgde lening portefeuille en anderzijds op basis van een inschatting van de kans dat aanspraak zal moeten worden gedaan op de borging. De inschaling kan als volgt schematisch worden weergegeven:

Als gevolg van het feit dat Rondom Wonen niet aan alle financiële ratio’s voldoet, valt zij binnen de afdeling Bijzonder beheer van het WSW en valt daardoor automatisch in de “rode categorie”. Voldoet Rondom Wonen (naar verwachting in 2016) weer aan de gehanteerde financiële ratio’s dan zal inschaling (op basis van de relatief beperkte absolute omvang van de lening portefeuille) mogelijk weer plaatsvinden in de groene sector, categorie 1. Voor de continuïteit van de onderneming en voor de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen is het nodig dat het eigen vermogen op een goed niveau blijft. Het economisch verantwoord ondernemen is daarbij van groot belang. Opgemerkt dient hierbij te worden dat de herwaarderingsreserve slechts inrekening is van onzekere toekomstige ontwikkelingen en daarmee als sturingselement van minder grote waarde. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) kijkt bij de beoordeling verder hoofdzakelijk naar de kasstromen binnen de onderneming. Centraal staan daarbij vijf financiële ratio’s: Solvabiliteit, LtV, ICR, DSCR en de Dekkingsratio. Het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) beoordeelt hoofdzakelijk op basis van bedrijfswaarde, gecorrigeerd naar de normen van het CFV indien de corporatie afwijkt van haar normering en invulling van bepaalde variabelen. Door veel investeringen in nieuwbouw, maar ook in bestaand bezit, in de afgelopen jaren (waardoor de portefeuille een relatief lange gemiddelde restant levensduur kent) is het verschil tussen boekwaarde en bedrijfswaarde minder groot dan bij vergelijkbare corporaties. De bedrijfswaarde staat echter de komende jaren wel onder druk, met name als gevolg van veranderende weten regelgeving. Het sociaal vastgoed (DAEB bezit) wordt gewaardeerd op bedrijfswaarde, het commercieel vastgoed (niet DAEB bezit) wordt gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat, op basis van externe taxaties. Rondom Wonen is min of meer verplicht om woningen te verkopen, teneinde de sectorheffingen te kunnen betalen. In 2013 is daartoe de verkoopvijver vergroot om dit te kunnen faciliteren. In 2014 heeft Rondom Wonen besloten geen woningen meer te verkopen onder regelingen waarbij een terugkoopgarantie geldt (Koopgarant). Wel heeft Rondom Wonen een nieuw product geadopteerd, de zogenaamde Koopstart ©regeling. Kopers kunnen daarbij, mits zij voldoen aan bepaalde criteria, een woning met maximaal 25% korting/uitgestelde betaling kopen.

D2015-04BV2

-

42 -

21 april 2015


2014

BORGINGSPLAFOND Om geborgde financiering te kunnen faciliteren, wordt door het WSW aan een corporatie een zogenaamd borgingsplafond verstrekt. Dit plafond betreft een limiet. Corporaties kunnen tot aan deze limiet, borging voor financiering aanvragen. Aan Rondom Wonen is nog geen borgingsplafond toegekend. Dit had met name te maken met de ontwikkelingen rondom de Vestia-case. Met het WSW zijn inmiddels afspraken gemaakt in het kader van een integrale review begin 2015. De verwachting is dat aansluitend een borgingsplafond zal worden afgegeven aan Rondom Wonen.

F INANCIËLE STURING Met name de komende twee jaar zal sturing op kasstromen van groot belang zijn. Daarnaast dient Rondom Wonen te sturen op financieel rendement, waardoor in combinatie met het sturen op de eerder genoemde kasstromen, verbetering gerealiseerd kan worden van de financiële ratio’s. Het voldoen aan deze ratio’s is vervolgens van belang om weer borging te kunnen aanvragen voor leningen om te kunnen investeren in nieuwbouw en/of renovatie projecten. Het WSW zal de komende jaren de ontwikkelingen bij Rondom Wonen zeer kritisch blijven volgen. Naast het op orde krijgen van de kasstromen, ICR en DSCR is het ook van belang dat de lening portefeuille wordt afgebouwd. De LtV is bij Rondom Wonen hoog te noemen, vergeleken met sectorgenoten.

F INANCIEEL (HERSTEL-)PLAN In 2012 heeft Rondom Wonen een (financieel) herstelplan geschreven omdat een situatie was ontstaan waarbij niet aan de, aangescherpte, normen van de sector instituties werd voldaan. Een aantal maatregelen is in de twee jaren daarna geëffectueerd. Niet alle maatregelen uit het plan zijn destijds geëffectueerd. Het eventueel overnemen van het Vestia-bezit in Nootdorp, zou resulteren in een invulling van het resterende pakket maatregelen. Er zou “verdunning” van de bedrijfslasten optreden, waarbij ook de ratio’s zouden verbeteren. De overname van het Vestia-bezit is uiteindelijk niet tot stand gekomen. Daarom is eind 2014 besloten door de gaan met het oorspronkelijk Financieel (Herstel-) plan. Een aantal maatregelen is inmiddels in gang gezet, waarvan de effecten in 2015 zichtbaar zullen zijn. Met de invulling van de maatregelen zal Rondom Wonen eind 2016 kunnen voldoen aan de gehanteerde financiële normen door de sectorinstituties.

2. STUREN OP DE KORTE TERMIJN ICR: DE VERDIENCAPACITEIT KASSTROOM UIT OPERARTIONELE ACTIVITEITEN TOV RENTE UITGAVEN OP VREEMD VERMOGEN Rondom Wonen beoordeelt voortdurend of ze in staat is om haar financieringslasten te kunnen voldoen uit haar operationele kasstromen. De maatstaf hiervoor is de interest coverage ratio (ICR). Rondom Wonen hanteert daarbij als toetsingskade de WSW-norm van 1,4. Uitgaande van de actuele meerjaren prognose wordt deze doelstelling in 2016 gerealiseerd. Rondom Wonen is van mening dat door stringente sturing op exploitatieresultaat op basis van een passend huurbeleid en verdere kostenbeheersing het operationele resultaat verder verbeterd kan worden zonder de volkshuisvestelijke prestaties te verlagen. De invoering van de sectorheffingen zorgen evenwel voor verlenging van het tijdspad waarbinnen de doelstelling kan worden gerealiseerd.

DSCR: DE AFLOSSINGSCAPACITEIT KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN BIJ EXPLOITATIE TOT EINDE LEVENSDUUR TEN OPZICHTE VAN RENTE-UITGAVEN EN AFLOSSINGSVERPLICHTINGEN Waar het WSW eerder uitging van een aflossingsfictie van 2% (overeenkomend met een lineaire aflossing van de leningen in 50 jaar), wordt nu bij de berekening van de DSCR uitgegaan van de gemiddelde rekenkundige levensduur van het bezit van Rondom Wonen. Deze benadering leidt tot verzwaring van de aflossingsverplichting. Als toetsnorm voor de DSCR geldt dat deze minimaal gelijk dient te zijn aan 1.

D2015-04BV2

-

43 -

21 april 2015


2014

3. STUREN OP DE LANGE TERMIJN SOLVABILITEIT: HET WEERSTANDSVERMOGEN OMVANG EIGEN VERMOGEN TEN OPZICHT VAN OMVANG TOTAAL VERMOGEN De sector instituties hanteren een norm van minimaal 20%. Het streven van Rondom Wonen is een weerstandsvermogen op basis van de bedrijfswaarde van ruim boven de norm van de het WSW en CFV. Op dit moment is de solvabiliteit goed op orde.

LOAN TOT VALUE; HET FINANCIERINGSRISICO LANGE TERMIJN VERDIENCAPACITEIT VAN DE VOORRAAD (BEDRIJFSWAARDE) TEN OPZICHTE VAN HET VREEMD VERMOGEN Hierbij wordt gekeken naar de contante waarde van de toekomstige kasstromen van huurwoningen gedurende de levensduur. Naast de hiervoor genoemde optimalisatie van de exploitatie is het zogenaamde portefeuillebeleid hierop van invloed. De totale bedrijfswaarde van het woningbezit bepaalt in belangrijke mate het weerstandsvermogen van Rondom Wonen. Aangezien de portefeuille van Rondom Wonen bestaat uit veel relatief jong bezit is de financieringsquote per woning hoger dan gemiddeld in de sector. Met name daardoor ook zijn de rentelasten hoog.

D EKKINGSRATIO; HET VERKOOPRISICO SCHULDRESTANT VAN DOOR WSW GEBORGDE LENINGEN TEN OPZICHTE VAN BIJ HET WSW INGEZET ONDERPAND Tot voor kort hield Rondom Wonen in haar meerjaren beleid rekening met de verkoop van circa 10 woningen per jaar. Nu met de sectorheffingen een deel van de verkoopopbrengsten (liquiditeit) zullen moeten worden ingezet om deze heffingen te kunnen voldoen, wordt in de huidige meerjaren prognose uitgegaan van circa 22 à 25 te verkopen woningen. Dit is mogelijk omdat enige jaren geleden de verkoopvijver is verdubbeld, naar circa 500 woningen. Effecten van de verkopen zijn dat solvabiliteit, LtV en dekkingsratio’s verbeteren. Aangezien Rondom Wonen eerst dient te voldoen aan alle ratio’s van de sectorinstituties (en pas daarna weer aan investeringen kan gaan denken) moet worden bedacht dat in beginsel op dit moment sprake is van een eindig business model voor Rondom Wonen.

4. STUREN OP RENDEMENT

EN RISICO

Voor toekomstige investeringen zal Rondom Wonen nog meer dan voorheen sturen op de eerder genoemde vijf kengetallen. Rondom Wonen is bijzonder succesvol geweest in haar investeringsbeleid, maar deze investeringen van de afgelopen jaren hebben de financiële ruimte sterk doen afnemen. Anderzijds is nu het grootste risico met de grootste financiële gevolgen het beleid van de overheid, bijvoorbeeld de verhuurdersheffing. Daarnaast moet Rondom Wonen nu feitelijk al anticiperen op de afwikkeling van de rentederivaten in de periode 2019 t/m 2023. Volgens het huidige beleid dient daartoe een liquiditeitsbuffer te worden opgebouwd, op basis van de berekende marktwaarde van de SWAPS, berekend op basis van de huidige marktrente verminderd met 200 bps. Met de toch al historisch lage rente betekent dit dat deze op te bouwen buffer een enorme impact heeft op de handelingsvrijheid (of het gebrek daaraan) van Rondom Wonen. Door in te zetten op verdere beheersing van de onderhouds- en organisatiekosten, waarmee in 2012 op basis van het Financieel (herstel-) plan, een begin is gemaakt, toepassing van de inkomensafhankelijke huurverhoging (zolang dat nog tot de mogelijkheden behoort) alsmede het verdubbelen van de verkoopvijver in 2013, wordt het effect van dit risico in meerjarenperspectief iets geneutraliseerd. Feit blijft dat Rondom Wonen de komende jaren pas op de plaats moet maken ten aanzien van investeringen en het betaalbaar houden van woningen voor de primaire doelgroep. Graag hadden we meer volkshuisvestelijke resultaten geboekt met deze optimalisatie dan het bijdragen aan de Rijksbegroting.

D2015-04BV2

-

44 -

21 april 2015


2014

De sectorinstituties hanteren bij de beoordeling van woningcorporaties een aantal financiële kengetallen met daarbij gedefinieerde minimum en maximum normen. In onderstaande tabel worden deze kengetallen weergegeven, daarnaast de gehanteerde normen en de ontwikkeling van deze waarden bij Rondom Wonen.

Omdat Rondom Wonen in 2012 niet voldeed aan de aangescherpte normen van de sectorinstituties is een Financieel (herstel-) plan geschreven. Hierin zijn maatregelen beschreven die er toe moeten leiden dat Rondom Wonen ultimo 2016 weer voldoet aan alle financiële ratio’s van de sectorinstituties. Alle maatregelen uit het Financieel (herstel-) plan zijn inmiddels geïmplementeerd.

5. DE BALANS In deze paragraaf worden de bijzonderheden van de diverse balansposten toegelicht. MATERIËLE VASTE ACTIVA Het sociaal vastgoed (DAEB bezit) wordt in de jaarrekening gewaardeerd op bedrijfswaarde, het commercieel vastgoed (niet- DAEB bezit) wordt gewaardeerd tegen marktwaarde in verhuurde staat. De bedrijfswaarde is de optelling van alle bekende toekomstige kosten en opbrengsten. Een hogere huuropbrengst in de toekomst genereert een hogere bedrijfswaarde. Een verwachte verhuurdersheffing als extra kostenpost betekent dus een lagere bedrijfswaarde. Een jaarrekening op basis van de bedrijfswaarde betekent voor Rondom Wonen ook sturen op bedrijfswaarde, een volgende stap in de ontwikkeling van het sturingsmodel. De marktwaarde van het niet-DAEB bezit wordt bepaald op basis van taxaties door een onafhankelijke, externe partij. De bedrijfswaarde is ten opzichte van 2013 behoorlijk afgenomen. Twee aspecten spelen hierbij een belangrijke rol. Enerzijds treedt deze daling op doordat de huurparameters voor toekomstige huurstijging naar beneden zijn bijgesteld (effect: -/- € 31,4 miljoen) en anderzijds heeft herrubricering van het nietDAEB bezit een negatief effect (€ 16,3 miljoen; in 2013 was als zodanig geen sprake van niet-DAEB bezit).

