Revalidatie Reumatologie

Jaargang 2 | 2012 | Nr. 3

een uitgave van Reade

Revalidatie | Reumatologie Magazine

in dit nummer:

Percutane (elektro)neurostimulatie

Interview:

Manin Konijnenbelt

revalidatiearts

Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam

Effecten INR:

Onderzoek:

verlaging dosering reumamedicatie

Stemming, angst, inzicht en kwaliteit van leven

- ADVERTENTIE -

Gaan en staan waar je wilt

Voorwoord De bladeren vallen inmiddels van de bomen. De tijd vliegt. We bereiden ons alweer voor op het aankomende jaar.

Inhoud 4

Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam

6

Deelnemers INR

9 Revolutionair Het eerste jaar van ons ‘nieuw strategisch beleid’ sluiten we over enkele maanden af. En ondanks het feit dat de implementatie van het nieuwe zorginformatiesysteem CS-EZIS.Net een enorme impact op de gehele organisatie heeft gehad, kan ik met trots zeggen dat we op koers liggen. De fundamenten staan. In onze kernactiviteiten, de inrichting van de zorg- en bedrijfsprocessen, organisatiestructuur én -cultuur wordt op alle fronten de strategie doorgevoerd. Als voorzitter van de Raad van Bestuur moet je dan soms moeilijke besluiten nemen. Omvorming naar een hoogwaardige, klantgerichte, doelmatige en gastvrije organisatie betekent namelijk

Exoskelet

10 Behandeling

reumapatiënt goedkoper

11 Minder kans op

reuma door alcohol

ook veranderen. En natuurlijk al het goede behouden. In 2013 krijgt onze herziene beleidsimplementatie en -cyclus daadwerkelijk gestalte. Op basis van grondige analyses zullen we strategische keuzes maken in ons productaanbod. En deze keuzes worden adequaat vertaald naar heldere marketing- en communicatieconcepten. Een mooi voorbeeld: Jaarlijks krijgen naar schatting 130.000 mensen een vorm van hersenletsel. Een beroerte is de meest voorkomende oorzaak van niet-aangeboren hersenletsel, afgekort NAH. De meeste cliënten herstellen nooit helemaal. Als mensen blijvend hersenletsel oplopen, kan hun leven en dat van hun omgeving drastisch veranderen. De problemen zijn vaak zeer complex en uiteenlopend van aard. Een brede, specialistische aanpak is dan cruciaal. Wij hebben daarom het Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam opgericht. Hoofddoelen van het centrum zijn diagnostiek en behandeling, maar het heeft daarnaast een belangrijke rol als kennis- en

• Spalken

uitdagingen op onze weg naar een krachtige, marktgerichte organisatie. In deze uitgave leest



• Orthopedisch schoeisel

• Korsetten

reumatologie vindt u interessante artikelen over onder andere reumamedicatie en de EULAR.



• Schoenaanpassingen

• Overige orthesen



• (Sport)braces

• Arm- en beenprothesen

Amsterdam, Overtoom 283, 1054 HW Amsterdam, tel.: (020) 607 18 88 Kijk voor de overige vestigingen en adressen op: www.oim.nl 2



medicatie RA

21 Onderzoek

22 Mega Power Groep

• Therapeutisch elastische kousen

• Helmen

19 Verlaging

Kortom, we hebben een helder beeld voor ogen wat de markt van ons verwacht en we weten



• Comfortschoenen

16 P(E)NS

therapie knieartrose

welke richting we op gaan. We hebben al belangrijke stappen gezet, maar er zijn nog tal van



14 Effecten INR

Nederland bezocht.

onderzoekscentrum en scholingsinstituut. Het centrum wordt inmiddels door cliënten uit heel

Uw specialist in:

12 C-Mill therapie

u natuurlijk meer over het Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam en op gebied van

24 EULAR 2012 27 Hart- en vaat-

Ik wens u wederom veel leesplezier.

ziekten bij reuma

29 OTC in Ghana

Jos Buijs, voorzitter Raad van Bestuur

3

Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam Reade is specialist op het gebied van Neurorevalidatie. Cliënten met nietaangeboren hersenletsel als gevolg

Meedoen met hersenletsel

van een CVA, hersenkneuzing, tumor, reanimatie of ontsteking kunnen zowel klinisch als poliklinisch op de Overtoom

Meer dan alleen

Zorginnovatie

terecht. Met een jarenlange expertise

“Ook voor familieleden van cliënten is de situatie vaak veranderd.

Op al onze expertisegebieden (cognitie, communicatie en bewegen)

Het expertisecentrum helpt in alle behandelprogramma’s dan ook

blijven wij ons ontwikkelen. Voor mensen met voornamelijk cogni-

de partner, kinderen en ouders. Met het geven van antwoorden

tieve problemen hebben we specifieke programma’s zowel klinisch

op vragen als wat is er aan de hand, hoe moet je omgaan met de

als poliklinisch.

dagelijks leven te functioneren en extra

ander, hoe vermijd je lastige situaties, hoe en wanneer help je en

Als cliënten vooral problemen ervaren bij het bewegen (gebruik van

wanneer laat je het gebeuren? Met de hulp van familieleden komen

benen en armen) zal de cliënt door een van onze beweegteams

complicaties te voorkomen. De diverse

we vaak ook beter achter de echte vragen: in het geval van hersen-

begeleid worden. Naast dat de behandeling is afgestemd op de

letsel kan het voorkomen dat de cliënt niet zo’n zicht heeft op zijn

hulpvraag van de cliënt zijn er veel exclusieve mogelijkheden zoals

hulpvragen of het niet exact kan omschrijven. Familie kan de cliënt

bijvoorbeeld analyse en behandeling van het looppatroon, electros-

cognitie, communicatie en bewegen en

en het behandelteam daar vaak goed bij helpen.”

timulatie en spasticiteitsbehandeling van been of arm.

worden zowel individueel als in groeps-

Juiste behandelmogelijkheden

verband aangeboden.

“De vraag van de cliënt leidt dus tot een afgestemd behandelplan,

Rondom het slikken hebben we mogelijkheden voor electrosti-

klinisch en/of poliklinisch. Groepsbehandeling is in veel gevallen

mulatie en binnenkort ook endoscopie. Voor onze cliënten is dat

belangrijk. Door het contact met anderen in een vergelijkbare situ-

van groot belang en daarom voor ons een belangrijke ontwikke-

atie kunnen cliënten van elkaar leren en zichzelf spiegelen aan een

ling waarmee we tot de top willen blijven behoren. We zijn het

ander. Het helpen van een ander is daarbij ook een stimulerende

Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam dat ook graag

helpt Reade hen zo goed mogelijk in het

behandelprogramma’s zijn gericht op

Voor mensen met vooral problemen in het communiceren hebben onze teams veel expertise op het gebied van bijvoorbeeld afasie.

factor. Dit najaar zijn wij in onze behandelprogramma’s gestart

landelijk goed bekend staat. Om dat mogelijk te maken, blijven

Revalidatiearts Manin Konijnenbelt is clustervoorzitter van het

naartoe. Primair staat bij ons de behandeling centraal. Daarnaast

met de inzet van ervaringsdeskundigen. Zij kunnen een belangrijke

we constant in beweging.”

Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam. Zij leidt samen

verrichten we natuurlijk veel wetenschappelijk onderzoek zodat onze

bijdrage leveren omdat zij al meer afgerond kunnen terugkijken op

Voor meer informatie over het Expertisecentrum kunt u terecht op

met het hoofd behandeling en het hoofd verpleging de klinische en

behandelmethodes voortdurend aan de nieuwste ontwikkelingen

het herstel- en leerproces zoals zij dat hebben ervaren.”

I www.reade.nl/neurorevalidatie.

poliklinische onderdelen van het expertisecentrum. De behandeling

voldoen. We doen onderzoek in samenwerking met onder meer de

is multidisciplinair en gericht op de participatievragen van de cliënt.

Faculteit der Bewegingswetenschappen van VU, de afdeling revali-

De naaste(n) van de cliënt worden vrijwel altijd bij de behandeling

datiegeneeskunde van VUmc en de Universiteit van Maastricht.”

betrokken.

Meedoen

Wat is de vraag? “Voor behandelingen ontvangen we cliënten uit de directe regio en

Nieuwe naam

“Bij Reade hebben we unieke kennis in huis op het gebied van

soms uit andere delen van het land. Via de eigen revalidatiearts,

Jaarlijks krijgen naar schatting 130.000 mensen een vorm van

Vanaf medio september zal de naamgeving van deze teams

neurorevalidatie. Die is erop gericht om mensen te ondersteunen bij

specialisten, MEE, bedrijfsartsen en re-integratiecoachen worden

hersenletsel. Een beroerte is de meest voorkomende oorzaak

worden: Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam,

de problemen die zij als gevolg van hun hersenletsel ondervinden.

zij naar Reade verwezen. Ook kan verwijzing plaatsvinden, wanneer

van niet-aangeboren hersenletsel, afgekort NAH. De meeste

onderdeel van Reade Revalidatie.

