1
jaargang 35
nummer 4
december 2012
2
3
Inhoud
Ouverture
We zitten midden in de overgangsrituelen: we beleven
Ouverture
2
niet alleen het einde van het jaar, maar ook het einde
Nicolas Mansfield: de Reisopera gaat door
4
van de N ationale Reisopera in zijn huidige vorm. Aan de
Operareis naar Engeland
7
ene kant het afscheid van intendant Guus Mostart en
Mati Turi: Zingen is niet het belangrijkste in mijn leven…
door de b ezuinigingen afscheid van een groot deel van
Tableau de la troupe
de medewerkers, aan de andere kant de nieuwe energie
Nationaal Opera- en Concertkoor
13
van het afgeslankte bedrijf onder de gedreven leiding van
Uitgangspunten Vriendenvereniging Reisopera 2013-2015
14
algemeen directeur Nicolas Mansfield.
Jan de Boer: Kinderen kijken met hun duim
18
In deze Opera Informa vindt u er meer over. Maar in dit
Afscheid van een Ridder
21
nummer ook een gedicht, een mooi interview met Mati Turi,
Bagatel 1
22
die in de Ring Siegfried zong en een uiteenzetting over de
RAP | La Bohème | Il segreto di Susanna
23
toekomst van onze vereniging door de voorzitter. U kunt
Recensies Götterdämmerung
24
Operanieuws
30
Colofon
31
erover meepraten in de algemene ledenvergadering.
Götterdämmerung, Tweede bedrijf, eerste tafereel. Hagen (Renatus Mészár, r.) krijgt bezoek van zijn vader Alberich (Nicholas Folwell).
F.K.
8 12
4
5
Nicolas Mansfield: de Reisopera gaat door
Als Joseph in ‘Joseph
Op werkbezoek
and his Amazing
in London
Technicolour Dreamcoat’
Fenny Koffijberg
Andrew Lloyd Webber en Tim Rice. Reigate Grammar School, 1978
‘Reach for the stars, but keep your feet on the ground.’
Tien jaar zong hij bij het Groot Omroepkoor in het oratoriumcircuit
Nicolas: ‘Zo heb ik leren omgaan met stress. Bij de opening van
Dat is het motto dat Nicolas Mansfield gaat hanteren voor de
en intussen gaf hij aan het conservatorium in Hilversum les in
het Orpheustheater in Apeldoorn bijvoorbeeld, waar Peter Grimes
Nationale Reisopera ‘nieuwe stijl’, in de diepe overtuiging ‘dat
stemvorming en zangles aan privéleerlingen, o.a. in lichte muziek,
werd gespeeld, belde de hoofdrol ’s morgens op dat ze niet kon
iedereen in Nederland recht heeft op kwaliteitscultuur’.
want ook bij jazz voelt hij zich thuis. Hij verhuisde naar Huizen,
komen. Waar vind je zo snel een andere sopraan? Dan kun je laten
De nieuwe directeur is Brits en spreekt voortreffelijk Nederlands.
kreeg een relatie en werd dirigent, o.a. van het Huizer Mannenkoor,
zien wat je waard bent… Ik ben erg leergierig, ik ben vaak met Guus
Hij is de opvolger van intendant Guus Mostart, die eind december
het NSF-koor en een Haarlems Gemengd Koor. Dat betekende hard
naar voorstellingen in binnen- en buitenland geweest en heb alles
na 12½ jaar de Reisopera verlaat. Een opvolger uit eigen gelederen
werken, 7 dagen per week van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat.
opgezogen als een spons. Er waren natuurlijk ups en downs, maar ik
komt niet veel voor, maar Nicolas is gepokt en gemazeld in dit
heb heel veel geleerd.’
operagezelschap. En in het vak.
Hij woonde in Huizen, werkte in Hilversum en reisde naar
Nicolas Mansfield werd in 1966 geboren te Reigate, even ten zuiden
verschillende koren en concerten in het land: het autorijden brak
van Londen. Hij kreeg de muziek van jongs af aan ingeprent. Zijn
hem wel eens op.
De Reisopera nu
vader was jazz-zanger en contrabassist. Toen Nicolas 7 jaar was
Hij was 30 toen hij ontslag nam bij het Omroepkoor en samen
‘Het was de bedoeling van de Raad van Toezicht, dat ik in een
verruilde hij de blokfluit al voor de viool en op zijn elfde kreeg hij
met partner Hanz een eigen bedrijf begon: Vocal Studio. Hij gaf
tweekoppige directie artistiek directeur zou worden, maar door
een beurs voor het plaatselijke internaat. Daar studeerde hij naast de
cursussen, zangles, workshops en dirigeerde. Deze positie als
de enorme bezuinigingen en het overlijden van Theo Oosterhuis
normale vakken piano en viool. De volgende stap was de universiteit
freelance musicus duurde tot hij een vacature zag voor koordirigent
(financiën) is alles veranderd. Ik word nu algemeen directeur. Hoe ik
van Sheffield waar hij musicologie studeerde en zich bezig hield met
bij de Nationale Reisopera. Werd de eerste auditie nog afgezegd
dat ga doen?
bijbelstudie in het Grieks en Hebreeuws.
in verband met de vuurwerkramp; de tweede was raak. Nicolas
Een goede dirigent geeft geen opdrachten, hij nodigt uit en zo
Als 19-jarige haalde hij daar zijn bachelor-of-arts. Aan het
verhuisde naar Eibergen en de relatie met de Reisopera en de liefde
ga ik dat ook doen. Ik ben een teamplayer, eerlijk, streng voor
Royal Northern College of Music in Manchester volgde hij een
voor het oosten van het land was begonnen.
mezelf, maar ook voor anderen. Ik wil een leider zijn in een platte
postgraduate opleiding zang. Maar toen hij een advertentie zag van
organisatie, waarin we veel met elkaar praten. In mijn opvatting
het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum gaf hij zich over
is iedereen individueel verantwoordelijk voor het slagen van een Enschede
operaproductie. Ik werk hard en verwacht dat ook van mijn mensen.’
Na een jaar in Enschede werd Nicolas benoemd tot chef-koordirigent.
Nicolas moest een team formeren en door de bezuinigingen ook
Dat deed hij drie jaar, maar de ambitie begon te groeien om meer te
mensen ontslaan: ‘Je moet harde keuzes maken. Mensen met wie ik
Nederland
betekenen in het uiteindelijke resultaat van de Nationale Reisopera….
12 jaar heb samengewerkt moet ik laten gaan in het belang van het
Die auditie bij de befaamde chef-dirigent Kenneth Montgomery
In 2004 kwam de functie Hoofd Productiebureau vrij. Nicolas
bedrijf. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten. Guus heeft zich
verliep door de uitgekiende a capella inzet van een Iers volksliedje
aarzelde niet en stelde zich beschikbaar. Hij werd verantwoordelijk
daar niet mee bemoeid, hij heeft samen met Marjon Hoedeman
bijzonder goed en Nicolas liet alles achter zich om professioneel
voor de productie vanaf het moment dat de intendant het operateam
voor een goed sociaal plan gezorgd. Op sommige mensen, die nu
te gaan zingen. Op 21-jarige leeftijd emigreerde hij en begon een
koos. Contracten, de planning, het hele proces tot en met de laatste
ontslagen zijn, zal zeker in de toekomst op freelancebasis een beroep
nieuw leven. Het prille begin was bar en bestond uit een eenzaam
uitvoering, vielen onder zijn verantwoordelijkheid. Afwisselend met
worden gedaan. Ik neem de krimp niet voor lief.’
bestaan op een kamertje aan de Sofialaan in Hilversum. Maar binnen
Guus reisde hij na de kantoordagen met de voorstellingen mee: weer
een half jaar had hij Nederlands geleerd en haalde hij zelfs de
in de auto.
aan het grote avontuur op het vasteland en auditeerde.
bevoegdheid om aan het HBO les te geven.
De toekomst Nicolas Mansfield staat voor de taak om na de reorganisatie voor het seizoen 2013/2014 toch drie grote zaal-producties te maken. In de
6
7
Op werkbezoek
Met een koorlid
Op bezoek in
in New York City.
tijdens repetities van
Bayreuth als
Carmen,
voorbereiding op
Dorset Opera
NRO Ring!
Operareis naar Dorset
aanloop naar Prinsjesdag kon hij niets vastleggen, want toen werd
• Hoe gaat het met het gebouw aan de Perikweg in Enschede?
Nicolas Mansfield heeft goede relaties met het Operafestival in
Ik ga mee met de operareis naar Dorset, Engeland
pas duidelijk dat de overgebleven operasubsidie ook daadwerkelijk
‘Straks zitten we met 17 man op 12.000 vierkante meter. Het
Dorset, Engeland. Onze reiscommissie (Nel van Duuren en de
van 25 t/m 28 juli 2013
naar de Reisopera zou gaan.
gebouw is ons eigendom, maar we moeten het anders inrichten en
gebroeders Lok) is er in geslaagd een operareis te boeken voor
‘Je handelt dus een jaar te laat, want de tijd om af te bouwen werd
in de toekomst waarschijnlijk serieus naar een andere huisvesting
dit festival, waar de RAP een uitvoering van Candide zal geven.
ons niet gegund.’
uitkijken. Voorlopig is dit onze uitvalsbasis.’