VASTGOEDBELEGGINGEN De vastgoedbeleggingen kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden en commercieel vastgoed in exploitatie (niet-DAEB bezit). Onder de eerste categorie zijn woningen opgenomen die verkocht zijn onder de Koopgarant regeling. Commercieel vastgoed in exploitatie betreffen voornamelijk woningen met een huurprijs per maand boven de liberalisatie grens. Op grond van de richtlijnen voor de jaarverslaggeving dient dit bezit in de jaarrekening te worden verantwoord op basis van marktwaarde in verhuurde staat.

F INANCIËLE VASTE ACTIVA De Financiële vaste activa betreft enerzijds de deelneming in Rondom Wonen Holding en anderzijds de Latente Belastingvordering.

VOORRADEN Vanaf 2013 worden onder voorraad ook de leegstaande te verkopen woningen opgenomen. Tevens is onder voorraad de voor verkoop bestemde grondpositie Pijnacker Noord opgenomen.

D2015-04BV2

-

45 -

21 april 2015


2014

VORDERINGEN De openstaande vorderingen van vorig boekjaar zijn inmiddels ontvangen. Daar staat tegenover dat enkele nieuwe vorderingen zijn ontstaan, zodat voor de meeste posten per saldo nauwelijks saldowijziging plaats vindt. De daling van de liquide middelen en de huidige lage rente maakt dat de te ontvangen rente lager is dan voorgaande jaren.

LIQUIDE MIDDELEN Het saldo van de liquide middelen laat een gestage daling zien. Dit wordt veroorzaakt door aflossingen en de realisatie van het lopende nieuwbouwproject Emmastraat.

EIGEN VERMOGEN Het eigen vermogen bestaat uit overige reserves. Deze reserves zijn opgebouwd uit drie onderdelen. De Algemene Bedrijfsreserve betreft het in het verleden opgebouwde vermogen. De herwaarderingsreserve is slechts de (verplichte) inrekening van de onzekere toekomstige ontwikkelingen. De Reservering Verkoop onder Voorwaarde betreft de resultaten van de verkoop van woningen onder de Koopgarant-regeling. Voor de toelichting op het jaarresultaat wordt verwezen naar de toelichting op de resultatenrekening, zoals hieronder is opgenomen.

VOORZIENINGEN De voorzieningen betreffen hoofdzakelijk voorzieningen voor zogenaamde onrendabele top voor nieuwbouw projecten. Ultimo 2014 betreft dit alleen nog het project Emmastraat.

LANGLOPENDE SCHULDEN De langlopende schulden nemen af als gevolg van reguliere aflossingen (in 2014 € 1,3 miljoen) en de afwikkeling van een van de leningen op einddatum (€ 5 miljoen). Een zogenaamde bullit aflossing.

K ORTLOPENDE SCHULDEN Onder de kortlopende schulden zijn de aflossingen opgenomen op langlopende leningen, die vervallen binnen 1 jaar. De toename van deze post is hiermee ook te verklaren.

6. DE RESULTATENREKENING In deze paragraaf worden de bijzonderheden van de diverse posten van de resultatenrekening toegelicht.

D E BEDRIJFSOPBRENGSTEN De huren zijn ten opzichte van 2013 relatief fors gestegen. Twee componenten spelen met name een rol: relatief hoge jaarlijkse huurverhoging door het gebruik maken van het systeem van inkomensafhankelijke huurverhogingen. Dit leidt tot een forse absolute huurverhoging (€ 0,7 miljoen). Daarnaast is sprake van een behoorlijk effect van in het recente verleden aan de voorraad toegevoegde nieuwbouw woningen (€ 0,5 miljoen). De netto opbrengsten uit hoofde van verkopen (€ 2,6 miljoen) zijn sterk gestegen ten opzichte van 2013 (€ 1,6 miljoen). Met name het inzetten van het verkoopproduct Koopstart © heeft geleid tot fors hogere verkoopopbrengsten. De overige bedrijfsopbrengsten zijn gedaald ten opzichte van 2013, als gevolg van het wegvallen enkele incidentele opbrengsten in dat jaar.

D E BEDRIJFSKOSTEN De lonen en salarissen zijn ten opzichte van 2013 iets gedaald. De afgelopen periode is sterk gestuurd op het verlagen van de kosten van het onderhoud, met als resultaat dat er een structurele verlaging is gerealiseerd van het klachtenonderhoud, het mutatieonderhoud én het planmatig onderhoud (overall ca. 15%). De forse stijging van de overheidsheffingen betreft met name de verhuurdersheffing. De overige bedrijfskosten komen hoger uit dan in 2013. Een drietal incidentele posten vormen hiervoor de oorzaak.

D2015-04BV2

-

46 -

21 april 2015


2014

In 2014 heeft afwikkeling plaatsgevonden van een langlopende kwestie inzake leges met de gemeente Pijnacker (€ 0,4 miljoen). Door de getroffen schikking was de terugbetaling € 4 ton minder groot dan voorzien. In verband met de verdere implementatie van het Financieel (Herstel-) plan zal ook het aantal fte’s worden verminderd. Voor de afvloeiingskosten is een reorganisatievoorziening opgenomen (€ 0,1 miljoen). Verder zijn de advieskosten voor de overname van het Vestia bezit afgeboekt, nu is gebleken dat deze transactie (vooralsnog) niet tot stand komt (per saldo € 0,1 miljoen).

D E FINANCIËLE LASTEN De financiële baten en lasten van Rondom Wonen dalen per saldo ligt. De rentelasten en soortgelijke kosten nemen af ten opzichte van 2013 (met € 0,5 miljoen) als gevolg van aflossingen op de lening portefeuille eind 2013 en in 2014. Daarnaast nemen de rentebaten ook af met name als gevolg van de lage rentestand (€ 0,04 miljoen) en de beperkte nieuwbouwactiviteiten, waardoor fors minder rente kan worden geactiveerd op deze projecten. Afname ten opzicht van 2013 € 0,4 miljoen.

D E BELASTINGEN Met ingang van 1 januari 2008 valt de corporatiesector integraal onder de wet Vennootschapsbelasting. De fiscale positie wordt in de jaarrekening uitgebreid toegelicht en gespecificeerd. Rondom Wonen heeft ultimo 2012 drie complexen als verkoopcomplexen aangeduid. Daarnaast zal een deel van de grond van eerder gesloopte woningen naar verwachting aan een marktpartij worden verkocht. De WOZ-waarde van de naar verwachting te verkopen woningen is conform regelgeving uit de VSO 2 berekend (beginbalans) en komt hoger uit dan de (commerciële) boekwaarde van deze woningen. Door de hogere fiscale waardering dan de marktwaarde ontstaat er bij daadwerkelijke verkoop een lager verkoopresultaat. Het verschil tussen werkelijk te realiseren verkoopresultaat (fiscaal) en verkoopresultaat in de commerciële balans leidt tot een lagere belastingdruk. De belastingpositie wordt nader toegelicht in de jaarrekening, onder punt 24: Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening. Op basis van de opgebouwde fiscale verliezen in de afgelopen jaren en de verwachting dat de komende jaren fiscaal positieve resultaten zullen worden behaald is een actieve latentie gevormd uit hoofde van deze verliesverrekening (carry-back/carry-forward).

D E ‘NIET GEREALISEERDE WAARDEVERANDERING’ Deze post bestaat uit een tweetal componenten, te weten de correctie van de afschrijving en de mutatie van de bedrijfswaarde. Deze mutatie is hierboven toegelicht bij Materieel Vaste Activa.

H ET RESULTAAT Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen komt uit op € 0,4 miljoen, negatief (2013: € 1,1 miljoen positief). Op hoofdlijnen kan deze terugval in het resultaat als volgt worden verklaard. De bedrijfsopbrengsten komen per saldo ca. € 2,1 miljoen hoger uit. Hogere huur- en verkoopopbrengsten zijn hiervoor met name verantwoordelijk. De overige bedrijfsopbrengsten komen, door het wegvallen van een aantal incidentele posten in 2013, lager uit. De totale bedrijfslasten komen fors hoger uit dan in 2013 (circa € 3,6 miljoen). Deze stijging kan als volgt op hoofdlijnen worden verklaard. Afschrijvingen en waardeveranderingen materiele vast activa komen per saldo € 2,0 miljoen hoger uit. Kosten voor onderhoud zijn met ca. € 0,3 miljoen afgenomen. De sectorheffingen (verhuurdersheffingen en saneringsbijdrage) zijn fors toegenomen van € 0,6 miljoen in 2013 naar ruim € 2 miljoen in 2014. De overige bedrijfslasten tenslotte zijn ten opzichte van 2013 incidenteel met circa € 0,6 miljoen gestegen. Met name de afwikkeling van de legeszaak met de gemeente, de gevormde afvloeiingsvoorziening en de afboeking van de kosten inzake de Vestia case veroorzaken deze stijging ten opzicht van 2013. De implementatie van het Financieel (Herstel) plan is inmiddels afgerond. Voor de komende jaren zal dit leiden tot het verder teruglopen van de bedrijfslasten. Een punt van grote zorg blijft evenwel het overheidsbeleid, zoals de verhuurdersheffing, de saneringssteun en de steeds toenemende regeldruk en administratieve lasten (wat onze huurders niets positiefs oplevert). D2015-04BV2

-

47 -

21 april 2015


2014

De financiële baten en lasten laten per saldo een positieve ontwikkeling (per saldo daling van de lasten) zien. Dit heeft met name met twee aspecten te maken. Het afbouwen van de lening portefeuille (zolang Rondom Wonen niet voldoet aan alle financiële parameters van de sectorinstituties behoren investeringen niet tot de mogelijkheden), waardoor de rentelasten dalen. De lage rentestanden leveren daarentegen wel minder rentebaten op. Echter, per saldo verbetert het rente resultaat. Het deelnemingsresultaat komt in 2014 hoger uit dan in 2013. Dit betreft het resultaat van Rondom Wonen Holding BV. Het resultaat van Rondom Wonen Holding BV wordt nagenoeg volledig bepaald door het resultaat van Rondom Wonen Diensten BV. Rondom Wonen Diensten BV houdt zich bezig met het verlenen van administratieve diensten aan derden (collega corporaties, VvE’s en Stichting Kabeltelevisie Pijnacker). De BV huurt personeel tegen economisch gangbare tarieven van de TI Rondom Wonen in. Op basis van gewerkte uren worden deze doorberekend aan de BV. Rondom Wonen Holding BV is enig aandeelhouder en bestuurder van de onderneming Rondom Wonen Diensten BV. De facto wordt de onderneming (indirect) bestuurd door de statutair directeur van Rondom Wonen. Rondom Wonen Holding BV treedt slechts op als houdstermaatschappij voor Rondom Wonen Diensten BV. Het resultaat van de Rondom Wonen Diensten BV wordt in de Rondom Wonen Holding BV geconsolideerd en middels dividend uitgekeerd aan de TI Rondom Wonen. De TI Rondom Wonen is enig aandeelhouder van Rondom Wonen Holding BV. Deze onderneming wordt de facto (indirect) bestuurd door de statutair directeur van Rondom Wonen.

