Rapportage Klimaatscan. Provincie Groningen. Novem adviseur: drs. E.A. Baris Datum: januari 2004

Rapportage Klimaatscan Provincie Groningen

Novem adviseur: drs. E.A. Baris Datum: januari 2004

Novem Kompas energiebewust wonen en werken Postbus 8242 3503 RE Utrecht Telefoon: 030 – 23 93 532 Telefax : 030 – 23 93 701

Klimaatscan Provincie Groningen

Rapportage Klimaatscan provincie Groningen, uitgevoerd op 14 januari 2004 Inhoudsopgave 1.

Samenvatting ................................................................................................................ 3

2. 2.1 2.2 2.3

Inleiding ......................................................................................................................... 5 Inleiding en achtergronden............................................................................................. 5 Het huidige energiebeleid ............................................................................................... 5 Opbouw rapportage ........................................................................................................ 6

3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8

Resultaten per thema van de Menukaart ................................................................... 7 Energie in beleid ............................................................................................................. 7 Energie in provinciale gebouwen................................................................................... 9 Energie en duurzaam ondernemen............................................................................... 17 Energie in het landelijk gebied ..................................................................................... 11 Energie in verkeer en vervoer ...................................................................................... 13 Energie in de bouw....................................................................................................... 15 Duurzame energie ........................................................................................................ 17 Energie in het buitenland .............................................................................................. 21

4. 4.1 4.2 4.3

Conclusies en aanbevelingen..................................................................................... 22 Stand van zaken............................................................................................................ 22 Kansen en bedreigingen............................................................................................... 22 Aanbevelingen.............................................................................................................. 23

Bijlage 1. Provinciale Menukaart Klimaatbeleid Bijlage 2. Overzicht nulmeting t.b.v. BANS-aanvraag

-2-


1. Samenvatting Om een goed beeld te krijgen van de stand van zaken en de mogelijkheden die de provincie Groningen heeft met betrekking tot het energie- en klimaatbeleid, heeft NOVEM op 14 januari 2004 een Klimaatscan uitgevoerd. In dit rapport worden de resultaten van deze Klimaatscan beschreven. De Klimaatscan is gebaseerd op de Provinciale Menukaart Energie- en Klimaatbeleid, die door het IPO - in overleg met het Ministerie van VROM en NOVEM - is opgesteld. In de Provinciale Menukaart Energie- en Klimaatbeleid worden de thema’s en de activiteiten weergegeven, waarmee provincies uitvoering kunnen geven aan hun energie- en klimaatbeleid. Voor een deel van deze activiteiten is subsidie te krijgen op basis van de Subsidieregeling BANS Klimaatconvenant. In de Menukaart zijn de activiteiten per thema onderverdeeld op drie niveaus: actief niveau, voorlopend niveau en inno vatief niveau. Voor een deel bevatten de niveaus elkaar vervangende (en aangescherpte) activiteiten, voor een deel bevatten de niveaus ook andere (aanvullende) activiteiten. Hierdoor is het mogelijk dat een provincie voor een deel het actieve niveau heeft bereikt en voor een deel het voorlopende of innovatieve niveau. Met de Klimaatscan is geïnventariseerd op welk niveau de provincie Groningen zich op dit moment bevindt op het gebied van energie- en klimaatbeleid. Dat wil zeggen dat bezien is welke activiteiten uit de Menukaart op dit moment geheel of gedeeltelijk in uitvoering zijn. Daarnaast is gekeken naar de kansen en bedreigingen die zich met betrekking tot energie- en klimaatbeleid in de provincie Groningen voordoen. Op basis van zowel de stand van zaken als de kansen en bedreigingen wordt in dit rapport vervolgens per thema een advies gegeven inzake het te ambiëren niveau. Stand van zaken met betrekking tot de menukaart De provincie Groningen heeft ten aanzien van de volgende thema’s van de menukaart het actieve niveau ten dele bereikt: - Energie in beleid - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer - Duurzame energie - Energie in het buitenland De provincie Groningen heeft ten aanzien van de volgende the ma’s van de menukaart het voorlopende niveau ten dele bereikt: - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer - Energie in het landelijk gebied De provincie Groningen heeft ten aanzien van de volgende thema’s va n de menukaart het innovatieve niveau ten dele bereikt: - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer

-3-


Aanbevelingen Uitgaande van de provinciale menukaart kan worden geconcludeerd dat voor het klimaatbeleid in de provincie Groningen de volgende ambities haalbaar zijn: -

Energie in beleid Energie in provinciale gebouwen Energie en duurzaam ondernemen

-

Energie in verkeer en vervoer Energie in het landelijk gebied Energie in de bouw Duurzame energie

-

Energie in het buitenland

actief niveau actief niveau actief niveau (ook mogelijkheden op voorlopend niveau) actief niveau actief niveau actief niveau actief niveau (ook mogelijkheden op voorlopend niveau) actief niveau

Hierbij wordt nadrukkelijk aangetekend, dat het gaat om ambities die in een periode van vier jaar dienen te worden gerealiseerd. Novem adviseert om bovenstaande conclusies en aanbevelingen bestuurlijk vast te stellen en een traject te starten waarin bovenstaande ambities worden geconcretiseerd in: - beleidsmatig vast te stellen uitgangspunten, - door de betrokken afdelingen uit te voeren activiteiten. Voor de uitvoering van de activiteiten dienen voldoende menskracht en middelen te worden ingepland. Daarbij kan aanspraak worden gedaan op, door de Rijksoverheid in het kader van de subsidieregeling BANS Klimaatconvenant, beschikbaar gestelde middelen.

