REGELRECHT. Verlies, ook winst? Baptistengemeente Silo

Baptistengemeente Silo

R EGELRECHT Verlies, ook winst?

In dit nummer o.a. • Overdenking door ds Willemijn Bakkes • “Botte Pech” • Een wereldjurist bij de eetgroep • Avondmaal, hoe doen de buurkerken dat?

maandblad

jaargang 61

nummer 10

Pag 3 Pag 6 Pag 16 Pag 20

november 2010

REGELRECHT NOVEMBER 2010

VAN DE REDACTIE

VERLOREN, OOK GEWONNEN? November is de maand waarin traditioneel het einde van het kerkelijk jaar valt. En ook het begin van de adventsperiode, waarin we vol verwachting uitkijken naar de kerst. Advent is de start van het nieuwe kerkelijk jaar. Einde en begin liggen hier heel dicht bij elkaar. We “verliezen” het oude jaar en “winnen” het nieuwe jaar. Eigenlijk gaat verlies en winst niet samen, althans niet in het bedrijfsleven, of bij het knikkeren. Het is óf óf. Maar in ons leven gaat het soms hand in hand. Het thema van deze Regelrecht sluit daarop aan. In de overdenking van Willemijn leest u meer over het einde van het kerkelijk jaar en hoe we mensen die ons zijn ontvallen, daarbij gedenken. Naast het verlies van geliefden, verliezen we op gezette tijden allemaal wel het een en ander: gezondheid, werk, relaties, bezit, jeugd, flexibiliteit, energie, uitvliegende kinderen. Maar kent u dat, dat je soms het gevoel hebt, dat je door een diep dal gaat en toch voelt dat er ook iets goeds in schuilt? Kracht van boven, steun van naasten, “toevallige” gebeurtenissen die je oplichten, iemand die met je en voor je bidt, de weer sterk gevoelde familieband, een goed advies, een bijbeltekst. Allemaal draagt het eraan bij dat we onszelf weer op kunnen pakken, sterk kunnen zijn en toekomst zien. Soms is het zo dat we eerst iets moeten verliezen om ruimte te krijgen voor iets nieuws, wat er anders niet had kunnen zijn. En waar je wel heel blij mee bent. Lees het verhaal van Victor en Bea die in Oeganda weer opnieuw zijn begonnen en hóe. En van Jan-Berend die, door zijn ongeluk, meer heeft kunnen genieten van zijn gezin en van dat prachtige eiland waar ze nu wonen. En onze winst daarbij is, dat we weer eens uitgebreid van hen horen. Wij hopen dat u troostvolle gedachten ontleent aan wat deze Regelrecht u te bieden heeft. En we wensen u toe dat u een goede, gezegende novembermaand mag hebben, waarin einde en begin, verlies en winst, ook in uw leven elkaar ontmoeten.

GEWIJZIGDE INDELING REGELRECHT Een aantal pagina’s vindt u niet meer op hun vaste plek. Verjaardagen, agenda en roosters vindt u voortaan op de laatste bladzijden van Regelrecht. 2


O V ERD EN K ING Door ds. Willemijn Bakkes

“V ERLIES , OOK WINST ?" 21 November,de laatste zondag van het kerkelijk jaar Op deze laatste zondag van het kerkelijk jaar gedenken we gemeenteleden of mensen in onze omgeving die zijn overleden. En wij noemen hun namen. Na deze zondag begint een nieuw kerkelijk jaar met de eerste Advent. Dus we gedenken en zeggen tegelijkertijd:’Een gelukkig nieuw kerkelijkjaar!’ Het is goed om de namen te noemen van onze geliefden en stil te staan bij het verlies, die lege plek. Het is geen gemakkelijk moment en voor velen is het moeilijk. Zij blijven dan het liefste thuis. Maar is nu juist de plek te midden van alle gezinsleden van het gezin van God niet bij uitstek de plek om je verdriet en eenzaamheid te delen? Hoort die plek niet die veilige plek te zijn waar je jezelf mag en kan zijn? Waar begrip en medeleven is? Door de dood van Jezus Christus kunnen wij het afscheid van onze dierbaren ook gaan beleven als iets dat hoop geeft. Hoop op iets nieuws, hoop op een nieuwe weg waarin wij de goedheid van de Heer mogen ervaren. Hoop die onze vrees voor de dood wegneemt en er vrijheid voor in de plaats geeft. Jezus Christus stierf en de weg werd vrij gemaakt voor de komst van de Heilige Geest De Apostolische geloofsbelijdenis eindigt met: Ik geloof een heilige, algemene, christelijke kerk, de gemeenschap van de heiligen; vergeving van de zonden; opstanding van het lichaam; en een eeuwig leven. Amen Hier vind je het hart van het Evangelie: dat de doden mogen opstaan! Aan de dood is geen ontkomen, maar een mens mag weer opnieuw tot leven komen! Dat is toch wel heel bijzonder. Midden in het leven hebben wij ieder met de dood te maken, maar midden in de dood zijn we ook door het leven omvangen! Dat is de heerlijke boodschap van het kerkelijke oude jaar. In het boek van Chaim Potok ‘Mijn naam is Asjer Lev’ is de hoofdpersoon, de zoon, in gesprek met zijn vader. De zoon was nog een jong knaapje van zes jaar. Toen ze op een dag terugkwamen van de synagoge en zagen zij langs de trottoirband een dood vogeltje liggen. Zo begon het gesprek over de dood. Waarom? Wat is dood? Gaan u en mamma ook dood? Op deze laatste vraag antwoordde de vader:’Ja, maar moge dat alleen maar zijn na een lang en goed leven, Asjer. Waarom? Zo heeft de Meester van het heelal zijn wereld geschapen. Waarom? ‘Omdat leven iets kostbaars moest zijn. Iets dat voor altijd van je is, is niet kostbaar.” Ja, soms hebben we pas door dat iets of iemand ons heel veel waard was als we het kwijt zijn. Geen mens kan de dood ontlopen. We proberen het soms door de dood te ontkennen. Nee, we zullen steeds opnieuw verdriet hebben als de dood mensen treft van wie we houden. Maar we mogen weten dat met die dood nieuw leven 3

REGERLECHT NOVEMBER 2010 begint. En als je God toelaat in je pijn en verdriet, zul je de weg nooit alleen hoeven gaan, maar Gods liefde en kracht ervaren. Ons hele leven bestaat uit steeds weer afscheid nemen, steeds weer een beetje sterven aan het verleden. Hoe moeilijk ook, we mogen weten dat het ons ook vormt en ons zelfstandiger kan maken, bewuster en steeds dichter bij de Waarheid brengt. De woorden van Micha spreken mij erg aan: Micha7, 7 : ‘Maar ik, ik blijf uitzien naar de Heer, ik blijf hopen op de God die mij redding zal brengen. Hij zal mij horen, mijn God.’ Misschien vindt u het wat vreemd om met doodsgedachten het jaar af te sluiten. Toch is het goed om daar over spreken. We moeten er niet omheen lopen, het is een dagelijkse realiteit. Dood, verschrikking en ellende van mens en dier zijn altijd actueel. En als laatste wacht ons de dood. Het hoort bij ons leven. In deze Regelrecht gaat het over ‘Verlies, ook Winst?’ We staan stil bij verlies, bij eindigheid. Maar zou je verlies ook kunnen ervaren als iets dat je ook wat brengt? Misschien een nieuw begin? Bij deze vraag moet ik denken aan wat Jezus zei over de graankorrel. Een graankorrel kan pas vrucht dragen als het in de aarde valt en sterft. Sterven brengt niet altijd alleen maar verdriet. Ja, in het begin lijkt het wel zo en is het ook zo, maar na verloop van tijd gaan we misschien ook wel zien en ervaren dat de dood ons niet alleen verlies, maar ook winst heeft gegeven. Die winst zal er voor ieder persoonlijk weer anders uitzien, maar God laat zijn kinderen niet met lege handen staan. Wij moeten het wel willen zien en soms hebben daar een broeder of een zuster voor nodig. What is dying

Wat is sterven

A ship sails and I stand watching till she fades on the horizon and someone at my side says She is gone. Gone where? Gone from my sight, that is all. She is just as large now as when I last saw her. Her diminished size and total loss from my sight is in me, not in her. And just at the moment when someone at my side says she is gone there are others who are watching her coming over their horizon and other voices take up a glad shout There she comes! That is what dying is. An horizon and just the limit of our sight. Lift us up, Oh Lord, that we may see further.

Een schip vaart uit en ik kijk ernaar tot ze aan de horizon verdwijnt en iemand naast mij zegt: Ze is weg. Waarheen? Uit het zicht verdwenen, dat is alles. Zij is nog net zo groot als toen ik haar nog zag. Dat ze almaar kleiner wordt en uiteindelijk uit het zicht verdwijnt, zit in mij, niet in haar. En juist op dat moment, wanneer iemand naast mij zegt dat ze weg is, zijn er anderen die haar aan hún horizon zien verschijnen. En hun stemmen roepen blij: Daar komt ze! Dat is wat sterven is. Slechts een horizon en alleen de beperking van ons zicht. Til ons op, o Heer, zodat we verder mogen zien.