7. TREASURY De treasury activiteiten zorgen ervoor dat zowel de lange als korte termijn financiering van Rondom Wonen verzekerd is, binnen aanvaardbare risicogrenzen en tegen zo laag mogelijke kosten. De activiteiten omvatten cashmanagement, financieringen beleggingsbeleid. Rondom Wonen heeft in het financieel statuut de uitgangspunten en verantwoordelijkheden vastgelegd. De Raad van Commissarissen heeft in 2013 het aangepaste statuut goedgekeurd. De Treasurycommissie adviseert het bestuur bij het formuleren en uitvoeren van het treasurybeleid. De Treasurycommissie is in 2014 vier keer bij elkaar geweest. Er wordt structureel gebruik gemaakt van externe adviseurs en specialisten en in het bijzonder van Thésor Treasury Outsourcing BV. Op basis van de financiële meerjarenprognose, waarin de kasstromen uit de meerjaren investeringsplanning zijn verwerkt, is een meerjarige liquiditeitenprognose opgesteld voor de komende 15 jaar. Op basis van de meerjarige liquiditeitenprognose wordt een actief rentemanagement gevoerd. Binnen de kaders gesteld in het financieel statuut wordt het toekomstige renterisico afgedekt. Ultimo 2014 was sprake van een positief saldo van de liquide middelen (€ 9 miljoen). De (meerjaren) liquiditeitsprognose voor 2015 en verder laat zien dat (met name als gevolg van een bullit aflossing op een van de leningen begin april 2015) tijdelijk een liquiditeitsbehoefte ontstaat in 2015. Verder ontstaat, mede als gevolg van aflossingen en de sectorheffingen, in de loop van 2016 wederom een liquiditeitsbehoefte. Rondom Wonen is in gesprek met het WSW om borging te krijgen voor de herfinanciering van (een deel van) genoemde lening. Daarmee kan de liquiditeitsbehoefte worden opgelost en zal, op basis van de huidige meerjaren liquiditeitsprognose de komende jaren, geen liquiditeitsbehoefte meer ontstaan.

8. BEDRIJFSVOERING ONDERHOUD K OSTEN PLANMATIG ONDERHOUD De onderhoudsbegroting Planmatig Onderhoud was groot € 1,810 miljoen incl. 14% btw. Dit btwpercentage is het begrote uitgangspunt, gebaseerd op de tijdelijke maatregel om arbeid op onderhoudswerk met 6% btw te belasten. Op de materialen wordt nog immer 21% btw gerekend. De werkelijke kosten uitgegeven aan planmatig onderhoud bedraagt € 1,596 miljoen incl. btw. Qua uitvoering is 99% van de werkzaamheden gereed. Het overlopend werk naar 2015 bedraagt € 0,02 miljoen incl. btw en kon om verschillende redenen niet in 2014 worden gestart.

D2015-04BV2

-

48 -

21 april 2015


2014

K OSTEN DAGELIJKS ONDERHOUD De kosten van het dagelijks onderhoud komen hoger uit dan begroot. Dit heeft te maken met onvoorziene kosten bij complex 44 en 70 welke betrekking hadden op storingen aan de verwarmingsinstallatie. De toegenomen werkdruk (met name in de periode 2009-2011) heeft ertoe geleid dat omgerekend 3,9 fte in plaats van 2,9 fte zich hebben bezig gehouden met het klachtenonderhoud. De werkdruk is in 2014 teruggekeerd naar een meer normaal niveau als gevolg van minder verhuizingen en klachten. Voor 2014 is in totaal € 0,54 miljoen aan klachtenonderhoud begroot. Hiervan is € 0,46 miljoen directe kosten en € 0,08 miljoen aan overheadkosten. In werkelijkheid bedragen de directe kosten € 0,49 miljoen en de overheadkosten € 0,17 miljoen. In totaal bedragen de kosten klachtenonderhoud over 2014 € 0,72 miljoen. Voor 2014 zijn 120 mutaties begroot. In totaal is € 0,40 miljoen aan mutatieonderhoud begroot. Hiervan is € 0,30 miljoen directe kosten en € 0,015 miljoen aan overheadkosten. In werkelijkheid zijn er 99 mutaties geweest. De directe kosten bedragen € 0,22 miljoen en € 0,12 miljoen overheadkosten

D2015-04BV2

-

49 -

21 april 2015


IX

2014

INNOVATIE

1. INNOVATIE Het streven is om als regel jaarlijks één nieuw product of dienst bij de kop te nemen, dan wel één product of dienst sterk te vernieuwen en zichtbaar te maken op welke duurzame manier Rondom Wonen haar bedrijfsvoering inricht. 2. DUURZAAMHEID BELEID Duurzaamheid en gebiedskwaliteit zijn onlosmakelijk met goed wonen verbonden. Voor duurzaamheid gaat het om meer dan alleen energiebesparende maatregelen bij nieuwbouw & renovatie, het toepassen van verantwoord gekapt en geproduceerd hout en het investeren in nieuwe duurzame technologieën. Bezien wordt op welke wijze het energievraagstuk van de woningen op een steeds duurzamere wijze kan worden gerealiseerd. Rondom Wonen is ervan overtuigd dat duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen een van de uitgangspunten moet zijn om tegenwoordig als woningcorporatie woningen te verhuren. Bij de keuzes die worden gemaakt wordt milieuschade zoveel mogelijk beperkt en indien mogelijk levert de keuze juist een positieve bijdrage aan het milieu. Rondom Wonen heeft de afgelopen jaren duurzame inzet gepleegd als bijdrage aan een duurzame samenleving. In onderstaande (sub)paragrafen schetsen wij een beeld van onze inzet de afgelopen periode.

WONINGVOORRAAD De gemiddelde energie-index van ons woningbezit bedraagt 1.40 en daarmee haalt ons woningbezit het energielabel C. Daarmee scoort Rondom Wonen beter dan het landelijk gemiddelde (D). Dit is natuurlijk deels toe te schrijven aan de nieuwbouw van de laatste jaren en anderzijds aan de maatregelen die de afgelopen jaren zijn getroffen. Inmiddels wordt duidelijk dat de sector grote moeite zal hebben om aan het convenant Energiebesparing 2020, dat wil zeggen gemiddeld label B te voldoen. Dat laat onverlet, dat waar er mogelijkheden waren voor Rondom Wonen deze ook toegepast zijn. Dit echter wel met de kanttekening dat de financiële ruimte voor extra duurzame investeringen er tot ca. 2018 niet is. De volgende maatregelen zijn bij Rondom Wonen in 2014 uitgevoerd; • Toepassen van mechanische Ventilatie-units door energiezuiniger gelijkstroomexemplaren (planmatig onderhoud); • Grootschalige vervanging van portiekverlichting door LED verlichting (planmatig onderhoud); • Bij vervanging zijn “HR 107” ketels geplaatst met tevens hoog rendement op het tapwater (planmatig onderhoud); • Nieuwe keukens zijn allen voorzien van het FSC –keurmerk (klachtenen mutatieonderhoud); • Er worden steeds meer onderhoudscontracten (m.n. installaties) afgesloten met monitoring en beheer op afstand.

MOBILITEIT EN WAGENPARK Er zijn twee nieuwe bedrijfsbussen besteld die voldoen aan de laatste emissie eisen qua uitstoot. Daarnaast zijn aflopende leasecontracten niet verlengd met als gevolg dat meer van de fiets (woon-werk) gebruikt wordt gemaakt. Daarnaast beschikt Rondom Wonen over twee dienstfietsen en moedigt openbaar vervoer en fietsgebruik aan. Dit laatste neemt een vlucht, mede door het aantal, in 2014 nieuw, afgesloten fietsprivé plannen.

D2015-04BV2

-

50 -

21 april 2015


2014

PAPIERLOOS WERKEN Rondom Wonen was al actief bezig het papierverbruik te verminderen en heeft dit beleid in 2014 verder uitgebouwd. Niet alleen papierloos vergaderen is toegenomen, ook de communicatie tussen bewoners en bedrijven geschied steeds vaker via e-mail. De invoering van het geautomatiseerde reparatieverzoekenproces (“in the cloud”) heeft voor een aanzienlijke afname van papieren bonnen en “geeltjes” gezorgd. Ook de uitvragen voor contracten en prijsopgaven worden steeds vaker digitaal verzonden. Tot slot vindt er een sterke toename plaats van digitale archivering.

AFVALSCHEIDING Rondom Wonen werkt zoveel mogelijk met een gescheiden afvalstroom. Zo worden batterijen, toners, lampen, kitten, verf, papier en metaal/ijzer apart ingezameld. Bouwafval wordt wel bij elkaar ingezameld, maar wordt bij de verwerker gesorteerd en apart afgevoerd en verwerkt. Ook op de werkplek worden plastic en papier apart verzameld en afgevoerd.

D UURZAAM INKOPEN Rondom Wonen werkt bij voorkeur met regionale bedrijven die “maatschappelijk verantwoord ondernemen” – MVO –, als leidraad voor hun business model hebben, daar ook naar handelen en daarmee duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan. Kernpunten hierin zijn, eerlijke concurrentie, transparantie, veiligheid en eerbiedigen van mensenrechten.

3. NIEUWE DIENSTVERLENING K ETENSAMENWERKING In haar Beleidsvoornemens heeft Rondom Wonen opgenomen dat zij inzet op het leveren van “dienstverlening aan de samenleving”. Veel van de thema’s die voor zo’n benadering in aanmerking komen worden benoemd in de vorm van ketens. Naast de keten wonen-werken-welzijn heeft Rondom Wonen er vooral voor gekozen om actief te zijn in de keten wonen-scholing-werk. Rondom Wonen geeft actief inhoud om allerlei vormen van stages bij Rondom Wonen lokaal en subregionaal vorm te geven. In 2014 hebben verschillende jongeren uit de gemeente Pijnacker Nootdorp een stageplaats bij Rondom Wonen gevonden. Onder andere door invulling te geven aan verschillende snuffelstages van middelbare scholieren uit deze gemeente.

STAGE VERZOEKEN Tenslotte heeft Rondom Wonen met de regionale middelbare scholen invulling gegeven aan de week-van-de-techniek in de vorm van collectieve werken stage bezoeken voor verschillende leerlingen. Een initiatief van VNO-NCW, de lokale Ondernemersvereniging en de VMBO scholen in de regio. De vakliedenorganisatie was het draaipunt in deze setting. Tijdens de Week-van-de-techniek gaan zo'n 400 tweedejaars leerlingen van de scholen in de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Lansingerland op bezoek bij bedrijven in de regio. Doel van deze week is jongeren te interesseren voor techniek, door ze een beeld te geven van wat er allemaal aan techniek is in Oostland en wat je ermee kunt doen. De opzet is dat jongeren enthousiast raken over de vele mogelijkheden die techniek biedt en gaan kiezen voor een opleiding en later een loopbaan in de techniek.

REPARATIEVERZOEKEN IN THE CLOUD In 2013 is besloten om over te gaan tot de aanschaf van de Corporatie Cloud voor het proces reparatieverzoeken van NCCW. Eind 2014 is de implementatie afgerond en wordt er gewerkt met deze software. Deze toepassing zorgt voor tijdwinst en minder kans op fouten. Aan elk reparatieverzoek is een herstelmelding gekoppeld. Dit zorgt voor duidelijkheid over wie de reparatie moet uitvoeren, hoeveel tijd de reparatie kost en wie de rekening van de reparatie moet betalen. Bij de initiële vastlegging van het reparatieverzoek wordt het verzoek direct ingepland. Het systeem komt met beschikbare data en er wordt rekening gehouden met geografische aspecten. Er hoeft dus niet meer gezocht te worden naar een plekje in de agenda’s van de vakmannen in Outlook. D2015-04BV2

-

51 -

21 april 2015


2014

Door digitale opdrachtverstrekking wordt er niet meer gewerkt met bonnen. De vakman is direct op de hoogte als er die middag een klus bijkomt of afvalt. Na afloop van de klus meldt de vakman digitaal gereed en tekent de huurder af op het apparaat.

4. PRODUCTONTWIKKELING

NIEUWBOUW

NIEUWBOUW EIGEN WONINGBEZIT In 2014 zijn er geen nieuwbouwprojecten gerealiseerd. Wel is het informatiecentrum Keijzershof opgeleverd. Dit informatiecentrum is bedoeld voor vragen op het gebied van wonen en zorg die in ‘de Weidevogelhof’ worden geboden alsmede voor vragen over de bouwprojecten in Keijzershof.

H ERONTWIKKELING EIGEN WONINGBEZIT Herontwikkeling complex 201 (29 eengezinswoningen Emmastraat) Na het faillissement van Koudijs-Bouw en de ontbinding van de koopovereenkomst met Koudijsontwikkeling heeft begin 2014 de nieuwe aanbesteding plaatsgevonden van de 29 eengezinswoningen die aan de Emmastraat/Stationsstraat moeten worden gerealiseerd. Nadat de Raad van State uitspraak had gedaan (na een bezwaar op de uitwerking van het bestemmingsplan) en nadat de afsluiting van de Emmastraat ten behoeve van realisatie formeel was geregeld is in september de 1e paal ‘geslagen’ door de wethouder volkshuisvesting in het bijzijn van de burgemeester. Gezien de ontwikkelingen in de Novelle van minister Blok is wel besloten een tweesporen beleid te voeren. Dat wil zeggen, dat indien de kans zich aandient, maximaal 13 woningen zouden mogen/kunnen worden verkocht. Bij de berekening van de voorziening voor onrendabele investeringen is er echter vanuit gegaan dat alle woningen voor verhuur beschikbaar komen. De oplevering van het gehele project wordt medio 2015 verwacht.

