reo -rapportage Tweede kwartaal 2014

reo®-rapportage Tweede kwartaal 2014

F&C beleggingsfondsen

reo®-rapportage

Tweede kwartaal 2014

Inhoud Inleiding 3 Terugblik kwartaal

3

Engagement tweede kwartaal

5

Milestone tweede kwartaal

6

Engagement en milestones per fonds

Aandelen wereldwijd

Aandelen Amerika

Aandelen Europa Aandelen Opkomende Markten Global Convertibles Global Credits High Yield Multimanager Aandelen Amerika Multimanager Aandelen Europa Multimanager Aandelen Pacific Multimanager Aandelen Opkomende Markten

7 7 20 21 26 27 28 33 34 37 42 43

2

reo®-rapportage


Inleiding In dit verslag vindt u gedetailleerde informatie over de manier waarop F&C het afgelopen kwartaal (mede) namens u ondernemingen heeft aangesproken en welke resultaten er zijn bereikt. Ook rapporteren wij de uitkomsten van ons engagement (mijlpalen). F&C heeft het afgelopen kwartaal 160 ondernemingen aangesproken en 53 mijlpalen bereikt. Deze mijlpalen zijn doorgaans de uitkomst van engagement over eerdere kwartalen.

Terugblik kwartaal Het afgelopen kwartaal stond in het teken van de olie- en gassector en de kledingindustrie. In het kader van ons langlopende project over CO2-risico’s praten we met olie- en gasmaatschappijen en mijnbouwbedrijven en stellen we ze de vraag hoe winstgevend de bedrijfsactiviteiten nog zijn als het overheidsbeleid inzake klimaatverandering in de toekomst strenger wordt. Ook hebben we ons gebogen over de beheersing van en rapportage over sociale en milieurisico’s bij in totaal 17 olie- en gasmaatschappijen die net niet tot de top behoren. Deze middelgrote ondernemingen uit de ontwikkelde landen en grote namen uit de opkomende markten lopen vaak achter bij de beste sectorstandaarden. Veel druk wordt er echter niet op ze uitgeoefend, omdat de aandacht altijd naar de grote spelers in de markt uitgaat. Ook de wereldwijde kledingindustrie had onze aandacht. We zijn de situatie in Bangladesh gaan bekijken, waar we de kans kregen om met lokale fabriekseigenaren, activisten, non-gouvernementele organisaties, ‘multi-stakeholders’ en kledingmerken te spreken over de geboekte voortgang en de nog altijd aanwezige risico’s voor de veiligheid van de arbeiders. In Zuid-Korea hebben we ondernemingen direct op de corporate governance aangesproken. Onze aandacht lag daarbij vooral op de kwaliteit van de onafhankelijke bestuurders. Het tweede kwartaal stond verder zoals altijd in het teken van de jaarvergaderingen die er in talloze markten plaatsvonden. F&C ziet stemmen bij volmacht als dé kans om onze visie over belangrijke corporate-governancezaken over te brengen (zoals de effectiviteit van het bestuur, beloningen en de aandeelhoudersrechten). Ook is dit een gelegenheid om te kijken wat een bestuur heeft gedaan met onze eerdere aanbevelingen op het gebied van deugdelijk ondernemingsbestuur.

Rana Plaza: een jaar later F&C is in mei 2014 in Bangladesh geweest. Dat bezoek had als doel de situatie in de kledingindustrie te onderzoeken en werd georganiseerd door de Alliance Trust en Morgan Stanley. F&C kreeg in Dhaka de kans direct te spreken met drie lokale eigenaren van kledingfabrieken, met de lokale medewerkers van drie belangrijke internationale merken, met kledingarbeiders en met organisaties die zich inzetten voor de veiligheid en gezondheid van arbeiders in Bangladesh. We hebben hen gevraagd naar het tempo van de hervormingen van de veiligheid en de arbeidsverhoudingen in de kledingindustrie een jaar na het grootste industriële ongeluk van het land. Rana Plaza, een gebouw van acht verdiepingen, stortte in april 2013 volledig in en betekende het einde van de daarin gevestigde kledingateliers en winkels. Meer dan 1.100 kledingarbeiders kwamen om het leven; tallozen raakten verminkt. Deze ramp van ongekende omvang maakte pijnlijk duidelijk hoe groot en hardnekkig de risico’s van de kledingproductie in Bangladesh waren en dat decennia lang sociale audits van de keten niets hadden uitgehaald voor de uiteindelijke bescherming van de arbeiders. Gezien de sterke afhankelijkheid van deze sector is het niet vreemd dat er uit alle hoeken van de economie wordt geroepen dat merken vooral het land niet moeten verlaten. Het bedrijfsleven en de overheid zullen nu de tekortkomingen moeten aanpakken die het label ‘Made in Bangladesh’ hebben ondergraven. Tekortkomingen die de keerzijde hebben blootgelegd van een ongebreidelde sectorgroei die veel sneller is gegaan dan de daarvoor benodigde infrastructuur. Belangrijkste bevindingen F&C: n V eel internationale kledingmerken hanteren een aangescherpt programma om ervoor te zorgen dat het leveranciersbeleid wordt nageleefd. De onderliggende prikkels voor niet-naleving zijn daarmee alleen nog niet weggenomen. n D e lonen van de arbeiders en het recht om zich te organiseren zijn het afgelopen jaar verbeterd. De situatie blijft echter precair. n B rand- en veiligheidscontroles en saneringswerkzaamheden lopen. n A rbeiders en overheid zijn bang dat merken vanwege het aangetaste imago en de toenemende concurrentie uit Myanmar en Afrika het land zullen verlaten. n D e explosieve groei van de kledingsector in Bangladesh loopt ver voor op de mate waarin de overheid de sector kan en wil reguleren. De uiteenlopende meningen die we in Bangladesh hebben vergaard, waren in sommige gevallen tegenstrijdig. Toch kregen we de indruk dat de gezondheid en veiligheid van de arbeiders en arbeidsrechten nu een hogere prioriteit hebben en dat er tegenwoordig urgentie achter de genomen maatregelen zit. Een urgentie die vóór Rana Plaza ontbrak. De meeste partijen lijken het erover eens dat gedeelde verantwoordelijkheid de sleutel is voor duurzame hervormingen die iets om het lijf hebben. Niemand kan de problematiek van deze sector

3

reo®-rapportage


in Bangladesh alleen oplossen; niet de overheid, niet de internationale merken en niet de arbeidersgroeperingen. Duidelijk is wel dat lokale merkaanwezigheid en een directe relatie met de leverancier belangrijke manieren zijn om de risico’s te verminderen. We hebben in Dhaka met drie merken gesproken: Marks & Spencer, H&M en The Gap. Lokale medewerkers onderhouden de relatie met de leveranciers en zorgen ervoor dat de gedragscode in de keten wordt nageleefd. Tot slot zijn er ondanks de nieuwe nadruk op veiligheid en te ondernemen acties geen garanties dat er duurzaam vooruitgang wordt geboekt. Er zijn nog belangrijke hindernissen te nemen. F&C blijft kledingmerken en multi-stakeholderinitiatieven aanspreken op betere veiligheid en bescherming van arbeiders in Bangladesh.

Het risico van gestrande activa De discussie over ‘gestrande activa’ is het afgelopen jaar verder opgelaaid. Het onderwerp staat bovenaan op de agenda in onze gesprekken met veel olie- en gasmaatschappijen, mijnbouwconcerns en nutsbedrijven. Sommige actiegroepen en beleggers roepen dat iedereen gewoon uit bedrijven in fossiele brandstoffen moet stappen; F&C kiest voor een effectieve engagementstrategie over dit onderwerp. We onderzoeken in het bijzonder hoe ondernemingen beter kunnen inspelen op de risico’s en kansen van klimaatverandering. F&C participeert sinds 2013 als ‘lead investor’ in een project van de Amerikaanse milieugroep Ceres. Als onderdeel van dat project hebben we de 45 belangrijkste internationale olie-, gas- en mijnbouwbedrijven gevraagd zichtbaar te maken hoe ze de huidige investeringsplannen ‘stresstesten’ voor het risico van een toekomstscenario waarin fossiele brandstoffen moeten wijken voor duurzame energie. Een aantal bedrijven, zoals ExxonMobil, Koninklijke Olie/Shell en BP, zijn op ons engagement ingegaan en hebben meer informatie verschaft over hun risicobeheer. Wij vinden echter dat ze nog niet ver genoeg gaan: er wordt onvoldoende rekening gehouden met de mogelijkheid dat het energiestelsel nog sneller verandert en met de gevolgen die dat kan hebben voor de economische afwegingen voor de huidige kapitaalinvesteringen. Tegelijk met dit gezamenlijke initiatief is F&C ook bezig met de benadering van een grotere groep ondernemingen. Veel daarvan zijn kleiner en gespecialiseerder en lopen daardoor een nog groter risico dat hun activa in fossiele brandstoffen stranden en aan waarde inboeten. We hebben bij brancheorganisaties in de oliesector aangedrongen op een gezamenlijke aanpak van dit probleem. Met beide initiatieven zijn we nu in de tweede fase beland. We formuleren nu een specifieker verzoek: we wensen een algemeen aanvaard kader voor de informatieverschaffing over dit onderwerp. Dat zou beleggers helpen om van de verschillende ondernemingen de strategische positionering en de beheersing van het risico van gestrande activa te vergelijken. Tegen het einde van 2014 komen we met een uitgebreide viewpoint met onze engagementactiviteiten op dit punt.

Rapportages over mensenrechten: de vorm De Guiding Principles for Business and Human Rights van de Verenigde Naties zijn in drie jaar uitgegroeid tot de gezaghebbende internationale standaard voor de manier waarop het bedrijfsleven de mensenrechten zou moeten respecteren. F&C stimuleert ondernemingen om die principes in te voeren en verslag uit te brengen over de prestaties op het gebied van de mensenrechten. Dat geldt in het bijzonder voor ondernemingen met bedrijfsactiviteiten waarmee een verhoogd mensenrechtenrisico is gemoeid. Er blijven echter nog genoeg vraagtekens: hoe ziet een goede implementatie van de principes eruit? Wat komt er kijken bij een goede rapportage? Voor de oplossing is de laatste tijd een aantal initiatieven van start gegaan waarbij meerdere belanghebbenden betrokken zijn (zoals mensenrechtenorganisaties, ondernemingen, beleggers en wetenschappers). F&C volgt als lid van twee van die initiatieven de ontwikkelingen en neemt deel aan de discussies. In dat eerste initiatief wordt gezocht naar verslaglegging over mensenrechten en een ‘assurance framework’ die aansluiten bij bestaande kaders voor duurzaamheidsrapportages, zoals het Global Reporting Initiative (GRI). Het tweede initiatief richt zich op de ontwikkeling van een benchmark voor de mensenrechten. Met zo’n graadmeter kunnen ondernemingen zien hoe zij presteren ten opzichte van vergelijkbare ondernemingen. Aandeelhouders en andere belanghebbenden kunnen bovendien diezelfde informatie gebruiken om eventuele verbeteringen in de prestaties te beoordelen. F&C ziet deze initiatieven vooral als een kans om bij te dragen aan de vorm die de beheersing van en de rapportage over mensenrechten in de toekomst aanneemt. Dit is vooral van belang gezien de hogere eisen die worden gesteld aan mensenrechtenbeheer en de steeds luidere roep om een krachtige aanpak. Bedrijven kunnen hiermee hun benadering afstemmen op de verwachtingen van beleggers en overige belanghebbenden.

4

reo®-rapportage


Engagement tweede kwartaal Aantal aangesproken ondernemingen

160

Aantal behaalde milestones

53

Engagement naar onderwerp 100

80

60

40

20

0

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Mensenrechten

Arbeidsomstandigheden

Volksgezondheid

Ondernemingsbestuur

Beleid op milieu en maatschappij

Engagement naar regio

VK

11,95%

Europa (ex VK)

32,70%

Noord-Amerika

16,35%

Azië (ex Japan)

6,29%

Japan Overige

27,67% 5,03%

5

reo®-rapportage


Milestones Tweede kwartaal 2014 Het afgelopen kwartaal hebben we 53 zogenaamde ‘milestones’ geboekt. Bij F&C spreken we van zo’n milestone als het beleid, de prestatie of het gedrag van een onderneming door tussenkomst van F&C verbetert. De rating van de milestones wordt weergegeven met 1, 2 of 3 sterren; drie sterren geeft het grootst mogelijke effect op de aandeel en/of obligatiehouderswaarde weer en één ster een kleine verandering. In alle gevallen wordt gekeken naar de toegevoegde waarde op de lange termijn.

Milestones naar onderwerp

Milieustandaarden

13,21%

Bedrijfsethiek

5,66%

Mensenrechten

9,43%

Ondernemingsbestuur Beleid op milieu en maatschappij

66,04% 5,66%

6

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd

H B F G M D K Engagements

Land

Abbott Laboratories

VS

AbbVie Inc

VS

Aegon

Nederland

Ahold

Nederland

Aisin Seiki

Nederland

Allianz

Duitsland

America Movil SAB de CV American Electric Power Company Inc.

VS VS VS

Anglo American

VK

Anhui Conch Cement Co Ltd AP Moeller-Maersk

België Hong Kong Denenmarken

ArcelorMittal

Luxemburg

ASML Holding

Nederland

Associated British Foods

VK

AstraZeneca

VK

Barclays

VK

Barrick Gold Corporation Bayer BG Group

Frankrijk VK

Bunge Limited

VS

Chevron Corporation Cia Brasileira de Distribuicao CLP Holdings Ltd

VK Canada VS Brazilië Hong Kong Duitsland

Danone

Frankrijk

Denso

Japan

Dentsu

Japan

East Japan Railway ENI Experian Plc Exxon Mobil Corp FANUC Corp Freeport-McMoRan Copper & Gold Fuchs Petrolub

B

K K

M D

H H H H H H

F B B

F

G G G G G G G

B

D D

M F

H

H H H H

B

H H H

B

K

F

G

F

G G

D D D

F D F

B

G G G

D

D D B

G D K D

H

B

F

G

Japan VS Japan Japan

F H

G G

K D D D D

VK Zwitserland

Goldman Sachs Group

VS

Google Inc.