Daarnaast zullen we twee opera’s bezoeken, die het Operafestival
naam: dhr. | mevr. | fam. .…………………………………………………………
aanbiedt: La Traviata en Der Fliegende Holländer.
Maar plannen zíjn er! Behalve blu-ray-voorstellingen van de Ring in bioscopen en theaters en de RAP-voorstellingen gaat op 1 juni het
Ontwikkeling en ambitie
We overnachten in Bournemouth aan de Engelse zuidkust.
Operagala in première, gepresenteerd door Tania Kross. Op dezelfde
‘We gaan veel aandacht geven aan talent-ontwikkeling. Ik stel me
De reis is geboekt voor 4 dagen van 25 tot en met 28 juli 2013.
dag opent in museum De Twentse Welle een tentoonstelling over
voor, dat veel jonge zangers bij ons komen werken op contractbasis
Kosten: € 479,- p.p., introducés € 20,- extra.
Opera Forum en de Nationale Reisopera. Het Operagala gaat daarna
voor zo’n 3 à 4 jaar. Ze zullen grote rollen in kleine opera’s en kleine
Voor een éénpersoonskamer geldt een toeslag van € 116,-
op reis.
rollen in grote opera’s zingen. En als iemand interesse heeft in
Deze prijzen zijn inclusief de kosten voor de reis per bus, de tocht
In juli 2013 gaat de Reisopera met Candide naar het Operafestival in
andere aspecten van het bedrijf dan kan hij of zij ook daarin worden
door de kanaaltunnel, 3 keer overnachting met ontbijt, diner,
Dorset, Engeland. En in september begint het dan: het ‘echte werk.’
opgeleid. Kern voor de bedrijfsvoering zal het activeren en opleiden
koffie en gebak bij vertrek en afscheidsdiner bij terugkomst en de
Eerst Tristan und Isolde met het Noord Nederlands Orkest en Robert
van jong talent zijn. De Reisopera moet geen gearriveerde sterren
entreekaartjes.
Künzli en Claudia Iten in de titelrollen. Voor de kerstdagen Rossini’s
inkopen, maar moet jonge sterren creëren. Jonge mensen moeten
Hiernaast vindt u het inschrijvingsformulier.
Il Barbiere di Siviglia. In januari/februari 2014 The Fairy Queen van
niet alleen auditeren, maar in een sollicitatiegesprek ook de drive
Er kunnen 50 mensen mee in de bus, dus wie het eerst komt, het
Henry Purcell, een coproductie met de Veenfabriek in Leiden. Een
tonen om het operabedrijf te leren kennen. Als je iemand hoort
eerst maalt….
ik kom met n één | n twee personen*
herneming van de eerste geënsceneerde Johannes Passion in maart/
zingen, weet je niet of hij of zij ook kan luisteren. Ook gaan we visie
april en in mei/juni The News; een opera van componist Jacob ter
en energie investeren in educatie. Het is belangrijk om leerlingen
Formulier sturen naar:
ik wil graag een n één | n tweepersoonskamer*
Veldhuis in samenwerking met het Nederlands Blazersensemble. Vijf
van basisscholen en voortgezet onderwijs en studenten kennis te
grote zalenproducties dus.
laten maken met opera. Dat is ons toekomstige publiek.’
Vrienden Nationale Reisopera
ik kom met n eigen vervoer, opstap hotel Nuland A59 tussen Oss
Withagsmedenweg 8
en Den Bosch (hier koffie en gebak) 10.00 uur
7561 PA Deurningen
n Opstap Enschede 07.00 uur
• En Nicolas zelf?
naam introducé ……………………………………………………………………… adres ………………………………………………………………………………………… postcode | woonplaats ………………………………………………………………… telefoon …………………………………………………………………………………… e-mail ………………………………………………………………………………………
‘Ik ga me daarnaast ook bezig houden met sponsoring en marketing en met het onderhouden van een goede relatie met de nationale
Voor meer informatie kunt u bellen met Herman Lok: 074-2916272.
politiek. Kortom: ik moet hard aan het werk.’
Betaling reissom via een éénmalige machtiging. Het volledige programma wordt u op een later tijdstip
Dieetwensen en opmerkingen:
• Ziet hij op tegen de verantwoordelijkheid?
toegezonden.
Nicolas enthousiast en vol elan: ‘Integendeel, ik ben al lang
Wij nemen alleen formulieren in behandeling die met PostNL zijn
begonnen en heb er vreselijk veel zin in!’
verzonden.
…………………………………………………………………………………………………
Aanvragen worden in volgorde binnenkomst behandeld, sluitingsdatum is 1 januari. *) aankruisen wat van toepassing is
#
Denkt u aan een reis- en annuleringsverzekering?
8
9
Zingen is niet het belangrijkste in mijn leven…
Een gesprek met tenor Mati Turi
Ben Coelman
‘Ook nu houdt de Estlandse tenor Mati Turi formidabel stand, veel beter
Ik wil weten of hij niet moe is van het zingen van deze rol. ‘Nee,
Estland. Een heel goed ensemble, moet ik zeggen. Vanaf mijn vijfde
dan menige Siegfried die in Bayreuth zijn jaarlijkse portie boegeroep komt
echt moe ben ik niet van de voorstelling van gisteravond. Natuurlijk,
of zesde jaar ging ik regelmatig met hem mee naar de repetities en
halen,’ schreef Eddie Vetter in De Telegraaf naar aanleiding van de
Siegfried is een zware partij, maar na vorig jaar wist ik dat ik deze
toen men ontdekte dat ik een goed gevoel voor ritme heb, belandde
première van Götterdämmerung. Zulke uitspraken doen muziekcritici
partij in Götterdämmerung zeker moest kunnen zingen. Voor die
ik vanzelf achter de grote trom en de bekkens. Omdat ik nog zo
niet zo snel en dus was het de hoogste tijd om eens nader kennis
eerste Siegfried-partij heb ik auditie gedaan in Finland voor Guus
jong was vonden mijn ouders het een goed idee om mij naar de
te maken met de man die met de rol van Siegfried zo’n belangrijke
Mostart en Nicolas Mansfield. Dat was op advies van mijn zangleraar.
muziekschool te sturen. Ik was zes en kreeg pianoles. Ik vond dat
bijdrage leverde aan de Enschedese Ring.
Ik heb de boot genomen van Tallinn naar Helsinki en dacht: we zien
dus vreselijk. Het plezier in muziekmaken was mij afgenomen. Die
wel waar het schip strandt.’ Turi glimlacht schalks en vervolgt: ‘Om
piano was ook helemaal geen instrument voor mij. Ik heb het tot
‘Sorry dat ik zo laat ben! Ik heb me verslapen…’ We hadden om
je de waarheid te zeggen: ik haat audities! Als je wilt beoordelen
mijn twaalfde volgehouden. In het begin ging ik braaf naar de les,
twee uur afgesproken in eetcafé Sam Sam aan de Oude Markt in
of een zanger geschikt is voor een rol kan je hem beter beluisteren
maar dat was puur en alleen omdat ik van muziek hield. Op het
Enschede. Het is kwart voor drie als Mati Turi (44) zich gehaast
tijdens een concert of een voorstelling. Ik heb nog steeds geen idee
laatst kon ik het niet meer opbrengen en spijbelde ik bijna wekelijks.
neer laat vallen op de stoel naast me. ‘Ik was al vroeg wakker
wat ik precies goed deed, maar in elk geval ben ik dankbaar voor
Wanneer mijn moeder mij voor de deur van de muziekschool had
vanochtend, maar omdat we gisteravond voorstelling hadden ben ik
het vertrouwen dat in mij werd gesteld. Toen ik enige tijd later in
afgezet, verstopte ik me achter de houtschuur. Mijn ouders hadden
nog even teruggegaan naar bed en ik heb me nu dus verschrikkelijk
Amsterdam nog eens moest voorzingen voor Siegfried en begreep dat
in het begin niets in de gaten, want de tussentijdse rapporten van de
verslapen….’ Turi kijkt schuldbewust en nog wat slaperig uit zijn
ik de enige was die was uitgenodigd om te auditeren, voelde ik dat
muziekschool liet ik door een vriendje vervalsen. Dat ik al heel lang
ogen, maar na een paar slokken koffie knapt hij zienderogen op
men geïnteresseerd was.’
geen les meer had gehad, kwam pas uit toen de muziekschool belde dat ik niet verschenen was voor een belangrijk piano-examen. Met
en begint zijn vollemaansgezicht te stralen. ‘Tja, die recensie in De Telegraaf… Ik kleur ervan tot achter mijn oren! Fijn dat de
Was het zingen van Siegfried in de Ring een jongensdroom die
die pianoles was het toen ineens afgelopen.’ Resoluut drinkt Turi de
Nederlandse pers enthousiast is. Maar ook fijn dat de Nationale
werkelijkheid werd?
laatste slok koffie uit zijn kopje om dat vervolgens met een klap op
Reisopera gelukkig is met mijn prestatie, want ik heb het hier
‘Nee hoor. De partij komt op het juiste moment in mijn carrière,
het schoteltje terug te zetten.
