Onderzoek nazorg afdeling gynaecologie UMCG (samenvatting) Jacelyn de Boer, Anniek Dik & Karin Knol Studenten HBO-Verpleegkunde aan de Hanze Hogeschool Groningen Jaar 2011/2012 Resultaten Literatuuronderzoek Allereerst volgt een korte samenvatting van de resultaten die gekomen zijn uit de onderzochte wetenschappelijke artikelen. Hieruit is gebleken dat patiënttevredenheid bepaald wordt door de volgende aspecten m.b.t. nazorg: • Informatievoorziening (verkrijgen van advies over uiteenlopende onderwerpen, bijvoorbeeld: medicatiegebruik en mobiliseren) • Telefonisch goed bereikbaar zijn van instelling/afdeling • Telefonische follow-up (daarbij neemt een professional uit het ziekenhuis een bepaalde periode na ontslag telefonisch contact op met de patiënt. Het doel is om te achterhalen wat de patiënt van de opname vond en of hij nog baat heeft bij extra voorlichting) • Goede en gestructureerde overdracht voor evt. thuiszorg met specialisten als achterwacht Het onderzoek ‘Trends in tevredenheid 2003-2009’ (Chihangir, 2010) laat zien dat patiënttevredenheid, binnen het UMCG, bepaald wordt door de volgende aspecten m.b.t. nazorg: • Informatie over verdere behandeling. Zoals regels voor leefstijl, rust en werken, het gebruik van medicijnen of hulpmiddelen. • De gang van zaken rondom het ontslag. Zoals tijdstip, poliafspraak, recepten, regelen van hulp voor thuis. Resultaten interviews met patiëntenverenigingen Uit de interviews met de patiëntenverenigingen Olijf en PGN blijkt dat patiënttevredenheid bepaald wordt door de volgende aspecten m.b.t. nazorg: • Informatievoorziening (voorbereiding op ontslag) • Aandacht voor psychische nazorg (seksualiteit) • Duidelijkheid (m.b.t. uitslagen evt. onderzoeken en verder behandelplan) • Korte lijn met bijv. verpleegkundige specialist (telefonisch/e-mail) • Laagdrempelig contact met gynaecoloog (email, forum) Uit de resultaten van de artikelen en interviews met de patiëntenverenigingen kan geconcludeerd worden dat de mate van patiënttevredenheid wordt bepaald door informatievoorziening en bejegening.
Resultaten interviews met patiënten Vervolgens wordt een korte samenvatting gegeven van de belangrijkste resultaten uit de gelabelde interviews. Dit wordt gedaan door per label de belangrijkste bevindingen te beschrijven. Medicatiegebruik: De patiënten vinden het belangrijk om voorgelicht te worden over de duur van gebruik van bepaalde medicijnen. Leefregels: De patiënten geven aan voorgelicht te willen worden over praktische dingen, ze willen weten waar ze aan toe zijn, wat ze kunnen verwachten qua pijn, mobiliseren, werken, douchen et cetera, waar ze tegen aan kunnen lopen en wat ze hier zelf aan kunnen doen. Wondzorg: Binnen deze label geven patiënten aan dat ze graag voorgelicht willen worden over de praktische dingen over de wond, waar ze op moeten letten om een goede wondgenezing te stimuleren. Seksualiteit: Dit onderwerp is niet altijd besproken, patiënten geven desondanks aan dat ze hier geen behoefte aan hebben óf wanneer het wel besproken is dat het voldoende was. Telefonische bereikbaarheid van de afdeling: Alle geïnterviewde patiënten geven aan het prettig te vinden om te weten wie ze kunnen bereiken bij vragen. Een aantal van de ondervraagden gaf aan niet te weten wie en waarheen ze moesten bellen. De overige ondervraagden heeft geen gebruik hoeven maken van het telefonisch contact of heeft wel telefonisch contact gehad met de afdeling en