Jaarverslag Rondom Wonen is van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt

Jaarverslag 2012 Rondom Wonen is van mensen, voor mensen en staat voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt. Vanuit deze visie werken wij samen met onze partners aan het perspectief voor mensen die zelf moeilijk slagen op de woningmarkt.

Rondom Wonen

verslag over 2012

INHOUDSOPGAVE A

VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG 2012

I II III IV V VI VII VIII IX X XI

B

VOORWOORD KLANTEN MAATSCHAPPIJ ONZE AFSPRAKEN MET DE SAMENLEVING VERSLAG VAN HET BESTUUR VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ORGANISATIE FINANCIËN INNOVATIE VERWACHTINGEN VOOR 2013 KENGETALLEN

JAARREKENING 2012

XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX

C

3 6 14 21 24 32 40 44 49 52 56

BALANS VOOR RESULTAATBESTEMMING WINST EN VERLIESREKENING OVER HET BOEKJAAR 2012 KASSTROOMOVERZICHT (ENKELVOUDIG) OVER 2012 (* € 1.000) VERKLARING BESTUUR EN RAAD VAN COMMISSARISSEN TOELICHTING WAARDERINGSGRONDSLAGEN STELSELWIJZIGING MET INGANG VAN 2012 TOELICHTING OP DE BALANS NIET IN DE BALANS OPGENOMEN VERPLICHTINGEN TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING 2012

58 60 61 62 63 69 72 81 84

OVERIGE GEGEVENS

XXI XXII

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT VERKLARENDE WOORDENLIJST

Stichting Rondom Wonen Industrieweg 2, 2641RM Pijnacker Postbus 87, 2640 AB Pijnacker Telefoon Fax E-mail Web

(015) 362 05 20 (015) 362 05 29 [email protected] www.rondomwonen.nl

Handelsregister Stichtingenregister Kamer van Koophandel Nationaal register VHV WWI instellingsnummer

D2013-34 .BV

89 91

nr. 272.12730 nr. 411.47049 Haaglanden nr. 3681 L0590

- 2-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

A.

Volkshuisvestingsverslag 2012

I

Voorwoord

Onze missie RONDOM WONEN IS VAN MENSEN, VOOR MENSEN EN STAAT VOOR GOED WONEN EN JE THUIS VOELEN IN DE BUURT.

Onze omgeving Het jaar 2012 was wederom een bewogen jaar. Het kabinet Rutte I, een minderheidskabinet van VVD en het CDA met gedoogsteun van de PVV, is in april gevallen over de uitgangspunten voor de begroting (en bezuinigingen) voor 2013. Europa en Nederland bevonden zich in een crisissituatie. Om aan de afspraken uit de Eurozone te voldoen moest Nederland forse bezuinigingsmaatregelen nemen en voor eind april publiceren. Op de valreep bereikten de fractievoorzitters van de demissionaire regeringspartijen VVD en CDA en die van de oppositiepartijen D66, GroenLinks en de ChristenUnie (de zogenaamde Kunduz-coalitie) een akkoord over een omvangrijk bezuinigingspakket voor 2013. Nederland kon dit zogeheten Lenteakkoord nog voor de deadline van eind april naar de Europese Commissie in Brussel sturen. In november werd het demissionaire kabinet opgevolgd door het kabinet-Rutte II, een coalitie van VVD en PvdA. Veel partijen hadden de verwachting dat een nieuw kabinet de woningmarkt integraal zou hervormen door gebruik te maken van de aanbevelingen in het woningmarktplan “Wonen 4.0”. Dit akkoord van Vereniging Eigen Huis, Aedes, Woonbond en de makelaarsorganisaties kan rekenen op een zeer breed draagvlak in de samenleving. Hervorming volgens Wonen 4.0 schept eindelijk duidelijkheid en vertrouwen over de toekomst van de woningmarkt. Het nieuwe kabinet heeft hier echter niet voor gekozen en er slechts enkele zaken uit gepikt. Daar waar in het regeerakkoord van Rutte I al een verhuurdersheffing van € 760 miljoen (vanaf 2014) werd ingerekend, werd dit in het lenteakkoord naar voren gehaald en deed het kabinet Rutte II er nog een flinke schep bovenop. De verhuurdersheffing werd fors verhoogd, begint bescheiden met € 50 miljoen in 2013, maar loopt al snel op naar inmiddels € 1,75 miljard in 2017. Daarmee vervalt een zeer groot deel van de funding voor geplande investeringen en zullen veel corporaties in financiële problemen komen. Ter compensatie wordt het inflatievolgende huurbeleid verlaten, dit wordt in 2013 inflatie + 1,5% en parallel wil het kabinet het zogenaamde ‘scheefwonen’ bestrijden met additionele inkomensafhankelijke huurverhogingen van 0,5% en 2,5%. Het kabinet is van mening dat het totaal van deze huurverhogingen, de heffing op termijn grotendeels compenseert en het resterende tekort uit efficiencyverbetering en verkoop van huurwoningen kan komen. Eerdere wetsvoorstellen voor inkomensafhankelijke huurverhogingen bleken in 2012 politiek omstreden en haalden niet de eindstreep. Behalve principiële bezwaren tegen huurbeleid op basis van inkomen, roepen de voorstellen veel weerstand op vanwege de privacy van huurders en vanwege de bureaucratie die ze met zich meebrengen. Het is dan ook de vraag op het op deze wijze wel goed kan worden ingevuld.

De sector Op 30 januari 2012 werd publiekelijk bekend dat er ernstige financiële problemen waren bij corporatie Vestia. Bij Vestia waren grote tegenvallers met derivaten (margin calls) als gevolg van erg lage rente op de kapitaalmarkt. Vestia moet met behulp van het Rijk en de sectorinstituties worden gesaneerd. Het saneringsplan voorziet in de verkoop van 15.000 woningen in 10 jaar tijd en een forse saneringsbijdrage uit de sector van (voorlopig) € 700 miljoen. Alle nieuwbouw en grootschalige renovatieplannen zijn bij Vestia stopgezet. Deze tegenvaller en tegenvallers van andere corporaties leiden er toe dat de komende jaren, boven op de verhuurdersheffing, nog eens flinke bijdragen saneringssteun aan het Centraal Fonds moeten worden afgedragen. Dit verzwakt de financiële positie van de sector verder. De Vestia affaire en de missers bij andere corporaties en de te onderscheiden bestuurders, hebben het aanzien van de sector verder verslechterd en konden grosso modo ontstaan door een gebrekkig toezicht van achtereenvolgens de Raden van Commissarissen, de accountants, het Waarborgfonds Sociale Woningbouw en door het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Het geheel heeft geleid tot een verslechtering van het al niet zo goede imago van de sector, aanpassingen in de structuur bij het CFV en het WSW en een meer dan verhoogde aandacht voor risicosturing.

D2013-34 .BV

- 3-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Derivaten Door deze debacles ligt het gebruik van derivaten en de risicosturing bij corporaties onder een vergrootglas. Corporaties trekken derivaten (swaps) aan om per saldo uiteindelijk minder rente te betalen. Ook Rondom Wonen heeft derivaten. Zonder swaps zou Rondom Wonen zomaar € 0,4 miljoen per jaar meer aan rente moeten betalen. Rondom Wonen had begin 2012 een derivatenportefeuille van € 50 miljoen aan ‘gewone swaps’. Voor een deel van deze derivaten moest extra zekerheid bij de bank worden gestort. Bij Rondom Wonen was dat medio 2012 ruim € 12 miljoen. Ondanks het feit dat wij ruim € 35 miljoen in de kas hadden, vonden wij dat een ongewenste ontwikkeling. Medio 2012 zijn deze derivaten met toestemming van het WSW ‘overgezet’ naar langlopende leningen en daarmee is de derivatenportefeuille gehalveerd en het geblokkeerde geld weer vrij gevallen. Van de overblijvende derivaten ad € 25 miljoen zijn in september de hoofdsommen in coupures van € 5 miljoen geknipt en de breakmomenten in tijd verspreid en naar achteren geschoven (2019-2023). Nieuw afgekondigde beleidsregels in oktober maken het afsluiten van derivaten met dergelijke modaliteiten de facto onmogelijk.

Investeringen Rondom Wonen heeft ondanks deze turbulente ontwikkelingen in 2012 mooie prestaties neergezet. We verkochten meer huurwoningen dan we hadden begroot, dit ondanks de malaise op de woningmarkt. We leverden 31 eengezinswoningen op in Keijzershof en op deze Vinex-locatie werden ook nog eens 96 woningen in aanbouw genomen, die in 2013 worden opgeleverd. Door een faillissement van de aannemer kon niet worden gestart met de vervangende nieuwbouw in Pijnacker Centrum. Per saldo hebben we ondanks crisis als Rondom Wonen veel geïnvesteerd, onderhouden en verkocht.

Woningmarkt De verwachting is gerechtvaardigd dat de afgekondigde Rijksmaatregelen er toe leiden dat de nieuwbouwinspanningen van Rondom Wonen voor meerdere jaren worden stilgelegd. Rondom Wonen is niet de enige corporatie waar dit plaatsvindt. Ook marktpartijen maken eind 2012 een pas op de plaats. Deze ontwikkelingen staan haaks op de toenemende woningvraag in ons werkgebied. Het aantal huishoudens in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag groeit de komende jaren fors. Meer dan 65.000 huishoudens. De netto toevoeging (nieuwbouw minus sloop) van woningen in onze regio blijft daar de komende periode fors bij achter. Dit betekent dat er vanaf 2015 weer kwantitatieve woningnood zal ontstaan. Daarmee wordt er ook een bodem in de vastgoed waardedaling van de huizen geplaatst.

Het bedrijf In eigen huis heeft Rondom Wonen medio 2012 haar nieuwe Ondernemingsplan 2012-2015 “Thuis in de buurt” en een geheel nieuw Strategisch Vastgoed Beleidsplan 2012-2021 afgerond. Beide documenten zijn de resultante van een gedegen en interactief traject met onze interne en externe belanghouders en belanghebbenden en vormen de blauwdruk voor de bedrijfsvoering van Rondom Wonen voor de komende jaren. Parallel zijn alle governancedocumenten in de loop van het jaar in overeenstemming gebracht met de vigerende Governancecode. Om een betere en professionele klantbediening en efficiencyverbetering te realiseren heeft Rondom Wonen in 2012 haar organisatiestructuur gedeeltelijk heringericht en zijn bedrijfsprocessen op verschillende niveaus geharmoniseerd. Om de risicosturing van Rondom Wonen verder te verbeteren is eind 2012 gestart met de implementatie van de (BDO) Corporatie Control Monitor. Dit om een betere beheersing en een continue verbetering van bedrijfsprocessent te bewerkstelligen en te waarborgen. Dit proces loopt door in de komende jaren. Het nieuw gevormde klantencontactcentrum (KCC) is in de tweede helft van 2012 de spil in onze frontoffice geworden. In 2012 hebben we organisatiebreed invulling gegeven aan het verder verbeteren van de interne en externe communicatie en het bestendigen van de door onze klanten gewaardeerde bedrijfscultuur. Dit proces loopt parallel aan ons doel om de kennis en kunde van onze medewerkers en de beschikbare middelen optimaal te benutten en daarmee ook onze beheerkosten verder te laten afnemen.

D2013-34 .BV

- 4-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Onderzoek naar de toekomst Rondom Wonen opereert in een turbulente omgeving en staat de komende jaren op een kruispunt in haar ontwikkeling en de daarbij te bepalen koers voor de komende jaren. In het nieuwe ondernemingsplan is positiebepaling rondom samenwerking opgenomen. In dat verband heeft in 2012 verder verkennend onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden voor samenwerking met –in eerste aanleg- matchingspartner woningcorporatie Mooiland. Deze verdieping van het onderzoek moest voor eind 2012 antwoord geven op drie vragen. Ten eerste of er volkshuisvestelijke overeenstemming over de invulling, de koers en het feitelijke werkgebied in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag is, ten tweede of samenwerking voldoende financiële mogelijkheden biedt om de investeringsopgave van Rondom Wonen ook naar de toekomst te kunnen borgen en ten slotte of er overeenstemming over de uit te werken besturingsfilosofie en het organisatieprincipe kan worden bereikt. Het resultaat van het onderzoek laat eind 2012 zien dat er overeenstemming over de volkshuisvestelijke invulling en inrichting van het werkgebied bestaat; de metropoolregio Rotterdam- Den Haag met de gemeenten Pijnacker Nootdorp en Lansingerland als fundament. Ten aanzien van de financiële situatie kon eind 2012 geen conclusie worden getrokken en is het noodzakelijk om begin 2013 te bezien wat de impact is van het voorgenomen regeringsbeleid op het investeringsbeleid en dito -mogelijkheden van beide corporaties. Rondom Wonen en Mooiland oriënteren zich intensief op de gevolgen van dit overheidsbeleid. De eerste verkenningen laten zien dat de investeringscapaciteit niet alleen bij Rondom Wonen, maar ook bij Mooiland en andere corporaties geweldig afneemt. Tenslotte heeft Rondom Wonen nog onvoldoende kennis kunnen nemen van het organisatieperspectief binnen de Mooiland Groep. Er is derhalve tijd nodig om daarover een goede afstemming en overeenstemming te bereiken. Het streven is om voor eind 2013 de besluitvorming op deze punten te kunnen afronden teneinde de verdere koers te bepalen.

Tot slot Het was wederom in meerdere opzichten een bijzonder jaar. We hebben na de werkdruk van voorgaande jaren en de hectiek van 2012 om ons heen, met elkaar in dit verslagjaar de betrekkelijke rust kunnen vinden om onze organisatie verder te professionaliseren en zijn veel zaken tot een goed einde gebracht. Een welgemeend woord van dank richting onze medewerkers en onze partners is dan ook op zijn plaats.

Pijnacker, 12 juni 2013

Lambert Greven Algemeen directeur

D2013-34 .BV

- 5-

13-jun-13

Rondom Wonen II

verslag over 2012

KLANTEN

Klant- en marktkennis VOOR HET ONTWIKKELEN VAN NIEUW VASTGOED, HET REVITALISEREN OF HERPOSITIONEREN VAN BESTAAND VASTGOED, MAAR OOK VOOR HET OP ADEQUATE WIJZE AANBIEDEN VAN VRIJKOMENDE WONINGEN MOET RONDOM WONEN MARKTKENNIS GENEREREN. KENNIS VAN DE MARKT, VAN VRAAG EN AANBOD IN DE SOCIALE SECTOR, STAAT DAARBIJ VOOROP, MAAR OOK DE KOOPSECTOR MAG DAARBIJ NIET GENEGEERD WORDEN. Begin 2012 heeft de gemeente Pijnacker-Nootdorp een analyse gemaakt van de lokale woningbehoefte en woningmarkt in deze gemeente. De primaire vraag daarbij was In welke mate de woningvoorraad in gemeente Pijnacker-Nootdorp aansluit op de lokale vraag naar woningen, en in het bijzonder de vraag van lokale doelgroepen? Op deze vraag geeft de analyse antwoord. Daarbij is gebruik gemaakt van eerdere woningmarktonderzoeken en aanvullend onderzoek. De lokale woningbehoefte is aan de orde gesteld in de Toekomstvisie PIT uit 2005. Daarin staat dat het woningbouwprogramma van 7.500 woningen zich tussen 2004 en 2010 voor 75% richt op de regionale behoefte. Vanaf 2010 zou in het “ideale scenario” een “extra programma” van ongeveer 2.500 woningen worden gebouwd, waarin de lokale behoefte prevaleert. Na 2015 zou nog eventueel gebouwd kunnen worden voor de lokale vraag. Inmiddels zijn per 1 januari 2012 ruim 5.000 van de 10.000 woningen uit het ‘Pit programma’ gerealiseerd en zijn er plannen voor zo’n 4.500. In de bestuurlijke agenda van de huidige coalitie is de lijn van meer focus op de lokale vraag doorgetrokken. Daarin staat, mede naar aanleiding van de Evaluatie woonvisie 2005 die is gepubliceerd in 2010, dat de gemeente Pijnacker-Nootdorp een Uitvoeringsstrategie wil maken voor de huisvesting van specifieke lokale doelgroepen. Deze doelgroepen zijn (op basis van de Woonvisie 2005): Jongeren, senioren, arbeidsmigranten, woonwagenbewoners, asielzoekers, mensen met een beperking, doorstroming en de wens van lokale groepen die zelf willen bouwen. De analyse geeft feiten die inzicht geven in de behoefte van lokale beleiddoelgroepen en wat de ordegrootte en aard van de opgave is als deze lokale vraag moet worden geaccommodeerd. Lokale doelgroepen vragen in een optimaal scenario dat er zo’n 2.500 woningen meer structureel beschikbaar komen in de 3 kernen voor 2020. In Pijnacker loopt een uitgebreid nieuwbouwprogramma dat voorziet in een deel van de lokale behoefte van de kern. Er kan daar worden voldaan aan de vraag met de ombuiging van het bouwprogramma van ongeveer 230 woningen. In Nootdorp en Delfgauw zijn er onvoldoende bouwplannen om via woningbouw de vraag optimaal te accommoderen. Bij elkaar gaat het in deze twee kernen om een structurele vraag naar zo’n 1.400 woningen. Explica heeft op verzoek van de SVH onderzoek gedaan naar de regionale effecten van de EU—regeling. Zij trekken de voor de hand liggende conclusie dat huishoudens met een inkomen tussen de € 33.000 en € 43.000 nu erg beperkt zijn in huisvestingsmogelijkheden. Wel stellen ze vast dat de 10% ruimte om hogere inkomens te huisvesten niet overal optimaal wordt benut. Door de grote hoeveelheden woningen in Den Haag met een lage huur was het in het verleden, zonder EU-regeling al zo dat de corporaties daar zonder enige moeite 90% konden halen. In de zomer is de definitieve versie van het onderzoeksverslag naar de woonwensen van senioren (begin 2011) gepresenteerd aan belanghebbenden en de opdrachtgevers Rondom Wonen, Vestia Nootdorp, Heijmans Vastgoed BV en de gemeente Pijnacker Nootdorp. Met de onderzoeker Frank van Hoorn van Quintis en de gemeente wordt vastgesteld dat de algemene lijn die valt te ontdekken is, dat er op termijn een (erg) grote behoefte zal ontstaan aan meer adequate senioren woonvoorzieningen. Eind 2012 is de Grote Woontest in het Stadsgewest Haaglanden uitgevoerd. Dit onderzoek is het grootste woononderzoek in de regio en wordt gesteund door 25 partijen, waar onder Rondom Wonen, die helpen steden in de regio te ontwikkelen, zoals woningcorporaties, projectontwikkelaars en gemeenten in de regio Haaglanden. De informatie uit de test gebruiken de 25 initiatiefnemers (diverse marktpartijen, woningcorporaties en gemeenten) om woningen, de woonomgeving en voorzieningen in de wijken beter aan te laten sluiten bij de wensen van de bewoners. De Grote Woontest is één van de grootste onderzoeken in Nederland op het gebied van wonen en woonbeleving en wordt sinds 2004 in verschillende regio’s uitgevoerd. Voor de regio Haaglanden is dit de eerste editie van dit grote woononderzoek. Het streven is om 16.000 bewoners van de regio te vragen naar hun woonervaringen en woonwensen. De resultaten komen begin 2013 beschikbaar.

D2013-34 .BV

- 6-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Klantgerichtheid en woonruimteverdeling RONDOM WONEN VERHUURT WONINGEN AAN VERSCHILLENDE DOELGROEPEN, WAARBIJ VOORAL AANDACHT WORDT BESTEED AAN HUISHOUDENS MET LAGE INKOMENS, DE PRIMAIRE DOELGROEP. MET NAME WONINGEN MET EEN HUUR ONDER DE AFTOPPINGSGRENZEN MOETEN VRIJWEL UITSLUITEND AAN DEZE HUISHOUDENS WORDEN VERHUURD. NIEUWBOUWWONINGEN MET EEN HUUR ERBOVEN ZIJN DAARENTEGEN VOORAL VOOR HUISHOUDENS BEHOREND TOT DE (LAGE) MIDDENINKOMENS BESTEMD. Rondom Wonen verhuurt niet alleen eigen bezit, maar ook bezit voor de woningcorporaties Mooiland en Habion in de woonservicezône De Weidevogelhof. Het zijn woningen die door Rondom Wonen zijn gebouwd en ontwikkeld en aan deze corporaties zijn verkocht. Van alle te verhuren woningen is een kwart bestemd voor mensen afkomstig uit de gemeente. Rondom Wonen stelt alles in het werk, huurders met betalingsproblemen zo snel mogelijk te helpen om uitzetting te voorkomen. Een klein deel van de woningen is bestemd voor verkoop. In 2010 is Rondom Wonen gaan werken met Koopgarant © naast de fair value variant van maatschappelijk gebonden eigendom MGE. De verdeling van sociale huurwoningen in het Stadsgewest Haaglanden vindt plaats via het woonruimteverdelingsysteem van de SVH, Woonnet Haaglanden. Woonnet Haaglanden verzorgt voor ons de inschrijving van woningzoekenden, publiceert het actuele huizenaanbod van woningcorporaties en beheert het systeem van de verdeling van de woningen. Huurders kunnen na inschrijving een keuze maken uit alle vrijgekomen woningen in de regio en de corporaties benaderen de door het systeem geselecteerde huurders. In de beleidsvoornemens 2012 is rekening gehouden met 115 mutaties (nieuwe verhuringen) op jaarbasis, bijna 30 per kwartaal. Uiteindelijk hadden wij te maken met 156 verhuringen (inclusief 31 nieuwbouwwoningen). Dit zijn 41 verhuringen meer dan waren begroot. De mutatiegraad voor 2012 komt hiermee op 5,97%. In 2012 heeft Rondom Wonen voor 139 woningen een huuropzegging ontvangen. Niet alle woningen werden opnieuw verhuurd, namelijk 15 woningen waren bestemd voor verkoop, 7 woningen zijn in 2013 opnieuw verhuurd en één woning is samengevoegd met een andere woning. Van de 15 te verkopen woningen die in 2012 zijn opgezegd zijn in 2012 6 woningen verkocht en 5 woningen uit 2011 zijn in 2012 verkocht. Van de reguliere verhuringen zijn er 23 direct verhuurd (COA, Ipse, woningruil, urgentie, Groepswonen Ouderen). Met de rest werd geadverteerd op Woonnet Haaglanden. Voor woningen die via Woonnet Haaglanden worden aangeboden geldt dat van alle kandidaten die reageren, de volgordebepaling geschiedt op basis van inschrijfduur. De gemiddelde inschrijfduur van de op deze wijze verworven nieuwe huurders loopt op en bedroeg in 2012 4,9 jaar. In het Stadsgewest Haaglanden is de gemiddelde woonduur 4,1 jaar. De trend is dat de inschrijfduur verder oploopt en er zijn indicaties dat er op geen enkele wijze sprake is van een ontspannen woningmarkt. Er werden in 2012 ook nog eens 31 nieuwbouw eengezinswoningen voor het eerst verhuurd. Ook deze woningen maken deel uit van de Vinex locatie Keijzershof. Rondom Wonen heeft met de corporatie stichting Mooiland (eigenaar Weidevogelhof fase 1) een beheerovereenkomst voor fase 1 afgesloten tot ultimo 2013 en met Habion (eigenaar Weidevogelhof fase 2) een beheerovereenkomst tot ultimo 2030. Rondom Wonen is eigenaar van fase 3 van de Weidevogelhof. Met de zorgaanbieder stichting zorginstellingen Pieter van Foreest en beide collega-corporaties is een gezamenlijke beheerstrategie opgetekend ten einde de woonservicezône De Weidevogelhof als merk te kunnen neerzetten (branden). Rondom Wonen heeft daarbij een centrale rol als bewaarder en beheerder van het merk Weidevogelhof. Sinds 1 januari 2012 zijn 125 woningen van ons eigen bezit opnieuw verhuurd, zijn er 28 woningen van Mooiland en Habion verhuurd en zijn 31 nieuwbouwwoningen verhuurd. Daarmee bedraagt het totaal aantal verhuringen in 2012 184 tegen 272 in 2011. Overeenkomend met het niveau de afgelopen jaren. De vele verhuringen in 2010 en 2011 waren in dat verband uitzonderingen. De hoeveelheid aanbiedingen per woning is in 2012 wat toegenomen en gestegen van gemiddeld 8 aanbiedingen naar gemiddeld 17 aanbiedingen per woning; een acceptatiegraad van 6%. In het Stadsgewest Haaglanden is de gemiddelde acceptatiegraad hoger en ligt op 7,5% per geadverteerde woning. De acceptatiegraad ligt het laagst bij (dure) EGW (3,7%) en is het hoogst bij een HAT- woning (30,3%). Dit fenomeen is inherent aan de aanbodmethode. Iedereen die kansrijk is, is dat overal in de regio. Er wordt dus flink geshopt en daar kun je de mensen geen ongelijk in geven.

D2013-34 .BV

- 7-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Resultaten prestatieafspraken 70% verhuur aan primaire doelgroep In de prestatieafspraken SGH-SVH is overeengekomen dat minimaal 70% van de te verhuren woningen uit de bestaande voorraad aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep moet worden verhuurd. Dus maximaal 30% verhuringen aan de secundaire doelgroep. Op regionaal niveau heeft Rondom Wonen aanvullende afspraken gemaakt. Rondom Wonen hoeft bij het berekenen van het percentage verhuringen aan huishoudens uit de doelgroep, de woningen met een huurprijs boven de aftoppingsgrens die na 1 januari 2002 zijn gebouwd, niet mee te tellen. Dit, omdat Rondom Wonen verhoudingsgewijs zoveel nieuwe woningen bouwt, waarvan 50% een huurprijs boven de aftoppingsgrens heeft, dat het op een gegeven moment theoretisch niet meer mogelijk zou zijn om 70% aan de doelgroep te verhuren. Rekeninghoudend met bovenstaande aanvullende afspraak tellen 69 verhuringen niet mee. Van de resterende 87 verhuringen uit de bestaande voorraad zijn 66 woningen verhuurd aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep. Dat is 76% van de verhuringen. De prestatieafspraak is om 70% te verhuren aan de primaire doelgroep. Verhuurresultaten 2012 Tabel 1: verhuurresultaten bestaande woningvoorraad 2012. Eenpersoonshuishouden. Woningen van na januari 2002 staan in aparte kolom leeftijd inkomen goedkoop betaalbaar middelduur onder ATG 2002 < 366,37 < 524,37 >= 524,37 < 524,37 < 65 < 21.625 12 13 0 5 < 65 >= 21.625 0 3 0 1 >= 65 < 20.325 1 6 0 0 >= 65 >= 20.325 0 2 0 0 Totaal 13 24 0 6

boven ATG 2002 >= 524,37 3 12 0 2 17

Tabel 2: verhuurresultaten bestaande woningvoorraad 2012. Meerpersoonshuishouden. Woningen van na januari 2002 staan in aparte kolom leeftijd inkomen goedkoop betaalbaar middelduur onder ATG 2002 < 366,37 < 561,98 >= 561,98 < 561,98 < 65 < 29.350 0 23 7 10 < 65 >= 29.350 0 3 12 1 >= 65 < 27.750 0 3 2 0 >= 65 >= 27.750 0 0 0 1 Totaal 0 29 21 12

boven ATG 2002 >= 561,98 15 16 1 2 34

Binnen de tabellen over de verhuurresultaten worden de 24 indirecte verhuringen aan zorgaanbieder Philadelphia (Oranjehof) en Ipse de Bruggen niet meegeteld. Alleen de directe verhuringen worden in tabel 1 en 2 weergegeven. De verplichting wat betreft het registreren van inkomensgegevens van de huurders bij de indirecte verhuringen is door Rondom Wonen correct opgepakt. De gegevens zijn bij Rondom Wonen bekend. Urgentie Het streven is om maximaal 10% van de aangeboden /geadverteerde woningen in bestaand bezit te verhuren aan woningzoekenden met een urgentie. Hoe hoger het percentage, hoe groter de verstoring is voor het reguliere aanbod. Van de 132 geadverteerde en geaccepteerde woningen in 2012 zijn er uiteindelijk 6 woningen naar een urgente gegaan, dat is ongeveer 4,5% van ons geadverteerde woningaanbod. Europaregeling Door de ‘Europaregeling’ moeten alle corporaties tenminste 90% van de verhuringen van woningen onder de huurprijsgrens toewijzen aan huishoudens met een inkomen lager dan € 34.085. In 2011 bleef het aantal steken op 88,5%. Door het percentage nadrukkelijk te monitoren en tijdig te anticiperen op de ontwikkelingen in 2012 is het percentage in 2012 boven de cruciale grens gebleven. De score voor directe verhuringen in 2012 is 90,4%. Met de indirecte verhuringen via zorgaanbieder Philadelphia (Oranjehof) en Ipse de Bruggen bedraagt het percentage 92%. Daarmee is de achterstand van 2011 weggewerkt.

D2013-34 .BV

- 8-

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Taakstelling Statushouders De taakstelling voor het huisvesten van deze doelgroep is in 2012 volledig gerealiseerd. De taak voor het verslagjaar bedroeg 9 statushouders voor de gehele gemeente. De afspraak is dat Rondom Wonen 63% van de taakstelling op zich neemt. Dit betekent dat Rondom Wonen 6 statushouders in 2012 moest plaatsen. Rondom Wonen heeft in 2012 in totaal 6 statushouders geplaatst. Lokale beleidsruimte Eind 2011 heeft de gemeente samen met Rondom Wonen afgesproken op welke wijze invulling gegeven kan worden aan de 10% lokale beleidsruimte. Deze 10% kan gebruikt worden voor eengezinswoningen met een huur tussen de € 600 en € 665. Deze woningen worden met voorrang toebedeeld aan gezinnen uit de gemeente Pijnacker-Nootdorp. In 2012 zijn 18 woningen via deze lokale beleidsruimte toegewezen. Lokaal Maatwerk In het najaar van 2012 is de lokale beleidsruimte komen te vervallen. Lokaal Maatwerk is geïntroduceerd. Gezamenlijk met de gemeente en de overige corporaties is besloten de jongeren binnen de gemeente grenzen een voorrangspositie te geven. Bij jongerenwoningen krijgen zij voorrang ten opzichte van jongeren buiten de gemeentegrenzen. In 2012 gaat het nog om slechts één woning.

Garages In geheel 2012 zijn 20 garages gemuteerd en opnieuw verhuurd. Dit is een mutatiegraad van 9,2%.

Huurtoeslag Het aantal huishoudens dat de huurtoeslag rechtstreeks via Rondom Wonen ontvangt (via huurmatiging) is 295, ongeveer 12% van onze huurders. Het gemiddelde toeslagbedrag bedraagt € 188 per maand. De laatste jaren is zowel het bedrag als het aantal matigingen dalende. Steeds meer huurders regelen dit zelf met de Belastingsdienst.

Ontruimingen en laatste kansbeleid Rondom Wonen streeft naar het terugdringen van het aantal uitzettingen. Voor 2012 zijn maximaal 4 ontruimingen wegens overlast en/of huurachterstand ingeboekt. In totaal zijn in 2012 3 woningen ontruimd, waarbij bij 2 woningen sprake was van zogenaamde “noorderzon-gevallen”. Voor drie huurders zijn “Laatste Kans” overeenkomsten afgesloten, één debiteur heeft de vordering volledig betaald, één debiteur heeft geen gebruik gemaakt van het Laatste Kans beleid, maar heeft een betalingsregeling bij de deurwaarder afgesproken.

Vastgoed Het bezit op 31 december 2012 bedraagt 2.344 woningen, 217 garages, 68 stallings/garageplaatsen, 2 onzelfstandige verhuureenheden, 4 eenheden maatschappelijk vastgoed en één bedrijfsruimte. Rondom Wonen had daarmee 2.344 woningen en 292 overige verhuureenheden in bezit. Daarnaast werden voor derden 322 woningen en 33 andere verhuureenheden verhuurd en beheerd. Het totaal aantal VHE in beheer en exploitatie bedraagt 3.289. Volgens de normering van het CFV betekent dat omgerekend 2.791 “gewogen verhuureenheden”. In 2012 zijn 31 nieuwe woningen opgeleverd, is er 1 woning ontduplexed en zijn 11 woningen uit ons bezit verkocht. Tabel 3 Samenstelling woningbezit ultimo 2012 naar prijscategorie, grootte en woningtype Type 0-366,37 366,37-490 490,01-524,37 524,38-561,98 561,99-664,66 woningen Egw 49 447 92 123 525 App met lift 89 437 96 8 194 App z lift 77 124 15 9 54 Be/bo 3 2 Totaal VHE 218 1010 203 140 773

D2013-34 .BV

- 9-

Aantal vhe 1.236 824 179 5 2.344

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Huurprijsbeleid Het huurprijsbeleid is primair gericht op het goedkoop en betaalbaar houden van omvangrijke delen van ons woningbezit en tevens om de omvang van dit gedeelte groot genoeg te laten blijven, zodat ook op langere termijn kan worden voldaan aan de maatschappelijke vraag. Daarnaast vindt Rondom Wonen het belangrijk om woningen in verschillende prijscategorieën te kunnen aanbieden. Naast een goede mix van woningen in verschillende prijscategorieën streeft Rondom Wonen naar een gedifferentieerde opbouw van haar woningen naar prijscategorieën binnen de verschillende wijken. Het huurprijsbeleid gaat over een belangrijke bron van inkomsten van Rondom Wonen: de huurpenningen. In dat beleid zijn twee aspecten aan de orde. Enerzijds is er de jaarlijkse verhoging van de huurprijs. Daarnaast kan de huur bij mutatie worden aangepast: de huurharmonisatie. Doel van dit beleid is, naast het primaire doel, de opbrengsten voor het verhuurde, een optimale differentiatie in de huurprijzen te bewerkstelligen en te handhaven op basis van de relatie tussen prijs en kwaliteit, waarbij recht wordt gedaan aan de maatschappelijke taakstelling van Rondom Wonen als sociale verhuurder. Rondom Wonen hanteerde een beleid waarbij de ideale huurprijs, de streefhuurprijs, berust op de prijs – kwaliteitsverhouding van het woningcomplex waartoe de woning behoort. Op basis van de portfolioanalyse, die de markttechnische kwaliteit van het complex aangeeft, wordt bepaald wat de bijbehorende streefhuur diende te zijn. Deze is een percentage van de maximaal redelijke huur, die wordt berekend op basis van de woontechnische kwaliteit volgens het woningwaarderingsstelsel (WWS). Dit systeem functioneerde goed, is alleszins redelijk en goed uit te leggen aan de huurders. Toch kan dit beleidsuitgangspunt maar op beperkte schaal worden toegepast: alleen bij mutatie (harmonisatie). Sinds het Rijk voor de jaarlijkse huurverhoging de maximaal toegestane huurverhoging en de gemiddelde huurverhoging over het woningbezit aan elkaar heeft gelijkgesteld is dat percentage het huurverhogingspercentage voor alle woningen. De enige uitzondering hierop is de huurprijsgrens: woningen mogen geen huurprijs krijgen die boven die grens ligt (huidig beleid Rondom Wonen). Rondom Wonen streeft binnen sociaal-maatschappelijke randvoorwaarden naar een zo goed mogelijk financieel resultaat op haar activiteiten, zodat zij daadwerkelijk invulling kan geven aan het gestelde in haar missie ‘de zorg voor een woonomgeving waar mensen goed kunnen wonen, zich thuis voelen en hun vrije tijd kunnen doorbrengen tegen betaalbare prijzen’. Daarom betreurt Rondom Wonen het ten zeerste dat ook het nieuwe kabinet, net als het vorige, heeft besloten de maximaal toe te laten huurprijsverhoging voor 2012 te beperken tot de gemiddelde inflatie over 2011. Dat percentage is tevens de maximaal toegestane huurprijsverhoging. Derhalve is het financieel niet mogelijk geweest in de huurprijsverhoging enige vorm van differentiatie toe te passen. In 2012 zijn de huurprijzen van de woningen van Rondom Wonen met 2,3% gestegen. Daarmee doet het Rijksbeleid op geen enkele manier recht aan het huurbeleid van Rondom Wonen. De realisering van de genoemde doelstelling komt daarmee verder onder druk te staan. Wanneer een woning door mutatie een nieuwe huurder krijgt wordt de huurprijs aangepast (geharmoniseerd) naar een niveau dat op basis van het vigerende beleid de beste uitdrukking geeft aan de relatie met de kwaliteit. Wel is het zo dat Rondom Wonen het beleid heeft dat een woning niet naar een andere huurprijscategorie overgaat. Dus een woning onder de aftoppingsgrens blijft daar onder, enzovoorts. Het behoud van een goedkope woningvoorraad voor mensen met lage inkomens is daarmee geborgd. Het gemiddelde netto huurniveau van onze woningen bedroeg eind 2012 € 492. De huurprijzen bedroegen eind 2012 gemiddeld 69% van de huurprijs die op grond van regelgeving als maximaal redelijk kan worden beschouwd.