ontzettend naar mijn zin. De sfeer bij het gezelschap in Enschede
maar ach, dat is voor mij eigenlijk niet zo belangrijk. Ik heb altijd al
is echt anders dan elders. Ja, natuurlijk mis ik mijn vrouw en mijn
gezongen. Ik zong zelfs voordat ik kon praten. Wanneer ik als peuter
familie thuis wel. Ik ben dan ook vanaf begin augustus al hier, dat is
’s avonds in bed lag, dan wiegde ik mezelf onder het zingen van
dus meer dan twee maanden, maar ik geniet er met volle teugen van.’
zelfverzonnen melodietjes in slaap. Ik zong ook altijd als ik buiten
Timmerman
aan het spelen was. Ik ben opgegroeid in de buurt van Tartu, een
‘De zanglerares van school had in de gaten dat ik muzikaal was
stad in het oosten van Estland en daar was ik altijd in de natuur. Mijn
en een goede stem had, maar ze begreep ook dat ik geen kind was
beide grootouders woonden in de bossen die rond de stad liggen en
voor het bespelen van een instrument. Zij wees me erop dat je ook
daar kon ik als kind uren zwerven en zingen. Ik ben nog altijd gek
dirigent of koordirigent kon worden. Dat vond ik wel interessant.
op het buitenleven. Ik zou niet voor altijd in een stad kunnen wonen
Maar nog interessanter leek het me om na de lagere school
met al die huizen, al die steenmassa’s. Ik heb de ruimte nodig.
timmerman te worden, dus ging ik naar het beroepsonderwijs.
Götterdämmerung, tweede bedrijf:
Muziek en natuur gaan voor mij altijd samen.
Nog steeds vind ik werken met hout en meubelmaken een van de
Brünnhilde (Kirsten Blanck l.) beweert dat zij
Mijn liefde voor muziek werd aangewakkerd door mijn vader. Die
fijnste dingen om te doen. Ik werk graag met mijn handen. Dat
met Siegfried (Mati Turi) is getrouwd. Gunther
zong in een amateur-mannenkoor en hij speelde heel goed trompet.
zit waarschijnlijk in mijn bloed, want ik kom uit een familie van
(Thomas Oliemans lb) en Gutrune (Susanne
Hij heeft nooit één muziekles gehad, maar belandde uiteindelijk wel
ambachtslieden. Toch keerde ik wel terug naar de muziekschool,
Geb r.) zien geschokt toe.
in het oudste en meest gerenommeerde amateur-koperensemble van
maar nu om de beginselen van koordirectie te leren. In 1988 moest
10
11
Götterdämmerung, derde bedrijf:
Siegfried, tweede bedrijf:
De Rijndochters (v.l.n.r.: Corinne Romijn,
Mati Turi als Siegfried hoort van de woudvogel
Hanneke de Wit en Marjolein Niels)
(Machteld Baumans) wat hij moet doen na het
waarschuwen Siegfried (Mati Turi) voor de
verslaan van de draak Fafner (Mika Kares).
vloek van de Ring.
ik in dienst en aangezien Estland toen nog onderdeel vormde van
Terwijl een tweede kopje wordt geserveerd wil ik weten hoe hij van
Bach
Grunsven.’ (Turi moet lachen als ik hem verbeter bij het uitspreken
de Sovjetunie, hield dat in dat ik mijn dienstplicht van twee jaar in
het oratorium in de wereld van de opera belandde. Dat lijkt mij
Uit je lijstje met toekomstige engagementen blijkt dat je nu toch echt
van haar naam.) ‘Tja, Nederlands, een grappige taal hoor… Maar
het Sovjetleger moest vervullen. Het laatste jaar daarvan maakte ik
namelijk nog een hele stap.
een Wagnertenor bent geworden.
goed, ik studeer mijn rollen dus in zonder piano, terwijl ik rondloop
deel uit van het koor van het leger. We traden op bij allerlei officiële
‘Tõnu Kaljuste was tot 1995 ook regelmatig dirigent bij de opera
‘Ja, en nu ik in Nederland succesvolle voorstellingen van Siegfried en
in de buitenlucht. Heel gezond voor je stem. De geur van de paarden
gelegenheden en hadden een enorm repertoire aan Russische
in Talinn. Op een gegeven moment vroeg hij mij voor een kleine
Götterdämmerung achter de rug heb, klopt ineens ook de Opera van
en de paardenmest trouwens ook… Waarmee ik maar wil zeggen dat
volksliederen. Ik kan ze nog steeds zingen!’
operaproductie die we in Finland opvoerden. Met een ensemble
Tallinn aan mijn deur. Daar ga ik komend jaar Tannhäuser zingen.’
voor mij natuur en muziek sterk met elkaar verbonden zijn; al vanaf
Turi zingt zachtjes de eerste regels van Kalinka, schraapt zijn
van jonge zangers zong ik vervolgens de Prins in Dvoráks Rusalka
Mati Turi barst in een schaterlach uit. ‘Waarom ik zo moet lachen?
jongs af aan is voor mij de natuur mijn belangrijkste inspiratiebron
keel en gaat snel verder waar hij gebleven was: ‘Na mijn militaire
en bij het door Kaljuste opgezette Nargen Opera Festival heb ik in
Het blijft mij verbazen hoe zangers altijd weer eerst een naam
voor mijn muzikale bestaan. Mijn familie, Estland, de natuur en
dienst ging ik naar Talinn, waar ik het toelatingsexamen voor het
drie opera’s van Haydn gezongen. In die periode ontmoette ik Jaako
moeten vestigen in het buitenland, voordat ze in eigen land ontdekt
de muziek, dat alles samen is Mati Turi.’ Het laatste kopje koffie is
conservatorium deed. Daar begon ik bij Ants Üleoja aan mijn
Ryhänen en hij is tot vandaag de dag mijn vocale coach gebleven.
worden. Daar kan ik echt hartelijk om lachen! Maar weet je, voor
leeggedronken. Turi staat op, trekt zijn jack aan en nadat wij afscheid
opleiding tot koordirigent. Vanzelfsprekend was ik lid van allerlei
Ryhänen is van huis uit een bas, maar hij heeft een enorm bereik
mij is zingen helemaal niet het belangrijkste in mijn leven. Als de
hebben genomen stapt met zijn in sandalen gestoken blote voeten
koren, zoals het mannenkoor van het conservatorium. Op zekere
en heeft mij een heleboel voorgedaan. Hij zei al snel na onze eerste
mensen mooi vinden wat ik doe, dan is dat mooi meegenomen, maar
de frisse herfstachtige Enschedese buitenlucht in. Nog een paar
dag vroeg de dirigent van het Filharmonisch Kamerkoor van Estland,
ontmoeting dat Wagner echt iets voor mij zou zijn. Dat verbaasde
het is niet mijn ultieme verlangen om te excelleren in dit vak en
dagen en dan loopt hij weer te zingen achter de paardenstal op het
Tõnu Kaljuste, of ik bij hen wilde komen zingen voor een project met
me een beetje, want ik had toen ik bij hem begon helemaal nog niet
wereldberoemd te worden. Natuurlijk vind ik het leuk dat ik hierna
platteland in de omgeving van Tartu.
muziek van Bach en Arvo Pärt.’
zo’n grote stem en ik had ook nog geen enorm bereik. Maar hij heeft
Parsifal mag zingen in Chemnitz en Tannhäuser in Tallinn, maar ik
me geleerd dat er eigenlijk maar één manier van zingen is en dat
kijk net zozeer uit naar mijn bescheiden rol in The Fairy Queen van
is gebruikmaken van wat in een zanger zélf zit. Ik focuste mezelf
Purcell. Begrijp je? Een heel ander stemvak, zou je zeggen, maar
Solist
overigens helemaal niet op de Wagnerrollen, ik werkte voornamelijk
Wagner is voor mij niet zaligmakend. Ik zing nog steeds met veel
Had je inmiddels zanglessen gehad?
met Ryhänen omdat ik merkte dat dat goed was voor mijn stem. Alles
liefde muziek van Bach. Daar kan ik geen genoeg van krijgen. Hij
‘Welnee… Nog nooit! Maar Kaljuste was kennelijk tevreden want
wat ik aanpakte ging makkelijker en beter.’
is absoluut mijn muzikale ankerpunt. Ik ben in de eerste plaats
van het ene project kwam het andere en voor ik er erg in had stond
musicus. Muziek is onlosmakelijk met mij verbonden, maar het
ik als solist te zingen in de Hohe Messe van Bach. Ik stierf duizend
zingen is in feite alleen maar een uiting van mijn muzikale gevoel.
doden en zag in gedachten mezelf opgeknoopt hangen aan een
Ik zing op toneel over mijn gevoelens, mijn vreugde en mijn verdriet,
van de lampen van de kerk. Maar alles ging goed… Ook bij andere
over mijn eigen leven. Dat heeft dus niets te maken met de rollen of
koren ging ik solopartijen zingen en binnen de kortste tijd had ik
partijen die ik zing.’
kennisgemaakt met zo’n beetje het hele oratoriumrepertoire. Ik nam intussen een paar losse zanglessen in Zweden bij een oude dame en die heeft mij iets heel belangrijks geleerd. Ze zei me dat
Natuur
je als zanger vooral moest luisteren naar je eigen lichaam en vooral
Dus als ik het goed begrijp is het zingen voor jou geen eerste
zelfvertrouwen moet opbouwen. Eigenlijk heb ik acht jaar geleden
levensbehoefte? Turi kijkt mij indringend aan. ‘Ik heb mijn
pas voor het eerst structureel zangles genomen.’
privéleven, mijn familie en ik heb mijn eigen stukje grond. Dat is voor mij allemaal veel belangrijker dan het zingen. Ik ben ook erg graag thuis. Weet je waar ik mijn partijen instudeer? Achter de paardenstallen bij ons thuis! Mijn vrouw houdt paarden en is actief in de wereld van de dressuur. Zij is een grote fan van Anky van
<
12
13
Tableau de la troupe
Lidwiene Vermeij
Nationaal Opera- en Concertkoor
Zij houden elkaar in evenwicht.