zegt goed geholpen te zijn. Toch blijkt dat het voor veel patiënten desondanks een grote stap is om de afdeling te bellen bij vragen. Korte lijn met vaste verpleegkundig specialist: Patiënten geven aan het prettig te vinden om begeleid te worden door vaste verpleegkundige specialisten, omdat zij hun verhaal kennen en hierdoor een vertrouwensband is ontstaan. Telefonische follow-up van arts of verpleegkundige: De telefonische follow-up wordt als positief ervaren. Mensen vinden het gevoel in de gaten gehouden te worden prettig en weten dat er dan ook de mogelijkheid is om vragen te stellen. Laagdrempelig contact met gynaecoloog (door forum/e-mail/telefonisch): Het merendeel van de patiënten geeft aan rechtstreeks contact met de behandelende gynaecoloog te waarderen. Een aantal geeft aan dat dit voor de gynaecoloog niet te realiseren is en dat een verpleegkundige over het algemeen ook een antwoord op de gestelde vraag weet. De patiënt heeft er hierbij vertrouwen in dat er een gynaecoloog wordt geraadpleegd wanneer de verpleegkundige niet zeker is van haar antwoord. Het liefst willen de patiënten via de mail contact met de gynaecoloog kunnen opnemen, zodat hij op zijn tijd kan antwoorden. Een forum wordt als minder persoonlijk ervaren. Goede overdracht in geval van thuiszorg of andere zorginstelling: De patiënten die thuiszorg hebben gehad gaven aan dat deze een goede overdracht hebben gehad. Gang van zaken rondom ontslag: Over het algemeen zijn patiënten tevreden over de gang van zaken rondom ontslag. De folder met informatie vindt men erg prettig, maar zou
men graag mondeling toegelicht willen krijgen. Daarnaast verloopt het ontslag soms wat rommelig en gehaast. Patiënten houden van duidelijkheid en goede voorlichting. Psychische nazorg: Een deel van de ondervraagden gaf aan geen behoefte te hebben aan psychische nazorg en genoeg te hebben aan hun sociale contacten. De overige ondervraagden gaf aan dat dit punt voldoende aan bod komt en vonden het een goed besproken onderwerp. Waardering voor diverse aspecten Tot slot wordt een antwoord gegeven op de volgende vraag: ‘Aan welk aspect wordt de meeste waarde gehecht door patiënten als het gaat om nazorg?’ Om tot dit antwoord te komen zijn er interviews bij patiënten afgenomen. De interviewers hebben elk een onafhankelijk persoon geïnterviewd als steekproef waarna er gezamenlijk geluisterd is naar de opnames hiervan. De interviewers hebben elkaar voorzien van feedback op het interviewen zodat de wijze van gespreksvoering hetzelfde zou zijn. Op basis van het gedane literatuuronderzoek en de gevoerde interviews met patiëntenverenigingen zijn de labels ontstaan. De verkregen fragmenten bij de labels zijn geturfd, wat heeft geleid tot onderstaand cirkeldiagram (figuur 1).
Figuur 1. Uit figuur één blijkt dat patiënten de meeste waarde hechten aan het telefonisch goed bereikbaar zijn van de afdeling, in tabel 1 te zien als: telefonische bereikbaarheid. Er zijn in totaal 11 labels en 124 tekstfragmenten. Er zijn 23 tekstfragmenten waarin patiënten aangeven wat zij belangrijk vinden of wat hun mening is over goede telefonische bereikbaarheid van de afdeling. Patiënten gaven aan dat het fijn is om te weten wie ze kunnen bellen bij vragen maar dat de drempel om te bellen soms best groot is. Een deel van de patiënten gaf aan niet te weten waar ze heen konden bellen. Wat de patiënten binnen deze label nog meer aangaven is te vinden in bijlage 10.