VS

K K K K

VK

Duitsland

K K K K K

Italië VS

K K K K K

D D

Japan

FujiFilm Holdings Corporation Glencore plc

H

Duitsland

Fuji Heavy Industries Ltd GlaxoSmithKline

D G

Japan

Continental AG

Deutsche Telekom AG

G G

Nederland

BP

Canon

D

VK Australië

Canadian Natural Resources Limited

OnderBeleid op nemingsmilieu en bestuur maatschappij

M

Canada

BNP Paribas

Burberry Group plc

ArbeidsVolksomstandig- gezondheid heden

Duitsland

BHP Billiton Boskalis Westminster NV

Mensenrechten

Mexico

Anadarko Petroleum Corporation Anheuser-Busch Inbev

Bedrijfsethiek

Japan

Akzo Nobel Amazon.com Inc.

Milieustandaarden

H

B

F

B

F

G

D D

K K 7

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg)


Grifols SA H&M Hennes & Mauritz AB Heineken NV Hess Corporation

Land

VS

VS

Hisamitsu Pharmaceutical Co Inc

Japan

Honda Motor

Japan

Inmarsat Plc

Japan

JFE Holdings

Japan

Japan

Keyence Corp

Japan

Kyocera Corporation Lanxess AG

VS Duitsland

LG Display Co Ltd (formerly LG Philips)

Zuid-Korea

Lotte Shopping

Rusland

Merck KGaA Microsoft Corporation

VS

Japan

Mitsubishi UFJ Financial Group

Japan

Mitsui Fudosan

Japan

Nintendo

Japan

Nippon Express

Japan

Nippon Steel and Sumitomo Metal

Japan

Nissan Motor

Japan

Norsk Hydro

Noorwegen

Novartis International AG

Zwitserland Japan

Olympus Corp

Japan

Ono Pharmaceutical Co Ltd

Japan

Otsuka Holdings Co Ltd

Japan

Panasonic

Japan

Philips

H

G D D F

G G D

F H H

B B

F F

G G G G

M

D

VS

K K

B K K

B D D D D D H

K

Brazilië VS Nederland

K K

D D D D D D D D

Denenmarken

NTT DOCOMO

Pfizer Inc

K

VS Japan

Petroleo Brasileiro S.A. (Petrobras)

M D

VK

Mitsubishi Estate

PepsiCo Inc

G H

Duitsland

Mitsubishi Electric Corp

Novo Nordisk

D D

Zuid-Korea

Magnit OJSC Marks & Spencer

H

VK

Frankrijk

Marathon Oil Corporation

D D D D D

Frankrijk

LVMH

K

G

Japan Zuid-Korea

L'Oreal

G

Nederland

LG Corp Liberty Global plc

K D D D D

VS Duitsland

KDDI Corp

Kraft Foods Group Inc

F


G G G G

VK

Japan Tobacco

KPN

B

Nederland Japan

K&S AG

H


VK

Isuzu Motors Ltd

JPMorgan Chase & Co

Mensenrechten

Nederland Japan

ING Groep NV

Bedrijfsethiek

B B

Zweden

Hino Motors

HSBC

Milieustandaarden

D B

K G

8

reo®-rapportage




Potash Corporation Of Saskatchewan Randstad Holding Repsol S.A. Rio Tinto Roche Holding

Land

Canada Spanje Australië VK VK

Sanofi

Frankrijk

SAP AG

Duitsland

Schlumberger Ltd.

VS

Schneider Electric

Frankrijk

Singapore Zuid-Korea

SoftBank Corp Standard Chartered Plc Statoil

Swiss Re AG

Zwitserland

Taiheiyo Cement

Japan

Takeda Pharmaceutical

Japan

Toyota Tsusho Corp UBS AG Unicharm Corp

B B

F

G

H

B

F

G

K K K D K K K K K D D D D D K

B

G

D D K D D D D

Japan Zwitserland

Toyota Motor Corp

H H

VK

Swiss Life

Total

G G G

Noorwegen Japan

Toray Industries Inc

F F

Japan

Sumitomo Mitsui Financial Group

The Kroger Co

B B

Japan

Japan

The Gap Inc.

H H

Frankrijk

Sumitomo Electric Sumitomo Realty & Development Co. Ltd


F

Japan

SK Hynix Societe Generale SA


Zuid-Korea

Singapore Telecommunications Ltd SMC Corp

Mensenrechten

Zwitserland

Royal Dutch Shell

Shinhan Financial

Bedrijfsethiek

Nederland

Royal Bank of Scotland Group

Seven & I Holdings

Milieustandaarden

K H

VS

G G G

B

VS Japan Frankrijk

H

B

F

G

Japan Japan Zwitserland Japan

Unilever NV

Nederland

Wolters Kluwer

Nederland

Woolworths Holdings Ltd

Zuid-Afrika

Ziggo NV

Nederland

D D

D D D D D D

K

G G D G

Milestones Abbott Laboratories Aisin Seiki Amazon.com Inc. America Movil SAB de CV Apache Corporation Barrick Gold Corporation BMW Burberry Group plc China Overseas Land & Investment Denso Devon Energy Corporation

VS

D D

Japan VS

B

Mexico VS

D H

Canada

D D

Duitsland VK Hong Kong Japan VS

H B D D

9

reo®-rapportage



H B F G M D K Milestones

Land

Freeport-McMoRan Copper & Gold

VS


VS

FujiFilm Holdings Corporation

Portugal

Galp Energia SA

Portugal

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

Grupo Financiero Banorte SAB de CV

Mexico


Mexico

Grupo Televisa

Mexico

Isuzu Motors Ltd KDDI Corp Keppel Corp Keyence Corp Mitsubishi UFJ Financial Group MTN Group

Japan VS Australië VK

Royal Dutch Shell

VK

Toyota Tsusho Corp UBS AG

D D D D K D D F D D D D H

Spanje


Teliasonera AB

H

Japan

Brazilië

Taiheiyo Cement

D D

Zuid-Afrika


Statoil

K F

Japan

Otsuka Holdings Co Ltd

SMC Corp

F H

Japan

Japan

Schlumberger Ltd.


Singapore

Nippon Steel and Sumitomo Metal

Rio Tinto


D D D

Japan

Japan

Repsol S.A.

Mensenrechten

VK

Nintendo

Procter & Gamble Company

Bedrijfsethiek

Japan

Galp Energia SA

HSBC

Milieustandaarden

D H K D D D

VS Japan Noorwegen

B

Japan Zweden

D F

Japan

D D D

Zwitserland

Verizon Communications Inc.

VS

Vodafone Group Plc

VK

F

Milestones - in detail Abbott Laboratories Milestone rating: Abbott heeft het rendement op eigen vermogen (REV) als doelstelling verwijderd uit de jaarlijkse bonusregeling, omdat dit als obstakel voor de prestatieaandelen fungeerde. Door deze verdubbeling uit het pakket te halen, beloont of straft de onderneming niet twee keer voor dezelfde prestaties. F&C had Abbott bij de stemming in 2013 en in de correspondentie daarna nadrukkelijk gevraagd doublures weg te nemen.

10

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Aisin Seiki Milestone rating: Aisin Seiki heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis twee onafhankelijke bestuurders benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt ondernemingen al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurders het toezicht op het management verbeteren en voor frisse, nieuwe ideeën zorgen. Amazon.com Inc. Milestone rating: Amazon heeft onder druk van een aantal beleggers onder leiding van Domini Social Investments nog meer accessoires voor semiautomatische vuurwapens uit de verkoop gehaald. Amazon heeft externe verkopers laten weten dat deze producten niet langer via de Amazon-site te koop mogen worden aangeboden. De producten staan nu op de verboden lijst. Door accessoires voor vuurwapens aan te bieden, was Amazon in overtreding van het eigen beleid inzake wapenonderdelen of accessoires. Beleggers zetten daardoor ernstige vraagtekens bij het toezicht en de interne naleving. In november 2013 heeft F&C zich aangesloten bij een groep beleggers die samen meer dan USD 500 miljard aan vermogen onder beheer vertegenwoordigen. Gevraagd is om herevaluatie op seniorniveau van het beleid van Amazon ten aanzien van de verkoop van accessoires voor vuurwapens. America Movil SAB de CV Milestone rating: América Móvil heeft voorafgaand aan de jaarvergadering de namen en cv’s van de bestuurskandidaten gepubliceerd. F&C had begin 2014 contact gezocht met een aantal uitgevende instellingen in Mexico (waaronder América Móvil) en gevraagd om tijdige informatie over verkiesbare bestuurders. Vooral beleggers die bij volmacht stemmen kunnen dan tot goed geïnformeerde stemkeuzes komen. Apache Corporation Milestone rating: Apache heeft een streefdoel gepubliceerd voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Alle operationele regio’s van Apache hebben als opdracht meegekregen om emissieverlagingsprojecten te signaleren en te implementeren, die samen een groepsbrede uitstootverlaging moeten opleveren van 2% ten opzichte van 2011. Vooralsnog hebben niet veel Amerikaanse middelgrote olie- en gasmaatschappijen doelstellingen voor de uitstootvermindering bekendgemaakt. Een streefdoel helpt om de energie efficiëntie en de algehele beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen te verbeteren. F&C had de afgelopen drie jaar in diverse bijeenkomsten met en brieven aan Apache aangedrongen op de formulering van een dergelijk streefdoel. Barrick Gold Corporation Milestone rating: Barrick heeft de samenstelling van het bestuur ingrijpend gewijzigd door de oprichter als voorzitter met pensioen te sturen en door vier nieuwe onafhankelijke bestuurders te benoemen (in de plaats van langzittende, onafhankelijke en niet-onafhankelijke bestuurders). Volgens F&C kan het bestuurstoezicht op het management hierdoor verbeteren. Dat is van groot belang gezien de financiële en operationele moeilijkheden waarmee de onderneming het afgelopen jaar te maken had. F&C heeft als lid van een kleine groep beleggers Barrick in 2013 gevraagd om het evenwicht in en de onafhankelijkheid van het bestuur te verbeteren door de samenstelling te vernieuwen. BMW Milestone rating: BMW heeft de limiet op bonussen verlaagd van 250% naar 200% van het jaarsalaris. Het bonusniveau komt hiermee meer overeen met vergelijkbare ondernemingen. De verlaging is een reactie op de zorg van beleggers, waaronder F&C, over de verhoging van die bonuslimiet in 2012 zonder enige uitleg van BMW. Ondanks deze lichte verbetering hebben we ons dit jaar toch van stemming over het beloningsbeleid onthouden, omdat het bestuur nog altijd een speciale of variabele bonus aan het management kan toekennen als aanvulling op de bestaande beloning. Het afgelopen jaar zijn er geen speciale bonussen toegekend, maar wij zijn principieel tegen dit onderdeel van het beleid. Bij misbruik kan dit namelijk het prestatiegerelateerde aspect van het beloningssysteem ondermijnen.

11

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Burberry Group plc Milestone rating: Burberry heeft toegezegd in 2015 alleen nog maar gecertificeerd bont te willen inkopen. De onderneming is van start gegaan met een pilotsysteem dat de bontproducten direct naar bontfokkerijen kan herleiden. Van de enige bontleverancier (Saga) verlangt Burberry een streefdoel; namelijk de certificering van de rest van alle bontsoorten die door Burberry worden ingekocht. Dankzij aangescherpte traceerbaarheidsmechanismen kan Burberry het merk beschermen en controverses over standaarden in de keten voorkomen. F&C heeft Burberry gevraagd zich bij de inkoop te beperken tot gecertificeerde producten. Aanleiding hiervoor waren de recente controverses over standaarden bij sommige bontfokkerijen van Saga. China Overseas Land & Investment Milestone rating: De onderneming heeft een anticorruptiestrategie uitgerold met daarin beleid en strategieën om risico’s voor te zijn, een interne klokkenluiderregeling, relevante training en een corporate-governanceraamwerk. Met deze strategie kan men het risico van omkoping en corruptie beter beheersen, waaraan de onderneming via de vastgoedontwikkelings- en investeringsactiviteiten in China blootstaat. We hebben de onderneming in 2011 en 2013 al gewezen op het verhoogde financiële risico van nieuwe anti omkopingswetten en een strengere wetshandhaving. We hebben in die brief gevraagd om maatregelen om die risico’s te ondervangen. Denso Milestone rating: Denso heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis twee onafhankelijke bestuurders benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurders het toezicht op het management verbeteren en voor frisse, nieuwe ideeën zorgen. Devon Energy Corporation Milestone rating: Devon Energy heeft de langetermijnbonusregeling op zo’n manier aangescherpt dat topmanagers niet voor benedengemiddelde prestaties worden beloond. Zij hebben alleen recht op uitkering als de onderneming het beter heeft gedaan dan een groep vergelijkbare ondernemingen, op basis van het totale aandeelhoudersrendement. Devon is tot deze wijzigingen overgegaan nadat bijna 40% van de aandeelhouders (waaronder F&C) de afgelopen jaren tegen de beloningsregeling had gestemd. Freeport-McMoRan Copper & Gold Milestone rating: Freeport McMoRan heeft het afgelopen jaar ingrijpende veranderingen in het bestuur doorgevoerd. Naast de in het derde kwartaal van 2013 ingestelde positie van ‘lead independent director’ (LID) heeft de onderneming vier nieuwe onafhankelijke bestuurders benoemd, waaronder twee vrouwen. Met het oog op bepaalde omstreden corporate-governancekwesties het afgelopen jaar (waaronder het niet in acht nemen van de rechten van minderheidsaandeelhouder) was vernieuwing van het bestuur met nieuwe onafhankelijke bestuurders een belangrijke voorwaarde voor de verbetering van het bestuurstoezicht, de verantwoording en de bescherming van de aandeelhoudersrechten. Een kleine groep beleggers onder leiding van F&C had in 2013 bij de onderneming aangedrongen op verbetering van de corporate governance, onder andere in de vorm van meer onafhankelijke bestuurders en meer bestuursdiversiteit. Freeport-McMoRan Copper & Gold Milestone rating: Freeport McMoRan heeft de beloningspraktijken uitgebreid geëvalueerd, nadat beleggers bij de adviesstem over de topbeloningen tot twee maal toe hun steun aan het concern onthielden; ruim 70% van de aandeelhouders stemde in 2013 tegen het remuneratieverslag. De nieuwe beloningsregeling voorziet in een lager basissalaris voor het topmanagement en in korte- en langtermijnbonusregelingen met een duidelijker relatie tussen beloning en prestatie. We vinden de veranderingen positief. In de nieuwe regeling worden topmanagers beloond naar de operationele, financiële en duurzaamheidsprestaties van de onderneming. 12

