Regio Zuid
wel!
Clientenperspectief in zorg en welzijn kwartaalblad van Zorgbelang Zuid-Holland
Kwetsbare ouderen
magazine
wel
mag jaargang 2 maart 2012 nummer 1
IN DIT NUMMER Stapeling eigen bijdragen • Kwaliteit van de mondzorg • Specialistische zorg • Netwerken voor kwetsbare ouderen • Decentralisatie AWBZ-begeleiding • Ondersteuning van mantelzorgers • Samenhangende zorg voor dementerenden • Bezuinigen met behoud van kwaliteit • Straatadvocaten • Bereikbaarheid huisartsen
2
wel
Aan de toezending van dit blad zijn geen kosten verbonden. Als u het blad ook wilt ontvangen of uw abonnement wilt opzeggen kunt u contact opnemen met de redactie. Redactie Bas van Bellen, Ester van den Berg, Aart Burger (voorzitter redactieraad), Stasja Cornelissen, Sylvia Hageman, Clara Hibma (hoofdredactie), René Korse, Ingrid Lips, Herman Meinhardt, Nel van Roon, Nelleke Schelfhout (redactiesecretariaat). Postbus 2148 2800 BG Gouda T (088) 929 40 10 E
[email protected] I www.zorgbelang-zuidholland.nl Of volg ons op www.twitter.com/ZorgbelangZH
Redactioneel
Van de directie
Al weer het eerste nummer van 2012 van Zo wel! dat u openslaat! Spraken we de vorige keer over koude en donkere dagen, het voorjaar is nu aangebroken en de zomertijd is ingegaan. Of dit betekent dat het voor de mensen die gebruikmaken van zorg- en welzijnsvoorzieningen ook wat lichter wordt, valt te betwijfelen. Er zijn allerlei ontwikkelingen op dat gebied en veel maatregelen raken mensen in een kwetsbare positie. Zo krijgt een grote groep mensen te maken met een stapeling van eigen bijdragen, waarover u in een van de artikelen kunt lezen.
De veranderingen in het veld en de financiële problematiek raken ook de patiënten- en belangenorganisaties. Zorgbelang Zuid-Holland staat midden in dat veranderende veld en moet zich daar op aanpassen. We zien ons vanwege een in 2011 ingezet organisatieontwikkelingstraject en een korting op onze provinciale subsidie, zoals vele andere organisaties, geplaatst voor een reorganisatie. Op dit moment maken we een reorganisatieplan waarbij we deze subsidiekorting kunnen opvangen en werken aan een organisatie die toekomstbestendig is, waardoor wij de collectieve belangen van gebruikers van zorg en welzijn kunnen blijven behartigen. De reorganisatie zal de nodige gevolgen hebben voor onze organisatie en het werk dat we kunnen doen. In het volgende nummer van Zo wel! zal ik meer kunnen melden over de veranderingen in onze werkzaamheden. Uitgangspunt blijft dat we samen met de mensen om wie het gaat, ons sterk maken voor de verbetering van zorg en welzijn. Samen willen we kunnen blijven zeggen: zo wel!
We schrijven natuurlijk ook over maatregelen, projecten en acties die ten goede komen aan de patiënten en consumenten. Bijvoorbeeld over een kleine investering die zoveel kan opleveren voor de bereikbaarheid van huisartsen. Of over de meldactie mondzorg die Zorgbelang heeft georganiseerd. U treft een artikel aan over de ondersteuning van Zorgbelang Zuid-Holland aan de netwerken van ouderen die deelnemen aan het Nationaal Programma Ouderen (NPO) dat zich ten doel stelt de kwaliteit van zorg en welzijn van kwetsbare ouderen te verbeteren. Ook kritiek wordt niet geschuwd. Twee lezers geven hun kritische mening over zaken in de zorg die volgens hen niet deugen. U weet, u kunt daar altijd op reageren in de rubriek ‘Uw mening’. Dit keer zijn er geen artikelen vanuit de achterban ingestuurd. Dat vinden wij jammer. Wellicht komt daarin verandering nu een aantal mensen is toegetreden tot de redactieraad. De redactieraad bestaat uit een vertegenwoordiging van de verschillende doelgroepen uit de achterban. Zij zullen ook binnen hun netwerken vragen om kopij. Wij zijn verheugd u te kunnen melden dat we kortgeleden onze eerste redactieraadvergadering hebben gehad. De redactieraad bekijkt Zo wel! met een andere bril op dan de redactie doet, namelijk met die van hun doelgroep. In de komende nummers van Zo wel! willen wij ieder van hen graag aan u voorstellen.
Vormgeving: De Hoop Grafisch Design
Er zijn nog verschillende vacatures. Als u interesse hebt, kunt u altijd contact opnemen met de hoofdredacteur of de voorzitter van de redactieraad. Als laatste willen wij u attent maken op onze website www.zorgbelangzuidholland.nl waarop u actuele informatie aantreft en aankondigingen van diverse bijeenkomsten.
Drukwerk: De Hoop Grafisch Design
Namens de redactie,
Fotoverantwoording Omslagfoto Gon Buurman, p. 23 Arja Schrijver. Eindredactie: Redactiebureau Damen
Aart Burger Clara Hibma
voorzitter redactieraad, tevens lid van de redactie hoofdredacteur
Robert Boersma Directeur Zorgbelang Zuid-Holland
maart 2012
mag
Kopij is van harte welkom. Deadline kopij 2012 nr. 2: 14 mei 2012. De redactie kan besluiten ingezonden bijdragen in te korten, taalkundig te bewerken of niet te plaatsen. Een bijdrage kan op verzoek anoniem worden geplaatst; naam en adres dienen bij de redactie bekend te zijn. De inhoud van de artikelen in de rubriek Mijn mening vallen niet onder verantwoordelijkheid van de redactie. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Artikelen uit dit blad mogen alleen worden overgenomen na toestemming van de redactie en met bronvermelding.
magazine
wel!
maart 2012
Dit kwartaalblad is een uitgave van Zorgbelang ZuidHolland. Zorgbelang Zuid-Holland behartigt de belangen van gebruikers van zorg en welzijn en hun mantelzorgers en werkt samen met vele belangenorganisaties en vrijwilligers. De afdeling Informatie en Klachtopvang geeft informatie en biedt hulp bij het indienen van een klacht.
➔
Inhoud
wel!
Colofon
Van de directie
3
Actueel
Stapeling eigen bijdragen raakt kwetsbare cliënt Kwaliteit van de mondzorg
4 6
Zo kan het ook
Bereikbaarheid huisartsen kan beter
7
Zorg
Specialistische zorg Netwerken voor kwetsbare ouderen
8 10
Mijn mening
Voel eens wat een ander voelt! Private investeringen in de zorg
12 13
Zorgbelang helpt
Val in het ziekenhuis
14
Uit de regio
Decentralisatie AWBZ-begeleiding Naar een tijdige ondersteuning van mantelzorgers Samenhangende zorg voor dementerenden Bezuinigen met behoud van kwaliteit Straatadvocaten: belangenbehartigers voor dak- en thuislozen
15 16 18 20 22
3
Actueel
dat de gemeente
4
mag
Stapeling eigen bijdragen raakt kwetsbare cliënt wel
magazine
wel!