-4-


2. Inleiding 2.1

Inleiding en achtergronden

Om een goed beeld te krijgen van de stand van zaken en de mogelijkheden die de provincie Groninge n heeft met betrekking tot het energie- en klimaatbeleid, heeft NOVEM op 14 januari 2004 een Klimaatscan uitgevoerd. In dit rapport worden de resultaten van deze Klimaatscan beschreven. De resultaten van de Klimaatscan zijn verkregen door het afnemen va n interviews met verschillende betrokken provinciale functionarissen. Bij het afnemen van de interviews is zowel gekeken naar de stand van zaken met betrekking tot het energie- en klimaatbeleid van de provincie Groningen als de kansen en bedreigingen die zich op dit vlak in Groningen voordoen. De Klimaatscan is gebaseerd op de Provinciale Menukaart Energie- en Klimaatbeleid, die door het IPO - in overleg met het Ministerie van VROM en NOVEM - is opgesteld. In de Provinciale Menukaart Energie- en Klimaatbeleid worden de thema’s en de activiteiten weergegeven, waarmee provincies uitvoering kunnen geven aan hun energie- en klimaatbeleid. Voor een deel van deze activiteiten is subsidie te krijgen op basis van de Subsidieregeling BANS Klimaatconvenant. Deze activiteiten (of prestaties) zijn in de Menukaart vet weergegeven (zie bijlage 1). In de Menukaart zijn de activiteiten per thema onderverdeeld op drie niveaus: actief niveau, voorlopend niveau en innovatief niveau. Voor een deel bevatten de niveaus elkaar vervangende (en aangescherpte) activiteiten, voor een deel bevatten de niveaus ook andere (aanvullende) activiteiten. Hierdoor is het mogelijk dat een provincie voor een deel het actieve niveau heeft bereikt en voor een deel het voorlopende of innovatieve niveau. Met de Klimaatscan is geïnventariseerd op welk niveau de provincie Groningen zich op dit moment bevindt op het gebied van energie- en klimaatbeleid. Dat wil zeggen dat bezien is welke activiteiten uit de Menukaart op dit moment geheel of gedeeltelijk in uitvoering zijn. Daarnaast is gekeken naar de kansen en bedreigingen die zich met betrekking tot energie- en klimaatbeleid in de provincie Groningen voordoen. Op basis van zowel de stand van zaken als de kansen en bedreigingen wordt in dit rapport vervolgens per thema een advies gegeven inzake het te ambiëren niveau. 2.2

Het huidige energiebeleid

Provincie Groningen is al geruime tijd actief op het gebied van energiebesparing en klimaatbeleid. De laatste energienotitie dateert uit 1998. Een nieuwe beleidsnota met uitvoeringsprogramma is in ontwikkeling. Enkele opmerkelijke initiatieven uit heden en verleden zijn: - Platform Duurzaam Groningen, - Energie Convenant Groningen, - Energie Kompas, - Energy Valley, - Costa Due.

-5-


2.3

Opbouw rapportage

Deze rapportage beschrijft de resultaten van de Klimaatscan. In hoofdstuk 1 worden de belangrijkste resultaten samengevat. Hoofdstuk 2 betreft de inleiding. In hoofdstuk 3 wordt per thema een beschrijving gegeven van de stand van zaken ten opzichte van de Menukaart en van de kansen en bedreigingen voor het opstellen en uitvoeren van klimaatbeleid. Daarnaast wordt per thema een advies gegeven over het mogelijke ambitieniveau en de stappen die nodig zijn om die ambities te realiseren. In hoofdstuk 4 worden conclusies getrokken en aanbevelingen gepresenteerd.

-6-


3. Resultaten per thema van de Menukaart 3.1. Energie in beleid Stand van zaken Ten aanzien van het thema Energie in beleid kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve niveau deels heeft bereikt. Klimaatbeleid is niet opgenomen in het collegeprogramma, maar er is wel een verwijzing naar het Provinciaal Omgevingsplan (POP), waarin verschillende ambities op het gebied van energie en klimaat staan verwoord. Provinciale Staten van de provincie Groningen hebben in september 2002 besloten dat er een 'concreet en actiegericht totaalprogramma' moet worden opgesteld op het gebied van energiebesparing en duurzame energie, volgens de methodiek van de menukaart. Hiervoor is allereerst vastgesteld waar de grootste kansen liggen: medio 2003 is de Potentieelstudie energie verschenen waarin de mogelijkheden voor energiebesparing en Duurzame Energie in kaart zijn gebracht. Structureel uitgevoerd De volgende activiteiten uit de Menukaart zijn structureel onderdeel van beleid: • Hoofdlijnen in omgevingsbeleid (in het POP Groningen) (bijvoorbeeld energieparagraaf in omgevingsplan). In ontwikkeling De volgende activiteiten zijn in ontwikkeling: • Actuele energiebeleidsnota en uitvoeringsprogramma; uitwerking merendeel aandachtsvelden op actief niveau. • Actieve en gestructureerde samenwerking met doelgroepen en gemeenten bij uitvoering. • Meerdere relevante afdelingen betrokken bij energie- en klimaatbeleid (via energie overleg). Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: • Jaarlijkse evaluatie/monitoring. voorlopend niveau: • Klimaat is vergaand geïntegreerd en speerpunt in omgevingsbeleid (extra/hoge prioriteit). • Merendeel van de aandachtsvelden in energie-uitvoeringsprogramma op voorlopend niveau. • Extra budget voor klimaat- en energiebeleid. innovatief niveau: • Vernieuwend energiebeleid, bijvoorbeeld een gezamenlijk actieplan van provincie, grote gemeenten en belangrijke doelgroepen met een zeer hoog ambitieniveau Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Energie in beleid zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering voor een groot deel ingevuld. Voor de thema’s milieubeleid en wind is op de betrokken afdelingen voldoende tijd beschikbaar. Voor andere thema’s is beperkt tijd beschikbaar. Er is deels geld vrijgemaakt voor klimaatbeleid. De kennis op de betrokken afdelingen is in hoge mate aanwezig en de verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid is helder en eenduidig toegewezen. -7-