Hersenletsel is niet altijd waarneembaar aan de buitenzijde. Dat

het hersenletsel al wat langer geleden is ontstaan. We beschikken

cliënten herstellen nooit helemaal. Als mensen blijvend her-

maakt een goede omgang lastig voor de cliënt en zijn omgeving.

voor dit laatste over een uniek Nederlands behandelprogramma:

senletsel oplopen, kan dat hun leven en dat van hun omgeving

Met deze nieuwe naamgeving wil Reade nog duidelijker maken

Het doel is iedereen weer zo optimaal mogelijk te laten meedraaien

Intensieve neurorevalidatie (INR). Voor iedereen geldt dat wij in

drastisch veranderen. De problemen zijn complex en zeer

dat het veel expertise in huis heeft op het gebied van neurore-

in de maatschappij. Hoe is je nieuwe rol in je werk of in je gezin?

gesprekken met hen eerst op zoek gaan naar de vraag achter de

uiteenlopend van aard. Een brede specialistische aanpak is

validatie. De cliënt werkt bij Reade samen met het deskundige

Van vrijetijdsbesteding tot arbeidsrevalidatie: participatie staat

vraag en zo uitzoeken welke meerwaarde een programma kan

daarom heel belangrijk. Reade beschikt over gespecialiseerde

behandelteam aan zijn eigen doelen om weer mee te kunnen

waar mogelijk voorop. Daarop concentreren we de behandeling en

bieden. Afhankelijk daarvan wordt in samenspraak met de cliënt

behandelteams op het gebied van neurorevalidatie bij mensen

doen in de maatschappij.

daar werken we samen met de cliënt in afgestemde programma’s

het behandelplan opgesteld.

met niet aangeboren hersenletsel.

4

Beleid in de praktijk

5

Inzicht door Intensieve Neurorevalidatie Tijdens een vakantie in Portugal liep Michael Visser (42) in 2008 na een hartaanval door zuurstoftekort

Deelnemers INR aan het woord

een beschadiging in de hersenen op. Monique Geuzebroek (41) raakte in 1988 betrokken bij een auto-ongeluk en werd daardoor geconfronteerd

mensen. En raakte sneller geïrriteerd, had moeite om gesprek-

met hersenletsel. Beiden doorliepen

Dat merkte ook mijn vrouw Esther. Via een neuropsycholoog van

ken te volgen en kreeg steeds minder oog voor mijn omgeving.

bij Reade het programma Intensieve Neurorevalidatie. Michael in 2012

Revalidatiecentrum Amsterdam, nu Reade, leerden we meer over

INR is uniek in Nederland. Een vaste groep van acht cliënten

de niet-zichtbare gevolgen van een zuurstoftekort.”

komt vier dagen per week, van maandag t/m donderdag

Partnerprogramma

en Monique al in 1996-1997. Ze kijken terug.

Michael Visser met zijn gezin

Het programma INR naar Reade. Door dagelijkse oefening in de praktijk leren ze de gevolgen van het hersenletsel (her)kennen en er beter

“Daar hoorden we ook voor het eerst van het programma Inten-

mee omgaan. Hierdoor kunnen ze mogelijkheden ontdek-

sieve Neurorevalidatie. Na een intake met de therapeuten van het

ken en meer zelfvertrouwen opbouwen. Door in een groep

team INR startte Michael met het intensieve behandelprogramma.

samen te werken, kun je leren van elkaar en steun vinden bij

“Dit voelde voor mij als laatste redmiddel! Gelukkig werd ook Esther

elkaar. Mensen die meedoen aan het programma worden

bij het programma betrokken. Zij was en is echt mijn rots in de

geen patiënt, maar cursist genoemd, vooral omdat een

branding!” Esther vult aan: “Ik weet nog goed dat we de eerste keer

actieve eigen inbreng wordt gevraagd. Het is belangrijk dat

naar binnen liepen en wij de medecursisten en de partners zagen.

er steun is van mensen uit de directe omgeving. Partners

De eerste vraag die wij onszelf stelden was: Wie van de twee?

en familieleden worden er zo veel mogelijk bij betrokken.

Want ook voor hen gold dat je op het eerste oog niks aan iemand

Tijdens het programma komen ook zij zes keer bij elkaar

ziet. Dat maakt het zo lastig!”

om ervaringen uit te wisselen en programmaonderdelen te bespreken. En zijn ook welkom als gast in het behandel-

Tijdsduur

programma.

Het programma bood Michael inzicht, structuur en regelmaat. Het

Het programma duurt in totaal veertien weken. Na de

zorgde voor rust in zijn leven. Michael: “De basis leg je in de eerste

eerste zeven weken is er een oefenperiode van twee weken

zeven weken. Je krijgt uitleg, je stelt twee keer per week doelen,

in de thuisomgeving. Daarna volgt de tweede periode van

je volgt verschillende trainingen en je deelt ervaringen met elkaar.

zeven weken. Voordat het programma begint, worden de

Na zeven weken krijg je drie weken (red, standaard twee weken)

cognitieve mogelijkheden en beperkingen onderzocht. Ook

de tijd om thuis het geleerde in de praktijk toe te passen. Dit

worden vragenlijsten over het emotionele en gedragsmatige

waren lastige weken! Je mist de structuur van het programma, de

functioneren afgenomen. Dit onderzoek wordt direct na het

therapeuten en ook je medecursisten. Met hen bouw je een band

programma en na een jaar herhaald.

op en je helpt elkaar als iemand even ‘vast’ zit. Humor was bij ons

Cursisten werken aan vaste onderdelen zoals Oriëntatie (op

echt een toverwoord. In de thuisperiode vond ik het ook lastiger

leerdoelen), Cognitieve Training, Interpersoonlijke Training,

om mijn gestelde doelen te halen. Ik was blij toen we na drie weken

Ontspanning & Fysieke Activiteiten en Groepsgesprek. Na

Na zijn terugkomst in Nederland volgde Michael in het Westfries

het staalbedrijf waar hij als kraandrijver werkte. “Het werk ging mij

weer terug konden naar Reade. In de laatste zeven weken pluk je

afloop van het programma zijn er drie terugkomdagen: na

Gasthuis te Hoorn diverse therapieën. Hij kreeg daar fysiothera-

in het begin redelijk goed af. Orders werkte ik volgens een bepaalde

vervolgens de vruchten van wat je de eerste periode hebt geleerd.

een maand, na drie maanden en na een jaar. Enkele jaren

pie, ergotherapie, logopedie en stond onder begeleiding van een

systematiek af. Het was in die tijd ook niet zo druk op het werk en

Het lukt je dan om zelf die regelmaat en structuur te creëren en dit

geleden is er een zeer geslaagde reünie georganiseerd voor

maatschappelijk werker. Na zijn initiële revalidatie had hij maar één

dus kon ik het prima handelen. Maar na verloop van tijd merkte ik

geeft je rust en zelfvertrouwen!”

alle cursisten die het programma gevolgd hebben.

doel, vertelt hij. “Dat was zo snel mogelijk mijn oude leven oppak-

dat wat voorheen routinewerk was, mij steeds meer energie kostte.

>>

ken. Alsof er niks was gebeurd”. Michael ging weer aan de slag bij

Zo vond ik het steeds lastiger om me te bewegen binnen groepen

6

Cliëntervaring: van behandeling tot participatie in de maatschappij

Meer info: E [email protected] | T 020 - 607 18 65

7

Financiering gezocht voor revolutionaire innovatie

Exoskelet ondersteunt

dwarslaesiecliënten bij lopen Mensen die vanwege een dwarslaesie in een rolstoel zitten, kunnen met het exoskelet staan, passen zetten en onder supervisie mogelijk weer leren lopen. Een revolutionaire vinding. Als eerste centrum in Nederland mikt Reade daarom op een onderzoek naar het gebruik van een exoskelet bij, in eerste instantie, dwarslaesiecliënten. Externe financiering is hiervoor echter noodzakelijk. Monique Geuzebroek >>

Altijd aanwezig “De effecten van de cursus zijn nog elke dag op een positieve

In Nederland was Reade het eerste centrum dat het skelet testte

Daarnaast zijn er de aanschafkosten van een exoskelet van

manier zichtbaar in mijn leven. Het boekje waarin ik destijds aan-

bij dwarslaesiecliënten. Een zeer positieve ervaring, voor zowel de

€ 120.000,-. Reade wil én het skelet naar Nederland halen én

Monique Geuzebroek volgde hetzelfde programma als Michael, maar

tekeningen heb gemaakt, ligt bij mij op tafel. Het herinnert mij er

cliënt als de medisch specialist, die afgelopen zomer breed werd

onderzoek doen naar de meest optimale toepassing ervan. Zo’n

dat is alweer zo’n vijftien jaar geleden. “Moe, vergeetachtig, moeite

dagelijks aan hoe ik op een goede manier met mijn beperkingen om

uitgemeten in de landelijke media. Het exoskelet lijkt een absolute

project is volledig afhankelijk van de financiële ondersteuning

met het opnemen van dingen die mensen zeiden, ik kwam het al-

kan gaan. En als er eens een mindere dag is, dan pak ik dat boekje

verrijking te zijn voor bestaande behandelprogramma’s.

door derden. Stichting Vrienden van Reade is daarom actief op

lemaal tegen. Soms leek het wel of ik stukjes niet helemaal opsloeg.

om mezelf weer bewust te maken van mijn beperkingen. Ik word

Neuropsychologe Martie Vink van destijds het Revalidatiecentrum

me dan weer bewust van mijn wisselende aandacht in een gesprek,

De handen ineen

Amsterdam belde me op en nodigde mij uit om deel te nemen aan

dat ik voer met iemand, en hoe ik dat kan opvangen door mezelf

Onderzoek moet bijdragen aan kennis over de effecten van het

het programma. Na een intake bleek een van mijn persoonlijke leer-

te ontspannen. En ik kom bijvoorbeeld tegen dat ik erg gebaat

exoskelet op de gezondheid en kwaliteit van leven van dwars-

Wilt u dit onderzoek vooruit helpen? Neem dan contact op met

doelen om kort en bondig te leren formuleren. Ook voor mijn ouders,

ben bij een inzichtelijke dagindeling, waardoor ik mijn geheugen

laesiecliënten. Naast eigen onderzoek wil Reade daarom ook

Stichting Vrienden van Reade via E [email protected].