maart 2012
compensatie kan bieden
De afgelopen jaren heeft de overheid veel gedaan om de kosten voor zorg en welzijn te verminderen. En het eind is nog niet in zicht. De vele maatregelen treffen mensen die afhankelijk zijn van zorg. Zij krijgen te maken met een stapeling van kosten door het invoeren of verhogen van eigen bijdragen. Zorgbelang Zuid-Holland heeft een grote meldactie gehouden over dit onderwerp. Effecten bezuinigingen De meldactie leverde in korte tijd zo’n 1600 reacties op. Daaruit bleek dat bijna 36% van de mensen te maken heeft of krijgt met vijf of meer maatregelen. 10% van de mensen heeft zelfs te maken met acht of meer maatregelen. De meeste mensen (55%) worden getroffen door de verlaging tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten. Ook hebben veel mensen te maken met het verdwijnen uit het basispakket van maagzuurremmers, fysiotherapie, dieetadvies en psychische hulp (52%) en met het verlagen van de zorgtoeslag (44%). Op het terrein ‘levensonderhoud’ gaf 69% van de mensen aan dat zij negatieve tot zeer negatieve gevolgen verwachten. Voor de ‘kwaliteit van zorg’ was dat 76%. Maar liefst 61% van de mensen vreest een negatieve
tot zeer negatieve invloed op hun ‘sociale leven’. Als het gaat om ‘mobiliteit’, verwacht 52% van de mensen een aanzienlijke verslechtering van hun persoonlijke situatie. Een onzekere toekomst Uit de reacties blijkt dat zorgvragers de problematiek niet alleen als een financiële kwestie ervaren. De stapeling van kosten ontneemt hun meer en meer de mogelijkheid deel te nemen aan de samenleving. Daarbij vallen met name de veranderingen in het persoonsgebonden budget (PGB) op. Vooral die regeling zorgt ervoor dat mensen grip op hun leven krijgen en actief blijven in de samenleving. De angst dat dit niet langer kan, is groot. Mensen zijn bang dat ze niet meer de nodige zorg kunnen krijgen. ‘Alle veranderingen grijpen zeer diep in’ en ‘mijn leven staat volledig op zijn kop’ zijn reacties van zorgvragers. Mensen die met een stapeling van kosten te maken krijgen, weten vaak niet hoe zij de toenemende kosten moeten opbrengen. Ze weten ook niet dat de gemeente hen daarbij kan helpen. Maatregelen in de GGz Vooral in de geestelijke gezondheidszorg (GGz) wil minister Schippers enkele
honderden miljoenen euro’s besparen. Dat betekent voor mensen met psychische klachten dat zij meer zelf moeten bijdragen. Er geldt al een eigen bijdrage voor psychologische zorg in de eerste lijn: € 20 per zitting. Die bijdrage is nu uitgebreid naar de tweede lijn: voor kortdurende behandelingen in de tweede lijn, tot en met 100 minuten, wordt de eigen bijdrage € 100 tot maximaal € 200. Dit komt boven op het eigen risico van € 220. Daarnaast moeten mensen die in een instelling voor langdurige zorg verblijven een eigen bijdrage van € 145 per maand gaan betalen. Ook wil minister Schippers € 20 miljoen besparen door het aantal voorgeschreven antidepressiva te beperken. Al deze maatregelen zullen ongetwijfeld de vraag naar zorg afremmen. De verwachting is dan ook dat mensen die de eigen bijdrage niet kunnen betalen, geen hulp meer zullen vragen. De kans is groot dat zij hierdoor later in nog grotere psychische problemen komen. Dan vallen ze terug op duurdere zorg. Zorgbelang Zuid-Holland vindt dat de nadelige effecten voor deze groep kwetsbare burgers zo veel mogelijk moeten worden gecompenseerd. Ondersteuning door gemeenten Gemeenten kunnen zorgvragers tegemoetkomen die getroffen worden door de bezuinigingen in de zorg. Weinig mensen zijn echter bekend met de compensatie die de eigen gemeente kan bieden. Slechts één op de vijf mensen die op onze meldactie hebben gereageerd, gaf aan te weten dat gemeenten compensatie bieden bij stapelingseffecten. Als mensen
Oproep Zorgbelangorganisaties roepen de landelijke en gemeentelijke overheden op meer oog te hebben voor stapelingseffecten van de bezuinigingen. Wmo-raden en andere belangenbehartigers kunnen de resultaten van de meldactie gebruiken bij de ondersteuning van mensen die te maken hebben met een opeenstapeling van kosten. René Korse
Iedereen, met of zonder een beperking, moet volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving
wel!
Weinig mensen weten
Gemeenten kunnen ook hulp bieden in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Die wet moet ervoor zorgen dat iedereen volwaardig aan de samenleving kan deelnemen. Toch maken gemeenten het mensen niet gemakkelijk om hulp te krijgen op grond van de Wmo. De ombudsman is in februari 2012 een onderzoek gestart naar inkomensgrenzen, andere financiële voorwaarden en heffingen die gemeenten hanteren bij de uitvoering van de Wmo. Het komt bijvoorbeeld voor dat iemand € 400 moet betalen voor een scootmobiel, omdat hij of zij anders een fiets had gekocht. Of iemand krijgt geen vergoeding voor een woningaanpassing, omdat hij (niet-verzilverbare) overwaarde heeft op zijn huis. Dit soort bijdragen mogen volgens de Ombudsman niet worden gevraagd. Het is dus van belang dat gemeenten de eigen bijdragen binnen de Wmo zeker voor kwetsbare groepen beperken. Zorgvragers moeten gewoon kunnen blijven meedoen in de samenleving. Daarvoor hebben zij een minimumniveau van voorzieningen nodig.
maart 2012
een maatregel kenden, dan was dat vooral de bijzondere bijstand.
5
Actueel
Zo kan het ook
Bereikbaarheid huisartsen kan beter Stichting Georganiseerde eerstelijnszorg Zoetermeer heeft onderzoek gedaan naar de tevredenheid van patiënten over de huisarts. Gebleken is dat patiënten over het algemeen tevreden zijn over hun huisarts, maar niet over de bereikbaarheid van de huisartsenpraktijk. Herkent u dit? Alleen ’s ochtends kunnen bellen, steeds maar een ingesprektoon krijgen en er niet doorheen komen, of dat na een lange wachttijd de lijn wordt verbroken?
6
Meldingen Met de Meldactie Mondzorg wil Zorgbelang Zuid-Holland met tandartsen en zorgverzekeraars de kwaliteit van de mondzorg voor de cliënt verbeteren. Voor patiënten zijn veel zaken niet duidelijk. Margré Romein, medewerker Informatie en Klachtopvang: ‘De meeste meldingen die we krijgen, gaan over drie onderwerpen. Over medisch-technische zaken, zoals de kwaliteit van de behandeling of kunstgebitten. Ook over de rekening komen meldingen binnen; de factuur is bijvoorbeeld onduidelijk of de behandelaar heeft de patiënt vooraf niet geïnformeerd over de kosten van behandeling, dit is verplicht boven de € 150. Ten slotte is communicatie een punt van aandacht. Daaronder valt niet alleen bejegening, maar ook of de patiënt duidelijke informatie krijgt.’ Informatie Margré Romein: ‘Als patiënt is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn, zo kom je beter beslagen ten ijs. De behandelaar moet de patiënt informeren over verschillende zaken: de toestand van het gebit, de voorgestelde behandeling en alternatieven, medicijnen en de kosten. Zelf kan je als patiënt ook op zoek naar informatie; zo is de website www.allesoverhetgebit.nl bijzonder informatief.’ Gedeelde zorg Niet alleen Zorgbelang Zuid-Holland, ook voor zorgverzekeraars en tandartsen zelf is de kwaliteit
van de mondzorg van belang. Tineke van Werven, projectcoördinator Meldactie Mondzorg: ‘De kwaliteit van de mondzorg staat bij veel tandartsen hoog op de agenda. Het overgrote deel van de tandartsen in Nederland biedt tandheelkundige zorg van hoog niveau. Ook zij willen dat uitwassen die het imago van de mondzorg beschadigen, worden aangepakt en hebben zich net als de zorgverzekeraars achter de doelstelling van de meldactie geschaard. Voor de zorgverzekeraars is efficiëntie in de zorg van belang. Kwalitatief goede tandartszorg voorkomt dure herstelbehandelingen en scheelt daarbij de patiënt onnodige pijn.’ Maak melding! Vul de digitale vragenlijst in op www.zorgbelangzuidholland.nl of neem telefonisch contact op via telefoonnummer (0900) 243 70 70 (€ 0,10 per minuut). Uw ervaringen geven ons beter inzicht in de kwaliteit van de mondzorg, zowel per onderwerp als per tandartsenpraktijk. Alle meldingen, vragen of klachten over de kwaliteit van de mondzorg worden – uiteraard zonder vermelding van uw persoonsgegevens – besproken met de beroepsorganisatie voor tandartsen en de zorgverzekeraars. Daarnaast informeert Zorgbelang Zuid-Holland de inspectie over eventuele misstanden in de mondzorg. Stasja Cornelissen Op de foto: Tineke van Werven en Margré Romein.
