1
jaargang 35
nummer 1
maart 2012
2
3
Inhoud
Ouverture
Beste Operavrienden, Het voelt een beetje merkwaardig om deze aanhef te
Ouverture
gebruiken: we kennen elkaar nauwelijks. Maar het wordt
Le nozze di Figaro, een waanzinnig werk
4
nog vreemder, want dit is ook meteen een afscheid.
Le nozze di Figaro | Margót Veldhuizen
8
Afgelopen najaar werd ik benaderd met de vraag of ik zou
Le nozze di Figaro en Lucia di Lammermoor cast en creative team 9
willen meewerken aan Opera Informa. Na twee nummers,
Guus Mostart: NRO in 2012 nog in vol bedrijf
waaraan ik met veel plezier een bijdrage heb geleverd, moet
Nicolas Mansfield: vanaf 2013 een andere Reisopera
12
ik de samenwerking met de redactie tot mijn spijt alweer
Concurrentie
14
stopzetten. Wegens een uitbreiding van mijn werkzaam
Uitnodiging ledenvergadering
15
heden bij Kunstvereniging Diepenheim laten deze zich niet
Helma Hofstee: tot het eind met kam en poederkwast
16
langer combineren met mijn freelance journalistieke activi
Le Nozze Backstage
21
teiten.
Bobby Boomkamp | ons jongste lid
22
Hoe kort van duur ook, mijn medewerking aan Opera Infor
La Traviata | dit schreef de pers
24
ma was verrijkend, mede dankzij de samenwerking met de
Inleiders & data Le nozze di Figaro & Lucia di Lammermoor
26
bevlogen makers van het magazine. Hun inzet laat zien dat
Operanieuws
27
er maar één antwoord is op de drastische bezuinigingen in
Colofon
31
2
10
de culturele sector: doorgaan. Zoals intendant Guus Mostart van de Nationale Reisopera vorig jaar in Opera Informa vast stelde: ‘We moeten de scherven oprapen en onszelf opnieuw uitvinden.’ Het kan niet anders of Opera Informa gaat dat proces met grote betrokkenheid volgen. In dit nummer vindt u behalve
Van Het Bestuur
een dubbelinterview met Guus Mostart en Nicolas Mansfield
Namens de Reisopera zal Nicolas Mansfield op onze ledenvergadering
ook een vraaggesprek met het jongste lid van de Vrienden
het woord voeren. Hij kondigt nu al aan dat hij ‘zwaar op de vrienden
van de Nationale Reisopera, de 16-jarige Bobby Boomkamp.
vereniging zal gaan leunen’.
Diens hartstocht voor opera is een hoopvol teken voor de
Een sterke vriendenvereniging kan een grote steun zijn voor de Reisopera.
toekomst.
Om dat te bereiken vraagt het bestuur u allemaal om in uw omgeving
Ik wens de redactie succes en u als operavrienden mooie
tenminste één nieuw lid te werven voor onze vereniging. We hopen dat u
(lees)ervaringen!
de Reisopera op deze manier wilt steunen. In dit blad of op de site www.
Ingrid Bosman
vriendenreisopera.nl vindt u een aanmeldingsformulier (u kunt ook een kopie maken) voor uw (en hopelijk binnenkort onze) vrienden. Dennis Bouwman
La Traviata
4
5
Lucia di Lammermoor een waanzinnig werk Benjamin Rous
Laag en dreigend zetten de hoorns in, als begeleiden zij een rouw
Donizetti gebruikte als bron voor zijn opera de op ware gebeur
Het interessante aan Lucia di Lammermoor is dat niemand helemaal
stoet. Plotseling wordt het onheilspellende en sombere koper onder
tenissen gebaseerde roman The Bride of Lammermoor van Sir Walter
vrijuit gaat, en dat de karakters allemaal geleid worden door verschil
broken door een wanhoopskreet van het hele orkest: de verklanking
Scott. In de roman is de moeder degene die haar dochter Lucy het
lende, soms tegenstrijdige emoties. Zowel haar geliefde Edgardo als
van het noodlot dat toeslaat? De openingsmaten van Lucia di
ongeluk injaagt. In de opera is Lucia’s moeder al overleden en hangt
haar broer Enrico gebruiken haar als een pion in een politieke en
Lammermoor laten weinig twijfel over met wat voor soort werk we
zij slechts als een dwingende schaduw over het verhaal heen. Haar
persoonlijke strijd. Het is misschien vreemd om te stellen dat ook
te maken hebben: we staan hier aan het begin van een tragedie. Het
nagedachtenis wordt aangeroepen om Lucia emotioneel te chanteren.
Edgardo schuld heeft aan de uiteindelijke ondergang van Lucia. Je zou
is buitengewoon evocatieve muziek: je ziet het mistige landschap
Het ontbreken van de moederfiguur in de opera is een bewust
denken dat haar geliefde de enige steun en toeverlaat is van Lucia,
van de Schotse hooglanden voor je. Bedompt en bedrukt, vergeven
dramatische keuze: hoewel Lucia zelf natuurlijk het onbetwiste
maar hoewel hij ongetwijfeld van haar houdt, draagt zijn opstelling
van een neurotische spanning. De grote kracht van de opera is die
dramatische middelpunt vormt van de opera, zou je kunnen zeggen
sterk bij aan de noodlottige afloop. Meteen als we hem leren kennen
onafwendbaarheid van de ongelukkige afloop. Kundig worden we
dat Donizetti door deze ingreep een echte mannenopera schreef.
aan het begin van de opera kondigt hij zijn vertrek aan, Lucia min of
door de componist scène na scène meegevoerd in het zich langzaam
Lucia vormt de spil van het verhaal, maar is meer speelbal dan ac
meer aan haar lot overlatend. Opmerkelijk genoeg oppert Edgardo
maar zeker voltrekkende drama, in de toenemende uitzichtloosheid
tieve protagonist. Het zijn de acties van haar broer, Enrico, en haar
zelf nog om voordat hij vertrekt naar politieke bondgenoten in
van de elkaar opvolgende gebeurtenissen.
geliefde, Edgardo, die het verhaal vormen en voortstuwen. Het is
Frankrijk hun relatie op te biechten aan Enrico en vrede met hem
dan ook niet verwonderlijk dat de opera begint en eindigt met deze
te sluiten, maar Lucia weerhoudt hem daarvan, ongetwijfeld bang
Die kunde wordt Gaetano Donizetti nog wel eens in negatieve
mannen. Tijdens de opera voel je heel sterk dat dit een meisje is dat
voor de reactie van haar broer. Edgardo legt zich hier maar al te
zin aangerekend. De componist wordt vaak afgeschilderd als een
gevangen zit in een mannenwereld. Er is weliswaar sprake van een
snel bij neer. Inderdaad zal een man als Enrico de strijdbijl wel niet
soort muziekfabriek. En inderdaad, hij leverde in rap tempo grote
vertrouwelinge, Alisa, maar zij speelt een verwaarloosbare rol. Het
willen begraven. Edgardo houdt in de persoon van Lucia’s broer de
hoeveelheden kamermuziek, symfonieën en opera’s af. Soms deed hij
is voor de opera een essentieel element: het isolement van Lucia als
hele familie Ashton verantwoordelijk voor de dood van zijn vader en
daar een paar dagen over, soms enkele weken of maanden, en uit de
jong meisje en de steeds verder toenemende druk die op haar wordt
de val van zijn eigen familie, de Ravenswoods. Familierivaliteit en
correspondentie komt eigenlijk nooit een gevoelige ziel naar voren
uitgeoefend door haar mannelijke omgeving , betekenen uiteindelijk
wrokgevoelens zijn dus onlosmakelijk vervlochten met hun liefdes
die worstelt met zijn materie. Omdat het beeld van de componist als
haar ondergang. Lucia is als een veer die steeds strakker wordt
relatie, en zowel Lucia en Edgardo lijken door deze negatieve emoties
kundig vakman die voortvarend partituren aflevert nogal botst met
aangespannen en uiteindelijk knapt.
geleid te worden. Als Edgardo al een tijd in Frankrijk zit en Enrico aan
het romantisch ideaal van de musicus als getormenteerde twijfelaar,
Lucia een gefingeerde brief laat zien die moet bewijzen dat Edgardo
heeft Donizetti als scheppend kunstenaar in de moderne tijd nooit
haar ontrouw is, laat zij zich al snel overtuigen. Ook Edgardo gelooft
een heel hoge reputatie genoten. In de lijstjes van grote muzikale
bij terugkomst uit Frankrijk maar al te snel dat Lucia hem moedwillig
vernieuwers vinden we nooit zijn naam, en toegegeven: lang niet al
verraden heeft: uit hetzelfde hout gesneden als haar broer! Een gevoel
zijn muziek komt even geïnspireerd over. Maar nog afgezien van het
van wantrouwen sluimert kennelijk bij beide geliefden al onderhuids,
feit of dat enigszins negatieve beeld van Donizetti als notenspuwer
en er is niet veel voor nodig om het aan de oppervlakte te laten
klopt of niet: zelfs een lopende band levert soms muzikale juweeltjes
komen.
af, en Lucia di Lammermoor is daar zeker één van. De componist die allesbehalve voldoet aan het romantische ideaalbeeld leverde met dit werk hét icoon van de vroeg romantische opera af. Een liefdesverhaal en psychologische en politieke thriller in één, doordrenkt van de sfeer van klassieke 19e-eeuwse spookverhalen.