Reparatieverzoeken In 2012 zijn er 4.158 (2011: 3.973) reparatieverzoeken aan het eigen bezit uitgevoerd, tegen 4.200 begroot. Bij 2.791 gewogen vhe bedraagt het aantal verzoeken 1,5 per vhe tegen 1,75 begroot. Iets minder dan 55% van de reparatieverzoeken is uitgevoerd door de eigen onderhoudsdienst, gelijk aan vorig jaar. De overige reparatieverzoeken betroffen grotendeels werkzaamheden aan elektra en verwarming. Dit zijn werkzaamheden waarvoor Rondom Wonen binnen de onderhoudsdienst geen specialisten heeft en het werk wordt uitbesteed aan derden.

D2013-34 .BV

- 10 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Mutaties Voor 2012 waren 115 mutaties begroot en is er aan 125 eigen woningen mutatieonderhoud uitgevoerd. Bij een mutatie wordt de woning opgeknapt en naar de in het SVB beschreven basiskwaliteit gebracht. In het algemeen wordt er werk verricht aan tegelwerk, plafonds, stukadoorswerk en keuken. Regelmatig moet er veel werk worden verricht om oude ZAV’s weg te werken die nog op basis van oude wetgeving zijn toegestaan. Daarmee zijn de kosten die aan deze werkzaamheden zijn verbonden voor rekening van Rondom Wonen. Om de kosten van met name het mutatieonderhoud terug te dringen is eind 2012 een werkgroep “Beheersing onderhoudskosten” opgestart met als doel via nadere afspraken en andere onderhoudsmaatregelen de onderhoudslasten terug te dringen.

Woningverbetering Woningverbeteringen zijn verzoeken van bewoners voor het (o.a.) aanbrengen van dakkapellen, isolatie(-glas), CV installaties en het aanbrengen van inbraakwerend hang- en sluitwerk, uitgevoerd door Rondom Wonen. De verbetering is een kwaliteitsimpuls en heeft als consequentie dat de investeringskosten als regel in de netto huur worden opgenomen. Dit proces gaat op termijn wel ten laste van de financieringsruimte van Rondom Wonen. Daarnaast worden aantrekkelijke goedkope woningen steeds duurder. Een van de uitgangspunten van het huurprijsbeleid van Rondom Wonen is, dat door een huurprijsverhoging een woning niet in een andere huurprijscategorie terecht komt. Daarom is besloten dat aanvragen voor woningverbetering niet worden gehonoreerd als de huuraanpassing ertoe leidt dat een door Rondom Wonen gehanteerde huurprijsgrens wordt overschreden. Aanvragers die hiermee worden geconfronteerd wordt erop gewezen dat er een alternatief is: de verandering zelf realiseren door middel van een ZAV. Bij mutatieonderhoud worden in sommige gevallen ook door Rondom Wonen verbeteringen aangebracht. Dit betreft het optrekken van het kwaliteitsniveau van de woning naar de door Rondom Wonen geformuleerde ‘basiskwaliteit’, alsmede investeringen op verzoek van de nieuwe huurder. Het gaat hierbij met name om uitbreidingen van groepenkasten en het aanbrengen van een boiler. Ook deze verbeteringen worden middels een aanpassing van de huur doorberekend aan de nieuwe bewoner. De basiskwaliteit is hierin leidend. Op verzoek van bewoners zijn er in 2012 53 verbeteringen aangevraagd, waarvan 25 weer zijn ingetrokken en van de overblijvende 28 leiden er 19 een hogere huur en 9 zijn direct met de bewoners afgerekend (eenmalige betaling). In totaliteit betreft het een investering van circa € 40.000. In 2012 is in 6 woningen door Rondom Wonen zelf geïnvesteerd tot een bedrag van € 5.000.

Zelf Aangebrachte Veranderingen (ZAV) De huurder kan ook aanvragen doen voor het zelf (voor eigen rekening en risico) aanbrengen van veranderingen aan de woning, de Zelf Aangebrachte Veranderingen (ZAV). Wanneer een huurder één of meer ZAV’s in de woning wil aanbrengen, kan dat in principe na (voorafgaande) toestemming van Rondom Wonen. De bij de toestemming gestelde voorwaarden hebben betrekking op technische grondslagen en kwaliteit, verhuurbaarheid op termijn en eventuele afspraken en vergoedingen bij beëindiging van de huur. In 2012 zijn totaal 193 ZAV’s aangevraagd en zijn er 192 gehonoreerd. De meeste aanvragen zijn afkomstig van nieuwe huurders.

Aanpassingen ex Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) In 2012 zijn er in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, 49 verzoeken voor woningaanpassingen in behandeling genomen. Deze aanpassingen betreffen het aanbrengen van trapliften, beugels, douchezitjes en drempelhulpen. Onderhoud aan bestaande (trap-), (plafond-), (woonhuis-)liften en automatische deurdrangers worden uitgevoerd volgens onderhoudscontracten. Naast het contractonderhoud worden er tussentijds ook reparaties uitgevoerd bij storingen. Alle kosten voor de bouwkundige aanpassingen, onderhoudscontracten en reparaties worden vergoed uit het WMO-budget. In 2012 ging het om € 55.000.

D2013-34 .BV

- 11 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Verkoop Rondom Wonen heeft in 2002 besloten tot beperkte verkoop van huurwoningen. Het betrof de verkoop van woningen in die wijken waar sprake is van een relatief hoger aandeel sociale woningen dan elders in deze gemeente en om woningen waarvan gezegd kan worden dat ze vanuit volkshuisvestelijk perspectief gezien “overbodig”zijn. Daarbij moet gedacht worden aan eengezinswoningen met een typologie gelijk aan de nieuw te bouwen woningen op Vinex- en Vinac-locaties. Hierdoor blijven deze producten in voldoende mate beschikbaar voor verhuur. Men spreekt in dit geval van “verversing van het woningbezit”. Tevens werd toen vastgelegd dat op termijn (na revitalisering) flatwoningen uit Pijnacker Noord in beperkte mate in de verkoop zouden worden gedaan. Het toenmalige doel van het beperkte verkoopbeleid was tweeledig: volkshuisvestelijk en financieel. Inmiddels is er sprake van een totaal andere omstandigheid, waardoor vanuit beide toenmalige doelstellingen gezien de noodzaak om te verkopen (veel) groter is geworden. Dat zal er toe leiden dat Rondom Wonen in de komende jaren binnen haar woningbezit op zoek moet gaan naar andere complexen waaruit woningen verkocht gaan worden dan de huidige vijf complexen. Alle benoemde woningen die in aanmerking komen voor verkoop zijn in eerste instantie aangeboden aan zittende huurders. Bewoners van eengezinswoningen kunnen bij de aankoop uit twee mogelijkheden kiezen. Volledig vrije verkoop, met marktconforme prijsstelling, of verkoop onder Maatschappelijk Gebonden Eigendom (MGE) met 10% of 20% korting onder toepassing van het fair-value systeem. Bewoners van appartementen in Pijnacker Noord kunnen deze alleen kopen onder Koopgarant © met 10% of 20% korting. De regeling met 20% korting is alleen van toepassing voor de driekamer woningen en een maximum huishoudinkomen van € 43.000. Daarnaast worden eengezinswoningen die voor verkoop in aanmerking komen en muteren (beëindiging huurovereenkomst) marktconform verkocht. Appartementen die voor verkoop in aanmerking komen worden tot eind 2012 louter onder Koopgarant © verkocht. In alle situaties is de verkoopprijs gebaseerd op een jaarlijks geactualiseerd taxatierapport van een erkende niet verkopende makelaar. Om te voorkomen dat een woning bij het passeren van de akte wordt verkocht op basis van een dan te oude taxatie, is eind 2012 besloten om vlak voor het te koop zetten van een woning een nieuwe (gevalideerde) taxatie op te vragen. Het beeld is dat de gerevitaliseerde flatwoningen in de wijk Pijnacker- Noord middels Koopgarant een behoorlijke bijdrage levert in het huisvesten van jonge, startende huishoudens die afkomstig zijn uit de gemeente PijnackerNootdorp. De Koopgarantregeling stelt ons overigens wel voor problemen. Het genereert wel liquiditeit, maar geen vermogen. Daarom zal er in 2013 worden gekeken naar alternatieven, die deze problemen niet hebben. In 2012 zijn in totaal 15 woningen verkocht en van 4 woningen zal het passeren bij de notaris in 2013 plaatsvinden. Van de 11 afgewikkelde koopovereenkomsten zijn 2 woningen verkocht in de wijk Koningshof en 9 woningen liggen in Pijnacker Noord. In december zijn de meeste woningen verkocht. Eind 2012 stonden nog 8 woningen in de verkoop. Het merendeel hiervan stond in de wijk Koningshof. De netto verkoopopbrengst van de 11 verkochte woningen, derhalve inclusief de verkoop (9) onder Koopgarant © bedraagt € 752.175,24 Het verkoopresultaat wordt beïnvloed door het nemen van de kosten van de verkoop onder voorwaarden (Koopgarant) in Pijnacker Noord.

Klanttevredenheid RONDOM WONEN STREEFT ER NAAR DAT KLANTEN TEVREDEN ZIJN OVER DE PRODUCTEN EN DIENSTEN DIE WORDEN AANGEBODEN. HET GAAT DAARBIJ ZOWEL OM DE PRODUCTEN EN DIENSTEN ALS OM DE MANIER VAN AANBIEDEN EN DE ERBIJ BEHORENDE SERVICE. HUURDERS MET KLACHTEN KUNNEN TERECHT BIJ DE KLACHTENCOMMISSIE EX BBSH, DE KLACHTENCOMMISSIE WOONRUIMTEVERDELING EN DE HUURCOMMISSIE. RONDOM WONEN STREEFT NAAR EEN ZEER LAAG AANTAL KLACHTEN OP JAARBASIS.

Klachtencommissie ex BBSH De klachtencommissie bestaat uit drie leden en drie plaatsvervangende leden. Zij werkt op basis van een reglement, dat in samenspraak met Argos, huurdersvereniging Pijnacker, is opgesteld en wederzijds is vastgesteld. Eén lid en één plaatsvervangend lid zijn benoemd op voorspraak van Argos, één lid en één plaatsvervangend lid zijn benoemd op voorspraak van Rondom Wonen. Eén onafhankelijk lid, tevens voorzitter en een plaatsvervangend lid/voorzitter, niet tot de organen of commissies van de corporatie behorend, zijn benoemd op gezamenlijke voordracht van Argos en Rondom Wonen. Deze klachtencommissie neemt de klacht in behandeling en adviseert het bestuur van Rondom Wonen. Uiteindelijk beslist het bestuur, of de Raad van Commissarissen, indien de klacht betrekking heeft op de bestuurder. De voorzitter van de klachtencommissie, de heer mr. drs. J. de Prieëlle, is eind 2011 om statutaire reden afgetreden. Hij is op 1 maart 2012 met instemming van Argos huurdersvereniging Pijnacker opgevolgd door (oud wethouder) de heer L. Suijker. Voorts is voor een tweede termijn mevrouw Brouwer Kromkamp als lid namens de huurdersvereniging van de klachtencommissie herbenoemd met instemming van Argos.

D2013-34 .BV

- 12 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Er is in 2012 één klacht binnengekomen van een bewoner die vond dat hij ten onrechte was gefactureerd door Rondom Wonen. Deze klacht is, conform procedure, door de klachtencommissie teruggelegd bij Rondom Wonen. Deze klacht is na hoor en wederhoor door het bestuur zonder tussenkomst van de commissie afgehandeld alsnog opgelost. De bewoner werd voor de betreffende factuur gecrediteerd. Tabel 4: Samenstelling van de Klachtencommissie ultimo 2012 Omschrijving en naam

aftredend

(her)benoemd

herbenoembaar

1-3-2015

1-3-2012

ja

1-1-2014

1-1-2011

ja

1-1-2012

nee

10-12-2010

ja

01-12-2013

10-12-2010

nee

01-12-2013

10-12-2010

ja

ONAFHANKELIJK VOORZITTER

De heer L. Suijker Plv. voorzitter A.N. Groenewegen LID NAMENS DE HUURDERSORGANISATIE

Mw. A.G.G. Brouwer 1-1-2015 Plv. lid namens de huurdersorganisatie Mw. J. Wijnmaalen 18-12-2013 LID NAMENS RONDOM WONEN

drs. J. Wallast Plv. lid namens Rondom Wonen H. Keizer

Klachtencommissie Woonruimteverdeling Er zijn in 2012 geen klachten binnengekomen voor de Klachtencommissie Woonruimteverdeling. Huurcommissie Er zijn in 2012 geen klachten of bezwaren bij de huurcommissie behandeld of ingediend.

D2013-34 .BV

- 13 -

13-jun-13

Rondom Wonen III

verslag over 2012

MAATSCHAPPIJ

Missie en ambitie van Rondom Wonen RONDOM WONEN IS VAN MENSEN, VOOR MENSEN EN STAAT VOOR GOED WONEN EN JE THUIS VOELEN IN DE BUURT. Rondom Wonen is dé woningcorporatie voor Pijnacker-Nootdorp. Rondom Wonen staat voor ‘thuis in de buurt’. Wij bieden huisvesting aan mensen die zelf moeilijk kunnen slagen op de woningmarkt en werken aan leefbare wijken en het ‘thuis voelen in de buurt’. Oog voor mens en milieu staat net zo centraal als een economisch verantwoorde exploitatie. Onze organisatie is stevig verankerd in de samenleving en kenmerkt zich door grote betrokkenheid met onze klanten. Zorgen voor goed wonen en je thuis voelen in de buurt kunnen wij niet alleen. Samenwerking met klanten, partners en professionals achten wij daarom essentieel voor optimaal maatschappelijk presteren.

Uitwerking Rondom Wonen verhuurt huurwoningen in verschillende prijsklassen in verschillende buurten. Dat doen we omdat er vraag naar deze producten is. Daarnaast verricht Rondom Wonen in beperkte mate betaalde dienstverlening voor derden. De financiële middelen die we verdienen op deze dienstverlening en op de exploitatie van middeldure huurwoningen zetten we in voor de huisvesting van mensen met lage inkomens of andere groepen bewoners die niet zo makkelijk zelf in hun huisvesting kunnen voorzien. Rondom Wonen heeft nadrukkelijk aandacht voor mensen met lagere inkomens en mensen die anderszins problemen hebben om fatsoenlijk te kunnen wonen. Wij zijn trots op deze maatschappelijke doelstelling. De verwijzing naar mens en milieu versus economisch verantwoord exploiteren in onze missie geeft aan dat we ons bewust richten op onze klanten en dat onze besluitvorming gebaseerd is op het streven naar een reductie van kosten en risico’s, het behalen van een voldoende rendement op onze investeringen en daarbij voldoende aandacht schenken aan het milieu (people, profit, planet) in brede context.

Rondom Wonen is altijd in de buurt De kracht van Rondom Wonen is onze lokale verankering; door de langdurige en intensieve betrokkenheid en herkenbaarheid in de wijken en buurten waar we actief zijn. Wij weten wat er speelt. Die lokale verankering creëren we doordat onze medewerkers hun ogen en oren openhouden. Ons beleid spitst zich toe op de buurten en wijken waar we bezit hebben of waar we bezit ontwikkelen. De lopende meerjarige prestatieafspraken met de gemeente 2010-2014 garanderen ook in 2012 dat wat wij en onze partners hierbij noodzakelijk achten, kunnen blijven realiseren. We hechten veel belang aan onze strategie van lokale en subregionale verankering, omdat we daardoor een goed zicht krijgen op de kansen en de bedreigingen die zich op lokaal niveau voordoen. Het uiteindelijke antwoord op de vraag of we voldoende verankerd zijn is niet aan ons om te geven. Onze huurders (belanghebbenden) en belanghouders bepalen dat. Wij vragen hen wel regelmatig om ons daarover feedback te geven. De corporaties zullen de komende jaren dan ook blijven investeren in de wijken en in de samenleving, maar waarschijnlijk wel fors minder dan voorzien was door het nieuwe regeringsbeleid en de oplopende saneringsheffingen. Bij veel corporaties begint de bodem van de kas in zicht te komen. Ook Rondom Wonen zal in Pijnacker-Nootdorp haar inzet in wijken en buurten continueren, maar vaker nadrukkelijk naar inzet en rendement moeten kijken.

Gemeente Pijnacker-Nootdorp Rondom Wonen en de gemeente zijn partners van elkaar op het gebied van het wonen en aan wonen gerelateerde zaken. Ieder met hun eigen verantwoordelijkheid. De gemeente en Rondom Wonen zijn, naast de bewoners, in belangrijke mate verantwoordelijk voor de kwaliteit van het wonen in de wijken waar we actief zijn. Om die reden vindt herhaaldelijk en op verschillend niveau overleg plaats met de gemeente. Ook in 2012 is regelmatig ambtelijk en bestuurlijk overleg gevoerd met de gemeente.

Met de gemeente is enige malen op ambtelijk niveau overlegd over het gezamenlijke onderzoeks- en uitvoeringsstrategie Wonen voor 2012. Na het beschikbaar zijn van de woonwensenonderzoeken, heeft de gemeente een zeer uitgebreide beleidsanalyse van de woningmarkt gemaakt. Aan deze analyse is op verschillende momenten door Rondom Wonen bijgedragen. Deze analyse kwam medio 2012 beschikbaar. In vervolg hierop gaat de gemeente twee trajecten starten.

D2013-34 .BV

- 14 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

In de nieuwe Uitvoeringsstrategie Wonen, gaat de gemeente bepalen waar de komende jaren concreet op wordt ingezet als het gaat om de beleidsdoelstellingen wonen en welke resultaten mogen worden verwacht. De inzet is gericht op verbetering van kansen voor lokale doelgroepen, afronding van regionale projecten en behoud van de kwaliteit van het dorps-landelijke woonmilieu. De gemeente wil voorleggen hoe het de komende jaren de realisatie van doelstellingen denkt te kunnen bevorderen. Daarbij wil de gemeente de verwachtingen, wensen en oplossingen met alle belangrijke stakeholders verkennen. Deze sessies zijn eind 2012 met alle partners gerealiseerd. De op dergelijke wijze opgehaalde ideeën worden meegenomen in de Uitvoeringsstrategie Wonen (voorjaar 2013). De gemeente is medio 2012 gestart met activiteiten voor inbraakbestrijding. In het overleg met de gemeente ontstond bij de corporaties de indruk dat er een zwaar accent wordt gelegd op financiële bijdragen van corporaties (direct en indirect) aan de inbraakbestrijding. Er is helder gemaakt wat de corporaties (kunnen) doen en al gedaan hebben op dit vlak. Het bestuurlijk overleg van de gemeente met de corporaties wordt opnieuw vorm gegeven. Met de nieuwe setting wordt begin 2013 een start gemaakt. Naast Vestia en Rondom Wonen zal ook de kersverse ‘nieuwe’ corporatie in deze gemeente (Nootdorp) -Staedion- aanschuiven. Hoofdmoot wordt de uitwerking van de (nieuwe) uitvoeringstrategie wonen en de invulling van het lokaal maatwerk ex huisvestingsverordening. De nieuwe regionale Huisvestingsverordening in Haaglanden geeft de gemeente de ruimte om jaarlijks voor 15% van de vrijgekomen woningen eigen regels te hanteren bij toewijzing. Daarnaast bepaalt de gemeente voortaan zelf of een huisvestingsvergunning noodzakelijk is voor sociale koopwoningen. De nieuwe regionale huisvestingsverordening vervangt de verordening van 2005. Rondom Wonen en Vestia hebben in oktober daartoe een convenant “benutten lokale beleidsruimte” met de gemeente Pijnacker Nootdorp afgesloten om 15% van de vrijkomende woningvoorraad (voor jongeren) bij voorrang toe te wijzen aan jongeren uit deze gemeente onder de 27 jaar. Bij overschrijding van de limiet van 15% van de (begrote) mutatievoorraad vervalt de voorrangsregeling. In december ondertekenden de gemeente, Vestia en Rondom Wonen een convenant Laatste kans beleid. In het convenant staan afspraken over hoe omgegaan wordt met huurders, die bijvoorbeeld door schulden worden bedreigd met huisuitzetting. Hiervoor zijn twee redenen. Enerzijds om aan te geven dat mensen niet zomaar uit hun huis worden gezet en dat de woningcorporaties en gemeente er veel aan doen om dit te voorkomen. Anderzijds om de aandacht nog eens te vestigen op mogelijkheden van bijvoorbeeld schuldhulpverlening. In december heeft overleg met de gemeente plaatsgevonden over de resterende legeszaken. De Rechtbank had in september al alle beroepen van Rondom Wonen gegrond verklaard en de aanslagen volledig verminderd! Belangrijk detail is dat Rechtbank de geloofwaardigheid van de gemeente in twijfel trok. De gemeente heeft hoger beroep bij het Hof aangetekend. Het belang van Rondom Wonen is € 834.263,65 exclusief rente. Er is nog wel overleg met de gemeente geweest over een minnelijke schikking, maar door meeverkoop van de legeszaak van het Woonzorgcentrum aan Mooiland was de (resterende) onderhandelingsruimte te gering om nadere afspraken met elkaar te kunnen maken. Gezamenlijk werd geconcludeerd dat het woord thans aan het Hof is. De uitspraak wordt medio 2013 verwacht.

Sociale Verhuurders Haaglanden, het Stadsgewest Haaglanden en corporaties Sociale Verhuurders Haaglanden SVH Met ingang van 1 januari 2012 is de papieren woonkrant afgeschaft. Woningzoekenden die niet staat zijn elektronisch een woning te zoeken zullen worden ondersteund door de corporaties, waar zij altijd voor hulp terecht kunnen. Dat wordt een vorm van hulp op maat. Uit de gehouden evaluatie in de zomer over het afschaffen van de papieren woonkrant is gebleken dat, ondanks het feit dat niet iedereen het eens was met het afschaffen, men wel tevreden is over het verloop van het proces. Vanuit de kant van de woningzoekenden zijn er weinig negatieve reacties binnengekomen. De extra aanloop van woningzoekenden viel ook erg mee. De SVH is in 2012 gestart met een project voor de inrichting en implementatie van een nieuw automatiseringssysteem voor de woonruimteverdeling. Uitvoerder is de firma ZIG software. Medio december werd het nieuwe systeem opgeleverd. Het is nu nog gemakkelijker om een woning te zoeken in Haaglanden. De website is gebruiksvriendelijker geworden en er kan ook meer informatie op worden gevonden. Bovendien kunnen woningzoekende woningaanbiedingen zien en via Mijn Woonnet hier ook meteen op reageren.

D2013-34 .BV

- 15 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De implementatie van een nieuwe website en daarbij behorend automatiseringsprogramma (WBS) kostte ook enige voorbereiding vanuit Rondom Wonen. Eind december zijn de nieuwe programma’s naar behoren in de bedrijfssoftware geïmplementeerd. Helaas ging niet alles meteen correct. Gedurende de implementatie heeft Rondom Wonen gedurende 2 weken geen advertenties kunnen plaatsen. Mede door de kerstdagen en het geringe aantal mutaties heeft dit niet tot problemen geleid. Naar verwachting is het daarna ook makkelijker om managementinformatie, ook op maat, uit het systeem te halen. Er ontbreekt eenduidigheid bij het controleren door de accountant van de inkomenstoets met betrekking tot de Europaregeling. Om deze reden hebben de SVH-corporaties minister Spies in het derde kwartaal gevraagd om samen met de accountants en de brancheorganisatie afspraken te maken over een werkbaar protocol. De vraag aan de minister is ruimte te bieden om onzekerheden rond inkomens op een aanvaardbare en eenduidige wijze op te lossen en een oplossing te bieden voor de ‘moeilijke’ gevallen. Met het ministerie wordt gezocht naar een oplossing voor het probleem. De oplossing wordt begin 2013 verwacht. Stadsgewest Haaglanden SGH De SGH is begin 2012 samen met de Stadsregio Rotterdam gestart met het optuigen van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Deze moet de vrijwillige opvolger worden van de twee bestaande WGR-plus regio’s. Met het voornemen de WGR-plus regeling op te heffen vervalt de wettelijke basis onder de nu bestaande regio’s. Inmiddels worden met regelmaat overleggen gevoerd om een en ander te realiseren. Met name op het gebied van vervoer en transport (vervoersautoriteit) zijn de eerste gezamenlijke investeringsbesluiten genomen. Met de komst van de nieuwe regering is de samenwerking in dit verband op een laag pitje gezet. De belangrijkste onderwerpen van de nota van wijziging van de huisvestingswet zijn het opnemen van de mogelijkheid tot lokaal maatwerk in de volkshuisvesting, het uitsluiten dat de gemeenteraad criteria voor de verlening van huisvestingsvergunningen vaststelt waardoor de toegelaten instellingen niet aan de hun wettelijk opgelegde toewijzingsverplichtingen kunnen voldoen en een verbod tot het opnemen van een criterium voor de verlening van een huisvestingsvergunning betreffende de minimale hoogte van het huishoudinkomen. Op woensdag 4 juli heeft het Algemeen Bestuur van het Stadsgewest Haaglanden ingestemd met de nieuwe Regionale Huisvestingsverordening. De oude verordening uit 2005 is op een aantal punten aangepast. Voor het oplossen van lokale knelpunten kunnen gemeenten besluiten om na overleg met de corporaties gemotiveerd 15% gericht lokaal toe te wijzen. Dit moet onderbouwd worden met de volgende beleidsdoelstellingen: • Het bevorderen van doorstroming uit lokaal schaarse woningen; • Aanpakken leefbaarheidsproblemen (sociale cohesie, sociaal netwerk) • Gemeentelijke middelen efficiënt inzetten (voor specifieke lokale groepen). De uitwerking in het Stadsgewest Haaglanden is begin juli via de regionale huisvestingsverordening 2012 vastgesteld. Het Stadsgewest Haaglanden gaat subsidie verlenen aan woningcorporaties voor het opwekken van elektriciteit uit zonne-energie. De subsidie geldt voor appartementengebouwen en flats. De stroomvoorziening moet bedoeld zijn voor algemene voorzieningen, zoals galerij- en trappenhuisverlichting en liften. Het doel van de subsidie is een bijdrage te leveren aan het aandeel duurzame energie in de regio. Rondom Wonen heeft in november vastgesteld dat zij geen -in dit kader- passende projecten heeft. De SGH heeft besloten de Woningmarktmonitor Haaglanden te moderniseren en voortaan in digitale vorm uit te geven. De WoonAward Haaglanden wordt eens per twee jaar uitgereikt. Het thema was in 2012 “sociaal met smoel”. Het realiseren van woonkwaliteit kan zowel bij sociale huur als sociale koop een hele uitdaging zijn. Zeker in deze tijd van crisis worden de kosten en risico’s tot een minimum beperkt. Is het in deze situatie nog mogelijk om kwalitatief hoogwaardige woningen in de sociale sector te bouwen? De WoonAward Haaglanden 2012 brengt deze uitdaging in beeld. Rondom Wonen behoorde met het project De Weidevogelhof tot een van de vier genomineerde projecten. De prijs ging uiteindelijk naar het project Purper (Poptahof) van collega Woonbron in Delft.

D2013-34 .BV

- 16 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Collega corporaties De sociale huisvesting voor 3.000 huishoudens op Ypenburg (Nootdorp en Den Haag) is veilig gesteld. Eind december is overeenstemming bereikt tussen Vestia, Rijswijk Wonen en Vidomes en Staedion over het overdragen van het SWY bezit (beheerd door Vestia Nootdorp) aan Staedion. Parallel heeft Rondom Wonen in het vierde kwartaal (weer) contact opgenomen met het interim bestuur van de Vestia Groep over het eventueel overnemen van het resterende bezit van Vestia Nootdorp. Eind december is met het bestuur van Vestia gesproken over de globale condities en nadere voorwaarden. Rondom Wonen zal in eerste aanleg voor 1 februari 2013 reageren. Op basis van het beschikbaar gestelde materiaal en de nodige onderzoeken en rekensessies lijkt het overnemen van het Nootdorps bezit van Vestia Nootdorp onder voorwaarden mogelijk. In januari worden nadere gegevens bij Vestia opgevraagd en zal een adviesbureau worden benaderd om de berekeningen te valideren en ons in het verdere traject te adviseren.

Betrekken belanghebbenden - huurders en bewoners Rondom Wonen vindt een goede relatie met haar huurders en huurdersorganisatie van essentieel belang. Daarom overleggen we met hen op verschillende niveaus. Voor het overleg op centraal niveau vormt Argos huurdersvereniging Pijnacker (Argos) het aanspreekpunt. Onderwerpen met een beleidsmatig karakter worden in dit overleg besproken. Argos behartigt de belangen van de huurders van Rondom Wonen. Argos vormt voor Rondom Wonen de overlegpartner in de zin van de Wet op het overleg huurders-verhuurder (WOHV). Begin 2012 is tweemaal overleg gevoerd met het bestuur van Argos. Tijdens het overleg is uitgebreid aandacht besteed aan de beleidvoornemens en de begroting 2012, inclusief de begroting servicekosten. Argos heeft (achteraf) ingestemd met de voornemens en begrotingen. Rondom Wonen heeft haar huurprijsbeleid vernieuwd en zal vanaf 2012 gaan werken met streefhuren. Hierover is tijdens deze bijeenkomst van gedachten gewisseld. In het vervolg op deze vergadering heeft het bestuur van Argos aangegeven positief te staan tegen dit beleid. Tenslotte heeft Argos ingestemd met de benoeming van oud-wethouder de heer L. Suijker tot voorzitter van de klachtencommissie ex BBSH en met een tweede termijn voor mevrouw Brouwer Kromkamp als lid namens de huurdersvereniging van de klachtencommissie. Voorts is met Argos gesproken over de mogelijkheid van het toepassen van inkomensafhankelijk huurbeleid in 2012. Het gaat dan over het voornemen een extra huurverhoging te geven aan huishoudens met een inkomen hoger dan € 34.000. Argos vindt dit geen prettige gang van zaken maar begrijpt het wel. Tijdens een bijeenkomst in de zomer van 2012 is duidelijkheid verschaft over de huurdersvertegenwoordiging van de bewoners van de Weidevogelhof die wonen in gebouwen, die niet in bezit zijn van Rondom Wonen, maar van Habion en Mooiland. Dat betreft de gehele Weidevogelhof, met uitzondering van gebouw De Kluut. Mooiland en Habion hebben er beide mee ingestemd, dat de betreffende huurders gewoon lid van Argos kunnen zijn en dat Argos als vertegenwoordiger van hun huurdersbelangen kan optreden. Met het bestuur van Argos is gesproken over de representativiteit van Argos. Dit in het licht van enkele aankondigingen van aftreden. Het bestuur deelde mee dat zij gesprekken gaat voeren met een aantal kandidaten voor het bestuur. De aftredende leden hebben zich bereid verklaard tot het eind van 2012 bestuurslid te blijven. Rondom Wonen heeft het Argos bestuur desgevraagd eind 2012 geholpen met het afwikkelen van een slepende bestuurlijke- en administratieve kwestie. Door interne problemen bij Argos moesten de financiën weer op orde gebracht worden. Rondom Wonen heeft Argos hierbij geholpen. Tijdens de Algemene Ledenvergadering nadien zijn zowel de jaarrekening 2011 als de begroting 2013 van Argos goedgekeurd.

Betrekken belanghouders Rondom Wonen hecht er veel belang aan haar belanghouders invloed te geven in die delen van de beleidsvorming, waar de belangen van de partners met die van Rondom Wonen samenkomen. Rondom Wonen blijft van mening dat dit verder moet gaan dan informeren en communiceren alleen en de partners ook daadwerkelijk invloed moeten kunnen uitoefenen op de koers en de beleidsvorming van de onderneming. De realisatie van het ondernemingsplan is daarvoor weer een uitgelezen kans om daar inhoud aan te geven. Onze ambitie en de mate van realisatie van de afgelopen jaren, is opgetekend in het laatste visitatie traject. De meeste aanbevelingen en voornemens uit het Visitatierapport (2010-2011), de bijdragen uit de gehouden interviews met medewerkers en stakeholders (2011) over de te varen koers, vormden de eerste bouwstenen voor een eerste proeve van het ondernemingsplan. Wij hebben vervolgens deze versie in de eerste helft van 2012 aan de verschillende interne en externe belanghouders en partners voor commentaar voorgelegd.

D2013-34 .BV

- 17 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De uiteindelijke koers, vertaald in de vastgestelde versie van het ondernemingsplan, is de uitkomst van een intensief en interactief proces met alle belanghebbenden en belanghouders van Rondom Wonen. Alle belanghouders en partners zijn de afgelopen periode op enigerlei wijze betrokken bij het werk van Rondom Wonen. Wij zijn al die betrokkenen, die met veel creativiteit en enthousiasme hebben meegedacht in dit traject, dankbaar voor hun inbreng. Het is thans aan ons om samen met onze partners daar de komende jaren op goede wijze vorm en inhoud aan te geven. Onze partners waren goed te spreken over de manier waarop zij in onze beleidskeuzes zijn betrokken. Ook Rondom Wonen is haar partners in dit traject dank verschuldigd. Het ondernemingsplan “Thuis in de buurt” is uiteindelijk in september door de Raad vastgesteld en medio vierde kwartaal is een publicatieversie (korte brochure) aan alle relaties, belanghebbenden en belanghouders toegezonden. Voorts hebben alle partners die een bijdrage aan de debatten hebben geleverd de beschikking over het verantwoordingsdocument Ondernemingsplan gekregen teneinde inzicht te verkrijgen in de mate waaraan Rondom Wonen uitvoering heeft gegeven aan de ingebrachte wensen en aanbevelingen. Het Ondernemingsplan vormt de basis voor de beleidsvoornemens 2013-2015.

Leefbaarheid HUURDERS VAN RONDOM WONEN MOETEN NIET ALLEEN TROTS KUNNEN ZIJN OP HUN HUIS, MAAR OOK OP DE BUURT WAAR ZE WONEN. DE WOONSITUATIE MOET GEEN BELEMMERING ZIJN IN (HET PERSPECTIEF OP) HUN LEVEN. EEN GOEDE LEEFBAARHEID VAN WIJKEN EN BUURTEN IS DAARTOE EEN VOORWAARDE. HET LEEFBAARHEIDSBELEID VAN RONDOM WONEN, GERICHT OP HEEL, SCHOON EN VEILIG, IS GEBASEERD OP 3 PIJLERS: DE FYSIEKE, DE SOCIALE EN DE ECONOMISCHE. Wijkgericht werken Bij leefbaarheid (schoon, heel en veilig) gaat het niet alleen om korte termijn overlastbestrijding, maar vooral om het regisseren van de toekomst: het tegengaan van segregatie en het bevorderen van integratie. Samenwerken aan krachtige wijken met een dragende rol van de gemeente, die een samenhangende aanpak mogelijk maakt en daarbij naast Rondom Wonen en haar bewoners ook andere partners betrekt, zoals het welzijnswerk, de hulpverlening en de politie. Deze partijen ontwikkelen dan samen met die bewoners plannen, gericht op een totaal van activiteiten, ter verbetering van de samenhang en sociale betrokkenheid in een buurt. De gemeente heeft destijds gekozen voor een kerngerichte aanpak voor alles wat met het welbevinden van bewoners van wijken te maken heeft. Het Wijkgericht Werken ging wat betreft de uitvoering z’n vierde jaar in. Begin 2012 presenteerde de gemeente het Leefbaarheidsplan Pijnacker 2012-2015 met het bijbehorende uitvoeringsprogramma 2012-2013. Aan de hand van de voor vier jaar benoemde thema’s veiligheid, verkeer, betrokkenheid bewoners bij de sociale samenhang en de inrichting van de openbare ruimte is het streven er op gericht om de leefbaarheid in de kern Pijnacker te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Tevens verscheen het uitvoeringsprogramma 2012-2013 voor de kern Delfgauw. Hier werd het Leefbaarheidsplan al twee jaar geleden vastgesteld. In de wijk Klapwijk in Pijnacker is het project buurttoezicht van start gegaan. Inmiddels zijn er 25 aanmeldingen voor buurttoezicht. Daarnaast hebben zich ook al enkele coördinatoren aangemeld. Omdat de grootste problematiek in de wijk woninginbraken zijn, zal er een training (verzorgd door de politie) worden gegeven over de instructies bij preventief toezicht door surveillanten. Bij andere projecten is Rondom Wonen meer betrokken. Het betreft project speelplek Prins Hendrikplaats en de Speelplek/ontmoetingsplek in Keijzershof. Het wijkgericht werken wordt bestuurlijk gevolgd door de Stuurgroep Leefbaarheid en Veiligheid. Deze is in 2012 meerdere malen verschoven en uiteindelijk niet bijeengeweest. In het evaluatieonderzoek hebben wij aangegeven dat het niet goed is als de Stuurgroep minder dan een keer per jaar bijeenkomt. De bestuurlijke verbinding van de externe partners verwatert op die manier. Medio 2012 is de gemeente volgens plan gestart met een interne evaluatie van het Wijkgericht Werken. Wettelijk is de gemeente verplicht dit soort beoordelingen van eigen activiteiten te ondernemen. De evaluatie wordt uitgevoerd door de bestuursdienst. Alle externe partners, waaronder Rondom Wonen, worden gehoord. Eind 2012 is de evaluatie van het wijkgericht Werken behandeld. Uit onderzoek blijkt dat de beoogde doelen van Wijkgericht Werken zijn gerealiseerd. Dit wordt tevens bevestigd door de Lemon score 2011. Het accent bij Wijkgericht Werken verschuift de komende jaren meer richting burgerkracht en maatschappelijk initiatief (vanuit de samenleving), maar met behoud van beleidsparticipatie (initiatief) vanuit overheid/instellingen.

