RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Expertisecentrum Onderwijszorg (EOZ) bij het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire
Plaats : Kralendijk, Bonaire Datum onderbezoek : 11 november 2015 Rapport vastgesteld te Tilburg op 18 december 2015
Inhoud 1
Inleiding 5
2
Bevindingen 7
3
Conclusies en afspraken 10
Pagina 3 van 10
1
Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 11 november 2015 een onderzoek uitgevoerd op het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire naar aspecten van de kwaliteit van de onderwijszorg en de naleving van wet- en regelgeving. Het betreft een kwaliteitsonderzoek dat als doel heeft vast te stellen in hoeverre het expertisecentrum bijdraagt aan de basiskwaliteit van de onderwijszorg op Bonaire. De conclusies van dit onderzoek kunnen worden beschouwd als een integrale beoordeling op basis waarvan het expertisecentrum onderwijszorg (EOZ) en de scholen kunnen werken aan het consolideren en borgen van bestaande kwaliteit, alsmede gerichte maatregelen kunnen treffen om geconstateerde tekortkomingen op te heffen. De inspectie is voornemens over een periode van vijf jaar (2011-2016) jaarlijks op zowel de scholen als het expertisecentrum aspecten van de kwaliteit van de onderwijszorg te beoordelen en de ontwikkelings- en/of verbeteractiviteiten nauwgezet te volgen. Toezichthistorie De inspectie heeft sinds 2011 jaarlijks gecontroleerd of het zorgplan aan de wettelijke voorschriften voldoet en het plan getoetst aan de hand van de inhoudelijke criteria, zoals beschreven in het beleidsdocument De Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland (Prof. dr. F.J.G. Janssens/Inspectie van het Onderwijs, vastgesteld 22 juni 2011.) Het huidige onderzoek is de tweede beoordeling van de kwaliteit van de onderwijszorg en ondersteuning aan de onderwijsinstellingen, die het centrum verzorgt. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het document De Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, juli 2011), het document De Basiskwaliteit van het primair en voortgezet onderwijs in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011) en op het document De Basiskwaliteit van het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) en de Sociale Kanstrajecten Jongeren (SKJ) in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011). Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs en de zorg en de wettelijke vereisten. Hoofdstuk 3 geeft de conclusies en afspraken met het expertisecentrum onderwijszorg weer. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie de kwaliteit van de volgende kwaliteitsdomeinen: Kwaliteitszorg van de ambulante begeleiding; Systeem van leerlingenzorg; Naleving.
Pagina 5 van 10
De kwaliteit van het specialistisch onderwijs en de opbrengsten (leerprestaties) is tijdens dit onderzoek niet beoordeeld. De reden daarvan is dat het expertisecentrum zich toelegt op het onderzoeken van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, het opstellen van leertrajecten en ontwikkelingsperspectieven voor deze leerlingen en het verlenen van ambulante begeleiding aan de instellingen waar deze leerlingen staan ingeschreven. Specialistisch onderwijs wordt verzorgd door de scholen. Het expertisecentrum verzorgt zelf geen specialistisch onderwijs. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: • een controle op de aanwezigheid van het eilandelijk zorgplan bij de inspectie en een toets op de aanwezigheid van de wettelijk verplichte onderdelen in het eilandelijk zorgplan; • analyse van de eilandelijke zorgplannen 2012-2013, 2013-2014, 2014-2015 en 2015-2016; • onderzoek en analyse van documenten en gegevens van het expertisecentrum die bij de inspectie aanwezig zijn; • verificatie van de kwaliteit van de uitvoering van de ondersteuning en begeleiding door het eoz op de scholen op Bonaire; • onderzoek van leerlingendossiers op het expertisecentrum; • een gesprek met de directie en de casemanagers; • een gesprek met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag na afloop van het onderzoek.