6
7
Enrico gebruikt zijn zuster vooral om zijn maatschappelijke positie
is natuurlijk een prachtig voorbeeld van het verliezen van de eigen
De hele opera lang suddert de instabiliteit van Lucia een beetje onder
Maar in deze mannenopera heeft zij natuurlijk niet het laatste
veilig te stellen. Helemaal niet ongebruikelijk in de 17e eeuw
ratio en volledig beheerst worden door emoties. De waanzinscène,
de oppervlakte, maar als het dan toch echt knapt in haar hoofd,
woord. De slotscène is voor Edgardo, die van plan is zich te laten
natuurlijk, de historische periode waarin het verhaal zich afspeelt.
waarin componisten dit gegeven proberen te verklanken, is dus bij
heeft dat spectaculaire vocale gevolgen. Het huwelijk met een haar
doden door Enrico in een duel waarvoor hij is uitgedaagd. Hij is
De vrouwen in adellijke familie werden gebruikt om huwelijken te
uitstek een kind van deze tijd, en wordt een bijna vast onderdeel van
onbekende en de confrontatie met Edgardo tijdens de voltrekking
nog steeds overtuigd van haar verraad, maar wanneer hij hoort
sluiten die de familie als geheel vooruit zouden moeten helpen. Lucia
belcanto opera’s. De waanzinscène in Lucia di Lammermoor is dus
ervan vormen de druppel die de mentale emmer doet overlopen:
van haar overlijden pleegt hij zelfmoord. Zonder Lucia kan hij niet
di Lammermoor laat duidelijk zien wat voor desastreuze gevolgen
zeker niet de enige, noch de eerste in zijn soort, maar is zonder twijfel
Lucia vermoordt haar echtgenoot en dwaalt raaskallend rond. De bijna
verder leven, en ook hij wordt deels overmand door schuldgevoel.
dat kan hebben. Toch is ook Enrico niet alleen maar een kartonnen
de bekendste en meest uitdagende, en vormt de absolute climax van
20 minuten durende waanzinscène is natuurlijk het deel van de opera
In het verleden werd deze scène nogal eens geschrapt, en eindigde
booswicht. Hij kan het niet hebben dat nu juist zijn gezworen vijand
de opera.
waar iedereen reikhalzend naar uitkijkt. Lucia’s dwalende gedachten,
de opera met de waanzinscène van Lucia, maar die ingreep doet de
die heen en weer schieten tussen heden en verleden, worden mooi
dramatische structuur van de opera geweld aan. Juist het feit dat
de geliefde van zijn zuster is, en dat zij dit voor hem verborgen heeft gehouden. Bovendien bevindt hij zich in een benarde positie: hij
De interessante vraag is natuurlijk: wordt Lucia plotseling waan
verklankt door flarden muziek die eerder in de opera geklonken
de scènes waarin de sopraan kan glanzen worden ingekaderd door
vreest in een grotere politieke strijd de verkeerde kant te hebben
zinnig, of zijn er al eerder in de opera aanwijzingen voor haar labiele
hebben. Muziek van het liefdesduet uit de eerste akte klinken, en
scènes waarin Enrico en Edgardo domineren geeft het verhaal extra
gekozen en hij wil Lucia gebruiken in zijn wanhopige pogingen zijn
persoonlijkheid? Als we nu eens kijken naar het eerste moment
Lucia waant zichzelf terug bij de fontein met Edgardo en stelt zich
kracht. De slotscène geeft Edgardo meer reliëf, en is belangrijk voor
huid, en daarmee indirect de hare, te redden. Waarschijnlijk over
waarop we kennismaken met de titelheldin, in de tweede scène van
voor hoe zij in het huwelijk treden. Ook nu verschijnt aan Lucia de
een gevoel van catharsis: de gevoelens van wrok worden eindelijk
ziet hij de gevolgen van zijn daden voor Lucia helemaal niet, staat
de eerste akte, dan zien we daar een meisje dat geplaagd wordt door
geest die in haar gedachten letterlijk tussen haar en haar liefdesgeluk
losgelaten, en de hoop wordt uitgesproken op een hereniging van
daar niet eens bij stil. Sterker nog, uit zijn woorden blijkt geregeld
onzekerheid en zenuwen. Zij wacht gespannen op haar geliefde
staat.
de geliefden in de hemel. Berouw en vergeving komen, zoals vrijwel
wel degelijk broederlijke genegenheid, maar dat weerhoudt hem er
Edgardo, en wat is het eerste waarover zij haar metgezel Alisa vertelt?
uiteindelijk niet van om zijn egoïstische plannen voor zijn zus door
Een verhaal dat ooit hier, bij de fontein, een Ravenswood, telg uit
Traditioneel zit er een lange cadens in de scène. De eerste Lucia,
Lammermoor gaat over imperfecte mensen, geen van allen helemaal
te zetten. Pas in het sextet aan het einde van de tweede akte, een van
de familie van Edgardo, zijn geliefde in een opwelling van jaloerse
Fanny Persiani, was een ongelooflijk virtuoos zangeres met een
goed of helemaal slecht, die niet in staat zijn zich te ontworstelen aan
de muzikale topstukken uit de opera, klinkt medelijden door in zijn
razernij dood heeft gestoken, en dat de geest van dit meisje aan Lucia
fabelachtige techniek en zij improviseerde waarschijnlijk elke keer
hun situatie en de geschiedenis. Een morele les, gevangen in dik twee
woorden en gaat zijn geweten knagen. Maar als hij echt inziet wat hij
is verschenen. In dramatisch opzicht is deze scène natuurlijk erg
dat zij de rol zong iets nieuws, niet of slechts summier begeleid
uur sublieme muziek.
heeft aangericht is het al te laat: Lucia is buiten zinnen en niet meer
interessant. Allereerst werpt het een blik in de toekomst, want het
door instrumenten. In de gedrukte uitgave van de partituur schreef
te redden.
is een duidelijke verwijzing naar de noodlottige afloop van Lucia’s
Donizetti de cadens uit, en voorzag hij de zangstem van begeleiding
altijd in de wereld van de opera, te laat, de tragedie is een feit. Lucia di
eigen liefde voor een Ravenswood. Daarnaast getuigt het ook van de
door een enkel instrument. De componist lijkt een voorkeur te
Gevangen in dit krachtenveld, als een bal heen en weer gekaatst
nodige dramatische ironie dat Lucia nu juist op deze beladen plek met
hebben gehad voor de glasharmonica, een moeilijk te bespelen
tussen deze twee mannen, tussen hartstocht en familieplicht, is het
haar Edgardo heeft afgesproken. Muzikaal onderstreept Donizetti de
instrument met een mysterieuze, holle klank dat de gebroken
niet verwonderlijk dat Lucia, zonder echt toevluchtsoord, uiteindelijk
obsessie van Lucia met de geestverschijning door herhaalde muzikale
toestand van Lucia’s geest perfect weerspiegelt, maar standaard wordt
bezwijkt onder de psychische druk. Hoewel waanzin ook in vroegere
motieven, en het nadrukkelijk leggen van accenten op sleutelwoorden
hiervoor tegenwoordig de wat meer praktische fluit gebruikt. Het is
opera’s voorkwam, waren het in opera’s uit de Barok en de klassieke
in de tekst. In het snelle slotdeel van haar aria slaat haar bui weer
een zeldzaam aangrijpend moment: de zangeres, eenzaam op het
periode vooral goden, magiërs en tovenaressen die zorgden voor
helemaal om en zingt Lucia dromerig van het geluk dat zij voelt als ze
toneel, in ‘gesprek’ met denkbeeldige stemmen, verklankt door de
de kolder in de kop, als straf voor overmoed of ander ongewenst
bij Edgardo is. Een meisje dat geesten ziet, en last heeft van extreme
fluit. Het is vocaal vertoon en dramatisch overtuigend op hetzelfde
gedrag. In de vroeg romantische opera’s verandert dat en worden
emoties die elkaar in rap tempo afwisselen: niet bepaald een goed
moment: de stem die kriskras over de notenbalk schiet met trillers,
het de psychische spanningen die de hoofdfiguur, bijna altijd een
voorbeeld van een blakende mentale gezondheid.
loopjes en andere versieringen geeft haarfijn de onthechte mentale
vrouw, tot waanzin drijven. De romantiek als culturele stroming
toestand van Lucia weer. Uiteindelijk stort zij uitgeput ter aarde: Lucia
legt sterk de nadruk op de beleving van emoties en keert zich af
overleeft haar mentale crisis niet.
van een te sterke nadruk op rationaliteit. Het waanzinnig worden
8
9
Le nozze di Figaro
Margót Veldhuizen
cast en creative teams Le nozze Lucia
Als vederlichte vlinders beminnen zij elkaar
Muzikale leiding
Jan Willem de Vriend
Muzikale leiding
Antonino Fogliani
met strelende handen en stralende stemmen
Regie
Gijs de Lange
Regie
Wim Trompert
de liefde zaait bloemen voor hem en voor haar.