D2015-04BV2

-

52 -

21 april 2015


X

2014

VERWACHTINGEN VOOR 2015

K LANTEN Rondom Wonen is als sociale verhuurder actief in een woningmarkt die tot stilstand is gekomen is. Het is voor huurders steeds moeilijker een wooncarrière te maken en voor starters om überhaupt een woning te krijgen. Er wordt een toename verwacht van het aantal huishoudens die op een goedkope huurwoning zijn aangewezen. Dit staat in schril contrast met de afname van het aantal goedkope woningen in het Stadsgewest als gevolg van huurverhogingen en het verkopen van woningen. In de regionale prestatieafspraken 2015-2018 die de SVH (sociale verhuurders) met het Stadsgewest Haaglanden hebben gemaakt, is een bodem ten aanzien van de benodigde beschikbaarheid gelegd. Desalniettemin zullen de wachttijden naar verwachting gaan oplopen. Dit te meer omdat de productieafspraken nieuwbouw fors lager zijn dan de vorige periode (2010-2014), voornamelijk als gevolg van de verhuurdersheffing en de saneringsbijdragen. Wij verwachten bij Rondom Wonen een verdere verlaging van de mutatiegraad naar 4%. De huishoudensgroei in dit deel van Nederland blijft tot 2040 substantieel. Tot 2025 is de verwachte groei ruim 70.000 personen. De netto toevoeging (huidige nieuwbouwproductie minus sloop) is op dit moment en de komende jaren niet toereikend, om de groei in het aantal huishoudens op te vangen. Het tekort zal de komende jaren met name in de Randstad verder oplopen. Ook in 2015 moeten op basis van de Europese beschikking met betrekking tot de sociale verhuur, van alle verhuurde woningen met een huur tot € 710,68 op jaarbasis minimaal 80% zijn / worden verhuurd aan huishoudens met een inkomen dat niet hoger is dan € 34.911. Maximaal 10% van de vrijkomende woningen mag worden toegewezen aan huishoudens met een inkomen tussen de € 34.911 en € 38.000 en maximaal 10% van de vrijkomende woningen mag vrij toegewezen worden. Gelet op de beperkte hoeveelheid te muteren woningen, verminderd met de voorgenomen te verkopen woningen, praten we hier over een uiterst beperkte hoeveelheid vrijkomende woningen. Rondom Wonen heeft erg weinig mogelijkheden een eigen huurprijsbeleid te voeren en daarmee te sturen op de uitvoering van haar maatschappelijke taakstelling. Van de inkomensafhankelijke huurverhoging zal gebruik worden gemaakt. We vinden het redelijk dat huishoudens die meer te besteden hebben, ook meer betalen voor een goedkope sociale huurwoning. De effecten van de verhuurdersheffing willen we niet ten laste laten komen van onze huurders met de lagere inkomens. Het grootste deel van de aanslag verhuurdersheffing betalen we uit de inkomsten die voortkomen uit de inkomensafhankelijke huurverhoging en uit het verder terugdringen van onze bedrijfslasten. Het resterende deel komt gedeeltelijk uit de opbrengst van te verkopen woningen. De overige opbrengst gaat naar het verstevigen van de financiële positie (herstelplan) en het verbeteren van bezit. De basis huurverhoging voor 2015 wordt inflatie (2014) + 1,5%. De facto een basishuurverhoging van 2,5%. Voorzien van een opslag van 0,5% voor inkomens van € 34.229 tot € 43.786 en een opslag van 2,5% voor inkomens boven de € 43.000. Daarnaast zullen we onderzoeken of en zo ja op welke wijze we de huurders met de laagste huishoudinkomens enigszins kunnen ontzien.

MAATSCHAPPIJ Rondom Wonen is een maatschappelijke onderneming, die verantwoordelijkheid draagt voor de huisvesting van iedereen die binnen het verzorgingsgebied is aangewezen op de woningen van Rondom Wonen. In 2015 zal naar verwachting de nieuwe herzieningswet van kracht worden. Daarbij zullen wij ons moeten beperken tot een strak omlijnde kerntaak. De uitkomst van de eind 2014 gehouden visitatie en de in 2015 te houden raadplegingen van belanghouders en belanghebbenden, vormen de opmaat en ingrediënten voor de koers voor de komende jaren, eind 2015 te verwoorden in het nieuwe Ondernemingsplan 2016-2020.

D2015-04BV2

-

53 -

21 april 2015


2014

De parlementaire enquête woningcorporaties en de bespreking van het rapport in de Tweede Kamer in december 2014 heeft andermaal laten zien hoe belangrijk het is dat corporaties open en transparant zijn en zich responsief opstellen. Bovenal werd daar duidelijk, dat het legitimatievraagstuk de meeste aandacht van corporaties gaat vragen; we moeten veel beter duidelijk maken waarom we er zijn en voor wie we er zijn. Dat vraagt om een grotere verbinding met de huurders, de gemeente en alle andere partijen die als belanghebbenden en belanghouders zijn aan te merken. Ook Rondom Wonen zal daar in 2015 meer werk van maken. De opmaat naar een nieuw Ondernemingsplan is daarvoor een mooie gelegenheid. Voor het werven van nieuwe leden van de Raad van Commissarissen hanteert Rondom Wonen een open wervings- en selectieprocedure. De werving gebeurt altijd middels een advertentie in een landelijk dagblad. Tijdens het proces worden op alle momenten die er toe doen Argos huurdersvereniging Pijnacker en de Ondernemingsraad betrokken. In de Raad van Commissarissen is in 2015 sprake van een herbenoeming en een benoeming van twee nieuwe leden van de Raad. De natuurlijke partner van Rondom Wonen, in de samenspraak met de belanghebbenden, is Argos, huurdersvereniging Pijnacker. Het overleg en de samenwerking met Argos verloopt op een goede en plezierige wijze en in overeenstemming met de Overlegwet. Samen met het bestuur van Argos zal worden gewerkt aan een bestuurlijke huurdersorganisatie, die in alle gevallen in staat is om de belangen van alle huurders adequaat te kunnen vertegenwoordigen. De gemeente Pijnacker- Nootdorp is onze belangrijkste belanghouder. Rondom Wonen zal ook in 2015 met de gemeente nieuwe lokale prestatieafspraken voor de periode 2015-2018 maken. Prestatieafspraken, die in de geest van de aanbevelingen van de VNGCommissie Dekker, een wederkerig en verplichtend karakter zullen hebben.

ORGANISATIE Het vigerende Ondernemingsplan (OP) en het Strategisch Vastgoed Beleidsplan (SVB) zijn leidend bij de uitvoering van plannen in 2015. Zij vormen de komende jaren de twee belangrijke, richting gevende documenten van onze organisatie. In 2015 zullen zowel het SVB als het OP worden herzien. De uitkomsten van het visitatierapport en de uitkomst van de stakeholdersdebatten zijn hierbij voor een groot deel richtinggevend. Naast het invulling geven aan de Beleidsvoornemens voor 2015 en het jaarplan 2015 zal de goede implementatie van de gevolgen van de vele aanpassingen en nieuwe weten regelgeving die op ons af komen veel werk van ons vragen. Parallel zal invulling worden gegeven aan de laatste set bezuinigingsmaatregelen om de beheerkosten verder neerwaarts bij te stellen. Hèt vraagstuk (en uitdaging) is het streven naar een juiste balans tussen ambitie en het verstevigen van de financiële ratio’s in relatie tot de beschikbare financiële middelen. Om de echte oplossingen te realiseren, is het van belang om de juiste keuzes op de korte termijn te maken, maar ook het belang van de lange termijn vraagstukken te onderkennen; daar draait het om ; het beschikbaar en betaalbaar houden van voldoende woningen voor onze doelgroep(en). Dat zal in 2015 verder worden ingevuld, mede in het licht van het afronden van de maatregelen uit ons Financieel (herstel) Plan 2012-2027. Rondom Wonen zal de komende paar jaar doorgaan als slanke en lenige organisatie, welke periode gepaard gaat met het verkopen van circa 20-25 woningen per jaar om de verhuurdersheffing te kunnen blijven betalen en tevens een adequate liquiditeitsbuffer op te bouwen. Parallel zal Rondom Wonen actief sturen op verstevigen van de basis van de bedrijfsvoering door bijvoorbeeld het aankopen van bezit van collega’s. Als het niet kan met bezit van Vestia, dan wellicht met bezit van andere corporaties in het Stadsgewest Haaglanden. Ook in 2015 zal regelmatig met de Ondernemingsraad overleg worden gevoerd. Eind 2015 of zoveel eerder als noodzakelijk zullen nieuwe verkiezingen voor de OR worden gehouden. De huidige CAO is eind 2013 afgelopen en er is voorlopig geen zicht op een nieuwe. Voorts zal in heel Nederland en ook in onze sector indringend naar de houdbaarheid van ons pensioensysteem en -stelsel worden gekeken. Al deze zaken geven het belang van een goede OR aan. D2015-04BV2

-

54 -

21 april 2015


2014

INNOVATIE EN PRODUCTEN Het streven van Rondom Wonen is om als regel jaarlijks één nieuw product of -dienst bij de kop te nemen, dan wel een product of dienst sterk te vernieuwen. Sommige producten en/of diensten hebben een grotere doorlooptijd dan een jaar en lopen over naar een volgend jaar. Rondom Wonen doet vrij veel aan het integreren van duurzame oplossingen en maatregelen in haar bedrijfsvoering en beheer van woningen. De energieprestaties van het totale woningbezit worden jaarlijks aangepast al naar gelang er verbeteringen plaatsvinden die regelrecht tot een verbetering van het energielabel leiden. Rondom Wonen zit op een gemiddeld energielabel C met een index van 1,40. De corporatiesector heeft op basis van een convenant een inspanningsverplichting om in 2020 op een gemiddeld B-label te zitten. Buiten het feit dat de sector dit waarschijnlijk niet gaat halen, zijn de omstandigheden de afgelopen jaren nogal gewijzigd. Bij de SVH en SGH zijn duidelijk signalen dat de betaalbaarheid van de woningen sterk onder druk staat. De corporaties menen dat een inspanning om dit te verlichten belangrijker is dan het halen van de energieprestatie in 2020. Gezien de beperkte financiële middelen zal in 2015 niet of nauwelijks sprake zijn van echte verbeteringen in de energie-labeling. In 2015 zal weer een complex van LED verlichting worden voorzien. Daarnaast is ingezet op optimalisatie van de WKO-installatie, zodat deze nog meer rendement krijgt met als gevolg een verlaging van de hoeveelheid uitstoot van CO2 . Ook worden in 2015 de oudere collectieve installaties beter gemonitord op hun rendement. Een vanuit duurzaamheidsoogpunt bezien project is de studie naar aansluiting van ruim 300, wellicht zelfs 500 flatwoningen, op aardwarmte (geothermie). Hopelijk kan dit project in 2015 van start. Tenslotte zal medio 2015 het sloop- nieuwbouwproject Emmastraat (De Regentes) worden opgeleverd. Op basis van een tweesporenbeleid heeft Rondom Wonen besloten dat maximaal 13 van de 29 woningen zouden mogen worden verkocht.

F INANCIËN Het streven is er op gericht om in 2015 -voor belasting - uit te komen op een positief resultaat van ongeveer € 1 miljoen. Dit in tegenstelling tot het begrote verlies voor belasting over 2014 van € 1,5 miljoen. Dit te realiseren via een bedrijfsopbrengst van € 20,7 miljoen verminderd met € 13,0 miljoen bedrijfslasten (Inclusief hogere verhuurdersheffing), per saldo € 6,7 miljoen rentelasten, waardoor ongeveer € 1 miljoen resultaat voor belastingen resulteert. Het financiële beleid van Rondom Wonen is erop gericht onze missie te kunnen verwezenlijken en een zo optimaal mogelijk maatschappelijk rendement op haar handelen te bewerkstelligen. Daarbij is het noodzakelijk investeringen te doen die financieel gezien onrendabel zijn om de huur voor onze doelgroep betaalbaar te houden. Voor de continuïteit van de organisatie en van de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen is het nodig dat de algemene bedrijfsreserve de zelfde ontwikkeling laat zien als de inflatie. Daarvoor is nodig dat de bedrijfsvoering economisch verantwoord blijft. De herwaarderingsreserve is slechts de (verplichte) inrekening van de onzekere toekomstige ontwikkelingen. Door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw zal hoofdzakelijk naar de kasstromen binnen de onderneming gekeken en beoordeeld worden. Centraal daarbij staan de Solvabiliteit, Loan to Value (Bedrijfswaarde), ICR, DSCR en Dekkingsratio (WOZ-waarde). Voor de komende periode zal het zo snel mogelijk voldoen aan alle normen centraal staan in het uitwerken van het financiële beleid. Onze operationele kasstroom is in meerjarenperspectief positief en de kengetallen ontwikkelen zich voldoende positief om borging op te herfinancieren leningen te verkrijgen. De gemiddelde rentevoet en de loan-to-value neemt in meerjarenperspectief langzaam af. Het in oktober 2014 vastgestelde Treasury Jaarplan 2015 vormt de basis voor de treasury-activiteiten van Rondom Wonen voor 2015. Gedeeltelijke herfinanciering van een vrijvallende fixe-lening in april 2015 is de meeste wezenlijke actie op dat gebied.

