RAPPORT VAN BEVINDINGEN
KWALITEITSONDERZOEK BIJ
DYNAMICA ONDERWIJS – VSO – ZMLK
Plaats BRIN-nummer Onderzoek uitgevoerd op Rapport vastgesteld te Utrecht
HB3020646/3
: Zaandam : 16KI : 18 januari 2011 op 9 maart 2011
Documentnummer: H3050790
Pagina 2 van 13
INHOUDSOPGAVE 1.
INLEIDING................................................................................................5
2.
BEVINDINGEN...........................................................................................7
3.
TOEZICHTARRANGEMENT ......................................................................... 13
Pagina 3 van 13
Pagina 4 van 13
1. INLEIDING
De Inspectie van het Onderwijs voerde op 18 januari 2011 een onderzoek uit op Dynamica Onderwijs - vso - zmlk, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De inspectie heeft dit onderzoek uitgevoerd in het kader van de vierjarencyclus. Er waren geen signalen die aanleiding gaven tot een vermoeden van eventuele tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. Toezichthistorie Bij het laatste periodiek kwaliteitsonderzoek (pko) in november 2006 kende de inspectie Dynamica Onderwijs, toen nog Het Anker-so/vso, een basisarrangement toe. Een aantal tekortkomingen werd geconstateerd: in de kwaliteitszorg, opbrengsten en didactisch handelen, systeem van leerlingenzorg en zelfstandige rol leerlingen. In 2009 en 2010 heeft de inspectie de ontwikkelingen in de kwaliteit van het onderwijs op de school met het bevoegd gezag besproken in de vorm van bestuursgesprekken. Hierbij is afgesproken een kwaliteitsonderzoek uit te voeren in het najaar van 2010 in het kader van de vierjarencyclus en tevens om te onderzoeken of de destijds vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. Het kwaliteitsonderzoek is om inspectieredenen van het derde kwartaal 2010 verschoven naar 18 januari 2011. Onderzoeksopzet Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie alleen de normindicatoren en de indicatoren die behoren tot de basisset van het toezichtkader. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o schooldocumenten, waaronder handelingsplannen, heeft bestudeerd en beoordeeld; o gesprekken voerde met de directie en de commissie voor de begeleiding; o de onderwijspraktijk heeft geobserveerd in een groot deel van de groepen; o bevindingen en conclusie heeft teruggekoppeld aan de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl.
Pagina 5 van 13
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement.
Pagina 6 van 13
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. 2. 3. 4. 5.
slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Cyclisch proces kwaliteitszorg 1 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs.
2
3
4
● ● ● ● ● ● ● ●
Systeem van leerlingenzorg 1
2
3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan.
3
4
● ● ● ●
Functionaliteit handelingsplanning 1 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning.
Pagina 7 van 13
2
3 ●
4
Leerstofaanbod 1
2
5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen.
3 ● ●
4
●
Onderwijstijd 1
2
6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen.
3 ●
4
●
(Ortho)pedagogisch handelen 1
2
7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen.
3 ● ●
4
●
(Ortho)didactisch handelen 1
2
8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling.
3 ● ●
4
● ●
Actieve en zelfstandige rol leerlingen 1
2
9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau.
3 ●
4
●
Schoolklimaat 1
2
10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.5 De ouders ervaren de school als veilig voor hun kind(eren). 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt.
3
4
● ● ● ● ● ●
Opbrengsten 1
2
3
4
11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht.
5 ●
Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11).
Pagina 8 van 13
ja ● ● ●
Nee
2.2 Beschouwing Context Dynamica Onderwijs is een samenwerkingsverband van de voormalige so/vso-school Het Anker met Heliomare Onderwijs en Odion. Deze samenwerking maakt een breder onderwijs- en zorgaanbod in de regio mogelijk waarbij de krachten voor onderwijs en zorg zoveel mogelijk worden gebundeld. Sindsdien vormen niet alleen twee leerlingengroepen (van meervoudig gehandicapte leerlingen = 11 leerlingen) vanuit Heliomare Onderwijs een lesplaats in de nieuwbouw van de so-afdeling, maar is ook een aantal, 21 leerlingen, vanuit Heliomare Onderwijs verspreid over de overige leerlingengroepen so/vso opgenomen.
