Hofpanel Resultaten peiling 16 16: duurzaamheid en energiebesparing februari 2013
1. Inleiding Vanaf 13 december 2012 tot en met 6 januari 2013 konden leden van het Hofpanel – het burgerpanel van de gemeente Hof van Twente – deelnemen aan de peiling over duurzaamheid en energiebesparing. Hof van Twente wil een duurzame gemeente worden. In 2035 moet de gemeente energieneutraal zijn, wat wil zeggen dat er in Hof van Twente evenveel energie wordt opgewekt als er wordt verbruikt. In de Hofpeiling is gevraagd naar de mening over energieopwekking en energiebesparing en welke maatregelen panelleden nemen of van plan zijn te gaan nemen. Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de peiling. In totaal zijn er 2.248 panelleden uitgenodigd om aan de peiling deel te nemen. Uiteindelijk vulden 605 van hen de vragenlijst volledig in, een respons van 27 procent. Er deden meer mannen (64 procent) dan vrouwen (36 procent) mee. Tweederde (68 procent) van de panelleden is 50 jaar of ouder. Om over- en ondervertegenwoordiging van bevolkingsgroepen te corrigeren, zijn de resultaten van de peiling herwogen naar leeftijd, geslacht en woonkern. Een grote meerderheid van de panelleden (89 procent) vond het onderwerp van deze peiling interessant. Over het algemeen geldt dat leden van een burgerpanel, zoals het Hofpanel, meer maatschappelijk geïnteresseerd en betrokken zijn. Bij een thema als duurzaamheid en energiebesparing moet bij de interpretatie van de resultaten hiermee rekening worden gehouden. Achtereenvolgens komen in deze nieuwsbrief aan de orde: het belang van duurzaamheid, het energiegebruik en energiebesparende maatregelen, energieopwekkende maatregelen, de bekendheid met gemeentelijke doelstellingen en energieprojecten, het oordeel over de energiecorporatie, de bereidheid om samen met buren in energie te investeren en tenslotte een eventueel andere houding als ondernemer dan als bewoner. Waar relevant, worden resultaten nader geanalyseerd op achtergrondkenmerken, waaronder of men huurder of huiseigenaar is. In de bijlage is een responsverantwoording opgenomen. Voor een volledig overzicht van de open antwoorden wordt verwezen naar de Excel-sheets.
1
2. Belang van duurzaamheid in Hof van Twente Vrijwel het gehele panel onderschrijft de stelling, dat duurzaam omgaan met energie belangrijk is voor de toekomst. Viervijfde vindt dat de gemeente moet investeren in duurzaam omgaan met energie (ondanks de economische crisis) en dat het de verantwoordelijkheid is van iedereen om een duurzame ontwikkeling in de gemeente tot stand te brengen. Figuur 1
Mening over stellingen over duurzaamheid (n=603). Het is van groot belang voor de toekomst dat we in Hof van Twente duurzaam omgaan met energie
93%
5%
Ondanks de economische crisis moet de gemeente investeren in duurzaam omgaan met energie
82%
11% 7%
Het is de verantwoordelijkheid van een ieder om een duurzame ontwikkeling in Hof van Twente tot stand te brengen.
82%
13% 5%
0%
25% (zeer) mee eens
50% neutraal
75% 100% (zeer) mee oneens
Er zijn verschillen tussen verschillende groepen wat betreft hun instemming met de voorgelegde stellingen. Huurders onderschrijven de stellingen wat vaker dan gemiddeld en ondernemers juist minder. Naar mate de leeftijd van de panelleden toeneemt, is de instemming met de stellingen groter. Tabel 1
Instemming met stellingen (% (zeer) mee eens). huurders
niethuurders
16-29 jaar
30-49 jaar
50 jaar e.o.
ondernemers
nietondernemers
duurzame ontwikkeling is verantwoordelijkheid van ieder¹
83%
80%
67%
79%
83%
75%
82%
voor de toekomst … duurzaam omgaan met energie
96%
92%
84%
91%
92%
89%
93%
gemeente moet investeren in duurzaam omgaan met energie
84%
81%
62%
78%
83%
78%
82%
1
Zie voor exacte formulering stellingen figuur 1.
3. Energiegebruik en genomen energiebesparende maatregelen Tweederde van het Hofpanel is vaak bewust zuinig met energie en een vijfde is dit altijd (figuur 2). Voor een belangrijk deel zeggen panelleden die bewust zuinig zijn met energie dat ze besparende maatregelen hebben genomen, zoals het aanbrengen van isolatie of spaarlampen. Ook aanpassingen in het gedrag worden veel genoemd, zoals de thermostaat lager zetten, warme kleding dragen, verlichting niet onnodig laten branden en korter douchen.