Decor
Yvon Muller
Decor
John Otto
Kostuums
Jookje Zweedijk
Kostuums
Mirjam Pater
Macht komt naar binnen in fluweel en brokaat
Licht
Stefan Dijkman
Licht
Uri Rapaport
bijt woorden, scheurt bloesem en kraait victorie
Bewegingsregie
Ruth Becker
Dramaturgie
Natascha Veldhorst
stapt rond als een pedante, parmantige haan.
Koor van de Nationale Reisopera
Koor van de Nationale Reisopera
Nederlands Symfonie Orkest
Het Gelders Orkest
Il Conte di Almaviva
Lord Enrico Ashton
Roland Wood Petya Ivanova
Laat deze delicate liefde mogen bestaan smeken stemmen als heldere nachtegalen cirkelend als dromen om dit verliefde paar. John Chest
Zacht klinkt er geritsel, gefluister in het duister
La Contessa di Almaviva Johanni van Oostrum
Miss Lucia
list en verleiding dragen maskers van sluiers
Susanna
Claire Ormshaw
Sir Edgardo di Ravenswood Peter Auty
begeerte loert als een slang naar haar.
Figaro
John Molloy
Lord Arturo Buklaw
André Post
Cherubino
Karin Strobos
Raimondo Bidebent
Mika Kares
Hebzucht en dwaasheid verdwijnen als stof
Marcellina
Christine Tocci
Alisa
Rea Kost
als vergeving en vrede in het maanlicht gloren
Bartolo
Arwel Huw Morgan
Normanno
Philip O’Brien
wordt verzoening gevierd met gezang in de nacht.
Basilio
Erik Slik
Don Curzio
Ashley Catling
Dan zoet verlangen naar een bruiloft met dansen,
Barbarina
Julia Westendorp
schalen met spijzen, vuurpijlen en kaarsen van goud,
Antonio
Pieter Hendriks
de wijn in bokalen en liefde in drieduizendvoud.
Due donne
Mirjam Cornelisse
Lya Duiveman
10
11
Guus Mostart: NRO in 2012 nog vol in bedrijf Fenny Koffijberg
Ruim twee jaar geleden kondigde Guus Mostart, intendant van de
De afwikkeling
Nationale Reisopera, zijn vertrek aan omdat hij per 1 januari 2013
Wat zouden we dan kunnen doen? ‘Kamerleden aanspreken, brieven schrijven aan de regering, kortom:
met pensioen zou gaan. Dat was ver voor de desastreuze beslissing
Guus Mostart houdt zich dit jaar, naast zijn reguliere taken, vooral
laat uw stem horen en vestig zodoende aandacht op onze situatie’.
van de staatssecretaris.
bezig met de afwikkeling van het bedrijf. Het reorganisatieplan moet
Hij had zich zijn laatste jaar wel anders voorgesteld. Nu staat hij
voor advies worden voorgelegd aan de ondernemingsraad.
voor de zware taak om het bedrijf, zoals dat nu bestaat, af te bouwen.
‘Daarna moeten we met de vakbonden om tafel voor het sociaal
Tot het eind van het jaar blijft hij zowel artistiek als zakelijk volledig
plan. De mensen die we moeten laten gaan hebben een jaar de
eindverantwoordelijk voor de gang van zaken.
tijd om ander werk te zoeken. We proberen hulp te bieden bij
Het beleidsplan is opgesteld door Nicolas Mansfield, nu adjunct en
Dit seizoen kunnen we nog genieten van ‘Le nozze di Figaro’,
outplacement en omscholing, De wachtgeldregeling die het Rijk
vanaf 1 januari 2013 artistiek leider van de Nationale Reisopera.
première 24 maart, ‘Lucia di Lammermoor’, première 12 mei, in het
hanteert is gelukkig royaler dan die in het bedrijfsleven. En een deel
Guus Mostart: ‘Ik ben heel blij dat hij aan boord is gebleven. Hij
najaar het vierde deel van de Ring ‘Götterdämmerung’ en tot slot de
van onze mensen zullen we in de toekomst terugzien op freelance- of
kwam in 2000 als koordirigent bij ons in dienst en sinds die tijd
herneming van ‘Opera Seria’ in november/december.
contractbasis. We proberen te zorgen voor een zachte landing’.
heb ik hem onder mijn hoede genomen en de kneepjes van het vak
De toekomst
geleerd. Aan dit nieuwe beleidsplan heb ik part noch deel gehad: Op 1 februari j.l. is het nieuwe beleidsplan voor de jaren 2013 t/m 2016 bij het ministerie van OCW ingeleverd. Daarna gaat het
het komt helemaal uit zijn koker. Aan het eind van dit jaar zal ik het Er speelt nog iets anders.
plan naar de Raad voor Cultuur die in de derde week van mei een advies zal uitbrengen aan de staatssecretaris. Hij heeft min of meer
Guus Mostart: ‘Door de beslissing van de staatssecretaris ons de
toegezegd dit advies deze keer op te zullen volgen en het als zodanig
status van langjarig gesubsidieerde instelling te ontnemen, zijn wij
aan de Tweede Kamer voor te leggen. Op Prinsjesdag volgt dan het
feitelijk vleugellam. Opera moet je ver vooruit plannen en dat wordt
definitieve oordeel.
ons nu onmogelijk gemaakt. Tot er duidelijkheid is op Prinsjesdag
Er is in principe drie en een half miljoen beschikbaar voor een
mogen wij geen financiële verplichtingen aangaan voor de periode
operakern in Oost Nederland: Overijssel en Gelderland. Dat is een
2013-16. We hebben tegen deze statusverlaging een bezwaarschrift
heel verschil met de acht en een half miljoen, waarover de Reisopera
ingediend, maar dat is niet ontvankelijk verklaard. We stappen nu
tot nu toe kon beschikken.
naar de bestuursrechter en zijn aan alle kanten bezig druk op de
Als de Raad, de staatssecretaris en de Kamer akkoord gaan met het
ketel te houden.
beleidsplan, zal de Reisopera het met dit bedrag moeten zien te rooien.
Bij ons trouwe publiek is het nog niet helemaal doorgedrongen
Zoals we al hebben gemeld betekent dat per 1 januari 2013 ontslag
wat er met ons bedrijf aan de hand is. De programmering van het
voor ongeveer 80 van de 90 werknemers.
kalenderjaar 2012 kan namelijk, zonder dat er bezuinigd hoeft te worden, volledig worden uitgespeeld. Het publiek merkt dus dit jaar nog niets. Pas vanaf 1 januari 2013 worden de bezuinigingen geïmplementeerd en komt men er ineens achter dat de Nationale Reisopera is verdwenen en is overgegaan in een productiekern.’
bedrijf in vol vertrouwen aan hem overdragen.’
12
13
Nicolas Mansfield: vanaf 2013 een andere Reisopera
met kwaliteit, diversiteit en zichtbaarheid Fenny Koffijberg
De bezuinigingen komen hard aan bij de Nationale Reisopera, maar
misschien aan een gezamenlijk diner met een goed glas wijn. Maar
het elan en het enthousiasme van Nicolas Mansfield zijn ongebroken.
dat moet je dan wel zelf betalen, want de Reisopera moet bezuinigen.
Hij is nu nog artistiek adjunct, maar vanaf 1 januari 2013 artistiek
Daarom schaf ik ook in principe alle vrijkaarten af ’.
directeur van de Reisopera. Uit zijn koker komt het beleidsplan dat
Dorset Een aparte plaats neemt de samenwerking met het Dorset Opera Festival in. Nicolas Mansfield is hier vier jaar koordirigent geweest.
momenteel wordt beoordeeld door de Raad voor Cultuur.
De Reisopera zal vanaf 2013 een geconcentreerde spreiding
Bij dit driedaagse festival, dat elk jaar in juli plaatsvindt, worden in
‘Dit beleidsplan is geschreven vanuit de overtuiging dat iedereen in
toepassen. Dat houdt in dat er in elk geval in minimaal tien
twee weken tijd twee volledige opera’s gemaakt met een koor van
Nederland recht heeft op kwaliteitscultuur, ongeacht waar je woont.
kernsteden uitvoeringen worden gegeven: Arnhem, Den Haag,
amateurs. Regie, solisten en orkest zijn professionals. In het dorp
En dat is nodig omdat cultuur de bundeling is van alle kunstvormen,
Doetinchem, Eindhoven, Groningen, Heerlen, Rotterdam, Utrecht,
Blandford-Forum is een kostschool voor dit festival beschikbaar
alle liefde en alle gedachten, die de mensheid door de eeuwen heen
Zwolle en Enschede.
gesteld. De opera’s worden opgevoerd in een theater met 500
hebben bevrijd en geïnspireerd’.