Pagina 6 van 10
2
Bevindingen In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. Per kwaliteitsdomein wordt beschreven hoe de kwaliteit zich verhoudt tot de Nederlandse inspectienormen. Deze bevindingen worden vooralsnog niet weergegeven in de vorm van een score maar in een beschrijving van de aangetroffen kwaliteit. De leerprestaties worden beoordeeld aan de hand van de uitstroomprofielen en ontwikkelingsperspectieven van de leerlingen. Hierbij stelt de inspectie vast of de instelling naar haar oordeel bij de meest recente opbrengstmeting, met voldoende leerlingen de doelen heeft bereikt die passen bij hun mogelijkheden. Algemeen Het expertisecentrum heeft een roerige periode achter de rug. Vertrek van personeel en wisseling van management hebben het centrum in de afgelopen twee jaar op achterstand gezet. Om die reden stelden de inspectie en het expertisecentrum tijdens het voortgangsoverleg in maart 2015 al vast dat het huidige kwaliteitsonderzoek in feite een nieuwe 'nulmeting' is van de ontwikkeling van de dienstverlening op weg naar basiskwaliteit. De uitkomst van het onderzoek is dat de basiskwaliteit nog niet in zicht is. Daarvoor moet de ondersteuning van zorgleerlingen en de dienstverlening aan de scholen worden versterkt, in het bijzonder op onderwijskundig gebied. Een positieve ontwikkeling is dat het bestuur een nieuwe directeur en enkele nieuwe medewerkers heeft kunnen aanstellen. Om de zorgondersteuning op een aanvaardbaar niveau te krijgen en om tot voldoende dekking van de dienstverlening in het gehele onderwijs te komen, is vervullen van een aantal vacatures nodig. Met name de ondersteuning in het voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs moet nog van de grond komen. Verbetering is nodig zowel wat betreft de planmatigheid van de tweedelijnszorg en de afstemming tussen de scholen en het expertisecentrum bij de uitvoering van de (eerste- en tweedelijns)zorg. Hieronder volgt een toelichting per kwaliteitsdomein. Toelichting Kwaliteit van de ambulante begeleiding Afgezien van de organisatie van de dienstverlening en het begroten van de hoeveelheid te verlenen zorg en ondersteuning, staat de interne kwaliteitszorg nog in de kinderschoenen. Het organisatiemodel van de onderwijszorg uit 2011 is in 2014 aangepast omdat er sprake was van een mismatch tussen de werkzaamheden van de ambulant onderwijskundig medewerkers en het onderwijsveld. Vanaf toen is het centrum gaan werken met casemanagers die ieder enkele scholen onder hun hoede hebben. Dit model is helder en werkt over het algemeen naar tevredenheid van de scholen op Bonaire. De aard van de zorg en omvang van de ondersteuning wordt jaarlijks verwerkt in prognoses voor de aantallen te ondersteunen leerlingen. Deze zijn opgenomen in het eilandelijk zorgplan.