‘Ik heb mijn telefoonrekening bewaard om aan te tonen dat ik voor een uitslag van een onderzoek in het ziekenhuis 3 x heb gebeld. Twee keer werd ik na 7 minuten van de lijn gegooid. Heb toen nogmaals een poging gedaan: weer 6 minuten. De volgende dag ben ik maar binnengelopen bij de secretaresse (4,5 km verder). Ik vind het een ramp.’ Project Bereikbaarheid Huisartsenzorg Zoetermeer Stichting Georganiseerde eerstelijnszorg Zoetermeer wil de bereikbaarheid van huisartsen verbeteren. Daarom heeft ze een meetweek georganiseerd. Eerst werd er een nulmeting van de telefonische bereikbaarheid gehouden. Daarna werd gekeken wat de verbeterpunten zijn. De verbeteringen richten zich op: • de techniek: het aanschaffen van een receptenlijn, een telefooncentrale met meer lijnen; • de organisatie: scheiding tussen balie- en telefoonwerkzaamheden en het inzetten van extra assistentes voor het aannemen van de telefoon tijdens piekuren; • een telefoontraining voor de assistentes om klantvriendelijk en tegelijk efficiënt de gesprekken af te handelen.
Patiënt én huisarts tevreden Het project toont aan dat de bereikbaarheid van de huisartsenpraktijk boven verwachting te verbeteren is. Als de verbeteringen zijn doorgevoerd, wordt 75-82% van de telefoontjes binnen twee minuten beantwoord. Het belangrijkste resultaat is natuurlijk de tevredenheid van de patiënt. Door een betere bereikbaarheid vermindert het bezoek aan de balie. Een receptenlijn vangt 20-25% van het telefonisch verkeer af. Doordat de lijn 24 uur per dag inspreekbaar is, kan de patiënt op elk gewenst moment bellen voor een herhaalrecept. De assistent kan zelf plannen wanneer zij de binnengekomen receptaanvragen verwerkt. Ook de huisarts is tevreden: ‘Mijn hele dag is veel beter te plannen dan voorheen.’ Zorgbelang Zuid-Holland wil stimuleren dat meer huisartsen de telefonische bereikbaarheid van hun praktijk verbeteren en dit goede voorbeeld volgen. Ingrid Lips
Een kleine investering met veel resultaat
maart 2012
Het gaat om een kleine investering, die veel resultaat oplevert.
wel!
mag
De afdeling Informatie en Klachtopvang van Zorgbelang Zuid-Holland ontvangt geregeld signalen over de kwaliteit van de mondzorg. In samenwerking met tandartsen en zorgverzekeraars startte Zorgbelang Zuid-Holland daarom de Meldactie Mondzorg. wel
magazine
wel!
maart 2012
De kwaliteit van de mondzorg
Huisartsen voldoen niet aan de norm Volgens de norm moet iemand van de huisartsenpraktijk de telefoon binnen twee minuten aannemen. Voor spoedgevallen is dat binnen dertig seconden. Het onderzoek laat zien dat ruim de helft van de mensen het zelden lukte om overdag binnen een minuut iemand aan de telefoon te krijgen. Slechts 60% krijgt bij de eerste poging contact met de huisartsenpraktijk. Als het niet direct lukt om telefonisch contact te krijgen, proberen de meeste mensen het later nog eens, 9% belt de spoedlijn, 4% belt 112 en 4% wacht tot de huisartsenpraktijk open is. Ook blijkt dat veel mensen zich aan de balie van de huisartsenpraktijk melden, omdat ze er telefonisch niet doorheen kwamen.
7
Zorg
8
De laatste tijd verandert er veel binnen de specialistische zorg. Zo is er een concentratie van ziekenhuiszorg en selecteren zorgverzekeraars bepaalde ziekenhuizen waarvan zij specialistische behandelingen vergoeden. Wat betekenen de veranderingen voor de patiënt? Concentratie complexe zorg Volgens de Raad voor de Volksgezondheid (RvZ) zal de medisch-specialistische zorg in 2020 wezenlijk anders georganiseerd moeten zijn, wil deze zorg aan de veran-
Overstappen zorgverzekering in de praktijk niet altijd makkelijk
derende zorgvraag kunnen beantwoorden. Het uitgangspunt hierbij moet zijn: zorg dichtbij als het kan en ver weg als het moet. De laatste tijd zien we al bewegingen in die richting. Ziekenhuizen werken samen aan de concentratie van complexere zorg. Zo heeft de zogenoemde A12-coöperatie (MCH, Bro-novo, LangeLand Ziekenhuis en Groene Hart Ziekenhuis) op één locatie de liesbreukstraat ondergebracht: patiënten van alle vier de ziekenhuizen kunnen voor liesbreuken bij het LangeLand Ziekenhuis terecht. Gevolgen voor de patiënt Welke gevolgen heeft de concentratie van de zorg voor de patiënt? Huib Hoogendijk, beleidsmedewerker cure van Zorgbelang Zuid-Holland: ‘Door concentratie van zorg stijgt de kwaliteit: de vaardigheid om een bepaalde behandeling uit te voeren ontwikkelt zich naarmate deze vaker wordt uitgevoerd. We zien nu al op regionaal niveau dat ziekenhuizen onderling kwartetten met specialistische zorg. Voor de patiënt is kwaliteitsontwikkeling in de zorg natuurlijk positief, maar het is wel zaak om in de gaten te houden of dit voor de patiënt geen enorme reiskosten en andere
moet gegarandeerd blijven
vergoed krijgt. Vuistregel hierbij is: gaat u naar een ziekenhuis dat geen contract heeft met uw zorgverzekeraar geeft risico op bijbetaling. Dit hang af van de prijs die het ziekenhuizen rekent voor de behandeling. Wilt u vanwege de gecontracteerde ziekenhuizen en specialisten overstappen naar een andere zorgverzekering, dan kan dat eenmaal per jaar. Het blijkt in de praktijk voor kwetsbare groepen wel lastig om op gelijke voorwaarden te worden geaccepteerd bij een andere zorgverzekeraar. Let bij het overstappen naar een andere zorgverzekeraar altijd goed op of u daar ook het door u gewenste aanvullende pakket kunt krijgen’. Stasja Cornelissen
maart 2012
Zorgverzekering ‘Een andere ontwikkeling is dat zorgverzekeraars contracten afsluiten met geselecteerde ziekenhuizen. Volgens de Zorgverzekeringswet moet uw zorgverzekeraar ervoor zorgen dat u toegang hebt tot goede zorg, maar de selectie betekent voor de patiënt dat hij niet meer overal terecht kan. Als een zorgverzekeraar geen contract heeft met het ziekenhuis van uw keuze, bepaalt uw zorgpolis of u een behandeling in dat ziekenhuis toch
Toegang tot zorg
wel!
mag wel
magazine
wel!
maart 2012
Minder vrije keus in specialistische zorg
logistieke problemen oplevert. Zorgbelang weet echter uit ervaring dat patiënten bereid zijn om verder te reizen als dat aantoonbaar gezondheidswinst oplevert. De concentratie van zorg kan betekenen dat patiënten in de toekomst verder moeten reizen voor een behandeling. Met name voor kwetsbare groepen kan dit een probleem opleveren. De toegang tot zorg moet wel gegarandeerd blijven. Het is wel zaak dat patiëntenorganisaties vinger aan de pols houden bij het concentreren van zorg. In geval van bijvoorbeeld kinderoncologie bleek dat de belangen van academische centra (niet concentreren) niet gelijk opgingen met de wensen van de patiëntenvereniging en artsen (wel concentreren). Gelukkig hebben de minister en verzekeraars goed geluisterd naar de patiënten en hun artsen en wordt kinderoncologie inmiddels geconcentreerd in Utrecht’.