D2015-04BV2

-

55 -

21 april 2015


XI

Kengetallen

D2015-04BV2

-

56 -

21 april 2015

2014


JAARREKENING 2014

D2015-04BV2

-

57 -

21 april 2015

2014


XII

Balans voor Resultaatbestemming

D2015-04BV2

-

58 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

59 -

21 april 2015

2014


XIII Winst en Verliesrekening over het boekjaar 2014

D2015-04BV2

-

60 -

21 april 2015

2014


XIV Kasstroomoverzicht (enkelvoudig) over 2014

D2015-04BV2

-

61 -

21 april 2015

2014


XV

2014

Verklaring bestuur en Raad van Commissarissen

De jaarrekening en het jaarverslag 2014 is door BDO Accountants gecontroleerd en van een goedkeurende controleverklaring voorzien. De Raad van Commissarissen kan zich verenigen met deze stukken en heeft de Jaarrekening en het Jaarverslag 2014 goedgekeurd. Ons inziens geeft deze jaarrekening reden om met voldoende vertrouwen naar de toekomst te kijken. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 24 van de statuten van de stichting Rondom Wonen, verklaart de Raad van Commissarissen goedkeuring te verlenen aan de op 23 april 2015 door het bestuur opgemaakte en vastgestelde jaarrekening over het jaar 2014 met de overige gegevens. Deze goedkeuring resulteert bovendien in een afzonderlijk besluit tot het verlenen van decharge aan de bestuurder over het gevoerde beleid in 2014. Pijnacker, 23 april 2015

Origineel getekend door

ing. L.W. Greven, bestuurder

……………………………………………….....


J. de Jong, voorzitter RvC

…………………………………………………..

J. Nederlof RC, lid RvC

…………………………………………………..

Mevr. mr. M.J.E. Boudesteijn, lid RvC

…………………………………………………..




Mevr. I.G.H. Vegter MCC RDM, lid RvC …………………………………………………..


drs. J. la Croix, lid RvC

D2015-04BV2

…………………………………………………..

-

62 -

21 april 2015


2014

XVI De Waarderingsgrondslagen bij de jaarrekening ALGEMEEN De jaarrekening heeft betrekking op de periode van 1 januari tot en met 31 december. De waardering van de activa en de passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van verkrijging - of vervaardigingprijs of nominale waarde, tenzij hierna anders is vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. De jaarrekening is opgesteld volgens de bestendige gedragslijn. De jaarrekening is opgesteld conform de richtlijnen van het BBSH, aangevuld met de voor Toegelaten Instellingen voor de Volkshuisvesting van toepassing zijnde richtlijnen. In het Strategisch Vastgoedbeheer Beleidsplan hebben directie en MT inschattingen gemaakt over de vastgoedportefeuille. Belangrijkste uitgangspunt hierin is de looptijd van de verschillende complexen. De vastgestelde looptijden gaan over een periode van 2 tot 50 jaar.

STELSELWIJZIGINGEN In de jaarrekening zijn geen stelselwijzingen doorgevoerd.

GROEPSVERHOUDINGEN EN GRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE Stichting Rondom Wonen te Pijnacker staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. De groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk en gezamenlijk niet van materiële betekenis en daarom niet in de consolidatie betrokken, conform BW2, artikel 4.07 lid 1 sub a. Een overzicht van de gegevens vereist op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen: Naam Rondom Wonen Holding B.V. Rondom Wonen Diensten B.V.

Statutaire zetel Pijnacker Pijnacker

Aandeel in het geplaatste kapitaal 100% 100% (via Rondom Wonen Holding B.V.)

MATERIËLE VASTE ACTIVA Materiële activa in exploitatie en ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken en overige zaken in exploitatie met de daarbij behorende installaties zijn gewaardeerd tegen de reële waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. Kosten c.q. opbrengsten als gevolg van de veranderingen in de bedrijfswaarde worden verwerkt onder de post “niet gerealiseerde waardeveranderingen” in de resultatenrekening. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstroom uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering, onder de veronderstelling van doorexploiteren. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken in exploitatie kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroom prognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de aan het einde van het boekjaar intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijkt een periode van vijf jaar, behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud, erfpacht en de overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjaren onderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus (conform de richtlijnen van de sectorinstituties). D2015-04BV2

-

63 -

21 april 2015


2014

De clustering van kasstroom genererende eenheden vindt per wijk plaats. Deze indeling sluit aan bij het huidige interne beleid en de bedrijfsvoering en is conform het voorgaande verslagjaar. WIJK I betreft Centrum, Noord en Koningshof, WIJK II betreft Delfgauw, Emerald en Oude Leede en WIJK III betreft Klapwijk, Tolhek en Keijzershof. Als grondwaarde is opgenomen de netto contante restwaarde van de grond. De restwaarde van de grond is gebaseerd op de huidige kavel- of vierkante meterprijs voor een sociale huurwoning. Deze kavelprijs wordt geïndexeerd naar het einde van de levensduur en verminderd met verwachte sloopkosten en kosten van uitplaatsing. Indien feitelijk dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond dan wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken en overige zaken ten dienste van de exploitatie met de daarbij behorende installaties zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs- of vervaardigingprijs verminderd met de daarop toegepaste afschrijvingen. Afschrijving van het onroerend goed vindt lineair plaats, op gronden wordt niet afgeschreven. Materiële vaste activa in ontwikkeling De onroerende zaken in ontwikkeling zijn gewaardeerd tegen de op balansdatum bestede kosten, toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering (onrendabele top), rekening houdend met de complexindeling per wijk. De rente tijdens de bouw wordt geactiveerd. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemd vermogen. Indien specifieke projectfinanciering is aangetrokken wordt de rentevoet van deze specifieke financiering gehanteerd.

VASTGOEDBELEGGINGEN Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopverplichting kent, worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. Eventuele effecten worden verantwoord in de resultatenrekening. Op grond van de richtlijnen voor de jaarverslaggeving worden resultaten bij verkoop van woningen onder de VOV regeling rechtstreeks toegevoegd aan de reserve Verkoop onder Voorwaarden. Deze verkoopresultaten worden derhalve niet in de resultatenrekening verantwoord.

F INANCIËLE VASTE ACTIVA Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt verondersteld aanwezig te zijn bij een aandelenbelang van meer dan 20%. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor de jaarrekening van Stichting Rondom Wonen. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Stichting Rondom Wonen in deze situatie geheel of ten dele instaat van de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening D2015-04BV2

-

64 -

21 april 2015


2014

getroffen. Deelnemingen waar geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs of, indien hier aanleiding toe bestaat, een lagere waarde. Belastinglatenties Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen nominale waarde en hebben overwegend een langlopend karakter. De actieve belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering en op de aanwezige compensabele verliezen. Een actieve latentie voor compensabele verliezen wordt pas dan gevormd indien de verwachting bestaat dat in de komende periode voldoende fiscaal positieve resultaten worden behaald zodat de vorming van een latentie gerechtvaardigd is. Voorraden Huurwoningen, bestemd voor de verkoop De huurwoningen, waarvan de huur is opgezegd en die bestemd zijn voor de verkoop, worden op balansdatum gewaardeerd tegen 75% van de getaxeerde leegwaarde. Overige voorraden De overige voorraden zijn gewaardeerd tegen de laatste bekende inkoopprijzen of lagere opbrengstwaarde. Vorderingen Waardering geschiedt tegen nominale waarde rekening houdend met een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische benadering. Liquide middelen De banken girosaldi zijn direct opeisbaar en gewaardeerd op nominale waarde. Eigen Vermogen Het Eigen Vermogen bestaat uit overige reserves. Deze bestaan uit drie ‘componenten’. De algemene bedrijfsreserve, de herwaarderingsreserve (niet gerealiseerde waardeveranderingen) en de reserve Verkoop onder Voorwaarden. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen van materieel belang, die op balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is én waarvan de hoogte redelijker wijs kan worden geschat. Voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen. Voorziening onrendabele top nieuwbouw Voor de te verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw wordt per project een voorziening genomen. De hoogte van deze voorziening wordt jaarlijks (opnieuw) vastgesteld. Deze onrendabele top wordt genomen op het moment dat de koopovereenkomst of de aannemingsovereenkomst wordt getekend. De hoogte van de voorziening betreft het verschil tussen de te verwachten kostprijs van de opstallen en de bedrijfswaarde (de netto contante waarde van de te verwachten toekomstige kasstromen). Voor de overige ontwikkelingsprojecten wordt een voorziening getroffen ter hoogte van de gemaakte kosten. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen de reële waarde. Deze is over het algemeen gelijk aan de nominale waarde. Na eerste waardering worden de langlopende schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien geen sprake is van agio of disagio is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde.

D2015-04BV2

-

65 -

21 april 2015


2014

Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde is een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. Effecten worden verantwoord in de resultatenrekening. Overige passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven, worden de overige passiva gewaardeerd op nominale waarde.

BEDRIJFSOPBRENGSTEN ALGEMEEN Als baten worden bedragen verantwoord die op de balansdatum geïnd of invorderbaar zijn; als lasten worden verantwoord bedragen die op de balansdatum betaald of verschuldigd zijn. De waarderingsmethoden ter bepaling van het resultaat zijn gelijk aan die welke voor de samenstelling van de balans worden toegepast. Verkoop onroerende goederen Dit betreft het netto verkoopresultaat (behaalde verkoopwinst minus de gemaakte, direct toerekenbare, verkoopkosten) van verkochte woningen. Winsten worden verantwoord op het moment van juridische levering. De onder MGE (Fair Value) verkochte woningen hebben een terugkooprecht, de onder Koopgarant verkochte woningen een terugkoopplicht. Rondom Wonen heeft en zal in de toekomst geen gebruik maken van het terugkooprecht. Voor woningen die verkocht worden onder de Koopstart ©regeling geldt geen terugkoopverplichting voor Rondom Wonen. Het verleende uitstel van betaling (maximaal 25%) wordt als vordering in de balans opgenomen. De hoogte van de vordering wordt jaarlijks getoetst aan de marktontwikkelingen van vergelijkbare woningen. Effecten hiervan worden verantwoord in de resultatenrekening. Overige opbrengsten Hieronder worden opbrengsten verantwoord van geleverde diensten aan derden, zowel op administratief als technisch gebied.

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen De afschrijvingen op de materiële vaste activa worden berekend op basis van verkrijging- of vervaardigingprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Bij het kantoorpand vindt afschrijving plaats volgens de lineaire methode. Over gronden wordt niet afgeschreven. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Hieronder wordt het verschil tussen de boekwaarde en lagere bedrijfswaarde verantwoord, indien sprake is van een duurzame situatie. Van een lagere bedrijfswaarde (ten opzichte van de boekwaarde) is sprake indien (nieuwbouw-) projecten worden gerealiseerd met een zogenaamde “onrendabele top”. Lonen, sociale lasten en pensioenen Lonen, sociale lasten en pensioenen worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winsten verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan de werknemer. Pensioenlasten De pensioenverplichtingen van Rondom Wonen zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties (SPW). Het SPW is een bedrijfstakpensioenfonds. De pensioenregeling van SPW is een verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering (“defined benefit”). Voor de werkgever bestaat geen verplichting bij te dragen in eventuele tekorten bij het SPW. D2015-04BV2