Algemeen beeld De inspectie heeft vastgesteld dat Dynamica Onderwijs - vso - zich ten opzichte van het vorige inspectiebezoek op alle onderdelen heeft ontwikkeld en haar onderwijskwaliteit heeft verbeterd. De school heeft niet alleen flink geïnvesteerd in de nieuwbouw voor de so-afdeling, maar ook in nieuwe middelen en materialen en in de professionalisering van het personeel, waardoor in het leerstofaanbod en de leerlingenzorg meer planmatig gewerkt kan worden. De inspectie baseert haar oordeel vooral op de kwaliteit van de leerlingenzorg, die spreekt uit de bestudeerde documenten en de toelichting daarop, uit het niveau van het pedagogisch en didactisch handelen van de leraren en uit de wijze waarop de school het leerstofaanbod vorm geeft. De school richt zich op de maatschappelijke redzaamheid van de leerlingen, stelt voor hen individuele leer- en ontwikkelingsdoelen op en houdt hun vorderingen goed in het oog. De school werkt planmatig aan de verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs, maar is onvoldoende toegekomen aan de evaluatie en borging van de veranderingen in het leren en onderwijzen en in de leerlingenzorg. Wet- en regelgeving Door groepen van leerlingen van Dynamica Onderwijs en Heliomare Onderwijs gezamenlijk onderwijs te bieden ontbreekt de grondslag voor bekostiging (WEC, artikel 70).
Toelichting Kwaliteitszorg Dynamica Onderwijs heeft zowel op de so-afdeling als op de vso-afdeling veel oog voor de verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. De inspectie oordeelt dat de verschillende kwaliteitsaspecten op beide afdelingen overwegend voldoende zijn. De school heeft in haar schoolgids en jaarontwikkelplan haar doelstellingen geformuleerd en zij hanteert een onderwijsconcept waarmee zij haar leerlingen optimale kansen wil bieden op een zo zelfstandig mogelijke deelname aan de maatschappij. Om de verschillende uitstroombestemmingen voor de leerlingen mogelijk te maken, heeft Dynamica Onderwijs gekozen voor een leerstofaanbod dat is verdeeld in vier leerroutes, waarbinnen de te ontwikkelen vaardigheden in leerlijnen zijn beschreven en in de lessen worden uitgewerkt. In de gedifferentieerde lesroosters laat de school zien dat zij in haar planning rekening houdt met de verschillende onderwijsbehoeften in haar leerlingenpopulatie. Zo vormde zij groepen van leerlingen met een autistische stoornis die een gespecialiseerd aanbod krijgen (de teachgroepen). In samenwerking met Heliomare Onderwijs probeert de school toe te werken naar onderwijs-zorgarrangementen. In het kader van thuisnabij onderwijs en verbreding van de expertise zijn om die reden ook enkele tientallen leerlingen vanuit Heliomare Onderwijs in de school opgenomen. Hiermee vervalt echter de grondslag voor bekostiging. De school volgt en registreert de ontwikkeling van de individuele leerlingen en evalueert deze halfjaarlijks. Toch blijkt onvoldoende zicht te bestaan op de ontwikkeling van de resultaten op
Pagina 9 van 13
schoolniveau. Er is ook geen beleid ontwikkeld dat is gericht op de optimalisering van de leeropbrengsten. De verbeteractiviteiten staan in het ontwikkelplan vermeld op basis van evaluaties en beleidsprioriteiten. Het management volgt onvoldoende systematisch de invoering van de veranderingen in het onderwijsleerproces. Daarom heeft zij onvoldoende grip op de effectiviteit en uniformiteit van de ingezette verbeteractiviteiten. Door bijvoorbeeld klassenbezoeken uit te voeren - een vorm van borging - kan zij het risico op onvoldoende zicht op