Velden in bloei ruiken naar verf.
Het veelgeprezen koor van de Nationale Reisopera, waarvoor binnen
Er hebben zich 28 koorleden bereid verklaard om mee te doen. Waar
Emotie wordt bekleed.
De kunst speelt hoog spel
de toekomstige organisatie door de bezuinigingen geen plaats meer
mogelijk zal het koor worden ingezet bij voorstellingen van de NRO,
Afscheid is nieuw.
vanaf een goud geschilderde zon.
is, laat zich niet in de hoek drukken. Het koor gaat zich zelfstandig
maar ook derden in de muziekwereld kunnen een beroep doen op de
vestigen onder de naam ‘Stichting Nationaal Opera- en Concertkoor’.
stichting. Er wordt momenteel hard gewerkt aan de organisatie. In
De laatste klanken verdwijnen.
Attributen van groot tot klein.
De Reisopera gaat de koorleden zoveel mogelijk ondersteunen.
ons volgende nummer hopen we u meer te kunnen melden.
De laatste waanzinaria.
Een fontein, een vuur, amfora’s.
Berooid blijven wij achter.
Soms met technisch vernuft.
Een tafel bezaaid met patronen,
Werk voor een groot leeg toneel.
spelden en rollen zijde.
Laden en lossen, opbouwen,
Er wordt genaaid en gepast.
changementen, en opnieuw.
Pruiken, snorren, baarden
Orkest van het Oosten.
voor de Ballo, de Ring, de Barbier.
Voor iedereen een toi toi toi.
Gemaakt met eindeloos geduld.
Medeklinkers uit de bak.
Een stoel voor de Turandot,
Verhalen, gezongen verhalen
een bank voor de Traviata
die meereizen in het hoofd.
en podiumbrede gordijnen.
Hoor de rijkdom en magie.
Het ijzeren repertoire is daar.
Siegfried, Mimi, Violetta
Plannen worden gesmeed voor
sterven een laatste dood.
zwaarden, een draak, een hek.
Het doek valt.
Het is niet wat het lijkt.
Samenwerken onder één dak.
Donkere bomen van een bos,
Alles is geweest.
een ruwe zee, rotsblokken.
Met pijn in het hart geweest. Adieu de la troupe
14
15
Uitgangspunten Vrienden vereniging Reisopera 2013-2015
Dennis Bouwman
Het zijn hectische jaren geweest voor de Vereniging Vrienden van
Pijler 1: De Vriendenvereniging als financiële steun van de
Ook willen we het systeem van contributie vereenvoudigen.
de Reisopera. Eerst was er de discussie over de vereniging zelf,
Reisopera
Voor een contributieverhoging is de goedkeuring nodig van de
met als uitkomst dat de Vriendenvereniging zoals wij die kennen
Een criterium voor subsidietoekenning aan de Reisopera vormt het
ledenvergadering, die op 6 april 2013 zal plaatsvinden. Voor
voldoende bestaansrecht en belang heeft. Vervolgens kwamen de
bestaan van een vriendenvereniging. Waarbij het vooral relevant
overgangsjaar 2013 zal het lidmaatschap voor iedereen twintig euro
bezuinigingen op cultuur die de Reisopera met een forse korting
is hoeveel leden de vereniging kent, en over welk vermogen
bedragen. Het voorstel is om vanaf 1 januari 2014 het lidmaatschap
bedreigden. Conclusie is dat zowel Vriendenvereniging als Reisopera
zij beschikt. Op deze manier helpt de vriendenvereniging mee
persoonlijk te maken. Per lid zou het lidmaatschap dan dertig
nog springlevend zijn, maar dat er wel werk aan de winkel is.
aan de subsidietoekenning aan de Reisopera. Daarnaast draagt
euro bedragen. Voor een huisgenoot of partner bedraagt de extra
de Vriendenvereniging ook bij aan activiteiten. Zo heeft de
contributie vijftien euro. Daar staat tegenover dat huisgenoten geen
De (ver)nieuw(d)e Reisopera gaat vanaf 2013 in sterk afgeslankte
Vriendenvereniging in het verleden meerdere activiteiten van de
(tweede) Opera Informa zullen ontvangen. Halverwege 2013 willen
vorm verder; met minder medewerkers, minder producties en
Reisopera financieel gesteund. Met name de RAP heeft de afgelopen
we wel graag het partnerlidmaatschap regelen, zodat dit in januari
minder budget. Maar ook met veel ambitie, nieuwe energie
jaren kunnen profiteren van de steun van de Vrienden. Deze bijdrage
2014 in orde is. Deze voorstellen zullen aan de ledenvergadering
en nieuwe manieren van werken. Dat vraagt ook om een
wordt gefinancierd uit een deel van de contributies, schenkingen en
worden voorgelegd.
vriendenvereniging die zich kan aanpassen en weet in te spelen op
giften. Daarnaast gaan we verder met de acceptatie van kleine schenkingen
het doel waarvoor zij ooit is opgericht: ondersteunen van de opera in het algemeen, en de Reisopera in het bijzonder.
Wat gaan we niet (meer) doen?
en giften, en gaan we hier ook meer bekendheid aan geven. De
De huidige werkwijze van financiële steun zetten wij door. Maar we
Vriendenvereniging blijft een ANBI instelling (waardoor het fiscaal
kiezen wel nadrukkelijk voor werving van kleinere schenkingen en
gunstig is om donaties te doen). Ook willen we gaan experimenteren
giften. Grotere schenkingen (boven de 5.000 euro) verwijzen wij
met vormen van crowdfunding, een nieuwe vorm van sponsoring
door naar de Reisopera zelf. Voor diegenen die een donatie doen aan
waarbij een grote groep sponsoren (zeer) kleine bijdragen leveren.
de vriendenvereniging boven de 500 euro zullen wij eenmaal per jaar
Doel is dat de giften en schenkingen ten goede komen aan de
iets bijzonders organiseren. Daarnaast stoppen we met bijzondere
Reisopera; aan producties, artiesten of innovaties.
vormen van lidmaatschap.
Wat gaan we (meer) doen? Daar staat tegenover dat we meer nieuwe leden gaan werven. De ambitie is om per 1 januari 2015 minimaal verdubbeling van het aantal leden te hebben bereikt: het streven is om dan de 2000 ledengrens te hebben gepasseerd. Hiervoor gaan we ledenwerfacties opzetten, ook gericht op andere doelgroepen dan het huidige actieve kader.
Dennis Bouwman, voorzitter van de vereniging
>
16
17
Pijler 2: De Vriendenvereniging als promotor van de (Reis)opera
Pijler 3: De Vriendenvereniging als actieve
Samen met medewerkers van de Reisopera gaan we plannen maken
Wat betekenen deze 3 pijlers voor vereniging en bestuur?
Naast het bieden van financiële steun is de Vriendenvereniging
vrijwilligersorganisatie
voor de nieuwe kernsteden: Arnhem, Den Haag, Doetinchem,
De drie pijlers in dit meerjarenplan vormen een stevige uitdaging
historisch gezien altijd erg actief geweest bij het promoten van opera
Al sinds jaar en dag zijn vrijwilligers en contactpersonen bij tal
Eindhoven, Enschede, Groningen, Heerlen, Rotterdam, Utrecht en
voor de Vriendenvereniging. Wanneer de Reisopera in haar nieuwe
in het algemeen, en de Reisopera in het bijzonder. Al sinds jaar en
van producties van de Reisopera actief voor de promotie van de
Zwolle. Onze vrienden zullen enkele van deze steden adopteren, met
vorm vanaf de zomer van 2013 weer op de planken staat, zal ook de
dag zijn vrijwilligers en contactpersonen bij tal van producties van de
Reisopera. Maar meer dan ooit is de Reisopera, geïnspireerd door
als doel om in de periode voorafgaand aan het optreden en op de dag
Vriendenvereniging een metamorfose hebben moeten ondergaan.
Reisopera actief voor de promotie van de Reisopera.
de nieuwe directeur Nicolas Mansfield, op zoek naar ambassadeurs.
tussen de voorstellingen in een of meerdere activiteiten te (helpen)
Intern moet een aantal zaken worden aangepast of verbeterd, maar
Daarnaast is ook de communicatie sinds een aantal jaren aangepast.
