Reisverhaal winter 2014.
INTRO Roemenië staat al jaren bekend als een van de armste landen van Europa. Enkele recente cijfers volgens eurostat newsrelease van 5 december 2013 bevestigen dit beeld. In Roemenië valt 42% van de bevolking (8,9 miljoen mensen) in de categorie van inwoners met het risico van armoede; zij zijn niet in staat om hun rekeningen te betalen of om de woning warm te stoken en er is sprake van gehele of gedeeltelijke werkloosheid. In Roemenië leeft meer dan de helft van alle kinderen tussen 0 en 17 jaar op in een gezin met een inkomen van de helft van het gemiddelde. Het gemiddelde Roemeense inkomen bedraagt ca. 350,00 euro per maand; het gaat dus dan om inkomens minder dan 175 euro per maand. Volgens een definitie van de Europese Unie is armoede: “een situatie waarin sprake is van onvoldoende materiële, culturele en sociale middelen, waardoor mensen zijn uitgesloten van een levensstandaard die in de samenleving waarin men woont als minimaal wordt gezien." Deze definitie betekent dat armoede in Roemenië een heel andere betekenis heeft dan in Nederland. Bij armoede in Nederland wordt meer de nadruk gelegd op “sociale uitsluiting”, in Roemenië gaat het meer om de materiële (financiële) mogelijkheid om jezelf in leven te houden. Er wordt honger geleden; bij een inkomen van lager dan 175 euro per maand is dat niet echt verwonderlijk. De voedselprijzen liggen in Roemenië ca. 28% lager dan in Nederland, volgens Eurostat newsrelease. Daarbij moeten we dan wel aantekenen dat sommige producten zoals melk, kaas, eieren bijna net zo duur zijn dan hier. Ook de prijs van benzine is niet misselijk: 1,33 euro en diesel 1,36 volgens prijspeil 21 oktober 2014 Deze cijfers krijgen pas echt betekenis als je je realiseert dat Nederland tot de rijkste landen ter wereld hoort en wij desondanks te maken hebben met voedsel- en kledingbanken.
Beelden van armoede zoals we die regelmatig tegenkomen in Roemenië.
1
Het zijn cijfers over armoede en inkomen; abstracties. Het zegt niets over de realiteit van alle dag in Roemenië; een realiteit waar wij bij ieder bezoek opnieuw mee worden geconfronteerd en die soms niet in woorden is te vatten. De gevolgen van armoede zijn divers. Een voorbeeld: Veel Roemenen vertrekken naar rijkere EU landen als Nederland. Ouders laten hun kinderen verweesd achter bij buren of grootouders. Alleen al in Sibiu gaat het om 300 kinderen waar niemand naar omkijkt en die de dienst jeugdbescherming in de stad handenvol werk bezorgen. Een ander voorbeeld: In de aanloop naar ons winterproject krijg ik via e-mail een verzoek van een bevriende Roemeense arts, Dr. Dorina Popa. Ze is als oogspecialist betrokken wij de familie Morar, bestaande uit man, vrouw en twee kinderen. Andra, het oudste kind, een dochter van omstreeks 16 jaar heeft de ziekte van Marfan. Een vervelende aandoening, waardoor haar lichaam vreemd geproportioneerd is en lopen veel pijn doet. Met financiële steun van vrienden en familie is Andra is Duitsland vorig jaar succesvol geopereerd. Andra heeft nog een broertje van 12 jaar, waarbij onlangs de ziekte van Crohn is vastgesteld, een zeer ernstige darmaandoening die bij hem gepaard gaat met een lactose intolerantie. Hij is helemaal afhankelijk van speciale voeding, die in Roemenië niet verkrijgbaar is, maar, en dat is nog erger, ook zo duur is dat de ouders dit niet kunnen betalen. Dorina vraagt of wij ondersteuning kunnen bieden door het beschikbaar stellen van deze speciale voeding, geproduceerd door Nestlé. We hebben, met sponsoring van een bevriende huisarts, een voorraad van deze voeding gekregen. Die staat nu klaar voor dit transport. De voorraad is genoeg voor 2 maanden. Dat heeft ons wat tijd om sponsors te zoeken die de voeding willen betalen. Als dit niet gaat lukken vrees ik voor het leven van het jongetje. Het aantal hulpverzoeken dat we binnenkrijgen per brief of via e-mail neemt toe. Omdat we op basis van een verzoek niet zomaar hulp verlenen gaan we ons op de hoogte stellen van de situatie. Het gaat on 5 gezinnen die zich in opperste nood tot ons gewend hebben. Enkele dagen voor vertrek. Alle seinen staan op groen. Alle hulpgoederen zijn geregistreerd. De Roemeense vrachtwagens zijn onderweg en zullen tijdig in Panheel arriveren. Een heftruck is beschikbaar evenals voldoende vrijwilligers om de vrachtauto´s te beladen. Een team van 12 vertrekt komend weekeinde per vliegtuig richting Sibiu om het uitdelen van de hulpgoederen te begeleiden. Ook in Sibiu zijn alle voorbereidingen afgerond. De opslagloods is schoongemaakt, een kapotte ruit is vervangen, een heftruck is geregeld evenals de nachtbewaking. Het Roemeense hulpteam staat klaar en, ook niet onbelangrijk, Teo zorgt maandag voor broodjes en drank. Wat zou er nog mis kunnen gaan? Zaterdag 15 november. Afgelopen donderdagavond hebben we in mum van tijd drie vrachtauto’s beladen. De vrees dat we misschien niet alles mee konden nemen werd geen werkelijkheid; alles kon mee, het lukte net met drie opleggers, maar deze moesten we dan wel tot de nok toe vullen.
2
Na een rustige vrijdag staat vanmorgen al vroeg mijn oud collega Jacques voor de deur om mij naar Düsseldorf te brengen. Ik reis alleen vooruit. Morgen komen nog 5 teamleden aan en volgende week woensdag arriveren naar verwachting nog 6 vrijwilligers. We zijn dan genoeg mensen om alles wat met dit hulptransport te maken heeft in goede banen te leiden. In Düsseldorf zijn de veiligheidsmaatregelen aangescherpt. Een volledige bodyscan met de handen omhoog in een soort was cabine zorgt ervoor dat werkelijk niets verborgen blijft. In München moet ik enkele uren wachten op de aansluitende vlucht naar Sibiu. Uit verveling plaats ik een berichtje op Facebook, wat onmiddellijk leidt tot een reactie van de directeur van het psychiatrische ziekenhuis, die mij morgenmiddag wil spreken, als het mij uitkomt. De winkelstraat achter de gate ligt vol luxeartikelen met prijzen waarvan ik mij afvraag of iemand die wil betalen. Een Rolex horloge van meer dan 60.000 euro laat ik maar liggen evenals een van klei gebakken hummel beeldgroepje dat 2300 euro moet kosten. Lijkt me echt iets voor japanners die niet weten wat ze met hun geld moeten doen. Lufthansa vertrekt als gebruikelijk op tijd met de Wernigerode haar passagiersvliegtuig voor regionale vluchten en ook de aankomst is precies op tijd. Het is rustig weer in Sibiu en niet koud. De avond is nog jong en ik wil nog even bij Cristina en Oti, de ouders van Bianca, langs. Vali gaat mee om te tolken. We komen eigenlijk ongelegen. Het hele huis zit vol familie en vrienden, omdat Andrei hun zoon jarig is. Het lijkt er gezellig te zijn. Ik zie dat ook Zoita er is. Zij zal ondertussen wel 70 jaar zijn. Ze is er niet zo goed aan toe. Vanwege diabetes is haar gezichtsvermogen slecht en oogartsen kunnen het probleem niet verhelpen. Om ons de gelegenheid te geven even rustig met Cristina en Oti te spreken vertrekken de vrienden naar een andere kamer. Zodra we alleen zijn blijkt de gezelligheid maar flinterdun te zijn. Als ik vraag hoe het met hun gaat komen de tranen. Hun leven staat nog steeds stil. Ze blijven met vragen zitten en ze voelen zich schuldig dat ze niet meer voor Bianca hebben gedaan. Ze vinden dat ze hun appartement hadden moeten verkopen en het geld besteden aan een operatie voor Bianca, of nog meer of betere chemotherapie. Ik probeer hen nog maar een keer duidelijk te maken dat bij dit type hersentumor, germinoom, er geen overlevingskans is als de tumor na een operatie terugkomt. Zo is mij althans door drie neurologen verteld. Afgelopen zomer kreeg ik nog informatie van een vriendin van Bianca. Enkele maanden voor haar overlijden had ze haar verteld dat ze de behandelingen beu was en dat ze zou willen sterven. Ze is doorgegaan met de behandelingen omdat de ouders dat zo graag wilden. Hoewel ik even heb geaarzeld heb ik deze informatie toch maar niet met de ouders gedeeld. Dat zou zijn ingeslagen als een bom en ze zouden zich nog meer schuldig hebben gevoeld. Ze