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail FujiFilm Holdings Corporation Milestone rating: FujiFilm heeft nog een onafhankelijke bestuurder benoemd en daarmee het toezicht op bestuursniveau versterkt. F&C spreekt de onderneming via de uitoefening van stemrecht en door engagement aan op hervorming van de bestuursstructuur. Dat doen wij al sinds we in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft mensenrechtenbeleid geformuleerd en gepubliceerd. De onderneming zegt daarin toe de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights in alle bedrijfsonderdelen te zullen toepassen. Het beleid en de daarmee samenhangende implementatierichtlijnen, maken het mogelijk om mensenrechtenkwesties systematischer te signaleren en te beheersen. Dat is in het bijzonder relevant voor projecten in risicolanden in Afrika en Latijns-Amerika. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken met en brieven aan dit Portugese energieconcern aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft een streefdoel geformuleerd voor de geleidelijke vermindering van de CO2-uitstootintensiteit van de olie- en gasproductie tot onder het sectorgemiddelde. Die ambitieuze doelstelling van maximaal 15% in 2020 geeft het Portugese energieconcern een concurrerende uitgangspositie. Ook moet dit bijdragen aan de energie-efficiëntie en totale beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen bij Galp. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken en brieven aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. Glencore plc Milestone rating: De International Council on Mining & Metals (ICMM), een vereniging van mijnbouwconcerns die zich inzetten voor de duurzame ontwikkeling van de sector, heeft Glencore als lid geaccepteerd. De toetreding tot de ICMM betekent dat de onderneming zich verbindt om duurzame ontwikkelingsprincipes te formuleren en in te voeren, om verslag uit te brengen over de prestaties aan de hand van die principes en om één en ander door een onafhankelijke partij te laten doorlichten. Glencore kan dankzij deze belangrijke stap duurzaamheidskwesties met collega-ondernemingen afstemmen en ook leren van de problemen die zij bij de beheersing daarvan zijn tegengekomen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende duurzaamheidskwesties nauwe contacten met Glencore. Omdat een groot deel van de activiteiten in risicolanden plaatsvindt, hebben wij Glencore gevraagd bij de beheersing van duurzaamheidsrisico’s de ‘best practice’ in de sector aan te houden, waaronder de invoering van internationale standaarden en toetreding tot gespecialiseerde brancheorganisaties. Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft groepsbreed mensenrechtenbeleid ontwikkeld waarin specifiek wordt verwezen naar internationale standaarden, zoals de universele verklaring van de rechten van de mens en de Guiding Principles van de VN. Met een effectieve implementatie van dit beleid is Glencore beter voorbereid op de mensenrechtenrisico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten in landen met veel conflicten en een zwak institutioneel kader om de mensenrechten te beschermen (zoals de Democratische Republiek Congo, Tsjaad en Colombia). We zien dit als een belangrijke eerste stap in de ontwikkeling van een krachtige mensenrechtenstrategie. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende sociale kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over mensenrechten.

13

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft een hooggekwalificeerde vrouwelijke mijnbouwdeskundige in het bestuur benoemd en daarmee de bestuursdiversiteit verbeterd. De nieuwe bestuurder heeft in eerdere functies bovendien te maken gehad met klimaatverandering en andere milieukwesties. Glencore is relatief sterk blootgesteld aan de risico’s van klimaatverandering en waterschaarste; meer expertise in dit soort zaken is dus noodzakelijk wil het bestuur afdoende toezicht kunnen uitoefenen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende corporate governance-kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over bestuurssamenstelling en diversiteit. Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft voor het eerst bestuurders apart voor benoeming voorgedragen, in plaats van een groot aantal in één keer. Per bestuurder stemmen betekent dat de aandeelhouders iedere bestuurder op zijn of haar eigen merites kunnen afrekenen, zonder het hele bestuur af te straffen. F&C had in eerdere contacten met de onderneming specifiek om deze ontvlechting van de bestuursverkiezingen gevraagd. Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft de transparantie over de CO2 strategie verbeterd door te reageren op het Carbon Disclosure Project (CDP). Meten van en rapporteren over klimaatverandering helpt deze grote financiële instelling om de algehele beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen te verbeteren. F&C had Banorte al eerder aangemoedigd om binnen het CDP-raamwerk te rapporteren. Grupo Televisa Milestone rating: Televisa heeft voorafgaand aan de jaarvergadering de namen en cv’s van de bestuurskandidaten gepubliceerd. F&C had begin 2014 contact gezocht met een aantal uitgevende instellingen in Mexico (waaronder Televisa) en gevraagd om tijdige informatie over verkiesbare bestuurders. Vooral beleggers die bij volmacht stemmen, kunnen dan tot goed geïnformeerde stemkeuzes komen. HSBC Milestone rating: HSBC heeft met een compromis over een prestatiegerelateerde aandelenbeloning voor de voorzitter haar beloningsbeleid aanzienlijk verbeterd. De bank heeft er een eenmalige toekenning van gemaakt als beloning voor de prestatie inzake toezichtsaspecten. Voor de toekenning geldt een limiet van 66% van het basissalaris tot £ 1 miljoen en niet de eerder aangegeven 100% van de vaste beloning van £ 2,25 miljoen. Dit is de uitkomst van de vele gesprekken van F&C met de bank: wij zijn namelijk tegen op aandelen gebaseerde beloningen voor een voorzitter (slechte corporate governance). Isuzu Motors Ltd Milestone rating: Isuzu heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis een onafhankelijke bestuurder benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. KDDI Corp Milestone rating: KDDI heeft nog een onafhankelijke bestuurder benoemd en daarmee het toezicht op bestuursniveau versterkt. F&C spreekt de onderneming via de uitoefening van stemrecht en door engagement aan op hervorming van de bestuursstructuur. Dat doen wij al sinds we in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. 14

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Keppel Corp Milestone rating: Keppel heeft de informatieverschaffing over de aanpak van duurzaamheidseffecten sinds de publicatie van het eerste duurzaamheidsverslag van de onderneming in 2011 aanzienlijk verbeterd. In het laatste verslag besteedt Keppel vooral aandacht aan veiligheidsbeheer, milieubescherming en contacten met de gemeenschap. Allemaal belangrijke effecten voor het conglomeraat uit Singapore, dat meer dan de helft van de omzet realiseert met de productie van boorplatforms en schepen. Keppel rapporteert nu volledig over de belangrijkste prestatiemaatstaven op sociaal en milieugebied. F&C had in 2010 met de CFO gesproken over een duidelijke aanpak van de beheersing van duurzaamheidseffecten. Keyence Corp Milestone rating: Keyence heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis een onafhankelijke bestuurder benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). We hebben sinds 2013 diverse brieven over het belang van onafhankelijke bestuurders aan de voorzitter geschreven. Hoewel de nieuwe bestuurder niet volledig onafhankelijk is, verwacht F&C toch dat hij het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. Mitsubishi UFJ Financial Group Milestone rating: Mitsubishi heeft nog twee nieuwe onafhankelijke bestuurders en één niet-onafhankelijke bestuurder benoemd en daarmee het toezicht op bestuursniveau versterkt. F&C spreekt de onderneming via de uitoefening van stemrecht en door engagement aan op hervorming van de bestuursstructuur. Dat doen wij al sinds we in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe bestuurders het toezicht op het management verbeteren en voor frisse, nieuwe ideeën zorgen. MTN Group Milestone rating: MTN heeft groepsbreed beleid ontwikkeld voor vrijheid van meningsuiting, privacy en veiligheid. In dat beleid zijn de beginselen verwoord die de onderneming toepast voor de bescherming van de privacy en de veiligheidsrechten van klanten. MTN heeft ter aanvulling hierop een mensenrechten- en ICT-verklaring gepubliceerd. De effectieve invoering van dit beleid moet zorgen voor een betere beheersing van de mensenrechtenrisico’s die samenhangen met activiteiten in landen als Syrië, Soedan en Iran, waar de overheid slecht is toegerust of niet bereid is om het recht op vrijheid van meningsuiting en privacy voor de burgers te waarborgen. F&C was al ruim twee jaar met de onderneming in gesprek over de beheersing van de mensenrechten. We hebben in het bijzonder gevraagd om de formulering en invoering van een krachtig mensenrechtenbeleid. Nintendo Milestone rating: Nintendo heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis een onafhankelijke bestuurder benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt.

15

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Nippon Steel and Sumitomo Metal Milestone rating: Nippon Steel heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis twee externe bestuurders benoemd, waarvan er één onafhankelijk is. Nippon Steel had - als een van de machtigste ondernemingen van Japan - hardnekkig geweigerd om buitenstaanders in het bestuur te benoemen en ernstig invloed uitgeoefend op andere ondernemingen om het tempo van de corporate-governancehervormingen in Japan te vertragen. F&C spreekt ondernemingen al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven. Ook in één-op-één contacten met de onderneming sinds 2012 hebben we bij herhaling het belang van onafhankelijke bestuurders benadrukt. F&C verwacht dat de nieuwe externe bestuurders het toezicht op het management verbeteren en voor frisse, nieuwe ideeën zorgen. Otsuka Holdings Co Ltd Milestone rating: Otsuka heeft nog een onafhankelijke bestuurder benoemd en daarmee het toezicht op bestuursniveau versterkt. F&C spreekt Japanse ondernemingen al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Associationwitboek schreven. We hebben in 2013 in een brief aan de voorzitter over het belang van onafhankelijke bestuurders geschreven. Hoewel de nieuwe bestuurder niet volledig onafhankelijk is, verwacht F&C toch dat hij bijdraagt aan beter toezicht op het management en dat hij voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. Petroleo Brasileiro S.A. (Petrobras) Milestone rating: Petrobas heeft nogmaals toegezegd dat minderheidsaandeelhouders het recht hebben om een onafhankelijke bestuurder voor te dragen. F&C en andere minderheidsaandeelhouders hebben vervolgens een Braziliaanse onafhankelijke bestuurder voorgedragen die door alle stemgerechtigde beleggers als bestuurslid is benoemd. Deze nieuwe benoeming komt boven op de komst van een andere onafhankelijke bestuurder die vorig jaar door F&C en een groep beleggers was voorgedragen. De aanwezigheid van bestuurders die zich actief inzetten voor de belangen van minderheidsaandeelhouders is van belang voor een betere corporate governance bij deze in moeilijkheden verkerende staatsmaatschappij. Mede onder leiding van F&C heeft een coalitie van internationale beleggers ruim twee jaar met de onderneming over bestuursonafhankelijkheid en andere corporate-governancezaken gesproken. Procter & Gamble Company Milestone rating: P&G heeft toegezegd ontbossing in verband met palmolie in de keten te zullen uitroeien. De onderneming streeft naar volledige traceerbaarheid van de palmolieketen in 2015 en verlangt van alle leveranciers dat deze in 2020 geen ontbossing meer veroorzaken of veengrond ontwikkelen. De tijdslijn is misschien wat trager dan bij sommige concurrenten, maar deze toezegging komt in ieder geval tegemoet aan de zorg over de reputatie van P&G. Belangrijk is ook dat hiermee de beheersing van de risico’s in de palmolieketen wordt versterkt. De contacten hierover dateren van 2006 toen de onderneming aankondigde meer palmolie te zullen inkopen. Repsol S.A. Milestone rating: Repsol heeft een interne kandidaat benoemd in de nieuwe rol van CEO. De rollen van voorzitter en CEO zijn hiermee in feite gescheiden. Dit moet meer evenwicht in de verantwoordelijkheden brengen en de corporate governance krachtiger maken. F&C had de onderneming in 2012 schriftelijk gevraagd om een scheiding van de twee functies. Wij achten dit van belang voor een goede verdeling van de macht en voor het behoud van een goede verantwoording.

16

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Rio Tinto Milestone rating: Rio Tinto heeft zich teruggetrokken uit een samenwerkingsverband voor de ontwikkeling van de enorme Pebble koper- en goudafzettingen in het zuidwesten van Alaska. Het besluit is de uitkomst van een strategische evaluatie van het project, waarin rekening is gehouden met financiële, operationele en duurzaamheidsaspecten. Dat Rio Tinto zich uit het kostbare Pebbleproject heeft teruggetrokken, zorgt voor een sterkere balans en financiële resultaten, die te lijden hebben van de neergang in de mijnbouwsector. Het reputatieprobleem is daarmee ook opgelost. F&C is uitgebreid met de onderneming in gesprek geweest over haar deelname aan dit controversiële project. We hebben Rio Tinto niet expliciet gevraagd uit het project te stappen, maar wilden wel dat men de belangrijke sociale en milieurisico’s zorgvuldig zou evalueren. Pebble bevindt zich boven de grootste en meest waardevolle visgronden voor wilde zalm op de planeet. De ontwikkeling van deze open mijn zou niet alleen een verhoogd reputatierisico met zich meebrengen, maar ook belangrijke invloed hebben op het milieu en de manier van leven van de lokale gemeenschap. Royal Bank of Scotland Group Milestone rating: RBS heeft beleid ontwikkeld en gepubliceerd voor de sociale en milieurisico’s van de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in de energie- en kansspelsector. Het beleid voor de energiesector is herzien en uitgebreid, zodat nu ook oliezanden, olie uit diepe wateren en booractiviteiten in het noordpoolgebied daaronder vallen. Door een beoordeling van de risico’s voor milieu en maatschappij in te bouwen in de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in deze gevoelige sectoren, verbetert de bank de algehele risicobeheersing. F&C had de bank in persoonlijke gesprekken en brieven gestimuleerd om duurzaamheidskwesties mee te nemen in het kader voor kredietrisicobeheer. Royal Dutch Shell Milestone rating: Koninklijke Olie/Shell heeft de beloningsregeling beter op de langetermijnbedrijfsstrategie afgestemd. Het concern gaat bij de langetermijnbonusregeling werken met maatstaven voor financieel rendement, zoals het rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROACE ). Deze verschuiving van productiegroei naar rendementsmaatstaven is een reactie op de groeiende zorg onder beleggers over de afnemende winstgevendheid en de noodzaak om kapitaal efficiënter in te zetten. We hebben dit punt aangekaart in de gesprekken over klimaatverandering en de risico’s van CO2-activa. Ook hebben we Shell gevraagd om de economische afwegingen bij duurdere projecten strenger te evalueren. Nadruk op kapitaalefficiëntie bij de bezoldiging zorgt ervoor dat de onderneming minder snel in activa investeert die in waarde kunnen dalen omdat het energiesysteem overgaat op energie met een lagere CO2-uitstoot. Schlumberger Ltd. Milestone rating: Schlumberger heeft prestatievoorwaarden geïntroduceerd voor de aandelentoekenning op de lange termijn. Hoewel sterke kwantificeerbare maatstaven voor de jaarlijkse bonus nog altijd ontbreken, is deze wijziging in de bestuurdersbeloning toch een verbetering. Beleggers kunnen hiermee de prestatie aan de hand van diverse maatstaven beoordelen en zo bepalen of een bonus gerechtvaardigd is. We hebben jarenlang tegen de beloningsregeling gestemd en gevraagd om een sterker verband tussen beloning en prestatie; in 2014 stemden we vóór, al hebben we wel verdere hervormingen geadviseerd: evaluatie van de beloning op basis van langere prestatieperiodes en ambitieuzere streefdoelen als graadmeter. SMC Corp Milestone rating: SMC heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis een onafhankelijke bestuurder benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt.