‘In deze steden worden dan soms twee voorstellingen gegeven en op
zitplaatsen. Als derde productie komt de Reisopera met La Bohème
Zo verheven als dit klinkt, zo begaan is Nicolas Mansfield met
de dag er tussenin ontwikkelen we andere actitviteiten, bijvoorbeeld
en Il Segreto. Vanaf de Kanaaltunnel is het ongeveer drie uur rijden
het menselijk leed dat wordt veroorzaakt door de gigantische
met de jonge makers van het Kameroperahuis uit Zwolle. In
naar Dorset.
bezuinigingen, die de Reisopera worden opgelegd.
sommige andere steden verzorgen we kleinere uitvoeringen’.
Zou het niet mooi zijn als dat het doel zou zijn van onze volgende
Maar ook zo ambitieus is hij, als hij praat over de toekomst van de
operareis?
opera, zoals hij die voor zich ziet. Uitgangspunt is voor hem het creëren van werkgelegenheid: ‘Iedereen, die wat kan, krijgt het druk.
Nicolas, helemaal enthousiast: ‘Ja en dan een picknick met Produkties
Kernwaarden zijn kwaliteit, diversiteit en zichtbaarheid’. ‘We gaan vier à vijf producties per jaar verzorgen. In het voorjaar van 2013 hebben we een probleem: zolang het beleidsplan niet Samenwerking
is goedgekeurd, kunnen we geen nieuwe producties maken. Dus dan gaan we het land in met twee RAP-producties: La Bohème en
Rode draad in het beleidsplan is samenwerking, met de nadruk
Il Segreto di Susanna. En ik ga in het voorjaar op reis met Blu-ray
op het product. Samenwerking lokaal, regionaal, nationaal en
opnames van de hele Ring: wie dit wil hebben, kan het inkopen.
internationaal, o.a. met het jeugdtheater ‘Sonnevanck’, met het
In juni 2013 volgt de feestelijke aftrap: een operagala, met o.a.
Kameroperahuis in Zwolle, met het theatergezelschap ‘Het Geluid’
hoogtepunten uit seizoen 2013/2014, (o.a. Tristan und Isolde, De
in Maastricht, de Veenfabriek in Leiden en de Opera van Dorset in
Barbier van Sevilla en de Johannes Passion): aria’s, gekostumeerd en
Engeland. Een convenant met de Nederlandse Opera en Opera Zuid
belicht, met orkest en zo mogelijk met koor.
is in voorbereiding.
En dan het klapstuk: in mei 2014 drie keer de Aïda in de Grolsch Veste in Enschede, een Overijssels statement over het belang van
‘Ook onze educatieve activiteiten gaan we uitbreiden, daar zetten we
opera voor iedereen. De onderhandelingen zijn al gaande: ik maak
zwaar op in: we creëren een omgeving waarin jonge mensen zich
iedereen partner, die partner wil zijn’.
kunnen ontplooien en hun talent kunnen ontdekken.
Alle premières worden uitgezonden op Brava-t.v.
We worden een open bedrijf: letterlijk en figuurlijk. Zo één keer per twee weken kan het publiek tegen een kleine vergoeding repetities bijwonen. Na afloop kun je dan praten met zangers of regisseur,
champagne!’ (Maar wel zelf betalen).
14
15
Uitnodiging
Concurrentie
In Twente is opschudding ontstaan nu twee orkesten proberen de 3½ miljoen subsidie bin nen te halen, die bedoeld is voor een opera produktiekern in Oost Nederland. Het gaat om het Nederlands Symfonieorkest (voorheen Orkest van het Oosten), vaste dirigent Jan Willem de Vriend en het barokensemble Combattimento Consort Amsterdam, onder leiding van dezelfde Jan Willem de Vriend, die binnenkort ‘Le nozze di Figaro’ van de Reisopera dirigeert. Het staat natuurlijk iedereen vrij om een aanvraag in te dienen, maar wat opera betreft moet je wel van goeden huize komen om te concurreren met onze Reisopera. Want het beleidsplan van de Nationale Reisopera is gebaseerd op vele vor men van samenwerking en vooral gericht op zichtbaarheid in de samenleving. De Reisopera geniet bovendien groot aanzien in binnen- en buitenland en wij hebben er alle vertrouwen in, dat de Raad voor Cultuur en het ministerie deze kwaliteiten zullen honoreren. F.K.
Jaarvergadering Vereniging Vrienden van de Reisopera Locatie: Perikweg 97, Enschede Datum: 31 maart 2012 Tijd: 14.00 uur (inloop vanaf 13:30 uur) Agenda Opening door de voorzitter Mededelingen en ingekomen stukken Vaststellen verslag van de Algemene Ledenvergadering van 18 mei 2011 (bijlage 1) Algemeen jaarverslag (bijlage 2) Financieel jaarverslag (bijlage 3) Verslag van de kascontrole en benoeming nieuwe kascommissie Begroting 2012 (bijlage 4) Presentatie van aanstaand artistiek directeur Nicolas Mansfield over de toekomstplannen van de Nationale Reisopera Rondvraag Sluiting Na afloop van de vergadering zullen Bel Coelman, hoofd Bureaudramaturgie van de Reisopera en leden van het Resident Artists Programme (RAP) een verrassingsprogramma verzorgen.
De bijlages worden u per e-mail toegezonden.
Hulp welkom
Beste operavrienden Het zal u niet ontgaan zijn dat de Nationale Reisopera in zwaar weer verkeert. Nu is het tijd om onze krachten te bundelen. Wij willen de Reisopera zoveel mogelijk steunen, maar dat kan ons bestuur niet alleen en daarom willen we een beroep doen op de kwaliteiten van onze leden. Niet alleen om zoveel mogelijk leden te werven, maar ook om ons met raad en daad terzijde te staan. Er zijn onder u ongetwijfeld mensen, die ons goede adviezen zouden kunnen geven op het gebied van o.a. relatiebeheer, P.R., Opera Informa, ledenwerving en over allerlei andere mogelijkheden om de Reisopera te ondersteunen. Het zou mooi zijn als we uit uw midden een werkgroep zouden kunnen vormen, die ons gevraagd en ongevraagd van advies kan dienen. Als u zich hiertoe geroepen voelt, wilt u dan contact opnemen met ons secretariaat? Het bestuur
16
17
Helma Hofstee: tot het eind met kam en poederkwast
Puck Kooij
Van glansrollen en bijzondere voorstellingen bij de Opera in Enschede (11) Ellen van Lier als Musetta, in La Op mijn vraag aan Helma Hofstee hoe zij in het vak van kapper-
het haar dus, hanteerde hetgeen voor hem reden was om mij in
Bohème 1988/’89.
grimeur is ‘gerold’, antwoordt ze gedecideerd dat dit een bewuste
dienst te nemen. Eugène heeft mij het oude ambacht bijgebracht.
Foto Archief NRO
keuze was, dat zij voor dit vak zelfs min of meer was voorbestemd.
In Nederland kon je dit gespecialiseerde vak alleen in de praktijk
Zij vertelt graag over haar carrière bij Opera Forum en de Nationale
leren, daar was geen opleiding voor. Door mijn gedrevenheid en
Reisopera, waar zij sinds augustus 1976 werkzaam is.
leergierigheid heb ik mij snel kunnen ontwikkelen. Het viel niet altijd mee maar mijn doorzettingsvermogen gaf mij vleugels.
‘Mijn eerste werkkring vond ik als 16-jarige in een schoonheids-
Ik vulde de praktijk aan met een cursus kunstgeschiedenis en
annex kapsalon, waar ik mijn vakdiploma’s haalde en een
cursussen ‘special effects’ (in Berlijn) waar ik onder andere leerde
gedegen opleiding heb gehad. Ik werd er opgeleid tot trichologiste
modelleren met klei, het maken van gipsafdrukken van grote neuzen
(haarwerkdeskundige), leerde haarstukjes maken, trenzen (het
en oren, etc.
knopen van haren op draden) en reparaties aanbrengen. Eigenlijk lonkte ik naar de artistieke omgeving van Opera Forum waar ik
Kunst is om iemand het juiste karakter te geven, zodat die persoon
graag mijn vleugels had willen uitslaan, maar mijn ouders waren
zich goed voelt en op het toneel met een mooie pruik en goede
er op tegen dat ik daar zou gaan werken: veel te frivool, de opera
make-up de juiste uitstraling heeft. Ook door free lance te werken bij
had in hun ogen geen degelijke uitstraling. Langs de omweg via
de televisie, film en toneel werd mijn kennis vergroot. Toen Eugène
een ‘gewone kapper’ hoopte ik mijn droom van ‘theaterkapper’ te
Linneweever hoofd van de kap- en grimeafdeling bij De Nederlandse
verwezenlijken, maar pas na zeven jaar heb ik de overstap kunnen
Opera in Amsterdam werd kon ik ook daar producties gaan
maken. In mijn tienerjaren was ik oppas voor de kinderen van
schminken. Hij bleef mijn grote voorbeeld. Jiri Kurdiovski volgde
Rinus Luttikhuis, destijds een bekende Enschedese dirigent, die
Eugène Linneweever bij Opera Forum op en na zeven jaar werd ik in
onder andere de oprichter was van het kinderkoor De Wesseltjes;
1983 bij Opera Forum bevorderd tot 1e grimeur.