-

66 -

21 april 2015


2014

Hierbij dient te worden opgemerkt, dat eventuele tekorten mogelijk aan de deelnemers in rekening wordt gebracht via verhoging van premies in de toekomst dan wel kortingen op de pensioenuitkeringen. Dit houdt in dat in de resultatenrekening een pensioenlast wordt verwerkt, gelijk aan de in dat jaar verschuldigde premie. Het SPW dient in een situatie van tekort of overschot bij het fonds, de deelnemers tijdig en duidelijk te informeren omtrent: - het overschot of tekort; - de mogelijke gevolgen voor de werknemer en werkgever door premie aanpassing. Als de pensioenregeling van SPW zich voor de RJ 271 al zou kwalificeren als pensioenuitvoerder benadering, dan bestaat er geen objectieve sleutel voor het toerekenen van een proportioneel aandeel in positieve of negatieve risico’s aan aangesloten werkgevers. Deze informatie kunnen wij daarom niet leveren. Als we deze informatie wel konden leveren, dan zou daarmee nog geen informatie gegeven kunnen worden over de toekomstige ontwikkelingen van werkgeverspremies. Omdat deze gegevens geen consistente en betrouwbare basis hebben en er geen relatie bestaat met enige economische realiteit zijn ze voor de boekhoudkundige verwerking irrelevant. Het is immers niet waarschijnlijk dat deze posten een (positieve of negatieve) waarde zullen hebben. Uitgestelde beloningen Verplichtingen uit hoofde van uitgestelde beloningen dienen volgens RJ 271.403 in de jaarrekening te worden opgenomen. Uitgestelde beloningen zijn beloningen van personeel die betaalbaar zijn op termijn (langer dan een jaar) onder voorwaarde van voortduring van het dienstverband. Rondom Wonen heeft deze beloningen berekend en voor deze uitgestelde beloningen (reservering vakantiedagen en jubileumuitkeringen c.a.) een voorziening getroffen. De kosten zijn verantwoord onder de post lonen, sociale lasten en pensioenen. Wet Normering Topinkomens Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) heeft de instelling zich gehouden aan de Beleidsregels toepassing WNT. De instelling heeft de Beleidsregels toepassing WNT, waaronder het wetsvoorstel Aanpassingswet WNT, als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. Voor 2014 is de Regeling bezoldigingsmaxima 2014 topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2014 van kracht geworden (staffel van Blok). Deze bezoldigingsnormen wijken sectorbreed af van de honorering uit de sectorale beloningscode bestuurders woningcorporaties (SBBW-2010). Dit geldt ook voor Rondom Wonen. Rondom Wonen maakt gebruik van de overgangsregeling uit de WNT-1 voor de bezoldigingsafspraken over de periode 2014-2017. Kosten onderhoud Hieronder worden de uitgaven van het planmatig onderhoud en de kosten ten behoeve van het klachtenen mutatieonderhoud verantwoord. In de winsten verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoorten lonen, sociale lasten en pensioenen. Overige bedrijfslasten Hieronder worden de overige kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de gewone bedrijfsvoering zoals huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten, belastingen, verzekeringen, levering goederen en diensten, et cetera. Rentebaten Dit betreft de rentebaten op beleggingen (deposito's en leningen u/g) en geactiveerde rente tijdens de bouw van projecten. Rentelasten Dit betreft de rentelasten op de langlopende schulden en de korte financiering en worden toegerekend aan de verslagperiode waarop deze betrekking hebben.

D2015-04BV2

-

67 -

21 april 2015


2014

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-enverliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen), vrijgestelde winstbestanddelen en bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Tot en met 2012 zijn de (definitieve) aanslagen vennootschapsbelasting opgelegd. Financiële instrumenten Een financieel instrument is een overeenkomst die leidt tot een financieel actief bij de ene partij en een financiële verplichting of eigen-vermogensinstrument bij een andere partij. Financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Rondom Wonen maakt gebruik van derivaten om het renteen kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Rondom Wonen met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijs hedge-accounting toe. Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost.

KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs.

D2015-04BV2

-

68 -

21 april 2015


XVII Toelichting op de balans

D2015-04BV2

-

69 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

70 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

71 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

72 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

73 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

74 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

75 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

76 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

77 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

78 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

79 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

80 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

81 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

82 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

83 -

21 april 2015

2014


2014

XVIII Financiële instrumenten en risicobeheersing Binnen het treasurybeleid van Rondom is het gebruik van financiële instrumenten ter beperking van inherente renterisico toegestaan binnen de kaders van het vastgestelde treasury statuut. Stichting Rondom Wonen maakt beperkt gebruik van derivaten. Dit doet zij uitsluitend om het renteen kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Stichting Rondom Wonen met betrekking tot deze derivaten de kostprijs-hedge-accounting toe. De details en de marktwaarde van de derivaten zijn hieronder opgenomen. Derivatenportefeuille Ter afdekking van de renteschommelingen is in het verleden een CAP afgesloten. Deze had een einddatum van 2 januari 2014 en de waarde daarvan was op de balansdatum nihil. Daarnaast zijn in 2012 de derivaten van de Rabobank contractueel overgezet naar de NWB. Een deel daarvan is in 2013 geëffectueerd. De verplichting uit hoofde van deze transacties was op de balansdatum niet van materieel belang. Ter afdekking van de renteschommelingen bij de leningen met een variabele hoofdsom is een vijftal SWAPdeals gesloten met de Deutsche Bank. In totaliteit gaat het om € 25,0 miljoen aan SWAP-transacties. De marktwaarde ultimo 2014 bedroeg € 28 miljoen, negatief (2013: € 13,5 miljoen, negatief) en is sterk afhankelijk van de marktrente. Stichting Rondom Wonen is met de Deutsche Bank overeen gekomen dat sprake is van verplichte beëindiging (mandatory break clauses) van de renteswaps in de periode 2019 tot en met 2023, voor € 5 miljoen per jaar. Bij beëindiging is sprake van verrekening van de dan geldende marktwaarde van de swaps. Het risico bestaat derhalve dat stichting Rondom Wonen de negatieve marktwaarde van de swaps dient af te rekenen met de bank. Het bestuur van de stichting verwacht dat op termijn nieuwe afspraken gemaakt worden met de bank om dit risico af te dekken of door te rollen. Stresstest derivaten Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) Per kwartaal is Rondom Wonen verplicht aan de sectorinstituties de derivatenopgave te verstrekken. Daarnaast is sprake van het op verzoek uitvoeren van de stress test derivaten, waarbij toetsing plaatsvindt of Rondom Wonen in staat zal zijn te voldoen aan toekomstige verplichtingen uit hoofde van de derivaten portefeuille. Met name wordt hierbij beoordeeld of (op termijn) kan worden voldaan aan het opbouwen van de liquiditeitsbuffer. Op basis van de aangescherpte weten regelgeving is onderzocht of en zo ja in hoeverre bij Rondom Wonen sprake is van zogenaamde embedded derivaten. Geconcludeerd kan worden dat, met uitzondering van de hierboven beschreven situatie, daarvan geen sprake is. Overigens is van bovengenoemde derivaten vastgesteld dat deze niet apart in de balans behoeven te worden verwerkt. Doelstellingen risicobeheer In het treasurystatuut van Stichting Rondom Wonen staan de kaders benoemd omtrent het beheersen van risico's. De financiële instrumenten voldoen aan de kaders genoemd in een aanvullende toelichting op het treasurystatuut. In het statuut is het gebruik van afschermende instrumenten toegestaan ter beheersing van het renterisico op zekere kasstromen en de instrumenten zijn defensief van aard. Hedge-strategie en type hedge Stichting Rondom Wonen dekt de variabiliteit in kasstromen voortvloeiende uit toekomstige rentebetalingen gerelateerd aan huidige leningen af. Hierbij worden de kasstromen van de rentebetalingen van de afgesloten leningen afgedekt. De hedge-strategie is het risico van wijzigingen in de rente afdekken met derivaten. Kostprijs-hedge-accounting wordt toegepast op basis van de aansluiting van de kritische kenmerken van de instrumenten met de financieringen. Deze kenmerken zijn terug te vinden in de originele contracten.

D2015-04BV2

-

84 -

21 april 2015


2014

Hedge-instrumenten en verwerking in de jaarrekening Stichting Rondom Wonen maakt gebruik van rentederivaten om toekomstige kasstromen gerelateerd aan rentebetalingen van huidige leningen af te dekken. De Interest Rate Swaps zijn tegengestelde instrumenten; het betreft een effectieve hedge en zij dekken elkaar onderling af. Het hedging-instrument en de hedged items onderliggend aan de af te dekken rentebetalingen worden tegen kostprijs op de balans opgenomen en gewaardeerd. Hedge-ineffectiviteit wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Algemeen De belangrijkste financiële risico’s waaraan de stichting onderhevig is zijn het marktrisico, het renterisico, het kredietrisico en het liquiditeitsrisico. Het financiële beleid van Stichting Rondom Wonen is erop gericht om op de korte termijn de effecten van koers- en renteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de marktwisselkoersen en marktrentes te volgen. Stichting Rondom Wonen maakt gebruik van financiële derivaten om de financiële risico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten te beheersen. Stichting Rondom Wonen neemt met financiële derivaten geen speculatieve posities in. Marktrisico Stichting Rondom Wonen beheerst het marktrisico door onderling samenhangende classificatie in de te onderscheiden deelportefeuilles en limieten te stellen. Valutarisico Rondom Wonen is alleen werkzaam in Nederland en loopt daardoor geen valutarisico. Renterisico Stichting Rondom Wonen loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de woningcorporatie risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Stichting Rondom Wonen risico's over de marktwaarde. Rondom Wonen heeft de verplichtingen met betrekking tot financiële derivaten en renterisico’s gecontracteerd. Er zijn geen embedded derivaten in de lening contracten opgenomen. Kredietrisico Het gaat hierbij om het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Door het spreiden van transacties over verschillende financiële instellingen wordt getracht dit risico te beperken. Verder dienen de financiële instellingen te voldoen aan kredietwaardigheidseisen (rating). Dit is opgenomen in het treasurystatuut. De hoogte van het kredietrisico is afhankelijk van de grootte van het bedrag aan te ontvangen rente op de derivaten en de marktwaarde van de derivaten. Liquiditeitsrisico Het gaat hierbij om het risico dat over onvoldoende middelen wordt beschikt om aan de directe verplichtingen te kunnen voldoen. Dit geldt voor alle verplichtingen van Stichting Rondom Wonen en haar tegenpartijen, ongeacht of dit nu crediteuren of financiële instellingen zijn. Stichting Rondom Wonen heeft op verschillende manieren gewaarborgd dat zij altijd aan haar verplichtingen kan voldoen.

D2015-04BV2

-

85 -

21 april 2015


XIX Toelichting op de Winst- en verliesrekening 2014

D2015-04BV2

-

86 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

87 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

88 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

89 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

90 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

91 -

21 april 2015

2014


D2015-04BV2

-

92 -

21 april 2015

2014


XX

2014

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Tel: (0172) 53 53 00 Fax: (0172) 53 53 99 [email protected] www.bdo.nl

BDO Audit & Assurance B.V. Laan der Continenten 172 2404 WE Alphen aan den Rijn Nederland

Aan: de raad van commissarissen en directeur-bestuurder van Stichting Rondom Wonen Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2014 van Stichting Rondom Wonen te Pijnacker gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en de winst-enverliesrekening over 2014 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh), richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met de bepalingen inzake het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Bbsh en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, rubriek A van het Accountantsprotocol Bbsh in Bijlage III bij het Bbsh en het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

D2015-04BV2

-

93 -

21 april 2015


2014

Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Rondom Wonen per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Bbsh, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, onderdeel b van het Bbsh, voor wat betreft het in dit artikel genoemde jaarverslag, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g BW bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Alphen a/d Rijn, 21 april 2015 BDO Audit & Assurance B.V. namens deze, Origineel getekend door

L.A. Bijl RA

D2015-04BV2

-

94 -

21 april 2015


BIJLAGEN

D2015-04BV2

-

95 -

21 april 2015

2014


2014

XXI Vastgoedportefeuille Rondom Wonen 2014 incl. verkopen Cpx Adressen en pe rcele n

Wijk buurt

Aa nta l Aa nta l Aa ntal Aantal Aant al Aantal won.V onzelfs Maatsc G ar.VH Be drijfs Park.pl. HE . VHE- h VHE - E CF r CF CF CF cat CF cat ca t D1 cat D2 cat A B C

1

Administ ratief ver vallen (gesloopt in dec 2010)

2

Administ ratief ver vallen (gesloopt in dec 2010)

3

Van Bra chtstraat 38 t/m 50

P rins Hendrikstr aat 1, 3, 5 en 2 t/m 16

P rins Hendrikstr aat 18 t/ m 2 6

Ce ntr um

Ce ntr um

Ce ntr um

CF ca t D3

Totaal VHE pe r CPX(CF )

Vast goed

Bouw

typologie

jaar

2

3 kmr e.g.w.

194 1

3 2

4 kmr e.g.w. 5 kmr e.g.w.

194 1 194 1

2

3 kmr e.g.w.

194 1

7

4 kmr e.g.w.

194 1

1 3


194 7 194 7

2

5 kmr e.g.w.

194 7

1

6 kmr e.g.w.

194 7

4 kmr e.g.w.

194 7

VE RKOCHT: P r. Hendrikstraat 4, 14, 1 6

-3 20

4

Administ ratief ver vallen

5

Willem de Zwijgerla an 19 t/m 2 5

Ce ntr um

4 4

6

Willem de Zwijgerla an 36/36a , 44/44 a

Ce ntr um

Willem de Zwijgerla an 31, 31, 3 5 + 4 8 Willem de Zwijgerla an 27, 29, 37, 41 t/m 61, 1 6 t/m 34, 38,4 0,46, 50 Willem de Zwijgerla an 39 + 42

4

2 kmr duplex

194 9

4

3 kmr e.g.w.