17

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Statoil Milestone rating: Statoil heeft als één van de weinige ondernemingen informatie verstrekt over afdrachten aan overheden, gespecificeerd naar de projecten die de onderneming wereldwijd ontplooit. Deze vrijwillige informatieverschaffing loopt vooruit op nieuwe Europese wetgeving die in 2015 van kracht wordt. Olie-, mijnbouw- en houtkapconcerns in de EU zijn dan verplicht om op projectbasis te melden hoeveel ze aan overheden afdragen. Met dit soort gedetailleerde informatie weet de burger van economisch arme landen (maar die rijk zijn aan grondstoffen) wat er aan inkomsten binnenkomt. De overheid kan met die informatie verantwoordelijk worden gesteld voor wat er met dat geld is gedaan. F&C is al sinds 2006 in gesprek met Statoil over transparantie inzake de inkomsten. Deze laatste ontwikkeling biedt enig tegenwicht aan de lobbyactiviteiten van de olie-industrie om de nieuwe transparantievereisten in de VS af te zwakken. Taiheiyo Cement Milestone rating: Taiheiyo heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis een onafhankelijke bestuurder benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt de onderneming al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven( een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurder het toezicht op het management verbetert en voor frisse, nieuwe ideeën zorgt. Teliasonera AB Milestone rating: Teliasonera heeft groepsbeleid over de vrijheid van meningsuiting ontwikkeld. Dat beleid richt zich op overheidsverzoeken in verband met de bewaking van communicatie-uitingen. In dat beleid staat precies beschreven hoe bij de ontvangst van dit soort verzoeken de procedure naar boven wordt georganiseerd. De effectieve invoering van dat beleid is van groot belang voor de beheersing van de potentieel ernstige gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting van de burger die zo’n verzoek kan hebben. Dat geldt in het bijzonder voor landen die erom bekend staan de mensenrechten te schenden (zoals Kazachstan, Nepal, Azerbeidzjan en Tadzjikistan). F&C is al sinds 2008 met Teliasonera in gesprek over mensenrechtenkwesties, inclusief de vrijheid van meningsuiting en de privacy van klanten. Toyota Tsusho Corp Milestone rating: Toyota heeft voor het eerst in de bedrijfsgeschiedenis twee onafhankelijke bestuurders benoemd. De onderneming had zich tot nu toe steeds verzet tegen de komst van buitenstaanders in het bestuur. F&C spreekt ondernemingen al op dit punt aan sinds wij in 2008 samen met anderen het Asian Corporate Governance Association-witboek schreven (een studie die heeft geleid tot een verhoogde zorg van internationale beleggers over corporate governance in Japan). F&C verwacht dat de nieuwe onafhankelijke bestuurders het toezicht op het management verbeteren en voor frisse, nieuwe ideeën zorgen. UBS AG Milestone rating: UBS heeft de beloningsstructuur versterkt door de uitgestelde voorwaardelijke kapitaalregeling aan te scherpen. De bank keert als onderdeel van dit deel van de beloningsregeling niets uit als de Tier 1-kapitaalratio lager wordt dan 10% in de vijf jaar dat de regeling wordt uitgesteld voordat deze tot uitkering komt. Eerder was dat 7%. De maatregel moet bij het uitvoerend management prudent gedrag over een langere termijn bewerkstelligen. Deze verbetering is de neerslag van engagement door F&C in talloze gesprekken met de bank over hervormingen van cultuur en corporate governance. Verizon Communications Inc. Milestone rating: Verizon heeft groepen aandeelhouders die ten minste drie jaar 3% van de aandelen van de onderneming in handen houden het recht gegeven om bestuurders voor te dragen. Toegang per volmacht versterkt verder het fundamentele recht van aandeelhouders om bestuurders voor te dragen. F&C heeft in 2013 een motie van deze aard gesteund. Het bestuur heeft de meerderheidssteun ter harte genomen en een statutenwijziging voorgesteld. Ook daaraan heeft F&C in 2014 haar steun gegeven. 18

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Wereldwijd (vervolg) Milestones - in detail Vodafone Group Plc Milestone rating: Vodafone heeft een wereldwijd transparantierapport gepubliceerd. Per land staat daarin aangegeven hoe de overheid omgaat met het netwerk van Vodafone en hoe die overheid gebruikersgegevens opvraagt. Naast het aantal dwangbevelen voor de onderschepping van gegevens per land roept Vodafone op tot andere weten regelgeving inzake gegevensbescherming, onder andere om directe toegang tot gebruikersinformatie af te schaffen en meer transparantie te geven over verzoeken om gebruikersgegevens. Vodafone is hiermee de eerste in de telecomsector en draagt zo bij aan meer bewustwording bij het grote publiek over de manier waarop de overheid de eigen burgers in de gaten houdt. Ook wordt zo duidelijk dat bedrijven zich maar beperkt kunnen verzetten. F&C heeft zelfstandig en als lid van het Global Network Initiative de onderneming gestimuleerd om de bestaande lacunes te dichten in transparantie en verantwoording op het gebied van vrijheid van meningsuiting en surveillance door de overheid.

19

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Amerika


Land

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Amazon.com Inc.

VS VS

Anadarko Petroleum Corporation

VS

Bunge Limited

VS

H H H H H H

B

American Electric Power Company Inc.

Canadian Natural Resources Limited

Canada

Exxon Mobil Corp

VS

Goldman Sachs Group

VS

Google Inc.

VS

JPMorgan Chase & Co

VS

Microsoft Corporation

VS

Pfizer Inc

VS

Potash Corporation Of Saskatchewan

VS

The Kroger Co

VS



M

K

F

B

F F

K

G

K D

B

F D K K

B

Canada

The Gap Inc.

Mensenrechten

F B

G G

Milestones Amazon.com Inc.

VS


VS

B D

Milestones - in detail Amazon.com Inc. Milestone rating: Amazon heeft onder druk van een aantal beleggers onder leiding van Domini Social Investments nog meer accessoires voor semi-automatische vuurwapens uit de verkoop gehaald. Amazon heeft externe verkopers laten weten dat deze producten niet langer via de Amazon-site te koop mogen worden aangeboden. De producten staan nu op de verboden lijst. Door accessoires voor vuurwapens aan te bieden, was Amazon in overtreding van het eigen beleid inzake wapenonderdelen of accessoires. Beleggers zetten daardoor ernstige vraagtekens bij het toezicht en de interne naleving. In november 2013 heeft F&C zich aangesloten bij een groep beleggers die samen meer dan USD 500 miljard aan vermogen onder beheer vertegenwoordigen. Gevraagd is om herevaluatie op seniorniveau van het beleid van Amazon ten aanzien van de verkoop van accessoires voor vuurwapens. Verizon Communications Inc. Milestone rating: Verizon heeft groepen aandeelhouders die ten minste drie jaar 3% van de aandelen van de onderneming in handen houden het recht gegeven om bestuurders voor te dragen. Toegang per volmacht versterkt verder het fundamentele recht van aandeelhouders om bestuurders voor te dragen. F&C heeft in 2013 een motie van deze aard gesteund. Het bestuur heeft de meerderheidssteun ter harte genomen en een statutenwijziging voorgesteld. Ook daaraan heeft F&C in 2014 haar steun gegeven.

20

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Europa


Land

Aegon

Nederland

Ahold

Nederland

Akzo Nobel

Nederland

Allianz

Duitsland

Anglo American Anheuser-Busch Inbev AP Moeller-Maersk

VK België Denenmarken

ArcelorMittal

Luxemburg

ASML Holding

Nederland

Associated British Foods

VK

Barclays

VK

BG Group BNP Paribas Boskalis Westminster NV

Continental AG

Duitsland

Danone

Frankrijk

Deutsche Telekom AG

Duitsland

Duitsland VK Zwitserland

Duitsland

L'Oreal

Frankrijk

LVMH

Frankrijk Duitsland

Norsk Hydro

Noorwegen

Nederland Nederland

Royal Dutch Shell Ryanair

Spanje

G G

VK Frankrijk Duitsland

SBM Offshore

Nederland

Schneider Electric

Frankrijk

Societe Generale SA

Frankrijk VK Noorwegen

K K K K K K

B

G K D

H H

G B B

F

G G

D

K K

D G H F F B F

G G G G

K

B K K

B

H

B

F

H

B

F

Ierland

SAP AG

Statoil

F

G G G

K K K

Zwitserland

Sanofi

Standard Chartered Plc

B

Zwitserland

Randstad Holding Roche Holding

H H

Denenmarken

Philips Repsol S.A.

K

D D

VK

Merck KGaA

K K K K

D

VK

Nederland

Novo Nordisk

D D

M

Nederland

KPN


B

Zweden

K&S AG

Marks & Spencer

F

VK

GlaxoSmithKline

ING Groep NV

B B

G G G G G G

Italië

Fuchs Petrolub

HSBC

H H H

Frankrijk

VK

H&M Hennes & Mauritz AB


G G G

Nederland

Burberry Group plc

Glencore plc


VK

VK

Experian Plc

Mensenrechten

Duitsland

BP

ENI

Bedrijfsethiek

VK

AstraZeneca Bayer

Milieustandaarden

G G

K K G K K B

G

D K 21

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Europa (vervolg)


Land

Swiss Life

Zwitserland

Swiss Re AG

Zwitserland

Total

Frankrijk

UBS AG

Zwitserland

Unilever NV

Nederland

Vedanta Resources Vopak

VK

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Mensenrechten



D H

B

H

F

G

F

G G G

Nederland

D D D

K K

K

Milestones BMW Burberry Group plc

Duitsland VK

Galp Energia SA

Portugal

Galp Energia SA

Portugal

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

HSBC Repsol S.A. Royal Dutch Shell Statoil Teliasonera AB UBS AG Vodafone Group Plc

D H F H K F D D D D

VK Spanje VK Noorwegen Zweden

B F

Zwitserland VK

D F

Milestones - in detail BMW Milestone rating: BMW heeft de limiet op bonussen verlaagd van 250% naar 200% van het jaarsalaris. Het bonusniveau komt hiermee meer overeen met vergelijkbare ondernemingen. De verlaging is een reactie op de zorg van beleggers, waaronder F&C, over de verhoging van die bonuslimiet in 2012 zonder enige uitleg van BMW. Ondanks deze lichte verbetering hebben we ons dit jaar toch van stemming over het beloningsbeleid onthouden, omdat het bestuur nog altijd een speciale of variabele bonus aan het management kan toekennen als aanvulling op de bestaande beloning. Het afgelopen jaar zijn er geen speciale bonussen toegekend, maar wij zijn principieel tegen dit onderdeel van het beleid. Bij misbruik kan dit namelijk het prestatiegerelateerde aspect van het beloningssysteem ondermijnen. Burberry Group plc Milestone rating: Burberry heeft toegezegd in 2015 alleen nog maar gecertificeerd bont te willen inkopen. De onderneming is van start gegaan met een pilotsysteem dat de bontproducten direct naar bontfokkerijen kan herleiden. Van de enige bontleverancier (Saga) verlangt Burberry een streefdoel; namelijk de certificering van de rest van alle bontsoorten die door Burberry worden ingekocht. Dankzij aangescherpte traceerbaarheidsmechanismen kan Burberry het merk beschermen en controverses over standaarden in de keten voorkomen. F&C heeft Burberry gevraagd zich bij de inkoop te beperken tot gecertificeerde producten. Aanleiding hiervoor waren de recente controverses over standaarden bij sommige bontfokkerijen van Saga.

22

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft mensenrechtenbeleid geformuleerd en gepubliceerd. De onderneming zegt daarin toe de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights in alle bedrijfsonderdelen te zullen toepassen. Het beleid en de daarmee samenhangende implementatierichtlijnen, maken het mogelijk om mensenrechtenkwesties systematischer te signaleren en te beheersen. Dat is in het bijzonder relevant voor projecten in risicolanden in Afrika en Latijns-Amerika. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken met en brieven aan dit Portugese energieconcern aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft een streefdoel geformuleerd voor de geleidelijke vermindering van de CO2-uitstootintensiteit van de olie- en gasproductie tot onder het sectorgemiddelde. Die ambitieuze doelstelling van maximaal 15% in 2020 geeft het Portugese energieconcern een concurrerende uitgangspositie. Ook moet dit bijdragen aan de energie-efficiëntie en totale beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen bij Galp. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken en brieven aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. Glencore plc Milestone rating: De International Council on Mining & Metals (ICMM), een vereniging van mijnbouwconcerns die zich inzetten voor de duurzame ontwikkeling van de sector, heeft Glencore als lid geaccepteerd. De toetreding tot de ICMM betekent dat de onderneming zich verbindt om duurzame ontwikkelingsprincipes te formuleren en in te voeren, om verslag uit te brengen over de prestaties aan de hand van die principes en om één en ander door een onafhankelijke partij te laten doorlichten. Glencore kan dankzij deze belangrijke stap duurzaamheidskwesties met collega-ondernemingen afstemmen en ook leren van de problemen die zij bij de beheersing daarvan zijn tegengekomen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende duurzaamheidskwesties nauwe contacten met Glencore. Omdat een groot deel van de activiteiten in risicolanden plaatsvindt, hebben wij Glencore gevraagd bij de beheersing van duurzaamheidsrisico’s de ‘best practice’ in de sector aan te houden, waaronder de invoering van internationale standaarden en toetreding tot gespecialiseerde brancheorganisaties. Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft groepsbreed mensenrechtenbeleid ontwikkeld waarin specifiek wordt verwezen naar internationale standaarden, zoals de universele verklaring van de rechten van de mens en de Guiding Principles van de VN. Met een effectieve implementatie van dit beleid is Glencore beter voorbereid op de mensenrechtenrisico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten in landen met veel conflicten en een zwak institutioneel kader om de mensenrechten te beschermen (zoals de Democratische Republiek Congo, Tsjaad en Colombia). We zien dit als een belangrijke eerste stap in de ontwikkeling van een krachtige mensenrechtenstrategie. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende sociale kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over mensenrechten. Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft een hooggekwalificeerde vrouwelijke mijnbouwdeskundige in het bestuur benoemd en daarmee de bestuursdiversiteit verbeterd. De nieuwe bestuurder heeft in eerdere functies bovendien te maken gehad met klimaatverandering en andere milieukwesties. Glencore is relatief sterk blootgesteld aan de risico’s van klimaatverandering en waterschaarste; meer expertise in dit soort zaken is dus noodzakelijk wil het bestuur afdoende toezicht kunnen uitoefenen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende corporate governance-kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over bestuurssamenstelling en diversiteit.