Bishop Brent. (1862—1922)

Bisschop Brent (1862—1922) 4


5

REGERLECHT NOVEMBER 2010

“B OT TE ” PE CH Vorige maand is er bij de pastorale mededelingen gemeld dat Jan Berend Stuut een lelijke val gemaakt had. Hierdoor heeft hij zijn been op een paar plekken gebroken. Onderstaand een verslag van Jan Berend zelf. Beste Allemaal, Het eerste september-weekend waren wij in Bremen om met een hoop vrienden aan een drakenbootrace op de rivier de Weser mee te doen. Aan het eind van de dag roeien zouden we nog barbeknoeien. Voordat de worstjes gaar waren ging ik nog even met de kinderen een balletje trappen. Daarbij ben ik zijwaarts in een diep gat gestapt waarin mijn voet bleef vaststaan terwijl mijn lichaam nog door bewoog: knak! Mijn enkel en kuitbeen gebroken. Diezelfde avond werd ik nog geopereerd. Na een weekje Bremer ziekenhuis kwam een ambulance me ophalen en weer naar Texel brengen. Al met al een typisch geval van botte (!) pech. Geluk bij een ongeluk was dat ik door een volleybal-maatje-die-toevallig-dienst-had ben geopereerd die zaterdagavond. Daardoor kreeg ik veel extra info over de kwetsuur. Inmiddels zijn we bijna 6 weken verder en gaat het alweer een stuk beter met mij, al is dat stilzitten natuurlijk niet zo eenvoudig voor zo’n hyper-baasje als ik…. Volgende week gaan de schroeven uit mijn enkel en kan ik weer gaan bewegen. Dan kan ik ook weer gewoon zelf dingen doen, zonder daarbij op de hulp van anderen aangewezen te zijn. Dat klinkt ondankbaarder dan ik bedoel; ik ben natuurlijk superblij met de uitstekende verzorging van mijn 4 dames! Af & toe word ik gelucht door Meta en zie ik inderdaad ook nog wat van Texel. Het makkelijkst is natuurlijk de dijk aan de waddenzeekant. Daar kan ik met de rolstoel goed uit de voeten. Maar er blijken ook strandrolstoelen te bestaan en daarmee zijn we ook al in het zand op pad geweest. Texel heeft tenslotte wél de meeste zonne-uren van Nederland! Wij krijgen inmiddels ook weer de Regelrecht digitaal en blijven ook via broer Willem Jan nog wel op de hoogte van het wel & wee in Silo. Dankzij mijn blessure zijn we hier op Texel nog niet echt op kerkenpad geweest maar dat komt zeker nog. Silo heeft uiteraard een vastverankerd plaatsje in onze harten. Ten tijde van het versturen van ons verhuisbericht twee maanden geleden wisten wij nog niet wat ons nieuwe telefoonnummer zou worden. Nu blijkt dat door de heersende westenwind de meeste rooksignalen toch niet aankomen. We hebben dus maar besloten ons tóch te laten aansluiten; je kunt ons nu bereiken op 0222 ….. Wanneer we ook stromend water krijgen, is nog niet bekend.... ;-) Hartelijke groeten, Nynke, Britte, Mathilde, Meta & Jan Berend 6


W ILLEM R ENGERS 1924 – 2010 Op 11 oktober 2010 is vroeg in de avond ons geliefd gemeentelid Willem Rengers overleden. Willem was een bekende persoonlijkheid in Silo en wij zullen hem erg missen. Willem is jarenlang raadslid geweest en heeft ook veel betekend voor het ouderenpastoraat. Wij wensen Janny, Reint en Harryet, en de kleinkinderen heel veel sterkte en bidden dat jullie mogen ervaren dat Gods armen om jullie heen zijn en Hij jullie zal dragen in deze moeilijke tijd. Hij schenke jullie troost en kracht en bovenal zijn Liefde. In de uitvaartdienst las zijn zoon, Reint Rengers, een in memoriam voor, dat u hieronder kunt lezen.

I N M EMORIAM W ILLEM R E NGE RS Door Reint Rengers Op 27 november 1924 werd in Emmererfscheidenveen een tweeling geboren, Willem en Roelof, samen wogen de beide jongens amper 2500 gram, nog minder dan het normale geboortegewicht van een baby. De vroedvrouw gaf ze weinig kans, maar de huisarts dacht er anders over. Hij zette ze tussen twee kachels, in de vette watten, en door met een lepeltje vette melk te geven groeiden ze toch op tot twee pubers in de oorlogsjaren. Vlak na de oorlog kwam hij zijn Jantje uit Valthermond tegen, ze kregen verkering, zoals dat toen nog heette, het raakte uit, maar ook weer aan dankzij zijn vriend Jan, die hem bij een uitje met de tandem en Jantje alleen liet. En wat doe je dan, dan ga je maar fietsen. Op 22 mei 1948 zijn ze getrouwd en trokken ze, nadat ze eerst vanwege de naoorlogse woningnood nog een tijdje niet bij elkaar woonden, in bij de familie Smid in Emmen. Niet lang daarna werd mijn broer Harry geboren. Ruim 4 jaar later zag ik het levenslicht. En toen kwam 1956. In het voorjaar moest ik zo nodig in een ketel met kokend water stappen, gevolg 10 weken ziekenhuis, een verdeeld gezin lijkt het dan. Harry mocht niet bij mij komen, mijn ouders wel en leg dat maar eens uit als ouders. Net een paar weken thuis kwam mijn broer om bij een ongeval, hij overleed op 20 september op 7-jarige leeftijd. Dat hakt er in, als je kind eerder sterft dan je zelf. Pas veel later heb ik dat van mijn vader en ook moeder begrepen. Voor hen beide was van belang dat Harry veilig in Jezus armen was. Vol vertrouwen gingen ze verder, en in 1958 zag mijn zus Harryet het levenslicht, gezin compleet. Mijn vader heeft heel wat beroepen gehad, ik zal ze niet allemaal opnoemen, wel een paar, van vrachtwagenchauffeur, buschauffeur, taxi en ambulancechauffeur, tot het laatst uitvaartleider, eerst in Emmen en later in Utrecht. De laatste stap maakte 7

REGERLECHT NOVEMBER 2010 hij op 50-jarige leeftijd. Bij zijn beroepen valt op dat het altijd ging om beroepen met veel contacten. De rode draad in het leven van mijn vader is het contact met mensen geweest. Ook in zijn vrije tijd was dat merkbaar, door zijn werk als ouderling, eerst bij de Baptistengemeente in Emmen, later bij de gemeente Silo in Utrecht. En na zijn pensionering als ouderling speciaal voor ouderen en vrijwilliger voor de Stichting Paraplu in Utrecht. Voor zijn werk zette Willem zich altijd voor de volle 100% in, dat ging soms wel eens te ver, waardoor wij wel eens op de 2e plaats kwamen. Dan moest er bijvoorbeeld op zondagmiddag geslapen worden terwijl wij als kinderen dan juist met onze vader weg wilden. Of ’s avonds nog even naar kantoor, en dan zat Jantje weer alleen. Maar het maakte ook dat Willem goed werk afleverde, en hij daardoor gewaardeerd werd. Zo kwam hij jaren later een stel tegen waarvoor hij de uitvaart had geregeld van hun kind, die het heel erg fijn vonden dat ze zelf hun kind in het graf mochten zetten, terwijl dat toen nog niet mocht. De ervaring van het verlies van zijn eigen zoon zal daar zeker een rol in hebben gespeeld. Willem mocht graag dingen regelen, het was dan ook niet vreemd dat ik ooit eens een foto van hem zag, midden op een kruispunt, waar hij het verkeer stond te regelen. En als je dat laat zien wordt je ook voor het regelen gevraagd. Het is dan ook niet zo gek dat hij zijn laatste beroep, uitvaartleider, het langst vol heeft gehouden. Mijn zus en ik vonden dat in het begin niet zo fijn, pubers en kinderen van een zwarte kraai, later kwam de waardering en weer later konden we hem bij zijn pensionering ridderen in de orde van de Zwarte Kraai. Het regelen bleek ook uit een notitie die ik de afgelopen week vond. Ik belde mijn oom voor een adres, zat op de logeerkamer en pakte een willekeurig stuk papier. Nadat ik had opgehangen draaide ik het papier om, en las wat daar op stond: “Het liefste wat ik had is mij ontvallen. Zo fijn als het was om zo lang zoveel met elkaar te mogen delen, zo verdrietig is het nu om afscheid te moeten nemen van mijn lieve, zorgzame, “ Het afscheid viel hem zwaar, hij had niet verwacht dat hij de eerste zou zijn. Willem had een sterk rechtvaardigheidsgevoel, zo sterk dat hem dat ooit zijn ontslag kostte. Toen dat gebeurde werkte men nog op zaterdag. Hij kwam aan het eind van de middag met een vrachtwagen vol stenen bij zijn baas, en die wilde dat hij de wagen aflaadde. Dat afladen moest toen nog met de hand gebeuren, het betekende dat hij op zaterdag de vrachtwagen moest afladen en ’s maandags weer opladen. En dat afladen weigerde hij, de baas was nog baas, dus Willem kreeg ontslag, met toestemming van het arbeidsbureau. Dat rechtvaardigheidsgevoel zal ook wel de reden zijn dat hij daardoor het hart op de tong had, alhoewel dat een karaktertrek is van de hele familie Rengers. Maar de uitspraken van Willem komen daardoor niet altijd even diplomatiek over, net zoals zijn daden. Zelf zei hij dat hij nu eenmaal zo was, hij kon niet anders. Knuffel-Willem, berg je maar, als hij je zag, voordat je het wist had je bijna een kopstoot te pakken en werd je aan zijn borstkas platgedrukt. Ik heb begrepen dat het in ieder geval heeft gezorgd voor een groei van de gemeente Silo. Zijn zonnige karakter zal ons wel bijblijven. Liep je met hem waar dan ook, er was altijd wel 8