3
hebben het al moeilijk genoeg. Door het overlijden van Bianca is hun onderlinge relatie flink onder druk komen te staan en ze weten niet goed hoe ze dit moeten hanteren. Ik geef hun de suggestie om contact te leggen met een psychologe die ik ken en die zeer geïnteresseerd is in therapeutische gesprekken met ouders die een kind hebben verloren. Tot mijn verrassing vinden ze dat een uitstekend idee en ik beloof hen met deze therapeute in contact te brengen. Al met al heeft dit bezoek langer geduurd dan was gepland. We willen de andere gasten niet langer tot last zijn en ik keer terug naar mijn tijdelijke verblijfplaats. Zondag 16 november 2014. Vandaag is de twee ronde van de presidentsverkiezingen. De strijd gaat nog tussen de huidige premier de socialist Ponta en de huidige burgemeester van Sibiu, Klaus Ioannis, een liberaal. De verwachting is dat het een nek aan nek race gaat worden. Volgens de exit polls van deze avond wint Ponta met 50,9% van de stemmen en Ionannis verliest. Hij krijgt 49,1%. De definitieve uitslag is anders: Ioannis wint met 55 % van de stemmen. Ponta krijgt 45. De verdeeldheid in het land is net zo groot als 5 jaar geleden bij de vorige presidentsverkiezing, toe net ging tussen Basescu en Oana. Later die avond hoor ik geschreeuw in de straten van Sibiu en wordt de naam van Ponta gescandeerd. De winst van Ioannis betekent dat Sibiu op zoek moet gaan naar een nieuwe burgemeester. De verkiezingen hiervoor zijn over twee maanden. Of de huidige loco burgemeester van Sibiu, Virgil Popa zich verkiesbaar stelt is nog niet bekend volgens zijn vrouw Dorina Popa, de oogarts, als ik haar bel om haar te feliciteren met de uitslag, Waarschijnlijk zijn deze verkiezingen weer niet eerlijk verlopen. Het kiessysteem is dermate fraudegevoelig dat het daartoe uitnodigt. Het is zeer simpel voor een persoon om meer stemmen uit te brengen. Om 09.00 uur staat Teo voor de deur om mij op te halen. We moeten 300 uitnodigingen schrijven en ervoor zorgen dat deze rond de middag op de post gaan. Dat lukt. Op een verzoek van Teo heb ik een doosje batterijen meegenomen voor een hoorapparaat. Carmen, een meisje van 12 jaar heeft een serieuze hoorbeperking. Sinds kort heeft ze een hoorapparaat en kan ze weer een beetje horen. Als gevolg van haar hoorprobleem heeft ze een spraakgebrek, waarvoor ze bij Camelia, de vrouw van Teo in therapie is. Drie keer per week brengen haar ouders haar vanuit Fagaras naar Sibiu voor een uurtje therapie. Ze moeten daarvoor 60 km rijden. Haar moeder werkt niet, omdat zij er voor haar dochter wil zijn en haar vader is werkloos. Hij probeert met het verbouwen van aardappels nog wat te verdienen. Geld om batterijtjes te kopen is er niet. Ik vraag Teo om meer gegevens. Misschien moeten we dit gezin opnemen in ons hulpprogramma. Als we klaar zijn laat ik mij door Teo naar het psychiatrisch ziekenhuis brengen naar Ciprian Bacila een van de directeuren. Hij heeft te horen gekregen dat er misschien nog spullen verkrijgbaar zijn van het oude ziekenhuis van St.Truiden, waarvoor hij belangstelling heeft. Het gaat daarbij om nog een partij bedden, een cv installatie en een stroomgenerator. Ook zijn er plannen om de dislocatie, gelegen in Boita op te heffen en de patiënten over te brengen naar een nieuw te bouwen vleugel bij het hoofdgebouw en van het ziekenhuis.
4
Ik kan dit alleen maar toejuichen. De kliniek in Boita, waar 60 mannen worden verzorgd in een gesloten inrichting is miserabel. Het gebouw is zeker 500 jaar oud en totaal niet geschikt als kliniek. We hebben daar in het verleden nieuwe matrassen gebracht en 300 m2 laminaat voor de slaapruimtes. Er is verder niets verbeterd in de situatie in Boita. Psychiatrie heeft geen enkele prioriteit bij de regering. Ciprian wil mij morgen terugbellen om een nieuwe afspraak te maken met de hoofddirecteur van het ziekenhuis. Ik zal wel zien hoe het gaat lopen. Ook een van de directeuren van het andere ziekenhuis Adrei Mihu wil mij graag spreken. We spreken af om ergens te gaan eten. Er zijn een aantal kwesties die mij bezighouden en die ik aan hem wil voorleggen. Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk waarom het hoofd van de oogkliniek van het ziekenhuis heeft geweigerd om samen te werken met een befaamde Belgische oogarts, die zijn kennis en kunde gratis beschikbaar wilde stellen aan Roemeense patiënten. Ook van de nieuwbouwplannen van het ziekenhuis snap ik niets. In plaats van eerst goed na te denken over de toekomst van het ziekenhuis op langere termijn, worden in de waan van de dag beslissingen genomen over nieuwbouw. Wat men nu wil met de bouw van een nieuwe kliniek wordt een ramp. De patiënten hebben hier niets aan. In feite is dit het grote probleem: het belang van de patiënten is volledig ondergeschikt gemaakt aan het hogere belang: zo veel mogelijk geld verdienen. Enfin, Adrei is het volledig met mij eens. Hij is als directeur patiëntenzorg niet betrokken bij dit soort beslissingen; bovendien is hij bijna pensioen gerechtigd. Hij wil zich niet meer met dit soort zaken bezighouden. Het liefst zou hij weer als vanouds in een lab gaan werken en onderzoek gaan doen. Ondertussen zijn nog 5 leden van ons vrijwilligersteam gearriveerd. Maandag 17 december. We gaan vandaag onze vrachtwagens leegmaken en dat moeten we gaan doen onder niet al te beste weersomstandigheden. Het regent en het waait hard. Voordat we beginnen met lossen gaat de wind liggen en is het droog althans voor enkele uren. Later in de morgen wordt het buiig. Afgezien van de wat minder gunstige weersomstandigheden is deze dag helemaal perfect verlopen. Iedereen heeft zich aan de van te voren gemaakte afspraken gehouden. De heftruck is op tijd aanwezig evenals de 3 vrachtwagens. De hulptroepen zijn er in voldoende mate en na enkele aanloop pericelen verloopt het lossen soepel en plaatsen van de hulpgoederen in de loods ordelijk en volgens planning. De hulpgoederen voor de hulpprojecten blijven buiten staan. Deze worden in de loop van de dag opgehaald. Morgenvroeg gaan we terug naar de opslagloods om alle hulpgoederen netjes op volgorde te zetten, zodat we komende vrijdag en zaterdag als we de pakketten gaan uitdelen niet hoeven te zoeken.