2
Figuur 2
Hoe vaak bent u bewust zuinig met energie? (n=603) 1% 18%
20%
altijd vaak soms nooit
62%
Tussen de verschillende groepen zijn kleine verschillen wat betreft hun omgang met energie. Ouderen zijn vaker bewust zuinig met energie en huurders wat minder (tabel 2). Tabel 2
Bewust zuinig omgaan met energie huurders
niethuurders
16-29 jaar
30-49 jaar
50 jaar e.o.
ondernemers
nietondernemers
altijd
19%
17%
14%
13%
19%
15%
18%
vaak
55%
63%
63%
62%
61%
62%
62%
soms
26%
19%
24%
23%
19%
21%
20%
nooit
0%
1%
0%
1%
0%
1%
1%
De helft van de leden van het Hofpanel vindt dat de eigen energiebesparende maatregelen voldoende zijn, maar tweevijfde denkt dat eigen maatregelen niet voldoende zijn figuur 3). Over de burgers van de gemeente in het algemeen is het panel minder positief, al zegt de helft niet te weten of de inwoners van Hof van Twente voldoende energiebesparende maatregelen nemen. Panelleden die wel een mening geven, vinden vooral dat de burgers niet genoeg maatregelen nemen. De stimulerende maatregelen die de gemeente en andere overheden nemen, worden door een meerderheid van het panel als onvoldoende beoordeeld. Figuur 3 Bent u het eens met de volgende stellingen over duurzaam omgaan met energie? (n=603) 54%
Ik neem voldoende energiebesparende maatregelen Burgers in Hof van Twente nemen voldoende 4% energiebesparende maatregelen
40%
38%
De gemeente Hof van Twente stimuleert het nemen van energiebesparende maatregelen voldoende
11%
Andere overheden (zoals Rijk, provincie) stimuleren het nemen van energiebesparende maatregelen voldoende
10% 0%
56% 57%
4%
64% 25%
ja
6%
nee, niet genoeg
28% 6%
50%
75% nee, te veel
20% 100% weet niet
3
Vrijwel alle leden van het Hofpanel hebben dubbel glas op de benedenverdieping. Ook een HR - verwarmingsketel komt in de woningen van de panelleden veel voor. Het minst vaak wordt gekozen voor het gebruik van openbaar vervoer om energie te besparen. Tweederde van het panel past deze maatregel niet toe en is het ook niet plan. Het gebruik van een kleinere of zuiniger auto wordt relatief vaak overwogen. Een derde van de panelleden gebruikt al een kleinere of zuiniger auto en eveneens een derde overweegt dit te gaan doen (figuur 4). Naast de voorgelegde energiebesparende maatregelen konden panelleden ook opgeven welke aanvullende maatregelen ze nemen. Hierbij werden veel energieopwekkende maatregelen genoemd welke hierna aan bod komen. Verder worden de nodige gedragsalternatieven genoemd, zoals de verwarming minder hoog zetten, warmere kleding dragen en bepaalde apparaten (bijvoorbeeld de wasdroger) niet aanschaffen of minder gebruiken. Figuur 4
Maakt u gebruik van de volgende energiebesparende maatregelen in uw huishouden? (nmin=582) Dubbelglas benedenverdieping
96%
Hoog rendement (HR) verwarmingsketel
94%
Spaarlampen
4%
87%
10% 4%
Dubbelglas bovenverdieping
76%
13%
11%
Dakisolatie
77%
14%
10%
Energiezuinige apparatuur (A label)
70%
Gevelisolatie
69%
26%
4%
15%
15%
(Meer) gebruik van de fiets
64%
20%
17%
Waterbesparende douchekop en kranen
64%
19%
17%
Vloerisolatie
60% 50%
Groene stroom Kleinere/zuiniger auto
36%
(Meer) reizen met openbaar vervoer
17% 0%
19%
31%
34% 17% 25%
ja
22%
19%
30% 66%
50%
75%
wordt overwogen/ misschien in toekomst
100% nee
Kostenbesparing is over het algemeen de belangrijkste reden voor het nemen van een maatregel om energie te besparen (figuur 5). Dat geldt vooral voor het aanbrengen van isolatie en dubbelglas en voor de aanschaf van een HR – ketel. Voor plaatsing van een HR-ketel geldt ook dat de oude ketel aan vervanging toe was. Voor het afnemen van groene stroom en het (vaker) reizen met openbaar vervoer of fiets geldt dat het milieueffect de belangrijkste reden is. Onder andere redenen wordt vaak genoemd dat de maatregel of voorziening al in de woning aanwezig was.