D2013-34 .BV

- 18 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Sociaal beheer en sociale klachten In het kader van schoon, heel en veilig werkt Rondom Wonen aan de wijk. Een van de zaken is het voorkomen dan wel beperken van sociale en overlastklachten. Geconstateerd kan worden dat structurele vormen van overlast en vandalisme in de meeste gebieden van Pijnacker en Delfgauw, waaronder de wijk Pijnacker –Noord, zo goed als tot het verleden behoren. Nieuwe bewoners krijgen de spelregels die Rondom Wonen in de wijk hanteert om de leefbaarheid en het woongenot zo optimaal mogelijk te houden uitgelegd. Deze kennismakingsgesprekken worden zeer op prijs gesteld. In alle monitoring systemen wordt zichtbaar dat de impact van het sociaal beheer positief is. In 2012 zijn door Rondom Wonen in totaal 78 sociale klachten geregistreerd. Het aantal overlastmeldingen is in vergelijking met vorig jaar licht teruggelopen. Een groot aandeel van de meldingen hebben betrekking op de wijk Pijnacker- Noord. De nadruk in deze wijk ligt op geluidsoverlast en burenoverlast. De klachten uit de overige wijken gaan vooral over buren/geluidsoverlast bij de eengezinswoningen, meestal met burenruzies als gevolg. De ernstige klachten worden in het Sociaal Platform behandeld maar er zijn ook klachten die door de bewoners onderling worden opgelost al of niet met behulp van de inzet van het bureau bemiddeling en mediation (BBM). Het Sociaal Platform is een samenwerkingsverband van verschillende organisaties, met als werkgebied de kernen Pijnacker, Delfgauw en Nootdorp. Het doel van dit platform is om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken voor, en hulp te verlenen aan inwoners uit deze kernen die in een potentiële (meervoudige) probleemsituatie verkeren. Vaak gaat het om klachten over huishoudens die er een andere opvatting op na houden over de manier waarop zij zich als bewoner en als buurtgenoot moeten gedragen. Soms kunnen conflicten behoorlijk uit de hand lopen en is het gevoel van veiligheid (of in ieder geval de beleving ervan) in het geding. Binnen het sociaal platform wordt per geval getracht oplossingen te vinden, de casuïstieke benadering. Rondom Wonen werkt hierin samen met de gemeente Pijnacker-Nootdorp (sociale zaken), GGD, Stichting Kwadraad (maatschappelijk werk), Politie Pijnacker-Nootdorp (wijkagenten), Vluchtelingenwerk Stichting Welzijn Ouderen Pijnacker-Nootdorp en collega-corporatie Vestia Nootdorp. De kosten van leefbaarheid in 2012 bedroegen € 108.000 voor Rondom Wonen. Daarbij gaat het vooral om de kosten van maatregelen, investeringslasten en de loonkosten sociaal beheerder annex wijkhuismeester. De resterende kosten hebben betrekking op indirecte uren ten behoeve van het Sociaal Platform en de ontwikkeling van het Wijkgericht Werken en op materiële kosten rond veiligheidsbeleving. Omgerekend ongeveer een totaal van ongeveer € 40 per woning exclusief personeelskosten en andere direct toe te rekenen kosten.

Wonen, zorg en welzijn HET HUISVESTEN VAN SENIOREN IS EEN KERNTAAK VAN RONDOM WONEN. IN DEZE DOELGROEP IS EEN GROEIENDE GROEP BEGREPEN DIE EEN EXTRAMURALE ZORGVRAAG HEEFT DAN WEL ONTWIKKELT. MET DE ONTWIKKELING VAN HET WOONZORGCENTRUM OP KEIJZERSHOF ZAL RONDOM WONEN EEN BELANGRIJKE BIJDRAGE LEVEREN AAN HET VOLDOEN AAN DE BEHOEFTE AAN ADEQUATE HUISVESTING VOOR SENIOREN. DAARBIJ IS CONCEPTUEEL INGESPEELD OP DE VERDERGAANDE EXTRAMURALISERING VAN DE ZORG. Maar ook de zorgverlening aan verstandelijk gehandicapten en mensen met een psychiatrisch probleem wordt meer en meer geëxtramuraliseerd. Ook voor deze groepen zet Rondom Wonen zich in door voor hen speciale woonvormen te ontwikkelen. In alle gevallen komt het er bij dit thema op neer dat wij zo goed mogelijke samenwerkingsvormen ontwikkelen met de beoogde zorgpartners. Weidevogelhof Begin 2012 is gestart om samen met de partners de conceptuele beleidsvisie op de Weidevogelhof te revitaliseren. Deze door Rondom Wonen opgestelde visie was al zo’n 7 jaar oud en is dus op onderdelen verouderd. Niet als het gaat om hoe er tegen de integratie van wonen, zorg en welzijn, gericht op de kwaliteit van het leven van de bewoners, wordt aangekeken. Wel als het gaat om de manier waarop middels de AWBZ de zorg wordt gefinancierd en hoe door de introductie van de EU beschikking de mogelijkheid voor senioren om een woning in de Weidevogelhof te huren ernstig is beperkt. Vertegenwoordigers van Mooiland, Habion, Pieter van Foreest en Rondom Wonen hebben deze beleidsvisie (Merk Weidevogelhof) eind 2012 afgerond. De visie zal als bestuurlijk convenant begin 2013 worden ondertekend. De Weidevogelhof staat in de belangstelling van het kenniscentrum Aedes-Actiz. Dit centrum is van mening dat de Weidevogelhof op dit moment “the state of art” is in Nederland. Daarom hadden zij de Weidevogelhof dan ook uitgekozen als locatie voor de presentatie in Nederland van het inmiddels in de USA verschenen boek met beschrijvingen van centra voor zorg en wonen in verschillende landen over de hele wereld. In dit boek zijn vier Nederlandse projecten beschreven, waaronder de Weidevogelhof. De auteurs benadrukken, dat het bijzondere aan de Weidevogelhof is, dat het wonen van de mensen centraal staat en niet de zorgvraag en de manier waarop dat in de opzet, inclusief het architectonisch ontwerp, is vormgegeven.

D2013-34 .BV

- 19 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Villa Casper Medio 2012 bestond Villa Casper 5 jaar en dat is gevierd. In Villa Casper wonen twaalf verstandelijk gehandicapte jonge mensen, afkomstig uit Pijnacker. Het is ooit ontstaan op initiatief van de ouders van de bewoners die zich hebben verenigd in de stichting Rondom. De stichting Philadelphia levert de zorg. Scheiden van wonen & zorg Rondom Wonen heeft richting gemeente en Pieter van Foreest medio 2012 het initiatief genomen gezamenlijk overleg te voeren en afspraken te maken over de komende extramuralisering van de lichtste vormen van verzorgingshuis (ZZP 1 en 2) per 1 januari 2013. Nieuwe gevallen krijgen niet meer de indicatie “verblijf” en kunnen niet intramuraal worden opgenomen. Zij moeten zelfstandig blijven wonen, of verhuizen naar een unit in een verzorgingshuis, dat wettelijk te zien is als een zelfstandige woonruimte. Dit proces van extramuralisering wordt in 2016 afgerond. Dan is, wat vroeger het verzorgingshuis heette, geheel geëxtramuraliseerd. In de Weidevogelhof zijn 40 van deze units aanwezig. De gemeente heeft vervolgens een projectgroep opgericht om de gevolgen van “scheiden van wonen en zorg” in beeld te brengen. Rondom Wonen neemt hieraan deel samen met de zorgaanbieders in de gemeente. De uitdaging voor de partners (en de gemeente) is om de zelfredzaamheid van inwoners met beperkingen te vermeerderen. De uitdaging voor de maatschappelijke organisaties is om leegstand van vastgoed te voorkomen en zorgverlening verder te innoveren.

D2013-34 .BV

- 20 -

13-jun-13

Rondom Wonen IV

verslag over 2012

Onze afspraken met de samenleving

IN DE SAMENLEVING EN IN ONZE SECTOR VINDEN IN HOOG TEMPO FORSE VERANDERINGEN PLAATS. WAT GISTEREN NOG GEBRUIKELIJK WAS, IS OVERMORGEN AL NIET MEER GEWENST. DE SAMENLEVING VERWACHT EEN STEVIGE MAATSCHAPPELIJKE INZET VAN WONINGCORPORATIES. Wat is er in de praktijk mee gedaan? Wat is gelukt en wat niet? De beleidsvoornemens 2012 maken onderdeel uit van de voornemens zoals opgetekend in het nieuwe Ondernemingsplan 2012-2015 “Thuis in de buurt”. Dit plan is gezamenlijk met onze partners, belanghebbenden en belanghouders tot stand gekomen. In gesprekken met onze partners stond de maatschappelijke opgave van Rondom Wonen centraal. De partners was gevraagd de discussie te voeren vanuit een dubbele context: de opgave van Rondom Wonen én de opgave van henzelf en de gewenste en noodzakelijke samenwerking(svorm) die noodzakelijk is om voor beide tot optimalisering van maatschappelijk rendement te komen. Rondom Wonen hanteert het begrip dat maatschappelijk rendement de verhouding weergeeft tussen de benodigde input voor een investering en de effecten die (partijen in) de samenleving van die investering ondervindt. Het nieuwe Ondernemingsplan is ook leidend geweest voor de vernieuwde versie van ons Strategisch Vastgoedbeleid. Beide plannen hebben ten grondslag gelegen aan de beleidsvoornemens 2012. In het verslagjaar heeft Rondom Wonen gemerkt dat met de resultaten van de sessies met de partners de inzet van Rondom Wonen beter is afgestemd op wat haar partners van Rondom Wonen verwachten, maar ook is vastgesteld dat we er nog niet zijn: het kan beter.

Welke resultaten bereikten wij in 2012? • Met de gemeente en het Stadsgewest Haaglanden maakten wij afspraken over het huisvesten van de verschillende doelgroepen. De belangen lopen niet altijd parallel. Het is aan ons om hier evenwicht te vinden. Zo eist de regio dat er sprake is van gelijke kansen voor iedereen uit de regio in iedere gemeente, terwijl de gemeente wil dat minimaal 25% van de verhuringen aan huishoudens afkomstig uit de gemeente plaatsvindt. Met gebruik van het lokale maatwerk en lokale beleidsruimte hebben we beide partijen tevreden kunnen stellen. In 2012 was uiteindelijk 45% van de verhuringen lokaal. •

Voorts is met de gemeente afgesproken op welke wijze invulling gegeven kan worden aan de 10% lokale beleidsruimte. Deze 10% zou gebruikt gaan worden voor eengezinswoningen met een huur tussen de € 600 en € 665. Deze woningen worden met voorrang toebedeeld aan gezinnen uit de gemeente Pijnacker-Nootdorp. In 2012 zijn 18 woningen op deze wijze lokaal toegewezen.

•

In het najaar 2012 is de lokale beleidsruimte vervallen en vervangen door Lokaal Maatwerk. Gezamenlijk met de gemeente en de overige corporaties is besloten de jongeren binnen de gemeente grenzen een voorrangspositie te geven ten opzichte van jongeren buiten de gemeentegrenzen. In 2012 (de facto een maand) is hier één woning zo toegewezen.

•

Met de regio (SGH) en de gezamenlijke corporaties (SVH) hebben we afgesproken, dat minimaal 70% van de verhuringen uit de bestaande voorraad aan huishoudens behorend tot de primaire doelgroep plaatsvindt. Het verhuurresultaat over 2012 was uiteindelijk 76%.

•

De EU regeling met betrekking tot de verhuur van sociale woningen verplicht ons in 2012 90% van alle verhuringen aan huishoudens met een inkomen van maximaal € 34.085 te doen. Gemiddeld zijn wij (direct en indirect) uitgekomen op 92%. Daarmee is het tekort van 2011 gecompenseerd.

•

Met SVH en SGH is ook afgesproken de taakstelling te realiseren in de huisvesting van statushouders. Dit is voor het eerst in vele jaren gelukt. Dat betekent dat de taakstelling voor het tweede achtereenvolgende jaar is gehaald. De taakverdeling van 6 te huisvesten statushouders is gerealiseerd,

•

Met de gemeente is afgesproken dat wij bijdragen aan de oplossing van huisvestingsproblemen van jongeren/starters. Het anders labelen van bestaand bezit en het verkoopprogramma in Pijnacker Noord en Koningshof met kortingsregeling werpen inmiddels hun vruchten af. De verkopen in 2012 zijn in dat opzicht succesvol geweest: bijna 90% van de verkopen vond plaats aan jonge starters uit onze gemeente.

D2013-34 .BV

- 21 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

•

Met de gemeente en met Argos, huurdersvereniging Pijnacker is afgesproken de betaalbaarheid van het wonen een hoge prioriteit te geven. Daartoe investeren wij bij nieuwbouw in alle gevallen extra in energiebesparende maatregelen en doen dat, waar mogelijk, ook bij (groot) onderhoud. Dan staan installaties en vormen van isolatie centraal.

•

Wij besteden veel energie aan huishoudens met betalingsproblemen. Samen met Vestia en de gemeente is het “laatste kansbeleid” via een bestuurlijk convenant eind 2012 afgerond. Het aantal ontruimingen is gedaald en wij hebben in 2012 slechts drie woningen moeten laten ontruimen.

•

Met onze zorg- en welzijnspartners waar wij al langer contact mee onderhouden (Pieter van Foreest, Ipse De Bruggen, de stichting FoKus en de SWOP) blijven wij voortdurend in overleg om de samenwerking die wij nastreven voor de integrale benadering van wonen, zorg en welzijn te realiseren. Met deze partners is een projectgroep opgericht om de gevolgen van “scheiden van wonen en zorg” in beeld te brengen en de betrokkenen te begeleiden. De uitdaging voor de partners (en de gemeente) is om de zelfredzaamheid van inwoners met beperkingen te vermeerderen.

•

Wij leverden in 2012 31 eengezinswoningen op en namens 96 woningen (eengezinswoningen en appartementen) op de Vinex-locatie Keijzershof in aanbouw. Helaas konden wij geen start maken met de vervangende nieuwbouw (29 eengezinswoningen) in de Emmastraat door een faillissement van de aannemer en problemen op het gebied van RO en bodemsanering.

Alles bij elkaar genomen kan worden gezegd, dat van de gemaakte afspraken met onze partners voor een aanzienlijk deel is gerealiseerd en slechts voor een beperkt deel niet of in mindere mate.

D2013-34 .BV

- 22 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Samenvatting afspraken OMSCHRIJVING

AMBITIE EN / OF PRESTATIEAFSPRAAK

REALISATIE 2012

70% van alle verhuringen

76%

Tenminste 90% alle verhuringen Max.4 gehonoreerde klachten

92%

Beperken aantal sociale klachten en vandalismeklachten Beperken huurachterstand

Max. 120 klachten totaal

78 klachten totaal

Max. 0,75% van jaarhuur

0,87% van jaarhuur

Aantal ontruimingen beperken

Max. 4 ontruimingen

3 ontruimingen

31 woningen

31 woningen

125

125

10

15 verkocht, waarvan 11 gepasseerd

Gereed

Gereed

Afgerond met merkbeschrijving Gereed

Inhoudelijk afgerond; ondertekening jan. ‘13 Gereed

Vernieuwd Strategisch Vastgoedbeleid 2012-21

Gereed

Gereed

ORGANISATIE Onderzoek naar samenwerking

zicht op borging

Langere doorlooptijd

Oprichten Klantencontactcentrum KCC

Geïmplementeerd

Geïmplementeerd

Beperken ziekteverzuim en ziekmeldingsfrequentie FINANCIËN Jaarresultaat voor belasting (VPB) en niet gerealiseerde waardeveranderingen Opheffen margin calls swaps Rabobank Omvorming naar basisrenteleningen Opheffen breakclauses en risico DB swaps in 2013

Max 4,0% bij 1,5 ziekmelding / P

4,9% bij 0,9 ziekmelding / P

€ - 3,2 miljoen

Circa € -2,4 miljoen

Omzetting / opheffing

gerealiseerd

Breakclauses naar 2018 en waar mogelijk in hoofdsom geknipt

Breakmomenten in 2019-2023 en geknipt in hoofdsom van €5M

KLANTEN Passend huisvesten van de primaire doelgroep ex regionale afspraken Passend huisvesten ex Europaregeling Huishoudens met inkomen tot € 34.085 Aantal klachten bij klachtencommissie en huurcommissie

VASTGOED Opleveren 31 eengezinswoningen Weidevogelhof Dorpsstraat Zuid Woningbouw en andere vhe in uitvoering en in ontwikkeling door en voor Rondom Wonen Verkochte woningen in 2012 aan particulieren Waaronder MGE met fair value © MAATSCHAPPIJ en SAMENLEVING Governancecode: opstellen Treasurystatuut, verbindingenstatuut en investeringsstatuut Gezamenlijke beheerafspraken partners in de Weidevogelhof Nieuw Ondernemingsplan 2012-2015

D2013-34 .BV

- 23 -

géén gehonoreerde klachten

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

V Verslag van het bestuur Bestuur Het bestuur bestuurt de onderneming stichting Rondom Wonen, hierna Rondom Wonen te noemen. Het bestuur bestaat uit één bestuurder, die tevens de functie van algemeen directeur vervult. De statuten geven regels over onder meer de samenstelling van het bestuur, de taken en bevoegdheden van het bestuur en de verantwoording door het bestuur. In de statuten en het bestuursreglement staat ook omschreven welke voorgenomen besluiten het bestuur ter goedkeuring dient voor te leggen aan de Raad van Commissarissen. De werkwijze van het bestuur is nader beschreven in het directiereglement van Rondom Wonen. Het bestuur legt over haar taken verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. Het bestuur richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de woningcorporatie in het licht van haar volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstelling en weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van bij de woningcorporatie betrokkenen af. Het bestuur verschaft de Raad van Commissarissen tijdig de informatie die nodig is voor de uitoefening van de taak van de Raad van Commissarissen.

Betrekken van belanghouders / horizontale dialoog Onze maatschappelijke doelstelling komt niet alleen tot uitdrukking in onze volkshuisvestelijke prestaties, maar ook in onze keuzes, de manier waarop we onze klanten benaderen en het feit dat Rondom Wonen haar belanghouders actief bij haar keuzes betrekt. Wij hebben oog voor wat er in buurten speelt. Deze aspecten zijn moeilijk meetbaar, maar maken voor onze huurders en belanghouders het verschil tussen een maatschappelijke en een ‘gewone’ onderneming. Daarbij vinden wij dat de bedrijfsvoering bij Rondom Wonen niet mag verschillen van gewone ondernemingen en er gewone bedrijfseconomische principes als efficiency en effectiviteit, leidende principes zijn waarop wij ons handelen baseren. Rondom Wonen heeft veel externe belanghouders: huurders, woningzoekenden, ouderenorganisaties, gemeente(n), Stadsgewest Haaglanden, Sociale Verhuurders Haaglanden, provincie Zuid Holland, zorginstellingen, welzijnsinstellingen, de politie, collega-corporaties, sector instituties zoals Waarborgfonds en Centraal Fonds Volkshuisvesting enzovoorts. We overleggen regelmatig op verschillende niveaus met deze belanghouders, zowel uitvoerend als bestuurlijk. Met enkele belanghouders vindt periodiek bestuurlijk overleg plaats. Het gaat dan om Argos, huurdersvereniging Pijnacker, de gemeente Pijnacker Nootdorp, de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden en het Stadsgewest Haaglanden. Met andere belanghouders wordt vaak op ad-hoc basis overleg gevoerd. Bij het tot stand komen van ons ondernemingsplan en het strategisch vastgoedbeleidsplan zijn onze belanghouders in 2012 actief en vroegtijdig betrokken bij het opstellen van de ondernemingsstrategie en bij beleidsdoelstellingen die er toe doen. Rondom Wonen kiest er voor om geen apart overzicht op te stellen van onze belanghouders, zoals de Governancecode Woningcorporaties voorstelt.

Lokale verankering Rondom Wonen voelt zich langdurig en intensief betrokken bij alle wijken en buurten waarin wij actief zijn. Daarin ligt onze kracht. We willen weten wat er speelt. Die lokale verankering maken we waar door in de gebieden waarin wij actief zijn ook daadwerkelijk te participeren en nadrukkelijk aanwezig te zijn. In samenspraak met onze natuurlijke partners en collega’s geven wij inhoud aan wijkgericht werken. Ons beleid is gericht op de specifieke situatie van de verschillende wijken en buurten. Met de gemeente Pijnacker-Nootdorp is in 2012 wederom actief invulling gegeven aan de prestatieafspraken uit de periode 2010-2014. Deze ontlenen hun basis aan de regionale prestatieafspraken in het Stadsgewest Haaglanden 2010-2015. De strategie van lokale en subregionale verankering in de samenleving vormen de ‘roots’ van Rondom Wonen.

D2013-34 .BV

- 24 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Organisatiestructuur Toegelaten Instelling stichting Rondom Wonen

Raad van Commissarissen

Alg. directeur bestuurder

Afdeling Wonen

Afdeling Financiën

Afdeling Vastgoed

TI Rondom Wonen

TI Rondom Wonen

TI Rondom Wonen

100% Rondom Wonen Holding B.V.

100% Rondom Wonen Diensten B.V..

Risicobeheersing, -profiel en controlesystemen ntrolesystemen Het bestuur van Rondom Wonen is verantwoordelijk voor het opzetten en in stand houden van het stelsel van interne risicobeheersings- en controlemaatregelen. Rondom Wonen hanteert een stelsel van interne beheersingsinstrumenten die de organisatie atie in staat stelt om enerzijds inzichtelijk te maken welke resultaten worden gerealiseerd en anderzijds welke resultaten achterblijven bij de gestelde doelen en om daarop bij te sturen. Anderzijds gebruikt Rondom Wonen een set van instrumenten om invulling ng te geven aan de administratieve organisatie en interne controle. Deze set van instrumenten bestaat onder meer uit risicoanalyses met betrekking tot de financiële en operationele activiteiten van Rondom Wonen, handleidingen voor de inrichting van de financiële financiële verslaggeving, fraude risico-inventarisatie, risico administratieve organisatie en interne controle systemen, auditwerkzaamheden en een systeem van monitoring en regelmatige en frequente rapportering aan bestuur, Raad van Commissarissen en de externe toezichthouders. toez Voor het sturen van de organisatie wordt gebruik gemaakt van grotendeels geautomatiseerde periodieke managementinformatie die is gebaseerd op de Balanced Score Card. Dit sturingsinstrument wordt op verschillende aggregatieniveaus gebruikt door or zowel het management, de bestuurder als de Raad van Commissarissen. Hiermee is geborgd dat alle lagen in de organisatie met dezelfde informatie werken en op dezelfde doelen sturen. De managementinformatie wordt maandelijks ten behoeve van management en bestuurder gemaakt en voor de Raad eens per kalenderkwartaal. Onze visie is dat de beheersing begint bij de cultuur van de organisatie en niet bij instrumenten. Soft controls worden dan ook bij de inzet van beheersingsinstrumenten als uitgangspunt genomen. genomen Voor de interne beheersing wordt naast de managementinformatie gebruik gemaakt van de volgende instrumenten: procesbeschrijvingen, risicomanagement, internal audits en external audits. Risicobeheersing Ondernemen impliceert het nemen van risico’s. Rondom Wonen is zich echter bewust van haar maatschappelijke taak en neemt de maatschappelijke opvattingen over het nemen van risico’s mee in haar overwegingen. Daarnaast vraagt good governance om een stelsel van risicobeheersing. Als vertrekpunt voor ons risicomanagement risicomanagement is gesteld dat een juiste bedrijfscultuur bepalend is voor de wijze waarop een organisatie met haar risico’s omgaat.

D2013-34 .BV

- 25 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Praktijkvoorbeelden hebben ons geleerd dat systemen niet kunnen voorkomen dat bepaalde risico’s zich zullen voordoen, maar dat een open, transparante cultuur met voldoende kritisch vermogen binnen de organisatie een voorwaarde vormt om op de juiste wijze met risico’s om te gaan. Systemen kunnen ons wel helpen om de cultuur te ondersteunen. Rondom Wonen zet dan ook in op het bewust omgaan met de risico’s en dit continu onderwerp van gesprek te houden. Wij zijn van mening dat de cultuur bij Rondom Wonen de juiste is om succesvol onze risico’s te beheersen en dat het kritisch vermogen van de organisatie met hulp van het gestructureerd risicomanagement alleen nog maar toeneemt. Rondom Wonen bewaakt haar continuïteit op meerdere aspecten en met behulp van meerdere beheersingsinstrumenten. Zo wordt risicogevoeligheid voor macro-economische ontwikkelingen jaarlijks aan de hand van een financiële meerjarenrisicoanalyse (15 jaar) bepaald op basis van een scala aan economische en politieke scenario’s. Het meest waarschijnlijke scenario wordt vertaald in de uiteindelijke meerjarenbegroting en tenslotte het eerste jaar daaruit vormt de basis voor de begroting voor het komende jaar. Voor de mogelijk optredende risico’s wordt een buffer in de vorm van eigen vermogen aangehouden die de continuïteit van Rondom Wonen binnen het meest waarschijnlijke scenario moet waarborgen. Op basis daarvan krijgen wij een beter beeld van de ontwikkeling van het eigen vermogen en onze langjarige liquiditeitspositie, die minimaal nodig zijn om de gelopen risico’s te kunnen opvangen. Een te laag eigen vermogen en/of te lage liquiditeit zou betekenen dat er onvoldoende financiële buffer is om onverwachte risico’s op te vangen. De realisatie van onze volkshuisvestelijke doelstellingen komt dan in gevaar. Omgekeerd is een te hoog eigen vermogen, zoals in het vorige hoofdstuk al aangegeven, niet in overeenstemming met de maatschappelijke oriëntatie van Rondom Wonen. De risico’s met betrekking tot onze individuele investeringen worden voorafgaand aan de bestuurlijke besluitvorming over de investeringen in kaart gebracht en binnen de projectadministratie en -beheersing gemanaged. De operationele risico’s worden door middel van onze procesbeheersingsystematiek beheerst. Het in 2012 vastgelegde Investeringsstatuut ligt hieraan ten grondslag. Het risicoprofiel Het risico met de grootste kans en het grootste financieel gevolg is het besluit van de overheid om de verhuurdersheffing in te voeren. Geschat wordt dat dit Rondom Wonen bij ongewijzigd beleid van € 0,1 miljoen in 2013 tot ruim € 2,2 miljoen in 2017 per jaar zal gaan kosten. Dat betekent een aanslag op het vermogen van netto contant ongeveer € 30 miljoen. De risico’s waarvan het mogelijke gevolg en de kans zeer groot zijn dat zij zich voordoen, komen voort uit de heffingen saneringssteun, inclusief de redding van Vestia en andere noodlijdende en te saneren corporaties. Andere risico’s met een hoog risicoprofiel zijn de risico’s op het gebied van projectontwikkeling vanwege het niet tijdig kunnen verhuren van nieuwbouw huurwoningen, het niet kunnen verkopen van voldoende bestaande huurwoningen of het moeten accepteren van lagere verkoopprijzen, het na ingrijpende verbetering van een huurwoning niet kunnen realiseren van de beoogde huursprong en tenslotte is er een risico op langjarig laag blijvende swaprente, waardoor de vijf swaps van elk € 5 miljoen bij de Deutsche Bank met mandatory breakclauses in de jaren 2019-2023 op de breekdatum nog steeds gedeeltelijk ‘onder water staan’. We houden Rondom Wonen ook in de toekomst financieel gezond door ons eigen vermogen op peil te houden en nadrukkelijk op kasstromen te sturen. Belangrijke peilers hierbij zijn vastgoedsturing en financiële sturing. Elementen van vastgoedsturing komen nadrukkelijk terug in het ondernemingsplan. In algemene zin kan gesteld worden dat sprake is van een aantrekkelijk woningbezit en woonomgeving en in de toekomst een blijvende groei van de vraag naar woningen binnen de metropoolregio Rotterdam Den Haag. Illustratief is in dat kader de hoge gemiddelde WOZ waarde van bijna € 185.000 en de blijvende vraag van klanten om onze woningen te mogen kopen. Voorts wordt geconstateerd dat in afwijking van het algemene beeld in Nederland de WOZ-waarde minder afneemt dan elders en er in en ook na 2012 nog een grote vraag en afname van onze huurwoningen is. Het dreigende kwantitatieve woningtekort in onze regio vanaf 2014 zal voorts een opwaartse druk op het waardeniveau geven. De imagorisico’s algemeen als gevolg van schandalen van collega-corporaties, het niet of niet tijdig (meer) kunnen realiseren van aangegane volkshuisvestelijke verplichtingen m.b.t. de nieuwbouw (door verminderde liquiditeit als gevolg van (rijks-) heffingen en schommelingen in opeenvolgende jaarresultaten (deels als gevolg van stelselwijzigingen en deels door veranderingen van opvattingen van verschillende controlerende accountants), die kunnen leiden tot imagoaspecten. Op al deze risico’s zijn uiteraard beheersingsmaatregelen genomen en is en wordt adequaat over gecommuniceerd. D2013-34 .BV

- 26 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Audits en Corporatie Control Monitor Rondom Wonen maakt voor de toetsing van de werking van haar processen (AO) gebruik van internal audits (IC). Deze audits hebben tot doel om te toetsen in welke mate wordt gewerkt binnen de beleidskaders en procesafspraken van Rondom Wonen en leveren daarmee een bijdrage aan de interne beheersing. De audits worden uitgevoerd door de stafmedewerkster Finance & Control. Het verslag van de audit wordt gedaan aan zowel de eigenaar van het proces als de manager van de betreffende afdeling en de bestuurder. Een samenvatting wordt opgenomen in de kwartaalrapportage. Parallel verricht de controlerend accountant tweejaarlijks de meest kritische processen. Uit alle audits van de afgelopen jaren zijn soms constateringen gebleken die tot (opgevolgde) aanbevelingen hebben geleid, maar er zijn nimmer (grove) onregelmatigheden geconstateerd. De external audits worden door de controlerend accountant uitgevoerd in het kader van de controle op het jaarverslag. De accountant doet in haar interim rapportage (managementletter) jaarlijks verslag van de bevindingen. Ook hier zijn de afgelopen jaren geen constateringen gedaan die van belang zijn om te vermelden. Om het proces verder te stroomlijnen en te bewaken is Rondom Wonen in de tweede helft van 2012 overgestapt op het risicobeheersingssysteem “Corporatie Control Monitor” van BDO. Gegeven het feit dat risicobeheersing meer omvat dan het opsommen van risico’s en het formuleren van beheersingsmaatregelen, maar zich ook richt op de volwassenheid van de corporatie, de wijze waarop acceptatie door medewerkers het best is te bewerkstelligen en de manier waarop risicobeheersing kan bijdragen aan het verbeteren van het rendement van de corporatie, zijn ook andere elementen van belang. Al deze elementen komen samen in de BDO Corporatie Control Monitor. De BDO Corporatie Control Monitor is een online tool en bestaat bij Rondom Wonen uit de modules risicomonitor, volwassenheidsmonitor en de auditmonitor. ‘In control’ statement Rekening houdend met de eerder genoemde beperkingen, zijn wij van oordeel dat de interne risicobeheersings- en controlemaatregelen (risicomanagement) een meer dan voldoende basis vormen om met redelijke zekerheid te kunnen verklaren dat: • • • •

wij voldoende inzicht hebben in de mate waarin wij onze doelstellingen bereiken; wij ons houden aan geldende wet- en regelgeving; de interne en externe rapportages tijdig beschikbaar en betrouwbaar zijn; er geen risico’s zijn gelopen die in tegenspraak zijn met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid;

De voorgaande uitspraak heeft het karakter van een algemeen 'in control'-statement.

Samenstelling van het bestuur Naam

Functie

Geboortejaar

Werkzaam in huidige functie sinds

Werkzaam bij Rondom Wonen of rechtsvoorgangers

De heer ing. L.W. Greven

Enig bestuurder en algemeen directeur

1955

8-11-1999

1-11-1997

Bovenstaand overzicht geeft de samenstelling en opbouw van het bestuur van Rondom Wonen weer.

Nevenfuncties van de bestuurder De bestuurder van Rondom Wonen oefent een aantal nevenfuncties uit. Deels voortvloeiend uit de werkzaamheden als bestuurder van Rondom Wonen en deels vanuit de privésituatie. Als de bestuurder een al of niet betaalde nevenfunctie vanuit zijn functie bij Rondom Wonen wil accepteren, legt hij deze vooraf ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. Bij de beoordeling van de toelaatbaarheid van een nevenfunctie spelen onder meer de eventuele strijdigheid met het bedrijfsbelang, de (schijn van) belangenverstrengeling en het verwachte tijdsbeslag een rol. De bestuurder is met de Raad van Commissarissen overeengekomen, dat ontvangen betalingen die voortvloeien uit de nevenfuncties, zoals honorering, presentie- en vacatiegelden en onkostenvergoedingen, rechtstreeks worden gestort op het rekeningnummer van Rondom Wonen.

D2013-34 .BV

- 27 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen Rondom Wonen en de bestuurder wordt vermeden. De statuten en het bestuursreglement bevatten een uitwerking van dit uitgangspunt. Hierin is tevens de handelswijze in geval van belangenverstrengeling geregeld. In 2012 waren er bij de besluitvorming door de bestuurder geen onverenigbaarheden. Er zijn geen handelingen verricht of nagelaten even als transacties geweest, waarbij sprake was van een tegenstrijdig belang. De bestuurder van Rondom Wonen vervulde in 2012 de navolgende nevenfuncties: Bestuurder Naam ing. L.W. Greven

Nevenfuncties ultimo 2012 Vice-voorzitter Verantwoordingsorgaan Pensioenfonds Woningcorporaties (SPW) Lid stuurgroep ”naar een toekomstbestendig pensioen” (CAO-partijen - SPW) Lid Bestuursadviescommissie Arbeidsvoorwaarden en Werkgeverszaken (Aedes) Lid Bestuurscommissie rechtspositie bestuurders woningcorporaties (NVBW) Lid Bestuur van de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH)

Goed ondernemingsbestuur (corporate governance) De Raad van Commissarissen en het bestuur van Rondom Wonen vinden ‘goed ondernemingsbestuur’ (corporate governance) van groot belang. Het helpt ons om slagvaardig, ‘in control’ en transparant te handelen. De Raad van Commissarissen en het bestuur zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het onderwerp governance. De statuten geven daarom aan, dat de Raad van Commissarissen wijzigingen in de governancestructuur dient goed te keuren. Een uitgebreide beschrijving van de hoofdlijnen van de governancestructuur is te vinden op www.rondomwonen.nl. Daar zijn ook verschillende governancedocumenten te downloaden. Governancestructuur Op 1 juli 2011 is de bestaande Governancecode aangescherpt en vernieuwd. In 2011 en 2012 zijn alle governancedocumenten van Rondom Wonen in overeenstemming met de Governancecode gebracht. De hoofdlijnen van de governancestructuur bij Rondom Wonen zijn: • • • • • •

•

Rondom Wonen heeft als rechtsvorm de stichting; Het bestuur bestuurt de toegelaten instelling (onderneming) Rondom Wonen en de daaraan gelieerde besloten vennootschappen; De Raad van Commissarissen ziet toe op het bestuur en op de algemene gang van zaken van de stichting, en geeft het bestuur gevraagd en ongevraagd advies; Rondom Wonen streeft naar een organisatie en processen gebaseerd op principes als betrouwbaarheid, controleerbaarheid, checks and balances, transparantie en integriteit; Voor Rondom Wonen is de vigerende Governancecode Woningcorporaties (2011) leidend; De corporate-governanceprincipes komen tot uitdrukking in documenten als: o de statuten van Rondom Wonen; o het reglement Raad van Commissarissen van Rondom Wonen; o het directiereglement van Rondom Wonen; o de actuele profielschets van de Raad van Commissarissen van Rondom Wonen; o de actuele profielschets van de bestuurder van Rondom Wonen; o het (vernieuwde/wederom te vernieuwen) Treasurystatuut van Rondom Wonen; o de (bestaande) gedragscode integriteit met klokkenluidersregeling van Rondom Wonen; o het Investeringsstatuut van Rondom Wonen; o het Verbindingenstatuut van Rondom Wonen. Het bestuur legt wijzigingen in de governancestructuur vooraf ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen.

