Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2004

Rabobank Groep

Maatschappelijk jaarverslag 2004

2

Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2004

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Organigram

3

Profiel

4

Kerngegevens

5

Leeswijzer

7

Voorwoord

8

Belangrijkste ontwikkelingen

10

Belangrijke resultaten 2004 en doelstellingen 2005 e.v.

12

Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen?

14

Hoe we MVO organiseren

17

Integratie MVO in alle onderdelen van ons bedrijf

24

Integratie MVO in onze reguliere dienstverlening

30

Nieuwe markten en onze duurzame dienstverlening

36

Bankieren in ontwikkelingslanden

45

In dialoog met onze stakeholders

50

Coöperatief dividend

57

Succes begint bij onze medewerkers

62

Integratie MVO in onze bedrijfsvoering

69

Economische prestaties

79

Assurance rapport KPMG Sustainability B.V.

82

Personalia RvB en RvC

84

Buitenlandse vestigingen

85

Dochters Rabobank Groep

86

GRI-indicatorenoverzicht Rabobank Groep

89

Tabellen personeelsgegevens

94

Colofon

99

Introductie

Verslag raad van bestuur

Aanvullende gegevens

3


Organigram Rabobank Groep

Organigram Rabobank Groep 9 miljoen klanten

1,46 miljoen leden

288 lokale banken

Rabobank Nederland Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf • Corporate Clients • Rabobank International

• Particulieren • MKB • Private Banking

Verzekeringen Pensioenen Bedrijfszorg • Interpolis

Vermogensbeheer Beleggen

• • • •

Groepsfuncties

Marktondersteuning binnenlands retailbankbedrijf

Robeco Groep Schretlen & Co Effectenbank Stroeve Alex

• • • • •

Leasing

• De Lage Landen

Coöperatie en Bestuurszaken Groep ICT Kredieten Shared Services & Facilities Overige staven en diensten

Vastgoed

• Rabo Vastgoed • FGH Bank

Overige groepsonderdelen

• Gilde • Obvion

4


Proﬁel Rabobank Groep

Profiel Rabobank Groep De Rabobank Groep is een financiële dienstverlener op coöperatieve grondslag met een zeer breed aanbod van financiële producten en totaalconcepten. Zij vindt haar oorsprong in de lokale kredietcoöperaties die ruim honderd jaar geleden in Nederland werden opgericht door ondernemende mensen die nagenoeg geen toegang hadden tot de kapitaalmarkt. De lokale Rabobanken die hieruit zijn voortgekomen, hebben een lange traditie in de agrarische sector en het midden- en kleinbedrijf.

Ambitie De Rabobank Groep wil in Nederland de grootste, beste en meest innovatieve Allfinanzdienstverlener zijn. Met hun coöperatieve structuur met inmiddels bijna 1,5 miljoen leden staan de lokale Rabobanken midden in de maatschappij. De Rabobank mag zich in Nederland met recht betrokken, dichtbij en toonaangevend noemen. Internationaal wil de Rabobank Groep de beste food & agribank zijn met een sterke aanwezigheid in de belangrijkste food & agrilanden in de wereld. Daarbij wordt de jarenlange ervaring op dit gebied in Nederland ingezet. De groep wil daarnaast mondiaal excelleren op het gebied van duurzaam ondernemen en bankieren, passend bij haar identiteit en maatschappelijke positie. De komende jaren zal maatschappelijk verantwoord ondernemen verder worden geïntegreerd in de kernactiviteiten.

De Rabobank Groep bestaat uit 288 zelfstandige lokale coöperatieve

Onze waarden

Rabobanken in Nederland en hun centrale organisatie Rabobank

De Rabobank Groep biedt alle financiële diensten die voor deelname

Nederland met haar (internationale) dochterondernemingen.

aan het economische verkeer in een moderne samenleving nood-

De Rabobank bedient ruim 9 miljoen particuliere en zakelijke

zakelijk zijn. De groep wil haar diensten op eigentijdse wijze vormgeven

klanten in Nederland en een groeiend aantal in het buitenland, heeft

voor mensen en ondernemingen.

56.324 medewerkers en is vertegenwoordigd in 37 landen. Wij vinden dat een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn een De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardig-

zorgvuldige omgang met natuur en leefmilieu vergt. Hieraan willen

heid (Triple A) van de bekende internationale ratinginstituten Moody’s

we met onze activiteiten bijdragen. We respecteren de cultuur en de

en Standard & Poor’s. Gemeten naar kernvermogen behoort de organi-

gebruiken van het land van vestiging voorzover die niet strijdig zijn met

satie tot de vijftien grootste financiële instellingen ter wereld.

onze doelstelling en waarden.

De lokale Rabobanken en hun klanten vormen het coöperatieve kern-

In ons handelen staat het belang van de klant voorop. Het creëren van

bedrijf van de Rabobank Groep. De banken zijn lid en aandeelhouder

klantwaarde realiseren we door:

van de overkoepelende coöperatie Rabobank Nederland. Deze adviseert

• het bieden van de best mogelijke financiële diensten die klanten als

en ondersteunt ze op haar beurt bij hun lokale dienstverlening. Daarnaast opereert Rabobank Nederland als (internationale) wholesalebank en als bankers’ bank van de groep. Rabobank Nederland fungeert tevens als houdstermaatschappij van een groot aantal gespecialiseerde dochterondernemingen. De Rabobank Groep combineert het beste van twee werelden: de lokale betrokkenheid en persoonlijke bediening van de lokale Rabobanken en de deskundigheid en schaalvoordelen van Rabobank Nederland en haar dochterondernemingen.

passend ervaren; • het bieden van continuïteit van onze dienstverlening, overeenkomstig het langetermijnbelang van de klant; • betrokkenheid van de bank bij de klant en zijn omgeving, waardoor realisatie van ambities mede mogelijk wordt gemaakt.

5


Kerngegevens

Kerngegevens zie pagina 82

2004

2003

2002

2001

2000

Balanstotaal



475.089

403.305

374.720

363.679

342.920

Kredieten aan private sector



252.996

235.425

212.323

197.262

179.137

Toevertrouwde middelen



192.123

172.571

171.632

172.174

146.705

Beheerd vermogen 1



195.000

184.000

168.000

194.400

166.100

Premieomzet verzekeringen



4.012

3.893

3.660

3.926

3.417

266

279

242

223

60

Omvang Dienstverlening (in miljoenen euro’s)

Premieomzet bedrijfszorg en pensioenen Resultaatgegevens (in miljoenen euro’s) Totaal baten 2, 3



10.055

9.018

8.518

8.388

7.714

Bedrijfslasten



6.732

6.243

5.839

5.965

5.459

Bedrijfsresultaat voor belastingen



2.809

2.348

1.927

1.884

1.834

Nettowinst



1.536

1.370

1.222

1.178

1.166

Belasting in Nederland



762

505

361

417

337

Belasting buiten Nederland



195

207

135

97

152

Tier 1-ratio



11,4

10,8

10,3

9,9

Rendement op eigen vermogen



10,1%

9,2%

9,9%

9,5%

10,1%

Efficiencyratio



67%

69,2%

68,5%

71,1%

70,8%

Hypotheken

25%

26%

26%

23%

22%

Financiële ratio’s 1

10,3

Marktaandelen Sparen

39%

38%

40%

40%

40%

MKB (totaal)

40%

39%

39%

37%

38%

* eenmanszaken

36%

34%

37%

34%

35%

* bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen

43%

43%

41%

41%

41%

* bedrijven met 10 tot 100 werkzame personen

37%

37%

36%

35%

35%

Agrarische sector

84%

85%

83%

87%

87%

Aantal leden (x 1.000)

1.456

1.360

1.108

825

550

Leden-klantenratio 4

16,7%

16%

13,2%

9,7%

6,1%

* zakelijke klanten

7,5

7,4

7,1

7,4

7,4

* particuliere klanten

7,7

7,7

7,4

7,5

7,4

288

328

349

369

397

Klantgegevens

Klanttevredenheid:

Fysieke aanwezigheid Lokale Rabobanken Vestigingen * kantoren

1.299

1.378

1.516

1.648

1.727

* contactpunten

2.965

2.800

2.697

2.618

2.693

Geldautomaten

3.062

2.981

2.979

2.889

2.676

Chipknip-oplaadpunten

1.883

1.872

1.859

1.821

1.800

244

222

169

137

142

Buitenlandse vestigingsplaatsen

6


Kerngegevens

zie pagina 82

2004

2003

2002

2001

2000

aantallen

56.324

57.055

58.096

58.120

55.098

mensjaren

50.216

50.849

51.867

52.173

49.711

55,6%

55,5%

56,2%

56,8%

55,4%

17,8%

16,7%

15,6%

14,6%

13,1%

Personeelsgegevens Medewerkers:

Vrouwen in dienst

5

Vrouwen in hogere functies (> schaal 7) 5 Deeltijdwerkers

5

mannen

4,5%

5,9%

4,5%

4%

3,3%

vrouwen

63,1%

61,1%

57,2%

52,7%

47,2%

Ziekteverzuim 5

3,8%

4,1%

4,7%

5,1%

4,8%

Personeelstevredenheid 7

85%

86%

84,3%

83,1%

82%

WAO-instroom

0,7%

0,8%

1,1%

1,1%

1,2%

76,7

79,9

78,8

85,4

70

6

Opleidingsinvesteringen in mln euro’s Opleidingsinvesteringen in euro’s/fte

1.527

1.571

1.521

1.637

1.408

Aantal gevolgde opleidingen

93.000

51.700

22.000

30.000

-

Cursisten e-learning

55.000

26.000

-

-

-

1.984

1.786

1.141

766

623

30

nvt

nvt

nvt

nvt

1.814

1.425

1.100

818

494

45

10

15

20

5

3,4

1,5

1,5

nvt

nvt

81

98

107

144

152

Specifiek op duurzaamheid gerichte producten en diensten (in miljoenen euro’s) Rabo Groenobligaties (cumulatief) Robeco CDO Groen Obligatie Groenfinanciering (cumulatief) Groene lease (EIA/VAMIL/MIA) (aantal nieuwe contracten) Rabo Innovatiekapitaalfonds (geïnvesteerd vermogen) Robeco Duurzaam Aandelenfonds



Robeco Sustainability Private Equity Fund of funds Gilde Biotechnology and Nutrition Fund Het Betere Werk en verzuimbeheersingsarrangement, premie-omzet

5,3

nvt

nvt

nvt

nvt

37,4

31

35

25

23

306,6

197,6

152,7

nvt

nvt

7,1

7

7,4

5,2

1,6

7,4

5

5,1

5,1

5,4

Milieuschadeverzekeringen, premie-omzet Niet commerciële duurzame activiteiten Rabobank Foundation, leningen/donaties (in miljoenen euro’s) Projectenfonds, donaties (in miljoenen euro’s) Micro-insurance, premie-omzet (in euro’s)

1,6

2,8

1,8

1,62

2,25

6.600

3.100

15.500

12.500

nvt

3.139

3.156

-

31%

-

-

8

11,4

12,4

-

48 11

53

51

43

Bedrijfsvoering Elektriciteitsgebruik (kWh per fte) Aandeel groene stroom 10

3.352 25%

Gasverbruik (in m per m brutovloeroppervlak) 3

8,1

2

Papier (kg per fte)

9

3.744

8

25% 9

46,5 12

10,6

Algemeen: Bij groepsonderdelen genoemde bedragen tellen vanwege consolidatie-effecten

7) Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland en lokale banken.

niet altijd op tot het totaal van de Rabobank Groep. Procentuele mutaties kunnen als gevolg

8) Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, Interpolis, De Lage Landen,

van afrondingen afwijken.

Robeco, Schretlen & Co, Effectenbank Stroeve en lokale banken. Dit geldt niet voor alle

1) Bij de stand van het vermogen en de berekening van de tier 1-ratio en de BIS-ratio per

vestigingen van Interpolis en Robeco.

31 december 2001 is rekening gehouden met de gevolgen van de per 1 januari 2002 door-

9) Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken (95%),

gevoerde stelselwijzigingen pensioenen.

Interpolis, De Lage Landen, Robeco, Effectenbank Stroeve en FGH Bank. Dit geldt niet voor

2) De cijfers zijn aangepast naar aanleiding van de stelselwijziging met betrekking tot de

alle vestigingen van Interpolis, Robeco en FGH Bank.

verantwoording van de Trust Preferred Securities.

10) Deze gegevens van de deelnemers aan de collectieve energie-inkoop: Rabobank

3) De cijfers van 2003 zijn aangepast naar aanleiding van de stelselwijziging met betrekking

Nederland, De Lage Landen, Interpolis, Robeco en lokale banken.

tot de verantwoording van beleggingsresultaten van de verzekeringsactiviteiten.

11) Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken (voor wat

4) Deze ratio is op basis van het aantal leden/natuurlijke personen gedeeld door alle vol-

betreft het gedeelte dat centraal wordt ingekocht), Interpolis, De Lage Landen, Gilde, Schretlen

wassen klanten/natuurlijke personen.

& Co en Effectenbank Stroeve. Dit geldt niet voor alle vestigingen van Interpolis en Robeco.

5) Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, de lokale Rabobanken,

12) Deze gegevens hebben geen betrekking op Rabo Vastgoed, het gedeelte dat niet cen-

De Lage Landen en Schretlen & Co. In 2004 is Alex hieraan toegevoegd.

traal wordt ingekocht door lokale banken en sommige vestigingen van Interpolis, Robeco en

6) Idem, maar zonder Alex.

FGH Bank.

7


Leeswijzer

Leeswijzer Informatie op maat aanbieden

of buiten Nederland is dat expliciet aangegeven. De onderwerpen die

Dit is de volledige op internet gepubliceerde versie van het maatschap-

onder de hoofdstukken medewerkers en bedrijfsvoering aan de orde

pelijk jaarverslag 2004. In dit internetverslag bepaalt de lezer zelf de

komen hebben alleen betrekking op de situatie in Nederland.

omvang van de aangeboden tekst. Dat kan het volledige verslag zijn, een hoofdstuk of een specifieke passage. In dit ‘dynamische’ verslag kan

Vergelijkbaarheid met vorige verslagen

namelijk op trefwoord gezocht worden. Zo kan de lezer de voor hem of

Aan het begin van dit verslag staan de voornaamste gegevens die

haar relevante passages snel naar voren halen.

inzicht geven in de duurzaamheidsprestatie van de Rabobank Groep op sociaal, milieu en economisch gebied. Deze zijn samengevoegd in een

Bij gelegenheid van de publicatie van dit maatschappelijk jaarverslag

overzicht (kerngegevens) en te vergelijken met de gegevens vanaf 2000.

2004 op internet hebben wij een gedrukte uitgave uitgebracht. Hiermee

In elk hoofdstuk staan in een overzicht de resultaten van de MVO-

komen we tegemoet aan wensen van verschillende stakeholders om

doelstellingen van 2004 zoals geformuleerd in het maatschappelijk

een korte, meer thematische MVO-uitgave. De gedrukte publicatie geeft

jaarverslag 2003 en nieuwe doelstellingen voor 2005 en verder.

in hoofdlijnen de inhoud van dit verslag weer. Als appetizer wordt in

Aspecten die in 2004 niet zijn veranderd, maar wel relevant zijn voor het

het drukwerk een aantal specifieke dilemma’s behandeld, waarvoor wij

totaalbeeld van de prestatie van de Rabobank Groep op maatschappe-

in de praktijk gesteld staan. Hiermee willen we meer inzicht geven in

lijk verantwoord ondernemen zijn te vinden op onze website te vinden:

onze oordeelsvorming en ons handelen. De dilemma’s staan ook apart

www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid

op onze website.

Vooruitblik Overeenkomstig GRI-richtlijnen

In hoofdstuk 1 geven aan waarom we veel belang hechten aan maat-

Dit maatschappelijk verslag hebben we opgesteld ‘in accordance with’

schappelijk verantwoord ondernemen. In hoofdstuk 2 beschijven we

de richtlijnen 2002 van de Global Reporting Initiative (GRI). Het verslag

de hoe het beleidsterrein bij de Rabobank Groep georganiseerd is.

geeft een gebalanceerde en evenwichtige weergave van de economi-

De nadruk in het maatschappelijk jaarverslag 2004 ligt op de integratie

sche, ecologische en sociale performance van onze organisatie. Zo willen

van MVO in de financiële dienstverleningsprocessen (kredietverlening,

we bijdragen aan de door de buitenwereld gevraagde transparantie en

sparen, beleggen, verzekeren en leasen) en in de bedrijfsvoerings-

vergelijkbaarheid. Dit verslag is opgesteld voor iedereen, die zich betrok-

processen (inkoop, energievoorziening, papiergebruik en afvalstromen

ken voelt bij onze activiteiten of daar belang bij heeft.

en mobiliteit) groepsbreed. Zo is hoofdstuk 3 speciaal gewijd aan de

Met het oog op de leesbaarheid en de dynamiek van het verslag is

integratie van het MVO-beleid bij de verschillende onderdelen van de

niet de paragraafindeling van de GRI-richtlijnen overgenomen. Om de

Rabobank Groep, hoofdstuk 4 aan de integratie van MVO in de finan-

lezer tegemoet te komen, hebben we in dit verslag - en apart op

ciële dienstverlening en hoofdstuk 10 aan de integratie van MVO in de

www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid - een GRI-indicatorentabel

bedrijfsvoering.

opgenomen. Hierin is aangegeven waar de informatie in het verslag of

Het bewijs van maatschappelijk verantwoord ondernemen door de

op internet te vinden is.