23

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail HSBC Milestone rating: HSBC heeft met een compromis over een prestatiegerelateerde aandelenbeloning voor de voorzitter haar beloningsbeleid aanzienlijk verbeterd. De bank heeft er een eenmalige toekenning van gemaakt als beloning voor de prestatie inzake toezichtsaspecten. Voor de toekenning geldt een limiet van 66% van het basissalaris tot £ 1 miljoen en niet de eerder aangegeven 100% van de vaste beloning van £ 2,25 miljoen. Dit is de uitkomst van de vele gesprekken van F&C met de bank: wij zijn namelijk tegen op aandelen gebaseerde beloningen voor een voorzitter (slechte corporate governance). Repsol S.A. Milestone rating: Repsol heeft een interne kandidaat benoemd in de nieuwe rol van CEO. De rollen van voorzitter en CEO zijn hiermee in feite gescheiden. Dit moet meer evenwicht in de verantwoordelijkheden brengen en de corporate governance krachtiger maken. F&C had de onderneming in 2012 schriftelijk gevraagd om een scheiding van de twee functies. Wij achten dit van belang voor een goede verdeling van de macht en voor het behoud van een goede verantwoording. Royal Dutch Shell Milestone rating: Koninklijke Olie/Shell heeft de beloningsregeling beter op de langetermijnbedrijfsstrategie afgestemd. Het concern gaat bij de langetermijnbonusregeling werken met maatstaven voor financieel rendement, zoals het rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROACE ). Deze verschuiving van productiegroei naar rendementsmaatstaven is een reactie op de groeiende zorg onder beleggers over de afnemende winstgevendheid en de noodzaak om kapitaal efficiënter in te zetten. We hebben dit punt aangekaart in de gesprekken over klimaatverandering en de risico’s van CO2-activa. Ook hebben we Shell gevraagd om de economische afwegingen bij duurdere projecten strenger te evalueren. Nadruk op kapitaalefficiëntie bij de bezoldiging zorgt ervoor dat de onderneming minder snel in activa investeert die in waarde kunnen dalen omdat het energiesysteem overgaat op energie met een lagere CO2-uitstoot. Statoil Milestone rating: Statoil heeft als één van de weinige ondernemingen informatie verstrekt over afdrachten aan overheden, gespecificeerd naar de projecten die de onderneming wereldwijd ontplooit. Deze vrijwillige informatieverschaffing loopt vooruit op nieuwe Europese wetgeving die in 2015 van kracht wordt. Olie-, mijnbouw- en houtkapconcerns in de EU zijn dan verplicht om op projectbasis te melden hoeveel ze aan overheden afdragen. Met dit soort gedetailleerde informatie weet de burger van economisch arme landen (maar die rijk zijn aan grondstoffen) wat er aan inkomsten binnenkomt. De overheid kan met die informatie verantwoordelijk worden gesteld voor wat er met dat geld is gedaan. F&C is al sinds 2006 in gesprek met Statoil over transparantie inzake de inkomsten. Deze laatste ontwikkeling biedt enig tegenwicht aan de lobbyactiviteiten van de olie-industrie om de nieuwe transparantievereisten in de VS af te zwakken. Teliasonera AB Milestone rating: Teliasonera heeft groepsbeleid over de vrijheid van meningsuiting ontwikkeld. Dat beleid richt zich op overheidsverzoeken in verband met de bewaking van communicatie-uitingen. In dat beleid staat precies beschreven hoe bij de ontvangst van dit soort verzoeken de procedure naar boven wordt georganiseerd. De effectieve invoering van dat beleid is van groot belang voor de beheersing van de potentieel ernstige gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting van de burger die zo’n verzoek kan hebben. Dat geldt in het bijzonder voor landen die erom bekend staan de mensenrechten te schenden (zoals Kazachstan, Nepal, Azerbeidzjan en Tadzjikistan). F&C is al sinds 2008 met Teliasonera in gesprek over mensenrechtenkwesties, inclusief de vrijheid van meningsuiting en de privacy van klanten.

24

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail UBS AG Milestone rating: UBS heeft de beloningsstructuur versterkt door de uitgestelde voorwaardelijke kapitaalregeling aan te scherpen. De bank keert als onderdeel van dit deel van de beloningsregeling niets uit als de Tier 1-kapitaalratio lager wordt dan 10% in de vijf jaar dat de regeling wordt uitgesteld voordat deze tot uitkering komt. Eerder was dat 7%. De maatregel moet bij het uitvoerend management prudent gedrag over een langere termijn bewerkstelligen. Deze verbetering is de neerslag van engagement door F&C in talloze gesprekken met de bank over hervormingen van cultuur en corporate governance. Vodafone Group Plc Milestone rating: Vodafone heeft een wereldwijd transparantierapport gepubliceerd. Per land staat daarin aangegeven hoe de overheid omgaat met het netwerk van Vodafone en hoe die overheid gebruikersgegevens opvraagt. Naast het aantal dwangbevelen voor de onderschepping van gegevens per land roept Vodafone op tot andere weten regelgeving inzake gegevensbescherming, onder andere om directe toegang tot gebruikersinformatie af te schaffen en meer transparantie te geven over verzoeken om gebruikersgegevens. Vodafone is hiermee de eerste in de telecomsector en draagt zo bij aan meer bewustwording bij het grote publiek over de manier waarop de overheid de eigen burgers in de gaten houdt. Ook wordt zo duidelijk dat bedrijven zich maar beperkt kunnen verzetten. F&C heeft zelfstandig en als lid van het Global Network Initiative de onderneming gestimuleerd om de bestaande lacunes te dichten in transparantie en verantwoording op het gebied van vrijheid van meningsuiting en surveillance door de overheid.

25

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Aandelen Opkomende Markten


Anhui Conch Cement Co Ltd Magnit OJSC Mail.Ru Group SK Hynix

Land

Milieustandaarden

Hong Kong

H H H

Rusland Rusland

Bedrijfsethiek

Mensenrechten


G G F

Zuid-Korea

M


D D D

K K K

Milestones China Overseas Land & Investment

Hong Kong


Mexico


Mexico

MTN Group

Zuid-Afrika

B D H F

Milestones - in detail China Overseas Land & Investment Milestone rating: De onderneming heeft een anticorruptiestrategie uitgerold met daarin beleid en strategieën om risico’s voor te zijn, een interne klokkenluiderregeling, relevante training en een corporate-governanceraamwerk. Met deze strategie kan men het risico van omkoping en corruptie beter beheersen, waaraan de onderneming via de vastgoedontwikkelings- en investeringsactiviteiten in China blootstaat. We hebben de onderneming in 2011 en 2013 al gewezen op het verhoogde financiële risico van nieuwe anti omkopingswetten en een strengere wetshandhaving. We hebben in die brief gevraagd om maatregelen om die risico’s te ondervangen. Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft voor het eerst bestuurders apart voor benoeming voorgedragen, in plaats van een groot aantal in één keer. Per bestuurder stemmen betekent dat de aandeelhouders iedere bestuurder op zijn of haar eigen merites kunnen afrekenen, zonder het hele bestuur af te straffen. F&C had in eerdere contacten met de onderneming specifiek om deze ontvlechting van de bestuursverkiezingen gevraagd. Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft de transparantie over de CO2 strategie verbeterd door te reageren op het Carbon Disclosure Project (CDP). Meten van en rapporteren over klimaatverandering helpt deze grote financiële instelling om de algehele beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen te verbeteren. F&C had Banorte al eerder aangemoedigd om binnen het CDP-raamwerk te rapporteren. MTN Group Milestone rating: MTN heeft groepsbreed beleid ontwikkeld voor vrijheid van meningsuiting, privacy en veiligheid. In dat beleid zijn de beginselen verwoord die de onderneming toepast voor de bescherming van de privacy en de veiligheidsrechten van klanten. MTN heeft ter aanvulling hierop een mensenrechten- en ICT-verklaring gepubliceerd. De effectieve invoering van dit beleid moet zorgen voor een betere beheersing van de mensenrechtenrisico’s die samenhangen met activiteiten in landen als Syrië, Soedan en Iran, waar de overheid slecht is toegerust of niet bereid is om het recht op vrijheid van meningsuiting en privacy voor de burgers te waarborgen. F&C was al ruim twee jaar met de onderneming in gesprek over de beheersing van de mensenrechten. We hebben in het bijzonder gevraagd om de formulering en invoering van een krachtig mensenrechtenbeleid.

26

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Convertibles


Land

ABC-Mart Inc

Japan

ArcelorMittal

Luxemburg

BNP Paribas

Frankrijk

Bunge Limited ENI GS Yuasa Corporation

VS

Bedrijfsethiek

Mensenrechten



D G D

K

Japan

D D D D

VS

D

Zuid-Korea

Swiss Life

Zwitserland

K

H

Italië Japan

Lotte Shopping Toray Industries Inc

Milieustandaarden

Milestones United States Steel Corporation

Milestones - in detail United States Steel Corporation Milestone rating: US Steel heeft een declassificatie van het bestuur doorgevoerd, zodat alle bestuurders elk jaar worden gekozen en benoemd in plaats van voor een langere termijn. De jaarlijkse verkiezing van bestuurders versterkt de bestuursverantwoordelijkheid en geeft beleggers de kans om via hun stem te laten weten wat ze van de bestuursprestaties vinden. F&C heeft in 2012 en 2013 haar steun gegeven aan een motie hierover en in 2013 haar steun ontzegd aan alle zittende bestuursleden. Reden hiervoor was dat het bestuur, ondanks de meerderheidssteun voor het voorstel, toch heeft besloten de bestaande structuur te handhaven. We hebben na de jaarvergadering van 2013 hierover en over andere zaken met de onderneming gesproken. US Steel heeft bevestigd dat onze zorg onder de aandacht van het bestuur zou worden gebracht.

27

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Credits


AbbVie Inc

Land

Nederland

Aegon

Nederland

Akzo Nobel

Nederland

Allianz

Duitsland

Anglo American Anheuser-Busch Inbev ASML Holding Barclays Barrick Gold Corporation BG Group

VK België

VK Frankrijk Duitsland VK

Glencore plc

Zwitserland

ING Groep NV JPMorgan Chase & Co

VS


VS

Royal Bank of Scotland Group Ryanair Schlumberger Ltd. Singapore Telecommunications Ltd Societe Generale SA Standard Chartered Plc

B

VS

H

B

F

D D D

G

D G D H G H

M

K K K

H D B

K F

Nederland

G H

B

D

Ierland

H

B

F

G G

Singapore

K D

Frankrijk

K

VK Noorwegen

Swiss Re AG

Zwitserland Frankrijk

UBS AG

Zwitserland

Wolters Kluwer

Nederland

K

G

Canada

VS

K K K K K K K

VS

VK

K K

G

Brazilië

Statoil Total

G

VS Nederland

Rabobank Nederland NV

F

Nederland


Potash Corporation Of Saskatchewan

B

G

VK

KPN

Pfizer Inc

H

F

Nederland

Duitsland


H

VS

K&S AG

PepsiCo Inc

D D D D D

F

Italië

Experian Plc

HSBC

G G G

B

Duitsland

Deutsche Telekom AG

Heineken NV

H H

VK

Danone

Goldman Sachs Group

K D D D

VK

Frankrijk


M

Canada

BNP Paribas

ENI


G G G

Nederland

Australië

Continental AG

Mensenrechten

Mexico

BHP Billiton BP

Bedrijfsethiek

VS

ABN Amro Bank NV

America Movil SAB de CV

Milieustandaarden

B

H

B

G

F

G

D

D D

K K K

G

28

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Credits (vervolg)

H B F G M D K Land

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Mensenrechten



Milestones America Movil SAB de CV

Mexico

Barrick Gold Corporation

Canada

BMW Devon Energy Corporation

Duitsland VS

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

Glencore plc

Zwitserland

HSBC Petroleo Brasileiro S.A. (Petrobras)

D D D D K F D D D

VK Brazilië


VK

Schlumberger Ltd.

VS

Statoil

Noorwegen

UBS AG

Zwitserland


VS

Vodafone Group Plc

VK

K D B D D F

Milestones - in detail America Movil SAB de CV Milestone rating: América Móvil heeft voorafgaand aan de jaarvergadering de namen en cv’s van de bestuurskandidaten gepubliceerd. F&C had begin 2014 contact gezocht met een aantal uitgevende instellingen in Mexico (waaronder América Móvil) en gevraagd om tijdige informatie over verkiesbare bestuurders. Vooral beleggers die bij volmacht stemmen kunnen dan tot goed geïnformeerde stemkeuzes komen. Barrick Gold Corporation Milestone rating: Barrick heeft de samenstelling van het bestuur ingrijpend gewijzigd door de oprichter als voorzitter met pensioen te sturen en door vier nieuwe onafhankelijke bestuurders te benoemen (in de plaats van langzittende, onafhankelijke en niet-onafhankelijke bestuurders). Volgens F&C kan het bestuurstoezicht op het management hierdoor verbeteren. Dat is van groot belang gezien de financiële en operationele moeilijkheden waarmee de onderneming het afgelopen jaar te maken had. F&C heeft als lid van een kleine groep beleggers Barrick in 2013 gevraagd om het evenwicht in en de onafhankelijkheid van het bestuur te verbeteren door de samenstelling te vernieuwen. BMW Milestone rating: BMW heeft de limiet op bonussen verlaagd van 250% naar 200% van het jaarsalaris. Het bonusniveau komt hiermee meer overeen met vergelijkbare ondernemingen. De verlaging is een reactie op de zorg van beleggers, waaronder F&C, over de verhoging van die bonuslimiet in 2012 zonder enige uitleg van BMW. Ondanks deze lichte verbetering hebben we ons dit jaar toch van stemming over het beloningsbeleid onthouden, omdat het bestuur nog altijd een speciale of variabele bonus aan het management kan toekennen als aanvulling op de bestaande beloning. Het afgelopen jaar zijn er geen speciale bonussen toegekend, maar wij zijn principieel tegen dit onderdeel van het beleid. Bij misbruik kan dit namelijk het prestatiegerelateerde aspect van het beloningssysteem ondermijnen.