Overzicht van bepalingen waar Rondom Wonen afwijkt van de Governancecode Bestuurdersbenoeming De Governancecode woningcorporaties beveelt aan bestuurders voor maximaal vier jaar te benoemen. Rondom Wonen heeft haar bestuurder in 1999 voor onbepaalde tijd benoemd. De Raad van Commissarissen kiest hiervoor, omdat zij een groot belang hechten aan continuïteit in de besturing van de onderneming Rondom Wonen. In de beloningscode (arbeidsvoorwaarden) bestuurders woningcorporaties (BBW), die op 1 juli 2010 de code Izeboud heeft vervangen, wordt de corporatie vrij gelaten in haar keuze in deze. D2013-34 .BV

- 28 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Renumeratie De Governancecode Woningcorporaties beveelt aan een apart renumeratierapport op te stellen. Bij Rondom Wonen wordt geen apart renumeratierapport opgesteld, maar worden de onderdelen van een dergelijk rapport besproken in de volledige Raad en de essentie opgenomen in het verslag van de Raad van Commissarissen. Het renumeratierapport krijgt bij Rondom Wonen vorm via het verslag van de Raad van Commissarissen zoals opgenomen in het jaarverslag. Benoemen belanghouders De Governancecode Woningcorporaties beveelt aan voor iedereen kenbaar de belanghebbenden en belanghouders van de woningcorporatie te benoemen en dat de Raad van Commissarissen deze benoeming en de vorm van het overleg met de belanghouders goedkeurt. Rondom Wonen heeft geen limitatief opgestelde lijst van belanghouders opgesteld. Hiervoor kiezen we vanwege de grote dynamiek (in aantal en aard) van de relaties met onze belanghouders. Dit vergroot de mogelijkheid van opmerkingen van en misverstanden met organisaties die (nog) niet of nog steeds op zo’n overzicht vermeld staan.

Integriteit De kern van het integriteitsbeleid van Rondom Wonen is dat integer handelen enerzijds duidelijke regels vergt, maar ook een bedrijfscultuur waar het handelen op basis van deze regels vanzelfsprekend is. De regels met betrekking tot integriteit zijn ondermeer vastgelegd in de ABC-Personeelsgids van Rondom Wonen en de gedragscode integriteit van Rondom Wonen. Daar waar de Personeelsgids zich uitstrekt tot algemene afspraken en huisregels, geeft de gedragscode geeft richtlijnen, aanbevelingen waaraan het bestuur, de Raad van Commissarissen en de medewerkers zich moeten houden bij onderlinge bejegening, verhoudingen naar interne en externe relaties, scheiding privé en zakelijk en omgaan met bedrijfsmaterieel en –materiaal en met het aannemen van uitnodigingen en relatiegeschenken van derden en de sancties bij overtreding. De klokkenluidersregeling is als separate paragraaf opgenomen in de gedragscode Integriteit. Deze regeling biedt medewerkers de mogelijkheid om zonder gevaar voor hun rechtspositie melding te doen van vermeende misstanden en andere onregelmatigheden van algemene, operationele of financiële aard. In 2012 zijn geen meldingen bij het in de regeling omschreven meldpunt ontvangen. Net als in voorgaande jaren is Rondom Wonen ook in 2012 niet in verlegenheid gebracht door een voorval van niet integer handelen of nalaten. Onze externe relaties zijn bekend met deze gedragscode en de mores bij Rondom Wonen is inmiddels om bij twijfel mogelijke situaties bespreekbaar te maken. Het directiereglement bevat regels voor de bestuurder en de leden van het managementteam over onverenigbaarheden in hun werkzaamheden. Het schrijft ook voor hoe zij moeten handelen bij mogelijke gevallen van belangenverstrengeling. De bestuurder vindt het in het kader van integriteit ook van groot belang dat medewerkers eigen verantwoordelijkheid durven te nemen voor hun activiteiten. Dit vanuit de ervaring dat de werkelijkheid complexer en afwisselender is dan vooraf in regels is te vangen. Om werkelijk integer handelen te bevorderen gaat het dus om het vinden van de juiste balans tussen regels en eigen verantwoordelijkheid. Om integer handelen te bevorderen wordt het onderwerp integriteit periodiek onder de aandacht van medewerkers gebracht en is onderwerp van gesprek in de verschillende overlegsituaties op de werkvloer. De bestuurder is van oordeel dat hij zijn functie in 2012 onafhankelijk en integer heeft uitgeoefend. Dit komt onder meer tot uitdrukking in het feit dat de bestuurder voldoet aan de onafhankelijkheidscriteria zoals omschreven in de vigerende Governancecode Woningcorporaties. Het directiereglement geeft aan hoe de bestuurder dient te handelen bij mogelijke onverenigbaarheden. Kern daarvan is dat de bestuurder een mogelijke onverenigbaarheid actief meldt aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen. De bestuurder neemt in die situaties niet deel aan de bespreking van en besluitvorming over dergelijke onderwerpen. Indien sprake is of zou zijn van een structurele onverenigbaarheid, dan treedt de betrokken bestuurder terug. In 2012 deden zich bij de besluitvorming door het bestuur geen onverenigbaarheden voor. Er zijn voorts géén transacties geweest waarbij er sprake was van een tegenstrijdig belang zoals bedoeld in principe II.3 van de governance code.

D2013-34 .BV

- 29 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Toezicht Het toezicht op het bestuur van Rondom Wonen bestaat uit intern-, extern- en horizontaal toezicht. Het interne toezicht vindt plaats door de Raad van Commissarissen, het externe toezicht door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK, departement van Wonen, Wijken en Integratie). Het horizontaal toezicht vindt plaats middels het instrument visitatie en belanghouders die ons aanspreken op ons functioneren, handelen of nalaten. Intern toezicht Kortheidshalve wordt verwezen naar het hoofdstuk ‘verslag van de Raad van Commissarissen’ van Rondom Wonen in dit jaarverslag. Extern toezicht Jaarlijks stelt de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, een zogeheten ‘oordeelsbrief’ op. Deze brief gaat in op de prestaties van Rondom Wonen in een bepaald jaar. De minister gaat daarbij in op de rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitgaven en op de financiële positie. Het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting adviseert de minister over de beoordeling van de financiële positie. Over de rechtmatigheid van de activiteiten van Rondom Wonen over 2011 had de Minister geen opmerkingen. Ten aanzien van de naleving van wet- en regelgeving door Rondom Wonen maakte de minister enkele opmerkingen. Er kon in onvoldoende mate (sectorbreed) worden vastgesteld in hoeverre de toewijzing in het kader van de staatssteunregeling correct heeft plaatsgevonden door het ontbreken van een accountantsprotocol. Voorts heeft Rondom Wonen de norm van maximaal 10% toewijzing aan huishoudens met een huishoudinkomen van meer dan € 33.614 met twee procent overschreden. De minister verwacht dat dit in 2012 wordt hersteld en acht sancties in de vorm van het onthouden van staatsteun mede door het ontbreken van een protocol (nu) niet op zijn plaats. Voorts bleek uit de verantwoordingsstukken over verslagjaar 2011 (dvi) dat de gemiddelde huurprijs voor zelfstandige woningen mogelijk per 1 juli met een hoger percentage is verhoogd dan was toegestaan op grond van artikel 15a van het BBSH. Uit nader onderzoek bleek hier sprake van een administratieve omissie. Dit is de minister desgevraagd meegedeeld. Tenslotte merkt de minister op dat Rondom Wonen de regelgeving voor het vervreemden van woongelegenheden (verkoop woningen) niet correct heeft nageleefd. Taxaties bij sommige verkopen waren ouder dan een jaar (door lang tijdsverschil in verkoopovereenkomst en daadwerkelijk passeren bij de notaris) en deels niet gevalideerd. Rondom Wonen heeft eind 2012 de AO/IC op dit vlak aangepast teneinde deze omissies in de toekomst te voorkomen. Dit is ondervangen door voorafgaand aan de daadwerkelijke verkoop de woning te laten taxeren. Dit los van de uitgevoerde (masterplan)taxatie. Over het verslagjaar 2011 gaf de minister aan, dat het Centraal Fonds in haar financiële oordeel over de vermogenspositie van oordeel is, dat Rondom Wonen uitgaande van voortgezette verhuur van het bezit, ultimo 2011 over een voldoende solvabiliteit beschikt. Het Centraal Fonds had Rondom Wonen al eerder laten weten dat, na nader onderzoek, de continuïteit in voldoende mate is gegarandeerd. Horizontaal toezicht en Visitatie. Er is sprake van horizontaal toezicht wanneer collega-corporaties, gemeenten, huurdersorganisaties of andere belanghouders ons aanspreken op ons functioneren. Rondom Wonen heeft in 2012 in overeenstemming met de governancecode gehandeld. Voorts is Rondom Wonen in 2010 gevisiteerd. Het visitatierapport en de governancecode zijn te downloaden op www.rondomwonen.nl.

D2013-34 .BV

- 30 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Aanwending van middelen: verklaring van het bestuur De enig bestuurder van de toegelaten instelling richting Rondom Wonen verklaart ex BBSH, de artikelen 11 en 26, dat: • • •

de in het verslagjaar aangewende middelen (batige saldi daarin begrepen) uitsluitend voor volkshuisvestelijke doeleinden zijn gebruikt en bestemd; dat de Raad van Commissarissen op 12 juni 2012 de jaarstukken 2012, inclusief het volkshuisvestingsverslag 2012, heeft goedgekeurd; dat de accountant met betrekking tot de jaarrekening 2012 een goedkeurende verklaring heeft afgegeven en dat hij in zijn onderzoek de cijfers in het volkshuisvestingsverslag 2012 heeft getoetst.

Pijnacker, 12 juni 2013

ing. L.W. Greven bestuurder

D2013-34 .BV

- 31 -

13-jun-13

Rondom Wonen VI

verslag over 2012

Verslag van de Raad van Commissarissen

Algemeen De Raad van Commissarissen van Rondom Wonen houdt toezicht op het bestuur van Rondom Wonen en de algemene gang van zaken. De Raad van Commissarissen adviseert daarnaast het bestuur gevraagd en ongevraagd, is verantwoordelijk voor de benoeming (en eventueel het schorsen of ontslaan) van de bestuurder(s) en stelt de beoordeling en arbeidsvoorwaarden van de bestuurders vast. Ook geeft de Raad van Commissarissen de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken. De Raad van Commissarissen handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten zijn omschreven. De werkwijze van de Raad van Commissarissen is beschreven in een reglement van de Raad van Commissarissen. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen, hierna de Raad te noemen, zijn in artikel 16 van de statuten van Rondom Wonen omschreven. De Raad heeft voor haar eigen functioneren en dat van de bestuurder reglementen opgesteld en handelt daar ook naar. Deze reglementen zijn in overeenstemming met de nieuwe governancecode. De actuele Governancecode is op de website van Rondom Wonen geplaatst en te downloaden. In de paragraaf Goed Ondernemingsbestuur (II.9) in het verslag van het bestuur, geeft Rondom Wonen gemotiveerd aan op welke onderdelen zij afwijkt van de aanbevelingen uit de vigerende code. Tabel 5 Samenstelling Raad van Commissarissen per ultimo 2012 Naam

Nationaliteit

Functie in de Raad

Geboorte Jaar

Eerste benoeming per

Herbenoembaar

Benoemd tot en met

De heer W.L. de Groot * De heer J. de Jong * De heer J. Nederlof RC Mevrouw Mr. M.J.E. Boudesteijn Mevrouw I.G.H. Vegter MCC * De heer ir. H.A. Zanting MRE

NL

1948

3-4-2000

Nee

1947

9-12-2010

Ja

Afgetreden 31-12-2012 31-12-2014

NL

Oud Voorzitter Lid, nieuwe voorzitter Lid

1962

1-8-2008

Nee

31-12-2015

NL

Lid

1973

1-8-2008

Nee

01-08-2016

NL

Lid

1967

1-1-2008

Nee

31-12-2015

NL

Lid

1972

1-1-2013

Ja

31-12-2016

NL

* Benoemd op voordracht van de huurdersorganisatie Argos

Kenmerken, disciplines en nevenfuncties van de leden van de Raad De heer W.L. de Groot (1948), wonende te Hoek van Holland, voorzitter van de Raad, had zitting in de Raad als volkshuisvestelijke deskundige met kennis van sociaal maatschappelijk ondernemen, zorgvraagstukken en werkgeverszaken. De heer De Groot is portefeuillehouder ‘Buitenruimte en Economie’ bij de deelgemeente Hoek van Holland van Rotterdam. De heer De Groot is herbenoemd op 21 december 2007 voor een laatste termijn en mede op voordracht van de huurdersorganisatie (1e vertegenwoordiger). De heer De Groot is per 31 december 2007 benoemd tot voorzitter van de Raad. De heer De Groot is op 31 december 2012 afgetreden en als voorzitter opgevolgd door de heer De Jong. De heer J. de Jong (1947), wonende te Nootdorp, heeft sinds december 2010 zitting in de Raad als financieel- en volkshuisvestelijk deskundige, met kennis van openbaar bestuur en maatschappelijk ondernemen. De heer de Jong is ervaringsdeskundige binnen de lokale overheid als ambtenaar, als organisatieadviseur, als verandermanager en als consultant. De heer De Jong was voorts gemeenteraadslid en wethouder in de gemeente Pijnacker-Nootdorp en kent de lokale overheid goed. De heer De Jong is per 1 januari 2013 benoemd tot voorzitter van de Raad. De heer De Jong is e voorzitter van de renumeratiecommissie. De heer De Jong is tevens 1 huurdersvertegenwoordiger in de Raad.

D2013-34 .BV

- 32 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Mevrouw mr. M.J.E. Boudesteijn (1973), wonende te Rotterdam, heeft zitting in de Raad als juridisch deskundige met kennis van vastgoed en RO. Mevrouw Boudesteijn is sedert 1 september 2008 gevestigd als zelfstandig gevestigd advocaat te Rotterdam. Mevrouw Boudesteijn is per 1 augustus 2012 herbenoemd voor een laatste periode van vier jaar in de Raad. Mevrouw Boudesteijn is voorzitter van de commissie voor bezwaarschriften van de gemeente Molenwaard en is redactielid van het vaktijdschrift ‘Bouwrecht’ en vaste medewerker van het vaktijdschrift ‘Rechtspraak Vastgoedrecht’ beiden van Kluwer. Mevrouw Boudesteijn is tevens lid van de raad van commissarissen van woningcorporatie Goed Wonen te Zederik. Mevrouw Boudesteijn is lid van de renumeratiecommissie. De heer J. Nederlof RC (1962), wonende te Delfgauw, gemeente Pijnacker-Nootdorp, heeft zitting in de Raad als financieel-economisch deskundige, met kennis van complexe (semi-) publieke organisaties en verandermanagement. De heer Nederlof is voorts zelfstandig ondernemer en interim-manager. De heer Nederlof is in september 2011 voor een laatste termijn herbenoemd tot 31 december 2015. De heer Nederlof heeft geen relevante nevenfuncties. De heer Nederlof is voorzitter van de Auditcommissie. Mevrouw I.G.H. Vegter MCC RDM (1967), wonende te Rotterdam, heeft zitting in de Raad als communicatie- en marketingdeskundige met kennis van issuemanagement en (klant)relaties. Mevrouw Vegter is manager Retail Communicatie bij de ANWB. Mevrouw Vegter is in september 2011 voor een laatste termijn herbenoemd tot 31 december 2015 mede op voordracht van de huurdersorganisatie (2e vertegenwoordiger).Tevens is mevrouw Vegter examinator bij het exameninstituut NIMA voor communicatie- en (e)marketingexamens en lid van de raad van commissarissen van woningcorporatie Parteon in Noord Holland. Mevrouw Vegter is lid van de renumeratiecommissie van Rondom Wonen. De heer ir. H.A. Zanting MRE (1972), wonende te Rotterdam, is op 13 december 2012 benoemd per 1 januari 2013 in de Raad. Hij is deskundig op gebied van de corporatiesector, financiën en vastgoedorganisaties. De heer Zanting is sinds juni 2010 directeur Public Value bij Dudok Wonen in Hilversum. Daar werkt hij aan de maatschappelijke betekenis van de corporatie langs twee dimensies van waardesturing. Enerzijds het versterken van de verbinding met maatschappelijke belanghouders en deze verbinding inzetten voor de verdere ontwikkeling van producten, diensten en initiatieven. Anderzijds door met een beleggersblik leiding te geven aan de cyclus van waardecreatie in het vastgoed: het bouwen, exploiteren en verkopen van woningen. In de periode daarvoor was hij management consultant in de vastgoedmarkt. De heer Zanting is lid van de Auditcommissie.

Werving, selectie en rooster van aftreden van commissarissen De Raad bestaat uit vijf leden. Is het aantal lager dan vijf dan neemt de Raad onverwijld maatregelen dat haar aantal aan te vullen. De benoemingsperiode is vier jaar, waarna het lid van de Raad eenmaal voor een periode van maximaal vier jaar kan worden herbenoemd. De maximale zittingstermijn is 8 jaar. De voorzitter, de heer De Groot, is ultimo 2012 afgetreden, wegens het verstrijken van de reguliere statutaire zittingstermijn. Mevrouw Boudesteijn is per 1-8-2012 voor een laatste termijn herbenoemd. Voorafgaand aan de voorgenomen herbenoeming heeft de Raad vastgesteld dat de commissaris voldoet aan de profielschets. De heer ir. H.A. Zanting MRE is na een openbare wervingsprocedure in december benoemd in de Raad als opvolger van de heer De Groot. De voorgenomen herbenoeming en de nieuwe benoeming kregen de instemming van de Ondernemingsraad en van Argos, huurdersorganisatie Pijnacker.

Onafhankelijkheid en integriteit De Raad van Commissarissen is van oordeel dat elke commissaris zijn functie in 2012 onafhankelijk heeft uitgeoefend. Dit komt onder meer tot uitdrukking in het feit dat alle commissarissen voldoen aan de onafhankelijkheidscriteria zoals omschreven in de vigerende Governancecode Woningcorporaties. Het reglement van de Raad van Commissarissen geeft aan hoe commissarissen dienen te handelen bij mogelijke onverenigbaarheden. Kern daarvan is dat commissarissen een mogelijke onverenigbaarheid actief melden. Betreffende commissarissen nemen niet deel aan de bespreking van en besluitvorming over dergelijke onderwerpen. Wanneer sprake is van een structurele onverenigbaarheid, treedt de betrokken commissaris terug. De Raad van Commissarissen heeft vastgesteld dat zich in 2012 bij de besluitvorming door de Raad van Commissarissen geen onverenigbaarheden voordeden. Er zijn ook geen transacties geweest waarbij er sprake was van een tegenstrijdig belang.

D2013-34 .BV

- 33 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Rondom Wonen heeft een klokkenluidersregeling. Dit als onderdeel van de gedragscode integriteit. Doel van de regeling is ervoor te zorgen dat (vermeende) misstanden worden gemeld, dat misstanden worden onderzocht, noodzakelijke maatregelen worden genomen en dat de klokkenluider wordt beschermd. De regeling geeft aan dat bij een vermeende misstand waarbij een MT-lid of bestuurder is betrokken, het meldpunt de voorzitter van de Raad van Commissarissen hierover informeert. Wanneer de vermeende misstand een lid van de Raad van Commissarissen betreft, informeert het meldpunt de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Noch de voorzitter, noch de vicevoorzitter of een van de overige leden van de Raad van Commissarissen ontvingen naar aanleiding van deze regeling in 2012 meldingen.

Deskundigheid De Raad werkt met een profielschets voor de Raad als collectief met verschillende ervaringsgebieden (disciplines per lid) met aanvullende competenties voor de voorzitter. In de zelfevaluatie van 2012 heeft de Raad vastgesteld dat het profiel voor de Raad, ook in toekomstperspectief nog adequaat is en geen bijstelling behoeft. De vigerende profielschets voor de leden van de Raad van Commissarissen is geplaatst op de website van Rondom Wonen en daar te downloaden. De Raad van Commissarissen is van oordeel dat alle naar de toekomst toe gewenste deskundigheden en competenties in de Raad van Commissarissen zijn vertegenwoordigd. De samenstelling en deskundigheid van de Raad van Commissarissen sluiten aan bij de gewenste samenstelling en deskundigheid zoals in de profielschets van de Raad van Commissarissen is beschreven. Indachtig het daaromtrent bepaalde in de vernieuwde Governancecode heeft de Raad van Commissarissen in de profielschets opgenomen, dat de samenstelling van de Raad moet aansluiten op een afspiegeling van en ontwikkelingen in de samenleving. De Raad van Commissarissen is van mening dat de huidige samenstelling daaraan ruimschoots voldoet. De leden van de Raad van Commissarissen zijn allen lid van de Vereniging van Toezichthouders van Woningcorporaties (VTW), om kennis en ervaring te kunnen uitwisselen met andere commissarissen bij woningcorporaties. Ook kunnen leden van de Raad door deelname aan bijeenkomsten een bijdrage leveren aan de verdere professionalisering van het interne toezicht bij woningcorporaties.

Raad van Commissarissen en goed ondernemingsbestuur De Raad van Commissarissen vindt goed ondernemingsbestuur (good governance) van groot belang. De Raad van Commissarissen en het bestuur vinden dit een onderwerp dat tot de gezamenlijke verantwoordelijkheid van Raad van Commissarissen en het bestuur behoort. Voor overige informatie hierover wordt hier verwezen naar het verslag van het bestuur.

Activiteiten van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen van Rondom Wonen kwam in 2012 zeven keer in reguliere vergadering bijeen. Naast deze reguliere vergaderingen werd drie extra vergaderingen via telefoon en e-mailverkeer ingelast. Deze laatste vergaderingen hadden betrekking op een (her)benoeming en de afwikkeling van derivatentransacties. Daarnaast heeft de Raad een maal overleg gevoerd met de Raad en het bestuur van woningcorporatie Mooiland en zich laten bijpraten over de ontwikkelingen met betrekking tot samenwerking. Eind december kwam de Raad bijeen voor haar jaarlijkse zelfevaluatie. Geen van de leden van de Raad van Commissarissen is frequent afwezig geweest bij vergaderingen en/of bijeenkomsten. Een delegatie uit de Raad van Commissarissen sprak in 2012 daarnaast eenmaal met vertegenwoordigers van Argos huurdersorganisatie Pijnacker en de renumeratiecommissie sprak eenmaal met de leden van het managementteam en de ondernemingsraad van Rondom Wonen. De bestuurder was aanwezig bij alle bijeenkomsten van de Raad van Commissarissen, met uitzondering van de zelfevaluatie van de Raad van Commissarissen en het besloten overleg, waarbij over het functioneren van de bestuurder en de onderneming Rondom Wonen werd gesproken. De Raad van Commissarissen stelde de bestuurder voorafgaand aan de zelfevaluatie in de gelegenheid zijn zienswijze te geven op het functioneren van de Raad van Commissarissen.

D2013-34 .BV

- 34 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Toezichtskader In deze paragraaf in dit hoofdstuk van het jaarverslag legt de Raad van Commissarissen, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop zij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van haar taken en bevoegdheden. Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen laat de Raad zich regelmatig mondeling en schriftelijk door het bestuur, de bestuursadviseur en het hoofd Financiën ad interim informeren inzake de (financiële) resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en over de wensen en behoeften van belanghebbenden en belanghouders. Het toezichtskader dat de Raad van Commissarissen gebruikt, bestaat onder andere uit het BBSH, (de mate van realisatie van) de opgetekende strategie uit het vigerende Ondernemingsplan, de uitgangspunten uit het Strategisch Vastgoedbeleidsplan (SVB), (de mate van realisatie van) de daarvan afgeleide beleidsvoornemens en begroting 2012 naar het model van de Balanced Score Card, het afgeleide jaarplan (activiteitenplan) voor de werkorganisatie en (de mate van realisatie van) het beoordelingskader voor de bestuurder. Het beoordelingskader voor het bestuur gaat onder meer in op de te leveren prestaties van het bestuur en de onderneming op het gebied van de volkshuisvesting (huisvesten primaire doelgroep, lokale en regionale prestatieafspraken), inzet op de horizontale dialoog met de samenleving, waar nodig verbeteren en vervolmaken van de bedrijfsvoering, het ‘in control zijn’ en het sturen op de waardering voor en reputatie van Rondom Wonen. Dit beoordelingskader voor het bestuur vormt ook de basis voor de performancemeting voor het beoordelen van het functioneren van de bestuurder. Om de Raad van Commissarissen in de gelegenheid te stellen haar rol als toezichthouder goed te vervullen, legt de bestuurder een aantal voorgenomen besluiten vooraf ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. De statuten geven aan welke voorgenomen besluiten vooraf aan de Raad van Commissarissen moeten worden voorgelegd.

Informatievoorziening Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen baseert haar oordeel mede op informatie van het bestuur (onder andere kwartaalrapportages naar het model en de inrichting van de Balanced Score Card), het Centraal Fonds Volkshuisvesting, het Ministerie van BZK- departement WWI, de gemeente Pijnacker Nootdorp, het Stadsgewest Haaglanden, informatie via Aedes en de VTW en tenslotte uit de verschillende media. Daarnaast spreekt een delegatie uit de Raad regelmatig met Argos, huurdersvereniging Pijnacker, de ondernemingsraad en waar nodig met andere belanghouders van Rondom Wonen. De Raad constateert dat deze belanghouders en belanghebbenden zich ook in 2012 regelmatig positief uitspreken over Rondom Wonen. De Raad let scherp op het feit dat de informatie die zij ontvangt, alle relevante aspecten laat zien op financieel, volkshuisvestelijk, maatschappelijk, organisatorisch gebied en ten aanzien van de belanghebbenden en belanghouders van Rondom Wonen.

Besluitvorming en bespreking in 2012 De Raad van Commissarissen nam in 2012 in totaal 38 besluiten. Bij deze besluiten baseerde de Raad van Commissarissen zich mede op het toetsingskader zoals in het onderdeel ‘toetsingskader’ staat beschreven en de verkregen informatie daarover. De Raad van Commissarissen nam zijn besluiten tijdens de reguliere vergaderingen van de Raad of tijdens andere bijeenkomsten van de Raad, zoals eerder vermeld. De Raad van Commissarissen stelde in 2012 onder meer vast: • het werkplan voor het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen; • het verslag van de Raad van Commissarissen over 2011 ten behoeve van het jaarverslag van Rondom Wonen; • de profielschets voor zowel individuele leden als de gehele Raad van Commissarissen; • de herbenoeming van commissaris Boudesteijn; • de benoeming van commissaris Zanting; • het beoordelingskader voor het bestuur voor 2013; • de honorering voor de Raad van Commissarissen in 2012 en 2013; • De gewijzigde samenstelling van de Auditcommissie en de renumeratiecommissie; • De benoeming van de heer De Jong tot voorzitter van de Raad met ingang van 1 januari 2013.

D2013-34 .BV

- 35 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De Raad van Commissarissen keurde in 2012 onder meer goed: • het activiteitenplan voor de organisatie voor 2012; • het jaarverslag, het volkshuisvestingsverslag en de jaarrekening 2011; • de beleidsvoornemens en begroting 2013; • de Financiële Meerjaren Prognose 2013-2027; • het (gewijzigde) Treasurystatuut, het statuut Verbindingen en het Investeringsstatuut; • het omzetten van de Rabobank- swaps ad € 25 miljoen naar basisrenteleningen bij de NWB; • het in hoofdsom opknippen en in tijd verplaatsen van €25 miljoen (2013) aan Deutsche Bank swaps naar 5 swaps van elk € 5 miljoen met breakmomenten van 2019-2023; • de stelselwijziging ex RJ 645 van het waarderen op Historisch kostprijs naar het waarderen op bedrijfswaarde met de presentatie van de waardemutatie in de Verlies en Winstrekening (RJ290); • het na selectie en presentatie (reglementair) overgaan naar een nieuwe (huis) accountant en wel de keus voor BDO Accountants en Adviseurs; • het ondernemingsplan 2012-2015 “Thuis in de buurt”; • het Strategisch Vastgoedbeleidsplan (SVB) van Rondom Wonen 2012-2021; • de wijze van invulling van de rol van statutaire controller bij Rondom Wonen. De Raad van Commissarissen besprak in 2012 verder onder meer over de volgende onderwerpen: • genomen bestuursbesluiten in 2012; • de opzet en invulling van de kwartaalrapportage aan de Raad van Commissarissen; • de betekenis van de aanhoudende crisis voor Rondom Wonen; • de betekenis van het regeringsbeleid voor de sector in zijn algemeenheid en voor de bedrijfsvoering van Rondom Wonen in het bijzonder; • de evaluatie van de werkwijze en beleving bij de controle van de jaarstukken van de vorige accountant; • de werking en opzet (en inzichten) van een nieuw systeem van risicobeheersing met behulp van de Corporatie Control Monitor van BDO; • het financieel meerjarenplan (financiële doorkijk) voor het WSW; • kwartaalrapportages over het laatste kwartaal van 2011 en de eerste drie kwartalen van 2012; • het accountantsverslag van de accountant over 2011; • de managementletter (interim controle) van de accountant over de eerste helft van 2012; • het (concept) accountplan 2012-2013 van de nieuwe accountant; • de risicoanalyse en het risicoprofiel van Rondom Wonen over de periode 2013-2027; • de oordeelsbrief van het CFV over de continuïteit en de solvabiliteit van Rondom Wonen in meerjarenperspectief; • de oordeelsbrief 2012 van de minister van BZK departement WWI over het functioneren van Rondom Wonen; • de voorlopige bevindingen van een strategisch onderzoek naar samenwerking tussen Mooiland en Rondom Wonen in de metropoolregio Rotterdam Den Haag; • het traject en het proces van het verbeteren en bestendigen van de cultuur en communicatie binnen Rondom Wonen.

Toezicht op strategie, prestaties, verbindingen en risico’s Strategie De Raad van Commissarissen houdt toezicht op de inhoud en mate van realisatie van de strategie van de onderneming. De missie, visie en strategie van Rondom zijn opgetekend in het nieuwe ondernemingsplan ‘Thuis in de buurt’ 2012-2015 en het (vernieuwde) Strategisch VastgoedBeleidsplan 2012-2021 (SVB). Beide documenten vormen de blauwdruk voor de strategie en bedrijfsvoering bij Rondom Wonen. De Raad van Commissarissen ontvangt jaarlijks de van deze documenten afgeleide beleidsvoornemens en afgeleide wekplannen (activiteitenplannen). Deze beleidsvoornemens bevatten een concrete uitwerking van de geldende strategie en zijn de drager voor de begroting voor die referteperiode.

D2013-34 .BV

- 36 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Financiële risico’s De Raad van Commissarissen ontvangt twee maal per jaar de Financiële Meerjarenprognose (FMP) van Rondom Wonen. De essentie uit de DPI in het voorjaar (Corpodata) en rond de zomer de uitgewerkte FMP. Dit laatste plan heeft betrekking op de ontwikkeling van de financiële positie van Rondom Wonen in de komende vijftien jaar. Tegelijkertijd met deze meerjarenprognose bespreekt de Raad van Commissarissen via de gekoppelde risicoanalyse, het strategische (wet- en regelgeving) en financiële risicoprofiel (financieel en operationeel) van Rondom Wonen. Deze gekoppelde risicoanalyse over dezelfde periode, bevat en kwantificeert de risico’s die Rondom Wonen loopt op het gebied van verandering van wet- en regelgeving, effecten van politieke besluitvorming, marktrisico (vastgoed), veranderingen in de samenleving (maatschappij), klant (exploitatie), organisatie (mensen), financiën en kans op fraude. De beleidsvoornemens en afgeleide begroting die de Raad van Commissarissen jaarlijks ter goedkeuring ontvangt, bevat de operationele en financiële doelstellingen van Rondom Wonen voor het komende jaar. Volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties Via kwartaalrapportages ontvangt de Raad van Commissarissen gedurende het jaar informatie over de financiële positie van Rondom Wonen. De besluiten die de Raad van Commissarissen neemt over investeringen voor concrete projecten, baseert de Raad mede op informatie over het beslag van het project op het risicoprofiel van Rondom Wonen. De Raad van Commissarissen ontvangt jaarlijks informatie over het investeringsprogramma van Rondom Wonen. In meerjarenperspectief zijn deze investeringen opgenomen in het vigerende SVB en uitgewerkt in meerjarenbegrotingen met gekoppelde risicoanalyses. Deze planning geeft aan welke initiatieven Rondom Wonen de komende jaren wil ontplooien op het gebied van onder andere nieuwbouw, renovatie, sloop, aankoop, samenvoegen en verkoop van onder meer woningen om de gewenste opbouw van de vastgoedportefeuille in stand te houden en deels te bereiken. Verbindingen Een deel van de activiteiten van Rondom Wonen vindt niet plaats in de stichting Rondom Wonen, maar in andere rechtspersonen of samenwerkingsverbanden. Rondom Wonen heeft twee dochtervennootschappen, Rondom Wonen Holding B.V. en Rondom Wonen Diensten B.V. Rondom Wonen is 100% aandeelhouder van deze entiteiten en bij samenwerking met andere organisaties bijvoorbeeld in VvE’s, voor een beperkter deel, doch tenminste 51%. De Raad van Commissarissen ziet toe op deze entiteiten door vooraf de oprichting van rechtspersonen of het aangaan van samenwerking goed te keuren (conform de statuten), vooraf de besluiten al dan niet goed te keuren in entiteiten waarin de stichting Rondom Wonen of een dochteronderneming zeggenschap heeft (indien deze besluiten volgens de statuten van Rondom Wonen vooraf de goedkeuring dienen te hebben van de Raad van Commissarissen als een dergelijk besluit door het bestuur van stichting Rondom Wonen zou worden genomen), alsmede door de rapportages die de Raad van Commissarissen hierover ontvangt. Bovendien geldt dat het bestuur van de beide dochtermaatschappijen van Rondom Wonen wordt gevormd door de rechtspersoon die de aandelen van deze dochtermaatschappij in bezit heeft. Daarmee is geborgd dat uiteindelijk de Raad van Commissarissen van de stichting Rondom Wonen toezicht houdt op deze dochtermaatschappijen. Risico-interpretatie De Raad van Commissarissen is na beoordeling van de van het bestuur ontvangen informatie van oordeel dat Rondom Wonen in voldoende mate adequaat inspeelt op de diverse risico’s. De Raad van Commissarissen heeft in 2012 vele malen met de bestuurder en leden van het managementteam stilgestaan bij de mogelijke betekenis van de economische crisis, de derivatenportefeuille van Rondom Wonen, de effecten van het regeringsbeleid voor Rondom Wonen en de economische recessie. Daarbij zijn verschillende scenario’s van economische ontwikkeling en de gevolgen van ook Europese wet- en regelgeving op de financiën van Rondom Wonen besproken en in de risicoanalyse op heldere wijze in beeld gebracht.

D2013-34 .BV

- 37 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Zelfevaluatie Raad van Commissarissen Eind 2012 heeft de Raad van Commissarissen haar jaarlijkse zelfevaluatie gehouden. Daarbij wordt qua proces gebruik gemaakt van de aanbevelingen van de VTW en de bevindingen van het bestuur. Onderstaande bevindingen over 2012 zijn opgetekend uit deze zelfevaluatie. Er is binnen de Raad sprake van verschillende karakters en disciplines. De Raad constateert dat de voorzitter er voor heeft gezorgd dat de dialoog goed wordt georganiseerd en de samenwerking goed verloopt. De sfeer is overall goed. De Raad ervaart haar eigen vooroverleg voor de vergaderingen van de Raad als positief. Algemeen wordt onderschreven dat de toezichthoudende functie voldoende adequaat wordt uitgevoerd en er voldoende distantie is tussen de Raad en de organisatie van Rondom Wonen. De gesprekken en de beraadslaging over samenwerking, fusie daarbij niet uitgesloten, dienen steviger op de agenda van de Raad te worden geplaatst. De Raad vindt in voorkomende situaties daar apart (voor)overleg over noodzakelijk, teneinde haar standpunt goed te kunnen bepalen.

Honorering van de Raad De honorering van de Raad is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de Raad en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van Rondom Wonen. De wijze van honorering van de Raad over 2012 is overeenkomstig het nieuwe advies van de Vereniging Toezicht Woningcorporaties (VTW 2010) en gebaseerd op corporaties met een positie en performance van Rondom Wonen, als berekend overeenkomstig de beloningscode bestuurders woningcorporaties (BBW 2010) en de vigerende governancecode. Onderstaand de bezoldiging van de Raad van Commissarissen over 2012. Naam

Mevrouw mr. M.J.E. Boudesteiin

Ontvangen honorarium 2012 (bruto) € 7.935

Ontvangen onkostenvergoeding 2012 (netto) € 1.200

Functie

Lid

De heer W.L. de Groot

€ 10.989

€ 1.800

Voorzitter tot 31 dec.