Naar betrokken ‘vrienden’ die enthousiast zijn over de Reisopera en
organiseren. Deze activiteiten zijn gericht op het promoten van de
de aandacht zal in de eerste helft van 2013 vooral komen te liggen op
Zo is de Opera Informa een magazine met een professionele
die zich bovenal in willen zetten en actief willen worden ten behoeve
(Reis)opera en het werven van nieuwe leden.
het werven en activeren van vrijwilligers, en het zoeken van nieuwe
uitstraling, gerund door een vrijwillige en deskundige redactie.
van de Reisopera.
Ook worden de website, maar ook de sociale media zoals Facebook,
– motiverende en organiserende – contactpersonen in de steden. Het eerste halfjaar van 2013 gaan we gebruiken om de eerste
Waarbij werkgroepjes van (actieve) leden een regio of ‘inhoudelijke taak’ voor hun rekening nemen, ondersteund door een bestuurslid.
adequaat bijgehouden en voorzien van relevante informatie en
Wanneer we het doel waarmee onze vereniging ooit is opgericht – het
kernsteden te adopteren, nieuwe organiserende vrijwilligers te
nieuws.
ondersteunen van de opera in het algemeen, en de Reisopera in het
zoeken en bovenal praktische activiteiten te organiseren. Eind 2013
bijzonder – willen blijven nastreven, dan zullen we op dit beroep in
moeten we zo in 5 kernsteden een actieve kerngroep proberen te
Al met al willen we ons, als vereniging met bestuur en actieve leden,
Wat gaan we niet (meer) doen?
moeten spelen. Vandaar dat we in het meerjarenperspectief 2013-
krijgen, met als doel om uiteindelijk in 2015 in alle 10 kernsteden
de komende jaren meer richten op het ‘doen’. Daarmee verwachten
We gaan strakkere keuzes maken waar en wanneer we nog fysiek
2015 nadrukkelijk steun zullen geven aan deze 3e pijler; en ons
een actieve kerngroep te hebben.
we optimaal te kunnen bijdragen aan datgene waarvoor we zijn
aanwezig zullen zijn om de Reisopera te promoten. Liever zijn we
daarmee ook inhoudelijk en organisatorisch zullen verbinden.
aanwezig bij een bijeenkomst waar onze leden en vrijwilligers ook
opgericht en wat juist nu hard nodig blijkt te zijn: het ondersteunen van de opera in het algemeen, en de Reisopera in het bijzonder.
wat kunnen ‘doen’, dan waar onze leden enkel staan te promoten
Wat gaan we niet (meer) doen?
en (leden)werven. We zullen aansluiting zoeken bij de stand van de
We gaan minder kramen en stands bemannen ten behoeve van
Reisopera zelf, en deze mede door onze vrijwilligers laten bemannen.
ledenwerving en promotie, en meer ‘doen’.
Wanneer de Reisopera een eigen stand heeft, waarin ook de vrienden
<
een podium hebben, zal de Vriendenvereniging geen eigen stand
Wat gaan we (meer) doen?
Lezers schrijven
meer opbouwen. In plaats daarvan zullen we andere activiteiten
Ledenwerving en promotie gaan we slimmer afstemmen met
Het is al eens eerder geprobeerd in Opera Informa en dat was geen
ontwikkelen (zie pijler 3). Met de Sociale Media gaan we verder, maar
de Reisopera, waardoor onze actieve leden meer tijd hebben om
succes: een ingezondenbrievenrubriek. Geen reden tot somberheid:
we geven de voorkeur aan Facebook boven Twitter. De website zal
activiteiten te (helpen) organiseren en juist hiermee nieuw kader
we proberen het gewoon nog eens.
dan ook sterker een integratie krijgen met in elk geval Facebook.
kunnen werven.
Wilt u iets kwijt over bijvoorbeeld opera, over Opera Informa, over
Wat gaan we (meer) doen?
We kiezen ervoor om onze Vrienden meer en actiever in te zetten als
Zo kunnen we ons voorstellen dat u de NRO een hart onder de riem
We gaan verder met de Opera Informa, website en Facebook in de
organisatorische kracht voor de nieuwe Reisopera. Daarom gaan we
wilt steken in deze kommervolle tijden en voor de medewerkers is
huidige vorm. Wel reserveren we een budget in 2013 om zowel de
de contactpersonen opnieuw benaderen en hen vragen om niet alleen
het mooi om dat nu ook eens van een ander te horen.
website als de Facebook-pagina qua vormgeving en techniek aan te
mee te werven maar ook mee te denken over nieuwe activiteiten.
We behouden ons het recht voor om ingezonden brieven te
de Nationale Reisopera of over iets anders: schrijf of mail ons.
passen voor de komende jaren. We reserveren een structureel budget
bekorten of niet te plaatsen. Anonieme brieven komen niet in
in de periode 2013-2015 om meer bezoekers te werven voor zowel
aanmerking.
website als Facebook-pagina; met als doel om ook online meer leden
[email protected]
te werven en meer financiële sponsoren te vinden (crowdfunding).
Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo
18
19
Jan de Boer: kinderen kijken met hun duim
Fenny Koffijberg
Educatie is vanaf midden zestiger jaren van de vorige eeuw een
In 1972 richtte Jan samen met operazanger Johan van Haagen
onderdeel geweest van Opera Forum en zijn opvolger, de Nationale
‘Forum Educatief ’ op en in 1974 stapte hij uit het orkest en
Reisopera. Af en toe wegbezuinigd, maar altijd weer tot leven
werd officieel educatief medewerker bij Forum. Regisseren,
gewekt. Oprichter, motor en constante factor was al die tijd Jan de
dirigeren, mime spelen, presenteren, doceren en acteren in allerlei
Boer, nu 72, gepensioneerd en nog steeds als educatief medewerker
improvisatieprojecten, concerten, kindermusicals en mini-opera’s
op contractbasis verbonden aan de Reisopera. In elk geval tot 1
o.a. op het Hollandfestival: hij voelde zich als een vis in het water.
januari 2013 en daarna is de toekomst onzeker, al zal hij vast wel bij
Concerten op schoolpleinen, creatieve workshops voor kinderen,
projecten betrokken worden.
hele schoolklassen bij Forum over de vloer om een blik achter de
De bezuinigingen van nu zijn niet nieuw voor Jan de Boer: ‘Het was
schermen te werpen, schmink- en verkleedpartijen in de ateliers,
altijd al knokken om overeind te blijven. Subsidieverstrekkers waren
carnavalsoptochten, circusvoorstellingen, culturele happenings op
soms van mening dat educatie geen onderdeel mag uitmaken van
scholen en in schouwburgen, het kon niet op. Hij maakte zelfs een
een operagezelschap.’
eigen theatertje in de Javastraat in Enschede, er kwam een bus en er
Jan de Boer werd geboren in Enschede. Na zijn middelbare school
werden vier medewerkers aangetrokken. Tot… er bezuinigd moest
studeerde hij klarinet aan het Twents conservatorium en daarna
worden: weg bus en medewerkers.
bij Piet Honing in Amsterdam. Hij werkte bij een internationaal
Maar Jan de Boer bleef overeind. Hij ging op scholen met kinderen
jazzorkest dat door Duitsland en Oostenrijk toerde tot hij in 1962
aan de slag, zoals hij dat nu ook nog doet, met als resultaat een mini-
door Paul Pella werd aangenomen als klarinettist bij het orkest van
operaatje. Zo zijn er de afgelopen maanden kleine Ring-operaatjes
Opera Forum. Intussen studeerde hij M.O.pedagogiek en volgde
geweest voor de laagste klassen van de basisscholen. Kostuums
allerlei theatercursussen.
worden speciaal voor de kinderen gemaakt, er wordt muziek
In die tijd ontstond zijn fascinatie voor het verschil in beleving van
gecomponeerd, leerkrachten en hulpouders worden ingeschakeld
muziek tussen kinderen en volwassenen. Midden jaren zestig begon
en het resultaat is een voorstelling van 10 minuten waarin de
hij met het Edison Ensemble een serie alternatieve jeugdconcerten
kinderen zingen, dansen en acteren voor een publiek van ouders,
en een paar jaar later deed hij bij de Stichting ‘Kunst aan de Jeugd’
grootouders en andere belangstellenden. ‘Muziek en beweging, die
aan muziektheater met werkende jongeren. Want muziek alleen
combinatie vormt het gereedschap voor mijn activiteiten als educatief
bleek niet genoeg voor Jan, het theater trok ook: ‘In muziek zit een
medewerker.’
kleur, een verhaal, een stemming. Ik wilde dat uitbeelden en er iets
extra’s mee doen, en zo kwam ik bij mime terecht.’ En opera combineert dat alles, dus al voor het Edison Ensemble in 1970 ophield te bestaan, haalde Jan hele schoolklassen naar Forum om kinderen van binnenuit met opera in contact te brengen: ‘Ik liet ze met musici praten, repetities bijwonen en soms zelf dirigeren. Door de enthousiaste reacties van de kinderen raakte de directie ervan overtuigd dat educatie zin had, zeker met het oog op de toekomst.’