Rabobank Groep ligt met name in de core business; de financiële dienstverlening. Naast de integratie van MVO in de dienstverlenings-

Reikwijdte

processen beschrijft hoofdstuk 5 actuele maatschappelijke en

Het maatschappelijk jaarverslag 2004 van de Rabobank Groep borduurt

duurzaamheidsaspecten op specifieke terreinen van de financiële

voort op het maatschappelijk jaarverslag 2003 en is tevens een aanvul-

dienstverlening. Nieuwe behoeften van klanten en maatschappij en de

ling op ons jaarverslag 2004. Alle onderdelen van de Rabobank Groep

nieuwe markten en producten die hierdoor ontstaan, komen daarbij

hebben informatie aangeleverd voor dit jaarverslag. In principe verstrekt

aan de orde. Hoofdstuk 9 gaat over ons gevoerd sociaal beleid (human

het maatschappelijk jaarverslag dus informatie van alle groepsonderde-

resources-management) en hoofdstuk 11 over de economische presta-

len. Wat betreft de volledigheid waarin alle relevante onderwerpen in

ties. Hoofdstuk 6 en 8 hebben een typische Rabobankkarakter. In hoofd-

het jaarverslag aan bod komen, zijn echter tussen de onderdelen nog

stuk 6 beschrijven we onze inspanningen in ontwikkelingslanden en in

grote verschillen waar te nemen.

hoofdstuk 8 bespreken we onze maatschappelijke activiteiten die we

Over in 2004 overgenomen onderdelen raporteren we het jaar volgend

overal in het land initiëren en ondersteunen. Dit duiden we aan met

op de acquisitie. Over afgestoten onderdelen rapporteren we niet meer

coöperatief dividend. Hoofdstuk 7 gaat over onze dialoog met diverse

vanaf het jaar van afstoten. Daar waar de verslaglegging minder ver

stakeholders. Ook daarover wordt ruim gerapporteerd.

reikt en zich beperkt tot slechts één of enkele groepsonderdelen binnen

8


Voorwoord

Voorwoord Tegen de achtergrond van een onmiskenbaar breed gedragen maat-

In de eerste jaren is zodoende vooral veel aandacht besteed aan de

schappelijke trend staat duurzame ontwikkeling sinds het midden van

bewustwording op alle niveaus in het bedrijf en aan het mede vorm-

de jaren 90 ook bij de Rabobank Groep hoog op de agenda. Destijds

geven aan het maatschappelijke debat over MVO. Kenmerkend hiervoor

is er een begin gemaakt om de relevantie van duurzame ontwikkeling

is de interne oriëntatie op producten en diensten die direct de econo-

voor een financiële dienstverlener als de Rabobank Groep vast te stellen

mische meerwaarde van maatschappelijk verantwoord ondernemen

en te vertalen naar maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

voor de Rabobank Groep aantonen. Zo is met veel energie gewerkt

met onze eigen signatuur.

aan het opzetten en uitbouwen van groenfinancieringen, duurzaam beleggen, milieu-investeringen en aan de stimulering en financiering

De raad van bestuur heeft in opeenvolgende besluiten de richting

van toepassingen van verschillende ‘sustainable technologies’.

uitgezet waarin duurzame ontwikkeling - daar waar gewenst of noodza-

Dit type projecten heeft ertoe geleid dat duurzaamheid nu breed in de

kelijk - wordt geïmplementeerd in onze bedrijfsprocessen, producten en

Rabobank Groep herkend wordt als een onderwerp dat ook voor een

diensten. Met andere woorden: wij hebben ervoor gekozen om duur-

financiële dienstverlener belangrijk is.

zame ontwikkeling geleidelijk vanuit de periferie naar de kern van ons bedrijf te halen in de overtuiging dat dat ook in het belang is van onze

Om de kansen en risico’s van MVO met een vooruitziende blik te kunnen

performance als financiële dienstverlener met een triple-A rating. Vanuit

managen is het van belang dat ook herhaaldelijk wordt stilgestaan bij de

deze visie zijn de grote lijnen getrokken voor het proces dat de afge-

essentie van MVO voor de Rabobank Groep en de gerealiseerde voort-

lopen jaren binnen de Rabobank Groep in voor- en tegenspoed vorm

gang bij de verschillende groepsonderdelen. Daarmee zijn we de tweede

heeft gekregen en dat we de komende jaren verder ontwikkelen. Een

fase ingegaan. In 2004 hebben we serieus werk gemaakt van het conse-

proces dat ons inziens alleen succesvol kan zijn als voldoende rekening

quent doorvoeren van MVO in processen van onze bedrijfsvoering.

wordt gehouden met de context waarin ons bedrijf beweegt. Naast

Zo zal vanaf 2005 de ingekochte stroom vrijwel geheel groen zijn en

de relevante, aan verandering onderhevige omgevingskenmerken zijn

gaan we bij Rabobank Nederland meer dan voorheen sturen op lease-

natuurlijk ook onze eigen coöperatieve bedrijfscultuur, structuur

auto’s die minder het milieu belasten. In 2005 krijgt elke entiteit opdracht

en managementstijl essentieel in het verdere verloop van dit proces.

om minimaal 2 MVO-doelstellingen in zijn jaarplan op te nemen.

Dit leidt voortdurend tot keuzen van strategische aard.

9


Voorwoord

Een weerbarstig punt is de vraag hoe we dienen om te gaan met

Bij gelegenheid van de publicatie van dit maatschappelijk jaarverslag

MVO-aspecten in onze financiële kernprocessen, zoals kredietverlening,

2004 op internet hebben wij een gedrukte uitgave het licht doen zien.

sparen, beleggen en verzekeren. Zo zijn veel zaken in de Europese Unie

Hiermee komen we tegemoet aan wensen van verschillende stake-

- anders dan in veel andere landen buiten de unie - al goed door de wet

holders om een korte, meer thematische MVO-uitgave. De gedrukte

geregeld. Door maatschappelijke ontwikkelingen kunnen echter situaties

publicatie geeft in hoofdlijnen de inhoud van dit verslag weer.

ontstaan waarop wetgeving geen antwoord heeft, maar die vanuit

Als appetizer worden enkele specifieke dilemma’s behandeld, waarvoor

MVO-perspectief wel eisen stellen aan het beoordelingsvermogen van

wij in de praktijk gesteld staan. Daarmee willen we meer inzicht geven

onze medewerkers. Zij ervaren op zulke momenten dat het toetsen van

in onze oordeelsvorming en ons handelen.

de financiële dienstverlening op MVO-aspecten lastig kan zijn en ons voor dilemma’s plaatst waarvoor we niet altijd een pasklaar antwoord hebben. Het voortdurend blijven aanbrengen van focus in dit brede veld blijkt een absolute noodzaak om prioriteiten te kunnen stellen. In deze publicatie hebben we de belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder op een rij gezet. Dit maatschappelijk verslag hebben we opgesteld ‘in accordance with’

Hans ten Cate

de richtlijnen 2002 van de Global Reporting Initiative (GRI). Het verslag

Lid raad van bestuur

Bert Heemskerk

geeft een gebalanceerde en evenwichtige weergave van de economi-

Rabobank Groep

Voorzitter raad van bestuur

sche, ecologische en sociale performance van onze organisatie.

Portefeuillehouder MVO

Rabobank Groep

Zo willen we bijdragen aan de door de buitenwereld gevraagde transparantie en vergelijkbaarheid. We beschouwen het niet als eenmalige jaarlijkse rapportage, maar als een permanente uitnodiging om met ons in overleg te treden. Dit verslag is opgesteld voor iedereen die zich betrokken voelt bij onze activiteiten of daar belang bij heeft. Het kan zijn dat niet alle gewenste informatie in het verslag is opgenomen. Volledig kan een verslag nooit zijn. We staan daarom graag open voor relevante vragen die nog resteren. Per e-mail gaat dat het snelst: [email protected]

10


Belangrijke ontwikkelingen 2004

Belangrijke ontwikkelingen 2004 Management en beleid

- Interpolis en Rabobank Pensioenfonds hebben de afgelopen jaren

- In 2004 heeft de implementatie van MVO-criteria in de reguliere

geen goede ervaringen opgedaan met duurzaam beleggen. Zo lag de

processen en diensten veel aandacht gekregen. Verdere integratie van

performance van de duurzame aandelen van Interpolis bijvoorbeeld 9%

MVO heeft onder meer plaatsgevonden in het bedrijfsmanagement, in

onder het niveau van de benchmark. Als alternatief overweegt de verze-

de control- en auditactiviteiten, in de kernbusiness van de verschillende

keraar nu om als een van de eerste verzekeraars in Nederland duurzaam

onderdelen en in de corporate branding.

te beleggen via de methodiek van engagement ofwel door het aangaan van een actieve dialoog met bedrijven waarin men belegt.

- Het verificatierapport in onze vroegere duurzaamheidsverslagen was gericht op het verschaffen van een beperkte mate van zekerheid.

- De Rabobank heeft in samenwerking met Robeco in 2004 de Robeco

Dit keer zijn we een stap verder gegaan door in het verslag over 2004

CDO Groen Obligatie op de markt gebracht. Bij dit product bestaat de

een uitgebreider assurancerapport op te nemen dat ook commentaar

onderliggende kredietportefeuille uit bedrijfsobligaties en bedrijfslenin-

geeft op basis van de bevindingen. Dit assurancerapport van KPMG

gen van duurzaam opererende ondernemingen. Ook hebben zij het

Sustainability B.V. verschaft de lezer op deelgebieden meer zekerheid

eerste duurzame private equity fund of funds ter wereld ontwikkeld:

over de juiste weergave van de informatie in het verslag, hetgeen tot

Robeco Sustainable Private Equity Fund of Funds.

uitdrukking wordt gebracht middels een positieve bewoording van het oordeel over deze deelgebieden.

- Voor onze klanten introduceerden we Climex, een elektronisch handelsplatform voor handel in CO2-emissierechten.

- Mede door de continue prikkel van ons MVO-monitoringsysteem zijn alle onderdelen van de Rabobank Groep actief aan de slag gegaan met

- De brutoverstrekkingen van Rabo Groen Bank groeiden met zo’n

het oppakken en verankeren van MVO. De snelheid waarmee dit gebeurt,

EUR 550 miljoen. Dit is ruim 25% meer dan in 2002 en 2003. Net voor

verschilt echter nog per onderdeel en per afdeling binnen de groep.

het jaareinde overschreed het balanstotaal de grens van EUR 2 miljard.

Financiële dienstverlening

Maatschappelijke positionering

- In 2004 heeft de Rabobank onderzocht welke mogelijkheden er zijn

- Lancering van het Rabobank Development Program waarvan de

om in het kredietverleningsproces te gaan werken met een speciaal

activiteiten er direct op gericht zijn om boeren, MKB-ondernemers en

ontwikkelde ‘MVO-tool’. Het is de bedoeling dat de adviseurs aan de

particulieren in ontwikkelingslanden toegang te verschaffen tot

hand van enkele kwalitatieve vragen een MVO-profiel van een klant

financiële dienstverlening. Onder het label Rabobank Development

kunnen opstellen. In 2005 testen we deze MVO-tool uitvoerig in een

Program vallen 2 activiteiten: Rabo Financial Institutions Development

pilot op bruikbaarheid en wenselijkheid. Op basis van de resultaten uit

B.V. en de buitenlandse activiteiten van de Rabobank Foundation.

de pilot nemen we een definitieve beslissing over het al dan niet implementeren van dit instrument.

- Naast een commerciële insteek worden al onze sponsorprojecten ook sterk bepaald door onze maatschappelijke oriëntatie. Het sponsorbeleid

- De verdere integratie van MVO in beleggingen heeft in 2004 veel

van de Rabobank Groep is dan ook zowel sterk gericht op merkprofilering

aandacht binnen de Rabobank Groep gekregen. Belangrijke thema’s

als op de ontwikkeling van talenten en educatie. De Rabobank kiest bij

waren ‘engagement’, actief stemrechtgebruik en de koerswijzigingen

voorkeur voor partnerships met partijen, die iets blijvends tot stand

in de beleggingsstrategie van pensioenen verzekeringspremies.

brengen. Deze vermaatschappelijking is in 2004 uitgebreid door naast

Engagement is een vorm van actief aandeelhouderschap. Robeco gaat

het al bestaande Wielerplan met de wielerbond ook een Talentenplan

daarbij als institutioneel aandeelhouder een dialoog aan met beurs-

op te zetten met de hippische sportbond. Daarnaast is een educatie-

genoteerde ondernemingen waarin zij belegt over de kwaliteit van hun

programma gestart in samenwerking met Van Gogh Museum.

corporate governance en hun MVO-gedrag. In 2004 heeft Robeco de eerste ervaringen met engagement opgedaan.

11


Belangrijke ontwikkelingen 2004

Bedrijfsvoering

- We willen naar 100% groene stroom. In 2004 hebben we een raam-

- Het personeelsbestand van de Rabobank Groep is in 2004 verder

contract afgesloten voor Nederlandse vestigingen van de Rabobank

afgenomen. Bij lokale banken vervielen per saldo 935 arbeidsplaatsen,

Groep. Hierdoor is naar schatting 93% van het totale gebruik duurzaam

vooral als gevolg van automatisering, elektronisch bankieren en fusies.

opgewekt vanaf 1 januari 2005 (in 2004: 25%).

Het groter en professioneler worden van de lokale Rabobanken heeft ook consequenties voor de ondersteuning door Rabobank Nederland.

- De doelstelling om in 2004 10% minder A4-papier te gebruiken

Dit heeft geleid tot een herinrichting en een personeelsreductie van

ten opzichte van 2003 werd eind oktober zo goed als gehaald.

naar verwachting 1.200 fte’s.

Door extra commerciële acties in november en december naar zowel particulieren als bedrijven kwam het eindresultaat evenwel op een

- De Rabobank wil haar marktaandeel onder allochtonen vergroten, ook als werkgever. Daarbij streven we niet naar een landelijke afspiegeling van de beroepsbevolking, maar naar een regionale afspiegeling per werkgebied. Daarvoor moet nog een lange weg afgelegd worden. - De Rabobank Groep vindt het belangrijk om meer vrouwen in hogere functies te benoemen. Vrouwelijke kwaliteiten kunnen de samenwerking en het resultaat van de bank verbeteren. Het percentage vrouwen in hogere functies (schaal 8 en hoger) steeg in 2004 tot 17,8% (In 2003: 16,7%).

besparing van 7% uit.

12


Resultaten 2004 en doelstellingen 2005 e.v.

Belangrijke resultaten 2004 en doelstellingen 2005 e.v. Doelstellingen 2004

Resultaten 2004

Doelstellingen 2005 en verder

Alle groepsonderdelen nemen deel

Start operationele audit MVO

Lokale banken nemen deel aan

28% van de lokale banken nam deel aan

50% van de lokale banken neemt deel aan

Management en beleid 

Groepsbrede deelname aan MVO-monitoring



MVO-monitoring

MVO-monitoring

MVO-monitoring



Interpolis: introductie Ethiek Commissie

Ethiek Commissie is gestart

Start workshops Ethiek en invoering van een



Opschoning van en toezicht op naleving

In uitvoering

eigen gedragscode voor alle medewerkers van MVO-codes en -richtlijnen

Opschoning van en toezicht organiseren op naleving van MVO-codes en richtlijnen Elke entiteit stelt minimaal twee MVO-doelstellingen op die via de reguliere kwartaalrapportages worden gemonitord MVO in het handboek Bedrijfsmanagement van lokale banken opnemen en naleving afdwingen

Financiële dienstverlening 

MVO-tool in de beoordeling zakelijke

In uitvoering



MVO-criteria voor vastrentende portefeuille

Keuze voor al dan niet implementeren MVO-tool in de beoordeling

kredietverlening In uitvoering

Keuze voor al dan niet toepassen MVO-criteria

Robeco: actief gebruik stemrecht bij

Robeco heeft meer dan 4.000 keer

Keuze voor al dan niet uitbreiden actieve

aandeelhoudersvergaderingen

gestemd op 368 vergaderingen

Groeps Treasury 

dialoog met beursgenoteerde bedrijven (engagement)



Start handelsplatform in CO2-rechten

Climex is medio 2004 geïntroduceerd

(Climex) 

Introductie Robeco Sustainable Private

Opbouwen van een positie in de handel in broeikasgassen

Dit fonds is geïntroduceerd

Eerste closing tweede kwartaal 2005

Overschreiding grens van EUR 2 miljard

Rabo Groen Bank: meer diversificatie in

Equity Fund of Funds 

Balanstotaal van Rabo Groen Bank bereikt grens van EUR 2 miljard



Introductie Money Meets Ideas (MMI)

portefeuille groenprojecten 8 plannen gefinancierd

Verdubbeling van het aantal gefinancierde plannen Vanaf 2006 jaarlijks circa 500 bodemsaneringen financieren, mits het ministerie van VROM de wetgeving handhaaft



doelstelling niet verwezenlijkt



doelstelling gedeeltelijk verwezenlijkt



doelstelling geheel verwezenlijkt

13


Doelstellingen 2004

Resultaten 2004 en doelstellingen 2005 e.v.

Resultaten 2004

Doelstellingen 2005 en verder

Interview stakeholders over dilemma’s en

Om de twee jaar enquêtes houden om

enquête maatschappelijke verslaglegging

verwachtingen van stakeholders over

Maatschappelijke betrokkenheid 

Periodieke stakeholdersdialoog organiseren

maatschappelijk verslag te meten 

Het werk van Rabobank Foundation

Commercial en reizen over de Foundation

neerzetten

Uitrol van het Rabobank Development Program Leden raad van bestuur moedigen medewerkers actief aan voor het vervullen van onbezoldigde nevenfuncties

Bedrijfsvoering 

Meer vrouwen in hogere functies

Percentage vrouwen in hogere functies

20% van de nieuwe benoemingen in het

steeg in 2004 tot 17,8%

seniormanagement is vrouw 13



Meer diversiteit in personeelsbestand

In uitvoering

Verhogen aandeel allochtonen



Realisatie afspraken in ARBO-convenant

Deels nog in uitvoering

Reïntegratie werknemers en verlagen werkdruk



Contract voor inkoop 100% groene stroom

Ingekochte stroom vrijwel geheel groen

in Nederland

per 1 januari 2005



10% minder papiergebruik t.o.v. 2003

7% in plaats van 10% reductie 14

10% minder papiergebruik t.o.v. 2003



Programma’s van eisen duurzaam bouwen

Normen en eisen duurzaam bouwen

Opstellen programma van eisen voor

voor servicekantoren en bankwinkels

geïntegreerd in programma’s van eisen

hoofdkantoren

Opstellen van beleid op het gebied van

Conceptplan gereed

Introductie mobiliteitsbeleid (o.a. vergroening



mobiliteit



doelstelling niet verwezenlijkt



doelstelling gedeeltelijk verwezenlijkt



doelstelling geheel verwezenlijkt

13) Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken, De Lage Landen en Schretlen & Co. 14) Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland en lokale banken.

autoleaseregeling).

14



Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen? Al meer dan 100 jaar zijn we gewend ons voor ons handelen te verantwoorden. Dat hoort tot de normale spelregels van een coöperatieve bank. De gespreksonderwerpen veranderden voortdurend, maar het principe van transparantie en het afleggen van verantwoording horenonlosmakelijk bij onze structuur en onze cultuur. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is daarom ook een sleutelbegrip in ons bedrijf. De coöperatieve Rabobank is ruim 100 jaar geleden opgericht als een

Ons maatschappelijk verantwoord ondernemen uitte zich in de begin-

bank van en voor mensen. De kleine kredietcoöperaties Rabobanken van

dagen vooral door grote sociale en economische betrokkenheid bij de

toen zijn uitgegroeid tot brede klantencoöperaties en samen vormen zij

eigen omgeving. Vandaag de dag is ons perspectief veel nadrukkelijker

een van de grootste financiële dienstverleners in Nederland. Door de

gericht op transparantie en op sociale en ecologische duurzaamheid

directe invloed van klanten op het bestuur van de bank is de primaire

van alle gemeenschappen waarin wij actief zijn.

oriëntatie op het belang van de klanten verzekerd. Deze bestuurlijke invloed van de klanten maakt de organisatie niet alleen sterk klant-

Wat verstaan we onder maatschappelijk verantwoord ondernemen?

gericht, maar ook sterk maatschappijgericht.

In dit hoofdstuk Wat MVO voor ons betekent MVO in het huidige tijdsbeeld De druk van stakeholders Rol financiële sector bevordering duurzaamheid

> > >

Innovatie en risicobeheer

> >

MVO voegt waarde toe aan de groep

>

Hoge MVO-maatstaven voor onszelf en anderen

>

MVO biedt zicht op trends en dilemma’s

>

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is voor de Rabobank Groep het verlenen van uitstekende financiële producten en diensten aan leden en klanten met inachtneming van onze gedragscodes. Zodoende dragen we met onze bedrijfsactiviteiten bij aan het creëren van langetermijnwaarde voor mensen binnen en buiten de onderneming, voor het leefmilieu en voor de economie. In een open dialoog legt de Rabobank hierover verantwoording af aan groepen van belanghebbenden in de samenleving. Onze gedragscode is een uitwerking van de waarden van ons ambitiestatement. De uitgangspunten in de gedragscode vormen samen met onze coöperatieve achtergrond de basis voor ons maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Wat MVO voor ons betekent Bedrijven staan onder een toenemende druk om duurzaam te opereren en de daarbij gehanteerde waarden, principes en gerealiseerde prestaties te expliciteren. ‘Duurzame ontwikkeling’ is voor het bedrijfsleven

15



hanteerbaar gemaakt in het begrip ‘maatschappelijk verantwoord

jaren steeds vaker en luider horen over de gevolgen van de globalise-

ondernemen’ (MVO). Met MVO streeft de Rabobank Groep als bedrijf

ring voor mensenrechten, milieu en een eerlijke verdeling van welvaart.

naar het evenwichtig ontwikkelen van de bedrijfsprestaties op 3 ver-

Ze spreken zowel de politiek als internationale bedrijven en banken

schillende dimensies: sociaal, ecologisch en economisch. Dit is zowel

daarop aan. Maar het zijn niet alleen de non-gouvernementele orga-

voor vandaag belangrijk als voor morgen. Het bevorderen van sociale

nisaties (NGO’s), die bij bedrijven aan de bel trekken. In toenemende

en ecologische duurzaamheid is sinds 7 jaar nadrukkelijk opgenomen

mate hanteren ook eigen medewerkers, klanten, ratingbureaus, (o.a.

in onze missie. Sinds 1999 hebben we elk jaar over ons MVO-beleid een

Sustainable Asset Management en Standard and Poor’s), institutionele

jaarverslag uitgebracht. De belangrijkste uitdaging voor ons is en blijft

beleggers, wetenschappers en politici steeds hogere maatstaven voor

het integreren van de voor ons relevante duurzaamheidsissues in de

de manier waarop bedrijven bestuurd worden, transparant zijn en in

kern van onze bedrijfsprocessen. Dat leidt tot permanente vernieuwing;

hun kernactiviteiten omgaan met duurzaamheid.

ook in waarden en gedrag. Dat vraagt om open oren en ogen voor

Stakeholders willen invloed uitoefenen op wat de Rabobank Groep doet

eigentijdse wensen en opvattingen.

en welke consequenties dat heeft voor henzelf en voor de samenleving. We zijn bereid om een serieuze dialoog aan te gaan met alle deskundige en realistische belanghebbenden en belangstellenden en om ze ant-

Fragment uit ons ambitiestatement

woord te geven op hun vragen. Openheid en eerlijkheid in de contacten

“De Rabobank Groep vindt dat duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn een zorgvuldige omgang met natuur en leefmilieu vergt. Hieraan wil ze met haar activiteiten bijdragen ...”

met klanten en andere stakeholders is wat we bieden, maar ook wat we van hen vragen om tot een succesvolle dialoog te kunnen komen. We denken dat een succesvolle dialoog de betrokkenheid van onze stakeholders bij onze organisatie vergroot en onze reputatie versterkt.