Baptistengemeente Silo iemand die hem kende en vrolijk groette. We zullen dat allemaal missen. En mijn moeder zijn woorden: Wat wost Jantje? En zij dan: Wat dust Wip? Aan 64 jaar samen komt nu een eind. Wat die 64 jaar betekende zagen wij in zijn laatste dagen. Toen mijn oom, Harry, zijn jongste broer, vorige week bij hem was, kreeg niemand hem wakker, mijn vader reageerde alleen nog op de stem van mijn moeder. Het was de laatste keer dat hij bij kennis was. Willem gleed weg, en làg alleen nog maar. Even leek het zaterdagnacht dat hij het zou opgeven, en was hij erg onrustig, maar opnieuw reageerde hij op de stem van mijn moeder en werd rustig. Wel gleed hij steeds verder weg, maar hij kon het niet over zijn hart verkrijgen te sterven op de verjaardag van mijn moeder afgelopen zaterdag. Het is maandag 11 oktober, Willem is er nog, tenminste, zijn lichaam. Zijn ademhaling gaat steeds sneller, ik herken mijn vader niet meer. Als aan het begin van de avond zijn pols steeds zwakker wordt houden Harryet en ik beide een hand vast. De glimlach van de zonnige Willem verschijnt nog éénmaal op zijn gezicht, zijn ogen gaan open, en dan gaat hij om negen minuten over zeven…….. Ik wil eindigen met een gedicht van Mirjam Warta: Er waren alleen nog dagen om te leven. Geen jaren, maar dagen. Geen dromen meer, geen vragen. Enkel het nu. Mijn hand in jouw hand, jouw hand in de mijne. Nog nooit zo dichtbij jou Enkel nu.

Beste leden van de Silofamilie, Graag willen wij jullie bedanken voor alle aandacht tijdens de maanden dat mijn man, onze vader en opa, Willem Rengers ziek was en na zijn overlijden. Het verliezen van je man, vader en opa is heel ingrijpend. Maar wat doet het goed als je dat verdriet niet alleen hoeft te verwerken. In de maanden dat hij ziek was zijn er veel kaarten gestuurd, is er gebeld en gemaild. Met lieve bemoedigende woorden. En zijn de bloemen uit Silo gebracht. Door dat alles besef je dat hij een plekje in veel harten had, zoals veel mensen een plekje in zijn hart hadden. De aanwezigheid van velen van jullie in de mooie dienst, waarin we definitief afscheid van hem hebben genomen, doet ons goed. Hartelijk dank. Janny Rengers, kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind 9


D IENS TEN

VA N DE AF GELOP E N MA A ND

3

G EEF

OKTOBER

ONS M EER G ELO OF

door Oeds Veen Voorganger: Schriftlezing:

ds. Arjan Noordhoek Ps. 37 : 1-11, Habakuk 3:1-19, Lucas 1: 1-10

In deze dienst ontbrak het niet aan variatie: de familie Boeschoten zong; met Marinus en Ina Boeschoten herdachten we hun 60 jarig huwelijk; we mochten Cornelia weer begroeten na haar ziek zijn; Willem Jan begeleidde de zang en Miranda las de Bijbel gedeeltes met ons. Ook mochten we in deze dienst het Avondmaal vieren. Dit alles onder de paraplu van het thema van deze dienst: Geef ons meer geloof. Het eerste wat er bij je op kan komen bij zo'n thema is: heb ik niet genoeg geloof? Maar dan worden we even terug verwezen naar onze kinderjaren: “ 'k Stel mijn vertrouwen op de Heer mijn God.” Als kind kon je daar iets mee en heel je kinderlijk geloof had daar genoeg aan. Maar dan word je ouder, van verschillende kanten komen conflicten op je af, die het geloofsleven kunnen ondermijnen. Heb ik dan nog wel genoeg geloof? In een leergesprek met Jezus roepen ze het uit: “Geef ons meer geloof.” Maar Jezus vraagt niet zoveel van Zijn leerlingen, alleen maar het geloof van een mosterdzaad. Met deze woorden van Jezus kunnen we heel wat kanten op in ons geestelijk leven. Begin maar als een mosterdzaad. Is dat niet dat kinderlijk begin? Ik stel mijn vertrouwen op de Heer mijn God? En Jezus belooft ons dat we daar al veel mee kunnen doen, bergen kunnen verzetten. En zo mogen wij onze roeping verstaan, vertrouwen op God, met ons, soms klein, geloof, zo gering als een mosterdzaad. Toch mogen we met dit klein geloof in staat zijn om bergen te verzetten. Als eerste Zondag van de Oogstmaand werden we getrakteerd op een appel, een mooi gebaar. Even stilstaan bij ons dagelijks brood, zoals vermeld in de vorige Regelrecht, van de redactie. Je stopt één aardappel in de grond en na verloop van tijd krijg je er tien voor terug, wat een wonder. Ja, geef ons het geloof van een mosterdzaad.

10

OKTOBER

D R IEDUBBEL

TIE N !

door Karin Borninkhof Voorganger : Schriftlezingen :

ds. Wout Huizing Exodus 20:1-17, Corinthiërs 13:4-13

Een mooie datum vandaag: 10-10-'10. In de wereld gebeurt er van alles: 10% vermindering van het energieverbruik, onafhankelijkheid van de Ned. Antillen en zo meer. 10 heeft ook een spirituele betekenis, zoals de 10 geboden, de 10 plagen, tienden delen. 10

Baptistengemeente Silo Vandaag gaat de overdenking over het 10e woord van de 10 Woorden; begeren. Dat doe je met je hart en dat is van buiten niet direct zichtbaar. Je handen kun je thuis houden, woorden kun je inslikken maar is een begerig hart te bedwingen? Begeren is negatief als je jaloers bent op een ander en wilt hebben wat een ander ook heeft. Maar in de bijbel wordt nergens verboden naar iets te verlangen, het kan juist stimulerend werken om in beweging te zijn in je leven. Als je naar God verlangt dan wordt begeren positief. We willen allemaal goed wonen, geld hebben om leuke dingen mee te doen en mensen om je heen die je leven veraangenamen. Mensen zonder wensen zijn er niet. Ieder zet wel ergens zijn zinnen op. Maar deze aardse dingen kun je ook gebruiken om anderen tot dienst te zijn. Zaken die bij een ander horen, horen niet bij jou, Kom daar niet aan. Je eigen situatie bepaalt hoe je tegen en ander aankijkt. Als je ziek bent dan wil je net zo gezond zijn als die ander. Maar de vraag is: van waaruit leef je echt? Waarop zet je je zinnen in dit leven? Kun je je zelf aanvaarden, ook met je beperkingen? Liefde voor God en voor elkaar zorgt ervoor dat we onze zinnen op ándere zaken zetten. Liefde is ook kunnen genieten van wat een ander heeft, blij kunnen zijn voor een ander. Uit liefde leven en iets voor een ander betekenen. Wees dus tevreden met jezelf, je bent een kind van God. Het was een dienst met een aantal mooie uitdrukkingen die ik erg toepasselijk vond. "Het gras is altijd groener aan de overkant". "Tel wat je hebt, niet wat je mist!" Ook mochten we driedubbel genieten van het Silo mannenkwartet(kwintet). Zij zongen “Ain't got time to die” en “I'm Satisfied”. Twee spirituals waarbij vooral de laatste uitnodigde tot meeswingen.

17 OKTOB ER

EEN WOR ST ELING WAAR D

Voorganger: Schriftlezingen:

Door Hendrik Kiwiet ds. Willemijn Bakkes Ps. 121, Genesis 32:22-31, Lucas 18:1-8

Wederom een dienst en boodschap waar een ieder zich aangesproken kan voelen. Hoe vaak is het niet dat wij worstelen met ons geloof wanneer we geconfronteerd worden met de onzekerheid van ons bestaan en de onrechtvaardigheid van het leven. Wanneer we ons keren tot God en denken geen gehoor te krijgen. Jezus leert ons om volhardend te bidden. In de lessen uit Lucas vertelt Jezus de gelijkenis over de vrouw die volhardend bij de ongelovige rechter kwam om haar 11

REGERLECHT NOVEMBER 2010 gelijk te halen. Uiteindelijk geeft de rechter de vrouw gelijk alleen al om van haar af te zijn. En Jezus zegt: ”Als die rechter nou uiteindelijk doet wat die vrouw vraagt, zou God dan iemand weigeren die Hem om hulp smeekt? Is God niet veel meer dan die rechter?” In Genesis wordt geschreven over de worsteling van Jacob. Jacob die ooit is gevlucht voor zijn broer. Na 20 jaar bij zijn oom Laban te hebben gewerkt is zijn meerwaarde ten einde, Jacob besluit wederom te vluchten, maar nu weer terug naar zijn broer. Jacob is niet geheel zeker van zijn zaak, omdat zijn broer hem ooit probeerde te doden. Jacob begint plannen te smeden, maar knechten die Jacob vooruit stuurde, komen terug met het verhaal dat zijn broer hem tegemoet reist. Jacob wordt steeds onzekerder van zijn zaak en stort zich in gebed. Hij legt zijn zorgen en angsten bij de Here God en net wanneer hij zich opmaakt om God aan te roepen, wordt hij gegrepen door een engel Gods. Dit alles wordt gadegeslagen aan de overkant van de rivier. Er wordt beschreven hoe Jacob de hele nacht worstelt met een man. Uiteindelijk overwint Jacob, maar Jacob laat de man pas gaan, wanneer hij gezegend wordt door de man. Dit gebeurt dan ook, maar Jacob ontvangt meer dan waar hij om vraagt. Hij ontvangt tenslotte ook een nieuwe naam. De naam Israël. Deze naamswijziging stond voor een innerlijke verandering bij Jacob. Waar zijn oorspronkelijke naam bedrieger betekende, betekent Israel: vorst van God. Deze titel was zijn beloning voor zijn worsteling. Deze geschiedenis is een illustratie van de worsteling tussen een oude en nieuwe natuur in ons leven. Tussen wie je was en wie God wil dat je zult zijn. Het overgeven van je eigen wil gebeurt niet zonder slag of stoot. Het gaat gepaard met worstelen en stuiteren. Worstelen met je geweten of je schaduwzijde, je vijand of je broer en je worsteling met God en je geloof. Voor Jacob kon overwinnen, moest hij gebroken worden. Zijn tegenstander raakte zijn heup en Jacob verloor zijn kracht om vervolgens in de kracht van God hersteld te worden en overwinnaar te zijn. Het is met deze overgave en toewijding waardoor wij als overwinnaars onze onzekerheden, angsten en verdriet kunnen overstijgen.