die bij het programma betrokken werden, gaf de cursus helderheid in

ondersteun. Het volgen van deze cursus heeft mij een vrijer leven

graag in Europees wetenschappelijk onderzoek participeren. De

de zaken waar ik tegenaan liep. Voor de buitenwereld is die herken-

gegeven. Hoewel ik nooit klaar zal zijn met het leren omgaan met

veronderstelling is, dat een cliënt zowel fysiek als emotioneel veel

ning lastig omdat er op het oog niets met je aan de hand is.”

hersenletsel, het hoort bij mij en zal de rest van mijn leven een deel

baat kan hebben bij het skelet. Lopen is immers een essentieel

van mij zijn. Dat kan ik nu beter accepteren. Dit ben ik.”

onderdeel van de menselijke identiteit. Op lange termijn is de

Terugkijken

Geholpen

geweldige project willen en kunnen ondersteunen.

verwachting dat ze minder last zullen hebben van de secundaire

“INR heeft mij bewust gemaakt van mijn beperkingen, waar ze

Blik op de toekomst

vandaan komen en hoe ik daar beter mee om kan gaan in het

Monique zit momenteel thuis en oriënteert zich op vrijwilligerswerk:

de spieren soepel kunnen houden. Verder zou mogelijk het aantal

dagelijks leven. Met mijn medecursisten ontdekten we dat bij elkaar

“Gewoon werk blijft nu eenmaal erg lastig te vinden. Met het doen

ziekenhuisopnames, bijvoorbeeld in verband met doorligwonden,

en onszelf. Tijdens het programma vind je erkenning en herkenning

van vrijwilligerswerk kan ik toch meedraaien in de maatschappij.”

verlaagd kunnen worden. Dit zou natuurlijk veel kosten besparen

bij elkaar, ga je onder begeleiding van de drie psychologen, die in de

En Michael? Hij rondde zijn veertien weken INR dit jaar af met een

en bovenal kunnen leiden tot een betere kwaliteit van leven.

groep aanwezig zijn, in gesprek met elkaar en help je elkaar bewust

eindpresentatie en is op dit moment bij Reade in gesprek met de

te worden van hoe om te gaan met je beperkingen in de maat-

arbeidsrevalidatietherapeut. Want helaas is het onduidelijk of zijn

Dromen die uitkomen

schappij en met de mensen om je heen. Doordat dit in een vaste

baan – in verband met een reorganisatie – blijft bestaan. “Maar,

Staan, stappen zetten en mogelijk weer leren lopen, is voor veel

groep plaatsvindt, durft iedereen zich kwetsbaar op te stellen. Dat

zegt Michael, “ook deze uitdaging gaan mijn vrouw en ik samen

dwarslaesiecliënten een ongelooflijke ervaring. Het onderzoek

schept een band die je nooit meer kwijtraakt. Ik kijk nog steeds uit

aan! Om dat te kunnen, gaan we eerst genieten van onze vakantie.

daarnaar kost veel geld. In aanloop bedragen de onderzoeks-

naar het moment dat ik hen weer zie tijdens een volgende reünie.”

Waar? In Portugal!”

kosten naar de effecten op de langere termijn zo’n € 220.000,-.

complicaties van een dwarslaesie. Het exoskelet zou bijvoorbeeld

8

Cliëntervaring: van behandeling tot participatie in de maatschappij

zoek naar fondsen en organisaties die met een bijdrage dit

9

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Afstemmen biologicals in vroeg stadium

Goedkopere behandeling reumapatiënten mogelijk In maximaal 75% van de gevallen kunnen reumapatiënten met een nieuw behandelschema kosteneffectiever worden behandeld. Onderzoekers van het Jan van Breemen Research Institute | Reade presenteerden tijdens EULAR 2012 data die aantonen dat er fors bespaard kan worden op medicatie. Relevante informatie, zeker in tijden dat budgetten en toegang tot medicatie onder druk lijken te staan.

Matig alcoholgebruik vermindert kans op reuma Met het drinken van een paar glazen alcohol per week wordt de kans op het krijgen van reuma kleiner. Dit is een opvallende eerste conclusie uit een nog lopend onder-

Voor het behandelen van reumatische aandoeningen, waar-

‘behandeling op maat’ waarin klinische uitkomstmaten en

onder reumatoïde artritis (RA), worden uit eiwitten vervaar-

bloedspiegels van adalimumab na zes maanden behandeling

digde medicijnen gebruikt. Met deze zogenaamde biologicals

bepaalden of en hoe de behandeling aangepast zou kunnen

(TNF-blokkers) wordt ongeveer 30% van de patiënten met RA

worden. Op basis van de modellen was het tot 75% van de

behandeld. Soms slaan de kostbare medicijnen niet aan; som-

gevallen zinvol patiënten volgens het nieuwe behandelschema

De studie, getiteld ‘A prediction model for the development of

gevolgd. Deze groep heeft wel gewrichtsklachten en afwijkende

mige patiënten maken antistoffen aan waardoor de medicatie

te behandelen.

rheumatoid arthritis in anti-CCP and/or IgM rheumatoid factor

bloedwaardes (antistoffen) die passen bij de ziekte, maar hebben

positive arthralgia patients’ wordt uitgevoerd bij 400 mensen

nog geen reuma. Bij een derde van de populatie ontstaat dat na

zonder gewrichtsreuma. De primaire resultaten zijn inmiddels

een jaar wel. Opvallend is, dat de alcoholconsumptie in de groep

niet of niet goed werkt. Als in een vroeg stadium van de behan-

zoek van het Jan van Breemen Research Institute | Reade.

deling met deze medicatie de concentratie van het medicijn in

Toegankelijke zorg waarborgen

het bloed zou worden gemeten, kan de reumatoloog bepalen

Charlotte Krieckaert, werkzaam bij het Jan van Breemen

gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift

mensen die geen reuma krijgt, hoger is dan in de groep die de

of het doorzetten van de behandeling zinvol is. De winst voor

Research Institute | Reade en een van de onderzoekers, zegt

‘Annals of the Rheumatic Diseases’.

ziekte toch ontwikkelt.

patiënten is dat zij niet langer onnodig met te hoge of te lage

over de studie: “Dit onderzoek toont aan dat het mogelijk is om,

concentraties medicatie worden behandeld.

door zorgvuldig de ziekteactiviteit en de bloedconcentraties te

Onderzoek in vroegste fase

Effecten alcohol

monitoren, kosten te besparen op de behandeling van reumato-

Reade onderzoekt de vroegste fase van reuma om te komen tot

Voor het eerst lijkt hiermee aangetoond dat alcoholconsumptie

ïde artritis zonder dat de patiënt eronder lijdt. Dat is erg actueel

een betere voorspelling en behandeling van deze breed voorko-

het risico op het ontstaan van reuma verkleint. Het effect van

in tijden dat overheden en zorginstanties over de hele wereld

mende volksziekte. Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuun-

alcoholconsumptie komt waarschijnlijk door een specifieke on-

Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met onder-

proberen kosten te besparen op deze dure medicijnen door bud-

ziekte die nog niet te voorkomen of te genezen is. RA ontstaat

derdrukking van het afweersysteem, dat zorgt voor de ontstekin-

zoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. De

getten en toegang tot de medicijnen te beperken.” De presen-

doordat het eigen afweersysteem de gewrichten aanvalt. Dit

gen bij reuma. Een dergelijk verband was al eerder gevonden bij

conclusie werd getrokken aan de hand van berekeningen met

tatie werd tijdens EULAR 2012 dan ook met veel belangstelling

veroorzaakt ontstoken gewrichten. In de studie wordt gekeken

patiënten die al bekend waren met reuma. Het effect treedt al op

complexe computermodellen. Op basis van computersimulaties

gevolgd.

naar de effecten van factoren zoals roken, drinken van alcohol en

bij enkele glazen per week en neemt niet toe bij grotere hoeveel-

erfelijkheid. Het onderzoek wordt gefinancierd door het Reuma-

heden. Eventueel verschillende effecten van verschillende soorten

fonds.

alcoholhoudende dranken zijn niet onderzocht. Hiermee worden de

Onderzoek leidt tot besparingsmogelijkheden

vergeleken onderzoekers de behandeling met de biological adalimumab, waarbij ook bloedspiegels worden bepaald, met de

Het onderzoek, onder leiding van Gertjan Wolbink, wordt

huidige klinische praktijk, waarin alleen naar klinische uitkomst-

verricht op de Biologicalspoli van Reade. Voor meer informatie

maten wordt gekeken. Gedurende drie jaar werd bij 272 patiën-

kunt u contact opnemen met Charlotte Krieckaert,

Doelgroep gericht

ten de ziekteactiviteit en het gebruik van biologicals gemeten.

E [email protected].

Om te komen tot een goed voorspelmodel worden vierhonderd

Daarnaast werd er een fictief behandelschema opgesteld voor

alcoholgebruik ondersteund.

personen zonder gewrichtsreuma, maar met een verhoogd risico

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onderzoeker

op het krijgen van de ziekte, gedurende een periode van vijf jaar

Lotte van de Stadt, E [email protected].