Rol financiële sector bevordering duurzaamheid MVO in het huidige tijdsbeeld

Het is van groot belang om in het maatschappelijk jaarverslag van een

Ondernemingen worden vandaag de dag steeds nadrukkelijker gecon-

brede financiële instelling als de Rabobank Groep kort stil te staan bij

fronteerd met een groot aantal maatschappelijke ontwikkelingen die

de specifieke rol die de financiële sector heeft bij het bevorderen van

dwingen om meer transparant en meer maatschappelijk verantwoord

duurzame ontwikkeling. Deze rol heeft namelijk een wezenlijk ander

te opereren. Voor de Rabobank Groep hadden met name 3 ontwikkelin-

karakter dan de rol van bijvoorbeeld een productiebedrijf. Bij een

gen grote invloed op de manier waarop we omgaan met MVO.

productiebedrijf is de directe impact van de productieprocessen en van

Allereerst: de globalisering en de daarmee gepaard gaande zoektocht

de geproduceerde goederen en diensten op het milieu en de sociale

naar nieuwe bestuurs- en controlestructuren. Zowel intern als extern is

leefomgeving doorgaans groot. De financiële sector neemt echter een

er een roep om te komen tot een heroverweging van de gevolgen van

wezenlijk andere positie in. Noch de eigen administratieve processen

ons opereren voor onszelf en onze omgeving en om een daarbij pas-

en productieprocessen die leiden tot de verkoop van producten en

sende interne organisatie.

diensten, noch die producten en diensten zelf hebben een omvangrijke

Ten tweede: de recente financiële schandalen bij grote ondernemingen.

directe impact op ecologische en sociale randvoorwaarden. Zij kunnen

Verkeerd gebruik van macht door bestuurders van ondernemingen

wel een wezenlijke indirecte impact hebben door bij derden in ver-

heeft het debat over goed ondernemingsbestuur wereldwijd aange-

schillende mate MVO-activiteiten uit te lokken en te verbeteren.

wakkerd. Vertrouwen is niet meer vanzelfsprekend, maar moet steeds

Dat indirecte effect kan plaatsvinden langs 2 te onderscheiden maar

opnieuw verdiend worden.

samenhangende wegen.

Ten derde: de toegenomen zichtbaarheid. Door de snelle groei van

Enerzijds kunnen financiële producten en diensten duurzame ontwik-

informatie- en communicatietechnologie staan alle activiteiten van de

keling in het handelen van klanten bevorderen. Te denken valt dan aan

organisatie wereldwijd permanent in de schijnwerpers.

het leveren van groenfinancieringen of aan uitzettingen via het Rabo

Als gevolg daarvan wordt ook de Rabobank Groep nadrukkelijker en

Innovatiekapitaalfonds. Beide maken de toepassing van duurzame

vaker gevolgd door stakeholders en dat leidt tot nieuwe verwachtingen,

technologie eerder én op grotere schaal mogelijk. We hebben met dit

en tot eisen aan de duurzaamheidsnormen die we bij onze activiteiten

type producten en diensten in de afgelopen jaren een sterke reputatie

hanteren.

opgebouwd. Anderzijds kunnen ín de reguliere financiële dienstverleningsprocessen

De druk van stakeholders

risicobeheersingscriteria worden opgenomen die de MVO-performance

In de ‘global village’ die de wereld van vandaag is, is het streven naar

van klanten kunnen stimuleren. Een voorbeeld hiervan vormt het

een balans tussen economische, sociale en ecologische dimensies

opnemen van MVO-criteria in de reguliere kredietverleningsprocedures.

noodzakelijk. Belangengroepen in de samenleving, die zich sterk maken

We hebben in 2004 de mogelijkheden hiertoe in kaart gebracht en

voor uiteenlopende maatschappelijke thema’s, laten zich de laatste

maken in 2005 een keuze of en zo ja hoe MVO-criteria in de krediet-

16



beoordeling geïmplementeerd dienen te worden (zie p. 30). Het geïn-

verschillende verschijningsvormen. We signaleren bij voorbeeld:

vesteerde vermogen van een financiële instelling kan dus indirect het

- een stevige positie in nieuwe op duurzaamheid gerichte markten;

tempo en de richting van duurzame ontwikkeling in de samenleving

- grote aantrekkelijkheid voor de beleggers in Rabobankpapier;

sterk beïnvloeden.

- versnelling van het innovatietempo bij de ontwikkeling van produc-

Innovatie en risicobeheer

- efficiëntere bedrijfsvoering;

Onze nadrukkelijke keuze voor maatschappelijk verantwoord onder-

- meer aantrekkingskracht op talent;

nemen dwingt ons tot heldere stellingnames. MVO moet passen in de

- grote betrokkenheid van de eigen medewerkers.

strategie van de Rabobank Groep en gericht zijn op onze kernactivi-

Er komen steeds meer overtuigende signalen dat er een directe en

teiten, zoals kredietverlening, sparen, beleggen, verzekeren en leasen.

positieve relatie te leggen is tussen de economische prestaties van

Concreet betekent dit dat MVO moet leiden tot een breder aanbod van

(beurs)genoteerde ondernemingen en hun MVO-performance 15.

ten, diensten en processen;

duurzame producten en diensten, aangepast risicobeheer, een duur-

Bedrijven worden daarom niet langer alleen op hun financiële gezond-

zamere bedrijfsvoering en versterking van onze identiteit.

heid gewaardeerd door de grote ratinginstituten, maar steeds vaker ook

Maatschappelijk verantwoord ondernemen heeft zowel te maken met

op de manier waarop zij weten om te gaan met sociale en ecologische

de cultuur als met de corebusiness van de organisatie. Ze beïnvloeden

duurzaamheid. Om die reden wil de Rabobank Groep niet alleen de

elkaar over en weer. Een sterk MVO-gerichte cultuur is ook sterk op

Triple A-status voor financiële gezondheid, maar ook de ‘Triple-P-status’

innovatie gericht. Innovatie vereist een proactieve houding, het ontwik-

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen verkrijgen.

kelen van ideeën en het benutten van de kansen. Hier ligt een rol voor alle groepsonderdelen en alle medewerkers. In de praktijk komt dit tot

Hoge MVO-maatstaven voor onszelf en anderen

uitdrukking in:

De hoge duurzaamheidsmaatstaven die we (en onze stakeholders) ons-

- verduurzaming van bestaande producten en diensten (onder meer

zelf opleggen en die onze stakeholders van ons verwachten, willen we

CDO Groen Obligatie, extra criteria voor kredietverlening); - ontwikkeling van specifiek op duurzaamheid gerichte producten en

ook toepassen bij de acceptatie van nieuwe klanten, in onze kredietverlening en in ons beleggingsbeleid. In onze kredietverlening zijn al

diensten (onder meer Rabo Innovatiekapitaalfonds, handel in emissie-

veel zorgvuldigheidsoverwegingen geïntegreerd, maar daaraan worden

rechten en bodemsanering);

allengs steeds meer specifieke MVO-criteria toegevoegd. We trachten

- verduurzaming van bedrijfsvoering en inkoop (onder meer afval- en papierreducties, inkoop groene stroom).

ook onze eigen gedragscodes te hanteren in landen waar de wetgeving minder streng is dan de Nederlandse of Europese wetgeving. We zijn ons terdege bewust van het spanningsveld dat kan ontstaan tussen

Risicobeheer vraagt om nauwkeurige naleving van in- en externe

onze eigen hoge MVO-standaarden en de attitudes en regels in andere

gedragsregels, om een open oog en oor voor de opvattingen van stake-

werelddelen. We willen onze normen niet actief aan anderen opdringen,

holders en zicht op de risico’s die onze klanten en wijzelf lopen bij niet-

maar onze eigen normen wel overal zelf kunnen naleven.

duurzaam opereren. Daarvoor is een goed gevoel nodig van wat de buitenwereld nu en straks van ons vraagt. Als coöperatieve bank vragen

MVO biedt zicht op trends en dilemma’s

we daarom onze klanten langs meerdere wegen om hun mening,

Door sociale, ethische en ecologische aspecten in onze bedrijfsmatige

bijvoorbeeld in ledenvergaderingen, klankbordgroepen en klanten-

overwegingen mee te nemen, hebben we steeds vaker en vroeger een

enquêtes. Daarnaast vragen we periodiek ook andere stakeholders om

goed oog voor maatschappelijke issues die de Rabobank Groep voor

hun mening, onder meer over onze manier van verslaggeving en onze

lastige dilemma’s kunnen plaatsen. Sommige issues ervaren we als een

mate van openheid. Ook nodigen we periodiek deskundigen uit om ons

uitdagend vraagstuk, andere worden aan ons als netelige kwesties voor-

op bepaalde terrein te adviseren of bij te praten, zoals in 2004 met

gelegd door stakeholders. Het antwoord in zulke kwesties is nooit in

betrekking tot genetische modificatie en ethiek. Door ons op de hoogte

één keer te geven en vraagt vaak veel in- en extern overleg. Door nieuwe

te blijven stellen van wat er speelt en aan gedachten leeft, verkleinen

visies op nieuwe vraagstukken te formuleren, boeken we belangrijke

we het risico elementaire dingen over het hoofd te zien.

vooruitgang in de verduurzaming van onze bedrijfsvoering en onze dienstverlening. Onze Commissie Ethiek vervult een spilfunctie bij het

MVO voegt waarde toe aan de groep

bestuderen en beoordelen van dilemma’s. Het keuzevraagstuk dat

We zijn ervan overtuigd dat onze sterke maatschappelijke reputatie en

inherent is aan dilemma’s en onze overwegingen bij het maken van een

het steeds opnieuw verwerven van maatschappelijke legitimiteit nu

keuze willen we graag met onze omgeving delen. Onze overwegingen

en op de langere termijn onze vitaliteit verhoogt en aan de Rabobank

inzake 6 dilemma’s hebben we in de vorm van een casestudie beschre-

Groep een hogere waarde toevoegt. Die waardetoevoeging kent

ven, zie: www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

15) Bron: studie ‘Raising the bar’ WBCSD2004.

17



Hoe we MVO organiseren MVO behoeft blijvend de aandacht van alle geledingen binnen de Rabobank Groep, omdat de onderwerpen die erbij van belang zijn, met de tijd veranderen. Om die blijvende aandacht zeker te stellen, hebben we MVO een vaste plaats gegeven in ons beleid en in onze organisatie. Zo blijft MVO niet alleen permanent op de agenda, maar kunnen we ook snel en adequaat inspelen op de veranderende wensen van de maatschappij. De identiteit van een onderneming stelt regels aan haar ondernemings-

contacten met leden en klanten sprake is van een dergelijke strategische

structuur en beide zijn rechtstreeks van invloed op (1) haar maatschap-

stakeholderdialoog. Zij spreken en denken mee over de richting waarin

pelijke positionering, (2) op bepalende kwalitatieve eigenschappen van

de bank zich ontwikkelt en over gewenste kwaliteiten van door ons

door haar gevoerde producten en diensten, (3) op de wijze van ver-

te ontwikkelen en reeds gevoerde producten en diensten. Wat in een

markten van die producten en diensten en (4) op de relatie met zakelijke

shareholdergefundeerde onderneming als een moeilijk te realiseren

en particuliere klanten. In een coöperatie als de Rabobank vormen de

vorm van invloed wordt gezien, blijkt al meer dan een eeuw een struc-

zakelijke en particuliere leden en klanten het begin en het einde van de

tuurkenmerk van een coöperatieve onderneming. Dit feit wint in het

ondernemingscyclus. Zij zijn zowel medeschepper als medegebruiker

MVO-debat opnieuw aan actualiteit

van onze producten en diensten. In de huidige discussies over de effectiviteit van stakeholderdialogen in het MVO-beleid wordt onderscheid

Maatschappelijk verantwoord ondernemen hebben we binnen de

gemaakt tussen stakeholderraadpleging (de ‘luisterende’ onderneming)

Rabobank Groep georganiseerd door:

en strategische stakeholderdialoog die gaat over de kernprocessen van

- ontwikkeling van MVO na te streven op 4 beleidsterreinen, inclusief de

de onderneming (de ‘mede extern gestuurde’ onderneming). Deze laatste

daaruit voortvloeiende jaarlijkse beleidsprioriteiten (zie p. 18);

vorm van dialoog wordt gezien als essentieel voor het vormgeven aan

- voor de implementatie van het beleid een praktische organisatievorm

een effectief en in de kern verankerd MVO-beleid van een onderneming.

vast te stellen met afgebakende taken en verantwoordelijkheden (zie

Met de coöperatieve structuur van de Rabobank is gegeven dat in onze

p. 20); - voor het volgen van de voortgang en het sturen van het MVO-beleid gebruik te maken van een MVO-monitoringsysteem met indicatoren (zie p. 21);

In dit hoofdstuk

- de beheersing van reputatierisico’s via compliance, hetgeen een belangrijke voorwaarde is voor een goede MVO-performance (zie p. 22).

De focus van ons MVO-beleid Corporate governance Onze organisatie van MVO

> > >

Het sturen en verantwoorden van MVO

>

Beheersing van reputatierisico’s

>

De focus van ons MVO-beleid Het integreren van MVO in zowel cultuur als structuur van de groep leidt tot goede resultaten. Dat mogen we afleiden uit de ook internationaal gezien hoge duurzaamheidsbeoordeling. In 2003 kreeg de Rabobank het predikaat ‘duurzaamste bank van Europa’ toebedeeld van het in Zürich gevestigde onafhankelijke ratingbureau Sustainable Asset Management. In 2004 kreeg de bank een goede beoordeling van de duurzaamheidsanalisten van SNS Asset Management. We willen onze vooraanstaande

18



positie op het gebied van MVO behouden en uitbouwen door consi-

MVO in de financiële dienstverlening:

stent beleid te voeren. Dit houdt in dat we de rol van MVO in onze

- integreren van MVO-criteria in de kredietverlening;

organisatie - van hoog naar laag - en in de bedrijfsprocessen moeten

- opstellen MVO-criteria voor de vastrentende portefeuille van Group

vergroten. Blijvende focus creëren we door beleidsmatige integratie van

Treasury.

MVO op 4 beleidsterreinen, namelijk door:

Maatschappelijke betrokkenheid:

- MVO een vaste plaats te geven in het beleid van de groepsonder-

- uitrol van het Rabobank Development Program (bankieren in ontwik-

delen (doorvertaling in hoofdstuk 3); - MVO-overwegingen te laten meespelen in bestaande en nieuwe producten en diensten (doorvertaling in hoofdstukken 4 en 5); - MVO een rol te laten spelen in keuzen omtrent onze maatschappelijke betrokkenheid (doorvertaling in hoofdstukken 7 en 8); - MVO te integreren in onze bedrijfsvoering (doorvertaling in hoofdstukken 9, 10 en 11).

kelingslanden); aanmoediging van medewerkers door leden van de raad van bestuur om actief onbezoldigde nevenfuncties te vervullen. Bedrijfsvoering:

- inkopen duurzame energie; - verminderen papiergebruik met 10%; - bevorderen duurzaam (ver)bouwen van kantoren; - aanpassen mobiliteitsbeleid voor minder druk op milieu, en betere

Goede beoordeling Rabobank door SiRi Sustainable Investment Research International (SiRi) is een onafhankelijke leverancier van duurzaam beleggingsonderzoek en -advies ten behoeve van institutionele investeerders en financiële professionals. Rabobank kreeg in 2004 van SiRi een Corporate Sustainability Score van 74,9 in de Industry Group Diversified Financials (hoogste score). De gemiddelde score in deze groep is 48,3. Volgens SiRi is de Rabobank met name sterk op het gebied van milieu, personeelsbeleid en haar bijdrage aan de samenleving. De rating die en het bedrijfsprofiel dat SiRi van Rabobank heeft opgesteld bevatten actuele informatie op het gebied van transparantie, beleid en management ten aanzien van bedrijfsethiek, samenleving, corporate governance, klanten, werknemers, milieu en toeleveranciers. SiRi gebruikte voor dit onderzoek openbare publicaties van Rabobank zelf, wereldwijde media en informatie van maatschappelijke organisaties zoals vakbonden en milieuorganisaties.

bereikbaarheid. Daarnaast willen we de regels waaraan we ons committeren ook blijvend naleven. Dit geldt zowel voor de ondertekende externe richtlijnen en convenanten als voor de interne gedragscodes. Externe richtlijnen en convenanten De Rabobank Groep heeft nadrukkelijk een aantal externe richtlijnen op het gebied van MVO onderschreven en met externe partijen gedragsconvenanten afgesloten. Een convenant vormt een meerpartijenovereenkomst om gezamenlijk te komen tot een gemeenschappelijk doel. Belangrijke externe richtlijnen en verdragen waaraan we ons verbonden hebben zijn de verklaring van het United Nations Environment Programme (UNEP) voor de financiële sector, het Global Reporting Initiative, het Global Compact, de richtlijnen van de OESO (Organisatie voor Europese Samenwerking en Ontwikkeling) voor multinationale ondernemingen en de richtlijnen van de International Labour Organisation. Het Global Compact biedt ons inhoudelijke uitgangspunten in relatie tot mensenrechten, arbeidsrecht, milieubescherming en het tegengaan van corruptie. De concretere richtlijnen van het GRI

Prioriteiten MVO-beleid

sluiten vanuit de optiek van maatschappelijke verslaglegging hierop

In 2004 lag de prioriteit op de de verdere integratie van MVO in het

aan. De Equator Principles (sociale en milieurichtlijnen voor project-

bedrijfsmanagement (zoals inkoop van 100% groene energie p. 70),

financieringen boven EUR 50 miljoen in ontwikkelingslanden) die we in

in de control- en auditactiviteiten (zie p. 21), in de kernbusiness van

2003 ondertekenden, hebben voor ons aan belang ingeboet. In 2004

de verschillende onderdelen (zoals de introductie van een Ethiek

hebben we besloten geen projectfinancieringen meer in het buitenland

Commissie bij Interpolis, p. 27), in de branding (bijvoorbeeld de

te doen, omdat we in de afgelopen jaren op sommige posten van

commercial met Jochem de Bruin in Kameroen, p. 48) en in de opwaar-

buitenlandse projectfinancieringen geld hebben verloren en omdat

dering van het interne MVO-netwerk (groepsbreed benoemen van

projectfinanciering in het buitenland voor Rabobank International geen

MVO-coördinatoren, p. 21).

groeimarkt vormt.