Pagina 7 van 10
Het expertisecentrum heeft in 2013 en 2014 de prioriteit volledig moeten leggen bij haar primaire taak. Mede daardoor is het tot dusverre nog niet gekomen van systematische zelfevaluatie van de geleverde kwaliteit. Wel wordt eens per twee jaar een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd waaruit conclusies worden getrokken voor verbetering. Het organisatiemodel kent uiteraard verschillende procedures en afspraken voor het uitvoeren van onderzoek, de ondersteuning van eerstelijnszorg in de scholen en het verlenen van tweedelijnszorg. Deze worden echter nog onvoldoende gebruikt om de kwaliteit van de dienstverlening en ondersteuning te evalueren en te borgen. Systeem van leerlingenzorg De aard en omvang van de achterstanden en leerproblemen op Bonaire is aanzienlijk. Volgens de opgave van het bestuur is ongeveer 27 procent van de leerlingen aan te merken als zorgleerling. Deze leerlingen, een kleine duizend, zijn in beeld bij het expertisecentrum omdat ze bijvoorbeeld door een psycholoog zijn onderzocht. De overgang van ambulant onderwijskundig begeleiders, die zich vooral op de advisering van schoolleiding en interne begeleiding binnen scholen richtten, naar casemanagers die de school adviseren maar ook in de klassen komen om te observeren en de zorg met de leerkrachten te bespreken, heeft een positief effect gehad. De scholen zijn doorgaans te spreken over deze aanpak. Voor veel leerlingen die een eigen leertraject nodig hebben, is een ontwikkelingsperspectief opgesteld. Dit gaat echter nog niet consequent vergezeld met een uitgewerkte leerlijn voor het vak of de vakken waarin de leerling leerproblemen ondervindt. Ondersteuning van het expertisecentrum wordt hierbij door de scholen naar hun zeggen gemist. De ondersteuning is overwegend gericht op het bepalen van de leercapaciteiten van de zorgleerlingen door onderzoek en, indien nodig, op de gedragscomponent via orthopedagogisch advies. Dit wordt door de scholen gewaardeerd maar onderwijskundige hulp, gericht op leerstofaanbod, leertijd en concrete onderwijskundige aanpak in de klas, is beperkt. Dit element heeft meer aandacht nodig – mede om de scholen meer bekwaam te maken in het zelf uitvoeren van basiszorg. Daarvoor echter ontbreekt het het expertisecentrum momenteel aan ambulant begeleiders. Daarbij is de zorg hoofdzakelijk gericht op de basisscholen en niet op het voortgezet onderwijs. Dit is overigens niet volledig op het conto van het expertisecentrum te schrijven: zoals in het voorjaar van 2015 al werd vastgesteld, is de onrust in het voortgezet onderwijs (met name in het praktijkonderwijs) dermate groot dat dit de zorgverlening door het expertisecentrum ernstig belemmert. Om basiskwaliteit te bereiken, is voor het expertisecentrum onderwijszorg Bonaire de opdracht om de ondersteuning dekkend te maken voor alle onderwijssectoren op het eiland en de concrete onderwijskundige ondersteuning op de werkvloer uit te breiden. De inspectie stelt vast dat het expertisecentrum actief deelneemt in overleg met andere ketenpartners in jeugdzaken. Het centrum participeert in het zorgadviesteam, in casusoverleg met de jeugdzorg en heeft een rol in het veiligheidshuis. De lijnen worden naar eigen zeggen steeds korter. Signalering en attendering verlopen sneller en ook wederzijds. Wel heeft het expertisecentrum een tekort aan schoolmaatschappelijk werkers om in de uitvoerende sfeer zijn rol voluit te kunnen spelen. Dit is met name van belang voor gericht handelen op basis van contact en samenwerking met (gezins)voogdij en verslavingszorg.
Pagina 8 van 10
Naleving In het kader van dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie de naleving gecontroleerd van de regels en voorschriften met betrekking tot het Samenwerkingsverband (SWV, het eilandelijk zorgplan, de plicht van eoz om daadwerkelijk zorg te verlenen aan alle leerlingen waarvoor de school, waarbij de leerling is ingeschreven, geen toereikend aanbod heeft, en de klachtenregeling). De inspectie stelt vast dat het expertisecentrum nog niet voor alle (potentiële) zorgleerlingen planmatige ondersteuning biedt. Dit betreft vooral leerlingen in het voortgezet en het beroepsonderwijs, waar de dienstverlening nog nauwelijks van de grond komt. Hiermee voldoet het centrum in ontoereikende mate aan een van de deugdelijkheidseisen die aan de zorg worden gesteld.
Pagina 9 van 10
3
Conclusies en afspraken Kwaliteit De inspectie stelt vast dat op verschillende aspecten van de onderwijszorg nog niet gesproken kan worden van voldoende basiskwaliteit, zoals beschreven in het document Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland. Het is noodzakelijk dat het expertisecentrum de inhoud en planmatigheid van de ambulante begeleiding en de kwaliteitszorg versterkt. Naleving De inspectie heeft tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften.
Pagina 10 van 10