Helma aan het werk
een musicus pur sang. Ik raakte in de ban van zijn enthousiaste verhalen over muziek die prachtig aansloten bij het klassieke ballet
In de 35 jaar dat ik werkzaam ben bij de opera in Enschede is het
waarin ik al jaren les had en waarin ik met hart en ziel opging. Ik
bedrijf verschillende malen met sluiting of vermindering van
danste en zong bij de Enschedese amateur operette- en musicalgroep
arbeidsplaatsen bedreigd. In 1992 diende de reorganisatie zich
Studio-65. Dat ik een verdienstelijk kapper-grimeur was, was
onbarmhartig aan en dat resulteerde in 1992/1993 in een operaloos
Studio-65 niet ontgaan en al snel vroeg men mij bij dit gezelschap
tijdperk. Dat jaar heb ik benut om - alleen tegen reisvergoeding - bij
de pruikjes te kappen en de make-up te verzorgen. De gelegenheid
De Nederlandse Opera te gaan werken. Een interessante ervaring en
deed zich voor dat ik kon gaan dansen bij de balletstudio van Forum
heel bijzonder dat ik daar in ‘in de keuken’ mocht kijken.
Educatief aan de Walstraat (het bloed kroop toch waar het niet gaan
Helma Hofstee, kapper-grimeur, ten voeten uit. Foto Frank Morris
Helma maakt een
kon). De balletstudio lag naast de kap- en grime-afdeling, waar ik
In 1993/1994 herrees in Enschede de opera als Nationale Reisopera
vernam dat er een (leerling) kapper-grimeur werd gevraagd. Aan het
en werd ik gevraagd de afdeling kap-grime te coördineren. In
hoofd van die afdeling, Eugène Linneweever, verzocht ik een keer
deze nieuwe fase werd er vrijwel geen pruik meer in huis door
te mogen ‘voorwerken’. Na vijf minuten bezig te zijn geweest zei
eigen personeel gemaakt. Voor alle werkzaamheden van de kap-
hij mij te stoppen. ‘Maar ik heb nog helemaal niets gedaan’ riep ik
grimeafdeling moest ik extern vakmensen benaderen en met hen
uit, waarop hij antwoordde dat hij had gezien hoe ik het materiaal,
werkafspraken maken, alles in samenspraak met de kostuum-
‘glatze’ met haarstuk en schminkt een koorlid als Moor in Die Zauberföte, bij de Nederlandse Opera in 1996
18
19
Machteld Baumans als stiefzuster Clorinde in La Cenerentola, 2010/’11. Foto Helma Hofstee
Karen Huffstodt als Salome in Salome, 1997. Foto Friedemann Simon, Hamburg ontwerpers en zonodig regisseurs. Hoogstandjes voor de kapper-
‘Ik kan geen specifieke bezigheid in mijn vak noemen die mijn
grimeurs moesten worden geleverd voor bijvoorbeeld de opera
voorkeur heeft: haar is zo veelzijdig door de kleur, het mengen
Manon Lescaut, 1998/’99. Daarvoor stonden wij wel drie uur
van kleuren boeit mij altijd weer. Hoewel een pruik blond, donker,
achtereen te kappen en te schminken vanwege de vele verkledingen.
rood of grijs oogt, is deze opgebouwd uit meerdere tinten van die
De verrichtingen van het kap-en grime-atelier worden zelden in
kleur, dat geeft de levendigheid aan het haar. Met een crochet, een
recensies genoemd, maar nu sprak de krant toch van ‘stijlvolle
uiterst fijne knoopnaald, worden de haren per twee of drie op het
kapsels’. Salome in het Gergiev Festifal in Rotterdam, 1998/’99 was
montuur vastgezet. Naar het voorhoofd toe worden steeds minder
een geweldige uitdaging, juist ook omdat er - uiterlijk - geen haar aan
haren tegelijk vastgezet, eindigend met één haar zodat eigen haar
te pas kwam. Alle solisten en figuranten (er was geen koor) kregen
en pruikenhaar op het voorhoofd als het ware in elkaar overlopen.
een kaal hoofd, een glatze. Allen kregen een latex kapje, gemaakt van
Het montuur (van fijne tule), wordt op maat afgetekend op het hoofd
glatzan ( latex) over hun hoofd, dat werd gemodelleerd, bijgeknipt
van de persoon voor wie deze bestemd is en daarna op een houten
en aan de hoofdhuid werd vastgeplakt, zodanig dat zij hun hoofden
pruikenbol vastgezet. Het haar komt voornamelijk uit Azië en
konden draaien zonder dat je zag waar kunststof in huid overging,
wordt in Europa door daarin gespecialiseerde vakmensen dusdanig
waarna de nieuwe huid in natuurkleur werd geschminkt . Dit nam
bewerkt, dat het oorspronkelijk zwarte haar wordt ontkleurd en
30 minuten per persoon! Het meeste werk vergde het transformeren
gekleurd in elke gewenste tint. Steeds vaker komt het haar tegen
Er zijn solisten die er op staan door mij te worden gekapt en
van het kapsel van soliste Karin Huffstodt als Salome. Haar (eigen)
woordig uit Europa, het laat zich door de fijnere structuur iets
gegrimeerd. Als ze eenmaal bij jou op de stoel hebben gezeten,
haar reikte tot aan haar middel en dat moest zonder spelden onder
makkelijker bewerken. Het maken van een pruik vergt één tot
ontstaat een vertrouwensband. Je komt ze inderdaad heel nabij, raakt
een glatze worden gewerkt. Ik dacht dit met behulp van mousse
anderhalve week en er moeten zo’n 20.000 knopen worden gelegd,
hen aan in het gezicht, op het hoofd. Zij stellen zich voor je open, er
(haarversteviging) te bewerkstelligen. Dat zag er aanvankelijk heel
dat laatste heeft mijn leermeester Linneweever mij eens verteld.
moet rust van je uitgaan zodat zij zich op hun gemak gaan voelen.
goed uit, doch ten gevolge van transpiratie werd een deel van de
Pruiken vragen zorgvuldig onderhoud, tijdens het verloop van een
Dat willen zij bij een volgende productie weer. Zij praten graag en ik
glatze losgeweekt, en wapperde heen en weer. Misschien was ik de
productie worden zij regelmatig gewassen, gekruld en weer in model
luister. Je moet er ook voor zorgen dat de eventuele nervositeit van
enige die dit zag, maar ik wilde het toneel wel ophollen om erger
gebracht. Het werken met eigen haar, zoals van de dames-solisten,
de zangers niet op jou overslaat. Nee, laat ik geen namen noemen. Ik
te voorkomen en dan te bedenken dat de dans nog moest komen!
met uitgebreide make-up, vind ik toch wel het mooiste wat er is.
voel mij bevoorrecht dat ik zoveel interessante mensen, letterlijk en
Salome vervulde haar rol tot het einde alsof zij door niets gehinderd
Natuurlijk reist de kap-grimeafdeling, die in 2002 werd uitgebreid
figuurlijk, ‘onder handen mocht hebben’, of het nu gaat om solisten,
werd. Later heeft ze zich niet bij mij beklaagd. Dat noem ik groots!
met Reinert Martin als hoofd van deze afdeling, met de operazangers
koorzangers of figuranten. Solisten die grote indruk op mij hebben
Voor Hertog Blauwbaards Burcht, 1996/’97 moesten de drie dode
mee als zij kris kras in Nederland, optreden. Minstens twee of drie
gemaakt door hun zangkunst en professionaliteit zijn bijvoorbeeld
‘geestenvrouwen’ heel oud gemaakt worden. Hun pruiken waren
uur eerder, afhankelijk van de bewerkelijkheid ,zijn wij aanwezig om
Elzbieta Szmytka, haar stem en voordracht in Medea en Alcina
samengesteld uit meerdere kleuren wit, grijs en een beetje zwart,
alles wat nodig is om de zangers te kappen en te grimeren, klaar te
ontroerden mij zeer. Miranda van Kralingen ging volledig op in haar
terwijl hun voorhoofden kaal waren gemaakt, hun gezichten
zetten. Wij maken soms erg lange dagen, liever gezegd avonden en
rol van Ellen Orford in Peter Grimes, de gevoeligheid in haar stem
lijkbleek, dus wit, geschminkt.
halve nachten.
raakte mij. Henk Poort was groots als Macbeth in de gelijknamige
In de opera Cenerentola 2010/’11 werd een ware krachttoer geleverd
opera en wat een voorrecht dat ik Harry Peters in de Ring mag
met de creatie van de torenhoge pruiken van de twee stiefzusters.
meemaken. Wat genoot ik van de verfijning in de stem van Machteld
In een pruik werd een compleet schip in het haar verweven en in de
Baumans als Grietje in Hans en Grietje. Als dirigent waardeerde ik
andere een koekoeksklok met vogeltjes. Ook deze attributen waren in
Lawrence Renes zeer, zo jong had hij al veel in zijn mars, hij kon als
eigen huis gemaakt.’ (Zie bijgaande foto’s)
het moest met zijn ellebogen dirigeren.