In 2005 zetten we verder in op een aantal prioriteiten die we in 2004

Sommige van de door ons onderschreven richtlijnen hebben een

hebben geformuleerd.

inhoudelijke overlap. Om het een en ander te vereenvoudigen, gaan we

Beleid:

ons in 2005 richten op die richtlijnen die inhoudelijk de grootste reik-

- toezicht houden op naleving en opschoning van MVO-codes en

wijdte hebben en die inhoudelijk het best op elkaar aansluiten en elkaar

-richtlijnen; - stakeholdersanalyse van maatschappelijk jaarverslag en MVO-beleid; - opstellen van minimaal 2 MVO-doelstellingen in het jaarplan 2006

versterken. Het Global Compact en de verslagleggingsrichtlijnen van het Global Reporting Initiative voldoen bijvoorbeeld hieraan. De naleving van de richtlijnen worden nauwgezet georganiseerd. Richtlijnen die

door elke entiteit, die via de reguliere kwartaalrapportages worden

verder weinig toevoegen, schrappen we.

gemonitord.

Belangrijke nog lopende MVO-georiënteerde convenanten die we hebben gesloten zijn: convenant Nederlands Samenwerkingsverband

19


voor Financiële Sectorontwikkeling, convenant Biologische Sierteelt, convenant Biologische Catering, convenant Meerjarenafspraak Energieefficiencyverbetering, convenant Verpakkingen III en convenant Multicultureel Personeelsbeleid.


- De Rabobank Groep hecht er waarde aan dat medewerkers buiten de uitoefening van hun functie maatschappelijke activiteiten ontplooien; het verrijkt de ervaring en verbreedt de horizon. - De Rabobank Groep streeft naar een brede vertegenwoordiging van

Een overzicht van de belangrijkste ondertekende externe MVO-richt-

de samenleving in haar werkgemeenschap. Diversiteit leidt tot een

lijnen, gesloten convenanten en eigen gedragscodes is beschikbaar via

hogere kwaliteit van de dienstverlening.

www.Rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

- De Rabobank Groep zet zich in voor zorgvuldig beheer van grondstoffen, energie en middelen in haar bedrijfsvoering.

Interne gedragscodes De gedragscode van de Rabobank Groep biedt onze medewerkers een

Corporate governance

leidraad voor hun handelen. De meeste bedrijfsonderdelen hebben deze

Een aantal beursschandalen in de afgelopen jaren was de aanleiding voor

algemene groepscode de afgelopen jaren verbijzonderd voor gebruik

een mondiale maatschappelijke discussie over corporate governance.

in hun eigen bedrijfsonderdeel. Voor sommige issues hebben we naast

Deze discussie leidde tot de ontwikkeling van sterkere weten regelge-

de algemene gedragscode van de groep speciale gedragsregels opge-

ving, zoals de Corporate Governance Code van de commissie-Tabaksblat

steld, zoals voor de palmolie-industrie, mensenrechten en genetische

voor beursgenoteerde bedrijven in Nederland. Vanwege onze coöpera-

modificatie. In 2005 hebben we de gedragscode genetische modificatie

tieve grondslag is deze code echter niet van toepassing op de besturing

aangepast aan de actuele maatschappelijke ontwikkelingen.

van de Rabobank Groep. Dit neemt niet weg dat, waar mogelijk, uitvoe-

Enkele onderwerpen uit externe richtlijnen hebben intern tot nadere

ring aan de code zal worden gegeven. Besturing, toezicht en het

regels geleid. Zo is het tegengaan van corruptie in onze gedragscode

omgaan met de code-Tabaksblat door de Rabobank staan uitgebreid

vastgelegd en nader uitgewerkt in de regeling inzake giften en in de

beschreven in het algemeen jaarverslag en op onze internetsite.

regeling inzake nevenfuncties en ongerechtvaardigde bevoordeling. Enkele met MVO verbonden passages uit de gedragscode: - Elke handeling die de schijn van vermenging van zakelijke en privébelangen met zich mee kan brengen, dient achterwege te blijven. In interne en externe contacten wordt - zonder persoonlijk belang deskundig, eerlijk en betrouwbaar gehandeld. - De Rabobank Groep acht het van belang dat alle delen van de samen-

In 2004 zijn de bestuursmodellen voor de lokale Rabobanken aangepast. Daarbij zijn 2 nieuwe bestuursmodellen geïntroduceerd: het directiemodel en het (aangescherpte) partnershipmodel. In ons algemeen jaarverslag lichten we beide bestuursmodellen toe (zie: www.rabobankgroep.nl/ jaarverslagen).

leving toegang hebben tot financiële diensten. Zij sluit - anders dan op basis van kredietwaardigheid en moraliteit - geen personen uit van haar dienstverlening. - De Rabobank Groep respecteert de rechten van de mens. Zij wil niet

Klokkenluidersregeling voor handhaving integriteit Een instrument dat bijdraagt aan een transparant bestuur is de Klokken-

betrokken zijn bij omstandigheden die de waardigheid van de mens

luidersregeling. Deze regeling, officieel Regeling Interne Melding

aantasten.

Misstanden Rabobank, is sinds juli 2002 van kracht. Doel van de regeling

- De Rabobank Groep respecteert de lokale cultuur, gebruiken en

is de handhaving van de integriteit te bevorderen. Medewerkers van

opvattingen en richt zich daarnaar voorzover deze niet strijdig zijn

lokale banken, Rabobank Nederland en dochters kunnen een misstand bij

met haar doelstelling en waarden.

de vertrouwenspersoon melden. Zij helpen zo ook het voorkomen van

- De Rabobank Groep hecht aan een evenwichtige ontwikkeling van de samenleving; zij wil bijdragen aan de bevordering van een gezond

imagoschade. De klokkenluiders kunnen rekenen op rechtsbescherming en vertrouwelijkheid. Voorbeelden van misstanden zijn het niet naleven

sociaal-economisch klimaat en aan initiatieven op het gebied van

van interne en/of externe regels, fraude of het achterhouden van infor-

zelforganisatie.

matie. De misstanden worden vertrouwelijk behandeld in een commis-

- De Rabobank Groep heeft oog voor de directe en indirecte maat-

sie. In de commissie hebben, naast de vertrouwenspersoon, de hoofden

schappelijke gevolgen van haar activiteiten. In het licht van haar

van Juridische en Fiscale Zaken, Toezicht en de Arbodienst Rabobank

streven naar een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn

Groep zitting. Op de naleving van het advies van de commissie houdt

hecht de Rabobank Groep aan een zorgvuldige omgang met natuur

de vertrouwenspersoon toezicht. In 2004 behandelde de vertrouwens-

en leefmilieu en aan het welzijn van dieren. Dit vertrekpunt geldt

persoon 9 meldingen (in 2003: ook 9 meldingen) over misstanden.

zowel voor haar eigen functioneren als voor activiteiten waaraan zij als financier/ belegger/ (her)verzekeraar is verbonden. - De Rabobank Groep zal graag een stimulerende rol spelen bij investe-

Onze organisatie van MVO Als Rabobank Groep zetten we in op een zo breed mogelijke veranke-

ringen en transacties die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling.

ring van MVO in onze bestaande besluiten uitvoeringsstructuren.

Zij wil geen verbintenissen aangaan die daarmee in strijd zijn.

Dit krijgt onder meer vorm door:

20



- nadrukkelijke betrokkenheid van de raad van bestuur;

Directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

- MVO-input in besluitvorming van de raad van bestuur;

Ontstaan als een stafgroep Duurzame Ontwikkelingen in 1998, is het

- een directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen;

directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (DMVO) onder-

- de aanwezigheid van een Commissie Ethiek;

tussen uitgegroeid tot de centrale aanjager van maatschappelijk verant-

- MVO-coördinatoren bij alle entiteiten van de Rabobank Groep.

woord ondernemen binnen de Rabobank Groep. Het directoraat richt zich zowel op de verduurzaming van financiële producten en diensten

Nadrukkelijke betrokkenheid van de raad van bestuur

als op de verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering. Het directoraat

De raad van bestuur van de Rabobank Groep bestaat uit 6 leden onder

MVO formuleert in samenspraak met de raad van bestuur op strategisch

voorzitterschap van de CEO Bert Heemskerk. MVO is nadrukkelijk ingebed

niveau het corporate MVO-beleid van de Rabobank Groep. Op tactisch

in de portefeuilles van verschillende leden. De specifieke portefeuille

niveau ondersteunt het onze commerciële en operationele eenheden,

MVO is toegewezen aan Hans ten Cate. Piet Moerland is verantwoorde-

onder meer door het strategisch beleid te vertalen naar operationeel

lijk voor het label Rabobank Development Program, waaronder de

beleid. Dat laatste vormt het vertrekpunt voor de uitvoering van concrete

Rabobank Foundation en Rabo Financial Institutions Development B.V.

MVO-activiteiten. Ook voorziet het directoraat de lokale banken en

vallen. Onder Piet van Schijndel vallen de activiteiten op het gebied van

andere groepsonderdelen van advies omtrent de beoordeling van

bodemsanering, het grotestedenbeleid en de bereikbaarheid van de

bijvoorbeeld financieringsverzoeken en eigen producten diensten-

bank, ook voor kwetsbare klantgroepen. Bert Bruggink heeft als taak het

innovaties op basis van financiële, ecologische en sociale criteria.

accounting- en controlproces te besturen. De monitoring en verificatie

Het directoraat vertegenwoordigt de Rabobank Groep in externe net-

in het kader van de maatschappelijke activiteiten horen hier nadrukkelijk

werken rond het thema MVO, zoals bij de World Business Council for

bij. Bert Heemskerk is ten slotte naast voorzitter van de raad van bestuur

Sustainable Development (WBCSD), European Partners for the

eveneens voorzitter van de Commissie Ethiek. Rik van Slingelandt is,

Environment (EPE), European Centre for Nature Conservation (ECNC),

naast voorzitter van de managing board van Rabobank International,

United Nations Environment Programme (UNEP) en MVO-Nederland.

ook lid van de Commissie Ethiek.

Met ECNC hebben we een samenwerkingsverband voor het opzetten

De raad van bestuur heeft een belangrijke sturende rol bij het bepalen

van biodiversiteitsprojecten in Europa. Deze netwerken staan ook open

van het belang dat groepsonderdelen aan MVO toekennen. Zo wordt,

voor onze operationele en commerciële eenheden.

indien nodig, tijdens de bespreking van de jaarlijkse budgetten expliciet gevraagd welke plaats MVO in het beleid van de onderdelen heeft

Commissie Ethiek

gekregen. Behalve langs beleidsmatige sturing benadrukt de raad van

Binnen de Rabobank Groep is de Commissie Ethiek een raadgevend

bestuur ook regelmatig het belang van MVO voor de Rabobank Groep

college, opgesteld voor de hele Groep, dat adviseert over de toepassing

tijdens optredens in interne en externe bijeenkomsten.

van de organisatiewaarden bij morele dilemma’s. Iedere medewerker kan vraagstukken uit de praktijk of ethisch gevoelige thema’s voorleggen

Input MVO in besluitvorming raad van bestuur

aan deze breed samengestelde commissie. Het belang van de commis-

Maandelijks wordt aan de portefeuillehouder MVO de voortgang van de

sie wordt nog eens benadrukt doordat de voorzitter van de raad van

specifieke MVO-activiteiten gerapporteerd. Dit gebeurt in een overleg

bestuur van Rabobank Nederland ook voorzitter is van deze commissie.

tussen de directeur van het directoraat MVO en de portefeuillehouder,

Uitgangspunt voor de beraadslagingen zijn onze eigen gedragscode en

onder meer aan de hand van beleidsnotities en rapportages die het

de daarvan afgeleide interne gedragslijnen, maar nadrukkelijk ook de

directoraat heeft voorbereid. Afhankelijk van het onderwerp kunnen

externe gedragsregels waaraan de bank zich heeft verbonden, onder

daarbij andere bedrijfsonderdelen bij betrokken zijn.

andere de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, de OESO-

Ook andere bedrijfsonderdelen kunnen notities met MVO-informatie

richtlijnen, de ILO-convenanten en het UNEP-statement. De Commissie

en -beslispunten aan de raad van bestuur voorleggen. Zo rapporteert

Ethiek geeft adviezen die gericht zijn op het scheppen van informele

Control Rabobank Groep in het kader van operational-riskmanagement

jurisprudentie die het lijnmanagement helpt bij het nemen van

elk kwartaal over de door operationeel risico ontstane incidenten en

(financierings)beslissingen. Door te communiceren over haar uitspraken,

daarmee gepaard gaande verliezen. Daaronder vallen ook risico’s en

bevordert de commissie het ethisch bewustzijn binnen de organisatie.

incidenten op het terrein van MVO. Zulke incidenten kunnen bijvoor-

In identieke gevallen kan in lijn met haar uitspraken worden gehandeld.

beeld ontstaan wanneer afspraken in convenanten en regels in codes

In 2004 is de adviestaak van de commissie verbreed. Ook over onder-

die we onderschreven hebben, niet worden nagekomen. In 2004 wer-

werpen op het gebied van MVO kan aan de commissie advies worden

den er geen MVO-incidenten gerapporteerd.

gevraagd. In 2004 werden veertien praktijkgevallen voorgelegd.

De accountantdienst van de Rabobank Groep zal in 2005 een thema-

Deze varieerden van de zorgplicht voor bejaarden tot de financiering van

rapportage verzorgen, waarin wordt aangegeven in hoeverre MVO is

een amusementshal en van de toelaatbaarheid van aanbrengprovisie bij

ingebed in de reguliere bedrijfsprocessen van de verschillende groeps-

letselschade tot de wijze waarop moet worden omgegaan met de iden-

onderdelen. In het onderzoek wordt ook nagegaan hoe de onderschre-

tificatie van klanten met gezichtssluiers. De casussen van de Commissie

ven gedragscodes in de praktijk worden nageleefd.

Ethiek staan in het position paper op www.rabobankgroep.nl.

21



Met het bespreken van actuele dilemma’s en het publiceren van de

Het systeem wordt gefaseerd geïntroduceerd in de hele organisatie. Het

adviezen van onze Commissie Ethiek geven we gehoor aan het verzoek

maatschappelijk verslag over 2003 was gebaseerd op de systematische

van meerdere stakeholders die minder belang hechtten aan een

informatieverschaffing van 23% van de lokale banken (74 banken) en

opsomming van individuele MVO-prestaties maar wel geïnteresseerd

van alle Rabobank-gelabelde onderdelen en dochters. Dit verslag over

waren in inzicht in onze overwegingen. Ook het Global Compact ziet

2004 baseert zich op de systematische informatie van een verbeterde

het bespreekbaar maken van dilemma’s als een middel om MVO in de

monitoring. Naast de overige groepsonderdelen nam 28% van de lokale

haarvaten van een bedrijf te krijgen. In 2004 heeft Interpolis een eigen

banken (80 banken) hieraan deel. Het aantal deelnemende banken is

Ethiek Commissie in het leven geroepen.

daarmee wat teleurstellend.

De rol van de ‘MVO-coördinatoren’

Coördinatie en controle van gegevensverstrekking

Sinds begin 2004 zijn bij alle entiteiten van de Rabobank Groep en bij

Het directoraat Control Rabobank Groep en het directoraat Maatschap-

een groot aantal lokale banken MVO-coördinatoren benoemd. Deze

pelijk Verantwoord Ondernemen coördineren, verzamelen en analyseren

deeltijd-MVO-coördinatoren hebben tot taak MVO op de beleidsagenda

met behulp van de MVO-coördinatoren de relevante MVO-informatie op

van hun bedrijfsonderdeel te zetten. Ook dragen zij zorg voor het

basis van het MVO-monitoringsysteem. Op basis van de MVO-informatie

verzamelen van gegevens in het kader van de jaarlijkse MVO-monitoring.

uit het monitoringsysteem wordt het maatschappelijk jaarverslag

Gezien de governancestructuur van de Rabobank is een eigen verant-

samengesteld. De controle op de informatie in het verslag is intern

woordelijkheid van bedrijfsonderdelen op het gebied van MVO normaal.

belegd bij het directoraat Audit Rabobank Groep en extern bij KPMG

Door de aanstelling van ‘MVO-coördinatoren’ is het draagvlak, maar

Sustainability B.V. Onze vroegere duurzaamheidsverslagen waren voor-

vooral ook het initiatief voor het vaststellen en nastreven van bedrijfs-

zien van een verificatierapport gericht op het verschaffen van een

specifieke doelstellingen en activiteiten op het gebied van MVO binnen

beperkte mate van zekerheid. Dit keer zijn we een stap verder gegaan

de organisatie vastgelegd. De 166 MVO-coördinatoren binnen de

door in het verslag over 2004 een uitgebreider assurancerapport op te

organisatie wisselen in kleine comités best practices uit en benutten

nemen dat ook commentaar geeft op basis van de bevindingen.

elkaars ervaringen.

Dit assurancerapport van KPMG Sustainability B.V. verschaft de lezer op deelgebieden meer zekerheid over de juiste weergave van de informatie

Het sturen en verantwoorden van MVO

in het verslag, hetgeen tot uitdrukking wordt gebracht middels een

In 2003 hebben we voor het eerst ervaring opgedaan met het formuleren

positieve bewoording van het oordeel over deze deelgebieden.

van concrete doelstellingen en het meten van de behaalde resultaten door het monitoringsysteem. In 2004 maakten we een belangrijke ver-

MVO-rapportage per onderdeel

beterslag. Zowel in het monitoringsysteem zelf als in het groepsbrede

De gegevens van alle rapporterende groepsonderdelen worden door

gebruik ervan zijn aanzienlijke verbeteringen gerealiseerd.

het directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen centraal geanalyseerd. Op basis daarvan ontvangen alle groepsonderdelen een

MVO-monitoringsysteem

eigen MVO-themarapportage. Vanaf het verslagjaar 2004 ontvangen

Het uitgangspunt van het beleid van de Rabobank Groep is dat alle

fasegewijs alle lokale Rabobanken jaarlijks een benchmarkrapport over

entiteiten concrete MVO-doelstellingen opnemen in hun business- en

hun maatschappelijke prestaties. Maatschappelijk verantwoord onder-

jaarplannen met een bijbehorend plan van aanpak. Voor de meetbaar-

nemen kan daardoor een vast onderdeel worden van de management-

heid van de resultaten zijn indicatoren ontwikkeld, die samen het

cyclus van de lokale Rabobanken en de overige onderdelen van de

MVO-monitoringsysteem vormen. Het systeem en de indicatoren zijn

Rabobank Groep.

gebaseerd op de GRI-richtlijnen en de afgeleide indicatoren EPI-finance 2000 en SPI-finance 2002. In het systeem zijn ruim 140 indicatoren

Blauwdruk voor plan van aanpak MVO

opgenomen die van belang worden geacht voor de Rabobank Groep.

Een aantal indicatoren van het MVO-monitoringsysteem is bij uitstek

Deze indicatoren zijn verdeeld over 8 thema’s: (1) MVO-ambities en

geschikt om MVO-doelen voor het daaropvolgende jaar vast te stellen.

-management, (2) organisatie van MVO, (3) integratie MVO in kern-

Op basis van de indicatoren kan een afdeling of groepseenheid dus

activiteiten, (4) duurzame producten en diensten, (5) maatschappelijke

meer focus aanbrengen binnen de verschillende beleidsterreinen van

betrokkenheid, (6) klantwaarde, dialoog en marktoriëntatie, (7) milieu-

MVO: beleid, financiële dienstverlening, maatschappelijke betrokkenheid

belasting en (8) sociaal beleid.

en bedrijfsvoering. De vastgestelde doelen op deze terreinen vormen

Met de ingebruikname van het MVO-monitoringsysteem is maatschap-

vervolgens een onderdeel van het jaarplan van dat bedrijfsonderdeel.

pelijk verantwoord ondernemen steviger in de dienstverlening en

De focus ontstaat door het doorlopen van de volgende drie stappen:

bedrijfsvoering vastgelegd. Met de informatie die het systeem biedt,

- inventariseren van de bestaande MVO-activiteiten van dat moment;

zijn we bovendien beter in staat de resultaten van het ingezette MVO-

- bepalen welke beleidsterreinen in het jaarplan prioriteit krijgen;

beleid te meten, op onderdelen aan te scherpen én te communiceren

- vaststellen van doelen.

naar onze stakeholders.