Overleg tussen afdelingen met betrekking tot klimaatbeleid wordt momenteel opgezet. In het kader van Energieconvenant Groningen, Energy Valley en Energiekompas vindt in hoge mate samenwerking plaats met externe partijen. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Energie in beleid het actieve niveau te ambiëren.

-8-


3.2. Energie in provinciale gebouwen Stand van zaken Wat betreft het thema Provinciale gebouwen kan de conclusie worden getrokken dat de provincie zowel het actieve, als het voorlopende en innovatieve niveau ten dele heeft bereikt. Dat het voorlopende en zelfs innovatieve niveau wordt bereikt komt door de inkoop van groene stroom. Structureel uitgevoerd De volgende activiteit uit de Menukaart is structureel onderdeel van beleid: • Het totale energiegebruik (100%) van alle provinciale gebouwen is afkomstig van duurzame energiebronnen (de provincie koopt 100% groene stroom in). Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: Nieuwbouw • Energiebeheer (met uitvoering zorgplicht) invoeren. (Er is wel een registratiesysteem, maar er wordt nog niets mee gedaan). Bestaande bouw • Invoeren energiebeheer (met uitvoering zorgplicht) in alle gebouwen. (Ook hier geldt dat er nog niets mee wordt gedaan). • Duurzame energiehuishouding als hard criterium meenemen bij het inkoopbeleid, waarbij minimaal 10% van energiegebruik afkomstig is van duurzame energiebronnen. (Er wordt wel rekening gehouden met duurzame criteria). Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: Nieuwbouw • Het toepassen van een met 4-8% verscherpte EPC. Bestaande bouw • Bij renovaties uitvoeren van alle vaste en kostenneutrale energiemaatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Utiliteitsbouw. • Geen nieuwe koelsystemen kopen met overige broeikasgassen (w.o. airco). voorlopend niveau: Bestaande bouw • Bij renovaties uitvoeren van 30% van de variabele (niet kostenneutrale) energiemaatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Utiliteitsbouw. • Voorlichtingstraject gebouwgebruikers en regelmatige terugkoppeling verbruiksgegevens. • Versneld vervangen bestaande koelsystemen met broeikasgassen. innovatief niveau: Nieuwbouw • Het realiseren van een landelijke voorbeeldfunctie of innovatief voorbeeldproject (minimum niveau >12% verscherpte EPC of bijvoorbeeld een ‘nul-energiegebouw’). Bestaande bouw • Tenminste 20% van het energiegebruik van het provinciegebouw zelf opwekken met duurzame energiebronnen.

-9-


Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Provinciale gebouwen zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering slechts zeer beperkt ingevuld. Tijd en geld voor klimaatbeleid is nauwelijks beschikbaar. De kennis voor klimaatbeleid is zeer beperkt en de verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid is niet toegewezen. Overleg vindt op ad hoc basis plaats en de voortgang van de uitvoering van klimaat beleid wordt niet bewaakt. In de komende 5 jaar vindt slechts op beperkte schaal nieuwbouw en renovatie/onderhoud van provinciale gebouwen plaats. Wel komen er in zeer hoge mate flexplekken beschikbaar. Er vindt weinig overleg met gebouwbeheerders plaats. Het verdient aanbeveling om de reeds aanwezige energiebeheerssystemen actief te gaan gebruiken. Advies Gelet op de stand van zaken, de kansen en bedreigingen en de voorbeeldfunctie van de provincie adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Provinciale gebouwen het actieve niveau te ambiëren. Er zal veel aandacht moeten worden besteed aan verbetering van de randvoorwaarden.

- 10 -


3.3.