24

OKTOBER

G ELOVE N

MET E EN SL E EPNE T , HOE DO E JE DA T ?

door Martijn van Laar drs. Piet Brongers Mattheüs 13 : 47-52

Voorganger: Schriftlezing:

Het is goed om elkaar aan te zien en welkom te heten in de naam van de Vader. Zingend vragen we: is er een hand die op mijn schouder als troost een kracht, een 12

Baptistengemeente Silo steun wil zijn? We vragen om hulp, om kracht, om steun voor alles wat we doen en om licht om te kunnen zien. De hoofdvraag van vandaag is: geloven met een sleepnet, hoe doe je dat? Wat je vangt, tegenkomt, meeneemt is afhankelijk van wat er op het pad van een sleepnet ligt. Er zit elke keer weer een hoop in en het is maar afwachten wat het is. Je kan dan gaan sorteren. Gewoon elke dag even kijken wat er in zit en wat je daarvan wil bewaren en wat niet. Je zoekt uit wat je op dat moment nodig hebt, wat je aanspreekt wat bij jou past op dat moment. Maar daar zit dan ook gelijk een valkuil. Als je zoekt wat bij jou past of zelfs alleen maar kijkt naar wat op dat moment bij jou past, dan loop je kans dat je een hoop essentiële dingen misloopt. Dingen die wel waardevol zijn maar op dat moment niet van toepassing en belang lijken. Hoe zorg je er nou voor dat je goed sorteert? Mattheüs zegt het volgende: 47 Het is met het koninkrijk van de hemel ook als met een sleepnet dat in een meer werd geworpen en waarmee allerlei soorten vis werden gevangen. 48 Toen het net vol was, trok men het op de oever en ging men zitten om de goede vis in kuipen te doen; de slechte vis werd weggegooid. 49 Zo zal het gaan bij de voltooiing van deze wereld: de engelen zullen eropuit trekken en de kwaadwilligen van de rechtvaardigen scheiden, 50 en ze zullen hen in de vuuroven werpen, waar ze zullen jammeren en knarsetanden. 51 Hebben jullie dit alles begrepen?’ ‘Ja,’ antwoordden ze. 52 Hij zei hun: ‘Zo lijkt iedere Schriftgeleerde die leerling in het koninkrijk van de hemel is geworden op een huismeester die uit zijn voorraadkamer nieuwe en oude dingen tevoorschijn haalt.’ Hoe kan je leren om goed te kijken? Hoe kijk je en sorteer je in het licht van het koninkrijk? Hoe bereik je dat? We moeten verder kijken dan alleen onszelf. We moeten en mogen kijken vannuit het licht van God. Kijken naar wat er echt toe doet, het totaalplaatje zien. We verzamelen zoveel in het net dat het moeilijk is om het juiste te doen. Maar als we luisteren naar Jezus die ons wil laten zien wat er echt toe doet dan moet het goed komen. Hij laat ons zien waar het om gaat. Het gaat erom dat we onze ware ik zien en de ander echt zien. Niet alleen maar een omhulsel maar ook de ziel en een levend iemand met een verhaal. Loslaten waar je krampachtig aan vasthoudt en verder durven gaan ook al zit je op een doodlopend spoor. Verander dan je richting en probeer wat nieuws. Een doodlopend spoor kan het begin zijn van iets nieuws en zolang je er maar op vertrouwt dat er meer is. Als je van daaruit kan leven, dan gaat het goed.

13


R EGELR ECHT

U IT DE R A A D Namens de Raad Door Harryet Eijkman-Rengers Secretaris

Woensdag 27 oktober hebben we met een uitgebreide raad aan tafel gezeten. Het was de hoogste tijd om als pastorale raad en bestuurlijke raad elkaar weer eens te ontmoeten. Ook onze financiële experts, Jan Willem de Leeuw en Willem Jan Stuut waren erbij en de beheerder Algert Wentink. De avond begon met een smakelijke maaltijd aan de eettafel, die om half acht werd veranderd in een vergadertafel. We hadden een volle agenda en hebben die niet helemaal afgekregen. Een vervolg zit er dus nog in. Willem Jan had de cijfers bijgewerkt tot en met het derde kwartaal. Met zijn duidelijke uitleg erbij weten we hoe we er financieel voorstaan. We hebben een goede administrateur, want de inkomsten en uitgaven lopen aardig gelijk met de begrootte bedragen. Knap dat je elk jaar een begroting kunt maken die zeer reëel is. Een overzicht van de vrijwillige bijdragen vindt u elders in deze Regelrecht. Algert heeft ons bijgepraat over de stand van zaken rond de verbouwing van de kosterswoning. Naar aanleiding van een zorgvuldig gemaakt wensenpakket zijn er offertes aangevraagd. Die offertes zijn intussen binnen en nu wordt bekeken welke werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden en door welke aannemer. Niet alle wensen kunnen we direct invullen. Er is sprake van achterstallig onderhoud, waardoor de kosten nu behoorlijk zijn. We zullen in goed overleg met de bouwcommissie bespreken welke onderdelen dit jaar gedaan worden en welke we uit moeten stellen tot volgend jaar. Hierna verlieten de heren de vergadering en hebben we met de pastorale en bestuurlijke raad verder gesproken. Hoe gaat het op dit moment. Gaan de dingen zoals we graag willen? Waar willen we veranderingen aanbrengen en vooral: hoe zit het met de menskracht? Als we kijken naar het pastoraat gaat er veel goed. De onderlinge zorg voor elkaar is groot. Maar daar kunnen we het niet bij laten. Dat alleen is niet voldoende. Het pastoraat dient gedragen te worden door de gemeente, uitgevoerd en georganiseerd door de werkers van de pastorale raad. Daarom hebben we u gevraagd in de laatste gemeentevergadering namen te noemen voor taken in de gemeente. Met een aantal van de mogelijke kandidaten gaat de raad in gesprek, voor zowel pastorale ouderling, als lid van de bestuurlijke raad. We hopen u binnenkort kandidaten voor te stellen. En dan blijven er altijd nog punten op de agenda over: de notulen van de vorige vergadering, aandachtspunten van de verschillende raadsleden, zijn die gedaan? Het werd weer laat voordat we naar huis gingen, maar wel met een voldaan gevoel. Met elkaar maken we Silo tot de gemeenschap die ze is, op zondag in en na de dienst. En door de week bij de wijkavond, de eetgroep, bij het oefenen voor de muzikale medewerking en bij de vergaderingen. 14


F IN AN CIEËN WE

LIGGEN OP KOERS .

NU

VERDER .

Door Willem Jan Stuut, administrateur In de eerste drie kwartalen van het jaar heeft de Begroot gemeente bijna 80% van de begrootte inkomsten uit € 50.000 vrijwillige bijdragen bij elkaar gebracht. Vrijwillige bijdragen vormen de voornaamst bron van inkomsten. Deze 80 % is een prima resultaat. Ontvangen Betekent dit dat we nu met de armen over elkaar Per 1 okt kunnen gaan zitten en verder niets doen? Nee, € 39.500 integendeel. En wel hierom. We hebben begin dit = 79,2% jaar een begroting afgesproken met een negatief resultaat van € 12.675. Met andere woorden: we hebben een tekort begroot. Daarmee teren we in op onze reserves. Het goede nieuws van vandaag is dat het tekort niet groter lijkt te worden dan begroot. Da’s mooi. De oproep van vandaag is: we kunnen het verder interen beperken door nóg beter door te gaan. Een kleiner tekort behoort dus echt tot de mogelijkheden! Als we daar gezamenlijk de schouders onder zetten, lukt dat. Bovendien komt dan voor het komende jaar een sluitende begroting Vrijwillige bijdragen in het zicht, waarbij de inkomsten gelijk zijn aan de uitgaven. Bij een gezonde gemeente hoort ook een gezond financieel fundament. Helpt u mee om ook dat fundament gezond te houden?