De heer J. de Jong

€ 7.935

€ 1.200

Lid

De heer J. Nederlof RC

€ 7.935

€ 1.200

Lid

Mevrouw I.G.H. Vegter MCC

€ 7.935

€ 1.200

Lid

De heer ir. H.A. Zanting MRE

€ 0

€ 0

Lid per 1-1-2013

De Raad als werkgever In november heeft de Raad buiten aanwezigheid van de bestuurder gesproken over het functioneren van de bestuurder en de onderneming Rondom Wonen. De remuneratiecommissie van de Raad heeft kennisgenomen van de input die door de bestuurder op schrift is gesteld ten aanzien van de inzet over het afgelopen jaar. Daarbij is ook kennis genomen van de eigen reflectie van de bestuurder. Daarnaast heeft de renumeratiecommissie overleg gevoerd met de Ondernemingsraad en met het voltallige MT. De Raad stelt vast dat 2012 weer een druk jaar was in tegenstelling tot de verwachtingen, waarbij veel zaken aan de orde zijn gekomen die niet waren gepland. Er is veel inzet gepleegd door zowel de medewerkers als de leidinggevenden. Dat geldt ook voor de bestuurder. Voor deze inzet is de Raad de medewerkers, de leidinggevenden en de bestuurder veel dank verschuldigd. De renumeratiecommissie heeft uit de gesprekken ervaren dat de werkdruk is afgenomen, maar verlangt continue aandacht voor het in de toekomst voorkomen hiervan. De bestuurder wordt geacht dit in nauwe samenwerking met het Managementteam te monitoren en te organiseren. Aan het wegnemen van de zorg die de Raad heeft uitgesproken ten aanzien van de invulling van de communicatie vorig jaar, is invulling gegeven. De Raad constateert dat het ingezette traject van verbeteren van de interne- en externe communicatie en de daarbij behorende cultuur zichtbaar heeft geleid tot verbetering op dat vlak. De Raad vraagt aandacht voor het versterken van de wijze van interne communicatie. Het blijft noodzakelijk om elkaar bij de les te houden.

D2013-34 .BV

- 38 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Honorering bestuurder De salariëring van de bestuurder bestaat uit een vast salaris (inclusief vakantietoeslag) en een beperkt variabel salaris. De Raad van Commissarissen heeft voor een deels beperkt variabel salaris gekozen om op deze wijze een extra prikkel in te bouwen om de vooraf afgesproken en in de beleidsvoornemens opgetekende doelstellingen te realiseren. Met de bestuurder is eind 2010 een nieuwe arbeidsovereenkomst overeengekomen overeenkomstig de modelovereenkomst uit de nieuwe sectorbrede beloningscode bestuurders woningcorporaties (SBBW-2010). In de Governancecode wordt hier ook naar verwezen. In de arbeidsovereenkomst met de bestuurder zijn géén bepalingen opgenomen voor andere betalingen op termijn en is opgetekend dat bij onvrijwillig vertrek, de vergoeding maximaal éénmaal het laatstgenoten totaal vast jaarinkomen zal bedragen. De hoogte van de honorering is in overeenstemming met de vigerende beloningscode voor de salariëring van bestuurders in de bedrijfstak woningcorporaties (BBW), voor corporaties met een positie en performance van Rondom Wonen. De inschaling heeft plaatsgevonden op niveau F van de BBW-2010. De in december 2012 gepubliceerde wet normering topinkomens (WNT) leidt mogelijk (op termijn) tot andere uitkomsten. De Raad wacht in dit verband de acties en aanbevelingen van de VTW op dit terrein af. Bijzonder is de situatie dat de wetgever op dit punt de werkgeversrol van de Raad overneemt. De Raad zal de beloning in het licht van deze wet meenemen in haar jaarlijkse bespreking met de bestuurder. Beloning van de bestuurder van Rondom Wonen In € afgerond op hele bedragen over 2012. Gesplitst naar fiscale inkomenscomponenten ex wet WOPT. Naam

ing. L.W. Greven

Fiscaal loon Ex WOPT

Verstrekte voorschotten of leningen

TOTAAL

Publicatieplicht ex WOPT

*1

Loon op termijn (pensioen) Werknemers en werkgeversdeel

€ 145.582

€ 44.050

€0

€ 189.632

Nee

*1 = 12* Maandloon, vakantiegeld, variabele eindejaarsuitkering en fiscale bijtelling ter beschikking gestelde auto.

Tot slot De Raad stelt vast dat ook 2012 weer een hectisch jaar is geweest voor Rondom Wonen. Er is veel inzet gepleegd door zowel de medewerkers als de leidinggevenden. Voor deze inzet is de Raad de medewerkers, de leidinggevenden en de bestuurder veel dank verschuldigd. Deze inzet en de beoogde voornemens geven de Raad van Commissarissen voldoende vertrouwen naar de toekomst.

Namens de Raad van Commissarissen van de stichting Rondom Wonen

Pijnacker, 12 juni 2013

J. de Jong Voorzitter

D2013-34 .BV

- 39 -

13-jun-13

Rondom Wonen VII

verslag over 2012

Organisatie

Personele ontwikkeling RONDOM WONEN IS EEN INNOVATIEVE ORGANISATIE, DIE VOORTDUREND IN ONTWIKKELING IS. HET IS VAN GROOT BELANG DAT DE MEDEWERKERS IN DIE ONTWIKKELING MEE KUNNEN KOMEN. EEN GOEDE BEDRIJFSVOERING EN GOED WERKGEVERSCHAP ZIJN VOORWAARDEN VOOR DE KWALITEIT VAN TE LEVEREN DIENSTEN, MAAR OOK VOOR HET PLEZIER AAN HET WERK. BIJ EEN GOEDE BEDRIJFSVOERING HOORT DE MOGELIJKHEID VOOR ZELFONTPLOOIING. Eind 2012 bedroeg het aantal medewerkers 41 (40 in 2011) waarvan 4 oproepkrachten. Er stonden geen vacatures meer open. Daarnaast waren eind 2012 op ZZP-basis drie mensen ingehuurd ter vervanging van medewerkers met een langdurige ziekte (1) en wegens zwangerschaps- en bevallingsverlof (2). In voltijdbanen (fte) uitgedrukt bedroeg de omvang van de formatie van Rondom Wonen op 31 december 2012 33,2 tegen 32,7 eind 2011 en 35,0 fte eind 2010 bij een groeiend bezit in beheer en in eigendom. Een deel van de formatie is op tijdelijke basis. Naar verachting zal de formatie de komende jaren langzaam krimpen als gevolg van het wegvallen van nieuwbouwactiviteiten en het inzakken van het aantal verhuringen. De verhouding man/vrouw binnen het personeelsbestand van Rondom Wonen bedroeg eind 2012 56% man en 44% vrouw. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers bij Rondom Wonen bedroeg eind 2012 43 jaar (44 in 2011). Van de 41 medewerkers werken er 19 in deeltijd (46%). Van de totale formatie ad 33,2 fte zijn er per 31 december 5 fte vaklieden werkzaam en per saldo wordt 2,8 fte permanent via Rondom Wonen Diensten BV voor derden ingezet (Habion, Mooiland, SKP en VvE’s). De bruto formatiedruk uitgedrukt in aantallen verhuureenheden in beheer en in exploitatie (2.794 vhe) overeenkomstig de rekenmethodiek van het Centraal Fonds Volkshuisvesting is in het verslagjaar licht gestegen gedaald en wel van 11,8 naar 11,9 fte per 1.000 verhuureenheden. Dit is inclusief de buitendienst en werkzaamheden voor derden via Rondom Wonen Diensten BV. Geschoond voor deze activiteiten (2,8 fte werk derden en 5 fte buitendienst) bedraagt de formatiedruk onveranderd 9,1 fte per 1.000 vhe. In het verslagjaar hebben beperkt wervings- en selectieactiviteiten voor de werkorganisatie plaatsgevonden. In 2012 zijn drie nieuwe medewerkers geworven. Het betreft een vervanging en twee uitbreidingen. Twee medewerkers hebben Rondom Wonen verlaten als gevolg einde contract en wegens pensionering.

Personeelkosten De personeelskosten bedroegen in 2012 € 2,4 miljoen net als in 2011 (€ 2,4 miljoen). Dit is inclusief de salariskosten van het bestuur en de Raad van Commissarissen. Dit bedrag bestaat uit salarissen (inclusief vakantiegeld), sociale lasten, pensioenlasten en gratificaties. Daarnaast is in 2012 voor circa € 0,2 miljoen aan medewerkers ingehuurd. De gemiddelde loonkosten per werknemer bleven globaal gelijk (€ 69.900).

Opleidingen Bureau Commitments© uit Klundert heeft in 2012 organisatiebreed training en ondersteuning gegeven op het gebied van effectieve communicatie en (verbeteren/versterken) cultuur bij Rondom Wonen. Eind november is het gehele traject met Commitments geëvalueerd. Dit levert het algemene beeld op dat organisatiebreed een welkome verdieping met begrip voor elkaars drijfveren werd ervaren, nodig voor versterking van de huidige samenwerking en uiteindelijk ook daadwerkelijk tot een meer effectieve wijze van communiceren heeft geleid. In het verslagjaar zijn er zowel door leden van de Raad van Commissarissen, bestuurder en het managementteam alsmede medewerkers veel cursussen en opleidingen gevolgd en een aantal seminars bezocht. In totaal is voor € 112.252 uitgegeven aan opleidingen tegen € 80.000 begroot. De organisatiebrede trainingen “cultuur en effectieve communicatie” zijn debet aan de overschrijding. In de begroting is rekening gehouden met een opleidingsbudget van 4,5% van de brutoloonsom op jaarbasis.

Ziekteverzuim en arbobeleid Het (vacature)verloop, ziekteverzuim en de ziekmeldingfrequentie geven een beeld van de bedrijfsvoering (normaal, stresssituaties of situationeel verzuim bij een afwijkend beeld). De beoordeling hiervan vindt plaats in het Sociaal Medisch Team. In dit overleg is vastgesteld dat het verzuim het afgelopen jaar 2012 fors hoger is dan in 2011 (stijging van 2,2% naar 4,9%), met name door een drietal langdurige ziektesituaties. Gecorrigeerd voor langdurig verzuim en zwangerschap bedraagt het ziekteverzuimcijfer 3,7%.

D2013-34 .BV

- 40 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De ziekmeldingfrequentie per werknemer is ten opzichte van vorig jaar licht gedaald en wel van 1,1 naar 0,9 melding per medewerker per jaar. Landelijk ligt het verzuim op ongeveer 4,2% (2012) bij 0,9 ziekmelding per medewerker. Het ARBO-jaarplan 2012 is nagenoeg geheel volgens plan uitgevoerd, inclusief de overlopende acties uit 2011. De bedrijfsarts stelt vast dat Rondom Wonen in zijn algemeenheid over gemotiveerde en gezonde medewerkers beschikt en het verzuimcijfer door enkele langdurige ziektesituaties fors is beïnvloed.

Ondernemingsraad en overig overleg Rondom Wonen heeft een ondernemingsraad (OR) van drie personen met een royale gedragenheid bij het voltallige personeel. De Ondernemingsraad bestaat uit Simone Jongejan (voorzitter), Kees Hordijk (secretaris) en Peter van der Meer (arbozaken). Er is sprake van een constructieve samenwerking tussen OR en de directie. In het verslagjaar heeft de OR elfmaal overleg gevoerd, waarvan vijfmaal een overlegvergadering met de directie en eenmaal een overleg met de renumeratiecommissie van Raad van Commissarissen. De OR heeft zich geen specifieke doelen voor 2012 gesteld maar volgt de ontwikkelingen op de verschillende terreinen in overeenstemming met de WOR (Wet op Ondernemingsraden). Alvorens het overleg aan te gaan met de directie, voert de OR waar nodig eerst intern overleg of indien zij dat nodig vindt desgewenst met derden. De OR heeft kennis genomen van de begroting en beleidsvoornemens, kwartaalrapportages, beleidsnotities op deelterreinen van het werkgebied en de CAO-onderhandelingen. De OR heeft desgevraagd een positief advies gegeven over de op en inrichting van een Klanten Contact Centrum (KCC) bij de afdeling Wonen, de richtlijnen voor het gebruik van Sociale Media en een voorgenomen wijziging van de inrichting van de storingsdienst. De OR heeft desgevraagd haar goedkeuring verleend aan de herbenoeming van commissaris mevrouw mr. M. Boudesteijn en de benoeming van de heer ir. H. Zanting MRE in de vacature De Groot. De OR heeft daartoe ondermeer zitting gehad in de wervings- en selectiecommissie. De zittingstermijn van de OR loopt begin 2013 af. Daartoe heeft de OR op 1 oktober 2012 alle kiesgerechtigde werknemers uitgenodigd om zich kandidaat te stellen voor een functie in de OR. De verkiezingscommissie heeft geconstateerd dat er uiteindelijk drie kandidatenlijsten zijn ingediend, die allen voldoen aan de daaraan te stellen voorwaarden voor drie verkiesbare plaatsen in de OR. Er zijn géén bezwaren ingediend, waardoor er géén verkiezing is gehouden en mevrouw J. de Gans en de heren P.F. van der Meer en C. Hordijk, de lijsten 1 tot en met 3, automatisch zijn gekozen tot lid van de ondernemingsraad. Deze nieuwe OR zal begin februari 2013 worden geïnstalleerd.

Organisatie en samenwerking Rondom Wonen opereert in een turbulente omgeving en staat de komende jaren op een kruispunt in haar ontwikkeling en de daarbij te bepalen koers voor de komende jaren. In september is de koers kamerbreed gedragen opgetekend in het nieuwe ondernemingsplan en er vindt positiebepaling rondom samenwerking -in eerste aanleg- met Mooiland of andere partners en/of op andere wijze plaats. Het voornemen was om eind 2012 antwoord te krijgen op de vragen of er met Mooiland een gezamenlijke visie op het werkgebeid en de volkshuisvestelijke insteek kan worden gevonden, ten tweede of samenwerking voldoende financiële mogelijkheden biedt om de investeringsopgave van Rondom Wonen ook naar de toekomst geborgd waar te kunnen maken en ten slotte is er overeenstemming over de uit te werken besturingsfilosofie (organisatie) en het besturingsprincipe. Aan de beide Raden van Commissarissen is in december meegedeeld dat er een grote mate van synergie is vastgesteld met betrekking tot de visie, missie en volkshuisvestelijke ambities van Mooiland en Rondom Wonen. Voorts er overeenstemming is over de definiëring van het werkgebied: De metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) met de kerngemeenten Pijnacker-Nootdorp en Lansingerland als speerpunt. Rondom Wonen heeft nog onvoldoende kennis kunnen nemen van het organisatieperspectief binnen Mooiland. De filosofie van profileringsgebieden met een zelfstandig woonbedrijf onder een holding wordt onderschreven, maar de wijze van invulling is nog beperkt aan de orde geweest. Rondom Wonen en Mooiland Ridderkerk kunnen samen een woonbedrijf in Pijnacker vormen. Het bestuurlijkorganisatorische kader lijkt voldoende aanknopingspunten voor verdergaande samenwerking te bieden. Er is echter tijd nodig om een goede afstemming te bereiken.

D2013-34 .BV

- 41 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Ten aanzien van de financiële situatie is het noodzakelijk om te bezien wat de impact is van het voorgenomen regeringsbeleid op het (investerings)beleid van beide corporaties. Rondom Wonen en Mooiland oriënteren zich intensief op de gevolgen van dit overheidsbeleid. De eerste verkenningen laten zien dat de investeringscapaciteit voor beide corporaties de komende jaren drastisch afneemt en er eerst rond 2016 ruimte lijkt voor nieuwe opgaven. Het streven is om voor de zomer 2013 hier bindende uitspraken over de mogelijke samenwerking en gewenste uitwerkingsrichting te kunnen doen.

Organogram Rondom Wonen eind 2012

Raad van Commissarissen

Algemeen Directeur Bestuurder

Directiesecretariaat Communicatie HRM

Hoofd Financiën

Hoofd Vastgoed

Hoofd Wonen

Staf Finance & Control

Teamleider financiële administratie

Vastgoed Ontwikkeling

Teamleider Woningbeheer

Teamleider Klantencontacten

Vastgoed Onderhoud

Medewerkers Bedrijfsbureau

Medewerkers Financiële administratie

Klanten Contact Centrum KCC

Medewerkers Externe dienstverlening

Woonconsulenten en sociaal beheer

ICT / volledig uitbesteed Medewerkers Onderhoudsdienst

Informatie, PR & Communicatie COMMUNICATIE, PR EN INFORMATIE MAKEN MEER EN MEER REGULIER ONDERDEEL UIT VAN DE DAGELIJKSE BEDRIJFSVOERING. DE NAAM RONDOM WONEN MOET STAAN VOOR EEN WONINGCORPORATIE DIE ACTIEF INVULLING GEEFT AAN HAAR VOLKSHUISVESTELIJKE PRESTATIES. OOK DE INTERNE COMMUNICATIE WORDT GEOPTIMALISEERD, ZODAT MEDEWERKERS WETEN WAT ER LEEFT EN SPEELT BINNEN RONDOM WONEN.

Externe communicatie Nieuwe huurders krijgen bij het betrekken van hun woning de Informatiegids uitgereikt. Deze set bevat alle formele en nuttige (informele) informatie over het wonen in een huis van Rondom Wonen, inclusief de Algemene Huurvoorwaarden. Rondom Wonen geeft daarnaast viermaal per jaar het bewonersinformatieblad “Rond Uit” uit. Dit huis-aan-huis blad is naast het jaarverslag, de bedrijfsbrochure, de nieuwsbrieven en de website een belangrijk instrument voor de directe communicatie met onze huurders en relaties.

D2013-34 .BV

- 42 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Samen met Heijmans Vastgoed, de gemeente Pijnacker-Nootdorp en het Bouwfonds pakt Rondom Wonen de gebiedscommunicatie op voor de wijk Keijzershof en haar deelgebieden. In 2012 is gestart met het organiseren van inloopavonden over Keijzershof. Deze avonden hebben een informatief karakter en zijn gericht op geïnteresseerde huurders en kopers van woningen. Herhaling is de kracht van succes gebleken. Voor het tweede jaar op rij werd samen met de partners de woonbeurs “BuitengeWOON” Pijnacker-Nootdorp georganiseerd. Dit evenement is een gezamenlijk initiatief van de gemeente Pijnacker-Nootdorp en organisaties op het gebied van wonen zoals makelaars, projectontwikkelaars, woningcorporaties en banken. De woonbeurs, gehouden op 2 juni in Het Witte Huis was in meerdere opzichten een succes. Voor het wonen en leven in Pijnacker-Nootdorp was duidelijk belangstelling. In het kader van de Week van de Techniek, die werd gehouden van 8 t/m 12 oktober heeft een aantal leerlingen van het Stanislas College een stagebezoek gebracht aan Rondom Wonen. Door twee vakmannen werd een presentatie verzorgd en konden de leerlingen daarna zelf aan de gang in de werkplaats. Terug op school hebben de leerlingen een presentatie van hun bedrijfsbezoek gemaakt en dit op school gepresenteerd. Rondom Wonen ondersteunt op beperkte schaal activiteiten in wijken in haar werkgebied. Deze ondersteuning is er voor projecten met een sociaal maatschappelijk karakter of in het kader van de leefbaarheid. Het bestaande beleid op het gebied van PR, promotie en publiciteit ligt hieraan ten grondslag.

Sponsoring Over heel 2012 heeft Rondom Wonen haar medewerking verleend aan een aantal sponsoraanvragen. Het gaat dan onder meer om bijdragen voor de inrichting van de nieuwe vestigingslocatie van de Wereldwinkel in winkelcentrum Ackershof, door het verstrekken van een renteloze lening in de vorm van het afnemen van 10 certificaten ad € 100, het financieel ondersteunen van het wijkfeest In Keijzershof (september) en een bijdrage voor een zaalvoetbaltoernooi van DSVP en aanverwante bezigheden voor alle jongeren in Pijnacker (Noord) in de kerstvakantie.

Website De website van Rondom Wonen kende in 2012 in totaliteit 505.000 hits (470.000 in 2011). De drukste dag is nog steeds de woensdag, net als voorgaande jaren. Dit is te verklaren door het feit dat op woensdag de nieuwe huurwoningen in de regio Haaglanden via Woonnet Haaglanden verschijnen. De zaterdag is de minst drukke dag. De pagina’s met woningadvertenties worden veel geraadpleegd, zeker bij nieuwbouwprojecten, maar ook “huurtoeslag”, de “Europaregeling” en het “woningbezit op Keijzershof”. Eveneens zijn alle ‘openbare’ publicaties van Rondom Wonen via dit medium te downloaden. In 2012 werden vooral kluswijzers, het jaarverslag 2011, de brochure Koopgarant en de bedrijfsbrochure het meest gedownload.

Interne communicatie De interne communicatie geschiedt buiten de afdelingsoverleggen en bijeenkomsten georganiseerd door de personeelsclub, vooral via het interne informatiebulletin “Rondje van de Zaak” en de personeelsinformatiebijeenkomsten. In deze overlegsituaties en het bulletin wordt informatie aan medewerkers gegeven over de agenda van personeelsbijeenkomsten, de voortgang van lopende projecten en activiteiten van de personeelsclub. Specifiek in 2012 werd er aandacht besteed aan het onderzoek naar de samenwerking met Mooiland, het CAO traject, het traject cultuur en communicatie bij Rondom Wonen, de afronding van het nieuwe Ondernemingsplan Thuis in de buurt 2012-2015, de afronding van het Strategisch Vastgoed Beleidsplan 2012-2021, de afwikkeling van de derivatenportefeuille, de nominatie van de Weidevogelhof voor de WoonAward Haaglanden 2012, de oprichting van het Klant Contact Centrum bij Rondom Wonen en de mutaties van personeel. De laatste bijeenkomst werd afgesloten met een presentatie door een docent en leerling van het ROC Mondriaan over bestrijding van analfabetisme in Nederland.

D2013-34 .BV

- 43 -

13-jun-13

Rondom Wonen VIII

verslag over 2012

Financiën

Financieel beleid HET FINANCIËLE BELEID VAN RONDOM WONEN IS EROP GERICHT ONZE MISSIE TE KUNNEN VERWEZENLIJKEN EN EEN OPTIMAAL MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT OP HAAR HANDELEN TE BEWERKSTELLIGEN. DAARBIJ IS HET SOMS NOODZAKELIJK INVESTERINGEN TE DOEN DIE FINANCIEEL GEZIEN ONRENDABEL ZIJN OM DE HUUR VOOR ONZE DOELGROEP BETAALBAAR TE HOUDEN. DE TOTALE BEDRIJFSVOERING MOET ECHTER ECONOMISCH VERANTWOORD BLIJVEN. DE FINANCIËLE STURING BINNEN RONDOM WONEN VINDT VANUIT VERSCHILLENDE PERSPECTIEVEN PLAATS: DE EXPLOITATIE, BEDRIJFSWAARDE EN WEERSTANDSVERMOGEN, VERMOGENSKOSTEN, VERKOOP, RENDEMENT EN RISICO EN SAMENWERKING.

Sturen via exploitatie Rondom Wonen zal voortdurend beoordelen of ze in staat is om haar financieringslasten uit de operationele kasstromen (exploitatie) te voldoen. Een belangrijke maatstaf hiervoor is de interest coverage rate (ICR). Dit is het operationele resultaat voor rente en belasting in relatie tot de netto rentelasten. Rondom Wonen hanteert voor de ICR de ondergrens van het WSW. Door het WSW wordt hiervoor een ondergrens gehanteerd van 1,3. Uitgaande van de huidige meerjarenbegroting wordt deze doelstelling binnen enkele jaren gerealiseerd. Rondom Wonen is van mening dat door stringente sturing op de exploitatie op basis van een passend huurbeleid en verdere kostenbeheersing het operationele resultaat verder verbeterd kan worden zonder de volkshuisvestelijke prestaties te verlagen. De regeringsvoornemens met betrekking tot de verhuurdersheffing en de forse saneringsbijdragen vertragen het realiseren van deze doelstelling. Sturen via bedrijfswaarde Hierbij wordt gekeken naar de contante waarde van de toekomstige kasstromen van huurwoningen gedurende de levensduur. Naast de hiervoor genoemde optimalisatie van de exploitatie is het zogenaamde portefeuillebeleid hierop van invloed. De totale bedrijfswaarde van het woningbezit bepaalt in belangrijke mate het weerstandvermogen van Rondom Wonen. Sturen via vermogenskosten Rondom Wonen is er de afgelopen jaren in geslaagd haar externe financiering tegen redelijke tarieven aan te trekken. De conversie van enkele swaps naar basisrenteleningen geeft een forse daling van de risico’s en een opwaartse druk op het renteniveau. Gezien de wijzigingen in het beleid die in feite een beperking van het gebruik van financiële instrumenten inhoudt, zal Rondom Wonen nadrukkelijker aandacht besteden aan het risicoprofiel hiervan in relatie tot met name de liquiditeit op korte termijn. Het streefniveau voor de vermogenskosten is 4,9% (35 punten onder het vastgestelde WSW disconteringspercentage van 5,25%). Sturen via verkopen De opbrengsten uit verkopen maken het voor Rondom Wonen mogelijk om extra te investeren in het bestaande woningbezit, leefbaarheid en nieuwbouw. Deze extra investeringsruimte bestaat uit het verschil tussen de directe opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde in verhuurde staat van de verkochte woningen. Rondom Wonen hield in haar meerjarenbeleid rekening met de verkoop van circa 10 woningen per jaar, door de aangekondigde verhuurdersheffing is het voornemen de verkoopvijver en ook de verkopen te verdubbelen. Sturen op Eigen vermogen en weerstandsvermogen Het streven van Rondom Wonen is een weerstandsvermogen op basis van bedrijfswaarde van minimaal 15% en dient daarnaast tenminste te voldoen aan de hieraan door het CFV minimaal gestelde niveau. Het genoemde percentage weerstandsvermogen van 15% is geschoond voor bijzondere opslagen markt, macro-economie en operationele aspecten. Het weerstandsvermogen van Rondom Wonen is ruim boven deze norm. Sturen op rendement en risico Voor toekomstige investeringen zal Rondom Wonen nog meer dan voorheen sturen op het rendement en risico van toekomstige investeringen. Rondom Wonen is bijzonder succesvol geweest in haar investeringsbeleid, maar deze investeringen van de afgelopen jaren hebben de financiële ruimte sterk doen afnemen. Het risico met de grootste kans en het grootste financieel gevolg is het besluit van de overheid om de verhuurdersheffing in te voeren. Geschat wordt dat dit Rondom Wonen bij ongewijzigd beleid van € 0,1 miljoen in 2013 tot ruim € 2,2 miljoen in 2017 per jaar zal gaan kosten. Dat betekent een aanslag op het vermogen van netto contant ongeveer € 30 miljoen. De risico’s waarvan het mogelijke gevolg en de kans zeer groot zijn dat zij zich voordoen, komen voort uit de heffingen saneringssteun, inclusief de redding van Vestia en andere noodlijdende en te saneren corporaties. D2013-34 .BV

- 44 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Door in te zetten op verdere beheersing van de onderhouds- en organisatiekosten, waarmee in 2012 een begin is gemaakt, toepassing van de inkomensafhankelijke huurverhoging alsmede het verdubbelen van de verkoopvijver, wordt het effect van dat risico in meerjarenperspectief geneutraliseerd. Sturen via samenwerking De investeringsruimte van Rondom Wonen in relatie tot de opgaven is zoals eerder aangegeven uiterst beperkt. Voor noodzakelijke opgaven buiten de financiële mogelijkheden werd in het verleden nadrukkelijk samengewerkt met collega-corporaties. De laatste jaren hebben op deze wijze de corporaties Habion en Mooiland reeds geparticipeerd in opgaven binnen ons werkgebied. Realisatie voor rekening van de collega’s en het beheer nadien door Rondom Wonen. Grotere projecten zijn in de komende jaren alleen mogelijk op basis van collegiale financiering. Echter de voorgenomen Rijksmaatregelen en saneringsbijdragen laten ook bij deze corporaties hun sporen achter. Sectorbreed is er sprake van massale collectieve uitval van nieuwbouwinvesteringen. Het gebrek aan vertrouwen als gevolg van de economisch malaise eist ook zijn tol in de koopsector. Er is sprake van een collectieve malaise op de woningmarkt die ook voor de gemeente consequenties heeft. Veel projecten zijn in tijd over meerdere jaren uitgefaseerd.

Meerjaren perspectief Het financiële meerjarenbeleid heeft Rondom Wonen uitgewerkt in de financiële meerjaren prognose (FMP). Deze FMP actualiseren we elk jaar. Binnen de aannames in het meerjarenplan is de financiële continuïteit gewaarborgd. Het blijkt dat binnen een meerjarenperiode (2013-2017) aan alle financiële prestatienormen wordt voldaan. De aanhoudende Europese schuldencrisis en een stagnerende economie, ook in 2013, houdt tot op dit moment aan en Nederlandse woningmarkt zit ondanks twee woonakkoorden volledig op slot. Dit maakt het voor Rondom Wonen veel lastiger om al haar gedefinieerde doelstellingen te verwezenlijken. Er moet en wordt meer dan ooit kritisch naar inkomende en uitgaande kasstromen gekeken. De financiering van nieuwbouwprojecten is voor de bestaande productie veilig gesteld. Dit heeft door de positie ultimo 2012 geleid tot een heel positieve liquiditeitspositie, welke is opgebouwd ter financiering van de realisatie van de reeds lopende projecten.

De Stelselwijziging, de bedrijfswaarde en de RJ-645 De Raad voor de Jaarverslaggeving (RvJ) heeft nieuwe regels vastgesteld onder de naam Richtlijn 645. Deze regels mochten worden gebruikt voor de jaarrekening 2011. Voor de jaarrekening 2012 moeten deze regels verplicht worden gebruikt. De richtlijn heeft vooral betrekking op de waardering van het vastgoed in de balans en op de verwerking van de waardeverandering (in de resultatenrekening én de balans). In juli 2012 heeft Rondom Wonen overleg gevoerd met de accountant. Daarin is naar voren gekomen dat de huidige wijze van waarderen vanaf 2012 niet meer is toegestaan (zie ‘historische kostprijs’). De conclusie is toen getrokken dat waarderen op bedrijfswaarde (zie hieronder) de logische keuze is. De gevolgen van deze stelselwijzing zijn opgenomen in de toelichting op de balans en resultatenrekening. Historische kostprijs met annuïtaire afschrijving was voor de inzichtelijkheid een logische keuze. Dit is ook voor Rondom Wonen de gebruikelijke waardering geweest, zoals voor veel corporaties. Het grote voordeel is dat de jaarlijkse kosten van rente plus afschrijving in de loop der jaren gelijk blijven. Dus naarmate het bezit ouder wordt, wordt er meer afgelost en minder rente betaald. In de nieuwe regelgeving is deze optie helaas uitgesloten. Daardoor is dit geen reële optie en is dit alleen voor de volledigheid opgenomen in deze notitie. Voor een woningcorporatie heeft de waardering op bedrijfswaarde enkele voordelen. Zo geeft deze methodiek inzicht in de reële waarde en beleidswijzigingen hebben daar direct invloed op. Daarnaast geeft het Eigen Vermogen inzicht in de toekomstige verdiencapaciteit. Een ‘nadeel’ van deze methodiek is dat elke beleidswijziging met effect op de toekomstige kasstromen een waardeverandering zal laten zien. Hierdoor zullen meer schommelingen optreden. Het sturen op bedrijfswaarde zal een leerproces zijn voor de organisatie. De RvJ heeft er voor gekozen dat een deel van de waardemutaties via de resultatenrekening lopen en een deel van de waardemutaties via de balans, wat het geheel weer wat minder inzichtelijk maakt.

D2013-34 .BV

- 45 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De balans van 2012 In deze paragraaf worden de bijzonderheden van de diverse balansposten toegelicht. Materiële vaste Activa De waarde van het vastgoed was tot en met 2011 gebaseerd op de historische kostprijs. Deze kostprijs werd jaarlijks verminderd met de afschrijvingen. Deze wijze van waarderen is ook nu in de jaarrekening opgenomen als referentiewaarde ten opzichte van de bedrijfswaarde van het vastgoed. De Materiële Vaste Activa wordt vanaf 2012 bepaald door de bedrijfswaarde. Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde is de optelling van alle bekende toekomstige kosten en opbrengsten. Een hogere huuropbrengst in de toekomst betekent dus een hogere bedrijfswaarde. Een verwachte verhuurders heffing als extra kostenpost betekent dus een lagere bedrijfswaarde. Een jaarrekening op basis van de bedrijfswaarde betekent voor Rondom Wonen ook sturen op bedrijfswaarde, een volgende stap in de ontwikkeling van het sturingsmodel. De ontwikkeling van de bedrijfswaarde van het bezit Door de oplevering van woningen (zoals complex 75) is de bedrijfswaarde toegenomen en door de verkopen iets gedaald. Het uitgangspunt dat in de toekomst de bouwkosten en onderhoudskosten gelijk zullen zijn aan de inflatie geeft een verhoging van de bedrijfswaarde. De aanpassing van de economische levensduur van enkele complexen geeft een lichte verhoging. De ingerekende wijziging van de extra huurverhoging is ongeveer gelijk aan de verhuurders heffing. Per saldo is de bedrijfswaarde gestegen. Het is de verwachting dat deze stijging ook de komende jaren door zal zetten, enerzijds door nieuwbouw, anderzijds door aanscherping van het beleid. Vorderingen De openstaande vorderingen van vorig boekjaar zijn inmiddels ontvangen. Daar staat tegenover dat enkele nieuwe vorderingen zijn ontstaan, zodat er per saldo geen saldowijziging plaats heeft. Het is de verwachting dat dit saldo het komende boekjaar substantieel gaat dalen Liquide middelen Het saldo van de liquide middelen laat een gestage daling zien. Dit wordt veroorzaakt door de realisatie van de lopende nieuwbouwprojecten. Hiervoor waren deze liquide middelen ook aangetrokken. Voorzieningen In 2011 zijn de definitieve besluiten genomen om enkele projecten te gaan realiseren. In 2012 zijn geen besluiten meer genomen en dus ook geen nieuwe voorzieningen getroffen. Eigen Vermogen Rondom Wonen heeft ultimo 2012 een solvabiliteit van 26 % (2011 is 18%). De stijging heeft enerzijds te maken met de stelselaanpassing (7%) en anderzijds met het positieve jaarresultaat (1%). Voor de stelselwijziging wordt verwezen naar de toelichting zoals hierboven staat opgenomen. Voor de toelichting op het jaarresultaat wordt verwezen naar de toelichting op de resultatenrekening, zoals hieronder is opgenomen.

De resultatenrekening van 2012 Hieronder willen we stilstaan bij de ontwikkeling van de bedrijfsopbrengsten, de bedrijfslasten, de financiële lasten, de belastingen en de mutatie van de actuele waarde. De resultatenrekening van 2012 heeft een verandering ondergaan, doordat de verplichte wijzigingen (onder de naam RJ-645) zijn doorgevoerd. Deze is optisch beperkt tot de laatste regel (Mutatie actuele waarde, veelal bedrijfswaarde genoemd). Gezien de grootte van het bedrag op deze regel, is het resultaat in de jaarrekening voor een groot deel afhankelijk van het resultaat van de ontwikkeling van de bedrijfswaarde. Dit onderdeel wordt separaat toegelicht. De Bedrijfsopbrengsten De huren zijn relatief fors gestegen. De extra stijging komt door de oplevering van de nieuwbouwwoningen die onlangs zijn opgeleverd. De stijging van de opbrengsten van de vergoeding zijn in lijn met de stijging van de huur. Het resultaat op de verkopen is fors gedaald. Dit wordt veroorzaakt doordat het grootste deel van de verkochte woningen is verkocht onder het label ‘koopgarant’ ©. Door de boekhoudregels mag het resultaat op deze woningen niet worden opgenomen in de resultatenrekening. Daarom wordt inmiddels onderzocht welke alternatieven er zijn. In de overige opbrengsten zitten incidentele meevallers. De belangrijkste daarvan is de teruggave van BTW, naar aanleiding van de door Rondom Wonen gemaakte en de fiscus geaccepteerde prorata berekeningen.