Energie en duurzaam ondernemen

Stand van zaken Wat betreft het thema Duurzaam Ondernemen (Bedrijven, Bedrijventerreinen en Energie in de milieuvergunning) kan de conclusie worden getrokken dat de provincie het actieve, het voorlopende en het innovatieve niveau deels heeft bereikt. Vanuit Energy Valley worden activiteiten opgepakt. Ook wordt via het platform Duurzaam Groningen een aantal activiteiten uitgevoerd. Het platform stopt haar werkzaamheden echter op 1 juni 2004. Structureel uitgevoerd De volgende activiteiten uit de Menukaart zijn structureel onderdeel van beleid: Energie in Wm- vergunning • In alle nieuwe vergunningen wordt energie volwaardig meegenomen (op niveau MJA/benchmark). • Aanpak energiebesparing opgenomen in vergunningenbeleid (en gecommuniceerd met bedrijfsleven). Bedrijven • Oprichting overlegplatform duurzaamheid waarin bedrijfsleven participeert (Platform Duurzaam Groningen. Stopt op 1 juni 2004). Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: Energie in Wm- vergunning • Stimuleren en implementeren van duurzaam ondernemen bij Wm-inrichtingen, waarvoor de provincie bevoegd gezag is via een operationeel actieplan. • Organiseren en faciliteren van een implementatieplan van duurzaam ondernemen bij grote bedrijven en MKB-ondernemingen waar de gemeente bevoegd gezag is. Bedrijven • Opstellen en uitvoeren van een actieplan voor het implementeren van de verbredingsthema’s duurzame energie en energiezuinige productontwikkeling bij minimaal 20% van de energie-extensieve Wm-inrichtingen, waarvoor de provincie bevoegd gezag is. • Stimuleren van energiedoorlichtingen en -adviezen bij MKB-bedrijven via provinciale preventie- (of BIM)-uitvoeringsprogramma’s (via Duurzaam Groningen gebeurt dit incidenteel). • De provincie is vooruitstrevend op het gebied van implementatie duurzaam ondernemen, bijvoorbeeld door provinciale pilotprojecten met een vernieuwend karakter, gebiedsgerichte uitwerking van grootschalige energie-uitwisseling of verdergaande afspraken met het bedrijfsleven (Costa Due en Energieconvenant) Bedrijventerreinen • Organiseren en faciliteren van een actieplan of projecten van gemeenten en bedrijfsleven om duurzame energiehuishouding op locatieniveau op bedrijventerreinen te implementeren (nieuw, bestaand , renovatie) (in het kader van Duurzaam Groningen heeft circa 5 jaar geleden een MKB project plaatsgevonden). • Organiseren dat bij planvorming en beoordeling van plannen voor de ontwikkeling of revitalisering van (duurzame) energiebesparing en duurzame energie expliciet als ontwerp- en inrichtingscriterium worden meegenomen (staat wel in het POP). • Bijdrage leveren aan het realiseren van bedrijventerreinen met een duurzame energiehuishouding door faciliteren en/of organiseren van de procesbegeleiding en/of - 11 -


implementatie, bijv. door de inzet van deskundige menskracht en/of via afspraken (Bedrijvenpark Zuid-Groningen (Musselkanaal e.o.)). Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: Bedrijven • Organiseren en faciliteren van een actieplan van gemeenten en bedrijven voor energiedoorlichtingen, adviezen en invoering van maatregelen bij bedrijven waarvoor de gemeente bevoegd gezag is. voorlopend niveau: Energie in de Wm- vergunning • Versneld actualiseren vergunningen op energieaspecten. Bedrijven • Convenanten/afspraken met bedrijfsleven over uit te voeren energie-adviestrajecten gericht op een groot bereik (> 25% van bedrijvenbestand) en hoge kwaliteit. Bedrijventerreinen • Bij het toetsen van ontwerp- en inrichtingsplannen en bestemmingsplannen die gericht zijn op de ontwikkeling of revitalisering van duurzame bedrijventerreinen duurzame energiehuishouding als criterium meenemen. • Convenanten/afspraken met gemeenten en bedrijfsleven over energieambities in duurzame terreinen, gericht op groot bereik (> 75% van nieuwe en gerevitaliseerde terreinen) en hoge kwaliteit. innovatief niveau: Bedrijventerreinen • Organiseren en faciliteren van het realiseren van de opzet en inrichting van een nulenergie bedrijventerrein door gemeenten en bedrijfsleven. Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Duurzaam Ondernemen zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering in beperkte mate ingevuld. De verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid met betrekking tot dit thema is niet toegewezen. Tijd en geld voor klimaatbeleid is zeer beperkt beschikbaar. Het kennisniveau is gemiddeld. Overleg tussen afdelingen over klimaatbeleid vindt niet plaats en er vindt geen voortgangsbewaking van klimaatbeleid plaats. Samenwerking met externe partijen geschiedt in ruime mate. Een mogelijk belemmerende factor is dat het Platform Duurzaam Groningen met ingang van 1 juni 2004 ophoudt te bestaan. In het kader van Energy Valley en het Energieconvenant Groningen (indien dat wordt gecontinueerd) zullen de komende jaren volop activiteiten plaatsvinden. De komende jaren te realiseren en te herstructureren bedrijventerreinen en kantoorlocaties bieden kansen. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Duurzaam Ondernemen het actieve niveau te ambiëren. Aangezien het een breed thema betreft (Energie in de Wm- vergunning, Bedrijven en Bedrijventerreinen) liggen er ook mogelijkheden om activiteiten op het voorlopende niveau op te pakken. Voorwaarde is wel dat de nodige aandacht wordt besteed aan de randvoorwaarden. - 12 -


3.4. Energie in het landelijk gebied Stand van zaken Wat betreft het thema Landelijk gebied kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve niveau niet en het voorlopende niveau deels heeft bereikt. Structureel uitgevoerd Er zijn nog geen activiteiten uit de Menukaart structureel onderdeel van beleid. Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: Agrarische bedrijven • Organiseren en faciliteren van het uitvoeren van maatregelen gericht op het verminderen van de energiebehoefte, toepassen duurzame energie en efficiënte energielevering in de glastuinbouw. Recreatie • Organiseren en faciliteren van een gezamenlijk actieprogramma van de recreatiebedrijven gericht op invoeren van energiebesparing en duurzame energie in de recreatiesector. Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: Vernieuwing landelijk gebied • Organiseren en implementeren van energiebesparing en duurzame energie bij planvorming en -uitwerking en uitvoeringsprojecten bij de gebieds gerichte aanpak, plattelandsvernieuwing of bij de revitalisering van het landelijk gebied. • Overleg met agrarische sector over duurzame energie en energiebesparing in plattelandsvernieuwing en reconstructiegebieden. Agrarische bedrijven • Stimuleren en faciliteren van de samenwerking en een projectmatige aanpak: • voor de planvorming en projectontwikkeling van nieuwe glastuinbouwvestigingen met een duurzame energiehuishouding (er zijn wel plannen voor een glastuinbouwproject in Eemsmond); • voor de mogelijkheden van collectieve energievoorzieningen (warmtenet, CO2 distributie) voor herstructureringsgebieden of -projecten. • Stimuleren en implementeren van energiebesparing en duurzame energie bij agrarische bedrijven via een implementatieplan. Recreatie • Samen met de recreatiebedrijven (al dan niet via de koepels) en de gemeenten een operationeel actieprogramma energiebesparing en duurzame energie in de recreatiesector opstellen en implementeren. voorlopend niveau: Vernieuwing landelijk gebied • Organiseren en faciliteren van het uitvoeren van maatregelen of voorzieningen energiebesparing en duurzame energie via uitvoeringsplannen (zoals teelt van bioenergiegewassen, windenergie, duurzame mestbe - en verwerkingsinstallaties e.d.).