>
20
21
Afscheid van een Ridder
In 1991 werd Jan de Boer coördinator van de ‘Stichting Opera
Geen toeters en bellen, maar wel een Koninklijke onderscheiding
Educatief ’, dank zij Hans de Roo, toen voorzitter van het bestuur,
voor Guus Mostart, die na de première van de Götterdämmerung
toch nog gelieerd aan de opera. Een jaar later ook nog artistiek leider
afscheid nam als intendant van de Nationale Reisopera. Het
van het Mime- en Muziektheater ‘Papageno’, waarin ook danseres
laatste deel van de Ringcyclus werd in Enschede met veel applaus
Saskia Padberg een belangrijke rol speelde.
ontvangen: de kroon op het werk van Guus Mostart.
Er volgden niet alleen allerlei theater- en mimeproducties in het hele
Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau en kreeg
land maar het gezelschap ging op uitnodiging van de Shell ook naar
de versierselen opgespeld door de Commissaris der Koningin in
Syrië om daar te spelen in SOS-kinderdorpen en voor straatkinderen.
Overijssel Ank Bijleveld. Zij prees de Reisopera ‘die zich een eigen
Dat sloeg zo aan, dat Nederlandse ambassades het gezelschap naar
plek tussen de operagezelschappen heeft verworven. Dit kan het
Thailand, Libanon, Egypte en Jordanië haalden om daar te spelen
begin zijn van iets nieuws door jullie passie om een jonger en breder
voor straatkinderen, in vluchtelingenkampen en voor scholen en
publiek te bereiken’, aldus de Commissaris.
allerlei instellingen. ‘De mooiste Kerst die ik ooit heb gehad was in
Guus Mostart wilde een eenvoudig afscheid in verband met de
een kinderopvangcentrum, een tehuis van Father Joe in Bangkok.
bezuinigingen en de daaruit voortvloeiende ontslagen, maar hij kon
Het is heerlijk als je die kinderen kunt laten lachen.’ Terwijl Jan
niet voorkomen dat hij in het zonnetje werd gezet. Niet alleen door
in het buitenland speelde, werd Ben Coelman in 1997 als hoofd
zijn opvolger, Nicolas Mansfield, die zijn moed, sterke karakter,
Publiciteit aangetrokken en samen hebben ze de afdeling Educatie
artistieke visie en zijn humor (droger dan de Saharawoestijn) prees,
nieuw leven ingeblazen. Ben en Jan verzorgen ook de excursies door
maar ook door Peter den Oudsten, burgemeester van Enschede,
het operagebouw in Enschede, waarbij de gasten zich elke keer weer
die ‘ongelooflijk trots is op de Nationale Reisopera: topkwaliteit
verbazen over het bijzonder gedetailleerde werk en het vakmanschap
tot stand gebracht in dit kille culturele klimaat’. Uit zijn handen
van de medewerkers, van wie velen nu door de bezuinigingen op
ontving Guus de Zilveren Penning van de stad, omdat de Reisopera
straat komen te staan.
Enschede nationaal en internationaal op de kaart heeft gezet met indrukwekkende opera’s als Hôtel de Pékin, de eerste geënsceneerde
Jan de Boer, zelf vader van een zoon en een dochter en opa van
Johannes Passion, Wake, de stadsopera Maak en nu natuurlijk de
vijf kleinkinderen, heeft behoorlijk wat ervaring opgedaan met het
volledige Ring.
betrekken van kinderen bij de opera. ‘Kinderen willen iemand die
Ook de voorzitter van de Raad van Toezicht, Jacques Wallage
eerlijk en betrouwbaar is, die contact met ze kan maken en die
betuigde zijn respect: ‘Om onder deze omstandigheden toch nog zo’n
hen serieus neemt. Ik zie meteen als er zo’n klas binnenkomt wie
product af te leveren. Guus heeft altijd het laffe midden vermeden.
de alphamannetjes zijn: petje op en dan achterin gaan zitten of de
Hij kwam met nieuw en onbekend ouder werk. De Ring is jouw
angstbijtertjes: die beginnen zich al te verdedigen terwijl er nog niets
ultieme proeve van bekwaamheid.’
is gebeurd. Het gekke met pubers is: je moet ze naar binnen trèkken,
Wallage prees ‘de integere liefde voor dit vak van Guus Mostart. Er is
maar na afloop zijn ze zo gefascineerd, dat je ze naar buiten moet
één troost: als niemand de namen meer kent van de mensen die deze
schòppen: ze hadden niet gedacht dat opera en alles wat daarmee
bezuinigingen hebben doorgevoerd, dan kent iedereen de Nationale
te maken heeft, zo interessant zou zijn. Veel kinderen kijken
Reisopera nog’.
tegenwoordig met hun duim, ik hoop dat ze straks ook nog in staat zijn om de lucht boven een heideveld te zien trillen.’
22
23
Bagatel (1)
Pocketversie La Bohème Il segreto di Susanna
In de hieronder volgende verhalen gaat het niet om ‘een glansrol of bijzondere voorstelling’, maar meer om een ‘bagatel’, waarvan het woordenboek zegt: klein, onderhoudend, humoristisch muziekstuk. Ze spelen zich alle af in de vorige eeuw.
Ingrid Snellink, directiesecretaresse van Guus Mostart, hoort ook bij
Jaren later, in 1995, gaat de telefoon en ik hoor in geaffecteerd Frans:
La Bohème van Giacomo Puccini (1858-1924) wordt begin volgend
De miniatuuropera Il Segreto di Susanna van Ermanno Wolf-
degenen die op 1 januari de lier aan de wilgen moeten hangen.
“Bonjour, je suis Pierre Constant.” “Ja hallo zeg, beantwoord ik ad
jaar gebracht door het Resident Artists Programme (RAP) van de
Ferrari (1876-1948) is een kleinschalige productie van het RAP. Een
Zij vertelt:
rem deze aankondiging, gedachtig het voor mij gênante telefoontje
Nationale Reisopera in een pocketversie.
herkenbare, grappige, toegankelijke voorstelling.
‘Kort nadat ik in december 1988 in dienst was gekomen bij Opera
van jaren terug. De man bleef aanhouden en ik zeg tegen hem: “Ja
Deze versie in de regie van Christian Carsten wordt in het Italiaans
Welk geheim draagt Susanna met zich mee?
Forum werd ik gebeld door een Duitser die auditie wilde doen, niet
dag, ’t zal wel”, waarna hij teneinde raad de hoorn op de haak legde.
gezongen met Nederlandse boventiteling.
Is er een minnaar in het spel of is de waarheid simpeler?
door zich persoonlijk bij de opera te vervoegen maar per telefoon.
Maar Pierre Constant verzamelde weer moed en meldde zich weer,
Duur van de voorstelling is 60 minuten met begeleiding van een
Ik legde hem in mijn beste Duits uit, dat dit zo niet gaat bij Forum,
waarop ik tegen hem zei: “Daar trap ik niet meer in” en nu was ik
klein ensemble.
maar wat ik ook zei om van hem af te komen, hij bleef er in
het die resoluut de hoorn op de haak legde. Mijn baas, de toenmalige
allerlei toonaarden op aandringen per telefoon te willen auditeren.
intendant Louwrens Langevoort komt binnen en ik vraag hem langs
Zwolle | première | Odeon De Spiegel | zaterdag 5 januari 20.30 uur
Op een gegeven moment hoor ik de ambitieuze zanger door de
mijn neus weg of hij Pierre Constant kent. Inderdaad, die kent hij:
Maastricht | Ainsi Theater | woensdag 9 januari 20.30 uur
telefoon onbedaarlijk lachen en proestend zegt hij tegen mij, in het
het was de zojuist aangetrokken regisseur voor de opera Un Ballo in
Enschede | 21Rozendaal | zaterdag 12 januari 20.30 uur
Maastricht | premiere | Ainsi Theater | dinsdag 26 maart 20.30 uur
Nederlands: “Dat je dat nou niet door had!” Het bleek Geert Schepel
Maschera die voor 1996 door Forum op het programma was gezet.’
Den Haag | Theater aan het Spui | zondag 13 januari 19.00 uur
Zwolle | Odeon | dinsdag 2 april 20.30 uur
Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | donderdag 17 januari 20.30 u.
Den Haag | Theater aan het Spui | zondag 7 april 19.00 uur
Hoorn | Het Park | woensdag 23 januari 20.30 uur
Utrecht | Theater Kikker | dinsdag 23 & woensdag 24 april | 20.30 u.
te zijn, een lid van het orkest.
Regie Xander Straat.
Utrecht | Theater Kikker | vrijdag 25 en zaterdag 26 januari 20.30 u. Deventer | Concert in de Bergkerk | zaterdag 2 februari 15.00 uur Rotterdam | Schouwburg | donderdag 7 februari 20.30 uur
Regisseur Pierre Constant, rechts, in gesprek met Robert Woronieccki, die als Riccardo een hoofdrol vertolkte in Un Ballo in Maschera van G. Verdi,1996/’97 Midden achter: Bonita Hyman als Ulrica. Repetitiefoto van Rik Klein Gotink.
Nederlands gezongen. Met medewerking van dansopleidingen uit de regio van het theater.
24
25 Götterdämmerung, Tweede bedrijf, vierde
Recensies Götterdämmerung
tafereel. Brünnhilde zweert dat zij verraden is. Hagen (Renatus Mészár, r.) en Gutrune (Susanne Geb, r.) kijken toe, Siegfried (Mati Turi, l.) slaat alles in grote verwondering gade.