22



Dit ‘driestappenplan MVO-beleid’ hebben we in 2004 aan onze lokale

Zorgplicht

Rabobanken aangeboden als een eerste vingeroefening voor het

In het najaar van 2004 is de ontwerpwet Wet Financiële Dienstverlening

vaststellen van MVO-doelen in het reguliere bancaire beleid. In 2005

(WFD) door de Tweede Kamer goedgekeurd. Deze wet zorgt voor waar-

zal dit stappenplan door een breder programma worden opgevolgd.

borgen voor de consument, zodat deze zijn eigen verantwoordelijkheid

Daarnaast zijn er MVO-doelstellingen opgenomen in het jaarplan

ook kan nemen. Een voorbeeld is de eis dat een financiële dienstverlener

Aangesloten Bankbedrijf (ABB) 2005 (zie p. 26). Dit jaarplan vormt het

adequate informatie moet verstrekken over zichzelf en over zijn product.

vertrekpunt van de jaarplannen van de lokale banken en de afdelingen

De WFD is verder uitgewerkt in het Besluit Financiële Dienstverlening

van Rabobank Nederland.

dat de overheid met vertraging begin 2005 aan de markt voor bestudering heeft aangeboden. Anticiperend op de definitieve WFD heeft

Beheersing van reputatierisico’s

de Rabobank Groep al in 2004 voorbereidingen getroffen in de vorm

Alert toezicht en een adequaat management, ondersteund door een-

van drie op specifieke onderdelen gerichte werkgroepen. De eerste

heden als audit, juridische zaken en compliance, moeten wereldwijd

werkgroep hield zich bezig met vergunningen, de tweede met de

onze integriteit waarborgen en onze reputatie beschermen.

ontwikkeling van gecertificeerde opleidingen en deskundigheid en de

Dit begint met het systematisch inventariseren van relevante weten

derde werkgroep met de zorgplicht bij particuliere financieringen. In

regelgeving en het volgen van ontwikkelingen ten aanzien van maat-

2005 gaan we de eisen die de BFD op het gebied van de zorgplicht aan

schappelijke normen voor integer handelen. Voorzover nodig, zetten

financiële instellingen stelt, vertalen in maatregelen voor de groep.

we deze om in interne richtlijnen, procedures en gedragscodes of

In 2004 was de Rabobank enkele keren met klanten in discussie over

passen die aan. Nadat deze zijn geïmplementeerd en de medewerkers

de naleving van zorgplicht. Een voorbeeld daarvan is een zaak over de

die ermee moeten werken zijn opgeleid, vindt er toezicht op de naleving

wilsbekwaamheid van een klant. De lokale Rabobank weigerde een

ervan plaats. Bij geconstateerde afwijkingen, door bijvoorbeeld audit of

overboeking uit te voeren. Zij beriep zich daarbij op haar zorgplicht,

compliance, ontvangt het betreffende management een rapportage

oftewel het zorgvuldig rekening houden met de belangen van de klant.

hierover. Er wordt erop toegezien dat bij niet-naleving van de regelgeving

De rechter gaf de bank hierin gelijk. Deze casus staat ook beschreven op

het management de noodzakelijke correctieve maatregelen neemt.

onze website www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

Belangrijk is ook dat de medewerkers een juiste attitude hebben ten opzichte van de naleving van regelgeving. Om die reden worden zij

‘Ken uw klant’

regelmatig geattendeerd op het belang van het naleven van interne en

Op 1 januari 2004 is de ‘Regeling CDD kredietinstellingen en verzeke-

externe codes en wettelijke regels.

raars’ van De Nederlandsche Bank in werking getreden. Deze regeling

Binnen deze structuur speelt de compliance officer op belangrijke

bevat maatregelen die banken moeten nemen om de risico’s te beheer-

terreinen een rol. Daarbij gaat het met name om zaken waarbij de

sen die voortvloeien uit de dienstverlening aan klanten. Indien de

Rabobank niet wil en mag meewerken aan foute activiteiten van klanten,

Rabobank zaken doet met klanten die zij onvoldoende kent, loopt zij

zoals witwassen van uit misdrijf verkregen geld, terrorismefinanciering,

een aantal risico’s die kunnen leiden tot grote materiële en immateriële

handel met voorwetenschap, koersmanipulatie, belastingmisdrijven en

schade. Tot de laatste behoort reputatieschade. Daarom zijn er procedu-

ontwijken van rapportageverplichtingen.

res die moeten helpen de integriteit van de bank te borgen. In de loop

Ook het gedrag van de bank zelf en haar medewerkers zijn een belang-

van 2004 hebben we beleid en procedures ontwikkeld om onze klanten

rijk aandachtspunt voor de compliance officer. Het gaat dan om zaken

in categorieën in te delen. Sommige (combinaties van) klanten en

als onvoldoende zorgplicht, misleidende communicatie, belangenver-

producten hebben een hoger risico dan andere. Procedures betreffende

strengeling en ook hier handel met voorwetenschap en koersmanipu-

onder andere de acceptatie en identificatie van klanten zijn daarop

latie. Elk groepsonderdeel, elke lokale Rabobank en elke buitenlandse

afgesteld. Medewerkers worden ter zake adequaat opgeleid.

vestiging heeft een compliance officer die op deze terreinen het management ondersteunt. De compliance officers worden functioneel aangestuurd door het directoraat Toezicht van Rabobank Nederland en rapporteren periodiek over hun bevindingen. Daarnaast rapporteren zij ook aan het lokale management. Binnen het toezicht van een financiële instelling spelen principes zoals zorgplicht en Customer Due Diligence (‘ken uw klant’) een belangrijke rol.

23



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 omtrent organisatie MVO Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie



Groepsbrede deelname aan MVO-monitoring in 2004

In belangrijke mate doorgevoerd



In 2004 besluit over nieuw bestuursmodel lokale Rabobanken

Nieuw bestuursmodel is geïntroduceerd



Vanaf 2004 ontvangen fasegewijs alle lokale banken jaarlijks

Fasegewijze invoering deelname monitoring loopt, alle lokale

een rapport met cijfermatige onderbouwing van hun

banken ontvangen een rapport

maatschappelijke prestatie 

Uitgebreide weergave van MVO-informatie op de website van

Veel directe informatie, ontsluiting achterliggende bronnen moet

de Rabobank Groep

beter



Maatschappelijke issues meer centraal stellen in corporate en

Corporate commercials en advententiecampagnes gelanceerd

commerciële communicatie Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder Beleid:

- toezicht houden op naleving en opschoning van MVO-codes en -richtlijnen 16 ; - periodieke enquêtes voor analyse van verwachtingen stakeholders over maatschappelijke verslaglegging en beleid; - elke entiteit stelt in 2005 minimaal 2 MVO-doelstellingen op die via de reguliere kwartaalrapportages worden gemonitord. MVO in de financiële dienstverlening:

- integreren van MVO-criteria in de beoordeling van de zakelijke kredietverlening; - opstellen MVO-criteria voor de vastrentende portefeuille van Group Treasury 16 . Maatschappelijke betrokkenheid:

- uitrol van het Rabobank Development Program (bankieren in ontwikkelingslanden); - leden raad van bestuur moedigen medewerkers actief aan onbezoldigde nevenfuncties te vervullen. Bedrijfsvoering:

- inkopen duurzame energie; - verminderen papiergebruik met 10%; - bevorderen duurzaam (ver)bouwen van kantoren; - aanpassen mobiliteitsbeleid voor minder druk op milieu en betere bereikbaarheid. Verslaglegging:

- positiefverklaring (verificatie) op deelgebieden van het maatschappelijk jaarverslag 2004.  doelstelling geheel verwezenlijkt

 doelstelling gedeeltelijk verwezenlijkt

 doelstelling niet verwezenlijkt

16) Deze doelstelling voor 2004 bestond al wel in 2003, maar is niet expliciet in het maatschappelijk jaarverslag 2003 opgenomen.

24



Integratie MVO in alle onderdelen van ons bedrijf Maatschappelijk verantwoord ondernemen mag dan passen bij de cultuur en de structuur van de Rabobank Groep, het hebben van een plan met doelstellingen maakt het eigen optreden op dit gebied aanzienlijk effectiever. Door het planmatig te werk gaan en door de vorderingen te volgen, kan MVO beter ingepast worden in de corebusiness en is sprake van een permanente stimulans. Dat is wat we nastreven en waar we ook steeds scherper op beoordeeld worden door een toenemend aantal ratingbureaus en stakeholders. In dit hoofdstuk is de vraag aan de orde wat in 2004 de stand van zaken

pij kennen we ook in onze organisatie koplopers, volgers en achterblijvers.

was van de integratie van MVO bij onze verschillende groepsonderdelen.

Koplopers zijn reeds langere tijd op alle MVO-beleidsterreinen (beleid,

Hieronder geven we eerst een overzicht van de prestaties van de

financiële dienstverlening, maatschappelijke betrokkenheid en bedrijfs-

groepsonderdelen op verschillende beleidsmatige aspecten van MVO.

voering) actief. Achterblijvers hebben al wel een begin gemaakt met de

Daarna gaan we er per groepsonderdeel wat dieper op in.

organisatie rondom MVO, maar hebben pas voor 2005 voor het eerst concrete doelstellingen geformuleerd. De verschillen in tempo waarin

Groepsbrede verankering MVO in verschillend tempo

MVO wordt ingevoerd, zijn terug te voeren tot verschillen tussen de

Mede door de continue prikkel van ons MVO-monitoringssysteem zijn

groepsonderdelen in beïnvloedbaarheid door markt, corporate gover-

alle onderdelen van de Rabobank Groep actief aan de slag gegaan met

nance en cultuur. Zo staat de Rabobank als ‘moeder’ veel meer in de

het oppakken en verankeren van MVO. Het tempo waarmee dit gebeurt,

belangstelling van stakeholders dan de meeste van haar dochters. Ook

verschilt echter per onderdeel en per afdeling. Net als in de maatschap-

Robeco staat vaak in de schijnwerpers van marktpartijen met betrekking tot de wijze waarop het bedrijf invulling geeft als institutionele belegger aan corporate governance. Groepsonderdelen zoals De Lage Landen, FGH Bank, Gilde, Stroeve en Obvion worden weinig aangesproken op hun gedrag en voelen zodoende ook minder de externe druk. Het verschil in

In dit hoofdstuk

invoeringstempo is ook terug te voeren op de cultuur en de structuur van de Rabobank, die veel ruimte aan managers laat voor eigen initiatief. Zo is het mogelijk dat onderdelen van een relatieve achterstandspositie de sprong kunnen maken naar een toppositie. Desalniettemin willen we het tempoverschil bij de integratie van MVO binnen de groep verkleinen.

Groepsbrede verankering MVO in verschillend tempo

>

Verankering MVO per onderdeel

>

Dit doen we door het terugkoppelen van de resultaten van de MVOmonitoring in de vorm van themarapportages, door het organiseren van bijeenkomsten met MVO-coördinatoren en door het ontwikkelen van een blauwdruk voor een MVO-beleidsplan voor alle groepsonderdelen.

25



De onderstaande figuur laat zien in welke mate verschillende aspecten

In de dagelijkse praktijk wordt de gedragscode nog niet overal binnen

op het gebied van MVO reeds zijn opgepakt binnen onze organisatie.

de groep als richtinggevend instrument gebruikt. Zo vinden bijvoorbeeld functioneringsgesprekken en introductiegesprekken plaats in de

MVO met én zonder plan

geest van de gedragscode, maar wordt de code zelf veelal niet expliciet

Uit de analyse van de gegevens uit de monitoringsrapportages is af te

aan de orde gesteld. Ook actieve toetsing van de naleving van de

leiden dat binnen de Rabobank Groep nog veel eenheden in hun jaar-

gedragscode door de complianceofficers en via audits is nog geen

plan MVO-activiteiten in algemene termen beschrijven, los van een

gemeengoed binnen de Rabobank Groep. Een reden hiervoor is dat tot

beleidsplan. Deze bedrijfsonderdelen pakken MVO-activiteiten op als

nu toe de verantwoordelijkheid voor de toepassing van de code geheel

daar aanleiding voor bestaat. De onderdelen die concrete doelstellingen

bij de bedrijfsonderdelen zelf lag. In 2005 gaat het directoraat

hebben, kunnen in de kwantificering van de doelen nog een verbeter-

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen na hoe verdere implemen-

slag maken. Elk groepsonderdeel krijgt in 2005 de opdracht om minimaal

tatie van de code gestalte kan krijgen.

2 concrete MVO-doelstellingen te formuleren voor zijn jaarplan 2006. De voortgang van de pogingen om deze doelstellingen te bereiken

Verankering MVO per onderdeel

dienen zij in de reguliere kwartaalrapportages op te geven.

De Rabobank is door het in Zürich gevestigde bureau SAM (Sustainable Asset Management) beoordeeld als de meest duurzame bank van

De gedragscode als denkkader

Europa en als de tweede van de wereld. Het is de nadrukkelijke ambitie

De gedragscode van de Rabobank Groep uit 1999 vormt de basis voor

van de Rabobank Groep om ook in de toekomst wereldwijd tot de kop-

de verankering van MVO in de organisatie. De code vormt het denken

groep te blijven behoren. Om deze doelstelling te realiseren, zijn we

referentiekader waaraan de inhoud van handboeken en beoordelings-

bezig om MVO te integreren in onze financiële kernactiviteiten, zoals de

formulieren zijn afgeleid. In 2004 hebben we de gedragscode op

kredietverlening, de beleggingen en verzekeringen, maar ook in alle

actualiteit geëvalueerd. De code voldoet nog steeds binnen de huidige

processen van het bedrijfsmanagement. Dat willen we realiseren met

maatschappelijke context.

herkenbaar beleid, scherpe condities voor de uitvoering en met een gerichte sturing op doelen en prestaties.

Rabobank Nederland

Rabobank International

Lokale Banken 17

Interpolis

Robeco

De Lage Landen

Schretlen & Co

Gilde

Stroeve

Obvion

FGH Bank

Rabo Vastgoed

Alex

Aanpak van beleidsaspecten binnen onze organisatie

Verankering MVO in beleidsdocumenten



























Aanwezigheid MVO-coördinator





























































































































































Concrete doelstellingen in jaarplan 2004 Integratie gedragscode in beoordeling/ introductie medewerkers Actieve toetsing naleving gedragscodes (middels compliance, audits e.d.) Managementsystemen milieu, kwaliteit en arbo Duurzaam inkoop beleid  (vrijwel) volledig gerealiseerd

 gedeeltelijk gerealiseerd

 niet tot zeer beperkt gerealiseerd

17) Van het totale aantal banken heeft 28% gerapporteerd. Deze informatie heeft betrekking op die 28% van de banken.

26



Door steeds de belangrijkste ontwikkelingen bij de diverse bedrijfsonder-

op de bedrijfsvoering van hun afdeling, zoals energie- en papiergebruik,

delen apart in beeld te brengen houden we zicht op de vorderingen.

en op het welzijn en de ontplooiingskansen van hun medewerkers.

Achtereenvolgens zullen we aangeven hoe op dit punt in 2004 geope-

Gezien het specifieke karakter van elke eenheid is een gestandaardiseerde

reerd is bij de lokale banken, Rabobank Nederland, Rabobank

MVO-aanpak niet mogelijk en ook niet gewenst. Onderwerpen als

International, Robeco, Interpolis, De Lage Landen en Schretlen & Co.

bedrijfsinterne milieuzorg, Arbo-voorzieningen en performancemanagement zijn wel meer algemeen te regelen.

Lokale Rabobanken

Elke eenheid van Rabobank Nederland dient zich steeds de vraag te

De lokale Rabobanken zijn de basis van onze organisatie en juist zij

stellen welke concrete MVO-doelstellingen zij wil vaststellen als onder-

kunnen een grote bijdrage leveren aan ons duurzaam opereren.

deel van het jaarplan. Sommige afdelingen hebben in 2004 nog geen

De lokale banken kenmerken zich door grote betrokkenheid bij de loka-

concrete doelstellingen geformuleerd; andere afdelingen al wel.

le gemeenschap. Veel lokale bankdirecteuren en medewerkers komen

Zo heeft Audit Rabobank Groep (ARG) in 2004 een belangrijke bijdrage

in gesprekken over MVO tot het inzicht dat hun coöperatieve bank

geleverd aan de verificatie van het maatschappelijk jaarverslag. Voor

allang sterk MVO-georiënteerd was voordat deze term zelfs maar was

2005 is het de bedoeling dat ARG een groot deel van de verificatie-

uitgevonden. Maar maatschappelijk verantwoord ondernemen omvat

werkzaamheden uitvoert en dat KPMG Sustainability B.V. de finale con-

meer dan de voor onze coöperatie spreekwoordelijke maatschappe-

trole doet. De doelstelling van de verificatie is om van het verschaffen

lijke betrokkenheid. Integratie van de eigentijdse MVO-aspecten in de

van een beperkte mate van zekerheid te gaan naar het verschaffen van

lokale banken is pas bereikt wanneer MVO-overwegingen een zichtbaar

meer zekerheid over de juistheid van de informatie op deelgebieden

onderdeel zijn geworden van hun beleid en daarmee van hun identiteit.

van het jaarverslag (positiefverklaring) (zie ook p. 21). ARG start in 2005

Een groeiende groep lokale banken is zich hiervan bewust.

ook met een themaonderzoek MVO. Het onderzoek richt zich op de

Zij zetten langzamerhand stappen richting een eigentijds MVO-beleid

volgende vragen.

en beschouwen MVO-monitoring als een vast onderdeel daarvan.

- In welke mate zijn de uitgangspunten van het MVO-beleid vastgelegd

In hun jaarplannen en andere beleidsdocumenten krijgt MVO hoe langer

in het beleid van de groepsonderdelen?

hoe meer serieus aandacht.

- Hoe verloopt de realisatie van deze uitgangspunten?

Het is dan teleurstellend om toch te constateren dat in 2004 slechts

- In welke mate is MVO ingebed in de reguliere bedrijfsprocessen van

28% van de lokale Rabobanken deelnam aan de MVO-monitoring (in

de diverse onderdelen?

2003: 23%). Dat is weliswaar een stijging van 5% ten opzichte van 2003,

- Hoe lopen rapportagelijnen over deze inbedding?

maar toch tegenvallend. Hiervoor zijn 3 redenen aan te geven. Allereerst

- Wat is de betrouwbaarheid van deze rapportages?

bevinden zich veel banken in een fusieproces. In dit proces vallen de

Verder is binnen Rabobank Nederland geanalyseerd in hoeverre we vol-

keuzes vaak op andere beleidsprioriteiten. Bovendien ervaren fuse-

doen aan de richtlijnen van ‘Tabaksblat’ en ‘Sarbanes-Oxley’ voor good

rende banken gegevens van de oude afzonderlijke banken niet meer

governance. Uit deze analyse is gebleken dat de Rabobank Groep al in

als relevant. De tegenvallende deelname werd ook veroorzaakt door

overwegende mate voldoet aan deze richtlijnen. Net als in 2001 en 2003

het tijdstip waarop de MVO-monitoring plaatsvond. De monitoring viel

zal de sustainability rating in 2005 door het ratingbureau Sustainable

namelijk samen met het tijdsintensieve jaarwerk bij de lokale banken.

Asset Management Groep (SAM) worden uitgevoerd.