29

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Credits (vervolg) Milestones - in detail Devon Energy Corporation Milestone rating: Devon Energy heeft de langetermijnbonusregeling op zo’n manier aangescherpt dat topmanagers niet voor benedengemiddelde prestaties worden beloond. Zij hebben alleen recht op uitkering als de onderneming het beter heeft gedaan dan een groep vergelijkbare ondernemingen, op basis van het totale aandeelhoudersrendement. Devon is tot deze wijzigingen overgegaan nadat bijna 40% van de aandeelhouders (waaronder F&C) de afgelopen jaren tegen de beloningsregeling had gestemd. Glencore plc Milestone rating: De International Council on Mining & Metals (ICMM), een vereniging van mijnbouwconcerns die zich inzetten voor de duurzame ontwikkeling van de sector, heeft Glencore als lid geaccepteerd. De toetreding tot de ICMM betekent dat de onderneming zich verbindt om duurzame ontwikkelingsprincipes te formuleren en in te voeren, om verslag uit te brengen over de prestaties aan de hand van die principes en om één en ander door een onafhankelijke partij te laten doorlichten. Glencore kan dankzij deze belangrijke stap duurzaamheidskwesties met collega-ondernemingen afstemmen en ook leren van de problemen die zij bij de beheersing daarvan zijn tegengekomen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende duurzaamheidskwesties nauwe contacten met Glencore. Omdat een groot deel van de activiteiten in risicolanden plaatsvindt, hebben wij Glencore gevraagd bij de beheersing van duurzaamheidsrisico’s de ‘best practice’ in de sector aan te houden, waaronder de invoering van internationale standaarden en toetreding tot gespecialiseerde brancheorganisaties. Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft groepsbreed mensenrechtenbeleid ontwikkeld waarin specifiek wordt verwezen naar internationale standaarden, zoals de universele verklaring van de rechten van de mens en de Guiding Principles van de VN. Met een effectieve implementatie van dit beleid is Glencore beter voorbereid op de mensenrechtenrisico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten in landen met veel conflicten en een zwak institutioneel kader om de mensenrechten te beschermen (zoals de Democratische Republiek Congo, Tsjaad en Colombia). We zien dit als een belangrijke eerste stap in de ontwikkeling van een krachtige mensenrechtenstrategie. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende sociale kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over mensenrechten. Glencore plc Milestone rating: Glencore heeft een hooggekwalificeerde vrouwelijke mijnbouwdeskundige in het bestuur benoemd en daarmee de bestuursdiversiteit verbeterd. De nieuwe bestuurder heeft in eerdere functies bovendien te maken gehad met klimaatverandering en andere milieukwesties. Glencore is relatief sterk blootgesteld aan de risico’s van klimaatverandering en waterschaarste; meer expertise in dit soort zaken is dus noodzakelijk wil het bestuur afdoende toezicht kunnen uitoefenen. F&C onderhoudt al sinds de beursgang in 2011 over uiteenlopende corporate governance-kwesties nauwe contacten met Glencore, onder andere over bestuurssamenstelling en diversiteit. HSBC Milestone rating: HSBC heeft met een compromis over een prestatiegerelateerde aandelenbeloning voor de voorzitter haar beloningsbeleid aanzienlijk verbeterd. De bank heeft er een eenmalige toekenning van gemaakt als beloning voor de prestatie inzake toezichtsaspecten. Voor de toekenning geldt een limiet van 66% van het basissalaris tot £ 1 miljoen en niet de eerder aangegeven 100% van de vaste beloning van £ 2,25 miljoen. Dit is de uitkomst van de vele gesprekken van F&C met de bank: wij zijn namelijk tegen op aandelen gebaseerde beloningen voor een voorzitter (slechte corporate governance).

30

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Credits (vervolg) Milestones - in detail Petroleo Brasileiro S.A. (Petrobras) Milestone rating: Petrobas heeft nogmaals toegezegd dat minderheidsaandeelhouders het recht hebben om een onafhankelijke bestuurder voor te dragen. F&C en andere minderheidsaandeelhouders hebben vervolgens een Braziliaanse onafhankelijke bestuurder voorgedragen die door alle stemgerechtigde beleggers als bestuurslid is benoemd. Deze nieuwe benoeming komt boven op de komst van een andere onafhankelijke bestuurder die vorig jaar door F&C en een groep beleggers was voorgedragen. De aanwezigheid van bestuurders die zich actief inzetten voor de belangen van minderheidsaandeelhouders is van belang voor een betere corporate governance bij deze in moeilijkheden verkerende staatsmaatschappij. Mede onder leiding van F&C heeft een coalitie van internationale beleggers ruim twee jaar met de onderneming over bestuursonafhankelijkheid en andere corporate-governancezaken gesproken. Royal Bank of Scotland Group Milestone rating: RBS heeft beleid ontwikkeld en gepubliceerd voor de sociale en milieurisico’s van de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in de energie- en kansspelsector. Het beleid voor de energiesector is herzien en uitgebreid, zodat nu ook oliezanden, olie uit diepe wateren en booractiviteiten in het noordpoolgebied daaronder vallen. Door een beoordeling van de risico’s voor milieu en maatschappij in te bouwen in de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in deze gevoelige sectoren, verbetert de bank de algehele risicobeheersing. F&C had de bank in persoonlijke gesprekken en brieven gestimuleerd om duurzaamheidskwesties mee te nemen in het kader voor kredietrisicobeheer. Schlumberger Ltd. Milestone rating: Schlumberger heeft prestatievoorwaarden geïntroduceerd voor de aandelentoekenning op de lange termijn. Hoewel sterke kwantificeerbare maatstaven voor de jaarlijkse bonus nog altijd ontbreken, is deze wijziging in de bestuurdersbeloning toch een verbetering. Beleggers kunnen hiermee de prestatie aan de hand van diverse maatstaven beoordelen en zo bepalen of een bonus gerechtvaardigd is. We hebben jarenlang tegen de beloningsregeling gestemd en gevraagd om een sterker verband tussen beloning en prestatie; in 2014 stemden we vóór, al hebben we wel verdere hervormingen geadviseerd: evaluatie van de beloning op basis van langere prestatieperiodes en ambitieuzere streefdoelen als graadmeter. Statoil Milestone rating: Statoil heeft als één van de weinige ondernemingen informatie verstrekt over afdrachten aan overheden, gespecificeerd naar de projecten die de onderneming wereldwijd ontplooit. Deze vrijwillige informatieverschaffing loopt vooruit op nieuwe Europese wetgeving die in 2015 van kracht wordt. Olie-, mijnbouw- en houtkapconcerns in de EU zijn dan verplicht om op projectbasis te melden hoeveel ze aan overheden afdragen. Met dit soort gedetailleerde informatie weet de burger van economisch arme landen (maar die rijk zijn aan grondstoffen) wat er aan inkomsten binnenkomt. De overheid kan met die informatie verantwoordelijk worden gesteld voor wat er met dat geld is gedaan. F&C is al sinds 2006 in gesprek met Statoil over transparantie inzake de inkomsten. Deze laatste ontwikkeling biedt enig tegenwicht aan de lobbyactiviteiten van de olie-industrie om de nieuwe transparantievereisten in de VS af te zwakken. UBS AG Milestone rating: UBS heeft de beloningsstructuur versterkt door de uitgestelde voorwaardelijke kapitaalregeling aan te scherpen. De bank keert als onderdeel van dit deel van de beloningsregeling niets uit als de Tier 1-kapitaalratio lager wordt dan 10% in de vijf jaar dat de regeling wordt uitgesteld voordat deze tot uitkering komt. Eerder was dat 7%. De maatregel moet bij het uitvoerend management prudent gedrag over een langere termijn bewerkstelligen. Deze verbetering is de neerslag van engagement door F&C in talloze gesprekken met de bank over hervormingen van cultuur en corporate governance.

31

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Global Credits (vervolg) Milestones - in detail Verizon Communications Inc. Milestone rating: Verizon heeft groepen aandeelhouders die ten minste drie jaar 3% van de aandelen van de onderneming in handen houden het recht gegeven om bestuurders voor te dragen. Toegang per volmacht versterkt verder het fundamentele recht van aandeelhouders om bestuurders voor te dragen. F&C heeft in 2013 een motie van deze aard gesteund. Het bestuur heeft de meerderheidssteun ter harte genomen en een statutenwijziging voorgesteld. Ook daaraan heeft F&C in 2014 haar steun gegeven. Vodafone Group Plc Milestone rating: Vodafone heeft een wereldwijd transparantierapport gepubliceerd. Per land staat daarin aangegeven hoe de overheid omgaat met het netwerk van Vodafone en hoe die overheid gebruikersgegevens opvraagt. Naast het aantal dwangbevelen voor de onderschepping van gegevens per land roept Vodafone op tot andere weten regelgeving inzake gegevensbescherming, onder andere om directe toegang tot gebruikersinformatie af te schaffen en meer transparantie te geven over verzoeken om gebruikersgegevens. Vodafone is hiermee de eerste in de telecomsector en draagt zo bij aan meer bewustwording bij het grote publiek over de manier waarop de overheid de eigen burgers in de gaten houdt. Ook wordt zo duidelijk dat bedrijven zich maar beperkt kunnen verzetten. F&C heeft zelfstandig en als lid van het Global Network Initiative de onderneming gestimuleerd om de bestaande lacunes te dichten in transparantie en verantwoording op het gebied van vrijheid van meningsuiting en surveillance door de overheid.

32

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds High Yield


America Movil SAB de CV DSG International KPN Liberty Global plc Societe Generale SA SoftBank Corp Sprint Nextel Corporation

Land

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Mensenrechten


Mexico VK


D H

Nederland

G G

VK Frankrijk

K

Japan VS

D B

F

K

Milestones America Movil SAB de CV

Mexico

D

Milestones - in detail America Movil SAB de CV Milestone rating: América Móvil heeft voorafgaand aan de jaarvergadering de namen en cv’s van de bestuurskandidaten gepubliceerd. F&C had begin 2014 contact gezocht met een aantal uitgevende instellingen in Mexico (waaronder América Móvil) en gevraagd om tijdige informatie over verkiesbare bestuurders. Vooral beleggers die bij volmacht stemmen kunnen dan tot goed geïnformeerde stemkeuzes komen.

33

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Amerika


Land

Abbott Laboratories

VS

AbbVie Inc

VS

Amazon.com Inc.

VS

American Electric Power Company Inc.

VS

Anadarko Petroleum Corporation

VS

Chevron Corporation

VS

Exxon Mobil Corp

VS


VS

Goldman Sachs Group

VS

Google Inc.

VS

Hess Corporation

VS

JPMorgan Chase & Co

VS


VS

Marathon Oil Corporation

VS


VS

PepsiCo Inc

VS

Pfizer Inc

VS

Schlumberger Ltd.

VS

The Gap Inc.

VS

The Kroger Co

VS

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Mensenrechten



D H H H H H

H

M M

B

B B

B B

F F F F

G G G

F F

G

K K K K D D K D

H H

M B

F

G

B B B

F

G G G

K K K K K K

H H

Milestones Abbott Laboratories

VS

Amazon.com Inc.

VS

Apache Corporation

VS

Devon Energy Corporation

VS


VS


VS

Procter & Gamble Company

VS

Schlumberger Ltd.

VS

United States Steel Corporation

VS


VS

D B H D D D H D D D

Milestones - in detail Abbott Laboratories Milestone rating: Abbott heeft het rendement op eigen vermogen (REV) als doelstelling verwijderd uit de jaarlijkse bonusregeling, omdat dit als obstakel voor de prestatieaandelen fungeerde. Door deze verdubbeling uit het pakket te halen, beloont of straft de onderneming niet twee keer voor dezelfde prestaties. F&C had Abbott bij de stemming in 2013 en in de correspondentie daarna nadrukkelijk gevraagd doublures weg te nemen. Amazon.com Inc. Milestone rating: Amazon heeft onder druk van een aantal beleggers onder leiding van Domini Social Investments nog meer accessoires voor semiautomatische vuurwapens uit de verkoop gehaald. Amazon heeft externe verkopers laten weten dat deze producten niet langer via de Amazon-site te koop mogen worden aangeboden. De producten staan nu op de verboden lijst. Door accessoires voor vuurwapens aan te bieden, was Amazon in overtreding van het eigen beleid inzake wapenonderdelen of accessoires. Beleggers zetten daardoor ernstige vraagtekens bij het toezicht en de interne naleving. In november 2013 heeft F&C zich aangesloten bij een groep beleggers die samen meer dan USD 500 miljard aan vermogen onder beheer vertegenwoordigen. Gevraagd is om herevaluatie op seniorniveau van het beleid van Amazon ten aanzien van de verkoop van accessoires voor vuurwapens.