4
Figuur 5
Wat was voor u de belangrijkste reden om onderstaande energiebesparende maatregelen te nemen of waarom overweegt u dat? Groene stroom (n=349)
73%
(Meer) reizen met openbaar vervoer (n=146)
17%
48%
(Meer) gebruik van de fiets (n=452)
25%
40% 32%
Spaarlampen (n=546)
30%
49%
Waterbesparende douchekop en kranen (n=423)
29%
51%
Kleinere/zuiniger auto (n=265)
28%
Dubbelglas benedenverdieping (n=586)
Hoog rendement (HR) verwarmingsketel (n=569) 6%
52%
Dakisolatie (n=466)
Gevelisolatie (n=421) 6% Vloerisolatie (n=370) 6%
4%
15%
4% 7%
11% 4% 6% 13% 4%
24%
27%
54%
6%
13%
11%
51% 52%
6%
23%
48%
7%
Dubbelglas bovenverdieping (n=464)
24%
35%
Energiezuinige apparatuur (n=513)
5%
13% 4%
13% 22%
60%
8% 3%
23%
60%
6%
24%
4%5%
58%
0% 25% 50% beter voor milieu kostenbesparing moest vervangen worden
27%
75% 100% subsidieregeling anders
De kosten die met het nemen van de maatregelen gemoeid zijn, vormen de belangrijkste reden om isolatie of dubbel glas niet aan te brengen (tabel 3). Voor de meeste andere maatregelen geldt dat er nog geen vervanging nodig wordt geacht. Voor het niet afnemen van groene stroom is gebrek aan informatie een relatief belangrijke reden en voor het niet gebruiken van waterbesparende douchekop en kranen geldt dat de maatregel relatief vaak niet als mogelijkheid bij de panelleden is opgekomen. Tabel 3
Wat is voor u de belangrijkste reden om onderstaande energiebesparende maatregelen nu niet te nemen?
dubbelglas bovenverdieping (n=112) vloerisolatie (n=192) gevelisolatie (n=138) dakisolatie (n=106) dubbelglas benedenverdieping (n=14) groene stroom (n=219) (meer) reizen met OV (n=420) spaarlampen (n=37) energiezuinige apparatuur (n=66) HR- verwarmingsketel (n=18) waterbesparende douchekop en kranen (n=161) kleinere/ zuiniger auto (n=311) (meer) gebruik van de fiets (n=133)
te duur
niet aan vervanging toe
te veel werk
weet er te weinig van
niet aan gedacht
anders
weet niet/ nvt
47%
25%
2%
2%
0%
19%
5%
43% 41% 40%
9% 8% 18%
17% 5% 12%
2% 9% 2%
3% 3% 3%
20% 29% 21%
5% 6% 4%
37%
23%
6%
0%
0%
34%
0%
26% 20% 16%
3% 2% 54%
3% 10% 0%
18% 2% 0%
4% 1% 4%
26% 48% 24%
21% 18% 3%
14%
65%
0%
7%
4%
2%
7%
12%
32%
0%
1%
0%
23%
32%
8%
37%
1%
6%
11%
28%
9%
8%
55%
1%
0%
1%
27%
9%
0%
2%
12%
1%
5%
57%
23%
5
4. Energieopwekkende maatregelen Een derde van het Hofpanel zou zeker in zonnepanelen willen investeren en de helft overweegt dit nu of in de toekomst te doen. De investering in een zonneboiler wordt in even sterke mate overwogen, maar hier zijn minder panelleden zover dat ze nu zouden willen investeren. Tweederde van het panel is niet van plan om te gaan investeren in biovergisting, en daarmee is dit de minst waarschijnlijke investering. Desgevraagd noemen panelleden nog andere maatregelen, waaronder vooral het benutten van aardwarmte. Figuur 6
In welke energieopwekkende maatregelen zou u willen investeren? (nmin=570) 34%
Zonnepanelen (PV cellen) Stoken op hout
24%
Zonneboilers
20%
Windenergie Biovergisting
49% 20%
56% 49%
15% 10%
31%
25% ja
30% 54%
26%
0%
16%
64% 50%
75%
wordt overwogen/misschien in toekomst
100% nee
Huurders zijn minder geneigd om te gaan investeren in energieopwekkende maatregelen, vanzelfsprekend ook omdat ze daar minder toe in staat zijn, omdat ze de woning niet bezitten. Ondernemers zijn vaker van plan dan gemiddeld om te investeren in zonnepanelen, zonneboilers en stoken op hout. Tabel 4
Geneigdheid om te investeren in energieopwekkende maatregelen (% ja en wordt overwogen/misschien in de toekomst). huurders
niet-huurders
ondernemers
nietondernemers
zonnepanelen
64%
86%
91%
82%
zonneboilers
55%
72%
76%
69%
stoken op hout
31%
46%
56%
42%
windenergie
40%
47%
42%
47%
biovergisting
32%
37%
35%
36%
Als een investering in biovergisting is gepland of wordt overwogen, is dat vooral omdat dit beter is voor het milieu. Dit geldt ook voor een investering in windenergie en (in mindere mate) in een zonneboiler. Een investering in zonnepanelen en vooral het stoken op hout wordt vooral voorgenomen of overwogen, omdat dit geld oplevert (figuur 7). Een relatief groot deel van het panel stookt al op hout en meldt dit onder ‘anders’.