20
21
Le Nozze Backstage
Sinds april 2002 kwam Reinert Martin als hoofd van het kap-grime-
Het Theater Instituut Nederland heeft een reizende educatieve
atelier de gelederen versterken. Met zijn, voornamelijk in Duitsland
tentoonstelling annex workshop ontwikkeld, die ook voor groepen
bij grote operahuizen opgedane vakkennis, kan hij mij nog altijd
volwassenen interessant is. Momenteel is de tentoonstelling
nieuwe technieken en special effects bijbrengen. Dat is ook het
‘Backstage’ tot en met 25 maart te zien in het Wilminktheater in
bijzondere in dit vak: je raakt nooit uitgeleerd.
Enschede, waar in samenwerking met de Nationale Reisopera ‘Le nozze di Figaro’ centraal staat.
Hoogtepunt in mijn carrière is zeker dat ik bij de Nationale Reisopera de Ring mag ‘doen’, waarvan de laatste van de cyclus in
Laura Slakhorst, educatief medewerker van het Wilminktheater en
2012 ten tonele wordt gevoerd. Terugkijkend op mijn werkzame
Muziekcentrum Enschede is enthousiast over de tentoonstelling en
leven van 35 jaar bij de Opera in Enschede stel ik met plezier en
over de samenwerking met Ben Coelman, hoofd Bureaudramaturgie
dankbaarheid vast dat ik een interessante loopbaan had en nog
en Educatie van de Reisopera.
steeds heb. In die tijd heb ik veel zien verbeteren, het niveau van de
In ‘Backstage’ ervaren bezoekers op actieve wijze hoe een opera/
medewerkers in producties werd hoger en de kwaliteit nam toe. Ik
theatervoorstelling tot stand komt, van het eerste idee tot de dag van
heb vaak ‘roerige tijden’ meegemaakt. Het zwaard van Damocles met
de première.
betrekking tot dreigende opheffing hing verschillende malen boven
De tentoonstelling bestaat uit vier onderdelen, die elk een deel
ons hoofd.
van het proces laten zien: het idee, het ontwerp, de repetitie en
Verschrikkelijk jammer dat nu de toekomst van de Nationale
de première. Bezoekers kunnen een moodboard maken met
Reisopera, waar zoveel deskundigheid aanwezig is, zo bruut tot een
inspiratiebronnen, experimenteren in een schaaltheater, repeteren
minimum wordt teruggebracht. Wat mijzelf betreft: ik zou willen
met een regisseur en ervaren hoe het is om met plankenkoorts
doorgaan tot het moment dat ik geen kam of poederkwast meer
tussen de coulissen te staan. Er zijn interviews te zien met
vasthouden kan!
hedendaagse regisseurs, acteurs en ontwerpers en een gevarieerd aanbod van repetitie- en voorstellingsbeelden.
Met Forum en de Nationale Reisopera ben ik wel buiten de grenzen
N.B. Helma is terughoudend voor wat betreft het noemen van prijzen
In Enschede gaat de tentoonstelling over ‘Le nozze di Figaro’
opgetreden (achter de schermen dan wel te verstaan), zoals met
voor de vervaardiging van een pruik. Een artikel in Tubantia van
en wordt ingeleid met een workshop, die wordt geleid door een
L’ltaliana in Algeri in Spanje in 1988, Alcina in het Massachuchetts
15 oktober 2011 kan enig licht hierop werpen, n.l. ‘Pruiken Ierse rechter
theaterdocent.
International Festival of the Arts in de Verenigde Staten , 1997. In
wegbezuinigd. Honderden rechters in Ierland zijn voor het eerst aan hun
Als extra is het voor groepen ( minimaal 15, maximaal 30 personen)
L’Arbore di Diana in Dresden in 1997 droeg een der solisten een
werkdag begonnen zonder de traditionele witte pruik op hun hoofd. De
in Enschede mogelijk een inleiding tot de opera door Ben Coelman
compleet boompje op zijn glad gemaakte hoofd. In Berlijn heb ik in
plicht om een pruik te dragen is opgeheven wegens bezuinigingen van de
te volgen en een repetitie van orkest en opera mee te maken.
het kader van de Schwetzinger Festspiele 1996/’97 het hoofd van
regering. Tot nu toe kreeg elke nieuwe rechter een pruik ter waarde van
Aanmelden bij de Nationale Reisopera.
kap-grimeafdeling van de Bayreuter Festspiele leren kennen. Wij
€ 2.200.’
Na Enschede gaat ‘Backstage’ van 3 tot 30 april naar de
raakten bevriend en hij nodigde mij uit om de première van Parsifal
Stadsschouwburg in Haarlem.
bij te wonen. Dat was adembenemend, ook letterlijk, want ik heb een paar uur van ontroering niet kunnen praten. Toen ik coördinator was mocht ik in het buitenland voorstellingen gaan bekijken die door de opera in Enschede werden overgenomen.
Voor meer info: www.backstageontour.nl
22
23
Bobby Boomkamp | ons jongste lid Fenny Koffijberg
Bariton
Hij is net 16 geworden en het jongste lid van onze Vereniging
Twee jaar geleden deed hij mee met de Stadsopera ‘Maak’ van de
Vrienden van de Nationale Reisopera, maar de kans is groot dat
NRO als ambtenaar achter een loket en bij het toneelgezelschap ‘De
hij die positie binnenkort moet afstaan aan zijn broertje van 12. En
Verstrooiers’ zong hij als gast 3 solo’s in een musicalmix. Hij zong
Inmiddels heeft Bobby al heel wat opera’s gezien, meestal in
Bobby Boomkamp is daar zelf de oorzaak van: hij heeft zijn hele
in het jongenskoor van de Matthäus, deed mee met de Meezing-
gezelschap van zijn moeder of broer Scotty (12), die ook al 5 jaar lid
familie aangestoken met zijn liefde voor opera.
Messiah van NRO’s Nicolas Mansfield en was de jongste apostel in de
is van Barst en al 3 keer heeft meegedaan in een opera. Misschien
Passiespelen in Hertme.
krijgt hij van zijn ouders ook een lidmaatschap van onze vereniging
Bobby woont in Hengelo en zit in de vierde klas gymnasium van het
Maar niet alles verliep naar wens: als 12-jarige ondervond hij een
aangeboden.
Grundellyceum.
heftige teleurstelling toen hij auditie deed voor de Sound of Music
Wat vindt Bobby de mooiste opera?
Het begon allemaal toen Bobby 8 jaar was en lid werd van de
in De Efteling. Daar deden 2000 kinderen aan mee en Bobby
Hij moet er lang over nadenken: het wordt tenslotte Puccini’s La
theatergroep ‘Barst’ onder leiding van Rinus Morsink. Al gauw deed
hoorde bij de laatste 80. De hele klas leefde mee want het werd
Bohème, waarin Scotty meespeelde. Die opera heeft hij al vaak
hij auditie voor de rol van het vierjarig zoontje van Madama Butterfly.
op tv uitgezonden. Zestig kinderen zouden worden uitgekozen,
gezien , maar ook Turandot en de Mikado van Gilbert en Sullivan
Het was even slikken toen hij werd afgewezen omdat hij bijna even
maar helaas: Bobby was te lang. ‘Hadden ze dat niet eerder kunnen
gooien hoge ogen en de hele Ring-cyclus vindt hij ‘heel bijzonder’.
lang was als Madama herself.
zeggen?’ vroegen zijn ouders zich af. ‘Ja, misschien wel, maar Bobby
Voor zijn school is hij de aangewezen figuur om bij de Reisopera
Om de teleurstelling te verzachten kreeg hij twee vrijkaartjes voor
kon zo prachtig zingen en dansen’ was het antwoord.
contact te leggen met Ben Coelman, manager van de afdeling
de voorstelling, die hij samen met zijn moeder zag. En vanaf dat
Educatie, want het Grundellyceum wil ‘iets met opera gaan doen’.
moment was hij verkocht: de liefde voor opera was geboren.
Maar misschien moet dat even wachten, want Bobby’s opa is pas
In groep 8 van de basisschool hield hij een spreekbeurt over opera en
overleden.
met name over de Nationale Reisopera.