Om de integratie van MVO bij de lokale banken te versnellen start

Ook de op de markt gerichte eenheden hebben MVO expliciet opgeno-

in 2005 een programma. Het programma omvat 4 prioriteiten die in

men in de jaarplannen voor 2005. Specifieke aandacht gaat uit naar het

december 2004 zijn vastgesteld in het Jaarplan ABB 2005:

koppelen van ons grotestedenbeleid aan stedelijke vernieuwing en de

- Positioneren van MVO binnen het bedrijfsmanagement.

ontwikkeling van kleine (binnenstedelijke) kernen. Daaronder valt ook

- ‘Duurzame marktpositie’ versterken door de markt voor duurzame

het verhogen van de diversiteit binnen de besturen van lokale banken.

producten optimaal te benutten. - Maatschappelijke betrokkenheid tonen via vrijwilligerswerk, ‘corporate citizenship’ en actieve verkenning van het werkgebied. - Het beschikbaar stellen van programma’s gericht op duurzame

Rabobank International De activiteiten van Rabobank International variëren van advisering bij fusies en overnames tot aandelentransacties, kredietverlening en

bedrijfsvoering: 100% groene stroom, 10% papierreductie, duurzame

het verzorgen van bijzondere financieringsconstructies. Rabobank

nieuwbouw en kostenbesparing.

International bedient corporate- en retailklanten in het buitenland en levert gespecialiseerde producten aan zowel corporate als professionele

Rabobank Nederland

klanten in binnen- en buitenland.

De verschillende eenheden van Rabobank Nederland die rapporteren over hun MVO-beleid en -activiteiten, richten zich in de eerste plaats op

Nederland

de MVO-aspecten die hun expertise en werkveld beïnvloeden. Daarnaast

Binnen de Nederlandse bedrijfsonderdelen van Rabobank International

hebben zij vooral belangstelling voor aspecten die betrekking hebben

vindt de verankering van MVO op verschillende manieren plaats. Zo

27



vormt bijvoorbeeld binnen Corporate Finance een goede voorbeeld-

industrie opnieuw tegen het licht houden en verder zijn MVO-thema’s

functie van het management een belangrijke leidraad bij de integratie

bij Rabobank Hong Kong ondertussen een onderdeel van de kwartaal-

van MVO in het bedrijfsonderdeel, daar waar het maatschappelijke

briefing door het management en financierde Rabobank India windtur-

activiteiten betreft. Bij Complex Trade Structures is MVO een van de

bineparken en een project waar vervuild industrieel gas in schoon gas

uitgangspunten in het businessplan, wat zich vooral vertaalt in product-

wordt omgezet. Ook heeft zij haar MVO-commitment kenbaar gemaakt

keuze en productontwikkeling.

door een bijdrage in de publicatie ‘Who’s Who of CSR in India’. Deze publicatie wordt uitgebracht door de Indiase organisatie Corporate

Australië

Social Monitor en wordt door veel NGO’s als referentiekader gebruikt.

Binnen Rabobank International neemt Rabobank Australië en NieuwZeeland een koppositie in waar het gaat om de verankering van MVO

Robeco

in de organisatie. Duurzaamheid wordt daar gezien als een belangrijke

Bij Robeco is reeds langere tijd sprake van een hoge mate van MVO-

kernwaarde van de bank en wordt zowel intern als extern actief gecom-

verankering. Zo is er onder andere een eigen gedragscode, er worden

municeerd. Er is sprake van een hoog managementcommitment voor

MVO-resultaten via intranet verspreid en medewerkers worden actief

het onderwerp. Zo overlegt de Stuurgroep Duurzaamheid, bestaande

op de gedragscode gewezen. Robeco vindt dat iedere medewerker

uit senior managers, regelmatig om ontwikkelingen te bespreken en

verantwoordelijkheid draagt op dit gebied. Robeco heeft de verant-

de richting te bepalen voor het lokale MVO-beleid. Ze krijgen daarbij

woordelijkheden ook laag in de organisatie belegd.

advies van de projectmanager MVO, die ook verantwoordelijk is voor

Met de verandering van de topstructuur van Robeco medio 2004 is de

een goede uitvoering van het beleid. De projectmanager wordt onder-

aandacht voor MVO verder versterkt. Er is uitgesproken dat met name

steund door diverse werkgroepen. Het MVO-beleid wordt altijd getoetst

het onderwerp maatschappelijke betrokkenheid explicieter aandacht

aan best practices, er vindt een MVO-prestatiemeting plaats aan de

dient te krijgen. Robeco heeft een werkgroep geïnstalleerd, die met

hand van de GRI-richtlijnen en medewerkers worden nadrukkelijk

een voorstel moet komen hoe Robeco haar positie in de maatschappij

betrokken bij het vaststellen van de MVO-prioriteiten. In 2004 is specifiek

ziet en welke activiteiten hierbij horen. De concrete resultaten hiervan

beleid vastgesteld voor de ondersteuning van vrijwilligerswerk door en

worden in 2005 zichtbaar. Robeco gaat verder vanaf 2005 een actievere

donaties van medewerkers en voor de verbetering van het registreren,

dialoog met ondernemingen voeren over corporate governance en

analyseren en verminderen van de interne belasting van het milieu.

duurzaamheidsonderwerpen.

Ook is er in 2004 aandacht geschonken aan de optimalisatie van het HR-beleid. Voor 2005 zal onder meer ingezet worden op het uitbreiden

Interpolis

van sociale partnerships.

De belangrijkste ontwikkelingen binnen verzekeraar Interpolis in 2004 waren de implementatie van de Gedragscode Verzekeraars en het ope-

Europa, Azië en Amerika

rationeel worden van de eigen Ethiek Commissie. Eind 2004 is tevens

Binnen de andere regio’s van Rabobank International is de integratie

het besluit genomen tot het ontwikkelen van een eigen gedragscode

van MVO minder ver ontwikkeld en soms nog niet expliciet vastgelegd.

voor alle medewerkers. Het is de bedoeling dat deze nieuwe gedrags-

Er is wel duidelijk meer aandacht voor het onderwerp. Bij de meeste

code, daar waar relevant, in 2005 ook in de beoordelings- en functione-

buitenlandse kantoren zijn MVO-coördinatoren aangewezen, maar de

ringssystematiek zal worden geïntegreerd.

mate waarin zij actief met MVO aan de slag zijn, verschilt per land.

De Ethiek Commissie van Interpolis bestaat uit verschillende vertegen-

In Noord-Amerika is MVO gedeeltelijk geïntegreerd in de ethiek- en

woordigers van Interpolis, een extern lid en een lid van de Commissie

gedragscodes en handboeken. Ook in Engeland en Italië is een deel

Ethiek van de Rabobank. In 2004 heeft de commissie een advies gegeven

van het MVO-beleid expliciet vastgelegd. Rabobank Italië heeft in 2004

over 7 ethische dilemma’s die door bedrijfsonderdelen zijn aangeleverd.

haar compliancemethodiek uitgebreid met de ‘Ken uw klant’-principes,

Hieronder volgen enkele voorbeelden van de dilemma’s.

waarbij zij nadrukkelijk ook aandacht schenkt aan omgevingsfactoren

- Het al dan niet ontwikkelen van viaticale regelingen. Dit zijn regelingen

en de groeiambities van klanten. Bij zowel Rabobank New York als

betreffende de verkoop van rechten op een bestaande (tijdelijke)

Rabobank Canada maakt sinds 2004 een helpdesk ethiek deel uit van

overlijdensrisicoverzekering, gesloten op het leven van een terminaal

het MVO-beleid. In New York, Canada en Zuid-Amerika is in 2004 een

zieke patiënt, aan een derde partij, een investeerder. Interpolis Leven

‘klokkenluidersregeling’ geïntroduceerd. Rabobank Brazilië komt in 2005

Particulier heeft besloten geen viaticale regelingen te gaan ontwikke-

met een beleid en concrete procedures gebaseerd op internationale

len, overwegend vanuit vrees voor reputatieschade. Leven Particulier

MVO-richtlijnen, zoals UN Human Rights Norms for Business.

heeft evenwel besloten om te onderzoeken of in de plaats daarvan

Hoewel Azië op het gebied van maatschappelijk verantwoord onder-

een zogenaamde vervroegde deeluitkering kan worden ontwikkeld.

nemen op dit moment nog wat achterblijft ten opzichte van de

Dit zal nog een grondige ethische discussie vergen, want er zijn daar-

andere regio’s, zijn ook daar reeds de eerste bewuste schreden op het

bij enkele ethische dilemma’s in het geding. De Ethiek Commissie

MVO-pad gezet. Zo gaat Rabobank Indonesië in samenwerking met

staat geheel achter beide besluiten.

een consultant de gedragscode van de Rabobank voor de palmolie-

28



- Het al dan niet beëindigen van de relatie met frauderende bouw-

stellen effectief om te gaan met de onzekerheden van leven, werken en

bedrijven. Aanleiding voor deze casus vormde niet een concreet

ondernemen. Zij onthoudt zich van activiteiten die schadelijk zijn voor

adviesverzoek, maar een krantenbericht dat Ikea geen contractuele

klanten of de samenleving. Interpolis respecteert de eigenheid van klan-

relaties meer wenste met frauderende bouwbedrijven. Het ging hier-

ten, partners en medewerkers en wat voor hen van waarde is.

bij dus niet om een concrete Interpolis-case, maar om een principiële stellingname over de vraag of Interpolis een eventuele relatie met een

De Lage Landen

van fraude verdacht bouwbedrijf zou moeten beëindigen. De Ethiek

De directie van leasedochter De Lage Landen (DLL) heeft in december

Commissie vond dat verdenking van bouwfraude onvoldoende grond

2004 aangegeven het belang van MVO en een goede inbedding daar-

voor beëindiging vormt.

van in de organisatie te onderkennen. Besloten is om MVO vanaf 2005

- Het al dan niet beëindigen van de relatie met een particuliere klant

vast op de agenda te zetten en het op een nuttige en praktische manier

die een bepaald levensmiddelenbedrijf heeft afgeperst. Ook in dit

te integreren in de activiteiten van De Lage Landen. De nadruk zal

geval ging het niet om een concreet adviesverzoek, maar om een

komen te liggen op het creëren van een groot draagvlak hiervoor bij de

algemeen gestelde vraag naar aanleiding van een bericht over de

medewerkers. De directieleden gaan daarbij MVO actief uitdragen. Ook

afpersing van een zuivelbedrijf. Mocht een klant van de Rabobank die

is besloten om in 2005 een eigen gedragscode te ontwikkelen. Deze

verzekeringen bij Interpolis heeft lopen, zich hieraan schuldig maken,

code zal gebaseerd zijn op de gedragscode van de Rabobank Groep,

dan is de Ethiek Commissie van Interpolis van oordeel dat het in de

maar dan wel aangevuld met de eigen missie, waarden, ambities en

eerste plaats aan de lokale Rabobank is om de relatie te beëindigen.

kerncompetenties van De Lage Landen.

Mocht de lokale Rabobank de relatie niet beëindigen, moet de betrokken marktorganisatie van Interpolis een besluit over een eventuele

Schretlen & Co

polisbeëindiging nemen. Bij twijfel kunnen de lokale bank en de

Schretlen & Co, de specialist voor vermogensbeheer van de Rabobank

marktorganisatie de Commissie Ethiek raadplegen.

Groep, heeft in 2004 concreet aandacht besteed aan het beter toegankelijk maken van MVO-relevante informatie voor de eigen medewerkers.

Naast de oprichting van de Ethiek Commissie heeft Interpolis in 2004

Zo zijn de duurzame en maatschappelijk verantwoord benoemde fond-

voor haar medewerkers workshops over ethiek ontwikkeld. Doel van de

sen nu eenvoudiger te labelen in het systeem en zijn relevante beleids-

workshops is om alle medewerkers alert te maken op het onderkennen

stukken en richtlijnen beschikbaar gesteld via intranet. De beoogde

van ethische dilemma’s in hun dagelijkse werk en om ze te leren deze

inventarisatie van besparingsmogelijkheden in het gebruik van materia-

dilemma’s met elkaar te bespreken. Op deze wijze ontstaat gaandeweg

len zal in 2005 worden ingezet. Hetzelfde geldt voor de verdere structu-

een breed gedragen ethisch kader. Medewerkers zullen zo ook gemak-

rering van het inkoopproces.

kelijker ethische dilemma’s aan de Ethiek Commissie voorleggen. Begin 2005 gaan de ethiekworkshops voor alle medewerkers van start, eerst in

Overige groepsonderdelen

5 pilots en daarna concernbreed.

Bij de overige groepsonderdelen waren voor 2004 geen concrete MVO-

De integratie van MVO in de kernprocessen van Interpolis krijgt in 2005

doelstellingen geformuleerd en hebben er ook geen belangrijke ontwik-

en de jaren daarna een beduidend sterker beleidsmatig accent dan in

kelingen met betrekking tot de verankering van MVO plaatsgevonden.

2004. In haar Businessplan 2005-2008 heeft Interpolis vastgelegd dat zij

Wel hebben Obvion, Alex en FGH Bank op dit gebied nadrukkelijke

op een manier wil ondernemen die door haar omgeving als maatschap-

ambities uitgesproken voor 2005, variërend van het opstellen van een

pelijk verantwoord wordt beoordeeld. Hierin wil de verzekeraar tot de

plan van aanpak voor de integratie van MVO tot aan het uitvoeren van

voorlopers in Nederland behoren. Interpolis geeft daar op 2 niveaus

concrete activiteiten zoals het verminderen van papiergebruik door een

inhoud aan: in de keuze van activiteiten en klanten en in de wijze van

nieuwe verzendwijze van dagafschriften.

werken. Interpolis ontwikkelt waardeproposities om klanten in staat te

29



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 verankering MVO bij groepsonderdelen Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie

Interpolis: 

Implementatie Gedragscode Verzekeraars

Gedragscode Verzekeraars is ingevoerd



Introductie eigen Ethiek Commissie

Ethiek Commissie is gestart



Ontwikkeling en invoering ethiekworkshops

Ontwikkeld in 2004, maar nog niet gestart

De Lage Landen: 

MVO op de bestuursagenda en scope MVO concreter vaststellen

eind 2004 besluit directie om MVO-beleid te starten

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Integratie van MVO in het bedrijfsmanagement van de lokale banken - 50% van de lokale Rabobanken neemt deel aan MVO-monitor en ontvangt een themarapportage - Rabobank Nederland: start operational audit MVO - Robeco: de huidige MVO-organisatie verder ontwikkelen - Rabobank International: introductie van de UN Human Rights Norms for Business - Interpolis: implementatie eigen gedragscode en start ethiekworkshops voor alle medewerkers. - De Lage Landen, Obvion en FGH Bank: vaststelling MVO-beleid en start van de uitvoering  doelstelling geheel verwezenlijkt



30


Integratie MVO in onze ﬁnanciële dienstverlening

Integratie MVO in onze financiële dienstverlening De Rabobank houdt in haar financiële dienstverleningsprocessen van nature rekening met maatschappelijke overwegingen. In het algemeen vindt beoordeling van klanten op specifieke MVO-aspecten impliciet plaats. De opdracht voor de komende tijd is het herkenbaar en systematisch in de processen opnemen van steeds meer MVO-aspecten. In dit hoofdstuk beschrijven we de stand van zaken in 2004 van de

Integratie MVO in de zakelijke kredietverlening

integratie van MVO in de belangrijkste financiële dienstverlenings-

In het reguliere kredietverleningsproces letten onze adviseurs niet

processen en de bereikbaarheid van onze diensten. Achtereenvolgens

alleen op financiële maar ook op kwalitatieve zaken. Hierbij kan worden

komen aan bod:

gedacht aan de integriteit van de klant, managementkwaliteit en ken-

- de integratie van MVO in de kredietverlening;

merken van de markt waarin een (potentiële) klant actief is. Ook MVO-

- de integratie van MVO in beleggen;

aspecten spelen steeds nadrukkelijker een rol in de processen. In de

- de integratie van MVO in investor relations;

krediethandleidingen wordt verwezen naar diverse gedragscodes en

- de integratie van MVO in verzekeringen;

richtlijnen en in het Branche-Informatiesysteem (BIR) kan de adviseur

- de integratie van MVO in leasing;

sectorspecifieke informatie vinden. Komen adviseurs er niet zelf uit, dan

- de bereikbaarheid van onze dienstverlening vanuit MVO-perspectief;

kunnen zij dilemma’s voorleggen aan de Commissie Ethiek. Op deze

- onze producten dienstverantwoordelijkheid.

wijze bouwen we informele ‘jurisprudentie’ op. In 2004 heeft de Rabobank onderzocht of het mogelijk was om in het dienstverleningsproces te gaan werken met een speciaal ontwikkelde

In dit hoofdstuk

‘MVO-tool’. Met dit instrument willen we medewerkers in staat stellen om meer (zelf)bewust en meer expliciet met duurzaamheid bezig te zijn binnen de financiële dienstverleningsprocessen. Het is de bedoeling dat de adviseurs aan de hand van enkele kwalitatieve vragen een MVOprofiel van een klant kunnen opstellen. Het hulpmiddel gaat uit van de

Integratie MVO in de zakelijke kredietverlening

>

Integratie MVO in beleggingen

>

Investor relations: naast triple A ook triple P benadrukken

>

Integratie MVO in verzekeringen Integratie MVO in leasing

> >

Bereikbaarheid van onze dienstverlening

>

Onze producten dienstverantwoordelijkheid

>

best-of-classmethode. Zo krijgen de adviseurs inzicht in de ‘best pratice’ en ‘worst practice’ in de sector. Met het profiel zouden de adviseurs de klant dan gerichter kunnen adviseren. De klant zou op deze manier van de bank meer inzicht kunnen krijgen in mogelijke risico’s of kansen voor zijn bedrijf, die samenhangen met maatschappelijke en ecologische ontwikkelingen. In 2005 testen we deze MVO-tool uitvoerig in een pilot op bruikbaarheid en wenselijkheid. Op basis van de resultaten uit de pilot nemen we een definitieve beslissing over het al dan niet implementeren van de MVO-tool in de beoordeling van de zakelijke kredietverlening.

31



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 integratie MVO in de zakelijke kredietverlening



Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie

MVO-tool in de beoordeling van zakelijke kredietverlening

In uitvoering

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder Keuze voor al dan niet implementeren MVO-tool in de kredietverlening van lokale banken, Rabobank International en Corporate Clients Nederland  doelstelling geheel verwezenlijkt



Integratie MVO in beleggingen

stemrecht actief uitgeoefend en is daarmee de eerste Nederlandse

Verdere integratie van MVO in beleggingen heeft in 2004 veel aandacht

vermogenbeheerder die van dit recht op grote schaal gebruikmaakt.

binnen de Rabobank Groep gekregen. Belangrijke thema’s waren enga-

Sinds het begin van 2004 heeft Robeco meer dan 4.000 keer gestemd

gement, ofwel actief aandeelhouderschap, actief stemrechtgebruik en

op 368 aandeelhoudersvergaderingen. Voorbeelden van corporate-

de koerswijziging in de duurzame beleggingsstrategie van pensioenen

governancethema’s waarover Robeco gestemd, heeft zijn transparantie

verzekeringspremies.

over managementbeloning, aandelen met disproportioneel stemrecht en activiteiten in landen met discutabele regimes. De waarde van de

‘Engagement’: actief en betrokken aandeelhouderschap

aandelen waarvoor Robeco vanuit Nederland stemrecht heeft uitge-

Institutionele belegger Robeco beoogt als aandeelhouder steeds vaker

oefend (Robecofondsen en institutionele mandaten), bedroeg in 2004

in dialoog te gaan met ondernemingen waarin zij belegt over de kwali-

EUR 10 miljard. In 2005 neemt dit bedrag fors toe tot EUR 16 miljard.

teit van hun corporate governance en hun MVO-gedrag. Robeco ver-

De coporate-governanceprincipes, uitleg daaromtrent en de rapporten

wacht dat duurzaamheid een steeds belangrijker element gaat worden

van Robeco over haar stemgedrag zijn op de internetsite van Robeco

in het beleid van beleggers bij het alloceren van financiële middelen.

beschikbaar.