10

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

algemene gezondheidsadviezen over positieve effecten van matig

11

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Onderzoek loopvaardigheid in chronische fase na CVA

De effectiviteit van C-Mill therapie Na een beroerte of amputatie is de kans op vallen groter. Deze valpartijen

“Deelnemers hebben

worden vaak veroorzaakt doordat het

meer zelfvertrouwen

loopritme wordt verstoord door obstakels en andere omgevingsfactoren

in het lopen”

onderweg of in huis. Daarom implementeerde Reade in 2010 de innovatieve en geïnstrumenteerde loopband

de periode van de therapie. Daarnaast blijkt dat het ontwijken van obstakels na vijf weken therapie niet alleen beter gaat, maar ook

C-Mill. Op deze loopband worden in een

minder aandacht kost. Dit geldt zowel voor de aandacht tijdens het

veilige en gecontroleerde omgeving

obstakel ontwijken als tijdens de eerste stap erna. Belangrijk, want

obstakels geprojecteerd die cliënten

voor het ontwijken van een obstakel en die aandacht kan nu gericht

juist deze fases vragen significant meer aandacht dan de fase vlak worden op andere zaken, zoals het identificeren van valgevaarlijke

moeten proberen te ontwijken. Zo

situaties of het voeren van een gesprek tijdens het lopen. Verder is gebleken dat de scores op verschillende klinimetrische loop- en

wordt de functionele loopvaardigheid

balanstesten verbeteren.

geoefend en het aanpassingsvermogen

Ervaringsdeskundigen

vergroot. Maar werkt dat ook echt?

Naast deze positieve onderzoeksresultaten zijn ook de ervaringen van de deelnemers van groot belang. Om deze in kaart te brengen, zijn gestructureerde vragenlijsten afgenomen. De resultaten tonen aan dat alle deelnemers enthousiast zijn over C-Mill-therapie en deze therapie ook aan anderen zouden aanbevelen. Tevens gaven alle deelnemers aan dat hun zelfvertrouwen in het lopen was toe-

Hoewel de achterliggende gedachte van de C-Mill gesteund wordt

op het verbeteren van stapaanpassingen tijdens staan en lopen in

en functioneel loopspel gespeeld. Hierbij moesten virtuele doelen

genomen, zowel binnenshuis als buitenshuis. Datzelfde gold voor

door de literatuur, is echt onderzoek naar de effectiviteit van de

de chronische fase na een CVA.

als voetballen en sterren worden geraakt om punten te scoren en

de verbetering in loopsnelheid en de algehele fitheid.

therapie natuurlijk van belang. Bij de Faculteit der Bewegingswe-

obstakels als hondendrollen en plasjes water worden ontweken om

tenschappen van VU Amsterdam wordt daarom onderzoek gedaan

Raken en ontwijken

naar het effect van de zogenaamde C-Mill-therapie op gebieden

In dit laatste onderzoek volgden zestien zelfstandig wonende

als functionele loopvaardigheid, valrisico en valangst. Dit jaar wordt

cliënten die in de chronische fase na een CVA een hulpvraag had-

Verschil

er bovendien, in samenwerking met Solis Zorggroep, woonzorg-

den op het gebied van loopvaardigheid gedurende vijf weken twee

Voor en na de therapie zijn metingen verricht naar het aanpas-

fase na een CVA. Dit is aanleiding geweest voor het opzetten van

en revalidatiecentrum PW Janssen in Deventer, een randomized

keer per week een uur lang C-Mill-therapie. De therapie richtte zich

singsvermogen op een staptaak, een obstakel vermijdingstaak en

een uitgebreidere RCT naar het effect van C-Mill-therapie bij CVA-

controlled trial (RCT) uitgevoerd naar het effect van deze therapie

op het functionele aanpassingsvermogen door te trainen op het

in verschillende klinimetrische loop- en balanstesten. De resultaten

patiënten. Reade zal ook aan dit onderzoek als partner meewerken.

bij ouderen die revalideren van een valgerelateerde heupbreuk.

ontwijken van ‘real virtual’ obstakels, het plaatsen van de voet op

van het onderzoek laten zien dat de deelnemers na vijf weken

Afgelopen jaar voerde Reade al in samenwerking met VU en UMC

visuele doelposities en het maken van aanpassingen in loopsnel-

C-Mill-therapie verbeteren in het ontwijken van obstakels. Er geldt

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Mariëlle Kerste,

St. Radboud een onderzoek uit naar het effect van C-Mill-therapie

heid. Daarnaast werd tijdens elke therapiesessie een interactief

een successcore van 48% voor de therapieperiode en van 70% na

E m. [email protected].

12

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

minpunten te voorkomen.

Toekomstgericht De resultaten laten zien dat C-Mill-therapie veelbelovend is voor het verbeteren van de functionele loopvaardigheid in de chronische

13

Stemming, angst, inzicht en kwaliteit van leven

Effecten Intensieve Neurorevalidatie Het programma Intensieve Neuroreva-

“Samen met prof. dr. Ben Schmand van het AMC hebben

de gemiddelde afname door het gebruik van antidepressiva.

lidatie (INR) werd halverwege de jaren

we het onderzoek opgepakt”, vertelt Meike Holleman. “Wat

Daarnaast zagen we bij deze groep een significante afname

we voor een gedegen effectstudie nodig hadden, was een

van angstgevoelens en een toename in de gerapporteerde

controlegroep om betrouwbare uitspraken te kunnen doen

kwaliteit van leven.”

‘90 bij Reade opgezet door klinisch neuropsycholoog Martie Vink. Dit voor

loopt, zijn er altijd weer nieuwe aanmeldingen van mensen. Zij

Blijven verzamelen

vormden een ad random samengestelde wachtlijstgroep die

“Tijdens het congres over neuropsychologische revalidatie

Nederland unieke programma (zie blz.6

wat betreft demografische gegevens niet bleek te verschillen

in Bergen, Noorwegen, van 2 en 3 juli jl. zijn deze resultaten

van de experimentele groep.

gepresenteerd middels een uitgebreide posterpresentatie .

in dit magazine) biedt cliënten, die minimaal een jaar geleden hersenletsel

tionaal tijdschrift op het gebied van hersenletsel. We zullen het onderzoek de komende tijd voortzetten. Nu we weten

hebben opgelopen, meer inzicht in de

ondergingen in een vroeg stadium een extra onderzoek,

dat het programma werkt, hopen we met behulp van grotere

eigen mogelijkheden. Gedurende twee

bestaand uit vragenlijsten en neuropsychologische tests. Vlak

onderzoeksgroepen antwoorden te vinden op vragen als voor

voordat zij deelnamen aan het programma, ondergingen zij

wie het programma het beste werkt en wat de samenhang is

deze meting nogmaals. De experimentele groep, bestaande

tussen bepaalde factoren.”

uit achttien mensen, onderging ook twee keer een meting,

zij een intensief groepsprogramma.

vlak voor en vlak na het programma. De verschillen tussen de

Voor meer informatie over dit onderzoek neemt u contact om

eerste en tweede meting werden weer vergeleken tussen de

met Meike Holleman, E [email protected].

Halverwege is er een oefenperiode van

groepen. Op deze manier vergeleken we dus de effecten van

twee weken, waarin de cursisten thuis zelfstandig aan de slag gaan met wat

het behandelprogramma met een even lange wachtlijstperiode zonder interventie.

Beter in je vel

zij geleerd hebben. De effecten van dit

“Het blijkt dat INR geen effect heeft op prestaties op neuro-

behandelprogramma werden de af-

heugen, maar wel zorgt dat mensen minder hinder ervaren van

gelopen jaren in kaart gebracht door

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Testen en meten

En momenteel werken we een artikel uit voor een interna-

“De controlegroep bestond uit negentien deelnemers. Zij

periodes van zeven weken doorlopen

14

over de werking van het programma. Terwijl een programma

psychologische tests, zoals tests van de aandacht en het geproblemen op deze gebieden. Doordat het inzicht hierin groeit en er mogelijkheden worden aangereikt om er beter mee

klinisch neuropsycholoog i.o. en discipli-

om te gaan. Een belangrijk verschil tussen de controlegroep

neraadvoorzitter Meike Holleman.

De testgroep liet een afname zien die vergelijkbaar is met

“Depressieve gevoelens

nemen af ”

en de testgroep was de afname van depressieve gevoelens.

15

Alternatieve behandeling voor neuropatische pijn

De werking van percutane (elektro) neurostimulatie Pijn belemmert 65-85% van de mensen met een dwarslaesie in hun dagelijks functioneren. Hiervan heeft een

P(E)NS

hier baat bij te hebben, zonder noemenswaardige bijwerkingen. En

“Zeventien patiënten kregen twaalf behandelingen verdeeld over

dat is echt een verschil met medicatie”, besluit Ettema.

achttien weken. De eerste negen behandelingen waren wekelijks

aanzienlijk deel neuropathische pijn

en de laatste drie werden verspreid over de resterende negen weken.