Vijf sterren krijgt de Nationale Reisopera van Peter van der
De muziek
Trouw: ‘Men sprak in 2009 al over het “wonder van Enschede”
Lint (Trouw) voor ‘de ijzersterke enscenering van Wagners
Alom enorme bewondering voor de prestaties van Ed Spanjaard en
(-) Naast een inventief regisseur als Antony McDonald is de
Götterdämmerung, ook nog eens bloedmooi muzikaal uitgevoerd
het Gelders Orkest.
hoofdverantwoordelijke voor dit wonder Ed Spanjaard. (-) Hij heeft
door het Gelders Orkest onder leiding van Ed Spanjaard. Maar deze
De Telegraaf: ‘Ed Spanjaard verdient een lintje voor zijn werk. Zijn
zijn maestro-status, die hij bij kenners allang had, in die vier enorme
maximale sterrenregen staat overdrachtelijk ook voor het gezelschap
interpretatie is tot in de puntjes doordacht, maar doet geen moment
Wagners meer dan bewezen. Met het Gelders Orkest trok hij één
en zijn roemruchte geschiedenis: de Nationale Reisopera. (-) Als
cerebraal aan. Wagner heeft geen egotrippende dirigenten nodig. De
grote spanningsboog. (-) Het cement tussen de scènes op de bühne
om te benadrukken hoe dom en erg de door Den Haag opgelegde
partituur is de leidraad en Spanjaard de beste gids. In deze marathon
wordt gevormd door de verschillende orkestrale tussenspelen,
bezuiniging is, vlamde de Reisopera nog één keer in volle glorie. Wat
(-) bloeit het Gelders Orkest op met een rijkdom aan kleuren en een
hier steeds met gesloten voordoek gespeeld, zodat de aandacht
een allure lag er over deze superieure voorstelling. Een zeldzaam
enerverende dramatiek zonder dat de balans met de zangers eronder
wel naar de muziek móest gaan. Dirigent en orkest waren juist op
langdurig applaus, doorspekt met onstuimig en hartstochtelijk
lijdt. Dat is in de Götterdämmerung geen sinecure. De lijnen zijn
deze scharnierpunten in de partituur in grootse vorm en vonden
geroep (-) was een hart onder de riem voor de Reisopera om toch
langer, de instrumentatie zwaarder en donkerder.’
gezamenlijk een dynamisch palet van ontelbare schakeringen.
vooral niet op te geven.’
De Volkskrant: ‘Urenlang laat Ed Spanjaard de orkestbak (-) kolken,
Fluisterzacht, geheimzinnig, dreigend, dan weer schallend of
Ook Mischa Spel wijdt in de NRC enige woorden aan de ondergang
bruisen, zingen en gloeien. Maar wanneer in Götterdämmerung
knetterend hard.’
van de Reisopera oude stijl. ‘Van de 29 miljoen die het Rijk
de held Siegfried eindelijk wordt vermoord, stoten dirigent en Het
Tubantia (Ellen Kruithof ) had een speciaal compliment voor de
spendeert aan opera, gaan er 24,5 naar de Nederlandse Opera. Van
Gelders Orkest door naar een diepere emotionele laag. Terecht
basklarinet: ‘De veelvuldig terugkomende solotrekjes waren prachtig.’
regiospreiding is er geen sprake meer. (-) Toen de Reisopera in
kregen Spanjaard en zijn musici een applausorkaan en voetgeroffel
2009 met een verbazingwekkende mix van lef en kwaliteit begon
over zich heen.’
aan (-) de Ring kon niemand vermoeden dat Götterdämmerung zou
NRC: ‘Vanaf het begin heeft dirigent Ed Spanjaard met het Orkest
samenvallen met het einde van de Reisopera. De parallel tussen feit
van het Oosten en het ook nu weer op de toppen van zijn kunnen
en fictie is beklemmend.(-) De Reisopera gaat ten onder als vitaal
spelende Gelders Orkest gewerkt aan een gloedvolle, doorbloede
gezelschap: vlammend, en met imponerend slotakkoord.’
Wagnerklank vol finesse. Soms intiem en broos, soms pralend
Guido van Oorschot in De Volkskrant: ‘Siegfrieds Trauermarsch: hier
( het koor is kernachtig versterkt met Bulgaarse zangers), maar
wordt niet alleen gerouwd om het verlies van een personage, hier
voortdurend kleurrijk en mee-ademend met Wagners bedwelmende
beukt de woede over het gemene mes in de rug van een operahuis.’
muzikale gedachten. (-) De grootste tover komt toch uit de orkestbak.
In De Telegraaf besluit Eddie Vetter: ‘Al met al heeft de Reisopera iets
Ed Spanjaard heeft zich als Wagner-dirigent zonder zwakke plekken
groots gepresteerd voor een fractie van het bedrag dat zo’n productie
op de kaart gezet.’
elders kost. Het gezelschap heeft een beter lot verdiend.’
Götterdämmerung, Eerste bedrijf, eerste tafereel. Hagen (Renatus Mészár) vertelt zijn halfbroer- en zus Gunther (Thomas Oliemans) en Gutrune (Susanne Geb) dat zij moeten trouwen.
>
26
27
Götterdämmerung, Tweede bedrijf, derde tafereel. De Gibichsmannen vieren feest. (Koren van de Staatsopera Stara Zagora en Varna, Koor van de Nationale Reisopera.)
De zangers
Iets minder enthousiast was Mischa Spel in de NRC: ‘De held
De regie
Ellen Kruithof was ook zeer te spreken over de zangers: ‘De cast was
Siegfried, in de woorden van Thomas Mann hansworst, god en
De Volkskrant: ‘Een klaterende ovatie voor Antony Mcdonald.
fantastisch: men zong en speelde erg goed en men paste ook goed bij
revolutionair ineen, is in de interpretatie van tenor Mati Turi iets
Deze regisseur en vormgever waagde zich in 2009 met “Das
elkaar. Mati Turi (Siegfried) en Kirsten Blanck (Brünnhilde) vormden
te weinig goddelijk en revolutionair. Turi zingt zijn loodzware
Rheingold”aan zijn eerste Wagner. Nu hij de Ringcyclus met
een geloofwaardig koppel, aan elkaar gewaagd qua zang. (-) Blanck
partij voluit, maar in elegantie en heroïek zijn er nuances die nu
Götterdämmerung heeft voltooid moet je constateren dat de Brit
ging door een scala aan emoties: liefde, bedrog, woede, wanhoop en
niet geheel tot wasdom komen. Dat geldt ook voor Kirsten Blanck,
zich allerminst heeft vertild. Zijn signatuur schuilt in de combinatie
het was allemaal even goed, mooi en geloofwaardig. Ze heeft een
die zich krachtig en compromisloos stort op haar roldebuut als
van onopdringerig, oogstrelend beeld en een psychologie van de
dijk van een stem, die moeiteloos over het orkest heen galmde, ook
Brünnhilde, maar in kleuring en verstaanbaarheid te wensen
fijne nerf. Bij massascènes blijkt het psychologische pennetje van
wanneer de ruim honderd musici minder zacht speelden. De Duitse
overlaat.’
McDonald iets minder scherp te krassen.’
bas Renatus Mészár zong als Hagen in de eerste acte de sterren van
Daarentegen schrijft De Telegraaf: ‘De Estlandse tenor Mati Turi
De Telegraaf: ‘Net als voorheen vertelt Antony McDonald in zijn regie
de hemel.’
houdt formidabel stand, veel beter dan menige Siegfried die in
en toneelbeelden het verhaal zo duidelijk mogelijk, zonder opgelegde
Ook Peter van der Lint (Trouw) was vol lof over de zangers: ‘De
Bayreuth zijn jaarlijkse portie boegeroep komt halen. Kirsten Blanck
concepten en met het accent op de menselijke verhoudingen. De
personenregie van McDonald is om door een ringetje te halen.
heeft voor een echte hoogdramatische sopraan te weinig kracht in de
mythische dimensies laat hij over aan de muziek.’
Zelden zo’n goed getypeerde Gunther gezien als dit lulletje
laagte, maar verbluft in dit roldebuut des te meer met haar tomeloze
De NRC: ‘In het tonen van menselijke zwakte is McDonald sterk.
rozenwater, overigens met grote klasse gezongen door Thomas
inzet, vooral in het vlammende “Starke Scheite”. Van de overige
Maar waar het gaat over echte liefde of kwaadaardigheid verliest
Oliemans. De verknipte Hagen (-) had in de persoon van Renatus
zangers moeten zeker Thomas Oliemans (Gunther) en het met
McDonald zijn brille. De voorstelling grossiert wel in fraaie
Mészár last van een opspelende keelontsteking, maar wat een
Bulgaarse mannen versterkte koor genoemd worden.’
decorbeelden.’
geslepen figuur speelde hij. Een trio puike Nornen, drie fantastisch
Thomas Oliemans krijgt ook een compliment van Guido van
Trouw noemt Antony McDonald een inventief regisseur.
zingende Rijndochters en een uitstekende Gutrune gaven aan dat de
Oorschot (Volkskrant): ‘Fraai pakt ook het roldebuut uit van Thomas
‘Wonderschone beelden bedacht McDonald, en hij maakte er
Reisopera ook in de kleinere rollen goed gecast had. Maar het draait
Oliemans. De Nederlandse bariton belichaamt de verzenuwde
zelf prachtige decors en kostuums (de spetterende jurken met
in deze opera natuurlijk om het liefdespaar Brünnhilde en Siegfried.
rijkeluiszoon Gunther die onder de toenemende spanning een
modderrand van de Rijndochters) bij. Met Götterdämmerung sluit
Tenor Mati Turi kenden we al uit “Siegfried” en ook hier verraste
bloedneus krijgt. In kleurschakeringen overtreft Oliemans met
de Nationale Reisopera een bijzonder geslaagd project, uitgesmeerd
hij met een uiterst wendbare stem, die aan het eind weliswaar bijna
gemak Mati Turi, de tenor uit Estland die Siegfrieds eendimensionale
over vier jaar, met grote allure af. Helaas is dit ook het einde van de
op was, maar die zich krachtig en kranig hield in deze onmogelijke
karakter krachtig maar ook eenvormig verklankt.’