de implementatie van de verbeteractiviteiten verkleinen. De inspectie vraagt aandacht voor het samenhangend vastleggen van het beleid en de afspraken rond de verbeteringen in het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. Daarmee kan de school het hele proces van het behoud en het systematisch verbeteren van de kwaliteit van haar onderwijs in- en overzichtelijk maken. In de rapportage aan belanghebbenden mist de inspectie onder meer de informatie over de effecten van de verbeteractiviteiten en instroom-, doorstroom- en uitstroomgegevens van de verschillende leertrajecten. Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplanning De inspectie beoordeelt op basis van de normindicatoren dat de kwaliteit van de leerlingenzorg van Dynamica Onderwijs nu voldoende is. De commissie voor de begeleiding (cvb) stelt voor nieuwe leerlingen de onderwijsrelevante beginsituatie vast en geeft een prognose voor de onderwijskansen van de leerling in de school en een uitstroomrichting. Deze prognose wordt door de intern begeleiders (ib’ers) samen met de leraren omgezet in een individueel handelingsplan op basis van de leerlijnen en het ontwikkelingsvolgmodel. De ouders zijn vanaf de aanmelding goed op de hoogte hoe de school het onderwijs aanbiedt en met welke leerinhouden wordt gestart. Bovendien wordt het individueel handelingsplan binnen vier weken na plaatsing met de ouders besproken. De leraren volgen de vorderingen van de leerlingen met behulp van een volgsysteem en waar mogelijk toetsen zij de resultaten eenmaal per jaar met methodeonafhankelijke instrumenten. Tweemaal per jaar evalueert de ib’er met de leraren de ontwikkelingen van de leerlingen en stellen zij de nieuwe doelen vast voor het individuele handelingsplan. Het handelingsplan is voldoende functioneel. De school werkt ook met groepsplannen. Het opstellen van een functioneel groepsplan is voor veel leraren echter lastig. Het is nu vaak niet meer dan een soort ‘gebruiksaanwijzing’ voor de groep, door de mentor gemaakt. De leraren die vakgericht werken, maken ook alleen een globaal plan voor het groepje leerlingen dat de lessen in hun vakgebied volgen. De school volgt leerlingen die werken aan een AKA-certificaat wel nauwgezet en zet doelgericht in op het behalen van het certificaat. De cvb bewaakt de grote lijn door elke drie jaar de prognose voor de leerlingen te evalueren en zo nodig bij te stellen. De school geeft aan dat deze prognose in feite functioneert als een ontwikkelingsperspectief. De inspectie vindt het daarvoor gebruikte formulier te mager, omdat het geen algemeen beeld schetst van de leerling en het niet benoemt welke de bevorderende en belemmerende factoren voor zijn/haar ontwikkeling zijn. Ook een concreet aangegeven uitstroomniveau ontbreekt er in. Voor de leerlingen van de bovenbouw heeft de school sterk ingezet op het vinden van goede stage- en werkervaringsplekken en goede begeleiding door jobcoaches. Voor de leerlingen van vijftien jaar en ouder wordt op basis van een assessment een definitief uitstroomperspectief vastgesteld en gezorgd voor een gerichte leerroute en passende stageplaats. De school is ook begonnen met het volgen van de leerlingen die al zijn uitgestroomd en gebruikt die gegevens om haar onderwijsaanbod bij te stellen. Al met al laat de school zien voldoende oog te hebben voor het plannend onderwijzen, ook op het gebied van de leerlingenzorg, maar verdient het beschrijven en borgen van de wijze van werken aan de kwaliteitsverbetering op dat vlak aandacht.