- 13 -


Agrarische bedrijven • Organiseren en faciliteren van he t uitvoeren van maatregelen gericht op het verminderen van de energiebehoefte, toepassen duurzame energie en efficiënte energielevering bij agrarische bedrijven. • Stimuleren van energieteelt op landbouwgrond (via Reconstructiegelden, stimuleringsprogramma biologische landbouw). innovatief niveau: Vernieuwing landelijk gebied • Vooruitstrevend bij grootschalige introductie van biomassa en andere duurzame energieopties in de gebiedsgerichte aanpak of plattelandsvernieuwing. • De CO2 -uitstoot van dienstreizen compenseren door binnenlandse bosaanplant. Agrarische bedrijven • Implementeren van een innovatief voorbeeldproject en -locatie: nul-CO2 -emissie glastuinbouw of nul-broeikasgas emissies agrarische bedrijven. Recreatie • Organiseren en faciliteren van de inrichting van een camping, hotel of andere recreatievoorziening met landelijke voorbeeldfunctie of innovatief voorbeeldproject in Nederland (nul-energie camping of hotel). Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Landelijk gebied zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering deels ingevuld. Tijd en geld zijn in redelijke mate beschikbaar. Het kennisniveau is voldoende. De verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid met betrekking tot dit thema is niet helder en eenduidig toegewezen. Er vindt geen overleg tussen afdelingen plaats met betrekking tot klimaatbeleid en de voortgang van klimaatbeleid wordt nog niet bewaakt. Wel zijn er goede contacten met externe partijen. Er liggen voldoende kansen op het gebied van plattelandsvernieuwing, herstructurering van de agrarische sector, wijziging van grondgebruik, glastuinbouw en nieuwe bedrijfsmatige activiteiten door de agrarische sector. Ook is er potentie voor projecten op het vlak van biomassa. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen, adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Landelijk gebied het actieve niveau te ambiëren.

- 14 -


3.5. Energie in verkeer en vervoer Stand van zaken Wat betreft het thema Verkeer en Vervoer kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve, voorlopende en innovatieve niveau ten dele heeft bereikt. Structureel uitgevoerd De volgende activiteiten uit de Menukaart zijn structureel onderdeel van beleid: Organisatie, infrastructuur en voorzieningen • Een jaarlijkse efficiencyverbetering van 4% op het totale energieverbruik van provinciale infrastructuur en voorzieningen en/of 40% van het elektriciteitsverbruik van provinciale infrastructuur en voorzieningen afkomstig is van duurzame energiebronnen (voor de provincie Groningen geldt het laatste onderdeel van deze taakstelling). Mobiliteit en ruimtelijke aspecten • Organiseren en faciliteren van een actieplan voor energiezuinig goederenvervoer (transport preventie, energie-efficiënte stedelijke distributie, hogere beladingsgraad via groupage/ bundeling/overslagplaatsen). Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: Organisatie, infrastructuur en voorzieningen • Stimuleren carpoolen en Vanpools op provinciale wegen. Mobiliteit en ruimtelijke aspecten • Stimuleren en faciliteren van de implementatie van energiezuinig rijden, energiezuinig goederenvervoer en/of vervoers management bij bedrijven (voor vervoersmanagement geschiedt dit structureel). • Opnemen energiedoelstellingen in PVVP (voor de provincie geldt dit voor het POP). • Stimuleren vervoersmanagement op bedrijventerreinen (via het uitbestede vervoersmanagement actieplan). Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: Organisatie, infrastructuur en voorzieningen • Opstellen en uitvoeren van vervoersactieplan voor provinciale medewerkers en het wagenpark (huur en eigendom) gericht op 10-25% verschuiving potentiële modal shift en efficiencyverbetering van 5% (de provincie beschikt wel over regelingen voor carpoolen en fietsen; het gebruik van de auto wordt ontmoedigd). • Opstellen en implementeren van een uitvoeringsplan energiebesparing en duurzame energie voor provinciale infrastructuur en voorzieningen (nieuw, bestaand en renovatie), waarbij ten minste alle energiemaatregelen met een terug verdientijd van < 5 jaar moeten worden uitgevoerd. Mobiliteit en ruimtelijke aspecten • Duurzame energiehuishouding als criterium betrekken bij concessieverlening openbaar (bus)vervoer. • Stimuleren en faciliteren van gemeenten bij ontwerp en planvorming duurzame mobiliteit en/of de revitalisering en inrichting van (duurzame) woonwijken en werkgebieden.