A L LE MAAL E EN BEE TJE KO ST ER Door Algert, beheerder

In de vorige Regelrecht hebt u gelezen wie wat doet ten aanzien van de kosterijtaken in Silo. Toen Joke dit voorjaar uitviel en haar taken bij anderen moesten worden belegd, was ik als beheerder aangenaam verrast dat zoveel mensen bereid waren om hun steentje bij te dragen. Dat is grote klasse, en ik wil iedereen daarvoor hartelijk bedanken. Het verhaal over de vervanging van Joke is echter niet compleet zonder te wijzen op de bijdrage die wij allemaal, als Silo-gangers, kunnen leveren aan het schoon houden van de ruimtes. Mede namens de raad wil ik alle Silo-groepen (eetgroep, cantorij, raad, rede & religie, etc.) oproepen om voortaan na afloop van hun bijeenkomst in Silo zelf de gebruikte ruimte(s) netjes achter te laten: stofzuigen, stoelen recht zetten, eventueel keuken/fornuis schoonmaken etc. Alles voor zover nodig. Dus kijk even goed rond voor je weggaat. Wat betreft het gebruik op zondag wordt van de dienstdoende kosters ook een extra inspanning gevraagd, in de vorm van het stofzuigen van de tuinzaal. Coördinator Guido en ik zullen dit met hen opnemen. 15


E EN WERELD JURIST B IJ D E E E TG ROEP door ds Arjan Noordhoek Op 12 oktober hadden we bij de Eetgroep weer een bijzondere gast: niet alleen een buurman van mij uit de Schoolstraat, maar ook een bevlogen jurist die met zijn wereldreizen op plekken komt waar op nieuwe wijze recht wordt gesproken. Alexander de Savornin Lohman heeft een geschiedenis als jurist in het zoeken en vinden van manieren om mensen in een conflict of na een misdaad met elkaar in gesprek te brengen in plaats van (duur) te procederen met elkaar . Als ‘mediator’ wilde hij liever bemiddelen dan voor de rechtbank staan, en schrijvend en sprekend houdt hij graag andere mogelijkheden van rechtspreken voor aan zijn vakgenoten. Hij vertelde ons vooral van zijn reis in mei van dit jaar naar Australie. Hij bezocht daar plekken waar in buurthuizen al gewerkt wordt aan ‘vergoeden en verzoenen’ in plaats van (gevangenis)straffen en hoe voor Aboriginals (=oorspronkelijke bewoner) een aangepaste vorm van rechtspreken wordt georganiseerd. Op zijn website: http://alexlohman.wordpress.com is te lezen, dat rechtbank in Australie er veel meer let hoe de rechtspraak overkomt op de Aboriginals en of de woorden en het vonnis wel effect hebben. Er bestaan wel 250 verschillende culturen onder hen, die allemaal eigen talen hebben. Elkaar misverstaan ligt dan voor de hand. De rechtbank-voorzitter begint elke zitting met een ritueel, waarbij hij respect betuigt aan de ‘oudsten’ van de gemeenschap en hen uitgebreid bij hun namen noemt . Dat is bedoeld om de mensen te eren die hun land gestolen zagen worden door de westerse immigranten, en wiens kinderen werden ontvoerd en ‘heropgevoed’ gedurende meer dan 100 jaar. Maar ook om hun geloof te eren, waarbij zij de Aarde zoveel meer en zoveel dieper respecteren dan wij in het Westen dat doen. Zo kan een dergelijk ritueel de diepe wonden helen en tot een betere verstaan van elkaar leiden. In de rechtzaal hangen vlaggen van de Staat en van de Aboriginals, er is geen podium of verhoging, men zit om een ovale tafel. Men is gericht op het zoeken van oplossingen en niet op straf of wraak. Aan tafel zitten ook de ‘oudsten’, maatschappelijk werkers, familie en vrienden, en vrienden van het slachtoffer mogen ook aanschuiven. De rechtbank doet er alles aan om opsluiting te voorkomen en een proeftijd (vaak voor afkick van drank of drugs) af te spreken, waarin men om de zoveel tijd weer bij elkaar komt. Zo worden mensen, vaak met weinig opleiding of begrip van het rechtsysteem, geholpen in plaats van gestraft. Terugval komt dan veel minder voor. Mr. Alexander

de Savornin Lohman

“Had ik u maar als advocaat gehad” zuchtte iemand aan tafel in Silo na het boeiende betoog van de wereldjurist Alexander Lohman, een bijzondere en bevlogen (buur)man. 16


14 NOVEMBER GEVANGENEN-ZONDAG Het is inmiddels een traditie: in november staat Silo als de tweede Kerk met Stip in ons land stil bij haar rol en taak in de zorg voor gevangenen. Maar ook voor exgevangenen die vaak op moeizame wijze als ’herintreders’ een plek in de samenleving proberen terug te vinden na een detentie. Wie anders kan ons daar op zondag 14 november beter bij bepalen dan de Hoofdpredikant van Justitie, ds. Jan Eerbeek, die in vorige jaren meermalen te gast was in Silo. Ongetwijfeld zal hij daarbij voordragen uit zijn boek ‘Een misdadiger is meer dan zijn delict’, dat ook op de boekentafel van Silo ligt. Op 2 oktober hield onze voorganger Arjan Noordhoek een inleiding op de landelijke inspiratiedag te Breda voor Kerken met Stip over de betekenis van kerkelijke vrijwilligers in de gevangenis. Hieronder leest u zijn verhaal. Een mooie aanloop voor de Silo Gevangenen-zondag 2010.

VRIJWILLIGERS ALS DE UITGESTOKEN HAND door ds Arjan Noordhoek - ‘Vrijwilligers, maatjes en Kerken met Stip zijn de uitgestoken hand van de samenleving naar exgedetineerden’ (ds.Jan Eerbeek) Elke bajeskerkdienst waar ik voorga, beleef ik dat zo. Dat het niet alleen mijn woord is, dat God mensen wil herstellen in hun waardigheid, maar dat er zoveel meer mensen zijn dan ik die dat geloven en er naar willen handelen. En ik zeg dan tegen de gedetineerden:’kijk maar, ze zitten ook hier, in de kerk, naast jou, naast mij en ze willen jou met uitgestoken hand tegemoet treden’. Ik ben een gelukkig mens als het om vrijwilligers gaat. In 1988 richtte ik samen met mensen uit andere kerken de Stichting Kerken en Gevangenen Utrecht op. Bedoeld om in de vrijwilligers uit de diverse kerken zo in te roosteren en te begeleiden, dat er in elke van mijn bajeskerkdiensten toch minstens 5 vrijwilligers het gezicht van de kerk buiten zouden zijn. Maar doel van die Stichting was ook om kerken te informeren wat het gevangenispastoraat is en dat dat alleen geloofwaardig is als kerken erachter staan en dit werk mee willen dragen. In de baptistengemeente Silo in Utrecht resulteerde die inspanning in een maatjesgroep die nu ruim zeven jaar een maandelijkse Eettafel voor nazorg aan exgedetineerden organiseert. Samen aan tafel, het meest bijbelse beeld van een gemeenschap die met elkaar het leven deelt en viert. Met kennis van zaken (ook van wat er op straat en in de bajes speelt) en een warm hart. Vrijwilligers zijn de uitgestoken hand van de samenleving. Ze vertegenwoordigen de 17

REGERLECHT NOVEMBER 2010 goede wil om mensen erbij te houden. Ze brengen een verbinding aan met de samenleving. En ze dragen ertoe bij dat ook de samenleving zelf, en niet alleen professionals, betrokken is bij het re-integratieproces. Voor de gedetineerden betekent dat: vrijwilligers laten je voelen dat je erbij blijft horen, ook als je vast zit. Ze geven je de ervaring dat je van betekenis bent. En dat je meer bent dan het delict waarvoor je ingesloten bent. Ze hebben aandacht en geduld om jou in jouw bijzondere situatie te ondersteunen. In de handdruk die ze geven, bij het kopje koffie dat ze met je drinken, hoe ze naar je luisteren, wat ze een volgende keer nog weten van wat je ze hebt verteld: het zijn allemaal signalen dat je wel ingesloten bent, maar niet uitgesloten. En dat hoe je leven ook gelopen is, er mensen zijn die je niet afschrijven. Op dit moment werk ik als protestants geestelijk verzorger in de tbs, in de nieuwe Oostvaarderskliniek van Almere en daar komt het regelmatig voor dat we met 20 patienten én 20 vrijwilligers de diensten vieren. Eén op één, wat een geweldige rijkdom om zó je pastorale werk te mogen doen. Voor veel patienten die niet zoveel bezoek krijgen omdat een tbs zo lang kan duren, is de kerkdienst niet alleen een viering, maar ook een extra bezoekuur. Met mensen die je zelf mag uitzoeken: de één loopt op een moedertype af, de ander op een oudere broer, maar er is ook een jongedame, helaas niet voor een relatie beschikbaar, maar wel fijn om even voor jou alleen te hebben. O ja, gelukkig zijn daar ook een oma en opa, beiden dik in de tachtig, helemaal uit Utrecht gekomen. En Jan belt met vrijwilliger Corry, één keer per week op woensdagavond. En in overleg met het maatschappelijk werk is Marijke bezoek-vrijwilliger geworden van Karin en mag ze bij haar op de cel komen, dat praat toch weer anders… Gemiddeld zitten tbs-patiënten zeven jaar. Hun perspectief is onduidelijk. De contacten van vrijwilligers zijn niet enkel bedoeld om zich beter te voelen. Ook om tbs’ers te ondersteunen, een contact van mens tot mens te bieden en eenzaamheid te doorbreken. Er is heel weinig waardering voor mensen die in tbs-klinieken werken, ze worden echt gediscrimineerd, gewoon op bijeenkomsten als verjaardagen, in hun directe omgeving. ’Dat je met dit soort mensen wilt werken!’, krijgen ze te horen. Als zij vanwege hun beroep al gediscrimineerd worden, hoe zal dat dan gaan met vrijwilligers? - ‘Vrijwilligers staan met de (ex)gedetineerde in het spanningsveld tussen gebrokenheid en verlangen naar een betere toekomst’ (ds.Jan Eerbeek) Ik citeer Eerbeek ook uit een toespraak dit jaar voor de minister van Justitie: In de ontmoeting met gedetineerden zien we dat velen ernaar verlangen om iets van hun leven te maken. En tegelijk blijkt dat die motivatie heel kwetsbaar is en ook dat er weinig binding is met de samenleving. Velen bevinden zich vaak - al hun leven lang - in een vicieuze cirkel, waar ze zich op eigen kracht niet uit kunnen bevrijden. Omgaan met tbs’ers roept overal weerstand op, zelfs en ook in de christelijke gemeente, omdat men direct denkt aan zedendelinquenten, met name aan de pedofielen. Ondanks voorlichting over de juiste getallen en de procentuele kleine kans op terugval blijft de weerstand tegen ex- tbs-ers bestaan. Ik heb groot respect voor de wijze waarop voorgangers en oudsten van kerken en 18