194 9

28

4 kmr e.g.w.

194 9

2

5 kmr e.g.w.

194 9

11

4 kmr e.g.w.

195 0

3

4 kmr e.g.w.

195 3

4 kmr e.g.w.

195 3

38 7

Gr aaf Willem II laan 27 t/m 53 (oneven)

Delfgauw

Gr aaf Willem II laan 37, 33 , 35

14 8

E mma straa t 48 t/m 74

Ce ntr um

12 2

7 kmr e.g.w.

195 3

14 9

B eatrixstr aat 1 t/m 28

Ce ntr um

16

4 kmr e.g.w.

195 4

12

5 kmr e.g.w.

195 4

4 kmr e.g.w.

195 6

4 kmr e.g.w.

195 7 195 9

VE RKOCHT: B eatrixstr aat 5, 22, 28

-3 25

10 Gr aaf Willem II laan 1 t/m 25b

Delfgauw

15 15

11 Irenestraat 1 t/m 18

Ce ntr um

18 18

12 T omatenlaan 1 t/m 12, Me ikoninginlaan 2 t/m 28

Delfgauw

T riumphlaa n 1 t/m 16, Victorylaan 1 t/m 20 E minentla an 1 t/ m 16 (re novatie 198 6 en 1998)

2

3 kmr e.g.w.

68

4 kmr e.g.w.

2

5 kmr e.g.w.

6

6 kmr e.g.w. 78

13,1 Administ ratief ver vallen 15 B remlaan 1 3 t/ m 24 , Magnolialaan 23 t/m 46

Noord

64

Noord

22 20

4 kmr e.g.w.

196 2

3 kmr portiekfla t 4 kmr portiekfla t

196 4

Ribeslaan 24 t/m 46, Weigeliala an 33 t/ m 6 3 (r en. 1976 ) 64 16 Ligustrumlaa n 1 t/ m 42

42

D2015-04BV2

-

96 -

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen 17 Beuklaan 1 t/m 21, Elze nlaan 1 t/m 22

Noord

E sdoornlaan 1 t/m 21, Kastan jela an 1 t/ m 22

108

4 kmr e.g.w.

1

5 kmr e.g.w.

2014 196 6

Vlierla an 1 t/ m 21 , Weigelialaan 1 t/ m 3 1 VE RKOCHT: Weigelialaan 27

-1

E sdoornlaan 16

-1

E lzenlaan 9

-1

1 06 18 S av. Lohmanlaan 19/1 9a, 40/ 40a, Schaepmanln. 8/8a

Noord

27

2 kmr HAT-galerij

S cha epman 19 /19a, Tr oelstr aln 6/6a , 11/11 a, 27/2 7a

198 0

fla t met lift 5 hoog

T hor beckelaan 89 /89a, 1 39/139 a, C. v. d. Linden ln 18/18 a, 31/3 1a Ge rbr andylaan 3a, 5/ 5a,6a , 34a, Ge rbr andylaan 3, 6, 7, 7a, 8, 8a e n 3 4

7

Kuype rlaan 1 t/m 40, S av. Lohmanlaan 1 t/m 39

Noord

S cha epmanlaan 1 t/m 40*, T roe lstr alaan 1 t/m 40*

2kmr HAT IPSE

200 1

16

3 kmr galerij

196 8

247

4 kmr galerij

T hor beckelaan 71 t/m 149 *, C.v.Lindenla an 1 t/m 40*


Ge rbr andylaan 1, 9 t/m 40 VE RKOCHT: S cha epmanln. 4, 9 , 12, 16, 17, 18, 21 , 23, 24, 25, 33, 3 7, 40

- 13

T roe lstr alaan 5, 10, 13, 1 6, 18, 19 , 22, 29, 36

-9

C. vd Lindenlaan 3, 4, 5 , 23, 25, 32, 37, 4 0

-8

T hor beckelaan 81 , 101, 10 5, 121

-4 2 63

19 Wilgenhof 1 t/ m 4 4

Noord

43

4 kmr e.g.w.

1

5 kmr e.g.w.

197 1

44 20 Administ ratief ver vallen (gesloopt in dec 2010) 21 Hildelaan 1 t/m 13

Delfgauw

7

3 kmr 65+ e.g.w.

197 3

5 kmr e.g.w.

197 4

8

2 t/m 5 kmr e.g.w.

197 6

27

div. miva woningen

7 22 P rinsenhof 46 en 60

Ce ntr um

2 2

23 Keizer sho f 2 t/m 16 Klingenda al 1 t/m 31; 2 t/ m 22

Koningshof

Kraaienbur g 1 t/m 23

12

Kleinhof 20 t /m 3 6

9

L oze rlaan 1 t /m 3 1

16

L eye nburg 2 t/m 28 Kleinhof 4 t/ m 18 L eye nburg 1 t/m 27 L eeuwenbe rg 2 t/m 18

14 Koningshof

8

2 t/m 5 kmr. e.g.w

14

div. miva woningen

9

L edenhoe f 2 t/m 22

11

S chu ilenburg 2 t /m 3 0

15

S ion 1 t /m 2 3

12

VERKOCHT: Keizer shof: 6, 10; 14 Kleinhof: 14, 24, 2 6, 30, 32 Klinge ndaa l: 3, 6, 10, 14, 1 6, 18, 19 , 20, 22, 25

-3 -5 - 10

Kraa ienburg: 5, 7, 1 1, 13, 17 , 19, 23

-7

Ledenhoef: 4, 6, 1 0, 20, 22

-5

Leyenburg: 3, 6, 1 3, 14, 18, 22, 24, 2 7

-8

Leeu wenbe rg: 14

-1

Loze rlaan : 1, 3, 11 , 21, 23

-5

S chu ilenburg: 4, 8 , 10, 12, 14, 16

-6

S ion : 1, 7, 11

-3 1 02

D2015-04BV2

-

97 -

21 april 2015

197 9


2014

24 Administ ratief ver vallen (naar 23) 25 Vogelker slaan 11/ 11a, Colijnlaan 8/8 a Albardala an 6/6a, 1 7/17a Thorbecke laan 16/ 16a

N oord

22

2 kmr HAT-galerij fla t met lift 3 hoog

198 0

9

3 kmr galerij

196 8

142

4 kmr galerij

T hor becke 24/24a Van Houtenlaan 4 /4a, 5/ 5a N olenslaan 8 /8a, De Visse rlaan 3 /3a, Wegedoor nlaan 1 5/15a Acacialaa n 31 t/ m 6 5, Vogelkerslaan 1 t/m 18

N oord

Wegedoor nlaan 1 t/m 18*, Colijnla an 1 t/ m 1 8* Albardala an 1 t/ m 18 , Thorbe ckela an 2 t/ m 3 6 Van Houtenlaa n 1 t/m 18*, Nolen slaan 1 t/m 18


De Visserla an 1 t/ m 18 VE RKOCHT: Wegedoor nlaan 1 , 3, 5, 6, 7, 10

-6

v. Houtenla an 2, 13, 15

-3

Colijnlaan 1, 2, 4, 14, 15, 17;

-6 1 58

26 Rivie renla an 63 t/ m 6 9, 101 t/m 121, 1 22 t/ m 1 28

Koningshof

19

3 kmr e.g.w.

37

4 kmr e.g.w.

Regge 1 t/m 15; 2 t/m 12

14

5 kmr e.g.w.

Volkerak: 28 t/m 50

12

P eizerdiep: 1 t/m 26; 33 t/m 43 alle nrs.

198 2

VE RKOCHT: Rivie renla an: 101, 115, 117 , 119, 122 , 124, 12 6

-7

P eizerdiep: 1, 3, 4 , 5, 7, 9, 17, 24, 2 5, 34, 37 , 39, 41

- 13

Regge: 1, 3, 9, 1 3, 15

-5

Volkerak:: 28 , 30, 36, 46

-4 53

27 Administ ratief ver vallen 28 Rivie renla an 35 t/ m 6 1, 58 t/m 96

Koningshof

34

2 kmr HAT-galerijflat

198 4

zonder lift 34 29 Char lotte de Bour bonstr aat 1 t/ m 13 5 b.g.g. idem verdiepingen

Ce ntr um

11 1

3 kmr portiekfla t 55+ 2 kmr portiekfla t

56

198 6

3 kmr portiekfla t 68

30 Willem de Zwijgerla an 52 t/m 6 4

Ce ntr um

7

4 kmr e.g.w.

198 6

39

2 kmr 65+ galer ijflat + L

198 7

6

3 kmr 65+ galer ijflat + L logeerkamer s

7 31 Acaciahof 1 t/m 47 (excl. 6 en 21)

N oord

Acaciahof 6 en 21 45 32 Keur me ester straa t 21 t/m 95

Ce ntr um

25


13


198 8

38 33 Vrijenban 1 t/m 13 , 24 t/m 40

Delfgauw

16

2 kmr 55+ e.g.w.

198 9

16 34 S uze Gr oenw egen str 1 t/m 9, M. Klompelaa n 18 t/ m 32 Aletta Jacobsstr aat 2 t/ m 12 , Aletta Jacobsstr . 1 t/m 11, M. Klompelaa n 4 6 t/ m 60

Klapwijk

18

5 kmr e.g.w.

199 0

Klapwijk

1 18


199 1

1

4 kmr e.g.w.

J . Smitsstr. 2 t/ m 10

38 35 M .Klompelaan 34 t/m 38 M . Klompela an 40 t/m 44

Klapwijk Klapwijk

3 3

36 Oranjehof 1 t/m 25

Ce ntr um

25

2 kmr portiekapp. 2 kmr portiekapp.

199 0 199 1

3 kmr 65+ zor gwoningen

199 3

49

4 kmr e.g.w.

199 3

2

5 kmr e.g.w.

1

6 kmr e.g.w.

6 25 37 G. van der M ole nstra at 1 t/m 39

Klapwijk

C. Besselingplan tsoen 13 t/m 44

VERKOCHT: Ge z. Van der Molenstraat 7, 13

-2 50

38 Willem Alexa nder laan 1 t/m 32

Ce ntr um

1 26

2 kmr 55+ ga lerijflat + L 3 kmr 55+ ga lerijflat + L

5

4 kmr 55+ ga lerijflat + L 32

D2015-04BV2

-

98 -

21 april 2015

199 8

Jaarverslag Rondom Wonen 39 B öckelhove n 1 t/m 18 en T uineer d 1 t/m 54

Emer ald

69

2014

4 kmr e.g.w.

199 8

3

2 kmr HAT portiekflats

199 3

21

3 kmr HAT portiekflats

69 40 C. Besselingplan tsoen 1 t/ m 1 2, 45 t/m 56

Klapwijk

24 41 Leer looijerstraat 1 t/m 33

Emer ald

33

4 kmr e.g.w.

200 0

Warmoezierstraat 1 t/m 49 (oneven)

25

4 kmr e.g.w.

200 1

Warmoezierstraat 2 t/m 56 (oneven)

28

4 kmr e.g.w.

200 1

3 kmr. Galerij + L

200 0

3 kmr 55+ app. + L

200 2

86 42 S lagtu rve rstr aat 1 t/m 52

Emer ald

52 52

43 Florijnstraat 19 t/ m 40 & 42 (groepswonen)

Emer ald

23

Florijnstraat 41 Florijnstraat 7

1

Florijnstraat 9

1

gemeenschapp. ontmoe tingsru imte St. Klaver tje drie tijd. Lokalen verhuu rd gem.P/ N

stallingspla atsen kelder

28

deels bew./deels derden 53

44 Koorn bra nder stra at 2- 34, Gla zen ma ker stra at 1- 33

Emer ald

P ottenbakker straa t 2-1 6 en Chirurgijnstr aat 3 t/m 6, 9 Chir urgijn straa t 7 en 8 "Het Ca rré"

37

4 kmr e.g.w.

200 3

10

5 kmr e.g.w.

200 3

6 kmr e.g.w.

200 3

4 kmr e.g.w.

200 2

4 kmr e.g.w.

200 3

3 kmr appar te menten

200 3

3 kmr 55+ woningen

200 3

4 kamer e. g. w.

200 6

2 en 3 kamer app

200 8

3 kmr appar te menten

200 4

2 kamer jongeren Ind.