- 15 -


•

Stimuleren van ontwerp van OV- en fietsvriendelijke woonwijken en werkgebieden (overleg met gemeenten, convenanten over toepassing VPL op niveau -6%). voorlopend niveau: Organisatie, infrastructuur en voorzieningen • Uitvoeren van een vervoersactieplan gericht op 25-50% verschuiving potentiële modal shift , verlaging potentiële autoratio en een efficiencyverbetering van 10%. • Uitvoeren van het actieplan energiebesparing en duurzame energie voor provinciale infrastructuur en voorzieningen waarbij ten minste alle energiemaatregelen met een terugverdientijd < 10 jaar moeten worden uitgevoerd en/of minimaal 15% van het elektriciteitsverbruik van provinciale infrastructuur en voorzieningen afkomstig is van duurzame energiebronnen. • Toepassen van duurzame energieopties in eigen infrastructuur: energie uit asfalt, geluidsschermen met PV. Mobiliteit en ruimtelijke aspecten • Duurzame energiehuishouding als hard criterium meenemen bij concessieverlening openbaar (bus)vervoer. • Organiseren en faciliteren van de uitvoering van regionale en/of lokale operationele plannen voor duurzame mobiliteit en ontwerp en aanleg van (duurzame) woonwijken en werkgebieden. • Convenanten of afspraken met gemeenten over toepassing VPL: ambitieniveau -10%. innovatief niveau: Organisatie, infrastructuur en voorzieningen • Uitvoeren van een vervoersactieplan gericht op 50-100% verschuiving potentiële modal-shift, verlaging potentiële autoratio en efficiencyverbetering van 15%. • Opstellen en implementeren van een actieplan gericht op ketenbenadering bij renovaties van infrastructuur en voorzieningen. Mobiliteit en ruimtelijke aspecten • Vernieuwer op het gebied van duurzaam transport, bijvoorbeeld door een masterplan openbaar vervoer, ketenmobiliteit, experimenten met ondergrondse transportsystemen of innovatieve transportsystemen, stedelijke distributie of implementeren van de meest energiezuinige variant uit de VPR studie. Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Verkeer en Vervoer zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering voor een deel ingevuld. Tijd en geld voor klimaatbeleid zijn in beperkte mate beschikbaar. Het kennisniveau is voldoende en de verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid met betrekking tot dit thema is helder en eenduidig toegewezen. Overleg vindt op ad hoc basis plaats. Met de koepelorganisaties vindt in hoge mate overleg plaats. Kansen liggen er op het gebied van de aanbesteding van het openbaar en/of collectief vervoer en de aanleg van nieuwe woonwijken. Ook de activiteiten die vallen onder het openbaar beheer van de provincie bieden kansen. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Verkeer en Vervoer het actieve niveau te ambiëren.

- 16 -


3.6. Energie in de bouw Stand van zaken Wat betreft het thema Bouw (nieuwbouw en bestaande bouw) kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve niveau nog niet heeft bereikt. Structureel uitgevoerd Er zijn geen activiteiten uit de Menukaart structureel onderdeel van beleid. Ten dele uitgevoerd Geen van de activiteiten van de Menukaart zijn deels uitgevoerd. Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten en derhalve een intensivering mogelijk: actief niveau: nieuwbouw • Implementeren en uitvoeren van een actieplan voor het op regionaal niveau organiseren en faciliteren van de uitvoering van nieuwbouwactiviteiten op het actieve niveau prestatiekaart door (met name kleinere) gemeenten. • In het (voor)overleg Wro principes energiebesparing en duurzame energie inbrengen. • Energievisie m.b.t. stedenbouw (grootschalige woning-/utiliteitsbouw) in omgevingsplan / streekplan. bestaande bouw • Implementeren en uitvoeren van een actieplan voor het op regionaal niveau organiseren en faciliteren van de uitvoering van bestaande bouw activiteiten op het actieve niveau prestatiekaart door (met name kleinere) gemeenten. • In het vooroverleg Wro principes energiebesparing en duurzame energie inbrengen. • Stimuleren van energiedoorlichtingen en -adviezen bij non-profitsector (onderwijs, zorginstellingen e.d.). • In contacten met gemeenten over ISV-programma’s (programmagemeenten) en ISVprojecten (projectgemeenten) aandacht besteden aan duurzame energie en energiebesparing. voorlopend niveau: nieuwbouw • Implementeren en faciliteren van een actieplan voor de uitvoering van projecten (van gemeenten, proje ctontwikkelaars, woningcorporaties) met een voorlopend niveau prestatiekaart gemeenten. • Bij het toetsen van alle bestemmingsplannen duurzame energiehuishouding als criterium meenemen. • Convenanten met gemeenten over nieuwbouwprojecten woningbouw op niveau EPL > 7. • Convenanten met gemeenten/ ontwikkelaars over ambitieniveau en toepassing van principes van energiezuinig bouwen bij grootschalige nieuwbouwprojecten utiliteitsbouw. bestaande bouw • Implementeren en faciliteren van een actieplan voor de uitvoering van projecten (van gemeenten, projectontwikkelaars, woningcorporaties) met een voorlopend niveau prestatiekaart gemeenten.