Bobby heeft aan de muziekschool het A-examen gedaan, hij kan
Vijf jaar geleden kreeg hij van zijn ouders het lidmaatschap van onze
heel goed zingen en hij is cum laude geslaagd. Zijn stemwisseling,
vereniging cadeau en nog steeds is hij – bij ons weten – ons jongste
ongeveer anderhalf jaar geleden, is hij goed doorgekomen: hij zingt
lid.
nu bariton. Bobby is nog wel lid van Barst, maar legt zich nu ook toe
Intussen bleef hij audities doen. Zo was hij in Humperdinck’s
op stijldansen en ‘dat gaat goed’.
Hänsel und Gretel een speculaaspop, die aan het eind tot leven komt. Hij zong er ook in met een hoge jongenssopraan. In Les Contes d’Hoffmann van Offenbach figureerde hij als één van de poppen, die
Toekomst
over het toneel renden en in Wagner’s Rheingold hoorde hij bij de dwergen achter hun naaimachines.
En wat gaat hij na het gymnasium doen? Zingen, dansen? ‘Nee, iets in economie, bestuurskunde of international relations, want ik hou wel van wat zekerheid’. Daarom heeft hij ook economie en maatschappijleer in zijn vakkenpakket. Zingen en dansen blijven hobbies en daar zal hij – naast zijn studie en een druk sociaal leven met veel vrienden en vooral vriendinnen – zeker tijd voor blijven vrijmaken.
Johannes Passion | foto: Hermann & Clärchen Baus
24
25
La Traviata | dit schreef de pers
Op veler verzoek waagde de Nationale Reisopera zich aan een
Ellen Kruithof (TC Tubantia) is overduidelijk onder de indruk
tweede herneming van Verdi’s La traviata in regie van Monique
van de Bulgaarse sopraan Petya Ivanova, volgens Kruithof ‘amper
Wagemakers. Deze nationaal en internationaal geprezen productie
anderhalve meter groot’. Kruithof stelt dat Ivanova’s stem omgekeerd
was eerder te zien in 2003 en 2008 en werd in de eerste maanden
evenredig krachtig is aan deze lengte, ‘waardoor slechts bij haar
van dit jaar opnieuw gespeeld voor uitverkochte zalen in dertien
eerste opkomst en bij het slotapplaus opviel dat de rest van de cast
Nederlandse theaters. De Bulgaarse sopraan Petya Ivanova vertolkte
een kop groter was’. Licht kritisch is Kruithof over de eerste acte,
de courtisane Violette Valéry, de tenor Peter Auty nam, evenals in
waar ‘(…) Ivanova’s stem in de hoogte wat schril [klonk], vergeleken
2003, de rol van Alfredo Germont voor zijn rekening en Roland
met het klankrijke midden- en lage register. In de tweede en derde
Wood tekende voor de rol van vader Germont. Opnieuw werd
acte was ze subliem’. Kruithof concludeert: ‘Ivanova kan niet alleen
deze productie door het publiek enthousiast ontvangen, daarvan
geweldig uithalen, maar ze wist ook in haar zachte passages een
getuigen uitverkochte zalen en openbare reacties in gastenboeken
ongelooflijke draagkracht te realiseren, tot aan de achterste rij in
op verschillende sites. Lovende recensies verschenen in TC Tubantia
de zaal’. In haar oordeel over het Noord Nederlands Orkest lijkt
en in de Stentor. Kasper Jansen waardeerde de productie van de
Kruithof aan te sluiten bij de kwalificatie van Jansen wanneer zij
Nationale Reisopera met drie sterren in NRC Handelsblad.
stelt: ‘Dirigent Robbert van Steijn gaf de zangers voldoende ruimte en het orkest volgde goed, maar er waren regelmatig oneffenheden in
Kasper Jansen (NRC Handelsblad) noemde in 2003 La traviata
de stemming en de klank’.
van regisseuse Monique Wagemakers een opzienbarende nieuwe productie. Hij schreef destijds: ‘Opzienbarend in het eeuwig
Elly van Plateringen steekt in de Stentor haar enthousiasme niet
vernieuwende Nederlandse kunstklimaat, is het volstrekt klassieke
onder stoelen of banken. Zij schrijft: ‘Vanaf de eerste noot van de
karakter van deze La traviata. Actualisering en conceptualisme
ouverture is het goed raak. De compassie, nodig om het verdrietige
ontbreken, maar niet het goede acteren, het perfect gemodelleerde
verhaal van courtisane Violetta en haar onmogelijke liefde voor
groepswerk en de Spaanse dansscène in salonstijl’. Negen jaren
Alfredo kracht bij te zetten, is voelbaar. Onder aanvoering van
later maakt de voorstelling op Jansen ‘(…) dramatisch iets minder
dirigent Robbert van Steijn worden de kuchjes in de zaal bezworen.
indruk dan voorheen’, zo schrijft hij in zijn recensie van 23 januari
Alle elementen voor een avond emotie zijn voorhanden: het decor
jongstleden. Hij onderbouwt zijn mening door te stellen dat er in
heeft dank zij spiegelwerking een betoverend elan, de uitlichting
het grote duet tussen Violetta en vader Germont ‘de hoog oplaaiende
geeft toegevoegd suspense. Koor, orkest en solisten vormen een
emoties door Ivanova wat omfloerst en onderkoeld [worden]
kostelijke entiteit’. Over de solisten schrijft van Plateringen: ‘Peter
gezongen’ en hij vervolgt: ‘Wood is in zijn roldebuut als Germont
Auty (Alfredo) kruipt naadloos in de huid van de gepassioneerde
erg eendimensionaal. Het Noord Nederlands Orkest o.l.v. Robbert
minnaar, Roland Wood (vader Germont) is zo kil en berekenend
van Steijn scoort een zeventje. Het orkestspel is keurig, maar krijgt
als zijn rol noodzakelijk maakt. Carol Rowlands (Annina) levert als
weinig extra emotioneel profiel’.
bediende prachtig spel en Karin Strobos (Flora) is het prototype van de meelevende vriendin’. Na een lofzang op Petya Ivanova, ‘die als Violetta alle harten steelt’ eindigt van Plateringen haar recensie met de woorden: ‘Opera zoals dat hoort: een totale belevenis’. H.W.
26
27
Inleidingen
Le nozze di Figaro
Podia & data Le Nozze di Figaro Lucia di Lammermoor Le nozze di Figaro
Operanieuws
Het Kameroperahuis
In memoriam Hein Meens
Wim Stam
Sinds februari 2007 is in Zwolle een productiehuis voor muziek
Vrijdag 10 februari 2012 is plotseling de tenor Hein Meens op 62
Enschede | 24 maart | Ben Coelman | 18.30 uur
Enschede | Wilminktheater | zaterdag 24 maart | 19.30 uur
theater en opera gevestigd, genaamd Kameroperahuis. Het
jarige leeftijd overleden. Hein Meens maakte zijn operadebuut
Zwolle | 27 maart | Inge Griffioen | 18.45 uur
Zwolle | Theater De Spiegel | dinsdag 27 maart | 19.30 uur
ontvangt subsidie vanuit het Fonds Podiumkunsten, de gemeente
in 1982 in Enschede bij Opera Forum, als Don Ottavio in Mozarts
Doetinchem | Schouwburg Amphion | do 29 maart | 19.30 uur
Zwolle en de provincies Overijssel en Gelderland.