6
Figuur 7
Wat is voor u de belangrijkste reden om in onderstaande energieopwekkende maatregelen te investeren of waarom overweegt u dat? 60%
Biovergisting (n=64) Windenergie (n=104)
57%
24%
43%
Zonneboilers (n=163) Zonnepanelen - PV cellen (n=301) Stoken op hout (n=152)
21%
0%
61% 25%
beter voor milieu
4% 50%
levert geld op
6%
22%
40%
11%
15% 4% 16%
35%
33%
17%
6%
24%
75%
100%
subsidieregeling
anders
De belangrijkste reden om geen investering in zonneboilers of zonnepanelen te doen of te overwegen, is dat dit teveel zou kosten (tabel 5). Voor biovergisting en windenergie zijn redenen van praktische aard belangrijk bij het afzien van een investering (geen plaats, geen productie van grondstoffen voor vergisting), maar ook (zeker bij windenergie) de overlast die hiermee gepaard gaat. Stoken op hout wordt vooral te bewerkelijk gevonden om een investering te doen, maar er wordt ook relatief vaak getwijfeld aan een gunstig milieueffect van deze maatregel. Verder geldt voor de mogelijkheden om energie op te wekken (met uitzondering van zonnepanelen) dat er vaak informatie ontbreekt om een investering te doen of te overwegen. Tabel 5
Wat is voor u de belangrijkste reden om nu niet in onderstaande energieopwekkende maatregelen te investeren? zonnepanelen (n=275)
47%
2%
weet er te weinig van 6%
zonneboilers (n=374)
37%
4%
21%
stoken op hout (n=393)
8%
22%
13%
2%
32%
23%
windenergie (n=424)
20%
2%
17%
4%
27%
29%
biovergisting (n=423)
10%
4%
24%
5%
21%
37%
te duur
te veel werk
niet aan gedacht 2%
30%
weet niet/Nvt 13%
4%
17%
17%
anders
7
5. Energiedoelstelling Hof van Twente Een derde van het Hofpanel kende vóór de peiling de gemeentelijke doelstelling om in 2035 energieneutraal te zijn (figuur 8). Het project Duurzame gemeente is bekender. Bijna de helft van het panel kent dit project. Ouderen zijn vaker bekend met het project dan jongeren. De bekendheid onder 50-plussers is 48 procent, terwijl die onder jongeren tot 30 jaar 16 procent is. Figuur 8 Bekendheid met gemeentelijke energiedoelstelling en met project Duurzame gemeente (n=603). Kent doelstelling "Gemeente Hof van Twente in 2035 energieneutraal"
31%
Kent het project "Duurzame gemeente"
44%
0%
25%
50%
75%
100%
De belangrijkste informatiebron voor het project Duurzame gemeente is het Hofweekblad. Een derde van het panel las hierin over het project. In andere lokale media, waaronder TC Tubantia, las 20 procent iets over het project. Andere informatiebronnen zijn aanzienlijk minder belangrijk. Ouderen weten vaker over het project door artikelen in het Hofweekblad en TC Tubantia dan jongeren. Van de 50-plussers heeft 41 procent van het project gehoord door artikelen in het Hofweekblad en 24 procent door publicaties in TC Tubantia. Ook de thema-avonden in het gemeentehuis worden vaker door ouderen genoemd (8 procent). Jongeren tot 30 jaar noemen vaker dan ouderen de overige informatiebronnen, al gaat het om kleine aantallen, maar ook bij hen zijn de artikelen in het Hofweekblad en in de TC Tubantia de belangrijkste informatiebronnen. Een andere bron van informatie is een persoonlijk gesprek met een ambtenaar of beroepsmatige informatie. Figuur 9
Op welke manier(en) heeft u van het project duurzame gemeente gehoord of gelezen? (n=603) artikelen in Hofweekblad artikelen in andere lokale media zoals TC Tubantia subsidieregeling zonnepanelen
36% 20% 7%
thema-avonden in gemeentehuis
5%
www.energielokethofvantwente.nl
4%
subsidieregeling zonne-energie
4%
subsidieregeling isolatie
3%
subsidieregeling energiescans 1% anders
4%
niet van gehoord
57% 0%
25%
50%
75%
6. Energiecorporatie Binnen de gemeente is een aantal particulieren bezig met het opzetten van een energiecoöperatie. De coöperatie wil mensen binnen de Hof van Twente gaan helpen met het duurzaam maken van hun energieverbruik. Ze zetten daarbij voor de korte termijn in op enerzijds het verminderen van het energieverbruik en anderzijds op het gezamenlijk inkopen van duurzame energie.