- 17 -


•

Bij het toetsen van alle bestemmingsplannen duurzame energiehuishouding als criterium meenemen. • Actieve stimulering van energiezuinig bouwen bij grootschalige renovatieprojecten (financiële ondersteuning, campagnes en demonstratieprojecten EPA). • Ontwikkeling en toepassing beoordelingskader duurzame energie en energiebesparing t.b.v. ISV-projecten. innovatief niveau: nieuwbouw • Implementeren en faciliteren van een actieplan voor de uitvoering van projecten (van gemeenten, projectontwikkelaars, woningcorporaties) met een innovatief niveau prestatiekaart gemeenten. • Stimuleren van de bouw van de meest energiezuinige nieuwbouwwijken of kantorenparken in Nederland (nul-energie-woonwijken of kantoren). Bijvoorbeeld door samen met anderen grootschalige voorlichtingscampagnes op te zetten, dan wel innovatieve duurzame energie- en energiebesparingopties in de bestaande bouw te stimuleren. bestaande bouw • Implementeren en faciliteren van een actieplan voor de uitvoering van projecten (van gemeenten, projectontwikkelaars, woning corporaties) met een innovatief niveau prestatiekaart gemeenten. Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Bouw zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering zijn slechts beperkt ingevuld. Tijd en geld voor klimaatbeleid zijn respectievelijk beperkt en zeer beperkt. Kennis is in beperkte mate beschikbaar en de verantwoordelijkheid voor klimaatbeleid is niet toegewezen. Overleg tussen afdelingen over klimaatbeleid vindt niet plaats en de voortgang van klimaatbeleid wordt niet bewaakt. Met externe partijen is nog weinig overleg over energiezuinig en duurzaam bouwen. Het informatiepunt DuBo wordt door de provinc ie ondersteund. De komende jaren bieden nieuwbouwprojecten (o.a. Meerstad) en renovatieprojecten, ISV programma’s/-projecten voldoende mogelijkheden. Ook de actualisering van het POP biedt kansen. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen, adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Bouw het actieve niveau te ambiëren. Aangezien er nog geen activiteiten uit de Menukaart zijn opgepakt, is er nog veel winst te behalen.

- 18 -


3.7. Duurzame Energie Stand van zaken Wat betreft het thema Duurzame Energie kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve niveau ten dele heeft bereikt. Structureel uitgevoerd De volgende activiteiten uit de Menukaart zijn structureel onderdeel van beleid: • Uitvoeren taakstelling en afspraken BLOW. Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: • De ruimtelijke randvoorwaarden en mogelijkheden voor duurzame energie en energiebesparing verankeren in de strategische en operationele provinciale plannen (streekplan, omgevingsplan) • Stimuleren en faciliteren gemeenten en marktpartijen bij de uitvoering van duurzame energieprojecten • Opstellen en implementeren van stimulerings- en uitvoeringsprogramma duurzame energie gericht op re alisatie van marktconforme initiatieven (dit gebeurt wel ten aanzien van windpark Eemshaven). • Uitvoeren duurzame energie-kansenstudie /potentieelstudie. Is onlangs wel uitgevoerd, maar gebeurt niet structureel. Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: actief niveau: • Opstellen en implementeren actieplan biomassa met de koers (beleid en uitvoering) voor de komende periode . voorlopend niveau: • Opstellen en implementeren van een plan van aanpak samen met gemeenten met als doel het realiseren van een aandeel duurzame energie van 5% in 2010 van het totale energiegebruik in de provincie. • Organiseren en faciliteren van het uitvoeren van een stimulerings- en uitvoeringsprogramma duurzame energie gericht op realisatie van marktconforme en niet marktconforme initiatieven. • Organiseren en faciliteren van het uitvoeren van een actieplan biomassa. • Afsluiten van bestuursconvenanten met gemeenten over realisatie duurzame energieopties (windenergie, biomassa). • Actieve stimulering van bio-energie (energieteelt op eigen terreinen, inzameling biomassa in beheersovereenkomsten). innovatief niveau: • Opstellen en implementeren van een plan van aanpak met als doel het realiseren van een aandeel duurzame energie van 10% in 2010 van het totale energiegebruik in de provincie.

- 19 -


Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Duurzame Energie zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering voor een groot deel ingevuld. Tijd en middelen voor klimaatbeleid zijn beschikbaar. Ook kennis is in hoge mate aanwezig en de verantwoordelijkheid met betrekking tot dit thema is helder en eenduidig toegewezen. Het overleg met andere afdelingen behoeft verbetering (wordt momenteel aan gewerkt). Herinrichting van het landelijk gebied (Blauwe Stad) vindt de komende 5 jaar in hoge mate plaats. Tevens vindt volop nieuwbouw van woningen plaats. Ook vindt een herziening van het POP plaats. De potentieelstudie Provincie Groningen is medio 2003 verschenen en doet aanbevelingen voor energiebesparing en de toepassing van Duurzame Energie. Tenslotte staan in het kader van Energy Valley en het Energie Convenant Groningen de komende jaren activiteiten op stapel. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen, adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Duurzame Energie het actieve niveau te ambiëren. Op basis van de potentieelstudie verdient het aanbeveling om ook activiteiten op voorlopend niveau op te pakken.