D2013-34 .BV

- 46 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De Bedrijfskosten Door de bovengenoemde wijziging (RJ-645) is de afschrijving fors hoger. De lonen en salarissen zijn ondanks de inflatie lager dan vorig boekjaar, doordat gericht wordt gestuurd op een verlaging van de beheerlasten. De kosten van het onderhoud lijken hoger dan voorgaande jaren, doordat ook het investeringdeel van het planmatig onderhoud als kosten moet worden meegenomen (RJ-645). Daarnaast wordt gewerkt aan een structurele verlaging van het klachtenonderhoud, het mutatieonderhoud en het planmatig onderhoud. De overige bedrijfskosten lijken lager door een daling in de servicekosten, maar zijn in lijn met de inflatie. Kosten onderhoud De kosten van het dagelijks onderhoud zijn hoger dan begroot. Dit heeft te maken met incidenten en de kosten van overhead. In de tweede helft van 2012 zijn acties ingezet om deze kosten structureel neerwaarts om te buigen. De toegenomen werkdruk (met name in de periode 2009-2011) heeft ertoe geleid dat omgerekend 3,9 FTE in plaats van 2,9 FTE zich hebben bezig gehouden met het klachtenonderhoud. De verwachting is gerechtvaardigd dat dit eind 2013 weer zal terugkeren naar een meer normaal niveau als gevolg van minder verhuizingen en klachten. De financiële lasten De financiële lasten van Rondom Wonen zijn stabiel, mede doordat de financiering van de nieuwbouw in voorgaande jaren is aangetrokken. De huidige herfinanciering tegen lagere tarieven levert een lichte daling van de kosten op. De Belastingen Met ingang van 1 januari 2008 valt de corporatiesector integraal onder de wet Vennootschapsbelasting. De fiscale positie wordt in de jaarrekening uitgebreid toegelicht en gespecificeerd. Rondom Wonen heeft ultimo 2012 drie complexen als verkoopcomplexen aangeduid. Daarnaast zal de een deel van de grond van gesloopte woningen naar verwachting aan een marktpartij worden verkocht. De WOZ-waarde van de naar verwachting te verkopen woningen is conform regelgeving uit de VSO 2 berekend (beginbalans) en komt daarom hoger uit dan de (commerciële) boekwaarde van deze woningen. Door de hogere fiscale waardering dan de marktwaarde ontstaat er bij daadwerkelijke verkoop een lager verkoopresultaat. Het verschil tussen werkelijk te realiseren verkoopresultaat (fiscaal) en verkoopresultaat in de commerciële balans leidt tot een lagere belastingdruk. De verschuldigde vennootschapsbelasting komt voor dit boekjaar op € 194.000,= (vorig jaar was dit € 142.000,=) en zal net als vorig jaar worden verrekend met de latente belastingvordering. De mutatie van de Bedrijfswaarde De mutatie van de actuele waarde is samengesteld uit de correctie van de afschrijving en de mutatie van de bedrijfswaarde. Deze mutatie wordt verder toegelicht bij de balansposten (zie aldaar). Het resultaat De opbrengsten (€ 17,0 miljoen) zijn iets gestegen (+ 0,4 miljoen) ten opzichte van vorig jaar, deels door een hogere huur (+ € 0.7 miljoen), lager resultaat uit verkopen (- € 0,8 miljoen) en hogere bedrijfsopbrengsten (+ € 0,6 miljoen door een incidentele meevaller). Structureel is het te verwachten dat de opbrengsten sneller gaan toenemen door de gerealiseerde en nog te realiseren opleveringen van de nieuwbouw. De voorzieningen voor deze nieuwbouw (‘onrendabele toppen’) zijn al in 2011 genomen. De bedrijfslasten (€ 12,7 miljoen) zijn fors hoger (+ € 3,5 miljoen) dan vorig jaar. Dit komt voornamelijk door hogere afschrijvingen (+ € 2,6 miljoen) en het gegeven dat onderhoudsinvesteringen als kosten moeten worden meegenomen (+ € 0,9 miljoen) vanwege de wijziging van de boekhoudregels (RJ-645). Als dit buiten beschouwing wordt gelaten, is er sprake van een lichte daling van de kosten. Ondanks de realisatie van de nieuwbouw zijn de rentelasten stabiel. Door de bovenstaande ontwikkelingen is het te verwachten dat het bedrijfsresultaat van Rondom Wonen de komende jaren structureel zal verbeteren. Ook de positieve ontwikkeling van de waarde van het vastgoed zal naar ook de komende jaren een positieve impuls blijven geven aan de resultaten van Rondom Wonen. Kort samengevat en financieel gezien was 2012 een turbulent jaar, dat met een positief resultaat is afgesloten!

D2013-34 .BV

- 47 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Deelnemingen en verbindingen Begin 2008 is overgegaan tot het oprichten van een dochtervennootschap met beperkte aansprakelijkheid Rondom Wonen Holding B.V. en een (klein)dochtervennootschap met beperkte aansprakelijkheid Rondom Wonen Diensten B.V. Rondom Wonen Diensten BV houdt zich bezig met het verlenen van administratieve diensten aan derden (collega corporaties, VvE’s, scholen en St. Kabeltelevisie Pijnacker). Het vermogen van deze BV is per 31 december 2012 € 18.000. Het stortingskapitaal bedraagt € 18.000. De BV huurt personeel tegen economisch gangbare tarieven van de TI Rondom Wonen in. Op basis van gewerkte uren worden deze doorberekend aan de BV. Rondom Wonen Holding BV is enig aandeelhouder en bestuurder van de onderneming Rondom Wonen Diensten BV. De facto wordt de onderneming (indirect) bestuurd door de statutair directeur van Rondom Wonen. Rondom Wonen Holding BV heeft geen andere activiteiten dan het zijn van een verevende houdstermaatschappij. De jaaromzet is nihil. Het resultaat van de Rondom Wonen Diensten BV wordt in de Rondom Wonen Holding BV geconsolideerd en middels dividend uitgekeerd aan de TI Rondom Wonen. De TI Rondom Wonen is enig aandeelhouder van Rondom Wonen Holding BV. Deze onderneming wordt de facto (indirect) bestuurd door de statutair directeur van Rondom Wonen.

Treasury De treasury-activiteiten zorgen ervoor dat zowel de lange als korte termijn financiering van Rondom Wonen verzekerd is, binnen aanvaardbare risicogrenzen en tegen zo laag mogelijke kosten. De activiteiten omvatten cashmanagement, financiering- en beleggingsbeleid. Rondom Wonen heeft in het financieel statuut de uitgangspunten en verantwoordelijkheden vastgelegd. De Raad van Commissarissen heeft dit begin 2012 aangepaste statuut goedgekeurd. Door beleidswijzigingen ten aanzien van het gebruik van derivaten c.a. in het vierde kwartaal van 2012 moet het statuut wederom worden aangepast. Op dit moment vindt nog overleg met het ministerie plaats over de uitwerking en strekking van enkele modaliteiten. Dit leidt in 2013 wederom tot een aanpassing van het statuut. De treasurycommissie adviseert het bestuur bij het formuleren en uitvoeren van het treasurybeleid. De treasury-commissie is in 2012 vijf keer bij elkaar geweest. Er wordt structureel gebruik gemaakt van externe adviseurs en specialisten en in het bijzonder van Thésor Treasury Outsourcing BV. Ter financiering van de nieuwbouw zijn in 2008 al 5 (forward) leningen aangetrokken, en ter afdekking van renterisico’s bij twee van deze leningen (met variabele hoofdsom) zijn een vijftal swaps afgesloten ter grootte (samen) van € 50 miljoen, te weten € 25 miljoen bij de Rabobank en € 25 miljoen bij de Deutsche Bank. De SWAPS bij de Rabobank kenden een verrekenverplichting. Door de lage rentestand leidde dat tot margin calls van de bank. Dat vonden wij een ongewenst risico. Begin 2012 zijn alle SWAPS van de Rabobank omgezet in 3 basisrenteleningen bij de NWB. Hierdoor is dit risico geheel afgedekt. In het derde kwartaal van 2012 is overeenstemming bereikt met de Deutsche bank voor de beide swaps ter grootte van samen € 25 miljoen. Hierbij is de totale hoofdsom opgeknipt in vijf eenheden van elk € 5 miljoen met opeenvolgende breakmomenten per 1 juli 2019 – 2020 – 2021 – 2022 – 2023. Deze spreiding geeft een substantiële vermindering van het risico, evenals het opschuiven van deze data. Rondom Wonen heeft (nog steeds) een heel positief liquiditeitssaldo. Dit is (nog steeds) ondergebracht bij de Rabobank. Het is de verwachting dat tot begin 2014 het saldo positief blijft. Op basis van de financiële meerjarenprognose, waarin de kasstromen uit de meerjaren investeringsplanning zijn verwerkt, is een meerjarige liquiditeitenprognose opgesteld voor de periode 2013-2027. Op basis van de meerjarige liquiditeitenprognose wordt een actief rentemanagement gevoerd. Binnen de kaders gesteld in het financieel statuut wordt het toekomstige renterisico afgedekt.

D2013-34 .BV

- 48 -

13-jun-13

Rondom Wonen IX

verslag over 2012

INNOVATIE

Innovatie HET STREVEN IS OM ALS REGEL JAARLIJKS ÉÉN NIEUW PRODUCT OF DIENST BIJ DE KOP TE NEMEN, DAN WEL ÉÉN PRODUCT OF DIENST STERK TE VERNIEUWEN EN ZICHTBAAR TE MAKEN OP WELEK DUURZAME MANIER RONDOM WONEN HAAR BEDRIJFSVOERING INRICHT. Duurzaamheid Duurzaamheid en gebiedskwaliteit zijn onlosmakelijk met goed wonen verbonden. Voor duurzaamheid gaat het om meer dan alleen energiebesparende maatregelen bij nieuwbouw & renovatie, het toepassen van verantwoord gekapt en geproduceerd hout en het investeren in nieuwe duurzame technologieën. Bezien wordt op welke wijze het energievraagstuk van de woningen op een steeds duurzamere wijze kan worden gerealiseerd. Het ontwikkelingsproces van een innovatieve vorm van warmtelevering is in alle opzichten een proces van jaren. Per slot van rekening is er ook landelijk nog weinig ervaring met deze nieuwe technologie, zeker op de langere termijn gezien. Daarom is het werken met WKO, vooral in een omvangrijk project als de Weidevogelhof, het woonzorgcentrum op de Vinex-locatie Keijzershof in zekere zin een vorm van pionieren. De huurders zullen daar in financieel opzicht in ieder geval geen last van behoren te hebben: voor hen geldt het “niet meer dan anders principe” als het om de afrekening van de verwarmingskosten gaat. Rondom Wonen is daarbij wel van mening, dat (een deel van) de extra investeringen, met name als het om WKO gaat, terug moeten worden verdiend. Daartoe zou Rondom Wonen mogelijk als energieleverancier kunnen gaan optreden. In 2012 is gestart met onderzoek naar mogelijkheden om een deel van de forse extra investeringen die voor WKO noodzakelijk zijn deels door te belasten naar de gebruiker, waarbij bij aanvang van exploitatie het “niet meer dan anders “ principe van toepassing is. Hierbij dient de Warmtewet als leiddraad voor wat mogelijk is en wat onmogelijk. De doelstelling is om op duurzame wijze invulling te geven aan het energievraagstuk en anderzijds de woonlasten voor de huurders, -zeker op termijn-, te beperken. Rondom Wonen heeft onderzoek verricht naar het al of niet oprichten van een eigen energie BV voor het leveren van warmte via de grotere WKO-installaties. Probleem was alleen dat de warmtewet eind 2012 nog steeds niet parlementair is afgehandeld. De verwachting is dat dit in 2013 wel zal gebeuren en daarmee ook (eindelijk) een passend antwoord kan worden gegeven op deze vraagstelling. Duurzaam bouwen en beheren is een speerpunt van beleid voor Rondom Wonen. Daarbij gaat het om beperking van de energieconsumptie, verlaging van de CO2 emissie en gebruik van duurzame (bouw)materialen. Bij bouwen en beheren is voor Rondom Wonen het bouwbesluit richtinggevend, maar anticipeert Rondom Wonen wel op toekomstige aanpassingen van onderdelen ervan. Zo is duidelijk, dat in de nabije toekomst de EPC voor woningen verder omlaag gaat en wordt daar door ons nu al rekening mee gehouden. Dit geldt zowel voor nieuwbouw, als voor renovatie. In het laatste geval streeft Rondom Wonen er altijd naar het energielabel met tenminste twee stappen te verbeteren. Er is hard gewerkt om de energielabels up to date te krijgen, maar door gewijzigde regelgeving waren de gegevens niet compleet zodat afmelden pas in 2013 kan plaatsvinden. Nieuwe dienstverlening In haar voornemens wil Rondom Wonen activiteiten ontplooien die zich laten omschrijven als het leveren van “dienstverlening aan de samenleving”. Veel van de thema’s die voor zo’n benadering in aanmerking komen worden benoemd in de vorm van ketens. Het voornemen voor 2012 was om meer werk te maken van verschillende stagevormen (leerlingenstelsel) binnen Rondom Wonen en het (structureel) creëren van stageplaatsen binnen het bedrijf. Dat betekent dat activiteiten binnen de keten <wonen –scholing –werk> in 2012 aan de orde zijn geweest. In 2012 is daar op verschillende manieren invulling aan gegeven. Naast verschillende reguliere stageplaatsen binnen de afdelingen hebben verschillende snuffelstages (middelbare scholen) plaatsgevonden en heeft Rondom Wonen met het ROC (Mondriaan college) invulling gegeven aan de week van de techniek in de vorm van collectieve werk- en stagebezoeken door leerlingen van dit ROC (Oostland goes techno). Een initiatief van VNO-NCW, de OVPN en de VMBO scholen in de regio. De vakliedenorganisatie was het draaipunt in deze setting.

D2013-34 .BV

- 49 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Om de dienstverlening aan klanten verder te verbeteren is medio 2012 overgegaan tot het gedeeltelijk omvormen van de organisatie bij het team klantencontacten in de vorm van het oprichten van een Klantencontactcentrum (KCC). Veel huurders die Rondom Wonen telefonisch benaderden moesten verschillende malen worden doorgeschakeld. Vervelend voor de klanten en niet efficiënt voor Rondom Wonen. Bovendien bleek –mede door de vele parttime-functies en de kleine bezetting dat de inkomende telefoontjes het werk van veel andere collega’s verstoorden. Om de klant beter te kunnen bedienen en zelf efficiënter te kunnen werken is een Klantencontactcentrum (KCC) ingesteld, waar (deels roulerend) de medewerkers van de technische administratie en de receptie in participeren. Deze medewerkers hebben in de tweede helft van 2012 aanvullende training en opleiding genoten met het oogmerk om 75% van de inkomende vragen zelfstandig te kunnen afdoen. Met de ruimere (parttime) bezetting, deels getransformeerd vanuit het bedrijfsbureau en gesitueerd in een aparte ruimte bij Rondom Wonen beschikken we gedurende de gehele openstellingtijd (bezoektijd) van Rondom Wonen over een adequate (roulerende) bezetting. De eerste indrukken en reacties over 2012 zijn positief. Eind 2012 heeft Rondom Wonen bezien of zij vormen van onderhoudsabonnementen aan haar huurders voor het huurdersonderhoud ter beschikking moet stellen. Het ontbreken van deze faciliteit leidt soms tot een minder heldere scheiding tussen huurderonderhoud en verhuurderonderhoud en daarmee gepaard gaande ongemakkelijke situaties en bijbehorende kosten. De voorstellen zullen begin 2013 aan de huurdersorganisatie voor advies worden voorgelegd.

Productontwikkeling nieuwbouw Het aantal projecten dat Rondom Wonen in 2012 in voorbereiding en/of uitvoering had was nog immer stevig. Zowel het traject als de oplevering van de 31 eengezinswoningen op Keijzershof (Centrumplan Zuid) verliep medio 2012 voorspoedig. Daarnaast werden in 2012 41 eengezinswoningen (Project de Laantjes), 6 eengezinswoningen en 29 appartementen boven winkels (Keijzersveste Centrumplan) en 20 appartementen (Bosmuishof Centrumplan Zuid) op Keijzershof in aanbouw genomen.

Nieuwbouw eigen woningbezit Complex 75 - FASE 3, Deelplan Faunahof - 31 eengezinswoningen Faunahof Dit project is medio 2012 opgeleverd. Het project is vrij snel en ruimschoots binnen de financiële kaders gerealiseerd. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door een snel en adequaat bouwproces, minder onvoorziene en minder bijkomende kosten. Het restant budget ten opzichte van de begroting is een financieel voordeel. Complex 73 en 74 - FASE 4, deelplan Dorpsstraat Noord (Centrum) Keijzershof 6 EENGEZINSWONINGEN: De ruwbouw was eind 2012 gereed en de woningen worden begin 2013 afgebouwd. Deze woningen maken deel uit van een groter project met koopwoningen en de oplevering wordt in maart 2013 verwacht. Eind 2012 waren alle woningen al verhuurd. Er zijn geen (technische) bijzonderheden te melden. 29 APPARTEMENTEN: De ruwbouw is eveneens eind 2012 afgerond en de eerste gevels waren dichtgezet. Er zijn geen technische bijzonderheden te melden en de bouw verloopt voorspoedig. Begin 2013 is een informatieavond voor aspirant huurders voorzien, waarin deze mensen een woning kunnen kiezen. Er zijn enkele tegenvallers in de financiële status van het project. Deze liggen voornamelijk in de bijkomende kosten. Het plan is twee maal herontwikkeld, de legeskosten zijn hoger dan begroot vanwege toevoegingen (parkeeroplossing) en tenslotte de BTW verhoging op 1 oktober van 19% naar 21%. De verwachting is evenwel dat het totale project binnen budget kan worden gerealiseerd. Complex 76 - FASE 3, Deelplan Bosmuishof – 20 appartementen e Dit project is eind 2012 feitelijk gestart. Naar verwachting zal het project in het 3 kwartaal van 2013 worden opgeleverd. Hoewel het project goed is voorbereid blijkt de uitvoering in de praktijk wat moeizaam te verlopen. Hoewel aannemer “BAM” modernisering uitstraalt, blijkt de werkvloer nog ‘ouderwets’ te werken. Dit kost meer energie dan verwacht. Er is budgettair al rekening gehouden met de BTW verhoging. Er zijn geen noemenswaardige kostenoverschrijdingen te verwachten, waardoor het project binnen het vastgestelde totaalbudget kan worden gerealiseerd.

D2013-34 .BV

- 50 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Herontwikkeling eigen woningbezit Herontwikkeling complex 201 (29 eengezinswoningen Emmastraat) Als gevolg van het faillissement van de aannemer Koudijs Bouw BV en de tegenvallende koopmarkt heeft Rondom Wonen aangegeven verschillende ontwikkelingsmogelijkheden met elk hun eigen prijs en risico nog eens goed te onderzoeken. Het is nog steeds mogelijk dat aannemersbedrijf BM Van Houweling uit Hardinxveld-Giessendam het werk gaat overnemen, zoals de curator verlangt. Inmiddels is duidelijk dat het terrein een kleine bodemsanering moet ondergaan. Na overleg met de gemeente zal dit begin 2013 worden uitgevoerd. Het vergunningtraject heeft vertraging opgelopen. Een start bouw kan pas medio 2013 worden verwacht. Parallel vindt overleg plaats over de anterieure overeenkomst die Rondom Wonen met de gemeente moet afsluiten. Door de aanpassingen voortvloeiend uit het vergunningentraject, zal ook de grondruil met de gemeente moeten worden aangepast. Op dit moment wordt bekeken of en zo ja welke financiële consequenties dit heeft. Herontwikkeling complex 220 (60 woningen Pijnacker Noord) Op 20 februari 2012 is de grondruilovereenkomst in Pijnacker Noord met de gemeente ondertekend. De procedure rond het bestemmingsplan verloopt nog immer voorspoedig. Een deel van het werk en de woningrealisatie verplichting is contractueel bij Van Wijnen projectontwikkeling neergelegd middels een overeenkomst. Het betreft de bouw van 14 grondgebonden koopwoningen. De ontwikkeling van de resterende 3 appartementen gebouwen (52 appartementen) is voorlopig naar na 2015 geschoven. Er was een ontwikkelbudget begroot en dit is eind 2012 met 1,5% overschreden. Door de langere doorlooptijd is de toegerekende rente debet aan deze overschrijding.

D2013-34 .BV

- 51 -

13-jun-13

Rondom Wonen X

verslag over 2012

VERWACHTINGEN VOOR 2013

Klant en markt Rondom Wonen is als sociale verhuurder actief in een woningmarkt die tot stilstand is gekomen is. Het is voor huurders steeds moeilijker een wooncarrière te maken en voor starters om überhaupt een woning te krijgen. Doorstroming naar een ander deel van het woningbezit gaat moeilijk, omdat de bewoners van die woningen de stap naar een volgende (koop)woning zelf niet (kunnen) maken. Men verdient inmiddels te veel om nog een andere sociale huurwoning te kunnen huren maar meestal zijn die inkomsten te laag om een koopwoning te kunnen kopen. Dit heeft te maken met de “Europa wetgeving”; een huishouden mag geen sociale huurwoning huren als het inkomen hoger is dan € 34.085 en anderzijds met het aanscherpen van de eisen voor het krijgen van een hypotheek. Dus als men een huurwoning heeft blijft men zitten waar men zit. Jonge startende huishoudens die zich lokaal willen vestigen komen zo in de knel. Toch lijkt voor de andere groepen de kwantitatieve nood, dus een tekort op aantallen, nog niet schrikbarend groot te zijn. De echte woningnood zit hem op dit moment meer in de mismatch tussen vraag en aanbod in kwalitatieve zin. En dat geldt voor alle sectoren in de markt: koop, huur en op doelgroepen gerichte woningen. Echter zoals in het SVB 12/21 is aangegeven zit er wel een kwantitatieve woningnood aan te komen. In de Haagse en Rotterdamse regio’s zullen er tot 2020 zo’n 80.000 huishoudens bijkomen. Zelfs de meest optimistische planning voor nieuwbouw in de twee regio’s in die periode komt voor wat betreft de productie nog niet op de helft uit. Dat impliceert weer ouderwetse (kwantitatieve) woningnood. Ook in 2013 moeten, op basis van de Europese beschikking met betrekking tot de sociale verhuur, van alle verhuurde woningen met een huur tot € 664,66 op jaarbasis minimaal 90% zijn verhuurd aan huishoudens met een inkomen dat niet hoger mag zijn dan € 34.085. Veel huurders met een wat hoger inkomen worden buitengesloten op de woningmarkt. Daarom wordt in 2013 ex SVB overwogen om een deel van het woningbezit van Rondom Wonen om te zetten en te bestempelen in de niet-DAEB vorm. Officieel voor 1 april 2013 (deze datum verschuift mogelijk naar medio / eind 2013) heeft Rondom Wonen éénmalig de gelegenheid om maximaal 10% van haar woningbezit te bestemmen als niet-DAEB. De woning wordt eerst Niet DAEB als de huurprijsaanpassing van de woning bij mutatie wordt gerealiseerd. Bestemmen tot Niet DAEB moet met toestemming van de gemeente gebeuren, maar duidelijk is, dat zij de keuzes van Rondom Wonen zullen ondersteunen, om de groeiende groep woningzoekenden die nu is buitengesloten, te ondersteunen. Juist vanuit ons uitgangspunt om iedereen van woonruimte te voorzien die daar zelf niet toe in staat is valt hier niet aan te ontkomen. Rondom Wonen heeft erg weinig mogelijkheden een eigen huurprijsbeleid te voeren en daarmee te sturen op de uitvoering van haar taakstelling. De additionele inkomensafhankelijke huurverhogingen zijn volkshuisvestelijk en administratief verwerpelijk, maar financieel noodzakelijk om de bijdrage aan de verhuurdersheffing en de saneringssteun enigszins te kunnen compenseren. Alleen bij mutatie kan er worden geharmoniseerd en de huurprijs naar de streefhuur worden gebracht. Uitgangspunt daarbij blijft, dat een woning in principe niet uit de huurprijscategorie gaat waar deze oorspronkelijk inzat. De basishuurverhoging wordt inflatievolgend + 1,5%. De facto een huurverhoging van 4%. Het is maar zeer de vraag of er tijdig een adequate parlementaire regeling komt om de inkomensafhankelijke huurverhoging (additioneel) te kunnen realiseren. Er zullen altijd huurders zijn die achterstand hebben bij het betalen van de huur. In het ergste geval kan dit leiden tot een verzoek aan de rechtbank de huurovereenkomst te ontbinden. Rondom Wonen blijft een actief beleid voeren gericht op het vroegtijdig signaleren van huurachterstanden. Doel is de achterstanden niet te laten oplopen tot een niveau waar terugbetalen niet meer mogelijk is en uitzetting onvermijdelijk wordt. Dit actieve beleid is tot nu toe beloond met een verhoudingsgewijze lage omvang van de huurachterstanden en huurderving alsmede een gering aantal uitzettingen. Jaarlijks moet binnen de gemeente een aantal statushouders worden gehuisvest. De gemeente draagt deze taak op aan de corporaties. Het realiseren van deze taakstelling gaat moeizaam. Rondom Wonen heeft de laatste jaren immer voldaan aan haar deel in deze taakstelling en zal dat ook in 2013 doen.

D2013-34 .BV

- 52 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Rondom Wonen verkoopt woningen op basis van een verkoopbeleidsplan. Woningen uit de wijk Koningshof, Prinsenhof en flatwoningen uit Noord. In al die situaties hebben inwoners van onze gemeente de eerste twee verkoop maanden een preferente positie. Bij de verkoop van de flatwoningen werkten wij met de methodiek van Koopgarant©. In 2013 wordt Koopgarant vervangen door de MGE-regeling bij Rondom Wonen en in de loop van 2013 wordt onderzocht of het om vermogenstechnische en liquiditeitstechnische redenen beter is om over te gaan op een andere methode zoals bijvoorbeeld de Starters Renteregeling en de Starterslening. Parallel zal ex SVB de discussie worden gestart om de verkoopvijver te verdubbelen, teneinde meer woningen te kunnen verkopen om de verhuurdersheffing en de saneringssteun te kunnen bekostigen.

Maatschappij Rondom Wonen is een maatschappelijke onderneming, die verantwoordelijkheid draagt voor de huisvesting van iedereen die binnen het verzorgingsgebied niet zelf in zijn of haar huisvesting kan voorzien. In het in 2012 vastgestelde nieuwe Ondernemingsplan van Rondom Wonen “Thuis in de buurt” staat het maatschappelijk ondernemen, zoals Rondom Wonen dat voor ogen heeft, centraal én is invulling gegeven aan dat begrip en aan de manier waarop het resultaat van het handelen van Rondom Wonen wordt gekwantificeerd: het maatschappelijk rendement. Corporaties staan op dit moment vol op in de schijnwerpers. Grote problemen, misstanden en falend beleid bij (slechts) enkele corporaties worden breed uitgedragen in de pers. Er is sprake van een schrijnend contrast tussen de optelsom van de lokale waardering van veel corporaties en het landelijke beeld (imago) van de sector als geheel. Het gegeven dat corporaties als private organisaties met publiek (maatschappelijk) kapitaal werken wordt er, meer dan in andere sectoren, fors (en terecht) op het handelen en nalaten van corporaties gelet. Bij zo’n situatie is het van belang dat Rondom Wonen vooral lokaal en regionaal laat zien wat zij doet voor die samenleving en daar regelmatig en helder over communiceert. Het vertrouwen in en beeld over de sector moet van onderaf aan worden opgebouwd. Lokale verankering is daarbij een essentiële voorwaarde. Voorts dat de corporatie beschikt over een adequaat bestuur en een adequaat intern toezichthoudend orgaan. Rondom Wonen beschikt over beide. Wij moeten bij voortduring laten zien dat wij open staan voor iedere gesprekspartner die zich aandient, van een individuele huurder tot een grote partner waar wij mee te maken hebben. Dat is de opdracht voor 2013. Bewoners en Rondom Wonen hechten terecht veel waarde aan een goede en veilige buurt met veel groen en andere voorzieningen waarin alle bewoners zich thuis voelen. Samen te vatten onder de noemer leefbaarheid. Van Rondom Wonen wordt verwacht dat het op dit terrein prestaties verricht. In de activiteiten die Rondom Wonen onderneemt om deze voornemens te realiseren is steeds weer de belangrijkste vraag: “wat moet er voor de wijk gedaan worden”. De wijk dus als aggregatieniveau voor planontwikkeling. Het is zondermeer zinvol om als verhuurder te investeren in de sociale structuur van een wijk en daarmee in de samenleving. In gesprekken met onze natuurlijk partners op het gebied van leefbaarheid moeten deze aspecten een prominente positie hebben. In 2013 zal dit beleid van deelname onverkort worden doorgezet. Het leefbaarheidsbeleid van Rondom Wonen is neergezet in ons eigen actieplan “Over wijkaanpak en leefbaarheid”. Deze nota bevat een uitvoeringsprogramma. Op basis van keuzes die intern gemaakt zijn wordt in 2013 verder uitvoering gegeven aan dit uitvoeringsprogramma. Rondom Wonen en de partners hebben de wens in de Weidevogelhof het gastheerschap nader vorm te geven en in deze woonservicezône in te zetten. Wij stellen ons als doel, dat dit grotendeels (ex wetgeving) door de bewoners wordt bekostigd. Deze gastheer zal in het hele project actief zijn, zodat wij een en ander samen met de andere partners op de Weidevogelhof kunnen ontwikkelen. Daartoe zal in 2013 een enquête onder de bewoners worden uitgeschreven om hier meer inzicht in te verkrijgen.

Organisatie Rondom Wonen is een zelfstandige corporatie in het Stadsgewest Haaglanden. De eind 2010 gehouden visitatie laat zien dat dit ook een door onze partners herkende en nog immer geapprecieerde keuze is. Rondom Wonen acteert als een netwerkpartner, die stoelt op lokale herkenbaarheid, het aanspreekbaar zijn en het bewust en actief participeren in het maatschappelijk verkeer van de regio en samenwerking met partners als randvoorwaarde voor maatschappelijk presteren beschouwd. Dit beeld werd bevestigd door interviews met medewerkers en in discussies met stakeholders en vormt de basis van het nieuwe ondernemingsplan 2012-2015 “Thuis in de buurt” van Rondom Wonen.

D2013-34 .BV

- 53 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Rondom Wonen is bekend met het fenomeen dat excellente bedrijven in de regel ondernemingen zijn, die heel erg klantgericht ondernemen. Voor de bedrijfsvoering nu en naar de toekomst kiezen wij voor het blijven bieden van heel goede dienstverlening. Onze basisprocessen zijn prima op orde en de organisatie is adequaat ingericht. De kwaliteit van dienstverlening is immers heel bepalend voor de klantwaardering en voor het imago van Rondom Wonen. Wij richten ons op het continu verbeteren van de basisdienstverlening. Het traject van verdergaande professionalisering en klantgerichtheid is een blijvend traject, waar binnen de aandacht voor de mens achter de werknemer een blijvende rol van betekenis vervult. Jaarlijks wordt bezien hoe de omvang en invulling (disciplines) van de eigen onderhoudsdienst er uit moet zien, ook in relatie tot de storingsdienst. De toename van de werkzaamheden voor derden, inclusief VvE-administraties en een wens om aan Interne Controle meer aandacht te schenken dan voorheen, hebben enerzijds geleid tot een uitbreiding van de capaciteit bij de afdeling Financiën en anderzijds tot het gaan werken met een nieuw systeem van risicobeheersing. In 2013 zal effectief invulling worden gegeven aan de Corporatie Control Monitor. Om geen volkshuisvestelijke prestaties te laten liggen, zoekt Rondom Wonen altijd actief met haar matchingsrelaties naar een adequate borging van de voorgenomen investeringsopgaven. De opgave is onveranderd groot, maar de middelen ontbreken bij vrijwel alle corporaties als gevolg van aangekondigd Rijksbeleid. De komende jaren zullen wij actief sturen op samenwerking met een partner met voldoende middelen, teneinde maximaal inhoud te kunnen blijven geven aan onze missie en de daaruit afgeleide volkshuisvestelijke opgaven. In eerste aanleg zullen wij daartoe met onze matchingspartner stichting Mooiland gesprekken voeren over de mogelijkheden in deze. Het aanknopingspunt is de gezamenlijke ambitie, de potentie en de mogelijkheden in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, als opvolger van de WGR-plus gebieden Stadsgewest Haaglanden en Stadsregio Rotterdam en het beschikbaar zijn van voldoende investeringsmiddelen en dezelfde volkshuisvestelijke (besturings)filosofie. Eind 2012 is een onderzoekstraject afgesproken, dat in 2013 uitsluitsel moet geven op de vraag of de samenwerking –in welke vorm dan ook- een passend antwoord geeft op onze investeringsambitie en een antwoord biedt op de volkshuisvestelijke opgaven in deze regio. Parallel vindt in 2013 de discussie plaats op welke wijze wij verder moeten en kunnen gaan mocht er onverhoopt niet met een geschikte partner kunnen worden opgetrokken.

Innovatie Duurzaamheid in bouwen en beheren maakt al jarenlang onderdeel uit van de reguliere bedrijfsvoering van Rondom Wonen. Rondom Wonen hanteert op het gebied van duurzaamheid twee speerpunten: levering van duurzame energie én het eigen duurzaamheidsbeleid. Speerpunt blijft om de stijging van de energielasten binnen acceptabele grenzen te houden. In dat verband wordt bezien of aangehaakt kan worden bij een aardwarmteproject in Pijnacker Noord. Voorts om met een deel van het te behalen voordeel de investeringen terug te verdienen. De Warmtewet biedt daarvoor de kaders. De nieuwe Warmtewet zal naar verwachting, -na 10 jaar- in 2013 worden vastgesteld! In vrijwel alle nieuwbouwprojecten maken wij gebruik van WKO systemen (warmte koude opslag). Voordeel hiervan is, dat er niet alleen warmte wordt geleverd (winter), maar ook koeling (zomer). De extra investering kan zonder energiebedrijf op geen enkele manier in de huur worden terugverdiend. In 2013 wordt onderzocht en vastgesteld of Rondom Wonen zelf een energieleveringsbedrijf gaat oprichten, dan wel dit samen met haar partners op Keijzershof gaat doen en / of passende afspraken hierover maakt met een regulier energiebedrijf. Rondom Wonen zal inhoud blijven geven aan het verbeteren en leveren van de “dienstverlening aan de samenleving”. Wij zullen ons richten op mogelijke stagevormen (leerlingenstelsel) binnen Rondom Wonen en het (structureel) creëren van stageplaatsen binnen het bedrijf. Dat betekent dat activiteiten binnen de keten <wonen –scholing –werk> in 2012 aan de orde kunnen komen. Parallel wordt de dienstverlening aan de huurder verbeterd door het Klantencontactcentrum (KCC) verder te optimaliseren. In 2013 zullen wederom nieuwbouwplannen worden gestart, worden woningen opgeleverd en worden aan veel woningen meer en minder forse onderhoudsingrepen uitgevoerd. In schema voor 2013: • Start bouw van 29 (huur en koop of dure huur) woningen in Pijnacker Centrum (vervangende nieuwbouw) • Opleveren 29 appartementen en 6 eengezinswoningen Keijzersveste (Keijzershof) • Opleveren 20 appartementen Bosmuishof Dorpsstraat Zuid (Keijzershof) • Opleveren 41 eengezinswoningen De Laantjes (Keijzershof) • Planontwikkeling vervangende nieuwbouw Pijnacker Noord D2013-34 .BV

- 54 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Financiën In 2012 heeft Rondom Wonen er voor gekozen (ex RJ 645) om haar jaarrekening in te richten op basis van bedrijfswaarde, gekoppeld met een presentatie van de mutatie van de bedrijfswaarde in de verlies en winstrekening (ex RJ 290). Dit zal in 2013 worden gecontinueerd. Het waarborgen van de financiële bedrijfscontinuïteit, teneinde aan onze maatschappelijk taakstelling te voldoen en een normale en gezonde bedrijfsvoering te garanderen blijft randvoorwaarde nummer 1. De aspecten solvabiliteit, liquiditeit en blijvende toegang tot de kapitaalmarkt zijn graadmeter bij de beoordeling van onze financiële positie. Onze operationele kasstroom is in meerjarenperspectief positief en er wordt voldoende afgelost om borging op te herfinancieren leningen te verkrijgen. De gemiddelde rentevoet neemt in meerjarenperspectief langzaam af. Op al deze belangrijke aspecten wordt de komende periode gestuurd. In 2013 zal verder worden gegaan met het te verruimen verkoopbeleid. Naast de al lopende verkoopprojecten in Pijnacker Noord en in Pijnacker Zuid zal worden gekeken naar de mogelijkheid van verkopen ook uit andere complexen. Daarnaast zal onderzocht worden of er nog andere verkoopvormen geïntroduceerd kunnen worden. Rondom Wonen stopt in 2013 met Koopgarant ©. Tot dat andere verkoopvormen zijn geïntroduceerd zal deze regeling worden vervangen door de (vernieuwde) MGE regeling onder fair value (met nieuwe fair value verhoudingen).