9
Zorg
10
Netwerken Ouderenzorg Het NPO start projecten die gericht zijn op samenwerkingsverbanden in de ouderenzorg. De projectorganisatie is in handen van de universitair medische centra. In Zuid-Holland zijn dit het Erasmus Medisch Centrum en het Leids
Belangrijk is de stem van de ouderen zelf
Universitair Medisch Centrum (LUMC). Daarnaast is de Academische Werkplaats Ouderen (AWO) betrokken. Onderzoek is nodig omdat er steeds meer ouderen zijn met zorgbehoefte, en die zorg is vaak complex. Naast onderzoek gaat het om transitie-experimenten en onderwijsprojecten. In de samenwerkingsverbanden werken zorginstellingen, thuiszorg, verpleeg- en verzorgingshuizen, ziekenhuis, huisartsen en andere eerstelijnshulpverleners, opleidingsinstituten, woningcorporaties, welzijninstellingen, zorgverzekeraars en gemeenten samen aan projecten voor kwetsbare ouderen. Deze verbanden bestaan onder verschillende benamingen: Netwerk Ouderenzorg MiddenHolland, Netwerk Ouderenzorg Haaglanden, Kerngroepketen kwetsbare ouderen Zoetermeer, Genero (Geriatrisch Netwerk Ouderen Rotterdam en omgeving). In dit artikel spreken we verder over netwerken ouderenzorg. Ouderenberaden Indieners van projecten kunnen relatief eenvoudige knelpunten in de zorg voor deze doelgroep in kaart brengen door intern navraag te doen. Echter de knelpunten van de zorgvrager of diens mantelzorger zijn lastiger te beantwoorden. Hierbij hebben ouderen zelf een belangrijke stem. Immers, zij weten wat ouderen nodig hebben, wat hen bezighoudt en zorgen baart. Vrijwilligersorganisaties in de belangenbehartiging van ouderen bieden waardevolle toegang tot ouderen zelf. Naast de netwerken ouderenzorg die bestaan uit
Opzet en werkwijzen Een ouderenberaad bestaat uit maximaal twintig personen, inclusief voorzitter en secretaris. Het komt doorgaans vier tot zes keer per jaar bijeen of vaker als dit nodig blijkt te zijn. De deelnemers behoren tot de groep ouderen. De samenstelling van de groep is divers, zodat de ouderen, inclusief allochtone ouderen en mantelzorgers, optimaal zijn vertegenwoordigd. De leden van het ouderenberaad hebben kennis over de doelgroep en/of ervaring met de doelgroep, zodat zij namens hen kunnen spreken. Hoewel elk beraad zijn eigen werkwijze heeft, geldt voor alle ouderenberaden dat zij de gesignaleerde knelpunten rangschikken op urgentie. Die met de hoogste prioriteit krijgen de eerste aandacht, wat gebeurt door een activiteitenplan op te stellen. Deze aanpak houdt in dat de thema’s per jaar kunnen verschillen. Activiteiten van de ouderenberaden Hieronder volgt een greep uit de activiteiten waar de ouderenberaden zich mee bezig houden: Het geven van advies aan zorgverleners over verbeterplannen.
NPO gericht op samenwerkingsverbanden
Sommige ouderenberaden zijn rechtstreeks betrokken bij de uitvoering van verschillende projecten bijvoorbeeld in Noord en Midden Zuid-Holland bij ‘Training Zelfredzaamheid 75+’, ‘HerstelZorgProgramma’. Een aantal ouderenberaden heeft een door Zorgbelang georganiseerde training gekregen ‘Achterbanraadpleging’ en deelgenomen aan een informatiebijeenkomst ‘Participatie in en door ouderen’. Leden van ouderenberaden in de regio West hebben meegewerkt aan een videoopname waarin vijf ouderen vertellen wat belangrijk is om zelfredzaam te blijven en welke hulp daarbij nodig is. Naast de advisering over ongeveer zeventig projecten van GENERO heeft het ouderenberaad van Rijnmond en Zuid advies gegeven over zes onderwijsprojecten gericht op kwetsbare ouderen, waarbij een aantal leden een proefles heeft bijgewoond. Als het NPO stopt, wat dan? Het NPO eindigt in 2012, de zorg voor (kwetsbare) ouderen daarentegen niet. Daarom willen de netwerken voor kwetsbare ouderen ook na afloop van het NPO hun rol behouden, waarbij zij graag geadviseerd willen blijven worden door ouderen zelf. In de regio West is het ouderenberaad geborgd binnen het Regionaal Netwerk Ouderen. Zorgbelang Zuid-Holland kijkt of de ouderenberaden ook geborgd kunnen worden in de andere regionale netwerken ouderen (RNO) waarmee Zorgbelang Zuid-Holland samenwerkt. Dit, met als doel: verbetering van kwaliteit van de zorg en welzijn voor (kwetsbare) ouderen. Hannie Schelling
maart 2012
mag
Het Nationaal Programma Ouderen (NPO) stelt zich ten doel een bijdrage te leveren aan de verbetering van de kwaliteit van zorg en welzijn voor kwetsbare ouderen. Ouderen kampen vaak met verschillende aandoeningen tegelijk, bijvoorbeeld vergeetachtigheid, verminderde eetlust en hartproblemen. Tegelijkertijd neemt hun kwetsbaarheid toe. Juist deze ouderen krijgen vaak niet de zorg die zij nodig hebben. wel
magazine
wel!
maart 2012
Netwerk voor kwetsbare ouderen
Doel van de ouderenberaden De ouderenberaden zijn opgezet om de kwaliteit van zorg voor kwetsbare ouderen te verbeteren. De zorg aan hen dient beter aan te sluiten bij de wensen en behoeften van ouderen. Door de stem van kwetsbare ouderen zelf te laten klinken, is de kans groter dat bereiken. De netwerken krijgen voeding uit de geriatrische netwerken van de regio’s en toetsen projecten in het kader van het NPO onder meer door: 1. Het ontwikkelen van ideeën ter verbetering van de ouderenzorg. 2. Meewerken aan onderzoek en dit stimuleren. 3. Knelpunten identificeren en in kaart brengen, oplossingen aandragen en doorgeven aan de juiste personen zodat deze kunnen worden aangepakt. 4. Het betrekken van de achterban om de vraag te verhelderen en de resultaten te vertalen naar de doelgroep en via hen de publiciteit zoeken inclusief de beleidsmakers. 5. Het stimuleren van professionals om te werken vanuit het belang en perspectief van de (kwetsbare) ouderen.
wel!
professionals, zijn adviesgroepen opgericht die bestaan uit ouderen zelf. Ook deze bestaan onder verschillende benamingen: klankbordgroep ouderen, ouderen- en mantelzorgforum en ouderenberaden. In dit artikel spreken we verder over ouderenberaden.