Baptistengemeente Silo gemeenten in de nabije omgeving van onze kliniek in Almere het gesprek daarover op gang houden. En zeker heb ik respect voor onze vrijwilligers. Ik ben van mening dat hun inzet recht heeft en vraagt om veel training en instructie als het om exgedetineerden met gedragsstoornissen of om psychiatrische problemen gaat. Want het blijven vaak zeer kwetsbare en gekneusde mensen, waar je niet zomaar iedereen voor kunt inzetten. In Almere begint het vrijwilligerswerk met de tbs’ers net goed te draaien. We hebben goede banden met het Maatschappelijk werk van de kliniek. Op onze instructiedagen zijn ook behandelaars van de kliniek aanwezig om vragen te beantwoorden over vreemd gedrag en hoe je er als vrijwilliger in mag staan. Er zijn ook in Almere plannen voor een Nazorg- Eettafel, waar juist aan tafel aandacht voor terugval zal zijn door een regelmatig luisterend oor, met kennis van zaken en een warm hart. Ik geef u tenslotte een paar stellingen mee, die ik vanuit mijn ervaring van 30 jaar dagelijks werken met ingeslotenen heb opgesteld: vanuit de crisis die tot voorzichtigheid maant. Maar ook vanuit de vreugde en de roeping die ik nog elke dag beleef aan mijn werken als gevangenispastor met gedetineerden, met tbspatiënten En samen met die dappere vrijwilligers in Utrecht en in Almere.

∗Training van vrijwilligers is een must, omdat het gaat om een combinatie van een warm hart en kennis van zaken (met straatwijsheid, zo slim als slang en argeloos als duif) . Zo hoeven individuen en/of een (kerk)gemeenschap niet slachtoffer te worden door recidive. ∗Een vrijwilliger verandert door het omgaan met exgedetineerden. Door het besef dat menig delict kan worden gezien als een ongeluk, dat ieder kan overkomen. Dat ieder een gevangene (van zichzelf, van omgeving) kan worden. Delictgedrag wordt dan niet meer uitsluitend bekeken als schuldig zijn en als slechtheid. ∗Vrijwilligers en kerken moeten zich realiseren dat geloof en bekering geen garantie is voor terugval in delictgedrag. Recidive is geen teken van een gebrekkig geloofsleven. Als kerken alleen uit zijn op genezing (cure) van delictgedrag gaan zij voorbij aan de problematiek van mogelijke (persoonlijkheids)stoornissen, die soms niet worden onderkend door goedbedoelende vrijwilligers. ∗De oproep in de Hebreeën-brief om te zijn ‘als mede-gevangene’ staat in het grote verband van het geloof dat een mens uit gevangenschap kan raken in relatie met anderen. Ook bij terugval van een exgedetineerde moet de kerk een veilige haven voor hem/haar zijn en blijven, een ‘oefenplaats van Gods genade’ .

19


H OE VI EREN B UURKERKE N A VO NDM AAL ? Door Marjanne Lam Op donderdag 14 oktober kwamen we als Buurkerken van de Utrechtse binnenstad bij elkaar om te spreken over het onderwerp avondmaal/eucharistie. Aanwezig waren enkele leden van de Evangelisch-Lutherse Kerk, de Oud-katholieke Kerk, de Remonstrantse Gemeente, de Waalse Gemeente, de Doopsgezinde Kerk, en ondergetekende samen met Arjan Noordhoek van Silo. Wij zijn als Buurkerken enorm pluriform en ook waar het de broodbreking betreft wisten we van aanzienlijke verschillen tussen de kerken onderling. Het leek ons interessant deze verschillen van doen en beleven eens met elkaar te delen en erover van gedachten te wisselen. In de eerste plaats om elkaar als gemeenten beter te leren kennen. Carla van Weelie was gevraagd om de gesprekken in goede banen te leiden. Zij had het gedegen voorbereid en bracht ons in een vruchtbaar en leerzaam gesprek over het hoe en waarom van het avondmaal. Ze vroeg ons om op vijf grote vellen op te schrijven wat het avondmaal of de eucharistie voor ieders kerk inhoudt en hoe het wordt beleefd. Onderstaande vragen dienden als kapstok: - wie kan/mag het bedienen? - wie nemen deel? - wat betekent het voor degenen die bedienen? - wat betekent het voor degenen die ontvangen? - hoe viert men? - waarom viert men het juist zo? - wat gebeurt er met brood/hostie, wijn/druivensap wat over is? - wanneer wordt Avondmaal/ Eucharistie "ontheiligd"? Nadat we het een en ander hadden opgeschreven, vroeg Carla ons 'per kerk' onze reactie toe te lichten. Wie nemen deel? De Oud-katholieken: "allen die gedoopt zijn, in hun eigen kerk deelnemen en die met ons Jezus' Tegenwoordigheid belijden." Anderen: ieder die de oprechte wens heeft deel te nemen, iedere zoekende gelovige die geraakt is door Christus, zij die genood zijn voor de herdenkingsdienst. Opmerkelijk was wel dat er bij geen van allen echt een beperking is. Iedereen kan deelnemen - het hart moet beslissen - hoewel sommigen dus wel de voorwaarde stellen dat je gedoopt moet zijn en/of in je eigen kerk deelneemt aan het Avondmaal. Geen van allen streeft naar verandering. Alleen gaf Silo mondeling aan dat men gaat nadenken over de vraag of ook kinderen kunnen deelnemen; bij de Doopsgezinden nemen de kinderen sowieso niet deel. Ontheiliging kan plaatsvinden als iemand deelneemt zonder daarop gericht te zijn (Oud-katholieken), of de deelneming zonder respect gebeurt of van de viering een zooitje wordt gemaakt (Remonstranten), terwijl Silo meent dat ontheiliging eigenlijk onmogelijk is omdat wij en brood en wijn geheiligd zijn door Christus zelf. Hoe viert men? Bij de Oud-katholieken komen de gelovigen naar voren. De priester ontvangt geknield de hostie van het altaar, neemt zelf en bedient daarna de gelovigen. Zo gaat het ook 20

Baptistengemeente Silo met de wijn. Hij treedt duidelijk op als mediator tussen God en de gemeente. Bij de protestanten varieert het aanzienlijk. De gemeenteleden ontvangen het op de eigen plaats, staan in een kring op het hoogaltaar (Waalse gemeente), of zitten aan de avondmaalstafel. De voorganger spreekt de inzettingwoorden en het tafelgebed en deelt zelf uit of laat het uitdelen door diakenen, kerkenraadsleden, of 'gewone' leden aan de gemeente. Brood of hostie? Het brood is in de protestantse traditie in het algemeen voorgesneden in repen of in stukjes op een of twee repen na die tijdens de inzettingwoorden worden gebroken. Deze repen worden in de Waalse (Franstalige) gemeente in een kruis op het gesneden brood gelegd. In de katholieke traditie wordt het brood/de hostie gebroken door de priester tijdens het zingen van het 'Lam Gods'. Het is gewijd. De priester geeft het de gelovige in de geopende hand of legt het op de tong. Ook anderen dan de priester kunnen dit doen. Bij de protestanten is het brood in zijn functie tijdens de dienst 'gewijd', maar het blijft gewoon brood, dat naderhand niet meer gewijd is en waarmee dus alles mag gebeuren wat ook met gewoon brood gebeurt. Dit lag bij enkelen erg gevoelig. De Oud-katholieken konden zich niet voorstellen dat het resterende brood zomaar aan, bijvoorbeeld, de eendjes wordt gevoerd. De wijn is bij de protestantse kerken, behalve Silo, zoete rode wijn. Bij de Oudkatholieken witte wijn. In de meeste kerken worden grote bekers gebruikt. Bij de Remonstranten wordt tijdens de instellingswoorden de wijn uit de kan in de beker geschonken. Bij Silo is men, na de Mexicaanse griep, overgestapt op kleine bekertjes, waarmee het gebaar van inschenken komt te vervallen. Een verlies? Ook de Doopsgezinden gebruiken, altijd al, kleine bekertjes.