D2013-34 .BV

- 55 -

13-jun-13

Rondom Wonen XI

verslag over 2012

Kengetallen

KENGETALLEN 2012 - 2008 Boekjaar

2012

2011

2010

2009

2008

Gegevens woningbezit 1a. Woningen/woongebouwen voor-oorlogs b. Woningen/woongebouwen na-oorlogs 2. Garages 3. Overige ruimtes 4. Parkeerplaatsen Totaal in eigen beheer

16 2.328 217 7 68 2.636

16 2.298 213 35 45 2.607

16 2.278 213 21 5 2.533

44 2.347 213 22 5 2.631

44 2.281 213 22 5 2.565

5. In beheer voor derden woningen st. P v Foreest In beheer voor derden woningen st. Habion In beheer voor derden woningen st. Mooiland In beheer voor derden overige vhe st. Habion In beheer voor derden overige vhe st. Mooiland Totaal

0 121 201 121 210 3.289

0 121 201 121 150 3.200

2 121 201 121 150 3.128

2

2

2.633

2.567

6. Woningen in aanbouw (incl. WoZoCo) 7. Overige VHE in aanbouw (incl. WoZoCo) Totaal vhe

96 0 3.385

66 0 3.266

55 1 3.184

444 130 3.207

651 130 3.348

31 0 0 11 1

41 0 0 21 0

322 0 88 333 0

74 0 0 8 0

81 0 0 3 0

Woningen naar huurprijsklasse 1. Goedkope voorraad < € 366,37 2. Betaalbare voorraad > € 366,38 < € 490,00 3. Middeldure voorraad > € 490,01 - < € 561,98 4. Dure voorraad > € 561,99 < € 664,66 5. Vrije sector voorraad > € 664,67

218 1010 343 773 0

194 1.130 422 568 0

205 1.016 417 656 0

280 789 745 577 0

315 892 645 473 0

Kwaliteit van het bezit/ Vhe 1. Aantal reparatieverzoeken per vhe 2. Kosten groot onderhoud / woning 3. Totaal kosten dagelijks onderhoud per vhe a. Kosten reparatieverzoeken per vhe b. Kosten mutatieonderhoud per vhe 4. Kosten mutatieonderhoud per mutatie 5. Kosten planmatig onderhoud per vhe

1,6 0 671 451 220 4.252 1.003

1,7 0 895 435 460 5.962 629

1,9 0 573 366 207 3.748 559

1,8 59.418 574 310 264 3.503 547

1,7 0 624 381 243 3.041 413

148 492 3,32

150 478 3,18

145 470 3,24

143 449 3,14

140 433 3,09

Mutaties in woningbezit 1. Aantal opgeleverd 2. Aantal aangekocht 3. Aantal gesloopt 4. Aantal verkocht 5. Aantal onttrokken/gesplitst/samengevoegd

Prijs/kwaliteitverhouding 1. Gemiddeld aantal punten wws 2. Gemiddelde netto huurprijs per maand 3. Gemiddelde punt prijshuur per maand

D2013-34 .BV

- 56 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

KENGETALLEN 2012 - 2008 Boekjaar

2012

2011

2010

2009

2008

VI. Het verhuren van woningen 1. Mutatiegraad 2. Acceptatiegraad 3. Reacties per advertentie 4. % Huurders Huurtoeslag 5. Gemiddelde Huurtoeslag per maand 6. Huurachterstand in % jaarhuur actieve contracten 7. Huurderving in % jaarhuur

5,9% 6% 70 12 188 0,87 0,53

7,9% 13% 136 13 199 0,79 0,85

5,7% 15% 153 15 199 0,67 1,11

7,7% 17% 139 16 167 0,60 1,82

8,2% 13,0% 120 16 172 0,84 0,81

VII. Financiële continuïteit 1. Solvabiliteit 2. Current ratio 3. Rentabiliteit eigen vermogen 4. Rentabiliteit vreemd vermogen 5. Rentabiliteit totaal vermogen 6. Cashflow

26,0% 4,85 2,0% 5,0% 4,0% 2.274

18,0% 5,89 7,4% 4,9% 4,0% 1.984

17,0% 6,73 24,3% 4,5% 7,7% 3.017

11,4% 3,59 -23,2% 4,0% 0,8% -2.392

21,0% 0,95 14,6% 4,4% 6,2% 2.185

VIII. Balans 1. Eigen vermogen * € 1.000 2. Voorzieningen * € 1.000 3. Voorziening per VHE 4. Eigen vermogen per VHE 5. Eigen vermogen als % jaarhuur 6. Kapitaalslasten per VHE

66.227 3.112 1.288 27.400 471% 3.583

41.627 92 39 17.439 311% 3.670

37.823 65 28 16.069 285% 3.966

28.648 3.537 1.447 11.721 220% 4.068

35.291 2.994 1.259 14.839 293% 2.789

14.048 1.043 1.449 0

13.373 993 3.101 0

13.275 1.063 9.175 0

12.790 1.203 -6.643 0

12.106 1.074 5.168 -

IX. Winst- en Verliesrekening Bedragen * € 1.000 1. Huuropbrengst 2. Vergoedingen 3. Bedrijfsresultaat 4. Overheidsbijdragen

D2013-34 .BV

- 57 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

B.

Jaarrekening 2012

XII

Balans voor resultaatbestemming

Balans

1

2

3

4

5

6

MATERIËLE VASTE ACTIVA Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling voor de eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken t.d.v. de exploitatie Vastgoedbeleggingen Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Commercieel Vastgoed in Exploitatie Commercieel Vastgoed in ontwikkeling FINANCIËLE VASTE AKTIVA Deelnemingen in groepsmaatschappijen Latente belastingvorderingen Voorraden Vastgoed in ontwikkeling, bestemd voor de verkoop Overige Voorraden VORDERINGEN Huurdebiteuren Groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende activa

LIQUIDE MIDDELEN

Totaal Activa

D2013-34 .BV

- 58 -

31-12-2012

31-12-2011

x € 1.000,=

x € 1.000,=

196.938 10.369 4.444 211.751

192.318 6.129 4.646 203.093

3.547 0 1.105

2.578 0 1.049

4.652

3.627

111 1.574

114 1.768

1.685

1.882

59 120

59 129

179

188

91 54 236 2.333

95 32 920 1.533

2.714

2.580

31.306

45.528

252.287

256.898

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Balans

7

EIGEN VERMOGEN

8

VOORZIENINGEN

9

LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden

10

KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden ter zake van belastingen en premies sociale verzekering Kortlopende deel van de langlopende schulden Overlopende passiva

Totaal Passiva

D2013-34 .BV

- 59 -

31-12-2012

31-12-2011

x € 1.000,=

x € 1.000,=

66.227

64.299

3.112

3.172

51 159.199 3.555

54 172.292 2.572

162.805

174.918

0 920 674

0 912 753

13.095 5.453

6.234 6.610

20.143

14.509

252.287

256.898

13-jun-13

Rondom Wonen XIII

verslag over 2012

Winst en Verliesrekening over het boekjaar 2012 Winst- en Verliesrekening

14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24

Bedrijfsopbrengsten Huren Vergoedingen Bijdragen Netto Verkoopresultaat Vastgoedportefeuille Geactiveerde productie eigen bedrijf Overige bedrijfsopbrengsten

26 27

2011

x €1,000,=

x €1,000,=

14.048 1.043 11 265 131 1.534

13.373 993 11 1.096 185 948

17.033

16.606

4.108 -65 2.406 3.215 2.980 12.644

1.563 -164 2.438 2.801 3.086 9.724

4.390

6.882

Financiële baten en lasten

-6.748

-6.800

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

-2.358

82

-194 11

-142 14

-2.541

-46

Bedrijfslasten Afschrijving op matariële en immateriële vaste activa Waardeverandering van materiële vaste activa Lonen, salarissen en pensioenen Kosten onderhoud Overige bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat 25

2012

Belastingen Resultaat deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

28

Niet-gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille

3.991

17.422

29

RESULTAAT TOEKOMEND AAN DE WONINGCORPORATIE

1.449

17.376

D2013-34 .BV

- 60 -

13-jun-13

Rondom Wonen XIV

verslag over 2012

Kasstroomoverzicht (enkelvoudig) over 2012

Volgens de directe methode

Ontvangen van huurders Overige ontvangsten

(* € 1.000)

2012

2011

x € 1,000,=

x € 1,000,=

15.763 2.884

14.509 10.084 18.647

Betalingen aan werknemers Betalingen aan leveranciers onderhoud Betalingen uit hoofde van zakelijke lasten Overige betalingen bedrijfsoperaties Mutatie Werkkapitaal

1.066 3.136 2.679 3.954

1.051 3.668 2.957 5.949 10.835

Kasstroom uit bedrijfsoperaties

13.625 7.812

Ontvangen interest Ontvangen dividenden Betaalde interest Betaalde winstbelasting

1.740

10.968 1.534 0 8.540 0 7.006

10.098 8.358

Kasstroom uit financiële operaties

-546

Investeringen in immateriële vaste activa Desinvesteringen immateriële vaste activa Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen financiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten

0 0 8.676 0 0

3.962 0 0 11.578 0 0

8.676

Mutatie rekening courant kredietinstellingen Ontvangsten uit langlopende schulden (nieuwe leningen) Aflossingen van langlopende schulden Betaalde dividenden Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen Volgens de directe methode Saldo liquide middelen 1 januari Saldo liquide middelen 31 december Mutatie Liquide middelen

D2013-34 .BV

24.593

- 61 -

0 -5.000 0

11.578 0 10.000 -6.594 0

-5.000

3.406

-14.222

-4.210

45.528 31.306

49.738 45.528

-14.222

-4.210

13-jun-13

Rondom Wonen XV

verslag over 2012

Verklaring bestuur en Raad van Commissarissen

Wij zijn van mening dat de aan u voorgelegde jaarrekening over 2012, een juist en getrouw beeld geeft van het functioneren en de financiële positie van de toegelaten instelling stichting Rondom Wonen. Er worden geen gebeurtenissen na de balansdatum voorzien, anders dan eventueel vermeld bij de paragraaf “belangrijke gebeurtenissen na balansdatum” met belangrijke financiële en/of organisatorische gevolgen. Ons inziens geeft deze jaarrekening reden om met vertrouwen naar de toekomst te kijken. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 24 van de statuten van de stichting Rondom Wonen, verklaart de Raad van Commissarissen goedkeuring te verlenen aan het op 12 juni 2013 door het bestuur opgemaakte en vastgestelde jaarrekening over het jaar 2012 met de overige gegevens. Deze goedkeuring door de Raad van Commissarissen is verleend, nadat de accountant haar werkzaamheden heeft afgerond, de Raad de stukken heeft gecontroleerd en kennis heeft genomen van de bevindingen van BDO Accountants te Leiden

Pijnacker, 12 juni 2013

ing. L.W. Greven, bestuurder

……………………………………………….....

J. de Jong, voorzitter RvC

…………………………………………………..

J. Nederlof RC, lid RvC

…………………………………………………..

Mevr. mr. M.J.E. Boudesteijn, lid RvC

…………………………………………………..

Mevr. I.G.H. Vegter MCC, lid RvC

…………………………………………………..

Ir. H.A. Zanting MRE, lid RvC

…………………………………………………..

D2013-34 .BV

- 62 -

13-jun-13

Rondom Wonen XVI

verslag over 2012

Toelichting Waarderingsgrondslagen

ALGEMEEN De jaarrekening heeft betrekking op de periode van 1 januari tot en met 31 december. De waardering van de activa en de passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van verkrijging - of vervaardigingprijs of nominale waarde, tenzij hierna anders is vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. De jaarrekening is opgesteld volgens de bestendige gedragslijn. De jaarrekening is opgesteld conform de richtlijnen van het BBSH, aangevuld met de voor Toegelaten Instellingen voor de Volkshuisvesting van toepassing zijnde richtlijnen. In het Strategisch Vastgoedbeheer Beleidsplan hebben directie en MT inschattingen gemaakt over de vastgoedportefeuille. Belangrijkste uitgangspunt hierin is de looptijd van de verschillende complexen. De vastgestelde looptijden gaan over een periode van 2 tot 50 jaar.

STELSELWIJZIGING Waardering van het Materieel Vast Actief tegen bedrijfswaarde Tot en met 2011 werden de onroerende zaken in exploitatie en de daarbij behorende installaties gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs, verminderd met de daarop toegepaste afschrijvingen. Met ingang van 2012 worden de onroerende zaken gewaardeerd tegen bedrijfswaarde (zie toelichting bedrijfswaarde hieronder). Het effect hiervan op het vermogen en het resultaat is weergegeven bij punt 7 (Eigen Vermogen) van de toelichting op de balans. Het bezit van Rondom Wonen kwalificeerd zich volledig als sociaal bezit met huurprijzen onder de € 664,66 danwel maatschappelijk bezit.

GROEPSVERHOUDINGEN EN GRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE Stichting Rondom Wonen te Pijnacker staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Een overzicht van de gegevens vereist op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen: Niet-geconsolideerde maatschappijen: Naam Rondom Wonen Holding B.V. Rondom Wonen Diensten B.V.

Statutaire zetel Pijnacker Pijnacker

Aandeel in het geplaatste kapitaal 100% 100% via Holding B.V.

Bovenstaande groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk en gezamenlijk van te verwaarlozen betekenis en daarom niet in de consolidatie betrokken, conform BW2, artikel 4.07 lid 1 sub a.

VASTE ACTIVA Materiële activa in exploitatie en ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken en overige zaken in exploitatie met de daarbij behorende installaties zijn gewaardeerd tegen de reële waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. Kosten c.q. opbrengsten als gevolg van de veranderingen in de bedrijfswaarde worden verwerkt onder de post “mutatie actuele waarde” in de resultatenrekening. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstroom uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken in exploitatie kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroom prognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op eind 2012 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijkt e periode van vijf jaar, behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud, erfpacht en de overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar.

D2013-34 .BV

- 63 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjaren onderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. De clustering van kasstroomgenererende eenheden vindt per wijk plaats en sluit aan bij het interne beleid en de bedrijfsvoering. Deze indeling sluit aan bij het huidige interne beleid en is conform het voorgaande verslagjaar. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt rekening gehouden met de rentabiliteitswaarde correctie van de bestaande leningen portefeuille. De rentabiliteitswaarde correctie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en de waarde van deze posten op de balans. De bepaling van de waarde van de grond, opgenomen in de bedrijfswaarde, vind – voor zover er nog geen herbestemming van de grond heeft plaatsgevonden – plaat op basis van de huidige verkrijgbare kavel of vierkante meterprijs voor een sociale huurwoning. Deze kavelprijs wordt geïndexeerd naar het einde van de levensduur en na aftrek van de te verwachten sloopkosten en kosten van uitplaatsing verdisconteerd naar de balansdatum. Indien feitelijk dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond dan wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden.

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopverplichting kent, worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. In het kader van de gewijzigde Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving worden de resultaten uitverkoop van VOV woningen rechtstreeks toegevoegd aan de reserve Verkoop onder Voorwaarden en lopen deze niet meer via de Winst & Verliesrekening.

Materiële vaste activa in ontwikkeling De onroerende zaken in ontwikkeling zijn gewaardeerd tegen de op balansdatum bestede kosten, toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering (onrendabele top), rekening houdend met de complexindeling per wijk. De rente tijdens de bouw wordt geactiveerd. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemd vermogen. Indien specifieke projectfinanciering is aangetrokken wordt de rentevoet van deze specifieke financiering gehanteerd.

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken en overige zaken ten dienste van de exploitatie met de daarbij behorende installaties zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs- of vervaardigingprijs verminderd met de daarop toegepaste afschrijvingen. Afschrijving van het onroerend goed vindt lineair plaats.

Financiële vaste activa – Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogens-waardemethode. Invloed van betekenis wordt verondersteld aanwezig te zijn bij een aandelenbelang van meer dan 20%. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor de jaarrekening van Stichting Rondom Wonen. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Stichting Rondom Wonen in deze situatie geheel of ten dele instaat van de schilden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening getroffen. Deelnemingen waar geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs of, indien hier aanleiding toe bestaat, een lagere waarde.

D2013-34 .BV

- 64 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Financiële vaste activa – Belastinglatenties Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen contante waarde en hebben overwegend een langlopend karakter. De netto rente bestaat voor de woningen voor verkoop en grond voor verkoop uit geldende rente voor langlopende leningen (4,6%) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25,0%). De actieve belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering en op de aanwezige compensabele verliezen. De berekening van de latente belastingvorderingen vindt plaats tegen de op het einde van het belastingjaar geldende tarieven, voor zover bij de wet al vastgesteld. VLOTTENDE ACTIVA Onderhanden projecten Onroerende zaken in ontwikkeling. Het betreft hier een project, in opdracht van een collega corporatie, van een nieuw te ontwikkelen wijk op basis van een intentie overeenkomst (Ackerswoude). Voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen de laatste bekende inkoopprijzen. Vorderingen Waardering geschiedt tegen nominale waarde rekening houdend met een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische benadering. Liquide middelen De bank- en girosaldi zijn direct opeisbaar en gewaardeerd op nominale waarde. PASSIVA Reserves Het saldo van deze reserves op balansdatum betreft de algemene bedrijfsreserve, de reserve leefbaarheid en de reserve Verkoop onder Voorwaarden. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen van materieel belang, die op balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is én waarvan de hoogte redelijker wijs kan worden geschat. Voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen. Voorziening onrendabele top nieuwbouw Voor de te verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw wordt per project een voorziening genomen. Deze onrendabele top wordt genomen op het moment dat de koopovereenkomst of de aannemingsovereenkomst wordt getekend. De hoogte van de voorziening betreft het verschil tussen de te verwachten kostprijs van de opstallen en de bedrijfswaarde (de netto contante waarde van de te verwachten toekomstige kasstromen). Voor de overige ontwikkelingsprojecten wordt een voorziening getroffen ter hoogte van de gemaakte kosten. Voor de bedrijfswaarde zijn de parameters gebruikt op het moment van het investeringsbesluit. Tussentijds wordt de voorziening niet aangepast tot het moment van oplevering op een nieuw bestuursbesluit. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen de reële waarde. Deze is over het algemeen gelijk aan de nominale waarde. Na eerste waardering worden de langlopende schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien geen sprake is van agio of disagio is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde is een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden.

D2013-34 .BV

- 65 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Overige passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven, worden de overige passiva gewaardeerd op de nominale waarde.

BEDRIJFSOPBRENGSTEN ALGEMEEN Als baten worden die bedragen verantwoord die op de balansdatum geïnd of invorderbaar waren; als lasten die bedragen die op de balansdatum betaald of verschuldigd waren. De waarderingsmethoden ter bepaling van het resultaat zijn gelijk aan die welke voor de samenstelling van de balans werden toegepast. Bijdragen De bijdragen hebben betrekking op MIVA bijdragen en een exploitatiebijdrage van een collega corporatie. Verkoop onroerende goederen Dit betreft het netto verkoopresultaat (behaalde verkoopwinst minus de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten) van verkochte woningen. Winsten worden verantwoord op het moment van juridische levering. De onder MGE (Fair Value) verkochte woningen hebben een terugkooprecht de onder Koopgarant verkochte woningen een terugkoopplicht. Rondom Wonen heeft en zal in de toekomst geen gebruik maken van het terugkooprecht. Overige opbrengsten Hierin is opgenomen de opbrengst van geleverde diensten aan derden zowel administratief als technisch.

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen De afschrijvingen op de materiële waarde vaste activa worden gebaseerd op basis van verkrijging- of vervaardigingprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Bij het kantoorpand vindt afschrijving plaats volgens de lineaire methode. Over grond wordt niet afgeschreven. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Hieronder wordt het verschil tussen de boekwaarde en lagere bedrijfswaarde verantwoord, als deze duurzaam is. Lonen, salarissen en sociale lasten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan de werknemer. Pensioenlasten De pensioenverplichtingen van Rondom Wonen zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties (SPW). Het SPW is een bedrijfstakpensioenfonds. De pensioenregeling van SPW is een verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering. De omstandigheid dat de werkgever in het geval van een tekort bij SPW geen verplichting heeft tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Als en voor zover een overschot of tekort in het fonds van invloed is op in de toekomst door de werkgever te betalen premies: - de beschikbare informatie omtrent het overschot of tekort; - de mogelijke gevolgen voor de werkgever. Als de pensioenregeling van SPW zich voor de RJ 271 al zou kwalificeren als pensioenuitvoerder benadering, dan bestaat er geen objectieve sleutel voor het toerekenen van een proportioneel aandeel in positieve of negatieve risico’s aan aangesloten werkgevers. Deze informatie kunnen wij daarom niet leveren. Als we deze informatie wel konden leveren, dan zou daarmee nog geen informatie gegeven kunnen worden over de toekomstige ontwikkelingen van werkgeverspremies. Omdat deze gegevens geen consistente en betrouwbare basis hebben en er geen relatie bestaat met enige economische realiteit zijn ze voor de boekhoudkundige verwerking irrelevant. Het is immers niet waarschijnlijk dat deze posten een (positieve of negatieve) waarde zullen hebben.

D2013-34 .BV

- 66 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Uitgestelde beloningen Verplichtingen uit hoofde van uitgestelde beloningen dienen volgens RJ 271.403 in de jaarrekening te worden opgenomen. Uitgestelde beloningen zijn beloningen van personeel die betaalbaar zijn op termijn (langer dan een jaar) onder voorwaarde van voortduring van het dienstverband. Rondom Wonen heeft deze beloningen berekend heeft voor deze uitgestelde beloningen een voorziening getroffen. De kosten zijn verantwoord onder de post salarissen en sociale lasten. Kosten onderhoud Hieronder worden de uitgaven van het planmatig onderhoud en de kosten ten behoeve van het klachten- en mutatieonderhoud verantwoord. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoorten lonen en salarissen en sociale lasten. Overige bedrijfslasten Hieronder worden de overige kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de gewone bedrijfsvoering zoals huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten, belastingen, verzekeringen, levering goederen en diensten, et cetera. Rentebaten Dit betreft de rentebaten op beleggingen (deposito's en leningen u/g) en toegeschreven rente tijdens de bouw van projecten. Rentelasten Dit betreft de rentelasten op de langlopende schulden en de korte financiering. Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de corporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen AEDES en de belastingdienst betreffende de VSO 2. De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Rondom Wonen heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2010 en het fiscale resultaat 2011 bepaald. Omdat jurisprudentie betreffende de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor corporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verreken belasting over 2008, 2009, 2010 en 2011 afwijken van de in de jaarrekening 2008, 2009, 2010 en 2011 opgenomen schattingen. Financiële instrumenten Een financieel instrument is een overeenkomst die leidt tot een financieel actief bij de ene partij en een financiële verplichting of eigen-vermogensinstrument bij een andere partij. Financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Rondom Wonen maakt gebruik van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Rondom Wonen met betrekking tot deze derivaten (hedgeinstrumenten) kostprijshedge-accounting toe. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Zie voor een nadere toelichting van de Derivaten bij de Niet In de Balans Opgenomen Verplichtingen.

D2013-34 .BV

- 67 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaat uit liquide middelen. Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs.

D2013-34 .BV

- 68 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

XVII Stelselwijziging met ingang van 2012 Algemeen Met ingang van het verslagjaar 2012 heeft Rondom Wonen een zogenaamde stelselwijziging doorgevoerd. Hierbij is de waarderingsgrondslag van het vastgoed gewijzigd van de vervaardigings- of verkrijgingsprijs naar actuele waarde. De belangrijkste reden hiervoor was om in de jaarrekening de transparantie te vergroten en hiermee beter inzicht te geven in resultaat en vermogenspositie. Gelijktijdig is de herziene Richtlijn voor de Jaarverslaggeving (RJ 645) toegepast. Herziene Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting Op 31 januari 2011 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) de herziene Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen volkshuisvesting gepubliceerd. De Richtlijn is formeel ingegaan voor verslagjaren vanaf 2012. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Richtlijn versie 2005 zijn: • Het classificeren en kwalificeren van de onroerende zaken in exploitatie in sociaal- en commercieel vastgoed; • Het aanscherpen van het actuele waarde begrip voor het sociaal en commercieel vastgoed; • De methode van afschrijvingen; • Het opnemen van aangepaste modellen voor de balans en winst- en verliesrekening; • De verwerking van de vennootschapsbelasting; • Het niet langer toestaan om de rentabiliteitswaarde correctie op de leningenportefeuille toe te passen. Hierna staan de belangrijkste wijzigingen en effecten van de stelselwijziging en herziene richtlijn 645 nader toegelicht: Stelselwijziging Rondom Wonen heeft per 1 januari 2012 een stelselwijziging doorgevoerd. De waardering van de (on)roerende zaken in exploitatie vindt vanaf deze datum plaats op basis van het actuele waarde model. Voorheen werden deze activa opgenomen tegen vervaardigings- of verkrijgingsprijs verminderd met afschrijvingen dan wel lagere bedrijfswaarde. Het gevolg van deze stelselwijziging kan als volgt worden samengevat (alle genoemde cijfers zijn per 1 januari 2012): • uitsplitsing van de (on)roerende zaken in exploitatie naar Sociaal Vastgoed in exploitatie (€ 192 miljoen) en Commercieel Vastgoed (nihil). De totale waarde van het vastgoed in exploitatie is als gevolg van de waardering tegen actuele waarde met € 23 miljoen toegenomen; • toename van de voorziening voor onrendabele investeringen nieuwbouw met € 3,1 miljoen; • afname van de uitgestelde vordering latente belastingen van € 1,3 miljoen. De bovenstaande effecten resulteren in een rechtstreekse (buiten winst en verliesrekening om) toename van het eigen vermogen wegens de stelselwijziging met € 23 miljoen per 1 januari 2012. Vergelijkende cijfers over 2011 De vergelijkende cijfers over het boekjaar 2011 zijn herberekend op basis van de nieuwe waarderingsgrondslagen. Verantwoording 2012 Materiële vaste activa (sociaal vastgoed in exploitatie) Onder het sociale vastgoed is het bezit opgenomen dat Rondom Wonen gebruikt voor het leveren van woondiensten aan de primaire doelgroep van Rondom Wonen. Binnen het verloopoverzicht van de materiële vaste activa zijn onder andere de volgende mutaties over 2012 te onderkennen: Herwaardering begin 2012 Op 1 januari is het sociaal vastgoed gewaardeerd tegen de bedrijfswaarde, als afgeleide waardering van de actuele waarde. Deze bedrijfswaarde is € 27 miljoen hoger dan de historische kostprijs. Deze wijziging is conform de regelgeving voor stelselwijzigingen rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt.

D2013-34 .BV

- 69 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Afschrijvingen Ten aanzien van de berekening van de afschrijvingslast zijn 2 wijzigingen van toepassing: 1. De herziene RJ 645 staat afschrijvingen volgens de annuïteitenmethode niet meer toe. Rondom Wonen past daarom vanaf 2012 de lineaire afschrijvingsmethode toe. Deze wijziging levert een hogere afschrijvingslast op van € 2,4 miljoen over het verslagjaar 2012 en € 2,5 miljoen ten opzichte van 2011; 2. Vanaf 2012 wordt de afschrijvingslast over de actuele waarde berekend en niet meer over de historische kostprijs. De afschrijvingslast over de extra waarde van het vastgoed door toepassing van de actuele waarde bedraagt € 0,6 miljoen. De totale afschrijvingslast over de actuele waarde bedraagt € 4,7 miljoen. Deze afschrijvingslast is verminderd met de realisatie van de herwaardering van het vastgoed in 2012 van € 0,6 miljoen. Deze herwaardering wordt gerealiseerd als gevolg van de afschrijving 2012. Per saldo resteert een afschrijvingslast van € 4,1 miljoen voor het vastgoed in exploitatie, hetgeen overeenkomt met de afschrijvingslast over de historische kostprijs (bij lineaire afschrijving). Herwaardering ultimo 2012 Dit betreft de waardemutatie van het sociale vastgoed in exploitatie naar de bedrijfswaarde per ultimo 2012. Deze herwaardering van € 9 miljoen is rechtstreeks in het eigen vermogen gemuteerd. De totale waarde van de het sociale vastgoed naar de bedrijfswaarde per ultimo 2012 bedraagt € 197 miljoen. Per ultimo 2011 bedroeg deze waarde € 192 miljoen. De mutatie gedurende 2012 kan als volgt worden weergegeven:

Bedrijfswaarde jaarrekening 2011 (incl. rentabilteitswaarde-correctie) Rentabilteitswaardecorrectie 2011

203.162 - 10.844

Bedrijfswaarde ultimo 2011

192.318

Autonome ontwikkeling Voorraadmutaties Parameter- en niveauwijzigingen Wijzigingen exploitatiebeleid Mutaties in het bezit Mutatie grondwaarde

354 3.395 1.980 -2.461 -751 2.067

Bedrijfswaarde ultimo 2012

196.938

Voorzieningen (onrendabele investeringen nieuwbouw) Per 1 januari 2012 is (als onderdeel van de stelselwijziging) een voorziening gevormd van € 2,7 miljoen voor de nieuwbouwprojecten (zie toelichting op de jaarrekening). Onder de oude grondslagen was deze voorziening nihil. Gedurende 2012 hebben er geen mutaties plaatsgevonden binnen deze voorziening. Als gevolg van de dotatie aan de voorziening onrendabele investering, heeft er in de vergelijkende cijfers een negatieve resultaatcorrectie plaatsgevonden van € 2,7 miljoen. Eigen vermogen (overige reserves) Per 31 december 2012 bedraagt het eigen vermogen € 66 miljoen, waarvan € 31 miljoen nog niet gerealiseerd is. Deze € 31 miljoen betreft het verschil tussen de actuele waarde en waardering tegen historische kostprijs van het bestaande bezit (€ 30 miljoen) en de reservering voor onder voorwaarden verkochte woningen (€ 1 miljoen). Deze moeten in de toekomst nog gerealiseerd worden. De resterende € 35 miljoen is ultimo 2012 gerealiseerd. Aanvullende informatie inclusief het verloopoverzicht, is opgenomen onder de toelichting op het eigen vermogen.

D2013-34 .BV

- 70 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Balans en winst en verliesrekening De modellen voor de balans en winst en verliesrekening van Rondom Wonen zijn op de volgende punten aangepast: • splitsing in de balans van het vastgoed in materiële vaste activa (sociaal vastgoed) en vastgoedbeleggingen (commercieel vastgoed); • het opnemen van de post “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille” in de winst- en verliesrekening. Schattingswijzigingen Gedurende het verslagjaar is de afschrijvingsmethodiek van de materiële vaste activa in exploitatie gewijzigd van annuïtair naar lineair. Voor het kalenderjaar zijn hierdoor de afschrijvingslasten met € 2,5 miljoen toegenomen. Door deze schattingswijziging verlopen de afschrijvingen vanaf heden lineair in plaats van progressief. Hierdoor zullen ook de komende jaren de afschrijvingslasten hoger liggen dan onder de annuïtaire methode. Presentatiewijziging In de herziene RJ 645 zijn aangepaste modellen voor de balans en resultatenrekening voorgeschreven. In de balans is een aantal posten toegevoegd en voor de resultatenrekening is er naast een uitgebreider categoraal model tevens een functioneel model als optie voorgeschreven. Rondom Wonen heeft ervoor gekozen de voorgestelde modellen toe te passen in haar jaarrekening, waarbij de resultatenrekening conform de categorale model is opgesteld. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Rondom Wonen zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

D2013-34 .BV

- 71 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

XVIII Toelichting op de balans MATERIËLE VASTE ACTIVA Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling voor de eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken t.d.v. de exploitatie

31.12.2012 31.12.2011 196.938 192.318 10.369 6.129 4.444 4.646 211.751 203.093

Sociaal vastgoed in exploitatie Grondwaarde Bedrijfswaarde van de opstallen Saldo per 31 december Rentabiliteitswaarde correctie Interne Bedrijfswaarde per 31 december

Grondwaarde Waarde per 1 januari Mutatie in het boekjaar Waarde per 31 december Bedrijfswaarde van de opstallen Waarde per 1 januari Mutatie bedrijfswaarde (zie toelichting hieronder) Waarde per 31 december Rentabiliteitswaarde correctie Waarde per 1 januari Mutatie in het boekjaar Waarde per 31 december Mutatie Bedrijfswaarde

24.038 172.900 196.938

21.971 170.347 192.318

10.305 207.243

10.844 203.162

21.971 2.067 24.038

20.193 1.778 21.971

170.347 2.553 172.900

144.920 25.427 170.347

10.844 -539 10.305

11.302 -458 10.844

31.12.2012 31.12.2011

Vrijval kasstromen Effect een jaar opschuiven Nieuwe (des)investeringen binnen horizon Autonome ontwikkeling

-7.951 8.305 0 354

-7.597 6.989 0 -608

Verkoop Sloop/overig weg Verbeteringen Nieuwbouw Overige mutaties Voorraadmutaties

-136 -24 0 3.965 -410 3.395

-1.145 0 0 6.887 1.681 7.423

Indexaties Disconteringsvoet Levensduur (t.o.v. vorige jaar weer terug gezet naar maximaal 50 jaar) Mutatiekansen Restwaarde Huren (niveauwijziging) Verkoopopbrengst (niveauwijziging) Parameter- en niveauwijzigingen

860 0 1.120 0 0 0 0 1.980

3.237 0 0 0 0 0 0 3.237

D2013-34 .BV

- 72 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Huren (toekomstige huurverhoging) Huurderving Planmatig onderhoud Klachten en mutatieonderhoud Overige (alle exploitatieposten uit het wsw-overzicht) Wijzigingen exploitatiebeleid

2.591 -19 -3.721 1 -1.313 -2.461

7.383 -62 606 985 6.463 15.375

-715 0 0 0 -715

0 0 0 0 0

0 0 0

0 0 0

2.553

25.427

Verkoop Sloop Woningverbetering Restwaarde Mutaties in het bezit Disconteringsmethodiek Toekomstige (des)investeringen meenemen Stelselwijzigingen Totaal mutatie bedrijfswaarde

Op basis van de berekening van de bedrijfswaarde op het niveau van kasstroom genererende eenheden hebben (in het verleden) geen bijzondere waarderverminderingen plaatsgevonden. Voor de bepaling van de kasstroom genererende eenheden is uitgegaan van de complexindeling die intern wordt gehanteerd voor levensduurschattingen en de bepaling van de differentiatie in het onderhouds- en huurbeleid. De bedrijfswaarde heeft ten opzichte van de boekwaarde van de materiele vaste activa in exploitatie, onder aftrek van de nominale grondwaarde en inclusief de rentabiliteitswaardecorrectie een overwaarde. Bij de berekening van de bedrijfswaarde is rekening gehouden met de volgende uitgangspunten: Jaarlijkse huurverhoging Huurharmonisatie bij zittende huurders (inkomen > € 43.000,=) Huurharmonisatie bij zittende huurders (inkomen < € 43.000,=) Mutatie graad Jaarlijkse huurderving

2012

2011

2,00% 0,50% 0,50% 6,00% 0,75%

3,65% 0,15% 0,15% 6,00% 0,75%

Dagelijks Onderhoud per Woning 343 343 Planmatig onderhoud is ingerekend conform de opgestelde Meerjaren Onderhouds Begroting Jaarlijkse stijging onderhoudskosten zie de indexatie tabel (hieronder) minimale levensduur Maximale levensduur Restwaarde grond Disconteringsvoet Moment van discontering

15 jaar 50 jaar 30.000 5,25% medionumerando Indexatie tabel 2013 2014 2015 2016 2017 2018 ev

D2013-34 .BV

% huurstijging 5,00% 3,65% 2,50% 2,50% 2,50% 2,00%

% pijs inflatie % loonkosten % onderhoud 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%

- 73 -

2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%

2,50% 2,75% 2,75% 3,00% 3,00% 3,00%

17 jaar 50 jaar 30.000 5,25% medionumerando overige lasten 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 3,00%

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Historische kostprijs en afschrijvingen - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen ( inclusief waardeverandering) Saldo per 1 januari -investeringen - desinvesteringen - waardeveranderingen - fschrijvingen - correctie afschrijvingen Mutaties in het boekjaar - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen ( inclusief waardeverandering) Saldo per 31 december

180.827 -15.623 165.204

170.873 -15.452 155.421

5.183 -915 -3.856 217 629

11.419 -1.465 -1.347 1.176 9.783

185.096 -19.262 165.833

180.827 -15.623 165.204

Zekerheden De complexen 12 en 19 zijn hypothecair bezwaard ten gunste van de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Het betreft een hypotheekstelling voor een lening van de B.N.G. ad. € 6.947.000,= (nominaal), het schuldrestant is 31 december 2011 nihil. Verzekering De vaste activa zijn verzekerd voor brand-, bliksem-, ontploffing-, storm- en vliegtuigschade. Alle woningen en garages zijn verzekerd zonder opname van een verzekerd bedrag. In geval van schade zal de verzekeraar geen beroep doen op onderverzekering. Waarde WOZ De totale waarde van de onroerende en roerende goederen in exploitatie bedraagt op basis van de waarde welke gehanteerd wordt voor de onroerende zaak belasting (peildatum 01-01-2011) in totaal € 417.335.000,= Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Saldo per 1 januari - overboekingen naar exploitatie - investeringen nieuwbouw - investeringen planmatigonderhoud - investeringen overig - (terugname) voorziening O.T. in ontwikkeling Saldo per 31 december

6.129 -5.207 9.447 10.369

1.954 -10.784 11.588 10 14 3.347 6.129

De onroerende en roerende zaken in ontwikkeling zijn opgenomen voor de gemaakte kosten op balansdatum. De mogelijke afwaardering van de berekende onrendabele investering wordt verantwoord bij de voorzieningen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie - aanschafwaarde - in ontwikkeling - cumulatieve afschrijvingen ( inclusief waardeverandering) Saldo per 1 januari - investeringen - in ontwikkeling - desinvesteringen - waardeveranderingen - afschrijvingen - correctie afschrijvingen Mutaties in het boekjaar D2013-34 .BV

5.441 0 -795 4.646

5.458 0 -680 4.778

50

86 0 -103 1 -219 103 -132

-49 -252 49 -202 - 74 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

- aanschafwaarde - in ontwikkeling - cumulatieve afschrijvingen ( inclusief waardeverandering) Saldo per 31 december

5.442 0 -998 4.444

5.441 0 -795 4.646

Verzekerde waarde De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn ultimo boekjaar voor € 4.125.200 verzekerd. De laatste wijziging van de verzekerde waarde heeft plaatsgevonden op 1 januari 2012. De specificatie van de verzekeringen van de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie is als volgt: Kantoorpand en werkplaats Inventarissen Automatiseringsaparatuur Vervoermiddelen

3.284.000 516.300 110.900 214.000

Brandbedrijvenverzekering Uitgebreide inboedel Verzekerd bedrag Casco-verzekeringen

Waarde WOZ De totale waarde van de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie bedraagt op basis van de waarde welke gehanteerd wordt voor de onroerende zaak belasting (peildatum 01-01-2012) in totaal € 412.444.000,=.