34

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Amerika (vervolg) Milestones - in detail Apache Corporation Milestone rating: Apache heeft een streefdoel gepubliceerd voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Alle operationele regio’s van Apache hebben als opdracht meegekregen om emissieverlagingsprojecten te signaleren en te implementeren, die samen een groepsbrede uitstootverlaging moeten opleveren van 2% ten opzichte van 2011. Vooralsnog hebben niet veel Amerikaanse middelgrote olie- en gasmaatschappijen doelstellingen voor de uitstootvermindering bekendgemaakt. Een streefdoel helpt om de energie efficiëntie en de algehele beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen te verbeteren. F&C had de afgelopen drie jaar in diverse bijeenkomsten met en brieven aan Apache aangedrongen op de formulering van een dergelijk streefdoel. Devon Energy Corporation Milestone rating: Devon Energy heeft de langetermijnbonusregeling op zo’n manier aangescherpt dat topmanagers niet voor benedengemiddelde prestaties worden beloond. Zij hebben alleen recht op uitkering als de onderneming het beter heeft gedaan dan een groep vergelijkbare ondernemingen, op basis van het totale aandeelhoudersrendement. Devon is tot deze wijzigingen overgegaan nadat bijna 40% van de aandeelhouders (waaronder F&C) de afgelopen jaren tegen de beloningsregeling had gestemd. Freeport-McMoRan Copper & Gold Milestone rating: Freeport McMoRan heeft het afgelopen jaar ingrijpende veranderingen in het bestuur doorgevoerd. Naast de in het derde kwartaal van 2013 ingestelde positie van ‘lead independent director’ (LID) heeft de onderneming vier nieuwe onafhankelijke bestuurders benoemd, waaronder twee vrouwen. Met het oog op bepaalde omstreden corporate-governancekwesties het afgelopen jaar (waaronder het niet in acht nemen van de rechten van minderheidsaandeelhouder) was vernieuwing van het bestuur met nieuwe onafhankelijke bestuurders een belangrijke voorwaarde voor de verbetering van het bestuurstoezicht, de verantwoording en de bescherming van de aandeelhoudersrechten. Een kleine groep beleggers onder leiding van F&C had in 2013 bij de onderneming aangedrongen op verbetering van de corporate governance, onder andere in de vorm van meer onafhankelijke bestuurders en meer bestuursdiversiteit. Freeport-McMoRan Copper & Gold Milestone rating: Freeport McMoRan heeft de beloningspraktijken uitgebreid geëvalueerd, nadat beleggers bij de adviesstem over de topbeloningen tot twee maal toe hun steun aan het concern onthielden; ruim 70% van de aandeelhouders stemde in 2013 tegen het remuneratieverslag. De nieuwe beloningsregeling voorziet in een lager basissalaris voor het topmanagement en in korte- en langtermijnbonusregelingen met een duidelijker relatie tussen beloning en prestatie. We vinden de veranderingen positief. In de nieuwe regeling worden topmanagers beloond naar de operationele, financiële en duurzaamheidsprestaties van de onderneming. Procter & Gamble Company Milestone rating: P&G heeft toegezegd ontbossing in verband met palmolie in de keten te zullen uitroeien. De onderneming streeft naar volledige traceerbaarheid van de palmolieketen in 2015 en verlangt van alle leveranciers dat deze in 2020 geen ontbossing meer veroorzaken of veengrond ontwikkelen. De tijdslijn is misschien wat trager dan bij sommige concurrenten, maar deze toezegging komt in ieder geval tegemoet aan de zorg over de reputatie van P&G. Belangrijk is ook dat hiermee de beheersing van de risico’s in de palmolieketen wordt versterkt. De contacten hierover dateren van 2006 toen de onderneming aankondigde meer palmolie te zullen inkopen. Schlumberger Ltd. Milestone rating: Schlumberger heeft prestatievoorwaarden geïntroduceerd voor de aandelentoekenning op de lange termijn. Hoewel sterke kwantificeerbare maatstaven voor de jaarlijkse bonus nog altijd ontbreken, is deze wijziging in de bestuurdersbeloning toch een verbetering. Beleggers kunnen hiermee de prestatie aan de hand van diverse maatstaven beoordelen en zo bepalen of een bonus gerechtvaardigd is. We hebben jarenlang tegen de beloningsregeling gestemd en gevraagd om een sterker verband tussen beloning en prestatie; in 2014 stemden we vóór, al hebben we wel verdere hervormingen geadviseerd: evaluatie van de beloning op basis van langere prestatieperiodes en ambitieuzere streefdoelen als graadmeter.

35

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Amerika (vervolg) Milestones - in detail United States Steel Corporation Milestone rating: US Steel heeft een declassificatie van het bestuur doorgevoerd, zodat alle bestuurders elk jaar worden gekozen en benoemd in plaats van voor een langere termijn. De jaarlijkse verkiezing van bestuurders versterkt de bestuursverantwoordelijkheid en geeft beleggers de kans om via hun stem te laten weten wat ze van de bestuursprestaties vinden. F&C heeft in 2012 en 2013 haar steun gegeven aan een motie hierover en in 2013 haar steun ontzegd aan alle zittende bestuursleden. Reden hiervoor was dat het bestuur, ondanks de meerderheidssteun voor het voorstel, toch heeft besloten de bestaande structuur te handhaven. We hebben na de jaarvergadering van 2013 hierover en over andere zaken met de onderneming gesproken. US Steel heeft bevestigd dat onze zorg onder de aandacht van het bestuur zou worden gebracht. Verizon Communications Inc. Milestone rating: Verizon heeft groepen aandeelhouders die ten minste drie jaar 3% van de aandelen van de onderneming in handen houden het recht gegeven om bestuurders voor te dragen. Toegang per volmacht versterkt verder het fundamentele recht van aandeelhouders om bestuurders voor te dragen. F&C heeft in 2013 een motie van deze aard gesteund. Het bestuur heeft de meerderheidssteun ter harte genomen en een statutenwijziging voorgesteld. Ook daaraan heeft F&C in 2014 haar steun gegeven.

36

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Europa


Land

Aegon

Nederland

Ahold

Nederland

Akzo Nobel

Nederland

Allianz

Duitsland

Anglo American Anheuser-Busch Inbev AP Moeller-Maersk

VK België Denenmarken

ArcelorMittal

Luxemburg

ASM International

Nederland

ASML Holding

Nederland

AstraZeneca Azimut Holding SpA Barclays Bayer BG Group BNP Paribas

Duitsland Frankrijk

Deutsche Telekom AG

Duitsland VK

GlaxoSmithKline

VK

Grifols SA

VS

Frankrijk

F

G

B

G K D K

B B

G G G D G D

H F F F

Denenmarken

Randstad Holding

Nederland Spanje

G G

K K K

B

H

B

F

H H

B B

F

G G G

K K

Zwitserland


VK

Royal Dutch Shell

VK

D

Ierland

Sanofi

Frankrijk

SAP AG

Duitsland

Schneider Electric

Frankrijk

Societe Generale SA

Frankrijk

Stagecoach Group Plc

VK

Standard Chartered Plc

VK

Statoil

Noorwegen

Swiss Re AG

Zwitserland Frankrijk

K K K K K K

Duitsland

Nederland

Total

B

Zwitserland

Philips

Ryanair

H H

VS Frankrijk

K K K K

K

D D

VK

LVMH

Roche Holding

M

Nederland

L'Oreal

Repsol S.A.

D D

D D

Zweden

Duitsland

Novo Nordisk

B

Nederland

K&S AG



Italië

Experian Plc

Merck KGaA

F

Frankrijk

Danone

JPMorgan Chase & Co

B B

G G G G G G

VK

Continental AG

ING Groep NV

H H H

VK

VK

HSBC


Duitsland

VK

Heineken NV

Mensenrechten

G G G

VK

Burberry Group plc

H&M Hennes & Mauritz AB

Bedrijfsethiek

Italië

BP

ENI

Milieustandaarden

G G

K K K K K

B

H

B

G

F

G

D D

D

K K K

37

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Europa (vervolg) UBS AG

Zwitserland

Unilever NV

Nederland

Vopak

Nederland

Wolters Kluwer

Nederland

D G G G

Milestones BMW Burberry Group plc Cairn Energy

Duitsland VK VK

Galp Energia SA

Portugal

Galp Energia SA

Portugal

HSBC Lassila & Tikanoja OYJ Mecom Group Plc Repsol S.A.

Finland

VK

UBS AG Vodafone Group Plc

D H

VK VK

Teliasonera AB

H

D D

Spanje

Royal Dutch Shell Statoil

D F

VK

Royal Bank of Scotland Group Stagecoach Group Plc

D H

K D D

VK Noorwegen Zweden

B F

Zwitserland VK

D F

Milestones - in detail BMW Milestone rating: BMW heeft de limiet op bonussen verlaagd van 250% naar 200% van het jaarsalaris. Het bonusniveau komt hiermee meer overeen met vergelijkbare ondernemingen. De verlaging is een reactie op de zorg van beleggers, waaronder F&C, over de verhoging van die bonuslimiet in 2012 zonder enige uitleg van BMW. Ondanks deze lichte verbetering hebben we ons dit jaar toch van stemming over het beloningsbeleid onthouden, omdat het bestuur nog altijd een speciale of variabele bonus aan het management kan toekennen als aanvulling op de bestaande beloning. Het afgelopen jaar zijn er geen speciale bonussen toegekend, maar wij zijn principieel tegen dit onderdeel van het beleid. Bij misbruik kan dit namelijk het prestatiegerelateerde aspect van het beloningssysteem ondermijnen. Burberry Group plc Milestone rating: Burberry heeft toegezegd in 2015 alleen nog maar gecertificeerd bont te willen inkopen. De onderneming is van start gegaan met een pilotsysteem dat de bontproducten direct naar bontfokkerijen kan herleiden. Van de enige bontleverancier (Saga) verlangt Burberry een streefdoel; namelijk de certificering van de rest van alle bontsoorten die door Burberry worden ingekocht. Dankzij aangescherpte traceerbaarheidsmechanismen kan Burberry het merk beschermen en controverses over standaarden in de keten voorkomen. F&C heeft Burberry gevraagd zich bij de inkoop te beperken tot gecertificeerde producten. Aanleiding hiervoor waren de recente controverses over standaarden bij sommige bontfokkerijen van Saga. Cairn Energy Milestone rating: Cairn heeft de informatieverschaffing over bonussen verbeterd. Er komt een toelichting op de prestatie van het topmanagement ten opzichte van diverse doelstellingen, als percentage van de maximaal mogelijke bonus. Door de toegenomen transparantie kunnen beleggers het verband tussen bonusuitkeringen en -prestaties beter beoordelen. Er blijft natuurlijk ruimte voor verbetering, bijvoorbeeld de bekendmaking achteraf van de gehanteerde prestatiedoelstellingen voor de bonustoekenning. Toch is dit een stap in de goede richting: een duidelijke toelichting op de conclusies van de remuneratiecommissie over de bonusuitkomsten. F&C had zich in 2012 onthouden van stemming over de beloningsregeling en daarna met Cairn overlegd over verbetering van de transparantie over de beloning. 38

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft mensenrechtenbeleid geformuleerd en gepubliceerd. De onderneming zegt daarin toe de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights in alle bedrijfsonderdelen te zullen toepassen. Het beleid en de daarmee samenhangende implementatierichtlijnen, maken het mogelijk om mensenrechtenkwesties systematischer te signaleren en te beheersen. Dat is in het bijzonder relevant voor projecten in risicolanden in Afrika en Latijns-Amerika. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken met en brieven aan dit Portugese energieconcern aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. Galp Energia SA Milestone rating: Galp heeft een streefdoel geformuleerd voor de geleidelijke vermindering van de CO2-uitstootintensiteit van de olie- en gasproductie tot onder het sectorgemiddelde. Die ambitieuze doelstelling van maximaal 15% in 2020 geeft het Portugese energieconcern een concurrerende uitgangspositie. Ook moet dit bijdragen aan de energie-efficiëntie en totale beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen bij Galp. F&C had de afgelopen twee jaar in diverse gesprekken en brieven aangedrongen op de ontwikkeling van dergelijk beleid. HSBC Milestone rating: HSBC heeft met een compromis over een prestatiegerelateerde aandelenbeloning voor de voorzitter haar beloningsbeleid aanzienlijk verbeterd. De bank heeft er een eenmalige toekenning van gemaakt als beloning voor de prestatie inzake toezichtsaspecten. Voor de toekenning geldt een limiet van 66% van het basissalaris tot £ 1 miljoen en niet de eerder aangegeven 100% van de vaste beloning van £ 2,25 miljoen. Dit is de uitkomst van de vele gesprekken van F&C met de bank: wij zijn namelijk tegen op aandelen gebaseerde beloningen voor een voorzitter (slechte corporate governance). Lassila & Tikanoja OYJ Milestone rating: Lassila & Tikanoja heeft zich voorgenomen om eind 2016 de uitstoot van CO2 met 5% te hebben verlaagd ten opzichte van het niveau van 2012. Het Finse concern is een belangrijke partij in recycling en onderkent de noodzaak van krachtige systemen voor de uitstootbeheersing. Die emissies worden hoofdzakelijk veroorzaakt bij de afvalverzameling en transportdiensten. F&C had in 2007 als onderdeel van een bredere analyse van de beheersing van sociale en milieukwesties bij Lassila & Tikanoja al gevraagd om gegevens over milieuprestaties en de formulering van doelstellingen. Mecom Group Plc Milestone rating: Mecom heeft de rol van voorzitter en CEO gescheiden Dit moet meer evenwicht in de verantwoordelijkheden brengen en de corporate governance krachtiger maken. F&C had bij de jaarvergadering van 2013 gevraagd om een dergelijke scheiding van de twee functies. Wij achten dit van belang voor een goede verdeling van de macht en voor het behoud van een goede verantwoording. Repsol S.A. Milestone rating: Repsol heeft een interne kandidaat benoemd in de nieuwe rol van CEO. De rollen van voorzitter en CEO zijn hiermee in feite gescheiden. Dit moet meer evenwicht in de verantwoordelijkheden brengen en de corporate governance krachtiger maken. F&C had de onderneming in 2012 schriftelijk gevraagd om een scheiding van de twee functies. Wij achten dit van belang voor een goede verdeling van de macht en voor het behoud van een goede verantwoording.

39

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail Royal Bank of Scotland Group Milestone rating: RBS heeft beleid ontwikkeld en gepubliceerd voor de sociale en milieurisico’s van de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in de energie- en kansspelsector. Het beleid voor de energiesector is herzien en uitgebreid, zodat nu ook oliezanden, olie uit diepe wateren en booractiviteiten in het noordpoolgebied daaronder vallen. Door een beoordeling van de risico’s voor milieu en maatschappij in te bouwen in de kredietverlening aan en emissieactiviteiten voor ondernemingen in deze gevoelige sectoren, verbetert de bank de algehele risicobeheersing. F&C had de bank in persoonlijke gesprekken en brieven gestimuleerd om duurzaamheidskwesties mee te nemen in het kader voor kredietrisicobeheer. Royal Dutch Shell Milestone rating: Koninklijke Olie/Shell heeft de beloningsregeling beter op de langetermijnbedrijfsstrategie afgestemd. Het concern gaat bij de langetermijnbonusregeling werken met maatstaven voor financieel rendement, zoals het rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROACE ). Deze verschuiving van productiegroei naar rendementsmaatstaven is een reactie op de groeiende zorg onder beleggers over de afnemende winstgevendheid en de noodzaak om kapitaal efficiënter in te zetten. We hebben dit punt aangekaart in de gesprekken over klimaatverandering en de risico’s van CO2-activa. Ook hebben we Shell gevraagd om de economische afwegingen bij duurdere projecten strenger te evalueren. Nadruk op kapitaalefficiëntie bij de bezoldiging zorgt ervoor dat de onderneming minder snel in activa investeert die in waarde kunnen dalen omdat het energiesysteem overgaat op energie met een lagere CO2-uitstoot. Stagecoach Group Plc Milestone rating: Stagecoach heeft winst per aandeel (wpa) ingevoerd als prestatiemaatstaf voor de langetermijnbonusregeling, naast het al gebruikte totale aandeelhoudersrendement. F&C had daarom gevraagd in eerdere gesprekken met de onderneming en in de brieven die we na stemming bij de jaarvergadering hadden gestuurd. De relatie tussen beloning en prestatie is met deze beslissing verbeterd: het topmanagement wordt niet puur en alleen in verhouding tot de marktontwikkeling beloond, maar ook op basis van een absolute maatstaf als de winst per aandeel. Statoil Milestone rating: Statoil heeft als één van de weinige ondernemingen informatie verstrekt over afdrachten aan overheden, gespecificeerd naar de projecten die de onderneming wereldwijd ontplooit. Deze vrijwillige informatieverschaffing loopt vooruit op nieuwe Europese wetgeving die in 2015 van kracht wordt. Olie-, mijnbouw- en houtkapconcerns in de EU zijn dan verplicht om op projectbasis te melden hoeveel ze aan overheden afdragen. Met dit soort gedetailleerde informatie weet de burger van economisch arme landen (maar die rijk zijn aan grondstoffen) wat er aan inkomsten binnenkomt. De overheid kan met die informatie verantwoordelijk worden gesteld voor wat er met dat geld is gedaan. F&C is al sinds 2006 in gesprek met Statoil over transparantie inzake de inkomsten. Deze laatste ontwikkeling biedt enig tegenwicht aan de lobbyactiviteiten van de olie-industrie om de nieuwe transparantievereisten in de VS af te zwakken. Teliasonera AB Milestone rating: Teliasonera heeft groepsbeleid over de vrijheid van meningsuiting ontwikkeld. Dat beleid richt zich op overheidsverzoeken in verband met de bewaking van communicatie-uitingen. In dat beleid staat precies beschreven hoe bij de ontvangst van dit soort verzoeken de procedure naar boven wordt georganiseerd. De effectieve invoering van dat beleid is van groot belang voor de beheersing van de potentieel ernstige gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting van de burger die zo’n verzoek kan hebben. Dat geldt in het bijzonder voor landen die erom bekend staan de mensenrechten te schenden (zoals Kazachstan, Nepal, Azerbeidzjan en Tadzjikistan). F&C is al sinds 2008 met Teliasonera in gesprek over mensenrechtenkwesties, inclusief de vrijheid van meningsuiting en de privacy van klanten.