Voor meer informatie neemt u contact op met Frank Ettema,

Vooraf werd met behulp van vragenlijsten de uitgangspositie

E [email protected]

die voortkomt uit de beschadiging van

bepaald. Na elke behandeling werd het directe effect gemeten op

zenuwen in het ruggemerg. De beste

ten opnieuw ingevuld. Vijftien patiënten hebben het onderzoek

behandeling hiervoor is nog niet gevon-

geen vermindering in pijn waarneembaar was en stopten dan ook.

een pijnschaal. Na de achtste behandeling werden de vragenlijsvoltooid. De twee overige hadden laten weten dat er voor hen Wanneer patiënten na de achtste week een geringe pijnvermin-

den. Medicijnen zoals anti-depressiva

dering ervoeren ten opzichte van het begin van de studie (33% of

of anti-epelectica werken voor som-

minder op een schaal van 0 tot 10) werden de laatste drie sessies

migen, maar sorteren in veel gevallen

2 Hz met maximaal 4 naaldjes gedurende 30 minuten te geven

Kort nieuws

geïntensiveerd door percutane elektrische neurostimulatie van over de naaldelectroden. Aan het einde van de studie bleek dat in

niet voldoende effect, of geven te veel

65% van de behandelingen een directe pijnvermindering van 30%

bijwerkingen. Vanuit Reade werd een

merkbaar was. In 48% was zelfs een directe pijnvermindering

projectgroep geleid die op zoek ging

weken, bleek de gemiddelde pijnvermindering minder robuust dan

Uniek: inzet ervaringsdeskundigen bij NAH

van 50% of meer bereikt.’ Gemeten na 8 weken, 18 weken en 30 het directe effect.”

naar andere behandelingen.

Opmerkelijk

De behandelteams van Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam gaan samenwerken met vier gemotiveerde ervaringsdeskundigen. Het doel is om de kennis, ervaring

In week achttien en in week dertig werden de vragenlijsten

en vaardigheden van deze mensen, die zelf hersenletsel

nogmaals ingevuld. De grootste significante verschillen in de

hebben meegemaakt, te delen met revalidanten en hierdoor

vermindering van pijnwaarneming bleken te liggen na week acht en

het revalidatieproces te bevorderen. Reade is hiermee het

week achttien op de Week Pain Diary (WPD) . Na week dertig was

eerste centrum dat ervaringsdeskundigen betaald structureel inzet als onderdeel van de behandeling.

In het project ‘Behandeling van neuropathische pijn bij dwars-

Neuromodulatie

laesiepatiënten’ werd onderzoek gedaan naar de haalbaarheid

“Bij deze behandeling worden gevoelige gebieden op de hoofdhuid

er een significante verschil op de worst pain scale. Opvallend was

en effectiviteit van een andere behandeltechniek. Vanuit Reade

opgezocht die overeenkomen met de pijn in het lichaam. Deze

wel dat de oppervlakte van het pijngebied na achttien weken met

waren hierbij revalidatiearts Janneke Stolwijk en fysiotherapeut

gebieden worden behandeld door ragfijne metalen naaldelektroden

een afname van 46% werd beoordeeld bij zes patiënten, dit bleef

Uit onderzoek blijkt dat ervaringsdeskundigen vaak func-

Frank Ettema als initiator betrokken. Vanuit het behandelcentrum

gericht door de huid te steken en eventueel van lichte stroompul-

ook 12 weken na de laatste behandeling. Deze resultaten zijn nooit

tioneren als rolmodel en een belangrijke bijdrage leveren

Neuropatische Pijn, David Kopsky. “Ondanks medicatie blijft de

sen te voorzien. Deze techniek kan mensen verder helpen, maar

beschreven. De resultaten lijken overeen te komen met het be-

aan het bieden van perspectief en empowerment aan re-

prognose voor neuropathische pijn bij veel patiënten slecht”, zo

dat moet nader onderzocht worden. Uit eerder onderzoek blijkt

handelen van neuropatische pijn met medicatie. Na week achttien

validanten. Voor een goede aansluiting met de revalidan-

vertelt Ettema. “Als de medicijnen aanslaan, hebben veel mensen

dat het effectief kan zijn voor patiënten dus het loont om er nog

voerden de deelnemers een evaluatiegesprek met de revalidatie-

ten is er in het selectieproces extra aandacht besteed aan

last van bijwerkingen. Neuropatische pijn is een van de meest

serieus naar te kijken. Daarom hebben we een studie opgezet

arts. Zes personen waren uitermate positief over de behandeling

een juiste mix van deskundigen op gebieden als leeftijd,

voorkomende complicaties van een dwarslaesie en heeft invloed

naar de haalbaarheid en effectiviteit van deze behandeling. Er zijn

en vijf konden de positieve effecten direct na de behandeling on-

geslacht, soort hersenletsel et cetera. Voordat de nieuwe

op de kwaliteit van leven. Daarom zijn we gaan kijken naar andere

patiënten benaderd die mogelijk mee konden doen: deelnemers die

derschrijven. Zeven deelnemers gaven aan graag door te willen met

collega’s aan de slag gaan, volgen ze nog een extra oplei-

behandelmogelijkheden. Eén ervan zou mogelijk percutane (elek-

onder meer voldeden aan de hoofdcriteria ‘ouder dan achttien jaar’

de behandeling onder meer omdat ze merkten dat de behandeling

ding om hun kennis op een goede manier over te kunnen

tro) neurostimulatie (P(E)NS) kunnen zijn.”

en die aanzienlijke neuropatische pijn ondervonden gedurende een

niet alleen pijnreductie, maar ook daadwerkelijk energie opleverde.

brengen. Met de interne behandelaren zal vervolgens

periode van ten minste zes maanden.”

“We willen daar graag mee doorgaan, omdat patiënten aangeven

gekeken worden naar de juiste vorm en samenwerking binnen met de behandelteams.

16

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

17

- ADVERTentie -

Minder bijwerkingen en kosten

Onderzoek naar verlaging dosering reumamedicatie Het Jan van Breemen Research Institute | Reade gaat onderzoeken of bij patiënten met reumatoïde artritis, die behandeld worden met de TNF-alfa remmer Humira® (adalimumab), de dosis verminderd kan worden. Minder Humira® (adalimumab) geeft lagere kosten en zou gepaard kunnen gaan met minder bijwerkingen van de behandeling. Het Reumafonds heeft voor dit onderzoeksproject financiering toegekend.

TNF-alfa remmers zijn dure geneesmiddelen en er bestaat, net als

Vergelijkende waarden

bij andere medicijnen, een kans op bijwerkingen. Patiënten met

Patiënten die een lage ziekteactiviteit hebben en bij wie de spiegel

RA die op dit moment met adalimumab worden behandeld, krijgen

van adalimumab in het bloed voldoende hoog is, kunnen deelnemen

allemaal exact dezelfde behandeling (elke twee weken een injectie

aan het onderzoek. Via loting komen ze dan in één van de twee

met dezelfde dosering). Er zijn aanwijzingen dat bij sommige

behandelgroepen. De behandeling van een injectie per drie weken

patiënten een lage dosering van het geneesmiddel de ziekte net

zal worden vergeleken met de huidige behandeling (een injectie per

zo goed onderdrukt als een hoge dosering. Dit kan bereikt worden

twee weken). Daarbij zal in het bijzonder bestudeerd of de ziekte-

door bijvoorbeeld de doseringsinterval te verlengen van twee naar

activiteit bij deze lagere dosering niet stijgt en of deze dosisverla-

drie weken. Minder medicatie kan leiden tot een vermindering van

ging ook daadwerkelijk tot minder kosten leidt.

de kosten en een kleinere kans op bijwerkingen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onderzoekers Gertjan Wolbink of Charlotte Krieckaert, E [email protected]

18

19

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

- ADVERTENTIE -

Meer bewegen met minder pijn

Onderzoek naar therapie bij ernstige knieartrose en kniepijn Het Reumafonds heeft een onderzoeksproject bij patiënten met ernstige knieartrose gehonoreerd. In het onderzoek wordt een nieuw protocol, een combinatie van pijn-

vrijheid van mobiliteit

verlagende medicatie en oefentherapie, geëvalueerd. Tot op heden is er geen goed

Ellermeyer Techniek past elke auto aan zodat iedere automobilist met een beperking of oudere automobilist zelfstandig kan rijden. Zonder hulp in en uit de auto komen is daar een belangrijk onderdeel van.

geëvalueerde combinatietherapie voor mensen met knieartrose en ernstige kniepijn.

Met goed doordachte oplossingen zorgt het technische team van Ellermeyer voor uw mobiele vrijheid op een veilige en verantwoorde manier.

De behandeling van artrose heeft twee hoofddoelen namelijk

Dit project werd ingediend door Amsterdam Rehabilitation Research Center | Reade en VUmc.

het verlichten van pijn en het behouden van functie. Oefentherapie is een effectieve behandeling om bij mensen met artrose de pijn te bestrijden en het dagelijks functioneren te verbeteren. Vanwege de pijn is het vaak niet mogelijk om mensen met knieartrose met langdurige of intensieve oefentherapie te behandelen, waardoor er geen optimaal resultaat kan worden bereikt. In

Uw wens, onze uitdaging!

combinatie met pijnverlagende medicatie kunnen deze patiën-

Van relatief simpele aanpassingen, zoals het bedienen van gas links-rechts, een handbedrijfsrem of een stoelslede verlengen.

oefentherapie krijgen. Het oefenprogramma is gebaseerd op de

ten mogelijk langere en intensievere en daardoor effectievere richtlijn Artrose van de Nederlandse vereniging voor fysiotherapie (KNGF).