Reisopera in oude vorm.’
rol. Grote ontdekking was sopraan Kirsten Blanck die voor het eerst
F.K.
de rol van Brünnhilde zong. Een zangeres die zich zonder angst vol in de rol stortte en niet opzag tegen halsbrekende capriolen op de bühne. Haar slotscène was om nooit te vergeten. Wat ontzettend mooi!’
Götterdämmerung, Derde bedrijf, eerste tafereel. De drie Rijndochters (v.l.n.r.: Corinne Romijn, Marjolein Niels, Hanneke de Wit) vragen Siegfried om de Ring.
#
29
Steun de Reisopera… maak nieuwe vrienden *Dennis Bouwman schrijft in ‘Uitgangspunten Vriendenvereniging
n Vriend 2013 | € 20,-*
Reisopera 2013-2015’ op pagina 15: ‘Ook willen we het systeem van contributie vereenvoudigen. Voor een contributieverhoging is de goedkeuring nodig van de ledenvergadering, die op 6 april 2013 zal plaatsvinden. Voor overgangsjaar 2013 zal
dhr. | mevr.
het lidmaatschap voor iedereen € 20,- bedragen. Het voorstel is om vanaf 1 januari 2014 het lidmaatschap persoonlijk te maken. Per lid
straat
zou het lidmaatschap dan € 30,- bedragen. Voor een huisgenoot of partner bedraagt de extra contributie € 15,-. Daar staat tegenover
postcode
dat huisgenoten geen (tweede) Opera Informa zullen ontvangen. Halverwege 2013 willen we wel graag het partnerlidmaatschap regelen,
woonplaats
zodat dit in januari 2014 in orde is. Deze voorstellen zullen aan de ledenvergadering worden voorgelegd.’
telefoon
**Het bestuur verzoekt leden die een nieuw emailadres hebben
e-mail**
gekregen dit door te geven aan de secretaris: Ik machtig de Vereniging Vrienden Nationale Reisopera om
[email protected].
de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven. ***U kunt de contributie alleen nog maar per automatische incasso
(Uitsluitend per automatische incasso)***
betalen, geef daarom altijd uw bankrekeningnummer op. (Als u het niet eens bent met de afschrijving, heeft u 61 kalenderdagen
banknummer
na de afschrijving de tijd om uw bank opdracht te geven het bedrag terug handtekening
te storten.)
Stuur dit aanmeldingsformulier in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Breemarsweg 479 7555 KA Hengelo
#
28
Of vul het opgaveformulier in via de website www.vriendenreisopera.nl
30
31
Operanieuws
Wim Stam
Internationaal Vocalisten Concours
Tristan und Isolde
De Amerikaanse bariton John Chest heeft bij het Internationaal
De Nationale Reisopera in haar nieuwe vorm start het seizoen
Vocalisten Concours 2012 in ’s-Hertogenbosch de Arleen Auger
2012-2013 met Wagners ‘Tristan und Isolde’.
Prijs, de Allround Prijs, gewonnen. John Chest zong vorig seizoen
De Zwitserse sopraan Claudia Iten zal de rol van Isolde vertolken en
bij de Nationale Reisopera de rol van Graaf Almaviva in Mozarts ‘Le
de Oostenrijkse tenor Robert Künzli die van Tristan.
Nozze di Figaro’. De Nederlandse mezzosopraan Maria Fiselier won
Dirigent is Antony Hermus, de Generalmusikdirektor aan de opera
de Prijs van de provincie Noord-Brabant en de Nederlandse tenor
van Dessau.
Peter Gijsbertsen kreeg de Margie Weidemanprijs voor het Lied.
Claudia Iten is op YouTube te zien in enkele fragmenten uit Beethovens ‘Fidelio’.
Ed Spanjaard
Robert Künzli, geëngageerd bij de opera van Hannover is op
Ed Spanjaard, tot voor kort chef-dirigent van het Limburgs
YouTube te zien in fragmenten uit ‘Das Rheingold’, ‘Siegfried’ en
Symfonieorkest en dirigent van de succesvolle ‘Ring des
‘Tosca’.
Nibelungen’ bij de Nationale Reisopera, zal na het voltooien van deze cyclus met ‘Götterdämmerung’ opnieuw een opera dirigeren.
Kelly God
Vanaf 9 januari 2013 dirigeert hij bij Opera Trionfo ‘Owen
Pers vol lof over Kelly God als Katerina Ismailowa (29-10-2012)
Wingrave’ van Benjamin Britten in diverse theaters.
De Nederlandse sopraan Kelly God zingt met groot succes in de
Vermeldenswaard is, dat Ed Spanjaard destijds als assistent dirigent
Staatsopera van Hannover de rol van Katerina Ismailowa in de
betrokken was bij de allereerste uitvoering van deze opera in het
opera ‘Lady Macbeth von Mtsensk’ van Schostakovich. De pers
Royal Opera House Covent Garden in Londen.
schrijft lovend over haar vertolking.
Zie: www.operatrionfo.nl
‘Die grandiose Kelly God, die mit vollem Einsatz die Katerina Ismailowa nicht nur singt, sondern verkörpert, nach der
Colofon
Vereniging Vrienden Nationale Reisopera
Opera Informa
Bestuur Dennis Bouwman | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Ledenadministratie Nel van Duuren | Operareizen/Contactpersonen Fenny Koffijberg
Uitgever | Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Redactie | Fenny Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Puck Kooij
Lidmaatschap VriendenPas 2013 | g 20,-
Aan dit nummer werkten verder mee | Ben Coelman en Lidwiene Vermeij
Het bedrag wordt voldaan per automatische incasso aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif telijk is opgezegd bij het secretariaat.
Foto’s Afscheid Guus Mostart | Rob Elsjan Foto’s Götterdämmerung | Marco Borggreve @ Nationale Reisopera, 2012 La Bohème en Il segreto di Susanna | Bastiaan van Musscher
Bankrekening 44 51 41 387 t.n.v. Vrienden Nationale Reisopera | Enschede Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099
[email protected]
Twee Nederlanders in Essen
Gelangweiltheit, der Gier und der Geilheit noch mehr Gefühl
Op 20 oktober a.s. herneemt de opera van Essen in het
zeigen: Verzweiflung und tödliche Wut.’ (www.haz.de)
Aaltotheater ‘Die Fledermaus’ van Johann Strauss.
‘Kelly God überzeugt als Katerina sowohl mit lyrischen als auch
In de hoofdrollen van deze komische opera zingen twee
dramatischen Passagen, bewältigt die anstrengende Partie
Nederlanders, de bariton Peter Bording als Gabriel von Eisenstein
bravourös und wird vom Premierenpublikum zu Recht gefeiert.’
en de sopraan Annemarie Kremer als zijn echtgenote Rosalinde.
(www.klassik.com)
Peter Bording zong bij de Nationale Reisopera in 2008 de rol van
‘Fulminanten KELLY GOD in der Titelrolle [...] Die Sopranistin gab
Papageno in Mozarts ‘Zauberflöte’ en afgelopen seizoen ook de rol
der unbefriedigten, aber doch starken Frau, die zur Mörderin wird,
van Baron Douphol in ‘La Traviata’.
imponierende Gestalt. Ihre variable Stimme begeisterte in den
Nationale Reisopera Postbus 1321 | 7500 BH Enschede | 053 4878500
dramatischen Ausbrüchen, fast mehr noch in den melancholischen
[email protected] | www.reisopera.nl
Monologen.’ (www.deropernfreund.de) www.operanederland.nl
Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of een ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons secretariaat:
[email protected].
Opmaak | Gerrit Ebbink bNO |
[email protected] Druk | ctrl-P Grafisch Bedrijf, Hengelo
Voorzijde | Götterdämmerung, Eerste bedrijf, derde tafereel. Siegfried heeft de gedaante van Gunther (Thomas Oliemans) aangenomen en heeft de Ring van Brünnhilde (Kirsten Blanck) afgenomen Achterkant | Götterdämmerung, Derde bedrijf, derde tafereel. De Rijndochters (Hanneke de Wit, Marjolein Niels, Corinne Romijn) zien hoe het Walhalla in vlammen opgaat. Redactie Opera Informa
[email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis Webmaster | Wij maken Het, Eefde |
[email protected] De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht voor toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar. ©2012 Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl
32