200 6

sla apwacht kantoor Philadelphia

200 6

2 49

45 Liora 1 t/m 46 en Wollebr and 2 5 t/m 67

T olhek

68 68

46 B oomapa d 2 t/m 38

T olhek

19 19

47 B oomapa d 40 t/m 44, Har gpad 30 t/m 34

T olhek

6 6

48 B oomapa d 1 t/m 21, Hargpad 1 t/m 21

T olhek

36

T olhek

46

Vlaa rdingpad 1 t/ m 15 e n Parklaan 85 t/m 95 36 49 Korenakker 2 t/m 18 (e ven nr s. ) E nk 15 t/m 22 (alle nrs.) M eent 22 t/m 35 (alle nr s. ) Roggeakke r 2 t/ m 30 46 50 Administ ratief ver vallen 51

Tar weakke r 1 t/m 57

T olhek

57 57

54 M elkdragerhof 1-6 5 en Kerkmeesterstraat 1-211

Emer ald

139 1 39

56 Villa Casper - Emmastraat 57-59

Ce ntrum

E mma straa t 57

12 1 13

5 2, 53 , 55, 57,58,59,62 ,63 e n 69 administrat ie f vervallen 60 De lftsestraatweg 223 en 225

Emer ald

Laan der Zeven linden 1 t/ m 8 (alle nrs.), 7a en Leekeer d 1

4

55 + ouderenwoningen

200 8

8

maissonettes

200 8

1

4 kamer woning

193 1

8

2 kmr jongerenwonin gen

200 7

70 8

4k egw Fokuswoningen

200 9 200 9

8

appartementen

200 9

12 61 Oude Lee deweg 60 (Voor m. Dienstwon. Mar grietschool) Oude Leede Wilgenwe g 15, 15 a en 15 b; 17 , 17a en 17b; 19 en 19a

Oude Leede

9 64 Ridderzuringerf 1 t/m 14 Floralaan 23 t/m 37

Keijzershof

Veldkerserf 1 t/m 25 M adelief 12 t/m 20 Vogelmuurer f 3 t/m 19 Vroegelin ger f 15 t/m 55 Floralaan 113

Focuswoning

Floralaan 115 t/m 129 86 70 Appar teme ntenge bouw Station splein (Ipse) VGOP (veld 2) Keijzershof Raaigra s 5, 6 en 2 7 t/m 60

3/ 4 kmr app 36

Raaigra s 4 Raaigra s 7 Raaigra s 8 en 9

1

ontmoe tingsruimte G DO

1 2

Raaigra s 10 t/m 16

7

Raaigra s 17 t/m 26

10

sla apw. kan toor leidin g Ipse de Bru gge Gr oepswone n S t. Ipse de Brugge Be geleid wonen S t. Ipse de Brugge Ze lfstan dig won en St. Ipse de Brugge

Raaigra s 2

1

Kluu t 1 t/m 40

Comme rciële ru imte 40

stallingspla atsen 98

D2015-04BV2

201 1

3 en 4 kamer app.

-

99 -

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen 72 Bosglimmerzoom 1 t/m 15 alle nrs. Buizerdweide 1 t/ m 1 3 alle nr s. S tee nuilweide 2 t/ m 26 e ven nr s.

Keijzershof

15 13 13

73 Flu itekruid 2 t/ m 1 2 (even nr s. )

Keijzershof

6

2014

4 kamer egw 4 kamer egw 4 kamer egw

201 3 201 3 201 3

4 kamer egw

201 3

41 6 74 S peen kru id 3 t/m 31 Keijzersveste pa rkeerplaatsen

Keijzershof

75 Bosmuiszoom 1 t/ m 13 alle nrs.

Keijzershof

29

3/ 4 kame r appartmenten 201 3 parkeer pla atsen op dek genu mme rd 201 3

29 58

Faun alaan 1 t/m 35 (oneven nr s. )

14

4k egw

201 2

17

4k egw

201 2

3 kamer appartementen parkeer pla atsen overdekt parkeer pla atsen buiten

201 3 201 3 201 3

31 76 Bosmuishof 1 t/m 20 (alle nrs.) Bosmuishof parkeerpla atsen overde kt Bosmuishof parkeerpla atsen buiten

Keijzershof

113 Ga rages Victoryla an

Delfgauw

3

Ga rage s

196 1

Noord Noord Noord

11 12 88

Ga rage s Ga rage s Ga rage s

196 4 196 6 196 8

Ga rages onder lage flats C.vd.Linden 7, Ger bran dy 7, Thorbeckeln 7

99

Ga rage s hydrofoor in ga rages (opslag RW)

196 8

lage flats nrs. 12/ 13 (excl. Albar dalaan) huismeesterruimte s lage flats nrs. 12 (excl. Albardalaan) opslag RW

4

r uimtes ver huurd aan de rden

20 12 8 40

115 Ga rages Ribeslaan 117 Ga rages Elze nlaan / Kasta njelaan 118 Ga rages onder hoge flats

2 17 TOTAAL Vastgoe d BE ZIT

2403

1

2

217

1

117

2741

31-dec-14

In beheer voor Derden (contractueel) 66 In beheer voor Habion Keijzershof NO-hoek Appartementen Bee mdgras 200 t/m 260 incl. pp NO-hoek ste unpu nt St. Foku s Beemdgras 2 06

58 1

3/ 4K app. w.o. 3 fokusw on. Fokus ADL clu ster

201 0 201 0

NO-hoek Appartementen Bee mdgras 300 t/m 335 NO-hoek Eengezinswon . Beemdgra s 400 t/m 420

35 20

3/ 4K app. w.o. 5 fokusw on. 4k egw

201 0 201 0

NO-hoek appar te menten (Beemdgras 421 t/m 427 M eerkoet parkeer pla atsen

7

3 kamer app parkeer plaatse n

201 0 201 0

parkeer plaatse n

201 0

2/ 3/4K woninge n 65+ 3/4 K woningen 65+

201 0 201 0

div. medische praktijken

201 0

2

ma atschappelijk

201 0

3

zorgplaatsen/kamers da gverzorging/ overig

201 0 201 0

parkeer plaatse n

201 0

35

Waterhoen parkeerplaatsen

58 2 14

52 In beheer voor Mooiland

Keijzershof

Woonzor gcentrum Keijzer shof soc. Huurwon. Woonzor gcentrum Keijzer shof Vrije sector won.

175 26

M edisch Centrum Bedr ijfsruimten Kapper /bloedprik/logopodie /psyschol kin der dagverblijf Skippy

14 4 1

r estau rant Welzijn/Swop beg.gr . en 1e verd.

1

lichte (4 0) en zwar e zorg (60) en zor ghotel (6) ontmoe tingscentra (2) en overige ru imte zorginstell. Kwar tel

1 06

parkeer plaatsen (in gebou wde parkeervoorzie ning)

108 4 40

In beheer voor De Goede Woning (Terbregge - R'da m)

100

TOTAAL VHE's in beheer ander e corpora ties

422

1 00

D2015-04BV2

106

-

20

100 -

0

5

201

754

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen In beheer voor VVE's Aquamarijn - Padmoes 10 t/m 52 (eve n nrs.)

22

E mma par k-Oostla an Berberislaa n 12 woninge n en 6 winkels

88 18

Hortensia laan 1 t/m 41

41

De Mare 62 t/m 112 (even nrs.)

26 1 95

TOTAAL eenheden in behee r voor VVE's

195

TOTAAL VASTGOE D IN EIGENDOM EN BEHEE R

3020

195 107

22

217

6

318

3690

31-dec-14

Woninge n en overige eenheden in aanbouw en/of ontwikkeling 71 Ge reserveerd voor appartementen Oranjepa rc - Industrieweg 201 Vervangende Nieuwbouw Emmastraat (oud C1 en C2)

Ce ntr um

n.n.b. 29

4 kamer e gw 29

210 gere ser vee rd voor ontwikke ling AckersWoude voor derden

n.n.b.

220 Vervangende nieuwbouw Pijnacker Noord

52

3 en 4 kame r

locatie sociaal beheerder RW / loc. vluchtelingenwe rk

2

Bedrijfsunits 54

TOTAAL in aa nbouw en ontwikkeling Totaal VHE in beheer, in bezit, in aanbouw en ontwikkeling

D2015-04BV2

83 VHE

3773

-

101 -

31-dec-14

21 april 2015

2014


2014

XXII Verklarende woordenlijst AEDES ARBO Belanghouders

Landelijke (branche)vereniging van woningcorporaties. ARBbeidsOmstandigheden wet. Personen, verenigingen en instituties die op enigerlei wijze een belang hebben bij het (goed) functioneren van de onderneming, in dit geval de woningcorporatie, vaak ook stakeholders genoemd. BBSH Besluit Beheer Sociale Huursector BBW Beloningscode bestuurders Woningcorporaties, vastgesteld door de NVBW, de VTW en Aedes en verplichtend opgenomen in de Aedes bedrijfstakcode. De opvolger van de code Izeboud. BW Burgerlijk Wetboek CF Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting. Door corporaties zelf gevuld fonds dat kan ingrijpen als een corporatie er financieel slecht voor staat. COA Centrale Opvang Asielzoekers. Rijksinstituut bemiddeling voor asielzoekers Complex Een verzameling van geografisch/organisatorisch bij elkaar behorende woningen of woongebouwen op basis van een door de verhuurder gehanteerde indeling. DSO Dienst Stedelijke Ontwikkeling van Den Haag. Gem. onderzoeksinstituut. Fokus Stichting die assistentie verleent bij algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL). De Fokus woningen worden als regel in een cluster rondom een ADL-/zorgpost gebouwd. De woningen zijn bestemd voor mensen met een ernstige lichamelijke handicap. GBA Gemeentelijke Basis Administratie. Governance Corporate Governance. Afspraken omtrent de besturing en regels, processen en gedragingen van de instellingen met betrekking tot de verantwoordingsplicht, leesbaarheid, doorzichtigheid, samenhang en doeltreffendheid van de informatievoorziening van de onderneming. Herstructurering Proces van sloop van, dan wel herstelwerkzaamheden aan woningen en/of woongebouwen, waarbij de herhuisvesting van bewoners aan de orde is. Koopgarant© Een verkoopvariant onder voorwaarden met verplichte terugname door verkopende partij. Rondom Wonen hanteert deze vorm voor de flatwoningen in Noord. Koopstart ©© Met Koopstart © ken een woningcorporatie of ontwikkelaar woningen met korting verkopen zonder terugkoopverplichting. Koopstart © is hierdoor een ideaal product om woningen te verkopen aan (lagere) middeninkomens. Zowel bestaande- als nieuwbouw woningen kunnen met Koopstart © worden verkocht. MGE Maatschappelijke gebonden eigendom; wijze van (ver)kopen met terugkooprecht en plicht voor verkopende corporatie en risicobeperking voor koper (verzekerd kopen). MIVA-woning Minder Validen woning. Aangepaste woning geschikt gemaakt voor bewoning door minder validen en invaliden. NVBW Nederlandse vereniging van bestuurders van woningcorporaties. De statutaire rechtsopvolger van de vereniging Het (Aedes) Directeurencontact Renumeratie Terugbetaling, aflossing, kwijtschelding. SGH Stadsgewest Haaglanden. Samenwerking gemeenten in Haaglanden. SMT Sociaal Medisch Team. Platform voortvloeiend uit ARBO-wetgeving SPW Bedrijfstakpensioenfonds voor de corporatiesector St. Pensioenfonds Woningcorporaties. SVH Vereniging van Sociale Verhuurders in Haaglanden SWOP Stichting Welzijn Ouderen Pijnacker. VINEX Grote bouwlocaties die door het rijk in de VIerde Nota ruimtelijke ordening EXtra zijn aangewezen VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

D2015-04BV2

-

102 -

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen Voorrangverklaring VPB VTW VvE

Woningverbetering

WMO WNT

WSW ZAV

D2015-04BV2

2014

Een op basis van de Regionale Huisvestingsverordening SGH toegekende voorrangspositie op de woningmarkt. Ook wel urgentieverklaring genoemd. Vennootschapsbelasting. Een belasting op de winst van commerciële activiteiten. Vereniging van toezichthouders Woningcorporaties. Een belangenvereniging van en voor commissarissen. Vereniging Van Eigenaren. Een (verplichte) vereniging in een gedeeld eigendom (bijvoorbeeld een flat), die er voor waakt dat alle gemeenschappelijke voorzieningen worden onderhouden en betaald. Het pakket van maatregelen voor aanpassing van een woning en/of woongebouw aan de tegenwoordige eisen van elementair woongenot waarbij de bewoners, aangezien de aard en omvang van de woningverbeterende maatregelen, in hun woning kunnen blijven. Wet maatschappelijke ondersteuning; met het oogmerk activiteiten te ontplooien, die het mensen mogelijk maakt om mee te doen. Wet Normering Topinkomens. Een wet voor de normering van de beloningen van de top in de (semi)publieke sector. De wet is gebaseerd op de adviezen van de Commissie Dijkstal. Waarborgfonds Sociale Woningbouw; fonds dat borg staat bij leningen die corporaties op de kapitaalmarkt aangaan. Zelf Aangebrachte Veranderingen. Het aanpassen van het huurhuis naar eigen inzichten van de huurder

-

103 -

21 april 2015

Jaarverslag Rondom Wonen is van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt

Recommend Documents