11
Mijn mening
Mijn mening
Private investeringen in de zorg
12
We lijken tegenwoordig uit het oog te verliezen dat sommige mensen niet meer kunnen meedoen in de maatschappij. Veel van die mensen verkommeren, omdat er niemand is die naar hen omkijkt of gewoon eens vraagt hoe het met ze gaat. De plannen van de regering maken het er niet beter op. De huidige regering denkt alleen aan geld, dat is mensen eigen. Maar ik heb de stellige indruk dat onze regering voornamelijk denkt aan bezuinigen op nagenoeg alles. ‘Zelf betalen’ is het credo in Den Haag. En dan gaat het niet alleen over de mensen die gebaat zijn bij bijvoorbeeld fysiotherapie, maar ook over de beroepskrachten, in dit geval de fysiotherapeuten. Ook die beroepskrachten worden financieel getroffen door de plannen van de regering. Als patiënten alles zelf moeten gaan betalen, dan zullen er patiënten zijn die een forse rekening niet kunnen betalen. En wat dan? Thuisblijven, omdat je geen poot meer kunt verzetten vanwege de pijn? In mijn ogen is dit een onmenselijk en onchristelijk beleid. Hoe een land met zijn ouderen omgaat, bepaalt de mate van beschaafdheid van zo’n land. Des te vreemder vind ik het dat onze regering mensen met een beperking, ouderen en kortweg de zwakkeren in de
maatschappij laat verkommeren. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is! Het is niet gewoon dat er wordt gesneden in de kilometerbudgetten van bijvoorbeeld Valys. Waar kom je in vredesnaam nog met 450 kilometer per jaar? Niet al te ver en zeker niet vaak ook. Eén keer een weekje naar mijn moeder van 80 in Heiloo en dan zit het er weer op voor een heel jaar. Dat is niet alleen niet leuk voor mij, maar ook mijn moeder lijdt hieronder: zij ziet haar oudste dochter nog maar eens per jaar. Dat is naar mijn mening ronduit onmenselijk, onbarmhartig en oneerlijk. Naar een crematie of begrafenis moeten in een andere provincie dan die waarin je woont? Dan mag je blij zijn als je een goede buur hebt die je wel wil brengen. Want je Valyskilometers zijn uiteraard een dierbaar en kostbaar bezit, die zet je niet zo maar even in. Wat ik graag zou willen, is de regering laten voelen hoe het voelt. Politici laten voelen wat hun beleid betekent voor patiënten. Ze laten weten dat het schandalig is wat ze doen. Ik vrees dat ik nog veel en vaak zal moeten roepen dat dit zo niet door kan gaan. Roept u mee? Antje van Texel
Is het de private investeerder werkelijk te doen om investeren in qaly’s? Een retorische vraag natuurlijk. Een investeerder is vooral geïnteresseerd in return on investment, ofwel: met hoeveel financiële winst verdien ik mijn investering terug? Ik hoorde daar pas een typisch voorbeeld van. Een zorgorganisatie is overgenomen door een investeerder die enig aandeelhouder van het bedrijf werd. Gedaan was het met het streven naar kwaliteit en gezondheidswinst. De omzetdoelstellingen moesten worden gehaald: zijn er deze maand voldoende behandelingen verkocht? Leveren de behandelingen die we doen voldoende op? Of kunnen we patiënten beter een andere behandeling voorschrijven die ons meer winst oplevert? Ik hoorde onlangs dit citaat: ‘Daar waar geld
Marktwerking heeft een negatieve invloed op de zorgkosten. Artsen, specialisten en instellingen hebben baat bij veel omzet. Er zit daardoor een verkeerde prikkel in het systeem. Private investeringen in de zorg zullen deze prikkel versterken, waardoor we nooit tot beheersing van de zorgkosten zullen komen. De politiek lijkt het maar niet te snappen; kennelijk verdringt ideologie het werkelijkheidsbesef. Wanneer wordt de politiek wakker uit haar ideologische dromen? Auteur bij de redactie bekend
Uw mening Wat is uw mening hierover? Wilt u reageren? Dat kan op verschillende manieren. U kunt een brief sturen naar de redactie. U kunt ook reageren per e-mail:
[email protected].
Ook reacties op andere artikelen in dit blad zijn van harte welkom. In het volgende nummer vindt u in deze rubriek een deel van de ingekomen reacties. Volg ons op www.twitter.com/ZorgbelangZH.
maart 2012
Gezondheid en extra levensjaren vertegenwoordigen ook waarde. Economen gebruiken daar de mooie term qaly voor. Qaly staat voor quality adjusted life year: 1 qaly staat dan voor 1 levensjaar in goede gezondheid. Je kunt berekenen hoeveel qaly’s je wint met behandeling en of die winst de investering waard is. Maar wat is een levensjaar in gezondheid waard? Daar valt over te discussiëren. Toch is het idee positief: we investeren en zien dat terug in meer jaren in gezondheid. En dat is wat waard!
voor is, krijg je er veel van.’ Elke behandeling die wordt vergoed, elk medicijn dat in het basispakket zit, zal breed worden uitgezet. Het levert voor degene die behandelt en voorschrijft omzet op en daarmee winst en inkomen. De patiënt heeft geen invloed. Die laat zich graag overtuigen dat de behandeling of het medicijn hem kan helpen.
wel!
mag
Voel eens wat een ander voelt! wel
magazine
wel!
maart 2012
Het klinkt mooi: private investeringen in de zorg. Het idee van investeren is positief. Het sluit aan bij de poging van het Ministerie van VWS om het geld dat we besteden in de zorg niet als kosten te zien, maar als investeringen die de samenleving wat opleveren. Net als investeringen in onderwijs dat doen.
13
Regio Zuid
Decentralisatie AWBZ-begeleiding
14
mag
De heer Jacobs meldt zich bij Informatie en Klachtopvang (I&K). Zijn vrouw Ans heeft in het ziekenhuis een buikoperatie ondergaan. De operatie verliep goed. Op de tweede dag kwam een verpleegkundige langs die Ans vroeg of ze wilde douchen. Ans voelde zich nog zwakjes en twijfelde. ‘Maakt u zich maar geen zorgen, want ik blijf bij u’, kreeg ze te horen. Samen gingen ze naar de doucheruimte. Net daar aangekomen, ging de telefoon van de verpleegkundige. ‘De chirurg heeft mijn assistentie nodig’, zei ze en weg was ze. Even later werd het zwart voor de ogen van Ans. Toen ze bijkwam, lag ze in haar bed. Ze bleek een harde val te hebben gemaakt tegen de doucherand. Ze had blauwe plekken in haar gezicht en – naar later bleek – een gebroken jukbeen en bovenkaak. Als gevolg van het kaakletsel heeft Ans langdurig vloeibaar voedsel moeten eten. Ook is ze diverse keren geopereerd. Nog steeds heeft ze veel pijn. De heer Jacobs heeft namens zijn vrouw een schadeclaim ingediend bij het ziekenhuis. De aansprakelijkheid is afgewezen, want – zo werd beweerd – ‘de verpleegster heeft volgens de protocollen gehandeld’. wel
magazine
wel!
maart 2012
Val in ziekenhuis – de moeizame weg naar schadevergoeding
De heer Jacobs wil het hier niet bij laten zitten en vraagt wat hij nu nog kan doen. De medewerker I&K adviseert hem om naar de geschillencommissie zorginstellingen te gaan. Deze commissie heeft tot taak geschillen tussen
consument en zorginstelling te beslechten over zaak- en/of personenschade tot een bedrag van € 5.000. De uitspraak van de geschillencommissie is bindend voor beide partijen. De heer Jacobs besluit dit te doen. Met hulp van de medewerker I&K zet hij zijn verhaal voor de geschillencommissie op papier. Enkele maanden later belt hij verheugd: ‘De geschillencommissie heeft ons in het gelijk gesteld!’ De geschillencommissie is bij haar uitspraak uitgegaan van het door de afdeling gehanteerde protocol postoperatieve behandeling. In dit protocol staat bij dag twee (vanaf de operatie): ‘douchen als de toestand van de patiënt dit toelaat’. De commissie is van oordeel dat de verpleegkundige onvoldoende tijd heeft genomen om na te gaan hoe de toestand van de patiënt was, omdat ze zo snel mogelijk gevolg wilde geven aan het telefonische verzoek om assistentie. Om die reden oordeelt de commissie dat de klacht van de heer Jansen gegrond is. Er wordt een schadevergoeding van € 1.500 toegekend. De heer Jacobs: ‘Ik ben blij met dit bedrag, maar vooral met de erkenning dat het ziekenhuis fouten heeft gemaakt. Hopelijk leren ze hiervan!’ Ook een vraag of klacht over de zorg? Bel dan naar (0900) 243 70 70 of mail naar
[email protected].
Verslag van een conferentie met zorgvragers en zorgaanbieders Op 18 januari jl. hield de gemeente OudBeijerland een regionale bijeenkomst over de ‘decentralisatie AWBZ en de Wmo’. Zo’n zeventig vertegenwoordigers van zorgvragers en zorgaanbieders dachten na over de kansen en bedreigingen van deze verandering. Zorgbelang Zuid-Holland leidde de gesprekken met de zorgvragers. Voor sommige mensen is het een schrikbeeld dat ze in de toekomst geen recht meer hebben op een persoonsgebonden budget (pgb). De gemeente beslist dan of iemand een pgb krijgt. Voor mensen die nu zelf begeleiding regelen via het pgb is het heel belangrijk dat te blijven doen. De begeleiding sluit daardoor optimaal op hun situatie aan. Ook zijn veel mensen bang dat het aanbod van dagbesteding en begeleiding schraler wordt. Gemeenten kunnen hier minder aan uitgeven dan nu in de AWBZ het geval is. De angst bestaat dat de keuzevrijheid van de cliënt hierdoor wordt beperkt.