Samenvatting Chihangir (2010) heeft een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de patiënttevredenheid in de acht Universitair Medische Centra in Nederland. Hieruit kwam naar voren dat de patiënten van de afdeling gynaecologie van het UMCG scoort tussen redelijk- en duidelijk tevreden wat betreft nazorg. De opdrachtgever is tevreden met deze score, maar wil achterhalen wat de achterliggende redenen zijn van deze beoordeling. Zij wil graag weten wat de patiënt belangrijk vindt met betrekking tot nazorg op de afdeling L4VA algemene- en oncologische gynaecologie, om hiermee de score van patiënttevredenheid te verhogen. Met deze informatie en literatuuronderzoek is de volgende vraagstelling tot stand gekomen: Waaraan moet de nazorg voldoen voor de algemene- en oncologische gynaecologische patiënten van afdeling L4VA van het UMCG zodat de patiënttevredenheid over nazorg gewaarborgd blijft, gezien vanuit het patiëntenperspectief? Voor het beantwoorden van de vraagstelling is er gebruik gemaakt van een kwalitatief onderzoeksdesign. De onderzoekspopulatie bestaat uit veertien algemene- en oncologische gynaecologische patiënten van L4VA van het UMCG opgenomen in januari 2012. Deze patiënten zijn telefonisch geïnterviewd met behulp van een topiclijst. De topiclijst is samengesteld door literatuuronderzoek en interviews met de patiëntenverenigingen Olijf en Patiëntenvereniging Gynaecologie Nederland (PGN). Uit deze informatiebronnen komt naar voren dat patiënten tevreden kunnen zijn op de volgende aspecten: informatievoorziening, telefonisch goed bereikbaar zijn van instelling/afdeling, telefonische follow-up, goede en gestructureerde overdracht voor eventueel thuiszorg, informatie over verdere behandeling, gang van zaken rondom ontslag, psychische nazorg, duidelijkheid, korte lijn met verpleegkundig specialist, laagdrempelig contact met gynaecoloog. Wegens tijdgebrek zijn de deelnemende patiënten telefonisch bereikt voor het onderzoek, in eerste instantie zou dit door middel van een brief gedaan worden. Van tevoren was er afgesproken om 14 patiënten te benaderen en niet door te gaan met interviewen tot er datasaturatie zou optreden. Om deze reden zijn er uiteindelijk 13 patiënten geïnterviewd. Uit de geanalyseerde patiënteninterviews komt naar voren dat patiënten de meeste waarde hechten aan het telefonisch goed bereikbaar zijn van de afdeling. Sommige patiënten wisten niet waar er bij vragen heen gebeld kon worden en vonden de stap om te bellen groot. Verder vinden patiënten het erg belangrijk om goed voorgelicht te worden over medicatiegebruik, leefregels en wondzorg voor ontslag. Seksualiteit wordt niet altijd besproken, patiënten geven aan hier geen behoefte aan te hebben gehad óf dat het voldoende was. Evenals de psychische nazorg, dit wordt gezien als een goed besproken onderwerp. De telefonische follow-up wordt als positief ervaren. Patiënten vinden het prettig om in de gaten te worden gehouden. Het merendeel van de patiënten geeft aan rechtstreeks contact met de gynaecoloog te waarderen, bijvoorbeeld door e-mail. Het gebruik van een forum wordt gezien als minder persoonlijk. De gang van zaken rondom het ontslag is over het algemeen goed geregeld. Wel zouden de patiënten het ontslagformulier mondeling toegelicht willen hebben.
Er kan geen eenduidige conclusie getrokken worden door de veelzijdige antwoorden van de patiënten. Wel worden er naar aanleiding van dit onderzoek de volgende aanbevelingen voor de afdeling gedaan: • Het nazorgformulier zou mondeling met de patiënt doorgesproken moeten worden. • De voorlichting moet op de patiënt afgestemd zijn, bijvoorbeeld het geven van voedingsadviezen bij darmproblematiek. • Er moet bij de patiënt een gevoel gecreëerd worden dat er laagdrempelig contact met de afdeling opgenomen kan worden. Voor verder onderzoek zijn er de volgende aanbevelingen: • Bij een onderzoek naar de mening van patiënten moeten vaker interviews afgenomen worden in plaats van enquêtes. Bij een interview kan er dieper op de situatie in gegaan worden. Een enquête wordt over het algemeen snel ingevuld waardoor mensen hier minder over nadenken. • Er zouden meer interviews afgenomen moeten worden om hiermee een vorm van data-saturatie te creëren. • Onderzoek doen naar de mogelijkheid voor patiënten om mailcontact met een gynaecoloog te hebben. Samengevat kan er geconcludeerd worden dat patiënten veel waarde hechten aan de volgende punten: telefonische bereikbaarheid van de afdeling, duidelijkheid over wat zij thuis kunnen verwachten en contact met de gynaecoloog.
Jacelyn de Boer, Anniek Dik & Karin Knol