Beter bewegen In het onderzoek worden vijftig patiënten met knieartrose

Maar ook de meer gecompliceerde constructies die creativiteit en een hoge mate van technische kennis vergen. Zoals het ontwerp van een hydraulische (fiets-)stuur voor mensen met weinig kracht in de handen: sturen, gas geven, remmen, richting aangeven, claxoneren, verlichting en ruitenwisser bedienen.

en ernstige kniepijn volgens het nieuwe protocol behandeld. De pijnmedicatie wordt stapsgewijs opgebouwd. De primaire

ellermeyer kijkt voorbij de grenzen van uw beperking www.ellermeyer.nl

uitkomstmaat is de verbetering in beperkingen van activiteiten. Verder wordt de therapie met behulp van interviews van artsen met patiënten geëvalueerd. De verwachting is dat met de uitkomsten van dit onderzoek ook voor mensen met ernstige knieartrose en kniepijn een intensievere oefentherapie en daarmee een beter functioneren in het dagelijks leven mogelijk is. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onderzoekers Joost Dekker, E [email protected] en Marike van der Leeden, E [email protected]

ellermeyer | hoogoorddreef 70 | 1101 BG Amsterdam | T. 020 342 83 83 | F. 020 691 82 51 | [email protected] 20

21

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Mega Power Groep

Een programma waar de kracht vanaf spettert “Conditie en kracht

In mei 2012 is de tweede Mega Power Groep afgesloten met een feestelijke bijeenkomst. In dit speciale programma krijgen kinderen met een cerebrale parese (CP)

duidelijk toegenomen”

gedurende vier maanden drie keer per week kracht- en loopvaardigheidstraining. Om deze intensieve periode wat te verluchtigen, is het programma opgebouwd rondom de superhelden Mega Mindy en Mega Toby. De kinderen (van 4–10 jaar) trainen hard om samen met Mindy en Toby de schurk Mega Volta te pakken te

Gwenne Rebergen is moeder van Vigo (7 jaar). Sinds 2006

verhaallijn eromheen. Vaak genoeg waren ze met elkaar aan

nemen. En met succes!

bezoekt Vigo vanwege zijn CP Reade waar Liesbeth van

het dollen en hadden de grootste lol bij het verleggen van hun

Vulpen zijn vaste fysiotherapeut is. Met de behandeling was

eigen grenzen. Die sfeer had ook z’n weerslag op de ouders en

al de nodige vooruitgang geboekt; sinds anderhalf jaar staat

het team. We hadden met z’n allen het gevoel dat we samen

Vigo’s kleine rollator ongebruikt in de gang. Maar na de Mega

met iets heel moois bezig waren. En ja, het is intensief om je

Power Groep is Vigo zelfs met sprongen vooruitgegaan.

kind drie keer per week naar de therapie te brengen. Zeker als

Weer naar het veldje

vijf kwartier therapie gaan zien als ‘momentje voor mezelf’.

en valt minder vaak. Ook is zijn uithoudingsvermogen sterk

Ik las nooit meer een boek. Behalve bij Reade!”

kracht zijn duidelijk toegenomen. Dit heeft ervoor gezorgd dat

Samen verder

Vigo nu met meer plezier naar het zwemmen gaat en vaker

Liesbeth heeft ook genoten van de Power-groep. “Net wat

naar het voetbalveldje in de buurt gaat. Hij doet aan alles

Gwenne zegt, het was heel intensief, maar vooral ook erg

mee.” Liesbeth onderschrijft dit: “Natuurlijk is het gevaarlijk

leuk. Op een groep van vier kinderen stonden soms vijf trainers

om nu al conclusies te trekken. We moeten en gaan het via

en voor elk kind werd een op maat gesneden programma

wetenschappelijk onderzoek onderbouwen, daar hebben we al

gedraaid. Dat was een behoorlijke organisatie, maar als je

een subsidieaanvraag voor lopen, maar ik kan je wel zeggen

gaandeweg de resultaten zag, was het gewoon geweldig.

dat ik bijna van mijn stoel viel toen ik Vigo’s sprintsnelheid

Ja, ik denk ook echt dat we heel trots mogen zijn hoe we dit

ging meten na de trainingsperiode. Daar had hij 350% winst

samen met de kinderen en ouders hebben vormgegeven.”

bij geboekt ten opzichte van de voormeting. Reken maar dat

Gwenne: “Vandaar ook dat ik de afsluiting een feestelijk tintje

ik het allemaal drie keer heb nagemeten en gerekend. Maar

wilde geven. Ik heb contact opgenomen met Studio100, het

het was echt zo. Ook bij de grof motorische vaardigheden had

productiebedrijf van de Mega Mindy karakters. Zij hebben ver-

hij duidelijk winst geboekt. Als dit allemaal klopt, is het een

volgens een hele doos met cadeaus ter beschikking gesteld,

gouden greep geweest. We hebben dan een goede manier

posters, stripboeken, dvd’s, helemaal geweldig. De kinderen

gevonden om de opgedane kracht ook daadwerkelijk over te

vonden het fantastisch. Een prima afsluiting van een prima

zetten naar de beweging, naar het lopen.”

programma en wat ons betreft draait Vigo volgend jaar nog

Even uitblazen

Nieuwe programma’s, behandelmethoden of servicecomponenten

krijgen, maar uiteindelijk is het gewoon niet anders. Ik ben die

Gwenne: “We zien het in alles. Hij is veel behendiger geworden verbeterd. Dat viel de zwemjuf ook op: zowel zijn conditie als

22

hij ook nog naar school gaat. Dat moet je wel geregeld zien te

een keer mee.” Liesbeth: “Dat kan gelukkig ook. De eerste twee groepen zijn gestart als zorgvernieuwingsproject met

“Het is niet niks, die vier maanden training”, vervolgt Gwenne.

subsidie. Maar aangezien het kinderteam Reade duidelijk de

“Je had die koppies eens moeten zien! Zo rood en bezweet.

meerwaarde van het programma ziet, is besloten het door te

Maar ze gingen er stuk voor stuk voor. Ze staken elkaar aan,

zetten. Daar zijn we met z’n allen heel blij mee, zeker ook de

motiveerden elkaar. En dat werd zeker ingegeven door de

kinderen!”

23

Internationaal congres

Reade op 50 punten aanwezig op EULAR 2012 consequenties in het dagelijks functioneren en de factoren die hierop van invloed zijn. Gebieden waarop Reade grote expertise heeft en deze verder uitbouwt. Vanuit reumatologie participeert het centrum bijvoorbeeld in de Nederlandse CHECK-studie. Hierin staan het beloop van de ziekte en de factoren die de ziekte beïnvloeden centraal. Invalshoeken, van beperking tot oefentherapie,

Reade present op mondiaal OARSI-congres

die in presentaties op EULAR werden belicht. Het onderzoek naar artrose waarbij VUmc en Reade intensief samenwerken, staat al

Reade was met twee onderzoekers goed vertegenwoordigd

jaren onder leiding van prof. dr. Joost Dekker.

op het afgelopen OARSI-congres in Barcelona. Jesper

Knieartrose

Knoop presenteerde een poster over de relatie tussen MRIafwijkingen en verschillende biomechanische factoren voor

Reade verricht al een hele poos onderzoek naar knie- en/of heup-

beperkingen in het dagelijks leven. Martin van der Esch

artrose, zowel onder eigen patiënten als in samenwerking met

besprak de organisatie van het klinische en wetenschappelijk

andere instellingen. Patiënten met de aandoening worden intern

onderzoek van patiënten met een knie- en/of heupartrose,

uitvoerig onderzocht op de Artrosepoli. Een belangrijk doel hiervan

zoals georganiseerd in de Artrosepoli van Reade.

is dat er meer inzicht wordt verkregen in de ontwikkeling van de

Het jaarlijkse congres van de Europese

beperkingen die patiënten ervaren in de dagelijkse activiteiten. De

Het congres OARSI (Osteoartrhitis Research Society

door Reade opgedane kennis heeft ertoe geleid dat het effect van

International), werd van 26 tot 29 april gehouden. OARSI

Zoals elk jaar stuurden de onderzoekers van Reade korte samenvat-

oefentherapie op dat dagelijks functioneren werd onderzocht. Naast

is een internationale organisatie voor wetenschappelijk

jaar van 6 tot 9 juni plaats in Berlijn.

tingen van hun onderzoeksresultaten in met als doel een presentatie

presentaties op dit terrein werden in een workshop door Mariette

onderzoekers en zorgverleners die zich focussen op de

te verzorgen of via een poster hun nieuwe kennis te presenteren. De

van Rooij de ervaringen van een patiënt centraal gesteld. Vanuit

preventie en behandeling van artrose. Belangrijkste

Het congres onder de naam EULAR

internationale beoordelingscommissie van EULAR selecteerde uit

een behandeling gericht op het verminderen van de beperkingen ten

activiteiten zijn de promotie en presentatie van

alle binnengekomen inzendingen de beste samenvattingen. Uit de

gevolge van artrose en andere aandoeningen (comorbiditeit). Bijzon-

onderzoeksresultaten, het verlenen van scholing en

Amsterdamse hoek werden presentaties geselecteerd over artrose,

der, omdat deze patiënt zelf aanwezig was en toelichting kon geven.

de wereldwijde verbreding van kennis op het gebied

Vereniging voor Reumatologie vond dit

(European League Against Rheumatism) is een groot internationaal event waar meer dan 15.000 wetenschappe-

reumatoïde artritis en over de medicatie bij deze aandoening. In dit magazine leest u artikelen over enkele aansprekende presentaties.