werking, in vernieuwing, in minder regels en in preventie. Niet alleen binnen de zorg, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld door vernieuwing van het welzijnswerk. De zorgvragers deden een suggestie aan de gemeenten om een klankbordgroep van zorgvragers in te stellen. Deze groep kan vanaf het begin meedenken over de verdere uitwerking, en mogelijkheden en knelpunten benoemen. Uit de reacties blijkt dat alle partijen, naast het horen van nieuwe zaken, vooral veel van elkaar hebben geleerd. De conferentie heeft bij iedereen een beter beeld gegeven van begeleiding: wat wordt daaronder verstaan en wat valt eronder? Deze conferentie is een eerste stap in de voorbereiding van de overdracht van de begeleiding van AWBZ naar Wmo. Nelleke van der Vos
De aanwezigen zijn van mening dat voor het beoordelen van de aanvragen van begeleiding een gedegen kennis van ziekten en beperkingen noodzakelijk is. Of zoals iemand zei: ‘Je kunt nu eenmaal niet iedereen over één kam scheren.’ Maatwerk is heel belangrijk. Gelukkig zien mensen ook kansen. Gemeenten kunnen sneller en minder bureaucratisch indiceren. Formele, onnodige herindicaties kunnen vervallen. In dat opzicht kent een gemeente haar burgers beter dan bijvoorbeeld het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). De gemeente kan het aanbod beter afstemmen op de lokale problematiek. Er liggen ook kansen in samen-
maart 2012
Waar belde u over? Met vragen of klachten over de zorg kunt u terecht bij de medewerkers van de afdeling Informatie en Klachtopvang. In deze rubriek beschrijft een medewerker een voorbeeld uit de praktijk. In verband met de privacy zijn namen en details gewijzigd.
wel!
Zorgbelang helpt
15
Maatwerk is heel belangrijk
Regio Noord Midden
16
Aan het woord is Wim Bunnik, voorzitter van de Leidse Vereniging van Mantelzorgers (LVvM). Hij praat over zijn aanpak als belangenbehartiger en over het Leidse Project voor Mantelzorgers. En vooral over de resultaten van dat project tot nu toe. Overbelaste mantelzorgers ‘Gemiddeld geven mantelzorgers 16 tot 32 uur per week zorg aan hun familielid, vriend of buur, vaak naast een baan en het eigen huishouden. Het zorgen voor de naaste maakt mantelzorgers kwetsbaar voor overbelasting. En dit laatste moeten we proberen te voorkomen. Vanuit deze optiek zijn twee vragen interessant. Ten eerste: hoe bereik je mantelzorgers (tijdig)? En ten tweede: hoe geef je vorm aan de ondersteuning van mantelzorgers?’ Ondersteuning komt vaak te laat ‘Mijn motto is altijd geweest: ga in gesprek. Ik ben gaan praten met de gemeente Leiden. Ik ontdekte dat de gemeente antwoorden zocht op dezelfde vragen, maar dan om de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) goed uit te voeren. Op dat moment kwamen vanuit het Rijk de Impulsgelden Mantelzorg vrij. In Leiden
zetten we dat geld vooral in voor structurele verbeteringen voor mantelzorgers.’ ‘Om een goed beeld te krijgen, hebben we eerst onderzocht hoe mantelzorgers worden bereikt. We hebben ons daarbij geconcentreerd op oudere mantelzorgers en mantelzorgers die zorgen voor mensen met een psychische beperking. Het onderzoek maakte duidelijk dat de ondersteuning vaak te laat komt. Mantelzorgers gaan vaak pas op zoek naar ondersteuning als zij zelf echt overbelast zijn geraakt. Zij maken zich zorgen wie voor hun naaste zal zorgen, nu zij dat niet meer kunnen. De ondersteuning zou de mantelzorgers veel eerder moeten bereiken.’ Zorgverlener heeft oog voor mantelzorger ‘Uit gesprekken met diverse zorg- en welzijnsorganisaties bleek dat als je mantelzorgers wil bereiken, je hulp nodig hebt van de zorgverleners. Zij komen immers over de vloer bij mensen met een zorgvraag of beperking. Zij hebben meestal ook contact met de mantelzorgers. De medewerking krijgen van de professionele zorgverleners was dus de volgende logische stap.’
In de praktijk ‘Sommige organisaties zijn gaan werken met de methodiek Preventieve Ondersteuning voor Mantelzorgers (POM). Andere organisaties hebben protocollen opgesteld hoe medewerkers mantelzorgers kunnen ondersteunen. De gemeente Leiden stelt naar verwachting binnen de Wmo het zogeheten keukentafelgesprek open voor kwetsbare mantelzorgers. Het gaat om die mantelzorgers die overbelast zijn of dreigen te raken. In het keukentafelgesprek wordt met de mantelzorger bekeken wat kan worden gedaan om overbelasting te voorkomen. Met de Leidse aanpak bereiken we straks veel meer kwetsbare mantelzorgers dan vroeger. Als de wil aanwezig is, kunnen gemeenten en organisaties dat met de bestaande middelen realiseren.’ Mantelzorgers: recht op participatie ‘Elke gemeente heeft belang bij een goede ondersteuning van mantelzorgers. De
voor mantelzorgers
Wmo stelt dat iedereen recht heeft om mee te doen in de maatschappij om sociale contacten aan te gaan. En vooral aan dit laatste komen mantelzorgers niet meer toe. De zorg die zij aan hun naaste geven, gaat ten koste van hun eigen sociale leven. Dat maakt hen kwetsbaar voor overbelasting. Vanuit dit gegeven kunnen belangenbehartigers en Wmo-adviesraadsleden gemeenten aanspreken om mantelzorgers te bereiken en te ondersteunen.’ Mantelzorgers: laat uw stem horen! ‘Aan mantelzorgers zou ik willen zeggen: laat belangenbehartigers, leden van wmoadviesraden en gemeenteraden weten waar u tegen aanloopt, hoe de ondersteuning eruit kan zien en vraag om structurele verbeteringen in het beleid. Doe dit bij bijeenkomsten voor mantelzorgers of maak gebruik van het inspreekrecht bij Wmo-adviesraden of gemeenteraden. U kunt ook een kort mailtje sturen naar info@zorgbelang-zuidholland.’ Ingrid Zwartjes
Gemeenten: • Schakel de zorgverleners/zorgaanbieders in bij het bereiken van mantelzorgers. • Ondersteun mantelzorgers, want zij hebben ook het recht om deel te nemen aan de samenleving. Geef kwetsbare mantelzorgers recht op een keukentafelgesprek.
maart 2012
mag
Hoe bereik je de mensen die vanuit een persoonlijke band voor anderen zorgen (mantelzorgers)? Het bejaarde echtpaar met ouderdomsklachten dat voor elkaar zorgt, de dochter die zorgt voor haar moeder met dementie, de vader die omkijkt naar zijn volwassen zoon met schizofrenie of de werkende man die zich om zijn zus met een verstandelijke beperking bekommert. wel
magazine
wel!
maart 2012
Naar een tijdige ondersteuning van mantelzorgers
‘Onze inzet is dat zorgverleners niet alleen aandacht hebben voor de zorgvrager, maar ook voor de mantelzorger. Even vragen: “Hoe gaat het met u? Wordt het niet te veel? Zal ik eens kijken wat de mogelijkheden zijn om u te ontlasten?” Als zorgverleners in ieder geval een idee hebben wat de mogelijkheden zijn, dan zijn we een grote stap verder.’
Structurele verbeteringen
wel!