5
Aparte vermelding verdienen nog Sebastian en Andreea Ghindea. Deze helpers wonen en werken inmiddels bijna een jaar in Brasov. Het zijn voormalige studenten van Tibi en ze zijn al enkele jaren actief voor ons. Ze hebben besloten om een week vakantie te nemen en naar Sibiu te komen om ons helemaal vrijwillig en vrijblijvend bij te staan, niet alleen met het uitladen van de spullen maar ook komende vrijdag en zaterdag bij het uitgeven ervan. Ze vinden het niet alleen geweldig wat wij doen, maar ze willen er als jong Roemeens gezin ook deel van uitmaken. Ze vinden het absoluut de moeite waard om hier een week vakantie voor op te nemen. Als ik hin vraag waarom zij dit willen doen is het antwoord: “ omdat onze professor ons heeft gezegd dat we dat moeten doen”. Zoals beloofd belt Ciprian op. De hoofddirecteur van het psychiatrisch ziekenhuis wil een afspraak met mij maken, als het uitkomt morgenmiddag zo tussen 14.00 en 15.00 uur. Dat gaat lukken verzeker ik hem. Morgen belt hij nogmaals op om het definitieve tijdstip af te spreken. Andrei Mihu, directeur patiëntenzorg van het algemene ziekenhuis komt naar de opslag om de spullen voor het ziekenhuis op te halen. Hij wil morgen de decaan van de medische faculteit voorstellen een conferentie te organiseren voor volgende week, met als thema “ communicatie tussen arts en patiënt” , waarbij ik dan de hoofdspreker en leider van de discussie zal zijn. Ik ben benieuwd of dit doorgaat. Ik heb mij er in ieder geval op voorbereid. Hiertoe heb ik een boekje gekocht van de in Nederland wonende Amerikaanse schrijfster Jessie Gordon, met als titel “ zo praat je met je arts” Bij dit boekje is een gelamineerde kaart gevoegd met vragen die een patiënt aan de behandelende arts kan stellen en met aandachtspunten, een zgn. PAC kaart (patiënt action card.) Omdat ik deze kaart voor de conferentie wilde gebruiken heb een vertaling in het Roemeens laten maken. De vertaling stuurde ik vervolgens naar de schrijfster, omdat ik op haar website had gezien dat de kaart ook in het Nederlands, Engels, Frans, Portugees en Turks beschikbaar was. Rond de middag belt Jessie Gordon mij op en vroeg mij wat mijn bedoeling was met de Roemeense vertaling. Ik legde haar dit uit en ze vond het geweldig. Ze zou de vertaling ook op haar website plaatsen. Terzijde merkte ze op dat ik met deze vertaling haar copy right had geschonden. Oeps. Had ik niet gezien. Bij controle avonds zag ik het inderdaad in minuscule letters op de kaart staan. Ze stuurde mij later nog een e-mail en verzocht mij haar op de hoogte te houden van het resultaat van de conferentie. Ik hoor morgen of het doorgaat. In de loop van de middag zijn we klaar en sluiten we de loods af. We spreken af om avonds met het hele gezelschap te gaan eten in hotel Apollo. Dinsdag 18 november 2014. Onze Stichting trekt ook buiten Sibiu in Roemenië soms de aandacht. Simona Tudor een in Boekarest wonende Roemeense heeft onze site bezocht en via “ google translate” de teksten in het Roemeens gelezen. Ook heeft ze onze Facebook pagina bezocht. Ze heeft erg veel
6
belangstelling voor ons werk. Via een mail heeft te laten weten dat ze vandaag in Sibiu is en ze wil ons ontmoeten. Ik ben benieuwd. Ik ken haar niet, weet evenmin hoe ze eruit ziet en ik heb geen idee waarom ze ons wil ontmoeten. Inderdaad, om 11.00 uur staat ze aan de poort. We gaan even koffie drinken en daarbij vertel ik haar over wat wij doen. Ze stelt daar enkele vragen over en voor de rest vertelt ze alleen maar over zichzelf en haar plannen en ambities. Ze is nog een dag in Sibiu, morgen gaat ze terug naar huis naar Galati, nabij Boekarest. De hele morgen en een gedeelte van de middag zijn we bezig geweest met het ordenen van onze goederen in de opslag. Dit verloopt voorspoedig. Morgen nog enkele uurtjes en dan is alles gereed om vrijdag en zaterdag efficiënt weg te geven. Omdat ik om drie uur wordt verwacht bij de psychiatrisch ziekenhuis ga ik wat eerder weg om te douchen en om te kleden. De algemeen directrice Denisa Nicoara en de medisch directeur Ciprian Bacila wachten al als ik arriveer. Ze luisteren naar mijn verhaal over de spullen die in het gesloten ziekenhuis in St.Truiden staan. Het wordt al snel duidelijk dat ze alles willen hebben en dan bijzonder de verwarmingsketels en een stroomgenerator. Een eigen stroomgenerator heeft het ziekenhuis niet en de oudste cv ketels stammen uit 1965. Het zal nog een heel gedoe worden om zo’n project te realiseren. De apparatuur staat in de kelders van het oude ziekenhuis en moet door een technisch team worden gedemonteerd en vervolgens op vrachtauto’s worden gezet. Na deze korte bespreking leiden de directeuren mij rond in het ziekenhuis. Er is sinds mijn laatste bezoek al veel verbeterd en de renovatie werkzaamheden gaan onverminderd door. En dat werd tijd ook. Het ziekenhuis is bijna 200 jaar oud en er is in die tijd nauwelijks iets aan gedaan. Er is nu een indrukwekkende inhaalslag gaande in enkele klinieken. Niettemin moet er nog veel worden gedaan. Het is een enorm ziekenhuis, met allemaal losstaande klinieken: de vrouwenkliniek, de kinderkliniek een eerste hulp kliniek, activiteitencentra, een kliniek voor alcoholverslaafden enz. Geld om het allemaal aan te pakken is er niet. Aan de kliniek voor alcoholverslaafden bijvoorbeeld is nog niets gedaan. Psychiatrie staat niet hoog op het urgentielijstje van de overheid. Woensdag 18 november. Vandaag arriveert nog een team vrijwilligers van 5 mensen die willen helpen bij het uitdelen van de pakketten komende weekeinde. Jacques, Loes, Koen, Lydia en Elly arriveren precies op tijd met een vlucht vanuit Dortmund. Naar het hotel taxiënd spreken we af met de andere vrijwilligers om vandaag opgesplitst in enkele groepen bezoeken te brengen aan een aantal gezinnen. Jacques, Loes en Koen gaan met mij mee; Teo rijdt en zal vertalen.
7
Hij heeft gisteren een telefoontje gekregen van Daniella Lucacci, die in het illegale zigeunerkamp woont. Wij hebben al enkele keren hulp verleend aan haar en haar gezin. Zij wil mij snel spreken volgens Teo in eerste instantie omdat haar kinderen aan het verhongeren waren, later omdat zij mij enkele documenten wilde laten zien. Ik ben achterdochtig. Om het kamp te bereiken moeten we een rivier oversteken. Eerst probeert Teo ons mee te nemen via enkele gammele betonnen palen die over de rivier zijn gelegd. Afgelopen winter hebben we deze toegang gebruikt. Dit keer durf ik niet. Mijn schoenzolen zijn glad en het heeft net geregend. We nemen de andere toegang, via een bruggetje. Als we lopend het kamp binnenlopen zie ik dat er niets ten goede is veranderd. Integendeel, ik heb de indruk dat de situatie is verslechterd. Dat geldt ook voor het krot van Daniella. De gedachte dat mensen bereid zijn om onder dergelijke miserabele omstandigheden te wonen vind ik nog steeds verbijsterend. Daniella zit op bed met haar jongste kind in beschermende omarming op schoot. Het is donker en ik kan niet goed zien wie nog meer binnen is. Ik ga met haar in gesprek. Welke documenten wil ze me laten zien en waarom. Haar man Dan heeft voor 100 euro een stroomgenerator gekocht met geleend geld van het bedrijf waar hij heeft gewerkt. Hij is nu werkloos. Hij moet dat geld snel terugbetalen anders raken ze de generator kwijt. Omdat geen geld beschikbaar is om eten te kopen heeft haar zieke jongste kind al twee dagen niets meer gegeten. Evenmin is er geld voor medicijnen. Het documenten waar het om ging was de gebruiksaanwijzing van de generator. Om te bewijzen dat deze ook echt gekocht is, laat Dan hem even lopen. Er begint een lampje te branden. Nu pas kunnen we redelijk goed zien wat zicht in deze ruimte afspeelt. Het woord afschuwelijk benadert de realiteit nog het beste vind ik. Terwijl ze haar verhaal vertelt moet ze regelmatig de tranen uit haar ogen vegen. Terug in de auto overleggen we even over wat te doen. Ik had me al van te voren voorgenomen om geen geld achter te laten. We vinden dat we de generator rechtstreeks aan het bedrijf kunnen betalen. Ik druk Teo op het hart zich ervan te verzekeren dat het verhaal met het geleende geld ook klopt. Als het niet blijkt te kloppen wil ik het geld terug hebben. Daarnaast geef ik Teo 20 euro om eten te kopen. Voor aankoop van medicijnen is 5 euro nodig. Dat beetje geld kan Daniella rechtstreeks krijgen. Hij geeft het telefonisch door. Ik heb van enkele mensen in Nederland geld gekregen en ik vind het verantwoord om het geld hiervoor te gebruiken.
8
We gaan naar Mevr. Visinescu. Het is een oudere weduwe die haar twee kleinkinderen opvoedt. De vader is al jaren geleden verdwenen uit het leven van de kinderen en de moeder zit in de gevangenis. Zij heeft haar derde kind vlak na de geboorte gedood……….… Normaal gesproken zouden de kinderen onder deze omstandigheden naar een staats weeshuis zijn gebracht; maar voor de oma was dit onverteerbaar. Ze heeft besloten om de kleinkinderen zelf op te voeden. De kinderen weten niet dat moeder vast zit. Ze weten niet beter dan dat ze werkt in het buitenland. Ze is al twee jaar weg en over drie jaar komt ze terug. Het besluit om de kinderen in het ongewisse te laten heeft gevolgen. Zij krijgen hun moeder niet te zien en ook de moeder zal 5 jaar lang geen contact met de kinderen kunnen hebben. Ik vraag haar om dit verhaal voor de camera te vertellen en ze stemt in. Het wordt een drama. Ze is niet in staat om haar emoties te beheersen en ze huilt aan een stuk door.. Bij vertrek laat ik 50 euro achter, wat bij haar opnieuw emoties oproept. Het zijn hartverscheurende verhalen en terwijl ik dit opschrijf, (het is inmiddels een dag later) moet ik ook af en toe pauzeren. De emoties van gisteren komen op herhaling. We zijn nog niet klaar. Vlak bij Visinescu woont de familie Stanciu Dit gezin bestaat uit een oma, een dochter Efigenia, en een kleindochter, genaamd Danielle.