Wanneer viert men het avondmaal? In de katholieke traditie 1x per week; in de protestantse traditie variërend van 1x per maand plus de hoogtijdagen (waaronder witte donderdag of goede vrijdag) tot alleen de hoogtijdagen; bij de Doopsgezinden 2x per jaar, op Witte Donderdag en op de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Wat ‘beleeft’ de ontvanger? De priester van de Oud-katholieke Kerk verwoordde het als volgt: “deelname aan de genadegave van God, die groter is dan ons hart.” Iemand anders: “Viering van eenheid, liefde, opoffering van Christus, deelgenoot zijn van een bovenaards gebeuren.” Ook is er volgens anderen sprake van een zekere plechtigheid, een gemeenschapsgevoel, verdriet (Witte Donderdag) en dankbaarheid voor de verbondenheid in Christus. Vieren of gedenken? In sommigen kerken is er de laatste jaren meer nadruk gekomen op het vieren van een (feest) maaltijd, minder op het lijden en de dood (offer van Christus) gericht. Een van ons refereerde aan speciale diensten in de Domkerk voor verstandelijk gehandicapten waar men in een kring, hand in hand, het Onze Vader bidt, en er grote, lekkere bruine broden zijn waarvan men elkaar een stukje geeft en samen heel nadrukkelijk de gemeenschap oefent. Indrukwekkend. Verwondering geldt voor ons allen: zo'n eenvoudig teken met zoveel rijke betekenissen - offer, maaltijd, gedachtenis, toekomst. Na afloop van de gesprekken deelden wij met tien achterblijvers een fles Jeruzalem-wijn (heerlijk, Cornelia bedankt!) waarna een gezamenlijke maaltijd in de Tuinzaal volgde. Zoals we in Silo gewend zijn, toch? 21


VERKO OPTAFEL D E WI JN G AARD OP 5 DECEMB ER ! door Arjan Noordhoek

Geloven in Sinterklaas? Natuurlijk, en zeker als 5 december op een zondag valt! Bij uitstek een dag om alsnog iets moois te kopen voor een ander, omdat geven goed doet, ook al gebeurt het onder het mom van Sint Nicolaas. Het is inmiddels een waardevolle traditie om in Silo ronde deze tijd een verkooptafel voor de Wijngaard te Bosch en Duin te organiseren. U weet wel, met die prachtige veelkleurige kaarsen gemaakt door bewoners, onder andere ook door Luuk. Wat is de Wijngaard? De Wijngaard is voor ons in de eerste plaats het huis waar Luuk Koning woont, waar we jaarlijks ook een collecte voor houden en waar enkele malen de wijkavond temidden van Luuk en zijn groepsgenoten werd gehouden. Maar het huis is natuurlijk groter dan Luuk alleen: het is als gereformeerd centrum voor verpleging en reactivering een plek waar zorg geboden wordt aan 228 patiënten, die als gevolg van één of meer functiestoornissen (tijdelijk) niet meer zelfstandig kunnen functioneren. Er is een team van artsen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, activiteitenbegeleiders, psychologen, een diëtiste, een logopediste. Er wordt alles aan gedaan om het verblijf in de Wijngaard zo prettig mogelijk te maken. Bewoners moeten zich thuis voelen, Luuk zelf woont op afdeling De Kuip, met 32 plaatsen, een zg jongerenafdeling, met vier leefgroepen, met elk een eigen huiskamer en keuken. Leuke dingen kosten geld De leuke dingen in het leven kosten geld. Bloemen, uitjes, vakanties. In de Wijngaard doen ze er alles aan om de bewoner zo goed mogelijk te verplegen en verzorgen. Maar ze willen meer bieden. De extraatjes die slechts zijdelings met de zorg te maken hebben, worden niet door de overheid gefinancierd. Zo moet ook de dierenweide er komen, waar Luuk als echte activist vaak voor opkomt, met geld dat door het huis zelf moet worden opgebracht. Onze verkooptafel in Silo op 5 december kan daar zeker een bijdrage aan leveren. Al sinds de oprichting kunnen bewoners in De Wijngaard rekenen op de financiële ondersteuning van de Vrienden van De Wijngaard. Mensen die weten dat het de extraatjes zijn, die het verblijf in een verpleeghuis aangenamer maken. De minimum contributie van De Vrienden van De Wijngaard is € 12,00 per jaar. Ook (éénmalige) giften van bewoners en bezoekers zijn van harte welkom Vrienden van De Wijngaard, Dennenweg 2, 3735 MR Bosch en Duin Gironummer: 2699744 tnv Vrienden van de Wijngaard. 22


V E RL OREN , VEEL

M AAR VO O R AL O O K

G E WON NE N !

Door Bea Wildeman-van der Weerd Deze maand willen wij graag uitleg geven over de naam van 'onze' nieuwe stichting Second Chance Support. Wij denken dat iedereen een tweede kans, SECOND CHANCE, verdient. Wij ondersteunen, SUPPORTEN, hen daarbij. De redenen waarom mensen hier in Afrika in de gevangenis zitten, zijn zeer divers. Het kan zijn dat ze een klein vergrijp hebben gepleegd, bijvoorbeeld wat bananen hebben gestolen, omdat ze honger hadden. Of een groot vergrijp zoals het vermoorden van je man omdat je dag in dag uit mishandeld en vernederd werd. Het kan zijn dat je al veroordeeld bent, of dat je, soms jaren, wacht op een uitspraak van de rechter. Al deze mensen treffen wij aan wanneer wij hier in gevangenissen zijn. En altijd zeggen wij: “Een mens is meer dan zijn misdaad” (vrij naar Jan Eerbeek; oprichter van Exodus). Wij geloven, dat mensen kunnen veranderen. Wij geloven dat mensen SUPPORT nodig hebben bij hun tweede kans. Maar hoe … en waar... en... Mensen die een tweede kans aangrijpen proberen wij te helpen. Ze moeten het zelf willen en zelf doen, maar wij kunnen trachten hen te helpen, waar dat nodig is. Ons project 'het opknappen en inrichten van de gevangenisschool' is daar een mooi voorbeeld van. Door dit project kunnen meer mensen in de gevangenis naar school en zullen de omstandigheden voor de leerlingen enorm verbeteren. Bovendien worden mensen in de gevangenis betrokken bij ons project; er zal bijvoorbeeld een groep gevormd worden die zelf het meubilair voor de klaslokalen gaat maken. Zo leren zij hout bewerken. Als ze uit de gevangenis ontslagen worden, kunnen ze daarmee hopelijk verder aan de slag. Zo kan het zijn dat mensen die uit de gevangenis komen zeggen: “Toen ik in de gevangenis kwam verloor ik mijn vrijheid, maar dat was niet het enige wat er gebeurde. Als ik zie hoe ik nu in het leven sta, dan heeft het mij uiteindelijk heel veel gebracht. Ik heb een nieuw begin kunnen De gevangenisschool maken, dankzij de tweede kans die ik kreeg.” Alex is zo iemand. Hem sprak ik afgelopen week. Hij is inmiddels twee jaar uit de gevangenis. We liepen naast elkaar door de 23

REGERLECHT NOVEMBER 2010 drukke stad, Kampala. Na gezellig wat met elkaar gepraat te hebben, vroeg ik hem waarom hij in de gevangenis was terechtgekomen. Hij vertelde dat zijn vader overleed toen hij 17 jaar was. Zijn moeder kon zijn school niet meer betalen. Hij besloot in het leger te gaan. Op een bepaald moment werd zijn moeder ziek, ernstig ziek. Zij had een hartinfarct gehad en het was niet zeker of zij zou blijven leven. Alex vroeg verlof om naar huis te gaan, maar kreeg dit niet. Hij ging toch! Hij moest naar zijn moeder. De angst haar te verliezen, net zoals hij zijn vader verloren had, won het van het gehoorzamen van de regels. Aan het ziekbed van zijn moeder werd hij opgepakt. Hij kreeg zes jaar gevangenisstraf. Toen ik zei dat ik heel erg goed begreep dat hij deze keuze had gemaakt en vroeg of hij niet onzettend kwaad was dat dit gebeurd was zei hij: “Ja in eerste instantie was ik woedend. Maar dat had geen zin. Ik legde mij neer bij de opgelegde straf. Toen kreeg ik de gelegenheid om in de gevangenis mijn schoolopleiding af te maken. Dat was fantastisch! Dat had ik vroeger veel liever gewild dan bij het leger gaan. Nadat ik mijn diploma gehaald had mocht ik meehelpen met lesgeven aan medegevangenen, die nog geen enkele opleiding hadden genoten. Twee jaar geleden ben ik vrijgekomen. Ik kreeg (financiële) steun en heb mij meteen aangemeld bij de Universiteit. Ik heb inmiddels het tweede jaar afgerond. Binnenkort doe ik mijn dissertatie. Het gaat over reïntegratie en rehabilitatie van mensen die uit de gevangenis komen.” Ik ben onder de indruk van zijn verhaal. “Kijk”, zegt hij: “we zijn er. Dit is de Universiteit waar ik nu studeer.” Ik word voorgesteld aan de lector van zijn faculteit. Deze vertelt vol trots wat een geweldige student Alex is. Ik vraag mij af of hij van het gevangenisverleden weet van Alex. “Natuurlijk weet hij dat”, zegt Alex: “ik schaam mij er niet voor. En bovendien, zie eens wat het mij uiteindelijk gebracht heeft. Een totaal nieuw leven!” Die avond, als ik in een bomvolle matatu (minibusje) zit, onderweg naar huis, ben ik dankbaar dat ik hier in Oeganda ben en mag werken voor Second Chance Support. Dat ik de support mag geven aan al die mensen in gevangenissen die hun tweede kans willen benutten! Een hoop verloren, maar vooral ook veel gewonnen! Alex en zijn mentor

Nagekomen berichten van Victor en Bea Wildeman: We hebben weer een nieuwe Special pass gekregen voor 3 maanden. In die 3 maanden moeten wij de registratie voor de nieuwe organisatie rond hebben en dan kunnen we een work permit aanvragen. Dat zal voor 1 of voor 2 jaar zijn. Sinds enige tijd hebben we een Nederlands meisje bij ons in huis. Zij werkt ook in de gevangenissen hier in Oeganda. Eind november keert zij terug naar Nederland. Zij 24

Baptistengemeente Silo is van plan om half januari weer naar Oeganda te komen. Onze dochter Famke en haar schoonzusje Froukje zijn twee weken bij ons geweest. Dat was erg gezellig. Famke heeft in de Kigo gevangenis een workshop gegeven 'kaarten maken'. 's Morgens in the Man section en 's middags bij de women. Was een groot succes.