‘De LVvM heeft medestanders gevonden in de Gemeente Leiden, de welzijnsstichting Radius, Bureau Informele Zorg en Libertas. Een gezamenlijke werkgroep heeft ervoor gezorgd dat zorgaanbieders en de gemeente een intentieverklaring hebben ondertekend. Daarmee willen we “samen op weg naar een toekomstbestendige ondersteuning van de informele zorg (mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg)”. ‘
17
Regio West
18
Het Landelijk Dementie Programma streeft ernaar dat de huisarts voldoende kennis heeft en de patiënt serieus neemt in zijn klachten. Dat moet leiden tot een snelle diagnose. De cliënt krijgt een vaste contactpersoon die gedurende het hele ziekteproces de nodige zorg op het gebied van wonen, zorg en welzijn organiseert (casemanagement). Zorgprogramma Dementie Haaglanden Uit een inventarisatie in de regio Haaglanden in 2005 bleek dat cliënten met dementie een tekort aan zorgverlening ervoeren. Terwijl er wel een ruim en divers aanbod aanwezig was. Het bleek dat de samenhang en afstemming in de zorg konden worden verbeterd. Daar is aan gewerkt door regio Haaglanden, Stichting Transmurale Zorg en Alzheimervereniging Nederland, afdeling Haaglanden. Er zijn diverse werkgroepen actief, bijvoorbeeld die voor vroegsignalering, beweegprogramma’s en ontmoetingscentra. We verdelen de ziekte dementie in drie fasen: • fase I is de fase van signalering en het ‘niet pluis-gevoel’ bij de cliënt en zijn
directe naasten; • fase II gaat over het stellen van de diagnose; • fase III bestaat uit de levering van zorg en diensten. In iedere fase wordt gekeken naar de situatie en problematiek van de cliënt en mantelzorger. Wat zijn hun behoeften en wensen? Daarop wordt het zorgaanbod afgestemd. Zo is er in de ‘niet pluis’-fase behoefte aan
Veranderende partnerrelatie
Speerpunten 2012 In januari 2012 heeft regio Haaglanden de website www.geheugensteunpunt.nl gelanceerd. Deze website geeft informatie over alles wat met dementie te maken heeft. Wat betekent dementie bijvoorbeeld voor de
mantelzorger en welke voorzieningen zijn er in de regio? Er worden ontmoetingscentra gerealiseerd en de woonfaciliteiten voor echtparen van wie een van beide dementie heeft, worden uitgebreid. Er komt voorlichting en scholing voor ouderenconsulenten, huishoudelijke hulpen, vrijwilligers, verzorgenden en andere hulpverleners. Het gebruik van beweegprogramma’s wordt gestimuleerd en de start van nieuwe beweegprogramma’s wordt ondersteund. En ten slotte gaan worden de mogelijkheden voor respijtzorg geïnventariseerd. Daarmee kan de mantelzorger de zorg even helemaal aan een ander overlaten en even tijd voor zichzelf nemen. Ingrid Lips
De website www.geheugensteunpunt.nl Sinds 26 januari 2012 is de website www.geheugensteunpunt.nl in de lucht. Op deze website vindt u informatie over (beginnende) dementie. Hoe herken je dementie bijvoorbeeld, wat is er mogelijk op het gebied van ondersteuning en waar kan je terecht voor praktische hulp? Ook staan op de website twee testen voor iedereen die zich zorgen maakt over zijn/haar eigen geheugen of dat van een naaste. Voor direct contact kunt u terecht bij één van de geheugensteunpunten uit de regio: • Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar Tel. (070) 308 23 30 • Zoetermeer Tel. (079) 371 94 71
maart 2012
mag
Dementie is een ziekte die veel zorg vraagt van veel verschillende zorgverleners en instanties. Voor de cliënt is het niet interessant wie de zorg levert. Als die maar wordt geleverd. Het Landelijk Dementie Programma stelt de cliënt centraal. Daaromheen wordt de zorg georganiseerd (ketenzorg). Regio Haaglanden was een van de koplopers van het Landelijk Dementie Programma. wel
magazine
wel!
maart 2012
Samenhangende zorg voor dementerenden
Onderzoek door Alzheimervereniging Nederland In 2011 onderzocht Alzheimervereniging Nederland het effect van het Landelijk Dementie Programma. Het bleek dat de ketenzorg heeft geleid tot meer samenhang en afstemming van de zorg voor de cliënt. En vooral tot verbetering van de informatievoorziening, de diagnose en het casemanagement. Na opname of overlijden van de cliënt krijgt de mantelzorger zes weken nazorg van de casemanager. Er zijn nog wel verbeterpunten: de betrokkenheid van de huisarts, de bekendheid van de website, het inzetten van gespecialiseerde thuiszorgmedewerkers en het realiseren van meer ontmoetingscentra.
www.geheugensteunpunt.nl
wel!
een begripvolle benadering en het serieus nemen van klachten en signalen. De thuiszorg en de huisarts vervullen hierin een belangrijke rol. Ook is er advies en begeleiding bij het omgaan met gedragsproblemen en andere verschijnselen van dementie. Daarbij is ook oog voor de gewijzigde partnerrelatie. Mantelzorgers hebben aangegeven behoefte te hebben aan een vast aanspreekpunt in de instelling als de patiënt wordt opgenomen in een beschermde woonvorm.
19
Regio Rijnmond meerderheid van mening dat het belangrijk is voor mensen, zeker voor ouderen, dat ze steeds met dezelfde hulpverlener te maken hebben. Een efficiencyslag bij samenwerking tussen de diverse organisaties zou nog een flinke bezuiniging kunnen opleveren.
20
Ruim zestig mensen namen deel aan deze bijeenkomst. Per tafel van vier personen gingen de deelnemers met elkaar in discussie om tot nieuwe ideeën te komen, die een bezuiniging in de zorg zouden opleveren, terwijl de kwaliteit van diezelfde zorg minimaal gelijk zou blijven. De beste ideeën werden aan de volgende tafel doorgegeven; daar werd het idee verder uitgewerkt Joke Bol ging daarna met de deelnemers in discussie, terwijl Guus Schrijvers zo nu en dan extra vragen stelde en suggesties deed. Thema’s De belangrijkste onderwerpen deze middag waren: indicatiestelling, ketenzorg, vrijwilligers in de zorg, bureaucratie in de zorg, zelfstandigheid en het onderwerp ‘Droevig Rotterdam’. Indicatiestelling Tijdens de algemene discussie over dit onderwerp kwam naar voren dat bij de indicatiestelling, die in ieder geval door deskundige mensen in de thuissituatie van de cliënt moet gebeuren, rekening
moet worden gehouden met de betrokken mantelzorgers. Bij dit onderwerp kwam ook het persoonsgebonden budget (pgb) aan de orde. In de AWBZ-indicaties gaat het pgb bijna helemaal verdwijnen. De vraag is of bij de overheveling van de begeleiding naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) het pgb moet blijven of ook moet verdwijnen. En moeten er geen inkomensgrenzen worden gesteld bij toekenning van een pgb? De deelnemers aan deze middag vonden eigenlijk van wel, maar in Nederland mogen gemeenten geen inkomenspolitiek bedrijven. Ketenzorg Goede ketenzorg wordt integraal geboden, de goede zorg op het juiste moment met de gepaste medicatie. Sommige deelnemers hielden een pleidooi voor de concentratie van gespecialiseerde hulp, bijvoorbeeld één ziekenhuis per regio voor ouderen. Er werd gediscussieerd over de vele hulpverleners die voor een patiënt aan huis komen. ‘Maar’, bracht Guus Schrijvers hier tegen in, ‘veel mensen klagen juist dat ze te weinig mensen zien’. Toch was de
Bureaucratie in de zorg Kort maar krachtig kwam naar voren: er kan stevig bezuinigd worden in de top van organisaties waar soms veel te hoge salarissen worden betaald. De overhead kan dan naar de werkvloer. En fusies alleen als dat daadwerkelijk economisch voordeel oplevert. Bij dit onderwerp werd ook aangedragen dat het goed zou zijn als patiënten bij opname in het ziekenhuis hun eigen medicijnen blijven gebruiken. Ook is het belangrijk dat aan patiënten duidelijk wordt gemaakt wat een zorgverlener aan kosten declareert, voor beider bewustzijn. Zelfstandigheid Goede begeleiding van ouderen kan betekenen dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Jongeren en mensen van middelbare leeftijd zouden nu al
Toegang tot zorg moet gegarandeerd blijven
‘Droevig Rotterdam’ Als laatste werd gesproken over droevig Rotterdam. De deelnemers aan de middag lieten weten het droevig te vinden dat de zorgorganisaties vooral met zichzelf en met overleven bezig zijn. Ook werd deskundigheid achter de loketten gemist. De GGD zou goed moeten kijken naar de zorg voor en de eenzaamheid bij ouderen. Een lichtpuntje: senioren hebben (nog) gratis openbaar vervoer in Rotterdam. Slotwoord In zijn slotwoord zei Robert Boersma, directeur van Zorgbelang Zuid-Holland, dat hij duidelijk merkte dat het behoud van de kwaliteit van zorg leeft bij de deelnemers. Zij hebben niet alleen gekeken naar de huidige situatie, maar willen ook dat de zorg over twintig jaar nog steeds betaalbaar en goed is. Boersma riep ook op om vanuit patiëntenperspectief kritisch te blijven kijken naar nut en noodzaak van de voorgeschreven zorg. Herman Meinhardt
Verbeter de onderlinge samenwerking.
maart 2012
gewezen moeten worden op hun verantwoordelijkheid voor de zorg van later.
wel!
mag
Op 6 december 2011 kwamen uit heel Zuid-Holland mensen naar zalencentrum Engels in Rotterdam om met elkaar van gedachten te wisselen over het onderwerp: bezuinigen met behoud van kwaliteit. Onder de inspirerende leiding van professor Guus Schrijvers van de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht en Joke Bol, lid van de provinciale zorgvragersraad van Zorgbelang Zuid-Holland en voorzitter van de Wmo-raad in Schiedam, werd dit onderwerp in kleine groepen aan de hand van zelfgenoemde ideeën besproken. wel
magazine
wel!
maart 2012
Bezuinigen met behoud van kwaliteit Kan dat?