9
Efigenia ligt op bed. Ze kan niet lopen en ze is broodmager. Ze heeft psoriasis in een mate die bijna onvoorstelbaar is. Haar hele lichaam is ermee bedekt en het ziet er afschuwelijk uit. De na schilfering nieuw gevormde huid bedekt als een glinsterende harde plastic laag hele lichaam en bij iedere beweging komen er barsten in deze laag. Het risico dat ze via de barsten in haar huis een infectie oploopt is groot. Door de ziekte zitten haar vingers aan elkaar vastgekleefd en kan ze deze niet strekken. Haar handen zijn daarom onbruikbaar. Op de vraag van Teo of ze pampers nodig heeft antwoordt ze eerst uit schaamte ontkennend. Later krijgt Teo via een telefoontje van oma te horen dat ze deze wel degelijk nodig heeft. Efegenia vastgekluiserd aan haar bed. Ik krijg de indruk dat ze een jaar of 18 is. Tot mijn verrassing blijkt dat niet te kloppen. Ze is 28. Danielle, haar dochter is 8. De ziekte heeft ze gekregen toen ze 17 was en door een verkeerde behandeling in het begin is het vreselijk uit de hand gelopen. Efigenia is intelligent en optimistisch. Het komt op mij over alsof ze haar aandoening heeft geaccepteerd. Ze spreekt goed Engels. Ik vraag haar waar de vader van Danielle is. Efigenia trekt haar lip omlaag. Die is met onbekende bestemming vertrokken doen ze 6 maanden oud was. Waar heb ik dat toch meer gehoord?? Het gezin moet rondkomen van 140 euro per maand. Hiervan moeten alle kosten worden betaald, gas, water elektriciteit, huur en eten. Onmogelijk. Er is in dit gezin sprake van een enorme kostenpost: medicijnen voor Efigenia. Naast haar bed staat een hele voorraad pillen en zalfjes. Ook hier laat ik geld achter. Later in de week krijgt dit bezoek nog een vervolg. Nog één gezin en dan moeten we echt stoppen voor vandaag. We zitten bijna aan het maximum van wat we aankunnen. Teo heeft een project in de stad. Binnen dit project trekt hij zich de zorg aan van 20 oude van dagen, die in alle eenzaamheid en vaak in ziekte hun dagen slijten in hun appartementen. De zorg die Teo aanbiedt is contact, voedsel en kleding. Hij brengt ons naar een van deze oudjes. Het betreft een dame van 84 jaar. Zij woont in een eenkamer appartementje. De muren zijn vochtig. Het een goed verzorgde, gedistingeerde vrouw. Na 40 jaar hard te hebben gewerkt wordt ze af geserveerd met een pensioentje van 85 euro per maand. Daarvan moet ze zich in leven zien te houden; een onmogelijke opgave. Wederom laat ik geld achter dat ik heb gekregen van een aantal mensen in Nederland.
10
We houden ermee op voor vandaag; het wordt tijd om op andere gedachten te komen. We gaan eten in La Turn. We nodigen Teo met zijn vrouw en dochter uit om samen een maaltijd te gebruiken. Donderdag 20 november. Voor vandaag staat een bezoek aan een “blijf van mijn lijf huis” op het programma. Het ligt op een geheime locatie. Daarom worden we op afspraak opgehaald bij een restaurant in de buurt en worden we te voet ernaar toegebracht. Het huis is relatief klein voor zo’n project en goed ingericht. Er kunnen 10 vrouwen met hun kinderen worden ondergebracht voor een maximale verblijfsduur van 3 maanden. Aanvragen om hulp komen binnen via politie, artsen en maatschappelijk werk. De vrouwen die willen komen krijgen een bedenktijd van 2 dagen voor ze een contract kunnen ondertekenen. Koken moeten de vrouwen voor zichzelf en hun gezin. Het eten krijgen ze beschikbaar gesteld. In de nacht is er bewaking. Op het moment dat wij er zijn is er maar één vrouw aanwezig. Haar kind is naar school. We krijgen koffie en koekjes aangeboden. Achter de koele, serene rust die het huis uitstraalt, gaat een heftige realiteit schuil. De vrouwen die binnenkomen zijn ernstig mishandeld. Van hun verwondingen worden foto’s gemaakt die mogelijk als bewijs kunnen dienen in een rechtszaak. Opvallend is dat de meeste vrouwen afzien van aangifte bij de politie, enerzijds omdat ze bang zijn voor represailles van hun echtgenoot, anderzijds ook omdat dit soort gevallen geen enkele belangstelling heeft bij de politie. Er melden zich ook vrouwen die drugs gebruiken of die het slachtoffer zijn van vrouwenhandel. Deze worden niet toegelaten. Dat drug gebruikers worden vermeden is begrijpelijk. Voor slachtoffers van vrouwenhandel zijn andere voorzieningen. De locatie wordt angstvallig geheim gehouden. Er zijn bij politie, artsen en maatschappelijk werk alleen telefoonnummers beschikbaar. We gaan hierover in gesprek omdat in Nederland het beleid op dit punt is gewijzigd. De reden is simpel. Op de lange duur is de geheimhouding niet vol te houden. Dit bezoek was beslist de moeite waard en wat ons betreft blijven we dit project ondersteunen. Voor kleren en andere spullen is dit geen probleem. Het verkrijgen van voldoende voedsel zal nog de nodige hoofdbrekens kosten. Met een taxi laten we ons afzetten bij Sala Talia. Ik wil de andere leden van ons groepje, dat nog nooit in Roemenië is geweest deze schitterende zaal laten zien. De middeleeuwse stadsmuren lopen gedeeltelijk door het gebouw en zijn daarin geïntegreerd. We lopen binnen en vragen een conciërge om toegang. Dat kan niet, krijgen we te horen. Er wordt gerepeteerd voor een concert vanavond. Met de belofte heel stil te zijn mogen we toch even kijken. De directeur, Ioan Bogin is ook aanwezig en we vragen onze begeleider om ons even naar zijn kantoor te brengen. We kennen elkaar en we worden hartelijk begroet. Na een korte stadswandeling gaan we even eten in Continental Forum. Eerder had ik van Julia een berichtje gekregen dat ze me wilde ontmoeten. Ik nodig haar daarom uit om een hapje mee te eten. Ze ziet er goed uit. Na een verblijf van 2 jaar in Rome en een half jaar in München is ze terug in Roemenië en wil ze niet meer weg. Ze heeft een vriend en met hem wil ze haar
11
toekomst tegemoet gaan. Ze heeft geen enkele last van haar rug prothese en ze heeft besloten om de littekens van de operatie te negeren. Koen is een echt muziek liefhebben en ik begreep van Loes dat hij graag het concert zou bijwonen waarvoor vanmorgen werd gerepeteerd. Ik bel Ioan op voor 4 toegangskaarten. Wordt geregeld krijg ik te horen. We gaan dus vanavond naar het concert. We krijgen de beste zitplaatsen die beschikbaar zijn. De moeder van Alexandra, Mena werkt in de keuken van Continental Forum. Jammer genoeg is ze er niet. Ze heeft een vrije dag. We gaan haar daarom thuis in Selimber even opzoeken. Als we arriveren krijgt Alexandra net schaaklessen van haar vader, Gore. Het gaat uitstekend met haar. Ik vraag aan Mena of Alexandra wel eens depressief is. “Nooit” zegt Mena, ze is altijd optimistisch en in een goede stemming. Ik vind dat echt ongelofelijk. Ze is verlamd en incontinent vanaf geboorte en blind vanaf 9 jaar. Ondanks dat het leven haar weinig te bieden heeft is ze vol goede moed. We kunnen hier nog wat van leren. Alexandra maakt sieraden van steentjes en zilverdraad. Ze doet dit volledig op haar gevoel. De sieraden worden verkocht. Van de opbrengst koopt Alexandra pampers voor zichzelf. Daar moet ik even van slikken. Avonds is er een cello concert onder leiding van Romeo Rimbu met als solist Cristian Florea. Ioan Bogin betitelt het concert als “Kleurrijk”. Christian geeft aan het begrip “ instrument beheersing” een nieuwe dimensie. Magnifiek.
Vrijdag 21 november. Voor we vertrekken om pakketten uit te delen heb ik al een afspraak gemaakt met Dr. Maria Rotaru, de dermatoloog van het ziekenhuis. Ik wil met haar spreken over de psoriasis van Ifigenia. Maandag morgen zit ik om 09.00 bij haar op kantoor. Om 11. 00 uur beginnen we met pakketten uitdelen. Het wordt even spannend, omdat we berichten hebben doorgekregen dat de post niet overal op tijd is bezorgd. Als we drie kwartier voor het aanvangstijdstip beginnen staan er al enkele mensen te wachten. Zij wachten al vanaf 08.00 uur. Onbegrijpelijk. Op de uitnodigingen staat toch duidelijk een ander tijdstip.