Pagina 10 van 13
Onderwijspraktijk en onderwijstijd Alle indicatoren van de basisset voor deze kwaliteitsaspecten beoordeelt de inspectie voldoende, met een gunstige uitzondering voor de werksfeer, die duidelijk taakgericht is. De school heeft voor alle vakken leerlijnen of methoden en meer vakgerichte programma’s waarvoor de leerlingen (deel-)certificaten of diploma’s kunnen halen. Naast de cognitieve vakken wil de school zich nadrukkelijk ook richten op de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen en het ontwikkelen van de sociale vaardigheden en arbeidsvaardigheden. Daar waar mogelijk hanteren de leraren, die voor een deel van de week als vakleraar werken, methoden uit het reguliere (voortgezet) onderwijs. Het aanbod is afgestemd op de leerlingenpopulatie en sluit aan op de verschillende leerroutes en uitstroommogelijkheden van de leerlingen. De lesroosters zijn sterk gedifferentieerd en tijdens de lesobservaties zijn de leerlingen in subgroepjes verdeeld, waardoor ze op verschillende niveaus kunnen worden aangesproken en instructie krijgen. Er is sprake van lespakketten met meer theoretische of juist meer praktische lessen. Daarmee kunnen de leraren hun onderwijs zowel pedagogisch als didactisch afstemmen op de verschillende behoeften van de leerlingen. Tijdens de bezochte lessen heeft de inspectie een aantal goede instructiemomenten gezien met onder meer lesdoel en activering van de voorkennis. De leraren benutten de onderwijstijd goed en de leerlingen krijgen van hun leraren regelmatig positieve feedback op zowel hun werk als op hun werkhouding. In de groepen heerst een ontspannen werksfeer, die maakt dat de leerlingen op hun taak gericht blijven, ondanks onvoorziene storingen. De leraren gaan op een rustige en respectvolle manier om met de leerlingen, stimuleren ze tot nadenken en proberen ze zoveel als mogelijk is zelf verantwoordelijk te laten zijn voor het organiseren van de concrete leersituatie. Voor een aantal leerlingen is echter meer haalbaar. Voor het zelf leren plannen en indelen van hun leeractiviteiten zouden de leraren voor deze leerlingen bijvoorbeeld kunnen proberen met dag- of weekplannen te werken. De school stimuleert daarnaast de actieve rol van de leerlingen door het instellen en steunen van de leerlingenraad, die waar mogelijk wordt betrokken bij de schoolontwikkelingen en –activiteiten. Schoolklimaat Binnen de afdelingen van de school heerst een veilig klimaat waar de leraren voor elkaar en elkaars zienswijze openstaan en de leerlingen zich ook voldoende veilig voelen. De leerlingen geven desgevraagd aan dat de leraren niet allemaal op één lijn zitten als het gaat om het hanteren van de school- en gedragsregels. Dit is een aandachtspunt voor de school. Op dringend verzoek van de leerlingenraad heeft de school haar naam veranderd in Dynamica Onderwijs PO / VO, en de toevoeging ‘speciaal’ in de naamgeving weggelaten. De school betrekt de ouders zoveel mogelijk bij de activiteiten van de school en via verschillende kanalen blijven zij daarvan op de hoogte. Het veiligheidsbeleid voorziet in regelmatige bevraging van leraren, ouders en leerlingen en is gericht op het voorkomen en afhandelen van veiligheidsincidenten in en om de school, waarbij de responsepercentages echter vrij laag zijn. Daarnaast benut de school de kans niet om de registratie van de voorkomende incidenten te analyseren en op basis daarvan haar veiligheidsbeleid bij te stellen. Opbrengsten De inspectie kan de resultaten van het onderwijs niet beoordelen. Deels komt dit doordat de school niet lang genoeg systematisch de vorderingen van de leerlingen toetst en dus kan nagaan of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. Aan de andere kant ontbreken voor de inspectie standaarden waaraan de opbrengstgegevens van scholen kunnen worden afgemeten.
Pagina 11 van 13
Pagina 12 van 13
3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan Dynamica Onderwijs - vso - het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een thema. Wet- en regelgeving Op Dynamica Onderwijs (zml-school Koog aan de Zaan/Zaandam) zit een aantal mg-leerlingen (21) van Heliomare Onderwijs verspreid over de groepen van de zml-school. Hierdoor vervalt de grondslag voor bekostiging (WEC, artikel 70, eerste lid, tweede volzin). De school is zich hiervan bewust en heeft een aanvraag ingediend voor een smal experiment in het kader van de beleidsregel experimenten passend onderwijs d.d. februari 2009. Zowel het bevoegd gezag van Dynamica Onderwijs als het bevoegd gezag van Heliomare Onderwijs hebben aangegeven bij afwijzing van de aanvraag hun verantwoordelijkheid te nemen en passende maatregelen te treffen.
Pagina 13 van 13