Vrijwilligers in de zorg Bij dit onderwerp werd gepleit voor goed opgeleide vrijwilligers, maar ook voor training aan mantelzorgers. Het inzetten van vrijwilligers in instellingen kan financieel voordeel opleveren, maar het vergt wel dat er goede afspraken worden gemaakt in de taakverdeling tussen vrijwilligers en professionals. Of moet je vrijwilligers gaan betalen, zoals in Duitsland bij wijze van proef is gedaan met vijf euro per uur. Op deze suggestie van Guus Schrijvers werd door de zaal zeer divers gereageerd. Sommigen vonden het een goed idee, anderen juist helemaal niet. Wel was men het eens over het feit dat in iedere gemeente en in iedere organisatie het vrijwilligersbeleid nadrukkelijk op de agenda moet staan.
21
22
mag
In een aantal steden in Nederland zijn straatadvocaten aan het werk. In Rotterdam ging medio jaren negentig het project als eerste van start, via het Basisberaad Rijnmond (regionale cliëntenorganisatie in de GGz, nu een afdeling van Zorgbelang Zuid-Holland). Een straatadvocaat is een belangenbehartiger voor mensen die dakloos zijn of dreigen te worden, maar hoe ziet het werk eruit? Een gesprek met Berletta Scholten, een van de straatadvocaten in Rotterdam. wel
magazine
wel!
maart 2012
belangenbehartigers voor dak- en thuislozen
Individuele belangenbehartiging Een straatadvocaat is geen advocaat. Het woord is afgeleid van de Engelse term ‘to advocate’, wat staat voor ‘bepleiten’ of ‘opkomen voor’. Veel mensen die binnenkomen bij de straatadvocaten hebben een probleem met hun inkomen of uitkering (of de aanvraag hiervan). ‘Door geldproblemen kunnen mensen hun huur niet betalen, waardoor uitzetting uit de woning dreigt. Rotterdam heeft een “laatste kans”-beleid, waarbij de woningcorporatie bij dreigende uitzetting melding doet bij het Meldpunt preventie huisuitzetting (MPH) van de Kredietbank. Deze gaan er dan actief mee aan de slag om een uitzetting te voorkomen. Helaas wordt niet altijd een melding gedaan. In dergelijke gevallen proberen we als straatadvocaten te regelen dat de corporatie een huurder toch aanmeldt bij het MPH om zo uitzetting te voorkomen.’ Per jaar krijgen de straatadvocaten in Rotterdam ongeveer honderd klanten. Cijfers laten
zien dat het in een derde van de gevallen gaat om intensieve contacten en in twee derden om kortlopende contacten. Vaak gaat het om huisuitzettingen, problemen met de aanvraag van een uitkering of om mensen bij wie het traject van schuldhulpverlening niet op gang komt. Collectieve belangenbehartiging ‘De straatadvocaten werken zowel aan individuele als collectieve belangenbehartiging. Signalen en knelpunten uit de dagelijkse praktijk kunnen zo worden ingebracht in de diverse overleggen waaraan zij deelnemen.’ In Rotterdam kent men het Kapstokoverleg. ‘Circa vier keer per jaar komen daklozen en gemeenteraadsleden met maatschappelijke opvang in de portefeuille bijeen. Iedereen is hier welkom. Wat erg fijn is, is dat er vanuit de gemeente ook echt belangstelling voor is. Alle politieke partijen zijn dan ook aanwezig.’ In 2006 zijn de vier grote steden begonnen met het ‘Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang (MO)’. In Rotterdam had de gemeente behoefte aan een gesprekspartner voor de sector maatschappelijke opvang. De straatadvocaten hebben, samen met de diverse cliëntenraden in de maatschappelijke opvang en verslavingszorg, het cliëntenplatform MOVERS opgericht. Hieraan nemen de verschillende cliëntenraden en straatadvocaten deel. Voor een belangrijk deel is ook hier een terugkoppeling naar de gemeente en GGD. Het platform MOVERS komt eens per zes weken bijeen. Alle betrokken partijen zijn hier tevreden over.
terecht en vallen buiten de reguliere hulpverlening. Dit is iets wat toch nog fout gaat: wanneer je weinig hulp nodig hebt, krijg je vaak geen hulp. Vandaar dat we ons tegenwoordig richten op de kwetsbare groepen en proberen via ons netwerk snel te handelen.’
Panels Maatschappelijke Opvang ‘Vorig jaar hebben we een panel gehouden in de regio. Eerst zijn we bij verschillende opvanginstellingen langs geweest, onder andere bij het Leger des Heils en het Centrum voor Dienstverlening. We hebben mensen gesproken die gebruik maken van de opvang. Hier kwamen heel veel dingen uit, veel zaken uit de dagelijkse praktijk. Bijvoorbeeld dat mensen moeten reizen voor hun dagbesteding. De instellingen die offertes maken voor het aanbieden van dagbesteding vergeten vaak de reiskosten hierin op te nemen. Voor iemand die weinig of geen geld heeft, is dit een obstakel. Een ander voorbeeld is dat de eigen bijdrage voor (z)onderdakwoningen wordt verhoogd en dat mensen er geen huursubsidie voor krijgen. Ook dit brengen we onder de aandacht. (Z)onderdakwoningen zijn reguliere woningen die de afdeling Stedelijke Zorg van Sociale Zaken huurt en waar (ex-)dakloze mensen zelfstandig begeleid kunnen wonen.’
Andere steden Naast Rotterdam zijn er ook straatadvocaten in andere steden. In Gouda is een straatadvocaat in dienst van het ZOG-MH (Zorgvragers overleg GGz Midden Holland), in Leiden werkt een straatadvocaat bij ZON (Zorgvragers organisatie Noordelijk Zuid-Holland). Maar er zijn ook straatadvocaten werkzaam in bijvoorbeeld Amersfoort en Amsterdam. ‘De werkwijze kan wel verschillen. Zo is het in Amsterdam een juridisch spreekuur met echte juristen. In Rotterdam werken we aan een groot netwerk met alle betrokkenen om snel te kunnen handelen en terugkoppelen. Sinds kort zijn we weer begonnen met het landelijke straatadvocatenoverleg; we kunnen veel van elkaar leren.’
Regionale cliëntenorganisatie Het Basisberaad heeft in de jaren negentig het project straatadvocaat opgezet, omdat mensen die dakloos zijn vaak te maken hebben met complexe problematiek, waaronder verslavings- en/of psychiatrische problematiek. Hoe kunnen deze mensen de juiste hulp krijgen? ‘Een groot voordeel is dat je als straatadvocaat onafhankelijk kan werken. Daarmee bereiken we ook mensen die geen verslavingsproblematiek of psychische problematiek hebben, maar wel kwetsbaar zijn. Zij kunnen vaak nergens
Bas van Bellen
wel!
Straatadvocaten
Cliëntenorganisaties maatschappelijke opvang uit de grote vier steden hebben zich verenigd in het platform COMO G4 (Cliëntenorganisaties MO van de grote vier steden). Ook hieraan nemen de straatadvocaten namens de cliënten uit de regio deel.
maart 2012
Basisberaad
23
Straatadvocaat is er voor de kwetsbare burger
Postadres Postbus 2148 2800 BG Gouda
Bezoekadres Stavorenweg 6 2803 PT Gouda
T (088) 929 40 10 I www.zorgbelang-zuidholland.nl E
[email protected]