12
We zijn nog maar net begonnen of er dient zich al een probleem aan. In de kelders van enkele kerken in Sibiu zijn gaarkeukens gevestigd waar daklozen een warme maaltijd krijgen aangeboden. In een van de gaarkeukens heeft de leiding aan de daklozen vertelt dat zij bij ons eten en pakketten kunnen krijgen. Die staan nu voor de poort en we hebben geen andere keuze dan deze weg te sturen zonder eten. Ik ken de verantwoordelijke dame en ik ben daar behoorlijk nijdig over. Ze zadelt ons met een probleem op terwijl ze onze werkwijze goed kende. Ik ken enkele gezinnen die hun pakketten komen halen. Ana-Maria, een spastische vrouw van, ik denk inmiddels 27 jaar, komt strompelend naar me toe en vleit zich tegen me aan. Ik ken haar al meer dan tien jaar en haar verschijning maakt telkens weer indruk. Haar scheef getrokken gezicht en de onmogelijkheid om verstaanbaar te spreken, met andere woorden haar krakkemikkige lichaam, hebben haar intelligentie niet beïnvloedt. De familie Heremias zie ik komen. Vorig jaar heb ik voor hun dochter een bril kunnen krijgen. Omdat het huisje waarin ze leven, behalve een slaapbank en een kast, geen enkel meubilair had krijgen ze behoorlijk wat spullen van ons. Ze zijn te voet gekomen. Teruglopen met hun spullen kan niet. Ik laat een bedrijf bellen om een wat grotere taxi te sturen. Het kost 35 lei om hun spullen thuis af te leveren. Geen probleem. De vrouw werkte in hotel Apollo. Ze heeft zich ziek gemeld vanwege een vervelende aandoening aan haar handen. De huid is gescheurd en ze heeft wondjes. Ik maak foto’s van haar handen en haar identiteitskaart. Die gegevens neem ik maandag mee naar de dermatoloog. Lucacci komt ook haar spullen halen. Teo heeft goed nieuws voor Dan, haar man. Hij heeft werk voor hem gevonden. Bij een garagebedrijf banden verwisselen en rommel opruimen of iets dergelijks. Dat is interessant. Ik maak nieuwe afspraken: Als Dan deze baan niet accepteert annuleer ik de afspraak over het geld voor de generator. Teo is het helemaal met mij eens. Als we aan het einde van de dag de balans opmaken blijkt dat ongeveer 130 van 147 gezinnen zijn gekomen. Dat valt niet tegen. Ik geef Teo de ontbrekende nummers door met het verzoek
13
de gezinnen telefonisch te benaderen om morgen te komen. Hij kan er 10 bereiken. We zullen zien hoe het morgen loopt. Zaterdag 22 november. Vandaag beginnen we om 09.00 uur en hopelijk is de loods leeg aan het einde van de dag. Er meldt zich een andere familie Heremias. Deze woonde vorig jaar in het bos en kwam om hulp vragen. We hebben het gezin toen opgenomen in ons hulpprogramma Ze lopen naar me toe om hun dankbaarheid te uiten. Momenteel wonen ze in de kelder van een gebouw. Het dak lekt en het water loopt in de kelder langs de muren. Door de vochtigheid zijn de gezinsleden ziek. Ik zie ook de familie Gabor komen. Zij woonden eerder in het uitgebrande ketelhuis van een wijkverwarming. Nu wonen ze in het bos net als de fam. Heremias. Ze uiten hun ongenoegen. “Wij zijn met 7 kinderen en er zijn maar vier dozen”, klagen ze. Bovendien is de fiets die zij besteld hebben er niet. Denken ze nu werkelijk dat hun opgave functioneert als een bestellijst.? Wat mij betreft gaan we dit gezin uit ons bestand verwijderen, ondanks hun armoede. Ik zie ook moeder Girbea. Ik ken haar en haar man en zes kinderen. Ze woonden eerder in een hutje van afvalhout op een bedrijfsterrein. Een van haar kinderen moet vier keer per dag insuline injecteren. Vanuit de gedachte, waar 6 kinderen kunnen opgroeien kunnen er ook 7 opgroeien is ze zwanger geraakt en is ze in oktober bevallen. Ze wonen nu onder iets betere omstandigheden. Na afloop van deze hulpcampagne constateren we dat 25 gezinnen niet zijn komen opdagen. Dit is niet uitzonderlijk en komt overeen met de verwachting. Zij krijgen een tweede uitnodiging voor volgende week vrijdag. Dat is dan de laatste kans omdat ik op zaterdag terugkeer naar huis. Ons team heeft een geweldige prestatie neergezet. In twee dagen tijd 3 vrachtwagens leeggemaakt en alle hulpgoederen in slagorde opgesteld. Daarna eveneens in twee dagen alle hulpgoederen in volgorde uitgegeven. Iedereen had daarbij zijn taak. De aantallen controleren, de namen controleren, de goederen uit de loods halen, foto’s maken, gesprekken voeren met Roemeense gezinnen, kijken of er zich ongeregeldheden voordoen enz. Terug in mijn tijdelijke verblijfplaats komt na een half uur Jacques binnen. “Geloof jij in toeval” vraagt hij. Ik knik bevestigend. Jacques: “ ik niet”. Vanmiddag na afloop van de campagne hadden Jacques, Loes, haar man Jacques, haar vader Koen, Math, Jan en Hans afgesproken om een willekeurig gekozen gezin te vragen of ze aanwezig mogen zijn mij het openen van de pakketten en om dit te mogen filmen. Dat was akkoord. Aangekomen bij het adres blijkt dit gezin te wonen naast de woning van Efigenia. Efigenia blijkt bovendien familie te zijn van de buurman waar gefilmd gaat worden. Omdat Loes, Jacques en Koen er twee dagen eerder waren geweest herkenden zij de plaats. En uiteraard gaan ze ook bij Efigenia binnen.
14
“ Ik heb nog nooit zoiets afschuwelijks gezien” zegt Jacques. Ook de anderen die nog niet eerder hier waren blijken danig onder de indruk te zijn van Efigenia. Loes heeft eerder dit jaar kleren van haar dochters afgegeven in onze loods in Panheel. De pakketten voor het gezin waar wordt gefilmd zijn klaargemaakt door een van de vrijwilligers die in onze loods in Panheel actief is. Als de dochters van Efigenia’s buurman de pakketten openmaken herkent Loes de kleren van haar eigen dochters. Jacques: “ dat is toch geen toeval meer”. Toeval of niet, het is wel opmerkelijk. Als ik later op de avond, na gegeten te hebben in restaurant Villa aan de Str.Victoriei, de rekening betaal, komt net Dr.Ciprian Bacila uit de wc lopen. Dat komt goed uit, want ik moest hem nog vertellen over de conferentie maandag. Hij wilde daarbij zijn, zei hij eerder deze week. Over toeval gesproken. Zondag 23 november. Vandaag komt Dr.Dorina Popa, oogarts mij ophalen om een aantal gezinnen te bezoeken met medische problemen. Dorina is een opmerkelijk mens. Ze besteedt als medisch specialist een hele zondag om met mij op pad te gaan, ondanks haar drukke beroeps- en gezinsleven. Ik ken geen andere medicus die tot zo iets bereid is. We vertrekken om 9 uur voor een bezoek aan de fam. Hant. In onze informatie is vermeld dat een of meer gezinsleden problemen hebben met de ogen. Voor Dorina is de situatie snel duidelijk, het is een erfelijke ziekte van de oogzenuwen waar niets aan te doen is. Behalve de vader hebben ook de twee kinderen deze aandoening. Er ligt nog een baby van drie maanden in een wieg. Of deze de ziekte ook heeft is nog niet duidelijk. Het gezin woont in de bovenste verdieping van een appartementencomplex. Ze moeten het met 5 personen doen met een klein kamertje annex keuken en op de vliering zijn nog slaapplaatsen ingericht. Het is een armoedig geheel. Farcos Teodor had een bril nodig. Op verzoek van een Dorina heb ik een opticien bij ons in de buurt om medewerking gevraagd en gekregen. Bij mijn bezoek aan het jongetje heb ik de bril bij me. Ook hier is sprake van een armoedige situatie. De jongen leeft alleen met zijn broodmagere moeder. Ze heeft een t-shirt aan en door het stof heen kan ik haar ribben tellen. De bril past perfect en verwonderd kijkt hij om zich heen. Hij kan beter zien dan eerst, zo laat hij weten. Ik zie de deur van een ijskast openstaan. Dat betekent simpelweg dat er geen eten in huis is. Het gezin zit in ons
15
hulpprogramma, maar om onbekende reden er is geen uitnodiging bezorgd om de pakketten af te halen. Ik verwijs haar naar komende vrijdag om 3 uur bij onze opslagplaats. De familie Nasture heeft via een e-mail onze hulp gevraagd. Ik heb een doos met eten meegenomen. Omdat ik de situatie niet ken gaan we even kijken. De moeder is thuis; haar dochter ligt nog in bed. Ze heeft hepatitis-B, een serieuze leverinfectie, die overigens wel onder controle is. Rondkijkend vind ik dat de situatie acceptabel is. Het ziet er allemaal redelijk goed uit. De ouders werken ook allebei. Ik laat de doos met eten achter, maar opname in ons hulpprogramma vind ik niet nodig. Er zijn serieuzere situaties aan de orde. Volgende stop: Stancu Efigenia. Ik was al een keer bij haar, maar ik moet terug omdat we nu een doos met eten bij ons hebben. Efigenia heeft nog extra informatie voor mij; bovendien heb ik een opdracht voor haar. Als we binnen komen ligt ze op bed. Op de grond op een deken naast de kachel ligt nog iemand te slapen. Als hij wakker wordt en merkt dat er bezoek is staat hij stilletjes op en vertrekt. Ze vertelt dat de medicijnen die ze gebruikt niets te maken hebben met haar psoriasis. Ze heeft een aantal andere aandoeningen variërend van nier deficiëntie tot artritis en ongelukkiger wijze hebben de medicijnen hiervoor allemaal vervelende bijwerkingen. Ik verzoek haar om mij via Teo een beschrijving te geven van alle aandoeningen die ze heeft en een lijst op te stellen van alle medicijnen die ze gebruikt. Ik vertel haar dat ik deze informatie wil gebruiken om in Nederland een second opinion te vragen. Ze begint te huilen als ze dit hoort. De familie Morar is aan de beurt voor een bezoek. Het is een gezin uit de middenklasse en ze hebben het redelijk goed. Zij hebben een dochter met de ziekte van Marfan en recentelijk hebben ze ontdekt dat het broertje de ziekte van Crohn heeft. Twee kinderen, allebei ziek. Er komt in dit gezin wel veel pech bij elkaar. We hebben een voorraad speciale voeding bij ons voor het jongetje, “modulen” van Nestlé. We raken in gesprek over de kosten van deze voeding. Op het deksel van de in Nederland gekochte blikken voeding staat een prijs van iets meer dan 14 euro per blik van 400 gram. Zij hebben in Hongarije 35 euro betaald voor precies het zelfde blik. In vier dagen tijd heeft hij er drie nodig. De ziekte is op dit moment een beetje in remissie. Als ze in alle hevigheid terug komt is er één blik per dag nodig. De kosten lopen hiermee op tot meer dan 1000 euro per maand. Dat zullen de ouders zelf moeten betalen, omdat deze ziekte niet in het verzekeringspakket zit, zo verzekert Dorina mij. Bij aankoop in Nederland kost het minder dan de helft. De ouders zijn zeer geïnteresseerd om de voeding in Nederland te kopen. Ik bied aan om te proberen een sponsor te vinden en als dat niet lukt om in ieder geval te proberen de blikken voeding zonder kosten in Roemenië te krijgen. Onze transporteur Transmontana is ons hierbij al een eerder van dienst geweest.