Kosteneffectieve behandelmethoden

van artrose. OARSI werd in 1990 opgericht om vooral fundamenteel onderzoek te promoten. De laatste jaren

Een zeer actueel onderwerp waarin vele internationale reuma-

neemt ook de aandacht voor toegepast wetenschappelijk

tologen waren geïnteresseerd, is het kosteneffectief behandelen

onderzoek steeds meer toe. Ook in Nederland. Het

Wetenschappelijk onderzoek wordt internationaal gewaardeerd en

van patiënten. Financiering van de zorg staat mondiaal immers op

congres werd dan ook bezocht door onderzoekers van alle

verbetert de zorg in de reumatologie en revalidatie voor patiënten

meerdere fronten onder druk. Charlotte Krieckaert toonde de resul-

universiteiten van eigen bodem.

met reumatische ziekten. Reade en VUmc genieten zowel nationaal

taten uit haar studie naar het effect van biologicals (TNF-blokkers)

deelnemen. Het aantal onderzoekers

als internationaal hoog aanzien op het gebied van onderzoek. De

bij patiënten met reumatoïde artritis. Zij heeft hierin aangetoond

combinatie is sinds vorig jaar door EULAR aangesteld als ‘EULAR

dat sommige patiënten antistoffen tegen deze geneesmiddelen

van Reade dat dit jaar hun werk mocht

center of excellence in rheumatology’, beoordeeld naar criteria als

maken, waardoor het medicijn niet of minder goed werkt. Eerder in

de grootte van de onderzoekstaf en het aantal belanghebbende

dit magazine las u meer over de resultaten van dit onderzoek.

lijk onderzoekers, zorgverleners, patiëntenverenigingen en patiënten aan

presenteren was opvallend groot. In het

Center of excellence

publicaties over de afgelopen vijf jaar. Een titel waar Reade zeer

abstractboek waren hun namen terug

trots op is.

te vinden bij maar liefst 50 ingezonden

Aandacht voor artrose

onderzoeken 24

Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Reuma en het hart

patiënten met reumatische aandoeningen en reumatoïde artritis in het bijzonder. De presentatie van de data van dit onderzoek kreeg veel aandacht. Recente gegevens uit de studie van deze onder-

Een aantal grote onderzoeksessies was gewijd aan de relatie

zoeksgroep laten nu zien dat het risico hierop met ontstekings-

tussen cardiovasculaire aandoeningen en reumatische ziekten.

remmende medicijnen bijzonder fors, tot wel 56%, kan worden

Dit jaar was er tijdens het EULAR congres bijzonder veel aan-

Hoofdonderzoeker Mike Nurmohamed doet met zijn groep al jaren

verlaagd. U leest hierover meer in dit magazine.

dacht voor artrose. Niet alleen voor de ziekte, maar ook voor de

onderzoek naar het verhoogde risico op hart- en vaatziekten van

25

- ADVERTENTIE -

Wat kan Pfizer betekenen?

TNF-blokkers zorgen voor daling

Voor hem, voor u en de rest van de wereld. Als u ziek bent, of iemand in uw naaste omgeving ziek is, gaat het maar om één ding: beter worden. Geneesmiddelen kunnen hierbij helpen. Ook kunnen geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld vaccins, bijdragen aan het voorkomen van ziekten en kunnen ze de kwaliteit van leven verbeteren. Wereldwijd worden iedere dag 40 miljoen mensen behandeld met een geneesmiddel van Pfizer. Maar wij maken niet alleen onze bestaande geneesmiddelen, we zijn ook constant bezig met het ontdekken en ontwikkelen van nieuwe medicijnen en vaccins, voor als u iets nodig hebt dat nog niet bestaat of niet goed genoeg is. Dit doen we met een speciale focus op ziekten en aandoeningen waar een aanzienlijke medische noodzaak voor bestaat, zoals Alzheimer, kanker en pijn. Wij brengen de beste wetenschappers bij elkaar om de meest gevreesde ziekten van vandaag te bestrijden. Zo werken we samen aan een gezondere wereld. Lees meer op www.pfizer.nl

Risico op hart- en vaatziekten

bij reuma kleiner door biologicals

Uit onderzoek is gebleken dat het risico

Datastudie

op hart- en vaatziekten bij reumapati-

Voor dit onderzoek, gefinancierd door de firma Abbott, werden

ënten fors daalt door het gebruik van

Verenigde Staten geanalyseerd. Ruim 100.000 RA-patiënten zijn

biologicals. Met maar liefst 56%. Mike

gegevens uit de database van Thomson Reuters Claims uit de gedurende een periode van 3 jaar gevolgd. De resultaten laten zien dat TNF-blokkers een afname geven van het risico op hart- en

Nurmonhamed, onderzoeker van het Jan

vaatziekten met 24%, 42% en 56%, na respectievelijk 1, 2 en 3 jaar

van Breemen Research Instute Institute

die deze middelen niet kregen. Opmerkelijk is dat bij patiënten die

| Reade en VUmc, presenteerde deze

verminderde.

opzienbarende resultaten tijdens EU-

behandeling ten opzichte van patiënten met reumatoïde artritis behandeld werden met methotrexaat het cardiovasculair risico niet

Positieve bijwerkingen

LAR 2012, het jaarlijkse congres van de

Mike Nurmohamed, hoofdonderzoeker van de studie, zegt: “Verschil-

European League Against Rheumatism.

van de diagnose RA de kans op een hartaanval verdubbelt. Wanneer

lende onderzoeken laten zien dat in de eerste tien jaar na het stellen de ziekte niet onderdrukt kan worden met methotrexaat en de behandeling met TNF-blokkers wordt gestart, neemt het risico op hart- en vaatziekten echter af. Dit is een zeer gunstige bijkomstig-

Auteursrecht ©2011 Pfizer Inc. Alle rechten voorbehouden.

heid van deze toch al zeer effectieve groep geneesmiddelen. Uit Al in eerder onderzoek werd aangetoond dat patiënten met reuma-

verder onderzoek moet blijken of dit nu betekent dat patiënten met

toïde artritis (RA) een verdubbeld risico hebben op het krijgen van

RA gelijk al met (dure) TNF-blokkers moeten starten in plaats van

hart- en vaatziekten. Dit risico is deels een gevolg van het ontste-

eerst met de DMARDS.”

kingsproces bij de ziekte, dat ook aderverkalking (atherosclerose) bevordert.

Behandelproces

Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen onderzoeker Mike Nurmohamed, E [email protected].

Ongeveer 1% van de Nederlanders heeft de reumatische aandoening RA. Vanwege het verhoogde risico op hart- en vaatziekten geldt voor hen de zogeheten Multidisciplinaire Richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement (CVRM). Dit houdt enerzijds in het screenen (en eventueel behandelen) van risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals een verhoogde bloeddruk of een te hoog cholesterol, en anderzijds het zo goed mogelijk onderdrukken van de ziekteactiviteit van RA. De medicatie waarmee de ziekte-activiteit van RA onderdrukt wordt, is globaal in drie stappen in te delen. Meestal wordt er gestart met pijnstillers en bij onvoldoende effect worden hier DMARDS, een ontstekingsremmer zoals methotrexaat, aan toegevoegd. Als de ziekte dan nog steeds onvoldoende onder controle is, kunnen zogenaamde biologicals (zoals TNF-blokkers) worden gebruikt.

27

Samen werken aan een gezondere wereld Wetenschappelijk onderzoek toegepast

Professionele ziekenhuisverplaatste zorg begint met een belletje Medizorg is een onafhankelijke landelijk werkende organisatie die er jaarlijks voor zorgt dat ruim 12.500 patiënten hun medicatie op een verantwoorde wijze krijgen thuisbezorgd en toegediend. Wij bieden u een breed scala aan diensten zodat u eenvoudig grip kunt houden op de medische specialistische zorg in de thuissituatie van uw patiënt. Instructie en toediening van specialistische geneesmiddelen, administratieve begeleiding, telefonische ondersteuning, patiëntvriendelijke distributie; u zegt het maar! De regie ligt geheel bij u en wij denken graag met u mee. Benieuwd naar de servicemogelijkheden van Medizorg op het gebied van complexe medicatie, medische voeding, UVBlichttherapie en infusietherapie?

Donateurs gezocht

Back to Orthopedic Training Centre Ghana Reade werkt samen met het Orthopedic Training Centre (OTC) in Ghana. Gedurende een periode van drie jaar wordt er, in samenwerking met de Nederlandse Orthopedisch Instrument Makerij (OIM), jaarlijks een tweeweekse training gegeven aan Ghanese instrumentmakers en fysiotherapeuten. Het OTC bevindt zich in Nsawam, zo’n 40 kilometer van de hoofdstad Accra.

Het OTC is gespecialiseerd in het maken van prothesen. Prothesen

voor het train-de-trainerprincipe, waarin de Ghanese medewer-

zijn bijvoorbeeld nodig na amputaties of bij aangeboren afwijkingen

kers de opgedane kennis leren over te brengen aan hun collega’s.

aan de ledematen. Omdat het OTC het enige expertisecentrum in Ghana is dat prothesen maakt, komen de patiënten uit het hele land. Zowel volwassenen als kinderen kunnen hier direct revalideren om te leren omgaan met hun vervangende been/benen of arm/ armen. In het centrum werken zo’n 23 instrumentmakers en 6

Uw bijdrage is zeer welkom

fysiotherapeuten.