Robeco zal een actieve dialoog met bedrijven aangaan op basis van het mandaat van haar klanten. In 2004 heeft zij de eerste ervaringen met

Koerswijziging in beleggingstrategie

engagement opgedaan. De vermogensbeheerder overweegt dit in 2005

Interpolis en het Rabobank Pensioenfonds hebben gedurende enkele

uit te breiden. De keuze voor engagement laat in beginsel de onderlig-

jaren via twee pilotprojecten belegd in duurzame fondsen. Zij hebben

gende beleggingsportefeuille ongewijzigd. Anders dan bij een duurzaam

opo basis van die ervaringen evenwel in 2004 besloten om per 31

aandelenfonds worden er geen bedrijven uitgesloten op basis van

december 2004 het beleggen in duurzame fondsen te beëindigen.

absolute (exclusion) en relatieve criteria (best in class). Hierdoor verkleint

Een belangrijke reden voor beëindiging was dat de financiële resultaten

engagement het beleggingsuniversum niet. Engagement zal de komen-

van beide pilotprojecten tegenvielen zonder dat duidelijk was of op

de jaren meer en meer aandacht krijgen van institutionele beleggers

korte termijn verbetering zou optreden. Voor Rabobank Pensioenfonds

binnen en buiten Nederland. Naar verwachting zal de code-Tabaksblat

bedroeg de desinvestering uit de duurzame beleggingen in totaal circa

in combinatie met de Richtlijn 400 van de Raad voor de Jaarverslaggeving

EUR 16 miljoen en voor Interpolis was dit ongeveer EUR 50 miljoen.

dezelfde effecten hebben als vergelijkbare maatregelen in Groot-

Het rendement van Interpolis in de pilot over de periode juli 2001 (start

Brittannië eerder hebben gehad. In Groot-Brittannië wordt engagement

van de pilot) tot en met september 2004 was -30,2%, terwijl de perfor-

nu al voor 98% van de duurzame institutionele beleggingen toegepast,

mance van de benchmark -21,1% was. Een verschil van 9,1% dat voor

uitsluitingen slechts voor 2% 18.

7% toe te schrijven was aan duurzaamheidseffecten. Als alternatief voor de duurzame pilot overweegt Interpolis om als een van de eerste verze-

Aanwenden invloed op aandeelhoudersvergadering

keraars in Nederland duurzaam te beleggen via de methodiek van enga-

Robeco gaat ervan uit dat een goede corporate governance leidt tot

gement ofwel een actieve dialoog met bedrijven waarin men belegt.

hogere aandelenkoersen op de langere termijn. Via een actief gebruik

Op deze manier ontstaat een verantwoord evenwicht tussen maat-

van haar stemrecht wil zij invloed uitoefenen op de kwaliteit van de

schappelijke verantwoordelijkheid en de financiële verantwoordelijkheid

corporate governance van bedrijven. Robeco maakt daarbij gebruik

richting polishouders. De uitvoering van haar beleggingsbeleid heeft

van de diensten van het Amerikaanse bedrijf Institutional Shareholders

Interpolis toevertrouwd aan vermogensbeheerder Robeco. Momenteel

Services (ISS), dat een stemadvies geeft aan de hand van vooraf vast-

onderzoekt ook het Rabobank Pensioenfonds of het aansluiting zal zoe-

gestelde criteria over corporate governance. Robeco heeft in 2004 haar

ken bij de engagementmethodiek.

18) Bron: Eurosif, Socially Responsible Investment among European Institutional Investors, 2003 Report, pagina 23

32



Duurzaam beleggen individuele klanten Interpolis

De tegenvallende resultaten van het duurzame universum vormden

Individuele klanten kunnen nog steeds ervoor kiezen om het spaar-

daarvoor de belangrijkste reden.

gedeelte van de betaalde levensverzekeringspremie in Robeco belegde premiegelden bedroeg ultimo 2004 EUR 2.732.000,- ongeveer

Investor relations: naast triple A ook triple P benadrukken

hetzelfde bedrag als in 2003.

De Rabobank organiseerde ook in 2004 zogenaamde ‘Road Shows’

DuurzaamAandelen te beleggen. De omvang van de op die manier

langs institutionele beleggers. Tijdens deze bezoeken presenteert de Beheer duurzame aandelen

Rabobank zich aan potentiële kopers van obligaties. In de presentaties

Robeco voert een aantal expliciete duurzaamheidsproducten, Robeco

besteden we dus niet alleen aandacht voor onze Triple A-status maar

DuurzaamAandelen, Robeco CDO Groen Obligaties en Robeco

ook aan onze Triple P-status. De positieve externe beoordeling van

Sustainable Private Equity Fund of Funds. Het totale beheerde vermo-

onze duurzaamheidsactiviteiten door het in Zürich gevestigde bureau

gen in aandelen bedroeg in 2004 EUR 44 miljard. Daarvan is EUR 147,7

Sustainable Asset Management (SAM) wordt onder andere gebruikt

miljoen belegd in duurzaamheidsfondsen, in 2003 was dit nog 200,6

voor onderbouwing hiervan. In 2005 gaan we nog meer aandacht

miljoen. Het belegde vermogen in duurzame aandelenproducten is in

besteden aan duurzaamheid en aan de vraag hoe we als bank daar

2004 afgenomen, doordat een aantal institutionele beleggers (waaron-

invulling aan geven in contacten met de kopers van onze obligaties.

der Interpolis, zoals hiervoor beschreven) vermogen onttrokken heeft.

Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 integratie MVO in beleggingen en Investor Relations








Realisatie

Robeco: actief benutten stemrecht bij aandeelhouders-

In 2004 heeft Robeco meer dan 4.000 keer gestemd op 368 aandeel-

vergadering

houdersvergaderingen

Stichting Pensioenfonds Rabobank: evaluatie of beoogd

Eind 2004 besloten om te stoppen in duurzaam beleggen als gevolg

rendement van pilots duurzaam beleggen zijn gehaald

van tegenvallende rendement

Schretlen & Co: lancering beleggen in windenergie

Nog niet gerealiseerd

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Robeco: keuze voor al dan niet uitbreiden actieve dialoog met beursgenoteerde ondernemingen - Rabobank: in contacten met institutionele beleggers meer aandacht eraan besteden hoe de Rabobank invulling geeft aan duurzaamheid - Rabobank Pensioenfonds en Interpolis beogen toepassing engagementmethodiek in beleggingsstrategie  doelstelling geheel verwezenlijkt



Integratie MVO in verzekeringen

stakeholders kunnen klachten indienen die gerelateerd zijn aan de code.

Bij Interpolis schuift MVO gaandeweg op richting de kernprocessen.

In 2004 zijn geen klachten hieromtrent binnengekomen.

Dit krijgt vorm en inhoud via met name de uitvoering van de

Een van de belangrijkste en moeilijkst toepasbare regels binnen de code

Gedragscode Verzekeraars. De naleving van de gedragscode kan leiden

is de bepaling dat Interpolis geen zaken doet met personen, instellingen

tot ethische dilemma’s in de verzekeringspraktijk. Dilemma’s eisen een

of bedrijven die activiteiten ontplooien die wettelijk verboden zijn of als

alertheid bij medewerkers en een zorgvuldige behandeling. Workshops

maatschappelijk onaanvaardbaar worden aangemerkt. Voorbeelden van

moeten de bewustwording van medewerkers vergroten en met de

dergelijk onaanvaardbaar gedrag zijn afpersing door personen en fraude

oprichting van de Ethiek Commissie heeft Interpolis de dilemmabehan-

van bouwbedrijven. Deze regel wordt zowel op nieuwe als op bestaande

deling geïnstitutionaliseerd.

klanten toegepast. Er geldt geen actieve onderzoeksplicht voor de gehele bestaande portefeuille. De Ethiek Commissie die Interpolis in

Gedragsregels MVO-kader bij toekennen verzekeringspolissen Sinds 1 januari 2004 is ook voor Interpolis de Gedragscode Verzekeraars van kracht. Deze code bestaat uit 31 gedragsregels, onderverdeeld in de categorieën Betrouwbaarheid, Professionaliteit, Solidariteit, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid en Transparantie. Klanten en

2004 heeft opgericht, kan om advies worden gevraagd.

33



Integratie MVO in leasing

geldautomaat als er meerdere naast elkaar aanwezig zijn. We zullen

De Lage Landen heeft in 2004 geen concrete stappen ondernomen om

de komende jaren bij alle aanpassingen en vervangingen ook die richt-

MVO-aspecten verder te integreren in leasingproducten en -diensten.

lijnen uitvoeren.

De directie van De Lage Landen heeft eind 2004 evenwel besloten om MVO vanaf 2005 te integreren in de activiteiten van de leasemaat-

Hulpmiddelen voor visueel gehandicapten

schappij.

De Rabobank wil dat mensen zo veel mogelijk zelfstandig hun bankzaken kunnen regelen. Voor visueel gehandicapten is er een aantal

Bereikbaarheid van onze dienstverlening

hulpmiddelen beschikbaar. Voorbeelden zijn betaalrekeningafschriften in

Het distributiebeleid van de Rabobank is opgesteld om ervoor te zorgen

braille, brochures met grote letters, informatie in braille en op audio-cd.

dat er een evenwichtige combinatie van fysiek en virtueel bankieren

Sinds eind 2004 kunnen lokale banken een betaalrekeningafschrift in

ontstaat. Omdat steeds meer klanten gebruikmaken van de virtuele

braille omzetten in een afschrift in braille dat voor een spaarrekening is

mogelijkheden (internetbankieren, elektronisch betalen) is het bezoek

te gebruiken. Met Rabo Telebankieren Extra kunnen blinden en slecht-

aan bankkantoren sterk teruggelopen. Uit het oogpunt van veiligheid,

zienden elektronisch hun bankzaken regelen. Met de telebankpas met

sociaal beleid en rendement zijn in de laatste 5 jaar iets meer dan 400

pincode en telebankpaslezer kunnen ze een veilige verbinding tot stand

kantoren gesloten. Vaak krijgen deze voormalige bankkantoren, in over-

brengen met de website van de Rabobank. Met behulp van de braille-

leg met klanten en leden, een nieuwe sociaal-economische functie.

leesregel worden de schermen vertaald in braille of gesproken tekst.

Hoewel onze meeste klanten tegenwoordig hun financiële zaken zelf

Rabobank Foundation financierde in 2004 de ontwikkeling van een

willen regelen op een door hen gewenst tijdstip, nemen we ook onze

cursus over het omgaan met Telebankieren Extra.

maatschappelijke verantwoordelijkheid voor die klanten die moeite

We zetten zo’n 75 vrijwilligers in, vaak oud-medewerkers, die bij zorg-

hebben om deze snelle veranderingen te volgen. De Rabobank besteedt

instellingen de werking van chipknipbetaalapparaten en -oplaadpunten

dan ook veel aandacht aan het optimaal bereikbaar houden van haar

uitleggen. In eerste instantie was de doelstelling om in 2005 bij ruim

diensten voor kwetsbare groepen als ouderen en gehandicapten.

800 van de 1.600 zorginstellingen het chippen in te voeren. Eind 2004

We zullen daarom het aantal aanwezigheidspunten de komende jaren

kon bij 360 zorginstellingen worden gechipt. Door fusies van zorg-

zelfs nog uitbreiden. Daarbij creëren we lokaaloplossingen op maat.

instellingen is deze doelstelling bijgesteld tot 600 zorginstellingen in de

Voor kwetsbare klanten, zoals ouderen en gehandicapten, kent de bank

komende 2 jaren.

specifieke diensten, zoals de rijdende bankbus, taxiservice naar de bank

Ook hebben we voor visueel gehandicapten en ouderen de eerste 25

en bezorging van geld aan huis.

pratende chipknipoplaadpunten geplaatst. Een stem leidt de gebruiker

Ook wil de Rabobank vanuit maatschappelijk belang de vitaliteit van

door de procedure, wat het opladen van de chipknip een stuk eenvou-

dunbevolkte plattelandsgebieden versterken. Met aanvullende vormen

diger maakt. Eind 2005 moeten er zo’n 250 chipknipoplaadpunten bij

van dienstverlening spelen we in op nieuwe lokale en maatschappelijke

zorginstellingen en lokale Rabobanken van een praatmodule zijn voor-

behoeften die er in verschillende regio’s ontstaan. De ontwikkeling van

zien. Zie www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

zogenaamde servicewinkels samen met andere partijen in plattelandsgebieden en het inzetten van de cash-backservice zijn hier voorbeelden

Verstandelijk gehandicapten wegwijs maken met betalen

van. De Rabobank zal ook in 2005 zeer actief blijven zoeken naar

De Rabobank ontwikkelde in 2004 interactieve leermodules voor Steffie.

partners en mogelijkheden om bij te dragen aan de leefbaarheid van

nl. Dit is een website waarop mensen met een verstandelijke handicap

kleine kernen.

onder meer wegwijs gemaakt worden in het betalingsverkeer. Animatiefiguur Steffie legt op eenvoudige wijze het gebruik uit van de chipknip,

Aangepaste geldautomaten voor ouderen en gehandicapten

de geldautomaat en de betaalautomaat. Zie www.rabobankgroep.nl/

De Rabobank heeft in samenwerking met de andere grootbanken, de

duurzaamheid.

ouderenbonden en belangenorganisaties van mensen met een functiebeperking in 2004 een plan gemaakt voor het makkelijker en uniformer

Servicewinkels

maken van de bediening van Nederlandse geldautomaten. Hierdoor

Een nieuwe outlet voor de dienstverlening van de Rabobank is de

kunnen ouderen en mensen met een functiebeperking zo lang mogelijk

Servicewinkel. Deze ‘alles-onder-één-dak’-winkels bieden een breed

zelfstandig geld opnemen. De Rabobank heeft in 2004 bij de vervan-

assortiment aan basisvoorzieningen, waaronder basisbetaaldiensten,

ging en plaatsing van geldautomaten al rekening gehouden met een

en vormen daarmee een belangrijke stap om de vitaliteit van kleine

aantal richtlijnen uit het plan. Voorbeelden zijn een oriëntatiepuntje op

kernen en buurten van steden te verbeteren. Naast initiatiefnemer

het toetsenbord, algemeen erkende voelbare symbolen op de stop-,

Rabobank en de plaatselijke overheid bieden diverse partners diensten

correctie- en ok-toetsen, een groter lettertype en gebruikersvriendelijke

aan op het gebied van werk, energie en gezondheid. Elke Servicewinkel

teksten. Sommige richtlijnen zijn nog niet uitgevoerd, zoals spraakge-

wordt aangepast aan de behoeften van de inwoners. In 2004 waren er

stuurde geldautomaten en het op rolstoelhoogte plaatsen van een

in totaal 16 Servicewinkels.

34



De cash-backservice Bankkantoren die sluiten en geldautomaten die verdwijnen, kunnen

Klanttevredenheid en klachtenafhandeling

in de kleine dorpsgemeenschappen bij bepaalde klanten (ouderen en

De tevredenheid van klanten over de geleverde dienstverlening zegt iets over het belang dat een onderneming hecht aan haar omgeving, haar betrokkenheid bij klanten en in het verlengde daarvan bij anderen en over de verantwoordelijkheid die zij daarvoor neemt. In ons algemeen jaarverslag doen we hierover uitgebreid verslag.

gehandicapten vooral) voor problemen zorgen. Via de cash-backservice biedt de Rabobank haar klanten de mogelijkheid om bij een lokale winkelier contant geld op te nemen. De klant kan bij het aankoopbedrag voor een hoger bedrag pinnen en krijgt het ‘te veel’ gepinde bedrag (max imaal EUR 150) in contanten uitbetaald. Eind 2004 waren er 30 van deze punten waar deze mogelijkheid via een lichtbak aan de muur wordt benadrukt. Daarnaast zijn er met meer dan 100 winkels afspraken gemaakt over het leveren van deze service, zonder dat dit op zichtbare wijze kenbaar wordt gemaakt.

Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 bereikbaarheid van onze dienstverlening Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie



50 servicewinkels de komende jaren

In 2004 in totaal 16 servicewinkels



De Rabobank wil in het jaar 2005 bij ruim 800 van de 1.600

Eind 2004 kon dit bij 360 zorginstellingen, doelstelling bijgesteld in

zorginstellingen het chippen hebben ingevoerd.

verband met fusies in de mark.

Invoering van een afschrift in braille voor spaarrekening

Afschrift is ingevoerd



Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - De Rabobank wil de dienstverlening aan kwetsbare klantgroepen verder uitbreiden door in de komende jaren zo’n 50 servicewinkels te openen, 250 sprekende chipknipoplaadpunten te installeren, bij 600 zorginstellingen het chippen in te voeren en door geldautomaten aan te passen.  doelstelling geheel verwezenlijkt


Onze producten dienstverantwoordelijkheid


In de ‘Algemene Goedkeuringsregeling voor de bediening van

Het past bij ons maatschappelijk verantwoord handelen dat de

Particulieren 2004’ is vastgelegd dat lokale banken zonder vooraf

Rabobank Groep alle zorg besteedt aan een optimale financiële dienst-

verkregen schriftelijke goedkeuring van Rabobank Nederland niet

verlening aan onze klanten. Onze verantwoordelijkheid hiervoor begint

bevoegd zijn door henzelf ontwikkelde producten en diensten, dan

bij de producten dienstontwikkeling, de marketing ervan en eindigt bij

wel producten en diensten van derden (niet tot de Rabobank Groep

de verkoop- en distributiepunten. Daarbij besteden we veel aandacht

behorende organisaties) aan te bieden.

aan privacy en veiligheid. Bankgeheim

Voorzorgsprincipe bij productontwikkeling en -introductie

Er zijn in 2004 acht klachten ingediend over het niet naleven van de pri-

De Rabobank Groep heeft de verantwoordelijkheid voor het voorzorgs-

vacyregels (schending bankgeheim). Geen van de klachten is gegrond

principe bij productontwikkeling en -introductie voor distributie via de

verklaard.

lokale Rabobanken belegd bij een commissie onder voorzitterschap van Piet Moerland, lid van de raad van bestuur. Deze commissie heeft als

Veiligheid en privacy van klanten in bankhal en op internet

doel om voor productontwikkeling en -introducties een normenkader,

Bankieren en vertrouwen moeten hand in hand gaan. Omdat steeds

een procesbeschrijving en een procesinrichting vast te stellen. De com-

meer mensen een latent gevoel van onveiligheid hebben, besteedt

missie heeft de bevoegdheid om productontwikkeling en -introducties

de Rabobank steeds meer aandacht aan de veiligheid en veiligheids-

voor distributie via de lokale banken te toetsen en te beoordelen gede-

beleving van haar klanten.

legeerd aan de marktdirectoraten Particulieren, Private Banking en MKB.

35



Waarborgen privacy in bankhal

Buiten de bankhal zijn er enkele incidenten geweest waarbij een klant

Privacy in de bankhal wordt gewaarborgd door de inrichting, de routing

slachtoffer is geworden van bedreiging. Dit waren echter incidenten die

door de vestiging en de instructies aan medewerkers. Bij de geldauto-

buiten de beïnvloedingssfeer van de bank lagen.

maten beschermen we de privacy van klanten door een goede situering

Maatregelen in onze bankhal om de veiligheid van medewerkers en

van de automaten en door gebruikersinstructies in het beeldscherm van

klanten te waarborgen zijn de alarmering van politie via overvaldruk-

de geldautomaat. Er zijn in 2004 twaalf klachten ingediend over privacy

knoppen en het plaatsen van (veelal digitale) camerasystemen. In pro-

in de bankhal.

cedures wordt de medewerkers duidelijk gemaakt dat de gezondheid van klanten en collega’s vooropstaat bij een eventuele calamiteit. De

Veiligheid in en rond de bankhal

veiligheid van klanten buiten de bankhal proberen we te waarborgen

In het afgelopen jaar werden 25 overvallen gepleegd op Rabobanken.

door goede locatiekeuze, verlichting, instructies op het beeldscherm

Dat zijn er zes minder dan in 2003. Het totaalaantal overvallen bij alle

en camera’s.

financiële instellingen in Nederland lag vorig jaar op 92. Dat is eentje minder dan in 2003. Ruim een kwart van alle bankovervallen vindt

Reclame

plaats bij een Rabobank. Maar dat ligt helaas voor de hand, gezien

Wanneer iemand van mening is dat een bepaalde reclame-uiting in

het grote aantal vestigingen dat wij hebben. Toch is de kans dat een

strijd is met de Nederlandse Reclame Code kan hij een klacht indienen

Rabobankkantoor wordt overvallen maar één op 53 tegen één op 36

bij de Reclame Code Commissie. In 2004 hebben wij drie klachten ont-

voor alle bankkantoren in Nederland. Tijdens de overvallen waren in

vangen. Door de Reclame Code Commissie is één klager in het ongelijk

2004 in totaal 17 klanten (in 2003: 38) aanwezig. Zij kunnen evenals de

gesteld. De andere twee klachten waren terecht.

betroffen medewerkers een beroep doen op psychische begeleiding voor de emotionele verwerking van de overval.