16
Na terugkeer in mijn tijdelijke verblijfplaats neem ik nog enkele uren de tijd om mij voor te bereiden op de conferentie van morgen. Een van onze vrijwilligers ondersteunt de fam. Muntean. Daniel de vader van het gezin is taxichauffeur. Als de ergens naar toe moeten bellen we niet meer de taxicentrale, maar Daniel rechtstreeks op zijn mobiele telefoon. Net zoals alle taxi’s in Sibiu is hij er binnen enkele minuten. Zijn inzet bevalt zo goed dat we hem eigenlijk een vast contract zouden moeten aanbieden. Hij heeft inmiddels de bijnaam Schumi verdient. Hij racet door de stad en in een bocht helt hij met zijn bovenlijf met de auto mee over. Maandag 24 november Ergernis….. Ik heb een doos laten staan in onze opslag en die heb ik vanmorgen nodig. Dat betekent dat ik al vroeg weg moet om die op te halen. Toch nog ruim voor de afgesproken tijd sta ik bij Dr.Maria Rotaru op kantoor. Na enkele inleidende opmerkingen, laat ik haar een foto van Ifigenia zien. Wat ik al dacht blijkt zo te zijn: ze kent haar. Drie jaar geleden is ze opgenomen geweest. Dat kon ze zich nog herinneren omdat Ifgenia nogal indruk op haar heeft gemaakt. Ze had nog nooit zo’n ernstig geval van psoriasis gezien. Wat ze zich ook nog kon herinneren is dat Ifigenia weigerde medicijnen te gebruiken. Vermoedelijk omdat het het een buitengewoon agressieve behandelmethode was. Ze was daar heel stellig in. Dr.Rotaru staat helemaal achter het voorstel om in Nederland een second opinion te vragen. Daarvoor moet ik dan wel alle medische gegevens hebben. Ik ga Teo vragen om deze papieren te verzamelen. Rond de middag ben ik uitgenodigd om een workshop te leiden in het ziekenhuis met een 70 tal residenten, specialisten in opleiding. Het was een boeiende en in sommige opzichten ook verrassende ervaring. Verrassend was dat ik op mijn vraag “ waarom willen jullie arts-specialist worden” van niemand een antwoord kreeg, ook niet na aandringen en evenmin aan het einde van de workshop toen de sfeer wat losser was en ik de vraag herhaalde. Blijkbaar wilde niemand iets van zijn eigen motieven prijsgeven ten opzichte van collega’s. Ik leg hun een geval voor. ‘ Je zit als dokter in je werkkamer en je moet een fatale boodschap overbrengen. Volgens de gegevens zal de patiënt binnenkort overlijden aan een hersen tumor. De patiënte is 25 jaar oud en zit met de ouders in de wachtkamer’. Vraag: Wat doe je.? De antwoorden waren uiteenlopend. De meesten zouden erom heen draaien en zeker niet vertellen dat de patiënte dood zou gaan. Zij zouden verhalen vertellen over hoe ernstig de situatie is, over levensverwachting en behandelingsmethoden. Ook kwam bij de meerderheid duidelijk naar voren dat ze de boodschap zouden overbrengen aan de ouders, niet aan de patiënte zelf. Dit was een uitkomst waarvan ik al wist dat die zou komen. Het is blijkbaar een cultureel bepaald gegeven dat het een taak van de ouders is om slecht nieuws te vertellen, ondanks dat het een volwassen patiënte is. Deze benadering heeft vervelende consequenties. De patiënt krijgt in zo’n geval geen alternatieve behandeling voorgelegd. Een van de artsen wist precies waar ik op doelde. Bij goed nieuws wordt de patiënt overigens wel rechtstreeks geïnformeerd.
17
Er was maar één arts met een andere mening: een jonge dokter interne geneeskunde; zij zou rechtuit en duidelijk zijn tegen de patiënte zelf en ook het alternatief voorleggen. Ellendig en langzaam sterven met chemo of rustig sterven zonder chemo, maar wel sneller. Gaandeweg de workshop kwamen andere thema’s aan de orde. De rechten de patiënt. Deze zijn in Roemenië redelijk goed geregeld. Tegenover de rechten van de patiënt staat de verplichting van de overheid om het tegemoetkomen aan deze rechten te faciliteren met geld. Op dit punt loopt het systeem vast. In de gezondheidszorg zijn hiervoor te weinig mogelijkheden en middelen beschikbaar. Zo hebben bijvoorbeeld onverzekerde patiënten die opgenomen moeten worden in het ziekenhuis recht op 3 dagen opname, of ze nu verzekerd zijn of niet. Van deze mogelijkheid wordt massaal gebruik gemaakt door met name zigeuners, die soms met de hele familie het ziekenhuis binnentrekken als een van de gezinsleden hulp nodig heeft. Soms gaat het daarbij om patiënten die officieel niet eens bestaan. Hun geboorte is nooit geregistreerd en ze hebben daarom geen identiteitskaart. Ander voorbeeld. Voor behandeling moeten patiënten een document ondertekenen dat zij akkoord gaan met een bepaalde behandeling. Als de patiënt bewusteloos is moet een familielid een handtekening. Ik probeerde nog maar een keer de vraag te stellen waarom ze specialist wilden worden en geef daarbij zelf maar een mogelijk antwoord: voor het uitstekende salaris. Dit antwoord wordt met hoongelach ontvangen. Een arts verdient op papier 300 euro per maand. Ik had eigenlijk als mogelijk antwoord moeten geven “ om te gaan werken in het buitenland”. Dat wordt mij later in de week duidelijk uit een gesprek met een vaatchirurg. Na ruim een uur is de workshop voorbij en deel ik een aantal van de PAC-kaarten uit die ik heb meegenomen. Deze zal worden gepubliceerd en in Roemenië worden geïntroduceerd. Mogelijk dat in de nabije toekomst patiënten deze kaart meenemen naar een consult. Zij hebben de Roemeense primeur in deze workshop. Na afloop laat ik mij door Andrei naar mijn tijdelijke verblijfplaats brengen. Dinsdag 25 november Rond het middaguur heb ik een afspraak gemaakt met Radu Vulcan, een psycholoog die bereid is om de ouders van Bianca bij te staan in hun problemen. Hij is geïnteresseerd in de kwestie en stelt voor om een aantal gesprekscessies te houden. Hij maakt op mij een sympathieke indruk. Vanavond probeer ik de contactgegevens aan de ouders te geven en vervolgens is het aan henzelf om te beslissen wat te gaan doen. De therapie is overigens niet kosteloos. Hij vraag 50 lei (11 euro) voor een cessie van 50 minuten. Deze prijs is zeer redelijk voor Roemeense begrippen. Teo belt. Hij heeft contact gehad met de zigeunerfamilie die we vorige week woensdag hebben bezocht. De baan die Teo voor de echtgenoot had geregeld gaat niet door. Hij heeft gezegd dat hij er alleen gaat werken als hij daar 400 euro per maand kan verdienen. Mooi is dat. Een universiteitsdocent verdient iets meer dan 300 euro en deze zigeuner denkt dat hij een simpele baan kan weigeren omdat die minder dan 400 euro opbrengt. Ik vertel Teo daarom dat ik de 100 euro die hij nog op zak heeft voor de stroomgenerator terug wil hebben en ik adviseer hem
18
om alle verdere contacten met dit gezin te vermijden. Wat mij betreft gaat dit gezin ook uit ons hulpprogramma. Ik ben niet van plan om mij door een zigeuner te laten belazeren. Ik moet bekennen, ik vind dat erg voor zes de kinderen. Zij zijn het slachtoffer en kunnen er niets aan doen. Toch denk ik dat deze beslissing terecht is. Ondanks alle hulp die het gezin gekregen heeft van ons, blijven ze om meer vragen, en vooral geld. Het is blijkbaar nooit genoeg. Nu ben ik er klaar mee. Twee van de kinderen zijn nog opgenomen in een ander hulpprogramma. Een keer per maand wordt eten bezorgd bij deze familie. Ik twijfel nog even of we ook met dit programma gaan stoppen. Twee emoties strijden om voorrang. Ik heb compassie met de kinderen; zij kunnen er niets aan doen. Van de andere kant verdienen deze mensen niet onze hulp. Eeder in de week had Tibi mij gevraagd of ik iets zou kunnen betekenen voor een oud vrouwtje uit Saliste. Zij heeft kanker en zou voor verder onderzoek en behandeling naar Cluj-Napoca moeten. Daar had ze geen geld voor. Ik besluit de 100 euro aan haar te geven. Later in de middag breng ik nog een bezoek aan een kindercrèche in Selimber, een plaatsje dat is vastgegroeid aan Sibiu. Deze crèche is groot, nieuw, schoon, verzorgd en gehuurd van een in Spanje wonende eigenaar. De directrice is Lily. Het is al later in de middag, dus zijn niet veel kinderen meer aanwezig. De organisatie is een Stichting, die het zonder overheidssubsidie moet doen. Er zijn 