- 20 -


3.8. Energie in het buitenland Stand van zaken Wat betreft het thema Buitenland kan de conclusie worden getrokken dat de provincie Groningen het actieve niveau ten dele heeft bereikt. Structureel uitgevoerd Er zijn nog geen activiteiten uit de Menukaart structureel onderdeel van beleid. Ten dele uitgevoerd De volgende activiteiten worden deels uitgevoerd. Een verdere intensivering is mogelijk: • Inventarisatie en benutten van bestaande netwerkorganisaties en contacten op duurzame energie- en energiebesparingsmogelijkheden. Niet uitgevoerd Tot op heden is geen uitvoering gegeven aan de volgende activiteiten: voorlopend niveau: • Actieve participatie in CO2 -reductie en energiebesparingsprojecten in het buitenland. • Opzet van een gezamenlijk projectenprogramma en actieve samenwerking met buitenlandse partners bij de uitvoering (bijv. via een Energy-Agency). innovatief niveau: • Landelijke koploper door een groot deel van de provinciale CO2 -reductiedoelstellingen in het buitenland te realiseren d.m.v. vooruitstrevende projecten (trekker/initiatiefnemer van diverse grote CO2 -reductie en energiebesparingsprojecten in het buitenland). Kansen en bedreigingen Ten aanzien van het thema Internationaal zijn de randvoorwaarden voor succesvolle intensivering voor een klein deel ingevuld. Tijd en middelen voor klimaatbeleid zijn zeer beperkt. Het kennisniveau is voldoende. De verantwoordelijkheid is niet helder en eenduidig toegewezen. Overleg vindt op ad hoc basis plaats. De voortgang van klimaatbeleid wordt niet bewaakt. Er staat voor de komende jaren geen opvallende intensivering van de internatio nale contacten van de provincie gepland. Ook zijn slechts op beperkte schaal de komende 5 jaar internationale projecten te verwachten. Advies Gelet op de stand van zaken en de kansen en bedreigingen, adviseert Novem de provincie Groningen om voor het thema Buitenland het actieve niveau te ambiëren.

- 21 -


4. Conclusies en aanbevelingen 4.1. Stand van zaken Op basis van de bevindingen uit de Klimaatscan kan worden geconcludeerd dat de provincie Groningen met betrekking tot de Menukaart: het actieve niveau ten dele bereikt voor de thema’s: - Energie in beleid - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer - Duurzame energie - Energie in het buitenland het voorlopende niveau ten dele bereikt voor de thema’s: - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer - Energie in het landelijk gebied het innovatieve niveau ten dele bereikt voor de thema’s: - Energie in provinciale gebouwen - Energie en duurzaam ondernemen - Energie in verkeer en vervoer 4.2. Kansen en bedreigingen Met behulp van de Klimaatscan is tevens in beeld gebracht welke kansen en bedreigingen voor een succesvolle intensivering van het klimaatbeleid in de provincie Groningen aanwezig zijn. Hiervoor zijn per menukaart-thema de volgende zaken nagegaan: - de mate waarin noodzakelijke organisatorische randvoorwaarden voor succesvolle intensivering aanwezig zijn; - de mate waarin toekomstige ontwikkelingen worden voorzien die tijdens de uitvoering van het klimaatbeleid kunnen worden beïnvloed; - de mate waarin samenwerkingsrelaties met belangrijke (markt)partijen dan wel doelgroepen van het klimaatbeleid aanwezig zijn. Uit de resultaten volgt dat intensivering van het klimaatbeleid in provincie Groningen voor de meeste thema’s kansrijk lijkt. Wel dient vermeld te worden, dat daarbij de nodige aandacht aan de randvoorwaarden organisatie en beheer dient te worden besteed. Voor het thema Energie in de bouw is de komende tijd wellicht de meeste vooruitgang te boeken, aangezien nog geen activiteiten uit de menukaart zijn opgepakt. Ook voor het thema Energie in het landelijk gebied geldt iets soortgelijks. Het thema Energie in verkeer en vervoer biedt voldoende aanknopingspunten om mee aan de slag te gaan. Voor de thema’s Energie in provinciale gebouwen en Energie en Duurzaam Ondernemen is een intensivering nodig om activiteiten waaraan nu al aandacht wordt structureel in beleid te verankeren. Gezien de potentieelstudie biedt ook het thema Duurzame Energie volop mogelijkheden.

- 22 -


4.3. Aanbevelingen Uitgaande va n de Gemeentelijke Menukaart adviseert Novem de provincie Groningen voor het opzetten en uitvoeren van Klimaatbeleid de volgende thema’s en ambitieniveaus: -

Energie in beleid Energie in provinciale gebouwen Energie en duurzaam ondernemen

-

Energie in verkeer en vervoer Energie in het landelijk gebied Energie in de bouw Duurzame energie

-

Energie in het buitenland

actief niveau actief niveau actief niveau (ook mogelijkheden op voorlopend niveau) actief niveau actief niveau actief niveau actief niveau (ook mogelijkheden op voorlopend niveau) actief niveau

Hierbij wordt nadrukkelijk aangetekend, dat het gaat om ambities die in een periode van vier jaar dienen te worden gerealiseerd. Novem adviseert bovenstaande conclusies en aanbevelingen bestuurlijk vast te stellen. Tevens adviseren wij om een traject te starten waarin bovenstaande ambities worden geconcretiseerd in: - beleidsmatig vast te stellen uitgangspunten; - door de betrokken afdelingen uit te voeren activiteiten. Voor de uitvoering van die activiteiten dienen voldoende menskracht en middelen ingepland te worden. Daarbij kan aanspraak worden gedaan op door de Rijksoverheid in het kader van de subsidieregeling BANS Klimaatconvenant beschikbaar gestelde middelen. Mogelijke ondersteuning Bij het realiseren van de ambities voor Klimaatbeleid staat provincie Groningen niet alleen. Novem kan de provincie ondersteunen bij het opzetten en volgen van het traject op weg naar Klimaatbeleid en het nader uitwerken van de gekozen thema’s en ambitieniveaus. Daarnaast zijn diverse partijen in de markt aanwezig waarmee samengewerkt kan worden aan een gezond klimaat.

- 23 -

Rapportage Klimaatscan. Provincie Groningen. Novem adviseur: drs. E.A. Baris Datum: januari 2004

Recommend Documents