Bezoek aan Ghana

Om de trainingen goed tot uitvoer te brengen, is de werkgroep afhankelijk van donaties en externe fondsensponsoren. Ook u

Onlangs reisden voor het tweede jaar vier werkgroepleden van

kunt het project financieel steunen door een bijdrage over te ma-

Reade en OIM naar Ghana af: twee fysiotherapeuten, een ergothe-

ken op giro 69931.36.78 t.n.v. Reade o.v.v. Werkgroep Buitenland.

rapeut en een instrumentmaker. Met deze keer nog meer aandacht

Bel Medizorg 030-2804271 of ga naar www.medizorg.nl

ed op izo r sp het g, u ge ec g w ne ia eb pa es lis ied rt m tis v ne id ch an r de e le n

Reade Academy events

M

- ADVERTENTIE -

Workshop ‘Een beenamputatie en dan?! Er kan meer dan u denkt!’

Doelgroep: leden netwerk/reumapatiënten en

Datum: 13 oktober 2012

Meer info: www.ReumaNetAmsterdam.nl

Locatie: Reade, Overtoom Doelgroep: Revalidanten Meer info: www.reade.nl/workshop-beenamputatie

2 symposium ReumaNetAmsterdam ‘artrose, ontwikkelingen en stapsgewijze behandeling’ e

Datum: 25 oktober 2012

vertegenwoordigers uit de regio

Symposium ‘Klinische gevolgen van antistoffen tegen biologicals’ Datum: 16 november 2012 Doelgroep: Reumatologen, dermatologen, gastro-enterologen en ziekenhuisapothekers Locatie: Reade, Dr. Jan van Breemenstraat Meer info: www.reade.nl/top/readeacademy

Locatie: Reade, Dr. Jan van Breemenstraat

29

- ADVERTENTIE -

Nieuwe publicaties Broek M van den, Dirven L, Vries-Bouwstra JK de, Dehpoor AJ,

Nielen MM, Sijl AM van, Peters MJ, Verheij RA, Schellevis FG, Nurmo-

Goekoop-Ruiterman YP, Gerards AH, Kerstens PJ, Huizinga TW, Lems

hamed MT.

W, Allaart CF.

Cardiovascular disease prevalence in patients with inflammatory

Rapid radiological progression in the first year of early rheumatoid

arthritis, diabetes mellitus and osteoarthritis: a cross-sectional

arthritis is predictive of disability and joint damage progression

study in primary care.

during 8 years of follow-up.

BMC Musculoskelet Disord. 13(1):150 2012

Ann Rheum Dis. 71 (9): 1530-3 2012 Nurmohamed MT. Coenen P, Werven G van, Nunen MP van, Dieën JH van, Gerrits KH,

Gastrointestinal events in rheumatoid arthritis: time for the lower

Janssen TW.

gastrointestinal tract!

Robot-assisted walking vs overground walking in stroke patients: an

J Rheumatol.39(7):1317-9 2012

evaluation of muscle activity. J Rehabil Med. 2012 Apr;44(4):331-7

Peters MJ, Sattar N, Nurmohamed MT. Managing cardiovascular risk in rheumatoid patients.

Dirven L, van den Broek M, van Groenendael JH, de Beus WM, Ker-

Am J Cardiol. 110(5):763 2012

stens PJ, Huizinga TW, Allaart CF, Lems WF. Prevalence of vertebral fractures in a disease activity steered co-

Peters MJ, van Sijl AM, Voskuyl AE, Sattar N, Smulders YM, Nurmo-

hort of patients with early active rheumatoid arthritis.

hamed MT.

BMC Musculoskelet Disord. 13(1):125 2012

The effects of tumor necrosis factor inhibitors on cardiovascular risk in rheumatoid arthritis.

Groot S de, Balvers IJ, Kouwenhoven SM, Janssen TW.

Curr Pharm Des. 18(11):1502-11 2012

Validity and reliability of tests determining performance-related

Omdat gezondheid ons grootste goed is

components of wheelchair basketball.

Raterman HG, Nielen MM, Peters MJ, Verheij RA, Nurmohamed MT,

J Sports Sci. 30(9):879-87 2012

Schellevis FG.

aerobic capacity in athletes and non-athletes with cerebral palsy.

Raterman HG, Vosslamber S, de Ridder S, Nurmohamed MT, Lems

Onze oplossingen hebben impact op de generaties die na ons komen.

Dev Med Child Neurol.54(7):647-53 2012

WF, Boers M, Wiel M van de, Dijkmans BA, Verweij CL, Voskuyl AE.

www.siemens.nl/healthcare

Coexistence of hypothyroidism with inflammatory arthritis is associGroot S de, Janssen TW, Evers M, Luijt P van der, Nienhuys KN,

ated with cardiovascular disease in women.

Dallmeijer AJ.

Ann Rheum Dis. 71(7):1216-8 2012

Feasibility and reliability of measuring strength, sprint power, and

The interferon type I signature towards prediction of non-response Kerekes G, Soltész P, Nurmohamed MT, Gonzalez-Gay MA, Turiel M,

to rituximab in rheumatoid arthritis patients.

Végh E, Shoenfeld Y, McInnes I, Szekanecz Z.

Arthritis Res Ther. 27;14(2):R95 2012

Validated methods for assessment of subclinical atherosclerosis in

Een goede gezondheid stelt ons in staat om – in elk opzicht – het beste uit onszelf te halen. Bovendien willen we allemaal op een gezonde manier ouder worden en langer van het leven blijven genieten. Daar profiteren onze kinderen van, maar ook de generaties die na ons komen.

Siemens werkt al meer dan 125 jaar aan innovatieve en betaalbare oplossingen voor de gezondheidszorg. Oplossingen die artsen in staat stellen om aandoeningen in een vroeg stadium op te sporen en die behandeling beter en eerder mogelijk maken. Zo werken we aan duurzame zorg, waarin de patiënt altijd centraal staat.

rheumatology.

Smit CA, Haverkamp GL, Groot S de, Stolwijk-Swuste JM, Janssen

Nat Rev Rheumatol. 21;8(4):224-34 2012

TW. Effects of electrical stimulation-induced gluteal versus gluteal and

Klaasen R, Herenius MM, Wijbrandts CA, de Jager W, van Tuyl LH,

hamstring muscles activation on sitting pressure distribution in

Nurmohamed MT, Prakken BJ, Gerlag DM, Tak PP.

persons with a spinal cord injury.

Treatment-specific changes in circulating adipocytokines: a compa-

Spinal Cord. ;50(8):590-4 2012

rison between tumour necrosis factor blockade and glucocorticoid treatment for rheumatoid arthritis.

Stadt LA van de, Schaardenburg D van.

Ann Rheum Dis. 71(9):1510-6 2012

Alcohol consumption protects against arthritis development in seropositive arthralgia patients.

Krieckaert CL, Lems WF.

Ann Rheum Dis. 71 (8): 1431-2 2012

Biologicals and bone loss. Ther Adv Musculoskelet Dis, (4):245-7 2012

Answers for life.

31

Kort nieuws Reade app: alle info bij de hand Eind augustus werd de Reade App in de App Store van Apple geïntroduceerd. Hiermee kunnen gebruikers van iPhone, iPod touch en iPad afspraken vastleggen en goed voorbereid op

Revalidatie | Reumatologie magazine

elke afspraak verschijnen. Zo is het niet alleen mogelijk om

is het relatiemagazine van Reade en

de afspraak in de iPhonekalender op te nemen maar ook om eenvoudig de behandelend arts toe te voegen, aantekeningen

verschijnt 4x per jaar in een oplage van 6.000 exemplaren.

te maken, tips voor een goede voorberei-

Uitgave

ding en antwoorden op veelgestelde vragen

Reade, Amsterdam

te vinden, de route naar het centrum te plannen en meer. De app maakt gebruik van versie iOS 4.0 of nieuwer.

Hoofdredactie Karlijn Haantjes, Ed Loet-loetoer Redactie, vormgeving en productie Bureau HOW, Eindhoven

Projectvoorstel

Fotografie

genomineerd

Reade

Wiebke Wilting Bureau HOW Contact

De jury van de Ipsen Revalidatie Jaarprijs voor Innovatieve

Reade, centrum voor revalidatie en reumato-

Patiëntenzorg heeft het projectvoorstel van Christof Smit

logie / Afdeling Marketing & Communicatie

(revalidatiearts) en onder andere Thomas Janssen (prof.

Postbus 58271, 1040 HG Amsterdam

Faculteit Bewegingswetenschappen) genomineerd voor de

T (020) 607 16 07 / E [email protected]

Jaarprijs. Het projectvoorstel draagt als titel: Dagelijkse spier-

Bezoekadres

activatie als aanvulling op conventionele decubituspreventie

Overtoom 283, 1054 HW Amsterdam

bij mensen met een dwarslaesie in een rolstoel. De winnaar

Dr. Jan van Breemenstraat 2, 1056 AB

van de prijs zal bekendgemaakt worden tijdens de Algemene

Amsterdam

Leden Vergadering (ALV) van de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen op donderdag 1 november 2012.

Meer dan 100 jaar revalidatiegeneeskunde en reumatologie Reade is de naam voor de organisatie die ontstaan is uit de fusie tussen Revalidatiecentrum Amsterdam (RCA) en het Jan van Breemen Instituut (JBI). Twee gerenommeerde namen op gebied van kwalitatief hoogwaardige revalidatie en reumatologie. De krachtenbundeling van mensen en middelen biedt tal van mogelijkheden om de kwaliteit van de revalidatie en reumatologie verder te verbeteren en te innoveren. Tevens leidt het samengaan tot een verdere versterking van het wetenschappelijke onderzoek, mede door de intensivering van de samenwerking met VUmc.

32