24 kinderen die hier bezig worden gehouden door een staf van vier. We hebben een pallet met speelgoed gebracht en naar wat ik hier zie is dat een goede beslissing geweest. Ze zouden best nog wat speelgoed kunnen gebruiken, naast meubilair voor de kleintjes. We moeten kijken of we nog wat bij elkaar kunnen krijgen voor volgend voorjaar. Voor vanavond heeft Tibi mij uitgenodigd voor een maaltijd. Halverwege de avond valt mij in dat ik Wim nog moet bellen in verband met de prijs van de speciale voeding modulen Nestlé. De prijs van 14 euro is de prijs die hij betaalt bij de groothandel. Hij wil de blikken voor dezelfde prijs aan ons geven. Dat biedt perspectief voor de fam.Morar. Het maakt ook duidelijk dat de detailhandels prijs het dubbele bedraagt van de groothandels prijs. Iemand wordt hier rijk van over de rug van de patiënten of van de verkeringsmaatschappijen. Ik kan daar niet vrolijk van worden. Bij deze gelegenheid vraag ik Wim ook nog medewerking bij enkele verzoeken om een second opinion. Geen enkel probleem, zo krijg ik te horen. Later krijgt de avond nog een onverwachte wending. De twee jaar oude kleindochter van de buurvrouw van een van de rugbyspelers, die heeft geholpen in onze opslagplaats, heeft een medisch probleem waar niemand raad mee weet in Roemenië. Tibi vraagt of we hiernaar toe kunnen gaan om de situatie te bespreken. We vertrekken direct. De vader van het kind licht de situatie toe. Zijn dochtertje kan niet zelfstandig zitten en heeft af en toe een epileptische aanval. De medici in Roemenië zijn niet in staat om een duidelijke diagnose te stellen. Ze is gepresenteerd op een medisch congres in Boekarest, maar dat heeft ook geen duidelijkheid verschaft. De ouders overwegen om in Duitsland bloedonderzoek te laten doen op een genetische afwijking. Hij vraagt ons om te bekijken of in Nederland een second opinion mogelijk is. Ik beloof hem om dit te vragen, maar daarvoor moet ik kunnen beschikken over een medisch dossier, liefst vertaald in het Engels, en mogelijk foto’s en video-opnames van een epileptische aanval. Binnen enkele dagen kan ik deze informatie op e-mail verwachten volgens de vader. Je zult aan de bak moeten Wim. Ik bel onze inmiddels vaste taxi chauffeur om mij weer terug te brengen.
19
Woensdag 26 november. Het begint zo ongeveer een vast onderdeel van mijn programma te worden als ik in Roemenië ben. Gastcolleges geven aan de universiteitsfaculteiten journalistiek en politiek. Dat feest begint om 08.00 uur en eindigt rond de middag. Ondertussen is de rest van het Nederlandse team naar huis vertrokken en blijf ik nog enkele dagen alleen achter, omdat komende vrijdag nog 25 gezinnen hun pakketten moeten komen halen. De colleges beginnen bij journalistiek. Met deze toekomstige journalisten, communicatiemedewerkers en PR adviseurs heb ik het vooral over de resultaten van de conferentie in het ziekenhuis van afgelopen maandag. Ook komen thema’s als de persvrijheid in Nederland en de niet helemaal ongevaarlijke onderzoeksjournalistiek aan bod. Bij de andere faculteit zijn vooral de resultaten van de presidentsverkiezingen, de uitbreiding van de EU, de eurozone, verschillen republiek en monarchie, het parlementaire stelsel en het vormen van een regering de thema’s die aan bod komen. Ook ons werk als Stichting komt aan bod. Deze tweede en derde jaar studenten zijn allemaal zeer oplettend en stellen kritische vragen. Deze colleges verzorgen doe ik met plezier. Na afloop krijg ik nog van een oud vrouwtje, dat lijdt aan osteoporose een hulpverzoek. Zij zou graag een second opinion hebben van een Nederlandse arts. Je krijgt het nog druk Wim. Afgelopen zomer had de dochter van een van de Patriarchen van Sibiu, Mihaela Avram een zigeunerfamilie in de stad gezien, die probeerde met (aard)appelverkoop en verkoop van mest vanuit een paardenkar een beetje de kost bijeen te schrapen. Een van de kinderen, Stefan, ruim een jaar oud zag zij toen naakt rondlopen. Omdat dit ongeveer van leeftijd van haar eigen zoontje is, heeft ze kleren en pampers aan de vader gegeven. Via e-mail vroeg ze aansluitend of wij iets voor dit gezin konden betekenen. Een van onze vrijwilligers heeft toen een doos met voedsel klaargemaakt en die gaan Teo en ik vandaag brengen. Teo is gestrestst. Hij kreeg op het laatste moment nog enkele inspecteurs sociale zaken op zijn dak. Hoewel er niets aan de hand was, duurde de controle van enkele documenten wel heel erg lang. Hij rijdt op weg naar onze bestemming veel te hard. Als hij over een bult in de weg raast, raakt de bodemplaat van de auto het asfalt. Ik verzoek hem dringend zijn snelheid te matigen. Het gezin woont een Rusciori, een zigeunerdorp gelegen op ongeveer 10 km buiten de stad. Dit
20
dorp kent geen verharde wegen en de woningen hebben geen stromend water en geen riolering. We moeten enkele malen vragen waar dit gezin woont, omdat huisnummers en straatnaamborden ontbreken. Er is in dit dorp werkelijk geen enkel huis te vinden dat niet slooprijp is. Ook het huis van het gezin, fam. Plesa staat op invallen. Om binnen te komen moeten we enkele obstakels overwinnen. We gaan in gesprek met het gezin om hun identiteit vast te stellen en ik leg uit waarom zij hulp krijgen. Ze zijn met stomheid geslagen. De vader van het gezin heeft geen vast werk en hij krijgt geen uitkering. Het gezin moet leven van de kinderbijslag, die 10 euro per maand bedraagt. Dit lijkt onmogelijk; er moet nog een bron van inkomsten zijn. Inderdaad: proberen elke dag een beetje werk te vinden, zoals afgelopen zomer verkoop van groenten en mest. Het huisje nader beschouwd raak ik ervan overtuigd dat als we in Nederland op deze wijze varkens zouden houden, de eigenaar zou worden aangeklaagd voor dierenmishandeling. Rondkijkend in de straat kan ik het verval en de armoede ruiken en bijna voelen. Iedereen in dit dorp zou hulp kunnen gebruiken. Tegen de avond ga ik nog met Anca die goed engels spreekt naar de ouders van Bianca, om hun de gegevens van de psycholoog te overhandigen. Ik krijg de indruk dat ze niet overtuigd zijn van het nut. Bovendien zien ze op tegen de kosten. Enfin; het is hun eigen beslissing of ze gaan of niet. Donderdag 27 november. Ik moet nog even naar school 20 om enkele documenten te ondertekenen. De spullen die we hebben gebracht moeten worden opgenomen in de inventarislijst en de school moet kunnen verantwoorden hoe zij aan de spullen komt. Ik heb mijn stempel vergeten en dat is in Roemenië een doodzonde. Alles moet worden afgestempeld, liefst twee of drie keer. Dus, morgenvroeg moet ik even terug. In het psychiatrisch ziekenhuis ontspint zich een discussie over de generator, de verwarmingsketel en de bedden uit het ziekenhuis van Sint Truiden. Het zijn logische vragen die mij worden gesteld. Het vermogen, de leeftijd, de afmetingen en de locatie van de ketel en generator en de afmeting van de bedden. De toegangen in het ziekenhuis zijn vrij smal en men is bang dan de bedden niet door de deuren kunnen. Volgende week zal ik foto’s sturen van de inventaris van het oude ziekenhuis. Van het aanbod van matrassen dat ik deze week kreeg ziet het ziekenhuis af. Ze zijn te oud en te versleten. Toevallig kreeg ik een half uur later een nieuw aanbod voor 150 matrassen; niet nieuw, maar wel met nieuwe rubber overtrekken en speciaal geproduceerd voor decubitus patiënten. Afmetingen 85 x 200. Ik wil graag van het ziekenhuis weten hoeveel van deze matrassen gewenst zijn. Met Teo ga ik nog even naar Mevr.Sitar, directrice van Simeron, met een door Teo gekochte bos bloemen, om haar te bedanken voor het beschikbaar stellen van de loods. Zij bedankt ons voor de hulp die wij bieden aan de Roemeense gemeenschap en, niet onbelangrijk, zij belooft ons dat we de loods volgens jaar weer morgen gebruiken. Geweldig. Ik heb nog een taak te verrichten vandaag. In februari kregen we een hulpverzoek van de fam. Florea uit Mandra pakweg 25 km ten noorden van Sibiu. Ik ga er met Teo naar toe om een doos met eten te brengen.