8
Tweederde van het panel vindt het opzetten van zo’n coöperatie een goed idee en slechts 6 procent vindt het geen goed idee. Wel zegt ruim een kwart hierover geen mening te kunnen geven (figuur 10). Panelleden die een energiecoöperatie een goed idee vinden, noemen relatief vaak het argument dat gezamenlijkheid meer (inkoop)macht betekent en dat er zo makkelijker aan voldoende kennis te komen is. Tegenstanders van het idee vinden het te ingewikkeld of leggen de prioriteit bij besparen in plaats van (gezamenlijk) inkopen. Figuur 10
Vindt u het opzetten van een dergelijke energiecoöperatie een goed idee? (n=603)
28%
6%
66% ja nee weet niet
Een op de tien panelleden heeft belangstelling om deel te nemen aan de energiecoöperatie en de helft heeft misschien belangstelling. Ruim een derde van de panelleden is er mee akkoord dat de energiecoöperatie contact opneemt als ze van start gaat. Figuur 11
Heeft u belangstelling om deel te nemen aan de energiecoöperatie? 11%
37%
52%
ja misschien nee
Huurders hebben minder belangstelling om deel te nemen aan de coöperatie. Vier procent wil zeker deelnemen en 48 procent misschien. Ondernemers hebben meer belangstelling dan gemiddeld. Een op de tien wil zeker deelnemen en 57 procent misschien.
7. Met buren investeren in duurzaam omgaan met energie Bijna de helft van het Hofpanel zou samen met de buren willen investeren in het duurzaam omgaan met energie, maar het aandeel dat dat niet zou willen is iets groter (figuur 12). Panelleden die gezamenlijk zouden willen investeren, willen dat vooral doen door het met de buren inkopen van zonnepanelen.
9
Figuur 12
Zou u gezamenlijk met uw buren willen investeren in duurzaam omgaan met energie?
47% 53%
ja nee
8. Houding en gedrag als ondernemer Een deel van het panel (16 procent) is (ook) ondernemer, waarvan de meeste in Hof van Twente. In geringe mate is het gedrag en de houding als ondernemer anders dan als bewoner (figuur 13). Het verschil in gedrag en houding wordt gemotiveerd door (1) de belangrijkere rol van kosten in een onderneming, door (2) verplichtingen als ondernemer (representatie, klantvriendelijkheid) en door (3) de specifieke werkzaamheden van het bedrijf (bijvoorbeeld activiteiten in de energiebranche). Figuur 13
Heeft u als ondernemer een andere houding en gedrag ten aanzien van duurzaam omgaan met energie dan als bewoner? (n=94) 19%
81%
ja nee
10
Bijlage 1. Responsoverzicht Woonsituatie ik woon in een eigen koopwoning ik huur een woning van een woningcorporatie (bijvoorbeeld Viverion) ik huur een woning van een particuliere verhuurder ik woon thuis bij mijn ouders of verzorgers anders
% 84% 10% 3% 1% 3% n=603
Wel/geen ondernemer? ja, in Hof van Twente ja, in andere gemeente Nee
% 14% 2% 84% n=603
Leeftijd 16-29 30-49 50 e.o. onbekend
% 2% 26% 59% 13% n=603
Geslacht Geslacht man vrouw onbekend
% 55% 31% 14% n=603
Woonplaats Ambt Delden Bentelo Delden Diepenheim Goor Hengevelde Markelo onbekend
% 4% 2% 34% 7% 26% 4% 21% 2% n=603
11