Wilt u meer weten over het werk van Victor en Bea? Zij plaatsen regelmatig nieuwsbrieven en foto’s op hun website: http://wildeman.eu/oeganda/

VANUIT DE UNIE Gebedsestafette van start In de baptistengemeente Hoogezand-Beukemastraat is de Gebedsestafette van start gegaan. In november volgen daarna de gemeenten Hoogeveen De Schutse, Nieuw-Buinen, Emmercompascuum, Nieuw Weerdinge en Midden-Betuwe. Training contextueel pastoraat Op 8 januari start de Unie een training contextueel pastoraat van vijf dagen, geschikt voor mensen met pastorale ervaring. Deze training ‘Levens leren verstaan’ richt zich op de universele christelijke waarden die ten grondslag liggen aan relaties. Kijk voor meer informatie over deze en andere trainingen op de website. Najaars-AV en studiedag De Najaars-Algemene Vergadering wordt gehouden op vrijdag 19 november in Apeldoorn, van 16.00 tot 21.00 uur. Gastspreker is de rector van Spurgeon’s College in Londen, dr. Nigel Wright. Onderwerpen voor de vergadering zijn onder meer een samenwerkingsovereenkomst met Youth for Christ op het gebied van jongerenwerk, en een informatienota over begeleiding van sabbatsverlof vanuit het Baptisten Seminarium. Voorafgaand aan de AV zal er, eveneens in Apeldoorn, een studiedag zijn met Nigel Wright. Data UnieUnie-activiteiten Seminar Nigel Wright 19 november Najaars-Algemene Vergadering 19 november Start training contextueel pastoraat 8 januari Trainingsdag communiceren in de gemeente 22 januari Start training gemeenteopbouw 29 januari Meer informatie: www.baptisten.nl. 25


NIEUWE TRAININGEN UNIE Dit seizoen start een aantal nieuwe trainingen voor actieve gemeenteleden. U kunt zich nu nog inschrijven! Het zijn interactieve trainingen die direct toepasbaar zijn in de praktijk van de gemeente. 1. Gemeente in perspectief? 'Waar zijn we nu helemaal mee bezig?' 'Wie zijn we?' en 'Wat is de roeping van onze gemeente?'. In deze training gaan we aan de slag met deze vragen. U krijgt nieuwe perspectieven aangereikt om met een frisse blik naar uw gemeente te kijken. Locatie: Heerenveen Data: 16/10, 20/11 en 11/12, van 10.00 tot 16.00 uur 2. Levens leren verstaan Een training contextueel pastoraat van vijf dagen, geschikt voor mensen met pastorale ervaring. De training sluit aan op de TOV-training pastoraat. De training ‘Levens leren verstaan’ richt zich op de universele christelijke waarden die ten grondslag liggen aan relaties. God heeft relaties gegeven om te leren het leven te verstaan. U krijgt meer inzicht in contexten die een rol spelen en levensfasen. Locatie: Barneveld Data: 8/1, 5/2, 5/3, 2/4, 14/5, van 10.00 tot 16.00 uur 3. Communiceren in de gemeente Deze training gaat op drie verschillende dagen in op verschillende facetten van communicatie: levensvragen, communicatie in groepen en gemeentevergadering en welke processen hierin spelen. Deze drie dagen zijn los van elkaar te volgen. Locatie: Zuid-Holland Data 22/1, 5/3 en 2/4 van 10.00-16.00 4. Gemeente in perspectief? 'Waar zijn we nu helemaal mee bezig?' 'Wie zijn we?' en 'Wat is de roeping van onze gemeente?'. In deze training gaan we aan de slag met deze vragen. U krijgt nieuwe perspectieven aangereikt om met een frisse blik naar uw gemeente te kijken. Locatie: Zuid-Nederland Data: Zaterdag in de periode januari-april van 10.00 tot 16.00 uur 5. Gemeenteopbouw Deze training is voor deelnemers die de training 'Gemeente in perspectief?' hebben gevolgd en zich willen verdiepen in gemeenteopbouw vanuit een baptistisch perspectief. Thema’s: procesmatig werken aan gemeenteopbouw, groepsprocessen, conflicthantering en omgaan met weerstanden. Locatie: Barneveld Data: 29/01, 12/03 en 9/04 Meer informatie en aanmelden: [email protected].

26


K ERSTK LANK EN VAN DE S ILO C ANTORIJ Wij, de mensen van de Silocantorij, lopen al met kerstklanken in ons hoofd… Fluiten, neuriën of zingen regels uit de stukken waarop we in september zijn begonnen te studeren. De klanken zijn blijven hangen na het repeteren van mooie koralen en het luisteren naar prachtige pianomuziek. Ons adventsprogramma: het Kerstverhaal, in lezingen en gezongen stukken door de cantorij, de solist en de gemeente. De gekozen muziek is o.a. van Bach, koralen en een kantate, en van Händel gedeelten uit de Messiah. We gaan dit jaar vier keer ons adventsconcert uitvoeren. In Silo mogen we zingen in de dienst op zondagmorgen 19 december. Mogen we u ook verwelkomen en dan na de dienst met kerstklanken in uw hoofd naar huis laten gaan?

ERRATUM In Regelrecht van oktober waren de verjaardagen in de tweede helft van de maand niet vermeld. Daarvoor onze oprechte excuses. Wij hopen dat de jarigen zich niet al te zeer verstoken hebben gevoeld van felicitaties en goede wensen. Bij dezen alsnog, namens de redactie, van harte gefeliciteerd.

KOPIJ VOLGENDE REGELRECHT Je welkome bijdrage voor de Regelrecht van december wordt

uiterlijk 24 november verwacht bij Riejanne Boeschoten, [email protected].

27


AANVANG 10.00 UUR

DIENSTEN Datum

Voorganger

Begeleider

Medewerking

1e collecte

7 novemb. Hans Baas Tim Borgdorff Avondmaal 14 Ds Jan Eerbeek Willem Jan Stuut

THR fonds

21

Peter Spreeuwers Silo Cantorij

Amnesty

Tim Borgdorff

Zending

Peter Spreeuwers Verkooptafel De Wijngaard Willem Jan Stuut Silo Combo

Diaconie Silo

Ds Willemijn Bakkes Afsluiting kerkelijk jr 28 Ds Piet Brongers 1e advent 5 decemb. Ds Willemijn Bakkes Avondmaal, 2e adv. 12 Jaap Boeschoten 3e advent 19 Hans Baas 25 26

Tim Borgdorff

Silo Cantorij

Ds W. Bakkes/ Peter Spreeuwers Silo Cantorij Ds A. Noordhoek Willem Jan Stuut

Drukwerk Silo Cantorij Solidariteitsfonds

ROOSTER VOOR DE ZONDAGMORGEN Datum

Lector

7 novemb. Miranda van Laar 14 Arjan Noordhoek 21 Lenie Amersfoort 28 Janny Kruizinga 5 decemb Joke van Laar 12 19 25 26

Deurdienst Rinus de Jager Jacqelien van Schaik Letta van der Horst Coby Schoonderm. Fam. Veen

Dorete Christien de Vries Kamps Bart ter Braak Janny Kruizinga Mieneke Nieboer

Afgelopen maand

Koster

Koffie dienst

Inge Boef

Hans & Hans & Jacquelien Jacquelien Algert Wentink Gerard Smits Gerard Smits Oeds Veen

Rinus

Fam. Eijkman de Jager

Karin Guido Guido Borninkhof Kerpestein Kerpestein Hendrik Kiwiet Fam. Hoevers Fam. Hoevers Martijn Tim & Tim & van Laar Christien Christien Marjanne Marjanne & Marjanne & Lam Inge Inge Inge Boef Fam.van Laar Fam. van Laar Algert Wentink Fam.Nieboer 28

Fam. Nieboer


AGENDA Woensdag

10 nov

19.30

Dinsdag Woensdag Donderdag

16 nov 17 nov 18 nov

20.00 uur 18.00 uur 20.00 uur

Donderdag Dinsdag Woensdag

18 nov 30 nov 1 dec

20.00 uur 20.00 uur 20.00 uur

Woensdag Woensdag

8 dec 15 dec

19.30 uur 19.30 uur

Raadsvergadering Tevens open vergadering: voorbereiding AV Repetitie Silo Cantorij Wijkavond ZO bij Willemijn Bakkes Gespreksgroep “Het feest van de navolging” bij Willemijn Bakkes Repetitie Silo Combo Repetitie Silo Cantorij Pastorale raadsvergadering bij Hans en Jacqelien Baas Raadsvergadering Wijkavond NO bij Heleen Brouwer

29

Baptistengemeente Silo Herenstraat 34 3512 KD Utrecht 030 231 49 37 [email protected] www.silogemeente.nl 30

REGELRECHT. Verlies, ook winst? Baptistengemeente Silo

Recommend Documents