21
Onderweg komt het gesprek op het thema “weeshuizen”. Volgens mijn informatie worden sinds een jaar of 8 de weeshuizen stelselmatig gesloten omdat het overheidsbeleid is gewijzigd. Er zijn stimuleringsregelingen in het leven geroepen om gezinnen ertoe te bewegen weeskinderen op te nemen. Het voordeel is dat de kinderen opgroeien in een normaal gezin. financiële ondersteuning van zo’n gezin is goedkoper dan een weeshuis openhouden. Volgens Teo is dat een mooi theorie waar in de praktijk niets van terecht komt. Hij schat dat er alleen in district Sibiu nog 24 weeshuizen open zijn, waar in totaal omstreeks 1000 kinderen worden opgevangen. Blijkbaar wil bijna niemand een weeskind thuis opvoeden. Mandra ligt in een overigens totaal verlaten omgeving. Het gaat maar één weg naar toe en de spoorweg Medias- Sibiu komt hier langs. Naast de spoorweg overgang is een stopplaats voor de trein. Via een houten vlonder kunnen de reizigers uitstappen en naar weg lopen. Er is geen stationsgebouwtje. Het dorp is van iets betere kwaliteit van Rusciori waar ik gisteren was. De weg door het dorp is tenminste verhard. Op nr.32 woont de familie Florea. Voor vertrek hadden we laten weten dat we wilde komen om er zeker van te zijn dat iemand thuis was. Nicolae staat ons buiten op zomersandalen op te wachten. Bij een temperatuur onder het vriespunt lijkt me dat niet aangenaam. De voorkant van het huis waar ze in wonen ziet er redelijk goed uit. Maar schijn bedriegt. Achter het huis, waar een zwager van Nicolae woont liggen nog enkele schuren en hierin woont de fam. Florea. Aan armoedige interieurs ben ik inmiddels wel gewend. Dit is niet anders. Een keukentje en een woon-slaapkamertje. Toilet en wasgelegenheid zijn buiten. Er zijn geen stoelen of tafel. Zitten moeten we op de slaapbank. Nicolae is 48. Dat was verrassend want hij ziet eruit als iemand van boven de 60. Het resultaat van een levenslang armoede en hard werken. Hij heeft 2 kinderen een zoon van 14 en een van 5. Zijn vrouw Maria, werkt in Sibiu en komt straks met de trein naar huis. Nicolae is werkloos. Hij heeft altijd gewerkt voor een wegenbouw firma, maar deze is drie jaar geleden failliet gegaan. Sindsdien is hij op zoek naar een andere baan. Ik ben bang da hij die in Mandra niet zal vinden. Dit gezin is arm; ze moeten het doen met het inkomen van Maria van omstreeks 200 euro per maand. We laten een doos moet eten achter. Vrijdag 28 november Het heeft weer gevroren vannacht. Langzaamaan krijgt de winter greep op de stad en het land. Ik moet nog even naar school 20 om stempels te zetten op enkele documenten. Roemeense instanties zijn dol hierop. Hoe meer stempels hoe meer indruk een document maakt. Ik krijg bij binnenkomst meteen een fijn staaltje van bureaucratie te horen. Er moeten twee bomen worden gekapt op de speelplaats. Ze zijn er slecht aan toe en dreigen takken te verliezen. Gevaarlijk voor de kinderen. Er is een gemeentelijke toezichthouder present die goedkeuring moet geven. Dit proces is omgeven met zoveel papieren bureaucratie dat alleen al daarvoor minstens drie bomen moeten sneuvelen. De nieuwe directrice die al vaak in het
22
buitenland is geweest en daarom goed weet hoe het anders kan, ziet deze onzin met lede ogen aan. Om 15 uur was de laatste mogelijkheid om spullen af te halen bij onze opslagplaats. Van de 25 gezinnen die vorige week niet zijn komen opdagen, komen er nu 13 wel. Dit betekent dat we van de 12 gezinnen die niet zijn gekomen ongeveer 75 dozen met hulpgoederen op een kleine vrachtauto moeten laden en verplaatsen naar een andere locatie waar de dozen naar de tweede verdieping moeten worden gesleept. Teo zal de komende weken proberen deze gezinnen op te sporen en, ook zeer belangrijk, proberen erachter te komen waarom ze na twee uitnodigingen nog steeds niet zijn gekomen. Als ze een of ander belachelijk excuus aanvoeren, verwijderen we ze uit ons hulpprogramma. Onze vrijwilligers stoppen te veel energie in dit project om te accepteren dat we niet serieus worden genomen. Eugen, vaatchirurg en zijn vrouw Denisa, tandarts hebben mij al eerder laten weten dat zij mij zouden willen ontmoeten. We gaan samen eten. Eugen en ook zijn vrouw hebben al jaren geleden hun functie als docent aan de universiteit neergelegd. De opleiding is te slechts om daar nog enige verantwoordelijkheid voor te willen dragen. Er gelden geen of nauwelijks toelatingseisen voor de artsenopleiding en als ze enkele malen zakken voor een examen krijgt de docent van een hooggeplaatste functionaris een telefoontje met het dringende verzoek om de student toch maar door te laten naar de volgende fase van de studie. Op deze manier studeren volgens Eugen studenten af die werkelijk niets van geneeskunde weten. En uiteraard zijn de patiënten het slachtoffer, maar dat vindt verder niemand interessant. Hetzelfde geldt voor de verpleegstersopleiding. Deze bestaat uitsluitend uit theorie. Een praktijkstage is niet mogelijk omdat de ziekenhuizen geen geld hebben. Het algemene ziekenhuis in Sibiu is volgens Eugen niet in staat om de maanden november en december om uitgaven te doen. Er is simpelweg geen geld. De enige reden waarom studenten nog een artsenopleiding willen volgens is omdat zij de kans krijgen om in het buitenland te gaan werken. Er staan op dit moment 12.000 artsen op een wachtlijst om te kunnen vertrekken. Dit heeft ernstige gevolgen. Alleen de slechte artsen blijven achter in Roemenië en voor de gezondheidszorg in de kleine plattelandsdorpen is dit dramatisch. Er zijn in deze dorpen geen artsen meer te vinden. Eugen meldt nog een ander staaltje van corruptie. Wie in het onderwijs een baan wil krijgen zal daar diep voor in de buidel moeten tasten. Het is heel normaal dat een schooldirecteur- of directrice zich tussen de 3000 en 5000 euro privé laat uitbetalen om een leerkracht aan te nemen. Kortom: in de diepte, breedte, lengte en hoogte; de corruptie viert hoogtij en er verandert niets. Zaterdag 29 november. Het is tijd om naar huis te gaan. Ik ben er ook aan toe. Vanavond om half acht vertrek ik. Het weer is guur. Het centrum van de stad, de Piata Mare is in kerstsfeer. Een enorme kerstboom en een veertig tal stalletjes waar allerlei snuisterijen worden verkocht. In de buitenwijken en op het platteland zie je daarvan niets terug. Hier wordt hout gestookt om het binnen een beetje warm te hebben. Hier staan geen lekkernijen op tafel omdat dat niet mogelijk van een schamel inkomen van 100 euro per maand. Hier hangen geen versieringen en hier worden geen kerstliedjes gezongen. Kerstmis is voor deze mensen de treurigste tijd van het jaar.
23
Laat in de avond haalt mijn kameraad uit Thorn mij op in Düsseldorf. Rond middernacht ben ik weer thuis. Linne/Sibiu 29 november 2014. Jos Gisberts
24