‘Don Giovanni’. In 1984 zong hij daar de titelrol in ‘Albert Herring’
Arnhem | Schouwburg Arnhem | zaterdag 31 maart | 19.30 uur
Het Kameroperahuis heeft drie takken. De werkplaats is
van Britten en Don Ramiro in ‘La Cenerentola’ van Rossini. Bij de
Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg | dinsdag 3 april | 19.30 uur
ontwikkeld voor onderzoek en experiment. Het productiehuis
Nationale Reisopera was Hein Meens een regelmatig terugkerende
Utrecht | Stadsschouwburg | dinsdag 10 april | 19.30 uur
is er voor professionalisering van de makers. De derde tak is het
gast. Zo zong hij in 1996 Jack O’Brien in ‘Aufstieg und fall der Stadt
Eindhoven | Parktheater Eindhoven | donderdag 12 april | 19.30 uur
impresariaat Opera Nu, dat zorgt voor de afzet van gemaakte
Mahagonny’ van Kurt Weill en Bertolt Brecht. In 1998 en 2001 was
Apeldoorn | Schouwburg Orpheus | zaterdag 14 april | 19.30 uur
voorstellingen. Het Kameroperahuis produceert ook het twee
hij Raoul de St.Brioche in Lehárs ‘Die Lustige Witwe’. In 1999 was
Doetinchem | 29 maart | Bastiaan Cats | 18.30 uur Arnhem | 31 maart | Inge Griffioen | 18.30 uur Rotterdam | 3 april | Erik Jan Bakker | 18.45 uur Utrecht | 10 april | Machteld van Bronkhorst | 18.30 uur Eindhoven | 12 april | Erik Jan Bakker | 18.45 uur Apeldoorn | 14 april | Inge Griffioen | 18.45 uur Amsterdam | 17 april | Machteld van Bronkhorst | 18.45 uur
Amsterdam | Stadsschouwburg | dinsdag 17 april | 19.30 uur
jaarlijkse KamerOpera Festival – nu Voi-Z geheten – in theater
Hein Meens bij de Nationale Reisopera te zien in ‘Salomé’ en in
Den Haag | 19 april | Erik Jan Bakker | 18.30 uur
Den Haag | Lucent Danstheater | donderdag 19 april | 19.30 uur
Odeon in Zwolle. Zo krijgen makers van een kleine opera en intiem
‘Tristan und Isolde‘ en in 2002 vertolkte hij de rol van Adoardo in
Den Haag | 21 april | Erik Jan Bakker | 18.30 uur
Den Haag | Lucent Danstheater | zaterdag 21 april | 19.30 uur
muziektheater een kans zich te presenteren. Het Kameroperahuis
‘Idomeneo’ van Mozart. Ook in hedendaags repertoire was Hein
helpt jonge operamakers verder. Behalve bij genoemd festival
Meens thuis, getuige zijn rol van Apollon in de wereldpremière
zijn er regelmatig bijzondere muziektheatervoorstellingen in
van ‘Wet Snow’ van Jan van de Putte, gebracht door de Reisopera
Zwolle en andere plaatsen te zien. Zo is de opera ‘Amalia Bandi’
in 2004. Ook als concertganger werd Hein Meens bekend, vooral
Lucia di Lammermoor Enschede | 12 mei | Ben Coelman | 19.00 uur Utrecht | 15 mei | Machteld van Bronkhorst | 19.00 uur
Lucia di Lammermoor
in de maak over een Zigeunerkoningin in Zwolle. Première is op
als Evangelist in de Passionen van Bach. Sinds 2002 dirigeerde
Enschede | Wilminktheater | zaterdag 12 mei 2012 | 20.00 uur
11 mei 2012 met voorstellingen t/m 20 mei. Ook produceert het
hij ook en was hij tevens zangdocent aan het Amsterdamse Conservatorium.
Utrecht | Stadsschouwburg | dinsdag 15 mei 2012 | 20.00 uur
Kameroperahuis de voorstelling ‘Rossini’s geheime recept’ van
Rotterdam | 19 mei | Erik Jan Bakker| 19.30 uur
Rotterdam | Schouwburg | zaterdag 19 mei 2012 | 20.15 u.
‘I Solisti del Vento’, komend voorjaar in diverse theaters te zien en
Maastricht | 22 mei | Len van Schaik | 19.00 uur
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | dinsdag 22 mei 2012 | 20.00 u.
‘De dood van Poppaea’, een hedendaagse multimediale opera van
In memoriam Hans van de Hombergh
Den Haag | 24 mei | Erik Jan Bakker | 19.00 uur
Den Haag | Lucent Danstheater | donderdag | 24 mei 2012 | 20.00 u.
Club Opera, tournee in april-mei.
Op 2 januari 2012 overleed de dirigent Hans van de Hombergh
Breda | Chassé Theater | zaterdag 26 mei 2012 | 20.00 uur
Interessant voor diegene die kennis wil maken met nieuwe
op 88 jarige leeftijd. Hij werd vooral bekend als dirigent van het
Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | woensdag 30 mei 2012 | 20.00
ontwikkelingen in de wereld van de opera.
Nederlands Kamerkoor dat hij leidde van 1972 tot 1975. Minder
Arnhem | Schouwburg | vrijdag 01 juni 2012 | 20.15 uur
Meer informatie vindt u bij: www.operanu.nl en
bekend is dat Van den Hombergh daarvóór het koor van Opera
Groningen | Stadsschouwburg | dinsdag 5 juni 2012 | 20.15 uur
www.kameroperahuis.nl
Forum acht jaar heeft geleid, van 1963 tot 1971 en in deze periode
Breda | 26 mei | Joke Veltmann | 19.15 uur Heerlen | 30 mei | Len van Schaik | 19.00 uur Arnhem | 1 juni | Machteld van Bronkhorst | 19.15 uur Groningen | 5 juni | Machteld van Bronkhorst | 19.15 uur Apeldoorn | 7 juni | Rudolf Nammensma | 19.15 uur
Apeldoorn | Schouwburg Orpheus | donderdag 7 juni 2012 | 20.00 u.
ook in Enschede woonde. Een herinnering aan Hans van den
Den Bosch | 12 juni | Erik Jan Bakker | 19.15 uur
Den Bosch | Theater aan de Parade | dinsdag 12 juni 2012 | 20.00 uur
Hombergh, geschreven door Herman Haverkate van Dagblad
Zwolle | Theater De Spiegel | vrijdag 15 juni 2012 | 20.15 uur
Tubantia is te vinden in het prachtige boek ‘En route’ over de
Zwolle | 15 juni | Rudolf Nammensma | 19.15 uur
geschiedenis van Opera Forum. 053-4878500 |
[email protected] | www.reisopera.nl
28
29
Word ook Vriend van de Nationale Reisopera
Vrienden lidmaatschap | Vriendenpas
Lid worden kan eenvoudig door onderstaand formulier in te vullen en op te sturen naar:
Kijk op www.wagnergenootschap.nl of bel 075 6157793 voor een gratis informatiepakket
• U krijgt vier maal per jaar ons magazine Opera Informa
Ledenadministratie Vrienden Nationale reisopera
toegezonden.
Breemarsweg 479
• Jaarlijks gratis de seizoensbrochure van de Nationale Reisopera..
7555 KA Hengelo
• De mogelijkheid om jaarlijks deel te nemen aan de operareis naar het nabije buitenland (veelal Duitsland). • Een (voucher voor een) programmaboek als welkomstgeschenk.
n Vriendenpas | € 20,- per jaar n Vrienden plus pas | € 30,- per jaar n Jongerenpas | € 10,- per jaar
Vrienden Plus lidmaatschap | Vrienden plus pas dhr. | mevr.
Naast de voordelen van de VriendenPas ontvangt u een gratis programmaboek bij elke door u bezochte uitvoering van de
straat | nr.
Nationale Reisopera. postcode | plaats
Jonger dan 19 jaar | Jongerenpas telefoon e-mail banknummer
n Ik geef de Vrienden van de Reisopera toestemming tot een jaarlijkse automatische incasso.
U kunt dit formulier ook invullen op www.vriendenreisopera.nl
30
31
Colofon
Op het gezelligste plein van Nederland, de Oude Markt in E nschede, vind je Sam Sam Café met Eetgelegenheid. Lekker wegkruipen aan de leestafel met een grote kop c appuccino en muffins uit onze eigen bakkerij met keuze uit d iverse magazines en dag bladen. ’s Avonds genieten van een (vegetarische) dagschotel of heerlijk à la carte dineren. De lunchkaart biedt een keur aan creatieve broodjes en originele gerechten. TIP voor na een concert of voorstelling: tot middernacht serveren we onze ‘Night Bite’: sweet, fresh, special of traditional...geniet van deze parade van lekkernijen en sensatie van smaak! In de zomer is het ruime terras een echte hotspot. Aan de gezellige buitenbar kun je vast een drankje drinken terwijl je een keuze maakt uit de g evarieerde kaart... Het hechte team straalt enthousiasme en toewijding uit... Van harte welkom bij Sam Sam!
Vereniging Vrienden Nationale Reisopera
Opera Informa
Bestuur Dennis Bouwman | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Ledenadministratie Nel van Duuren | Operareizen/Contactpersonen Fenny Koffijberg
Uitgever | Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Redactie | Hinke Wissink, Fenny Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Puck Kooij
Lidmaatschap VriendenPas | g 20,– VriendenPlusPas | g 30,– Jongerenpas | g 10,(VriendenPlusPas inclusief programmaboeken)
Aan dit nummer werkten verder mee Lidwiene Vermeij, Benjamin Rous Foto’s La Traviata | Marco Borggreve © Nationale Reisopera 2012
Te voldoen aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif telijk is opgezegd bij het secretariaat. Bankrekening 44 51 41 387 t.n.v. Vrienden Nationale Reisopera | Enschede Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099
[email protected] [email protected]
Sam Sam Café
Opmaak | Gerrit Ebbink bNO Webmaster | Wij maken Het, Eefde Druk | SWB Grafisch Bedrijf, Hengelo
Redactieadres Redactie Opera Informa
[email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toe gestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar. ©2011 Vereniging Vrienden Nationale Reisopera
Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons secretariaat:
[email protected].
met Eetgelegenheid Oude Markt 15-17 7511 GA Enschede 053-4303929 www.samsam-enschede.nl
Nationale Reisopera Postbus 1321 | 7500 BH Enschede | 053 4878500
[email protected] | www.reisopera.nl
Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl
32