40

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Europa (vervolg) Milestones - in detail UBS AG Milestone rating: UBS heeft de beloningsstructuur versterkt door de uitgestelde voorwaardelijke kapitaalregeling aan te scherpen. De bank keert als onderdeel van dit deel van de beloningsregeling niets uit als de Tier 1-kapitaalratio lager wordt dan 10% in de vijf jaar dat de regeling wordt uitgesteld voordat deze tot uitkering komt. Eerder was dat 7%. De maatregel moet bij het uitvoerend management prudent gedrag over een langere termijn bewerkstelligen. Deze verbetering is de neerslag van engagement door F&C in talloze gesprekken met de bank over hervormingen van cultuur en corporate governance. Vodafone Group Plc Milestone rating: Vodafone heeft een wereldwijd transparantierapport gepubliceerd. Per land staat daarin aangegeven hoe de overheid omgaat met het netwerk van Vodafone en hoe die overheid gebruikersgegevens opvraagt. Naast het aantal dwangbevelen voor de onderschepping van gegevens per land roept Vodafone op tot andere weten regelgeving inzake gegevensbescherming, onder andere om directe toegang tot gebruikersinformatie af te schaffen en meer transparantie te geven over verzoeken om gebruikersgegevens. Vodafone is hiermee de eerste in de telecomsector en draagt zo bij aan meer bewustwording bij het grote publiek over de manier waarop de overheid de eigen burgers in de gaten houdt. Ook wordt zo duidelijk dat bedrijven zich maar beperkt kunnen verzetten. F&C heeft zelfstandig en als lid van het Global Network Initiative de onderneming gestimuleerd om de bestaande lacunes te dichten in transparantie en verantwoording op het gebied van vrijheid van meningsuiting en surveillance door de overheid.

41

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Pacific


BHP Billiton CLP Holdings Ltd

Land

Milieustandaarden

Bedrijfsethiek

Australië

H H H

B

Hong Kong

Golden Agri Resources

Singapore

LG Corp

Zuid-Korea

LG Display Co Ltd (formerly LG Philips)

Zuid-Korea

Lotte Shopping

Zuid-Korea

Rio Tinto Shinhan Financial

Australië Singapore

SK Hynix

Zuid-Korea

SK Telecom

Zuid-Korea

F


G G


D

K K

D D D H

Zuid-Korea

Singapore Telecommunications Ltd

Mensenrechten

B

F

G

K D D D D

Milestones Keppel Corp Rio Tinto

Singapore Australië

K H

Milestones - in detail Keppel Corp Milestone rating: Keppel heeft de informatieverschaffing over de aanpak van duurzaamheidseffecten sinds de publicatie van het eerste duurzaamheidsverslag van de onderneming in 2011 aanzienlijk verbeterd. In het laatste verslag besteedt Keppel vooral aandacht aan veiligheidsbeheer, milieubescherming en contacten met de gemeenschap. Allemaal belangrijke effecten voor het conglomeraat uit Singapore, dat meer dan de helft van de omzet realiseert met de productie van boorplatforms en schepen. Keppel rapporteert nu volledig over de belangrijkste prestatiemaatstaven op sociaal en milieugebied. F&C had in 2010 met de CFO gesproken over een duidelijke aanpak van de beheersing van duurzaamheidseffecten. Rio Tinto Milestone rating: Rio Tinto heeft zich teruggetrokken uit een samenwerkingsverband voor de ontwikkeling van de enorme Pebble koper- en goudafzettingen in het zuidwesten van Alaska. Het besluit is de uitkomst van een strategische evaluatie van het project, waarin rekening is gehouden met financiële, operationele en duurzaamheidsaspecten. Dat Rio Tinto zich uit het kostbare Pebbleproject heeft teruggetrokken, zorgt voor een sterkere balans en financiële resultaten, die te lijden hebben van de neergang in de mijnbouwsector. Het reputatieprobleem is daarmee ook opgelost. F&C is uitgebreid met de onderneming in gesprek geweest over haar deelname aan dit controversiële project. We hebben Rio Tinto niet expliciet gevraagd uit het project te stappen, maar wilden wel dat men de belangrijke sociale en milieurisico’s zorgvuldig zou evalueren. Pebble bevindt zich boven de grootste en meest waardevolle visgronden voor wilde zalm op de planeet. De ontwikkeling van deze open mijn zou niet alleen een verhoogd reputatierisico met zich meebrengen, maar ook belangrijke invloed hebben op het milieu en de manier van leven van de lokale gemeenschap.

42

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Opkomende Markten


BG Group Cia Brasileira de Distribuicao Heineken NV

Land

Bedrijfsethiek

Mensenrechten


VK Brazilië

H

G G G

Nederland

Magnit OJSC

Rusland

Mail.Ru Group

Rusland


Milieustandaarden

H H

F

Brazilië

Shinhan Financial

Zuid-Korea

SK Hynix

Zuid-Korea

Woolworths Holdings Ltd

Zuid-Afrika

M


D D

K K

D D D D D D

K K

Milestones Grupo Financiero Banorte SAB de CV

Mexico


Mexico

Grupo Televisa

Mexico

Hypermarcas

Brazilië

MTN Group

Zuid-Afrika


Brazilië

Teliasonera AB

Zweden

D H D D F D F

Milestones - in detail Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft voor het eerst bestuurders apart voor benoeming voorgedragen, in plaats van een groot aantal in één keer. Per bestuurder stemmen betekent dat de aandeelhouders iedere bestuurder op zijn of haar eigen merites kunnen afrekenen, zonder het hele bestuur af te straffen. F&C had in eerdere contacten met de onderneming specifiek om deze ontvlechting van de bestuursverkiezingen gevraagd. Grupo Financiero Banorte SAB de CV Milestone rating: Banorte heeft de transparantie over de CO2-strategie verbeterd door te reageren op het Carbon Disclosure Project (CDP). Meten van en rapporteren over klimaatverandering helpt deze grote financiële instelling om de algehele beheersing van CO2-gerelateerde risico’s en kansen te verbeteren. F&C had Banorte al eerder aangemoedigd om binnen het CDP-raamwerk te rapporteren. Grupo Televisa Milestone rating: Televisa heeft voorafgaand aan de jaarvergadering de namen en cv’s van de bestuurskandidaten gepubliceerd. F&C had begin 2014 contact gezocht met een aantal uitgevende instellingen in Mexico (waaronder Televisa) en gevraagd om tijdige informatie over verkiesbare bestuurders. Vooral beleggers die bij volmacht stemmen, kunnen dan tot goed geïnformeerde stemkeuzes komen. Hypermarcas Milestone rating: Hypermarcas heeft bij de jaarvergadering van 2014 nog een onafhankelijke bestuurder benoemd. Dat is in overeenstemming met lokale ‘best practice’ en versterkt het toezicht op en verantwoording door het bestuur. Met 27% blijft de onafhankelijke vertegenwoordiging nog altijd achter bij de toenemende verwachtingen ten aanzien van een evenwichtig bestuur, ook gezien het feit dat inmiddels 59% van de aandelen van Hypermarcas vrij verhandelbaar is. Net als in het verleden zullen we ons in de toekomst dan ook sterk blijven maken voor de benoeming van nog meer onafhankelijke bestuurders. 43

reo®-rapportage


Engagement en milestones per fonds Multimanager Aandelen Opkomende Markten (vervolg) Milestones - in detail MTN Group Milestone rating: MTN heeft groepsbreed beleid ontwikkeld voor vrijheid van meningsuiting, privacy en veiligheid. In dat beleid zijn de beginselen verwoord die de onderneming toepast voor de bescherming van de privacy en de veiligheidsrechten van klanten. MTN heeft ter aanvulling hierop een mensenrechten- en ICT-verklaring gepubliceerd. De effectieve invoering van dit beleid moet zorgen voor een betere beheersing van de mensenrechtenrisico’s die samenhangen met activiteiten in landen als Syrië, Soedan en Iran, waar de overheid slecht is toegerust of niet bereid is om het recht op vrijheid van meningsuiting en privacy voor de burgers te waarborgen. F&C was al ruim twee jaar met de onderneming in gesprek over de beheersing van de mensenrechten. We hebben in het bijzonder gevraagd om de formulering en invoering van een krachtig mensenrechtenbeleid. Petroleo Brasileiro S.A. (Petrobras) Milestone rating: Petrobas heeft nogmaals toegezegd dat minderheidsaandeelhouders het recht hebben om een onafhankelijke bestuurder voor te dragen. F&C en andere minderheidsaandeelhouders hebben vervolgens een Braziliaanse onafhankelijke bestuurder voorgedragen die door alle stemgerechtigde beleggers als bestuurslid is benoemd. Deze nieuwe benoeming komt boven op de komst van een andere onafhankelijke bestuurder die vorig jaar door F&C en een groep beleggers was voorgedragen. De aanwezigheid van bestuurders die zich actief inzetten voor de belangen van minderheidsaandeelhouders is van belang voor een betere corporate governance bij deze in moeilijkheden verkerende staatsmaatschappij. Mede onder leiding van F&C heeft een coalitie van internationale beleggers ruim twee jaar met de onderneming over bestuursonafhankelijkheid en andere corporate-governancezaken gesproken. Teliasonera AB Milestone rating: Teliasonera heeft groepsbeleid over de vrijheid van meningsuiting ontwikkeld. Dat beleid richt zich op overheidsverzoeken in verband met de bewaking van communicatie-uitingen. In dat beleid staat precies beschreven hoe bij de ontvangst van dit soort verzoeken de procedure naar boven wordt georganiseerd. De effectieve invoering van dat beleid is van groot belang voor de beheersing van de potentieel ernstige gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting van de burger die zo’n verzoek kan hebben. Dat geldt in het bijzonder voor landen die erom bekend staan de mensenrechten te schenden (zoals Kazachstan, Nepal, Azerbeidzjan en Tadzjikistan). F&C is al sinds 2008 met Teliasonera in gesprek over mensenrechtenkwesties, inclusief de vrijheid van meningsuiting en de privacy van klanten.

44

PRODUCTEN F&C biedt een breed pakket aan beleggingsoplossingen voor pensioenfondsen, liefdadigheidsinstellingen, verzekeraars en overige organisaties. We bieden niet alleen de mogelijkheid tot discretionair vermogensbeheer, maar ook tot participatie in onze institutionele beleggingsfondsen. Verder beleggen wij in diverse regio’s zakelijke waarden en vastrentende waarden. Onze strategie is gebaseerd op drie pijlers: Advisory Solutions (Partnership management en Dynamisch balansbeheer)

g

Maatschappelijk verantwoord advies en beleggen

g

g

Specialistische beleggingsproducten

Contact Kantoren Verenigd Koninkrijk Tel: +44 (0) 20 7011 4444

Ierland Tel: +353 (0) 1 436 4000

Nederland Tel: +31 (0) 20 582 3000

Portugal Tel: +351 (0) 21 003 3200

Duitsland Tel: +49 (0) 69 597 9908-0

Hong Kong Tel: +(852) 3965 3160

Verenigde Staten Tel: +1 (0) 617 426 9050

Hoofdkantoor Verenigd Koninkrijk Tel: +44 (0) 20 7628 8000

T

ACC O

CLIENTS FIRST IN

ILITY TAB UN

De in dit document weergegeven informatie was bij F&C bekend op 30 juni 2014, tenzij anders vermeld. Dit document is uitsluitend bedoeld voor professionele beleggers en dient niet te worden verstrekt aan niet-professionele beleggers. De informatie die verschaft wordt in dit document is alleen bedoeld ter informatie en dient niet te worden beschouwd als enige vorm van advies aan de ontvanger of lezer waar deze op mag of kan vertrouwen bij het nemen van beslissingen over het doen van investeringen, beleggingen of het aangaan van beleggingsovereenkomsten, noch betreft dit een aanbod om dergelijke transacties aan te gaan. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De waarde van beleggingen kunnen fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers hun inleg niet (volledig) terugkrijgen. Investeerders dienen niet over te gaan tot het beleggen in financiële instrumenten indien zij niet bereid zijn om de risico’s die hiermee gepaard kunnen gaan te accepteren. Dit document wordt uitgegeven door F&C Netherlands B.V., in Nederland gereguleerd door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en onderdeel van F&C Group. F&C Groep is onderdeeel van BMO Global Asset Management (Europe) Limited, een volledige dochteronderneming van de Bank of Montreal. © Copyright F&C Netherlands B.V. 07/14

RESP EC

Belangrijke Informatie

N O VAT I O N

reo -rapportage Tweede kwartaal 2014

Recommend Documents