Vastgoedbeleggingen Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Commercieel Vastgoed in Exploitatie Commercieel Vastgoed in ontwikkeling

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Saldo 1 januari waardeverandering boekjaar Opbrengst verkochte woningen Saldo per 31 december

31.12.2012 3.547

31.12.2011 2.578

0 1.105 4.652

0 1.049 3.627

2.578 -56 1.025 3.547

1.012 23 1.543 2.578

De waardering van een VOV-woning gebeurt op basis van actuele waarde volgens RJ 213 Vastgoed Beleggingen (RJ 645.220). Bij de waardering van de terugkoopverplichting is rekening gehouden met de contractuele terugkoopbepalingen inclusief kortingspercentages (RJ645.220). In 2012 zijn 8 woningen verkocht met een terugkoopverplichting. Hiermee komt het totaal verkochte aantal VOV- woningen tot en met 2012 op 28. De waarde van de woningen verkocht onder voorwaarde vindt plaats op basis van taxatiewaarde. Commercieel Vastgoed in Exploitatie Saldo 1 januari Mutaties in het boekjaar Saldo per 31 december *

0 0 0

0 0 0

1.049 0 56 1.105

1.049 0 0 1.049

*) Dit betreft het "Niet-DEAB" bezit, welke niet van toepassing is. Commercieel Vastgoed in ontwikkeling Saldo per 1 januari - overboekingen naar exploitatie - investeringen nieuwbouw Saldo per 31 december

D2013-34 .BV

- 75 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

FINANCIËLE VASTE AKTIVA Deelnemingen in groepsmaatschappijen latente belastingvordering (verrekenbare verschillen) latente belastingvordering (compensabele verliezen)

Deelnemingen in groepsmaatschappijen Saldo per 1 januari resultaat deelneming ontvangen dividend Saldo per 31 december Specificatie van de latente belastingvordering (compensabele verliezen): Saldo per 1 januari Fiscaal compensabel verlies in boekjaar Compensabel resultaat in boekjaar Saldo per 31 december

31.12.2012 111 1.574 1.685

31.12.2011 114 1.768 1.882

114 10 -13 111

127 14 -27 114

1.768 0 -194 1.574

1.910 0 -142 1.768

Binnen één jaar zal geen verrekening van de latentie plaatsvinden. De latentie (tijdelijke verschillen) is opgenomen tegen de netto contante waarde. Er is gerekend met een rente van 3,45%. Voorraden Vastgoed in ontwikkeling, bestemd voor de verkoop Overige Voorraden Totaal

31.12.2012 59 120 179

31.12.2011 59 129 188

Vastgoed in ontwikkeling, bestemd voor de verkoop Saldo per 1 januari - Investeringen in boekjaar - Ontvangsten in boekjaar Saldo per 31 december

59 0 0 59

59 0 0 59

Het betreft de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Ackerswoude, de eerste ontwikkelkosten gemaakt voor derden. Er is nog geen besluit genomen over de ontwikkeling van dit project. Overige Voorraden Onderhoudsmaterialen Overig Totaal

100 20 120

105 24 129

VORDERINGEN Huurdebiteuren Groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende aktiva Totaal

31.12.2012 91 54 236 2.333 2.714

31.12.2011 95 32 920 1.533 2.580

161 -70 91

165 -70 95

Huurdebiteuren Specificatie naar oninbaarheid Saldo huurdebiteuren per 31 december Af: afwaardering wegens oninbaarheid Totaal D2013-34 .BV

- 76 -

13-jun-13

Rondom Wonen Specificatie naar tijdsduur en aantal huurders

< 1 maand 1 tot 2 maanden 2 tot 3 maanden > 3 maanden Terugwerkende kracht mutaties Nog te verrekenen met beheerpartners Saldo per 31 december

verslag over 2012 aantal huurders 31.12.12 31.12.11

huurachterstand 31.12.12 31.12.11

122 21 15 24 0

81 26 13 19 0

35 17 21 54 1

27 22 17 46 7

0 182

0 139

0 128

0 119

33

46

161

165

Huurachterstand vertrokken bewoners Totaal

De huurachterstanden bedragen ultimo boekjaar 1,10 % (2011 : 1,12%) van de brutojaarhuur. De huurachterstanden van de actieve contracten bedragen ultimo boekjaar 0,87 % (2010 : 0,79%) van de brutojaarhuur. Groepsmaatschappijen

31.12.2012

31.12.2011

Vordering op de groepsmaatschappij Rondom Wonen Diensten BV

0 54

0 32

Saldo per 31 december

54

32

In 2008 is tegen aanschafwaarde een softwarepakket door de TI verkocht aan de Diensten BV Het bedrag van verkoop is € 64.900,=. Deze prijs is conform de uitgangspunten van de VSO Overige vorderingen Gemeente huur scholen Scholen Mooiland/Habion/WKO Te vorderen belastingen Te vorderen schades Diverse huurdebiteuren overige vorderingen Diverse overige vorderingen Te vorderen van leveranciers Saldo per 31 december Overlopende activa Te vorderen subsidies Te ontvangen rente liquide middelen, deposito's en beleggingen Terug te ontvangen leges van de Gemeente * Belastingen Electra / gas / water Mooiland/Habion Verkoop woningen Overige overlopende activa Saldo per 31 december

41 6 125 0 0 14 47 3 236

35 6 634 31 27 67 120 0 920

70 833 813 68 21 298 175 55 2.333

85 1.269 0 0 12 120 0 47 1.533

*) De vordering is op 5 december 2012 door de rechtbank ook in hoger beroep toegewezen. Derhalve is de vordering opgenomen. Begin 2013 is de gemeente in cassatie gegaan, zodat er een risico is ontstaan op de vordering.

D2013-34 .BV

- 77 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

LIQUIDE MIDDELEN - Rabobank R.C. - Kas - Deposito < 1 jaar - kruisposten Saldo per 31 december

31.12.2012 31.306 31.306

31.12.2011 1.277 0 44.251 0 45.528

EIGEN VERMOGEN Algemene bedrijfsreserve Reservering Verkoop onder Voorwaarde Saldo 31 december

31.12.2012 64.652 1.575 66.227

31.12.2011 63.188 1.111 64.299

63.188

45.812

1.464 64.652

17.376 63.188

196.938 165.833 31.105

192.318 165.204 27.114

27.114 3.991

9.692 17.422

1.111 14478 1.575

408

Algemene bedrijfsreserve Saldo per 1 januari Jaarresultaat volgens W&V rekening Saldo 31 december Herwaarderingsreserve Bedrijfswaarde per 31-12 Boekwaarde per 31-12 Saldo Herwaarderingsreserve per 31 december Saldo per 1 januari Mutatie in het boekjaar Reserve verkoop onder voorwaarden Saldo per 1 januari Afwaardering in boekjaar Reservering resultaat verkoop onder voorwaarden Saldo per 31 december

703 1.111

Bij de initiële verkoop van VOV-woning wordt de actuele waarde minus de verleende korting volgens RJ 213 Vastgoed Beleggingen (RJ 645.220) opgenomen onder activa verkoop onder voorwaarde. Bij de waardering van de terugkoopverplichting is rekening gehouden met de contractuele terugkoopbepalingen inclusief kortingspercentages (RJ645.220). In 2012 zijn 8 woningen verkocht met een terugkoopverplichting, waarvan de zogenaamde ongerealiseerde herwaardering rechtstreeks wordt toegevoegd aan de reserve. Deze herwaardering bestaat uit het verschil tussen de verkoopwaarde minus korting en de boekwaarde van deze woningen bij verkoop. Mutatie Algemene bedrijfsreserve nav Stelselwijziging

31-12-2012

31-12-2011

1-1-2011

Saldo Eigen Vermogen - vóór stelselwijziging Effect stelselwijziging Saldo Eigen Vermogen - ná stelselwijziging

37.989 26.663 64.652

40.516 22.672 63.188

37.415 8.397 45.812

Balansmutatie per 1-1-2011 Aanpassing resultaat in 2011 Aanpassing resultaat in 2012 Effect stelselwijziging

8.397 14.275 3.991 26.663

8.397 14.275

8.397

22.672

8.397

3.991

17.422

9.692 1.295-

3.991

3.14714.275

- aanpassing waarde MVA - aanpassing belasting latentie - aanpassing voorziening Onrendabele Investeringen Nieuwbouw Specificatie mutaties stelselwijziging

D2013-34 .BV

- 78 -

8.397

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

VOORZIENINGEN Voorziening Onrendabele Investeringen Nieuwbouw Voorziening ov.zaken/levering en diensten Voorzieningen

31.12.2012 3.082 30 3.112

31.12.2011 3.147 25 3.172

Voorziening Onrendabele Investeringen Nieuwbouw Saldo per 1 januari Mutatie voorziening Saldo per 31 december

3.147 -65 3.082

3.311 -164 3.147

512 989 500 30 0 1.051 3.082

484 989 500 30 93 1.051 3.147

Voorziening per complex Projecten in onderzoek (nog geen bouwbesluit) Complex 72 Complex 73 Complex 74 Complex 75 * Complex 76 Totaal *) opgeleverde complexen

Het beleid bij Rondom Wonen is om bij het nemen van de investeringsbeslissing tevens de hoogte van de eventuele voorziening te berekenen en deze alleen bij de oplevering van het project aan te passen.

LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Verplichting uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal Leningen overheid Saldo per 1 januari Aflossingen Saldo per 31 december Waarvan looptijd > 5 jaar Leningen kredietinstellingen Saldo per 1 januari Aangetrokken leningen Afgeloste leningen Aflossingen Kortlopende deel, gepresenteerd onder de kortlopende schulden Saldo per 31 december Waarvan looptijd > 5 jaar Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Saldo 1 januari Vermeerdering Afwaardering Saldo per 31 december Waarvan looptijd > 5 jaar

31.12.2012 51 159.199 3.555 162.805

31.12.2011 54 172.292 2.572 174.918

54 -3 51 50

57 -3 54 53

172.292 0 -5.000 -1.232 -13.095

175.120 10.000 -4.540 -2.054 -6.234

152.965 138.360

172.292 130.675

2.572 1.025 -42 3.555 0

1.012 1.543 17 2.572 0

Bij de waardering van de terugkoopverplichting is rekening gehouden met de contractuele terugkoop bepalingen inclusief kortingspercentages (RJ645.220). De gemiddelde rentevoet bedraagt 4,6% (vorig boekjaar 4,9%). D2013-34 .BV

- 79 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Zekerheden De rente en aflossing van alle leningen wordt gegarandeerd door de gemeente Pijnacker-Nootdorp (€ 3,4 miljoen) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (overig). Disagio Verschillen in ontvangen en af te lossen bedragen komen ten laste van het jaar waarin de bedragen ontvangen zijn. KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden ter zake van belastingen en premies sociale verzekering Kortlopende deel van de langlopende schulden Overlopende passiva Totaal

31.12.2012 0 920 674 13.095 5.453 20.143

31.12.2011 0 912 753 6.234 6.543 14.442

Schulden ter zake van belastingen en premies sociale verzekering - loonbelasting - omzetbelasting - pensioenfonds - sociale premies Saldo per 31 december

95 545 34 674

110 991 41 4 1.146

3.340 1.503 107 261 56

3.603 1.569 97 229 52 105 69 41 613 29 91 67 45 6.610

OVERLOPENDE PASSIVA Nog niet vervallen rente geldleningen Nog te betalen rente SWAPS Vooruitontvangen huren Servicekosten Vooruitontvangen huurtoeslag Nieuwbouw te verwachten bedragen Waarborgsommen complex 52 commerciële ruimten Vooruitontvangen huur scholen Te betalen grondkosten complex 64 Te verrekene stookkosten Habion/Mooiland Te betalen subsidie Mooiland Verlofuren Overige Saldo per 31 december

D2013-34 .BV

42

74 70 5.453

- 80 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

XIX Niet in de balans opgenomen verplichtingen Eind 2012 staat er aan aangegane verplichtingen voor de nieuwbouw een bedrag open voor € 7,7 mln. en voor € 0,1 mln op planmatig onderhoud. Obligo aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) uit hoofde van door het WSW geborgde leningen, die opeisbaar wordt indien blijkt dat het garantievermogen van het WSW niet voldoende is om de aanspraken op het WSW te dekken. De hoogte van het obligotarief is vastgesteld op 3,85% over het schuldrestant van de geborgde leningen. Voor leningen met een variabele hoofdsom geldt een obligo van 75% van 3,85% van de maximale hoofdsom. Ultimo boekjaar bedroeg het obligo € 7,6 mln. Contractueel is met de gemeente Pijnacker-Nootdorp overeengekomen dat haar bijdrage voor de 139 appartementen op de Vinex-locatie Emerald te Delfgauw ad. € 1 miljoen zal worden terugbetaald uit mogelijke exploitatieoverschotten van deze appartementen op termijn. Voor-calculatorische berekeningen laten zien dat dit hoogstwaarschijnlijk niet het geval zal zijn. Indien door de gemeente gewenst wordt hierover verantwoording afgelegd. De laatste gegevens opvraag is over het boekjaar 2011 welke door BDO is voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. In 2012 zijn 8 woningen met Koopgarant verkocht. Dit houdt in dat bij verkoop door koper Rondom Wonen zich verplicht heeft de woning terug te kopen tegen de op dat moment geldende marktwaarde. De 8 woningen zijn allemaal met 20% kortingverkocht. Op basis van de contractueel overeengekomen winstverdeling heeft Rondom Wonen recht op 40% van de winst. Vanaf de start verkooppogramma 2010 zijn in totaal 28 woningen verkocht. In 2008 is een lening van € 25,0 miljoen bij de NWB aangetrokken met variabele hoofdsom en tegen 6-maands Euribor met afslag van 0,048%. De stortingsdatum was 1 april 2010 en de einddatum is 1 april 2040. Stichting Rondom Wonen en de overige groepsmaatschappijen vormen een fiscale eenheid voor de Vennootschapsbelasting. In dat kader is sprake van een hoofdelijke aansprakelijkheid voor de onderlinge fiscale verplichtingen.De eventuele bate vanuit de pro-rata berekening over 2012 is niet meegenomen in 2012. Rondom Wonen heeft eind 2012 een leaseverplichting van € 115.902 bij Athlon Car Lease

D2013-34 .BV

- 81 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Financiële instrumenten Stichting Rondom Wonen maakt gebruik van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Stichting Rondom Wonen met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijshedge-accounting toe. De marktwaarde van de derivaten is per 31-12-2012 € 16.627.636 negatief (31-12-2011 € 30.321.659 negatief). Derivatenportefeuille Ter afdekking van de renteschommelingen is in het verleden een CAP afgesloten. De waarde daarvan was op de balansdatum nihil. Daarnaast zijn in 2012 de derivaten van de Rabobank contractueel overgezet naar de NWB. Een deel daarvan is in 2013 geëffectueerd. De verplichting uit hoofde van deze transacties was op de balansdatum niet van materieel belang. Ter afdekking van de renteschommelingen bij de leningen met een variabele hoofdsom zijn een vijftal SWAP-deals gesloten met de Deutsche Bank. In totaliteit gaat het om € 25.000.000,= aan SWAP-transacties. De waarde van deze SWAPS is op 31-12-2012 € 16,6 miljoen negatief. Deze waarde is inclusief de opgelopen rente. Contractpartner Deutsche Bank Deutsche Bank Deutsche Bank Deutsche Bank Deutsche Bank Totaaltelling

Ingangsdatum 04-01-10 04-01-10 01-07-11 01-07-11 01-07-11

Einddatum 02-01-60 02-01-60 04-07-61 04-07-61 04-07-61

Hoofdsom * Rente % 5.000.000 4,672 5.000.000 4,672 5.000.000 4,625 5.000.000 4,625 5.000.000 4,625 25.000.000 *) per 31 december 2012

Marktwaarde * -€ 3.276.497 -€ 3.276.497 -€ 3.358.214 -€ 3.358.214 -€ 3.358.214 -16.627.636

Stichting Rondom Wonen is met de Deutsche Bank overeen gekomen dat sprake is van verplichte beëindiging (mandatory break clauses) van de renteswaps in de periode 2019 tot en met 2023, voor € 5 miljoen per jaar. Bij beëindiging is sprake van verrekening van de dan geldende marktwaarde van de swaps. Het risico bestaat derhalve dat stichting Rondom Wonen de negatieve marktwaarde van de swaps dient af te rekenen met de bank. Het bestuur van de stichting verwacht dat op termijn nieuwe afspraken gemaakt worden met de bank om dit risico af te dekken. Stresstest derivaten Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) Uit de stress test derivaten per 31 december 2012 ten behoeve van het CFV blijkt dat de liquiditeitsbuffer en buffer voor andere zekerheden van Stichting Rondom Wonen per die datum voldoende is. De stresstest vindt periodiek gedurende elk jaar plaats. Doelstellingen risicobeheer In het treasurystatuut van Stichting Rondom Wonen staan de kaders benoemd omtrent het beheersen van risico's. De financiële instrumenten voldoen aan de kaders genoemd in een aanvullende toelichting op het treasurystatuut. In het statuut is het gebruik van afschermende instrumenten toegestaan ter beheersing van het renterisico op zekere kasstromen en de instrumenten zijn defensief van aard. Hedge-strategie en type Hedge Stichting Rondom Wonen dekt de variabiliteit in kasstromen voortvloeiende uit toekomstige rentebetalingen gerelateerd aan huidige leningen af. Hierbij worden de kasstromen van de rentebetalingen van de afgesloten leningen afgedekt. De hedge-strategie is het risico van wijzigingen in de rente afdekken met derivaten. Kostprijshedge-accounting wordt toegepast op basis van de aansluiting van de kritische kenmerken van de instrumenten met de financieringen. Deze kenmerken zijn terug te vinden in de originele contracten. Hedge-instrumenten en verwerking in de jaarrekening Stichting Rondom Wonen maakt gebruik van rentederivaten om toekomstige kasstromen gerelateerd aan rentebetalingen van huidige leningen af te dekken. De Interest Rate Swaps zijn tegengestelde instrumenten; het betreft een effectieve hedge en zij dekken elkaar onderling af. Het hedging-instrument en de hedged items onderliggend aan de af te dekken rentebetalingen worden tegen kostprijs op de balans opgenomen en gewaardeerd. Hedge-ineffectiviteit wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

D2013-34 .BV

- 82 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Algemeen De belangrijkste financiële risico’s waaraan de stichting onderhevig is zijn het marktrisico, het renterisico, het kredietrisico en het liquiditeitsrisico. Het financiële beleid van Stichting Rondom Wonen is erop gericht om op de korte termijn de effecten van koers- en renteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de marktwisselkoersen en marktrentes te volgen. Stichting Rondom Wonen maakt gebruik van financiële derivaten om de financiële risico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten te beheersen. Stichting Rondom Wonen neemt met financiële derivaten geen speculatieve posities in. Marktrisico Stichting Rondom Wonen beheerst het marktrisico door stratificatie aan te brengen in de portefeuille en limieten te stellen. Renterisico Stichting Rondom Wonen loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de woningcorporatie risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Stichting Rondom Wonen risico's over de marktwaarde.

Kredietrisico Het gaat hierbij om het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Door het spreiden van transacties over verschillende financiële instellingen wordt getracht dit risico te beperken. Verder dienen de financiële instellingen te voldoen aan kredietwaardigheidseisen (rating). Dit is opgenomen in het treasurystatuut. De hoogte van het kredietrisico is afhankelijk van de grootte van het bedrag aan te ontvangen rente op de derivaten en de marktwaarde van de derivaten.

Liquiditeitsrisico Het gaat hierbij om het risico dat over onvoldoende middelen wordt beschikt om aan de directe verplichtingen te kunnen voldoen. Dit geldt voor alle verplichtingen van Stichting Rondom Wonen en haar tegenpartijen, ongeacht of dit nu crediteuren of financiële instellingen zijn. Stichting Rondom Wonen heeft op verschillende manieren gewaarborgd dat zij altijd aan haar verplichtingen kan voldoen.

D2013-34 .BV

- 83 -

13-jun-13

Rondom Wonen XX

verslag over 2012

Toelichting op de Winst- en verliesrekening 2012

Huren woningen en woongebouwen in exploitatie onroerende zaken niet zijnde woningen Te ontvangen nettohuur: huurderving wegens leegstand huurderving wegens overige redenen Totaal

2012 13.941 203 14.143

2011 13.293 195 13.488

-59

-83

-37 14.048

-32 13.373

242 2 105 323 26

204 7 75 0 32 -9 -211 98

De "te ontvangen nettohuur" is t.o.v het vorige boekjaar gewijzigd als gevolg van - jaarlijkse huurverhoging per 1 juli van het boekjaar - tussentijdse huurverhogingen in verband met woningverbeteringen - oplevering van nieuwe woningen in boekjaar - mutatie huuropbrengst nieuwe woningen t.o.v vorig boekjaar - huurharmonisatie - Te slopen woningen - Verkoop van huurwoningen in boekjaar Totaal Vergoedingen Leveringen en diensten * Overige zaken Te ontvangen vergoedingen:

-43 655 2012

2. Af: Vergoedingsderving: Totaal Vergoedingen

2011 751 301 1.052

723 293 1.016

-8 1.043

-23 993

*) De vergoedingen voor leveringen en diensten zijn gebaseerd op geraamde kosten en worden jaarlijks verrekend.

Bijdragen

2012

Bijdrage St. Wilibrordus Wassenaar Totaal

2011 11 11

Netto Verkoopresultaat Vastgoedportefeuille Opbrengst verkopen bestaand bezit Opbrengst doorverkoop eerder verkochte woningen Mge regeling Af: boekwaarde onroerende zaken bij verkoop Af: direct toerekenbare kosten Verkoopresultaat bestaand bezit Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Totaal

2012

11 11

2011 496 14 -152 -79

1.589 11 -385 -61

279

1.154

-14 265

-58 1.096

In het boekjaar zijn 3 woningen verkocht waarvan 1 onder de MGE regeling. Van 1 eerder verkochte woningen is een bedrag terugontvangen in verband met doorverkoop. De verkoopkosten van woningen die vallen onder de koopgarantregeling zijn in deze post opgenomen. De boekwinst is elders verantwoord conform de nieuwe richtlijnen. D2013-34 .BV

- 84 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Geactiveerde productie eigen bedrijf Geactiveerde uren eigen onderhoudsdienst Geactiveerde uren eigen dienst Totaal

2012

Overige bedrijfsopbrengsten Vergoeding Rondom Wonen Diensten BV Donaties Algemeen beheer nieuwbouw Beheer Mooiland & Habion Overig ontvangen vergoedingen (debiteuren) Vergoeding leges voorgaande jaren Vastgestelde omzetbelasting pro-rata voorgaande jaren Beheer Mooiland voorgaande jaren Onroerende zaakbelasting voorgaande jaren Overige opbrengsten/nagekomen baten Totaal

2012

Afschrijving op matariële en immateriële vaste activa Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Overige zaken Leveringen en diensten Activa t.d.d. exploitatie

2012

2011 5 126 131

16 169 185 2011

142 7 4 114 261 177 626 100 27 76 1.534

135 14 57 105 261 278 64

34 948

2011 4.459 18 0 13 252 4.741

1.396 24 0 10 217 1.647

Realisatie herwaardering Totaal

-633 4.108

-84 1.563

afschrijving volgens de historische kostprijsmethode

4.108

1.563

Waardeverandering van materiële vaste activa Mutatie voorziening * Totaal

2012

2011 -65 -65

-164 -164

*) de samenstelling en berekening wordt toegelicht bij de 'Voorziening Onrendabele Investeringen Nieuwbouw'.

Lonen, salarissen en pensioenen Bruto salarissen inclusief ziekengeld Sociale lasten Pensioenlasten Totaal

2012

2011 1.786 282 338 2.406

1.860 239 339 2.438

Honorering bestuurder ex WOPT Naam bestuurder

L.W. Greven

In geheel

Aard contract

2012 2011 2010

functie functie functie

D2013-34 .BV

Fiscaal loon ex WOPT € 145.582 € 143.092 € 148.740

Representatie vergoeding €0 €0 €0

- 85 -

Beloning op termijn € 44.050 € 43.498 € 43.126

Totaal loon ex WOPT € 189.632 € 186.590 € 191.866

WOPT grens € 193.000 € 193.000 € 193.000

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Formatie Rondom Wonen Ultimo boekjaar zijn 41 (2011; 40) personeelsleden in dienst. Het aantal formatieplaatsen bedraagt 33,2 (2011; 32,7). De formatieplaatsen kunnen als volgt worden verdeeld : Statutaire Directie Beleid en bestuursondersteuning Secretariaat, communicatie en P&O Vastgoed en ontwikkeling ICT / automatisering Financien & Economie Verhuur en beheer Klantencontactcentrum Bedrijfsbureau Onderhoudsdienst Gedetacheerd / Dienstverlening derden Totaal

Gemiddeld 2012 1,0 0,6 1,7 5,4 0,1 4,8 5,6 2,0 4,4 5,0 2,8 33,4

ultimo 2012 1,0 0,0 1,7 5,4 0,1 5,0 5,8 2,6 3,8 5,0 2,8 33,2

Kosten onderhoud klachtenonderhoud mutatieonderhoud planmatig onderhoud Overig onderhoud (Service onderhoud, investeringsonderhoud, etc.) Onderhoudskosten Af: kosten eigen dienst (elders verantwoord) Werkzaamheden door derden en groot materiaal verbruik

2012

Overige bedrijfslasten Overige beheerkosten Zakelijke bedrijfskosten Overige exploitatiekosten Totaal Overige bedrijfslasten

2012

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Algemene beheerkosten Overige beheerkosten Belastingen Verzekeringen Contributie Aedes Zakelijke bedrijfskosten Gas, water en electra Kosten leefbaarheid (excl. Personeelslasten) Bijdrage Wijken SKP huurderving C36 VVE bijdrage Overige lasten Overige exploitatiekosten

D2013-34 .BV

- 86 -

ultimo 2011 1,0 1,0 1,6 5,4 0,1 4,3 6,1 1,3 4,6 5,3 2,5 32,7 2011

1.200 572 2.442 472 4.687 -1.472 3.215

968 795 2.317 4.081 -1.280 2.801

2011 1.257 535 1.189 2.980

1.112 574 1.400 3.086

183 98 976 1.257

136 96 880 1.112

468 42 25 535

508 40 26 574

526 38 47 270 266 42 1.189

491 50 142 258 127 214 118 1.400

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Accountantshonorarium 2012 Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten Totaal

Accountants 81 5 11 7 104

Overig Netwerk 0 0 0 0

Totaal 81 5 11 7 104

Accountantshonorarium 2011 Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten Totaal

Accountants 41

Overig netwerk 0

Totaal 41

0 0 6 47

0 22 0 22

0 22 6 69

Financiële baten en lasten Totaal Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Totaal Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Totaal Rentelasten en soortgelijke kosten Totaal Financiële baten en lasten

2012

2011

1.911 0 -8.659 -6.748

1.960 0 -8.760 -6.800

827 488 595 1 1.911

951 327 639 43 1.960

Rente op uitgezette middelen (> 1 jaar) Geactiveerde rente onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Rente SWAP Overig Totaal Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

In het boekjaar is rente tijdens de bouw/renovatie geactiveerd onder de onroerende en roerende zaken De gehanteerde rentevoet is gelijk aan gemiddelde rentevoet van het voorgaande boekjaar. Effecten Overige vorderingen (BWS) Totaal Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Rente leningen overheid Rente leningen kredietinstellingen Rente Swaps Overige Totaal Rentelasten en soortgelijke kosten Belastingen Vennootschaps Belasting Boekjaar Totaal

0 0 0

2 6.391 2.265 0 8.658

2 6.828 1.871 59 8.760

2012

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

D2013-34 .BV

0 0 0

- 87 -

2011 194 194

142 142

1.643

3.229

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Correctie Bedrijfslasten Niet aftrekbaar deel afschrijvingen Niet aftrekbare waardeveranderingen Geactiveerde onderhoudskosten - regulier Niet aftrekbare projectsteun wijkaanpak Agio Disagio Totaal Correctie Bedrijfslasten

3.845 -4.056 0 47 35 -268 -397

1.337 -3.347 -1.000 142 74 -268 -3.062

-177 -279 14 0 11 -431 815

-1.154 58 0 14 -1.082 -915

Correctie bedrijfsopbrengsten Niet belaste verkoopresultaat woningen Belast verkoopresultaat koopgarant Vergoeding Rondom Wonen Diensten BV Resultaat dochtervennootschappen Totaal Correctie bedrijfsopbrengsten Fiscaal resultaat

Belastingen boekjaar Over het jaar 2012 bedraagt het fiscale resultaat € 815.000. De compensabele verliezen uit eerdere jaren resteert nog € 6.951.000,=. Over 2012 is derhalve geen acute belasting verschuldigd. De stelselwijziging heeft voor 2011 geen fiscaal effect. Daarom zijn de cijfers uit 2011 niet herrekend. De belasting volgens de Winst- en Verliesrekening is als volgt te berekenen: 20% over € 200.000 25% over € 615.000 Te vorderen vennootschapsbelasting

40 154 194

0 0 0

De post belastingen is als volgt opgebouwd: *Mutatie compensabele verliezen a.g.v. fiscaal resultaat 2012 * Mutatie actieve belastinglatentie verrekenbare verschillen Totale belastinglast

194 0 194

0 142 142

De belastinglast bedraagt € 194.000 bij een resultaat voor belastingen van € 5.468.000 positief Het effectieve belastingtarief bedraagt circa 3,54%. De belangrijkste verschillen die voor een afwijking met het het toepasselijke tarief van gemiddeld 25% zijn hierboven toegelicht Resultaat deelnemingen Resultaat deelneming Totaal

2012 11 11

14 14

Niet-gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille Bedrijfswaarde per 31-12 Boekwaarde per 31-12 Saldo Herwaarderingsreserve per 31 december Saldo per 1 januari Niet-gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille

2012 196.938 165.833 31.105 27.114 3.991

2011 192.318 165.204 27.114 9.692 17.422

-629 4.620 3.991

-9.783 27.205 17.422

Mutatie boekwaarde Mutatie bedrijfswaarde Mutatie Herwaarderingsreserve

2011

Resultaatbestemming Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen wordt toegevoegd aan de algemene reserve. De niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille worden toegevoegd aan de herwaarderingsreserve.

D2013-34 .BV

- 88 -

13-jun-13

Rondom Wonen XXI

verslag over 2012

Controleverklaring van de onafhankelijke Accountant Tel: +31 (0)71 579 44 44 Fax: +31 (0)71 579 44 00 [email protected] www.bdo.nl

Aan:

BDO Audit & Assurance B.V. Postbus 16128, 2301 GC Leiden Rooseveltstraat 55, 2321 BL Leiden Nederland

de Raad van Commissarissen van Stichting Rondom Wonen

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2012 van Stichting Rondom Wonen te Pijnacker gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de winst-en-verliesrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur van de toegelaten instelling is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Bbsh. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Statutair gevestigd te Eindhoven en ingeschreven in het handelsregister onder nummer 17171186. BDO Audit & Assurance B.V. is lid van BDO International Ltd, een rechtspersoon naar Engels recht met beperkte aansprakelijkheid, en maakt deel uit van het wereldwijde netwerk van juridisch zelfstandige organisaties die onder de naam “BDO” optreden. BDO is de merknaam die wordt gebruikt ter aanduiding van het BDO netwerk en van elk van de BDO Member Firms. D2013-34 .BV

- 89 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Rondom Wonen per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Bbsh en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, onderdeel b van het Bbsh, voor wat betreft het in dit artikel genoemde jaarverslag, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g BW bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Leiden, 12 juni 2013 BDO Audit & Assurance B.V.

namens deze,

L.A. Bijl RA

D2013-34 .BV

- 90 -

13-jun-13

Rondom Wonen

verslag over 2012

XXII Verklarende woordenlijst AEDES ARBO Belanghouders

Landelijke (branche)vereniging van woningcorporaties. ARBbeidsOmstandigheden wet. Personen, verenigingen en instituties die op enigerlei wijze een belang hebben bij het (goed) functioneren van de onderneming, in dit geval de woningcorporatie, vaak ook stakeholders genoemd. BBSH Besluit Beheer Sociale Huursector BBW Beloningscode bestuurders Woningcorporaties, vastgesteld door de NVBW, de VTW en Aedes en verplichtend opgenomen in de Aedes bedrijfstakcode. De opvolger van de code Izeboud. CF Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting. Door corporaties zelf gevuld fonds dat kan ingrijpen als een corporatie er financieel slecht voor staat. COA Centrale Opvang Asielzoekers. Rijksinstituut bemiddeling voor asielzoekers Complex Een verzameling van geografisch/organisatorisch bij elkaar behorende woningen of woongebouwen op basis van een door de verhuurder gehanteerde indeling. DSO Dienst Stedelijke Ontwikkeling van Den Haag. Gem. onderzoeksinstituut. Fokus Stichting die assistentie verleent bij algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL). De Fokus woningen worden als regel in een cluster rondom een ADL-/zorgpost gebouwd. De woningen zijn bestemd voor mensen met een ernstige lichamelijke handicap. GBA Gemeentelijke Basis Administratie. Governance Corporate Governance. Afspraken omtrent de besturing en regels, processen en gedragingen van de instellingen met betrekking tot de verantwoordingsplicht, leesbaarheid, doorzichtigheid, samenhang en doeltreffendheid van de informatievoorziening van de onderneming. Herstructurering Proces van sloop van, dan wel herstelwerkzaamheden aan woningen en/of woongebouwen, waarbij de herhuisvesting van bewoners aan de orde is. Koopgarant© Een verkoopvariant onder voorwaarden met verplichte terugname door verkopende partij. Rondom Wonen hanteert deze vorm voor de flatwoningen in Noord. MGE Maatschappelijke gebonden eigendom; wijze van (ver)kopen met terugkooprecht en plicht voor verkopende corporatie en risicobeperking voor koper (verzekerd kopen). MIVA-woning Minder Validen woning. Aangepaste woning geschikt gemaakt voor bewoning door minder validen en invaliden. NVBW Nederlandse vereniging van bestuurders van woningcorporaties. De statutaire rechtsopvolger van de vereniging Het (Aedes) Directeurencontact Renumeratie Terugbetaling, aflossing, kwijtschelding. SGH Stadsgewest Haaglanden. Samenwerking gemeenten in Haaglanden. SMT Sociaal Medisch Team. Platform voortvloeiend uit ARBO-wetgeving SPW Bedrijfstakpensioenfonds voor de corporatiesector St. Pensioenfonds Woningcorporaties. SVH Vereniging van Sociale Verhuurders in Haaglanden SWOP Stichting Welzijn Ouderen Pijnacker. VINEX Grote bouwlocaties die door het rijk in de VIerde Nota ruimtelijke ordening EXtra zijn aangewezen VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Voorrangverklaring Een op basis van de Regionale Huisvestingsverordening SGH toegekende voorrangspositie op de woningmarkt. Ook wel urgentieverklaring genoemd. VPB Vennootschapsbelasting. Een belasting op de winst van commerciële activiteiten. VTW Vereniging van toezichthouders Woningcorporaties. Een belangenvereniging van en voor commissarissen. VVE Vereniging Van Eigenaren. Een (verplichte) vereniging in een gedeeld eigendom (bijvoorbeeld een flat), die er voor waakt dat alle gemeenschappelijke voorzieningen worden onderhouden en betaald. Woningverbetering Het pakket van maatregelen voor aanpassing van een woning en/of woongebouw aan de tegenwoordige eisen van elementair woongenot waarbij de bewoners, aangezien de aard en omvang van de woningverbeterende maatregelen, in hun woning kunnen blijven. WMO Wet maatschappelijke ondersteuning; met het oogmerk activiteiten te ontplooien, die het mensen mogelijk maakt om mee te doen.

D2013-34 .BV

- 91 -

13-jun-13

Rondom Wonen WNT WSW ZAV

D2013-34 .BV

verslag over 2012

Wet Normering Topinkomens. Een wet voor de normering van de beloningen van de top in de (semi)publieke sector. De wet is gebaseerd op de adviezen van de Commissie Dijkstal. Waarborgfonds Sociale Woningbouw; fonds dat borg staat bij leningen die corporaties op de kapitaalmarkt aangaan. Zelf Aangebrachte Veranderingen. Het aanpassen van het huurhuis naar eigen inzichten van de huurder

- 92 -

13-jun-13