36


Nieuwe markten en duurzame dienstverlening

Nieuwe markten en duurzame dienstverlening De Rabobank Groep vindt het belangrijk om op de hoogte te zijn van wat er in de maatschappij speelt en wil daarin een aandeel hebben. Vaak komen initiatieven en nieuwe ontwikkelingen in de samenleving voort uit de behoefte aan verandering, verbetering en vooruitgang. Er ontstaan hierdoor zelfs nieuwe duurzame markten met nieuwe klantgroepen. Intensieve betrokkenheid levert ons veel interessante informatie op die we kunnen gebruiken bij het innoveren van onze dienstverlening. De Rabobank Groep heeft ook in 2004 weer belangrijke stappen gezet

- nieuwe markten;

op verschillende nieuwe markten. Ook hebben we de behoeften van

- onderzoek naar de houding van klanten ten opzichte van duurzame

particuliere en zakelijke relaties aan duurzame producten en diensten

producten en diensten;

in kaart gebracht en verdere activiteiten ontplooid op het gebied van

- duurzame beleggingsfondsen en obligaties;

duurzame producten en diensten. In dit hoofdstuk komen achtereen-

- groenfinancieringen;

volgens aan bod:

- verzekeren van maatschappelijke risico’s; - financiering van duurzame projecten; - leasen van milieutechnologie;

In dit hoofdstuk

- producten en diensten voor starters met duurzame initiatieven.

Nieuwe markten met hun specifieke producten en diensten De Rabobank heeft een open oog en oor voor maatschappelijke veran-

Nieuwe markten met hun specifieke producten en diensten

>

Welke duurzame behoeften hebben onze klanten?

>

Rabo Groen Bank

>

Projectfinanciering duurzame projecten Rabobank International

>

Verzekeren van maatschappelijke risico’s

>

Leasen van milieutechnologie

>

Stimulering van starters met duurzame initiatieven

>

deringen en de nieuwe wensen van klanten die daaruit voorkomen. Zo betreedt zij voortdurend nieuwe markten. Een nieuwe markt kan bestaan uit een groep klanten, zoals de groeiende allochtonenmarkt in Nederland, die voor de Rabobank steeds belangrijker wordt. Een nieuwe markt kan ook bestaan uit specifieke producten en diensten die inspelen op een nieuwe behoefte van klanten. Een voorbeeld daarvan is de verplichting voor veel Europese bedrijven om hun broeikasgasemissie te beperken. Zie voor visies op nieuwe markten www.rabobankgroep.nl/ duurzaamheid. De markt van allochtone klanten In de 4 grote Nederlandse steden bestaat de bevolking voor bijna 30% uit allochtonen. Voor hun emancipatie in de Nederlandse samenleving

37



is de toegang tot een goede financiële dienstverlening van groot

Carbon Procurement Department voor verkoop en aankoop van

belang. Daar wil de Rabobank een bijdrage aan leveren. Gezien de

emissiereductie

demografische en economische ontwikkelingen is het voor ons ook

De Nederlandse overheid heeft door het tekenen van het Kyoto

van strategisch belang om het marktaandeel onder allochtonen uit te

Protocol internationale afspraken gemaakt over het terugdringen van

bouwen. We hebben in 2004 de bediening van de allochtonenmarkt

de uitstoot van broeikasgassen. De Rabobank en de Nederlandse over-

tot een speerpunt van ons grotestedenbeleid gemaakt.

heid hebben in 2003 een raamcontract gesloten voor de aankoop

Om het contact met de allochtone klanten soepeler te laten verlopen,

van 10 miljoen ton broeikasgasemissiereducties. We treden voor de

hebben we het Netwerk Diversiteit opgezet. Het netwerk fungeert onder

Nederlandse Staat op als agent voor het identificeren, begeleiden,

andere als intermediair van de Rabobank Groep met Turkse,

certificeren en aankopen van CO2-emissierechten (Certified Emission

Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse netwerken. Door overleg met

Reductions of CER’s) in ontwikkelingslanden. Door de extra inkomsten

deze netwerken leren we de wensen en verwachtingen van deze doel-

uit de verkoop van emissierechten kunnen in sommige gevallen pro-

groepen beter kennen.

jecten die anders moeilijk financierbaar zijn, alsnog tot stand komen.

Deze verandering van het klantenbestand zal gelijke pas moeten houden

Behalve tot vermindering van schadelijke emissie-uitstoot leiden deze

met de verandering van de bestuurscolleges van de bank, het producten-

projecten direct of indirect ook tot versterking van de lokale economie,

assortiment, de communicatie en het personeelsbestand.

onder meer door de verbetering van de infrastructuur en de creatie van werkgelegenheid.

Proef islamitisch spaarproduct

Speciaal voor de verkoop en aankoop van emissierechten heeft de

De Rabobank wil in haar dienstverlening zo veel mogelijk rekening

Rabobank een afdeling opgezet: het Carbon Procurement Department

houden met culturele en religieuze opvattingen van klanten die van

(CPD). CPD analyseert projectvoorstellen op broeikasgasreductie en

invloed zijn op hun financieringsbehoeften. In 2004 hebben we onder-

financiële haalbaarheid en treedt met de projecteigenaars in onderhan-

zocht of er behoefte bestaat aan een islamitisch spaarproduct. Bij dit

deling over contracten voor de aankoop van CO2-rechten. CPD had in

product wordt geen rente uitgekeerd maar wordt er een vergoeding

2004 12 projecten in behandeling met als doel het contracteren van 10

betaald aan een door de klant bepaald goed doel. Om hiermee praktijk-

miljoen ton emissiereducties in 2005. In 3 van deze projecten hebben

ervaring te kunnen opdoen starten we in 2005 bij de lokale Rabobanken

onze regionale kantoren in India, Mexico en Brazilië aangegeven betrok-

Utrecht en Boskoop een pilot in de vorm van een ‘goededoelenreke-

ken te willen zijn in de onderliggende financiering van het project.

ning’. Deze rekening is ook bedoeld voor klanten die om andere dan

In 1 project heeft Rabobank India reeds de financiering verstrekt.

godsdienstige redenen de vergoeding op de spaarrekening aan een

Het betreft een project gericht op de verwerking van industriële broei-

goed doel willen overmaken.

kasgassen, waarbij de uitstoot voor 99,99% wordt omgezet in een onschuldig gas. Daarnaast is CPD in gesprek met enkele projectontwik-

Ontwikkelingen in de markt van klimaatproducten in 2004

kelaars voor een additionele 2-4 miljoen ton CO2-emissierechten om

Klimaatverandering zal niet alleen een grote invloed hebben op het

eventuele tekortkomingen of leveringsrisico’s in de huidige portefeuille

milieu, maar ook op de economie. Bedrijven krijgen steeds meer te

in te dekken. In 2005 moeten de projectvoorstellen worden uitgewerkt

maken met regelgeving die hun uitstoot moeten beperken om de

tot concrete aankoopcontracten. CPD ziet de periode 2005 tot 2007 als

gevolgen van klimaatverandering te beperken. Deze ontwikkelingen

een overgangsfase, de handel in CER’s gaat pas echt van start in 2008,

vormen voor een groeiend aantal bedrijven een risico. Als wereldwijde

zoals het Kyoto Protocol aangeeft.

financiële dienstverlener wil de Rabobank een bijdrage leveren aan broeikasgasreductie en aan risicobeheersing. Daartoe ontwikkelen we

New values lanceert platform voor handel in C02-emissierechten

voor onze klanten nieuwe producten en diensten. We informeren hen

De Rabobank is samen met TenneT, de beheerder van het hoogspan-

hierover tijdens bijeenkomsten. Ook werken we actief mee aan de tot-

ningsnet in Nederland, aandeelhouder van New Values. Op dit elek-

standkoming van een markt voor emissierechten. Hieronder noemen

tronische handelsplatform kunnen marktpartijen emissierechten en

we enkele van onze huidige klimaatproducten en diensten.

certificaten van oorsprong verhandelen. New Values is een organisatie

- De aankoop van emissierechten (via het Carbon Procurement

waarin een aantal partijen deskundigheid inbrengt. We hebben het

Department). - New Values, een elektronisch handelsplatform voor emissierechten

initiatief tot New Values genomen omdat onze klanten in de zakelijke markt in toenemende mate te maken hebben met wettelijke emissie-

(CO2 en NOx) en Certificaten van Oorsprong voor duurzaam opge-

plafonds. Bedrijven kunnen daaraan voldoen door hun eigen emissie te

wekte elektriciteit. New Values is een Joint venture van de Rabobank

verminderen of door emissierechten in te kopen van bedrijven die hun

en TenneT.

emissie tegen lagere kosten kunnen beperken. New Values heeft medio

- Beheersing van CO2 compliancerisico’s en de risico’s van toenemende

2004 een elektronisch platform voor de handel in CO2-emissierechten

weervolatiliteit via de eenheid Environmental Financials Products van

geïntroduceerd: de European Climate Exchange (Climex). In het najaar

Rabobank International.

van 2004 heeft Climex proefgedraaid als voorschot op de handel in

38



CO2-emissierechten die op 1 januari 2005 officieel van start ging.

Welke duurzame behoeften hebben onze klanten?

New Values stelt zich ten doel in 2005 een handelsvolume te bereiken

De Rabobank Groep onderzoekt periodiek de behoeften in de samen-

van 6 ton NOx, van 6 megaton CO2 en voor groencertificaten 1.000 GWh

leving, onder meer door klanttevredenheidsonderzoeken, groepsdiscus-

(dat wil zeggen een miljard kWh duurzaam opgewekte elektriciteit).

sies, klanten- en ledenpanels. Daarbij toetsen we ook de behoeften van consumentengroepen aan duurzame producten. In 2004 hebben we

Beheersing risico’s bij grote weerschommelingen

verschillende onderzoeken uitgevoerd om meer inzicht te verkrijgen

Ons klimaat verandert merkbaar. Het weer wordt veranderlijker en dit

in de kennis die klanten hebben van duurzame spaar- en beleggings-

brengt aanzienlijke financiële risico’s met zich mee voor verschillende

producten en in de mening die ze over dergelijke producten hebben.

sectoren, zoals de energiesector, de landbouw, de levensmiddelen-

Een van de onderzoeken bestond uit discussies met particuliere

industrie, het toerisme, maar ook voor overheden. De Rabobank kan

klanten van twee lokale banken die hadden deelgenomen aan twee

bedrijven en overheden helpen om de financiële risico’s die zij lopen

pilotprojecten met in 2002 en 2003 geïntroduceerde specifieke spaar-

door klimaatverandering en weerschommelingen beter te beheersen.

rekeningen: (de Pingi-rekening van Rabobank Emmen (in samenwerking

Rabobank International heeft daarvoor in Londen de afdeling

met het Noorder Dierenpark in Emmen)) en (de Koffiespaarrekening

Environmental Financial Products (EFP) opgezet. EFP richt zich op speci-

van Rabobank Leiden en Oegstgeest (in samenwerking met Stichting

fiek toegesneden producten voor bedrijven en overheden om de risico’s

Café de Origen)). Deze discussies toonden aan dat klanten waardering

die zij lopen door grotere weerschommelingen en door regelgeving

hebben voor het principe om spaargeld expliciet te oormerken voor

rond emissie te mitigeren. 5 derivatendeals zijn in 2004 afgesloten.

een specifiek maatschappelijk of duurzaam project. Een dilemma dat we rondom de bestemmingsrekening ervaren is dat er vanuit de centrale

De markt voor sanering van vervuilde bodems

organisatie bezwaren zijn tegen het voeren van dit product uit over-

In de loop der jaren is door bedrijfsactiviteiten de bodem van duizen-

wegingen van efficiency en productstandaardisatie, terwijl dit product

den bedrijfsterreinen in Nederland vervuild. Met de wetswijziging die de

op lokaal niveau iets extra’s kan bieden voor de positionering en de

overheid voor ogen staat, wordt bodemverontreiniging primair een pro-

marktbewerking van een lokale Rabobank. Bij elk nieuw initiatief van

bleem van eigenaren en erfpachters van bedrijfsterreinen en niet van de

deze rekeningvorm zal dit keuzevraagstuk een rol spelen.

veroorzakers. Hierop anticiperend heeft de Rabobank onderzoek gedaan naar een totaaloplossing voor bedrijven die met bodemsanering te

Een ander door ons uitgevoerd onderzoek in 2004 was dat naar de

maken krijgen. Het onderzoek heeft ertoe geleid dat de Rabobank in

kennis van particulieren van en hun attitude tegenover groen beleggen.

2004 samen met een aantal partijen uit het bedrijfsleven een nieuwe

Uit het onderzoek komt naar voren dat er bij particulieren nog een grote

dienst heeft voorbereid om de bodemverontreiniging van bedrijventer-

onbekendheid met en onduidelijkheid over groen beleggen en groen

reinen te kunnen aanpakken. In januari 2005 tekenden we daarvoor een

financieren bestaat. Het onderzoek wijst ook uit dat na een nadere

intentieverklaring met koepel- en brancheorganisaties (Bovag, Netex,

toelichting het enthousiasme hiervoor sterk toeneemt. Particuliere

Koninklijke Metaalunie, FME-CWM, MKB-Nederland en VNO-NCW). De

beleggers die ervaring hebben met groen beleggen, hechten in mindere

initiatiefnemers richten samen een nieuwe organisatie op onder de

mate belang aan het fiscale voordeel, maar krijgen meer inhoudelijke

naam Stichting Bodemcentrum, waaraan een bedrijf het totale pro-

belangstelling voor de te financieren groenprojecten. Het onderzoek

bleem van bodemverontreiniging en bodemsanering kan uitbesteden.

toont aan dat er voor de Rabobank met groen beleggen nog volop

Het Bodemcentrum wil risico’s en onzekerheden voor bedrijven wegne-

marktmogelijkheden zijn. Met gerichte acties gaan we meer particuliere

men en kosten- en kwaliteitsvoordelen bieden. De Rabobank leidt het

beleggers interesseren voor en betrekken bij onze groene inspanningen.

project en ontwikkelt alle bijbehorende financiële zaken, waaronder een

In 2004 is in opdracht van de Rabobank ook een onderzoek uitgevoerd

speciale kredietfaciliteit. Het ministerie van VROM zal het initiatief

naar de intentie en het gedrag van klanten betreffende duurzaamheid

beleidsmatig en financieel ondersteunen.

en de aanschaf van duurzame spaarproducten. Uit het onderzoek blijkt

Het doel van de stichting is om vóór 2030 de bodem van 12.000 tot

dat de mens als burger consistenter in zijn gedrag is, omdat er meer

15.000 bedrijfsterreinen te saneren. Dat komt neer op circa 500 bodem-

vanuit de burgerlijke verantwoordelijkheid wordt gehandeld. De mens

saneringen per jaar. De totale kosten van de uit te voeren bodemsane-

als consument daarentegen is zeer gevoelig voor het eigen imago en

ringen door bedrijven worden geraamd op EUR 2 miljard. Bedrijven die

handelt daar ook sterk naar. Het blijkt dat burgers en consumenten

saneren, komen vaak in aanmerking voor subsidie van de overheid.

vaak twee zielen in een borst zijn. Het is evenwel de mens in z’n rol als consument die daadwerkelijk consumeert. Consumenten willen een productpropositie waarbij ze zich laten laat leiden door termen als hip en trendy. De resultaten van dit onderzoek hebben ons een beter beeld gegeven van de behoeften van verschillende consumentengroepen aan duurzame producten. Dit is bruikbare informatie voor productontwikkeling en marketingcommunicatie.

39



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 van nieuwe markten met hun specifieke producten en diensten Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie



Start handelsplatform in CO2-rechten

Het handelsplatform Climex is medio 2004 geïntroduceerd



Verdere uitwerking van het voorstel Sustainable Water Facility.

Niet gerealiseerd, was niet haalbaar



Concreet uitgewerkte activiteiten Netwerk Diversiteit

Verschillende in- en externe bijeenkomsten georganiseerd



Uitwerking voorstel ‘Sustainability Water Facility’

In het voorstel zaten te weinig aanknopingspunten

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Bediening van de allochtonenmarkt is een speerpunt van het grotestedenbeleid - Een pilot ‘goededoelenrekening’ opzetten bij Rabobanken Utrecht en Boskoop - In de carbonmarkt wil de Rabobank haar marktpositie versterken door het sluiten van aankoopcontracten voor 10 miljoen ton emissiereducties, door het bereiken van een handelsvolume van 6 ton NOx, 6 megaton CO2 en 1.000 GWh voor certificaten van oorsprong via het handelsplatform New Values en door het realiseren van circa 15 deals met weerderivaten - De Rabobank verwacht vanaf 2006 gemiddeld 500 bodemsaneringen per jaar te financieren.  doelstelling geheel verwezenlijkt



Beleggen in duurzame fondsen

toegevoegd aan de gebruikelijke People- en Planet-duurzaamheids-

Robeco screent wereldwijd 2.300 bedrijven op ruim 40 duurzaamheids-

scores die door de bekende ratingbureaus worden afgegeven. Daardoor

criteria. De vermogensbeheerder maakt hiervoor voornamelijk gebruik

ontstaat een evenwicht en tegelijkertijd een transparant totaalbeeld van

van wereldwijde researchcapaciteit van de bedrijven EIRIS en Innovest.

het duurzaamheidsgehalte van een onderneming. De People- en Planet-

EIRIS is gespecialiseerd in het verzamelen van gegevens over de duur-

scores worden door IRIS samengesteld op basis van gegevens van het

zaamheid van bedrijven. Innovest levert duurzaamheidsanalyses op

gerenommeerde bureau EIRIS. De profitscore levert IRIS zelf.

sectorbasis aan. De interpretatie van al deze gegevens is in handen van

Naast het Triple P-advies levert IRIS ook 10 negatieve screens (o.a.

het Socially Responsible Investing-team van Robeco. Het team toetst

alcohol, bont en tabak) waarop klanten hun ethische keuzen kunnen

bovengenoemde duurzaamheidscriteria via geavanceerde software aan

baseren bij het vaststellen van hun beleggingsbeleid.

alle bedrijfsgegevens van EIRIS en bepaalt zo de duurzaamheidsscores van alle bedrijven die Robeco onderzoekt. Op basis van de behaalde

Teleurstellend resultaat Robeco DuurzaamAandelen

score wordt een bedrijf toegelaten tot het duurzaam universum.

De resultaten van Robeco DuurzaamAandelen bleven in 2004 achter bij

Hieruit selecteert Robeco aandelen voor de samenstelling van Robeco

de benchmark. Het fonds realiseerde een stijging van 0,8% (op basis van

DuurzaamAandelen of het Robeco CDO Groen Obligatielening.

intrinsieke waarde) ten opzichte van 2003, terwijl de benchmark, de

Hoewel de resultaten van duurzaam beleggen in 2004 achterbleven bij

FTSE 4 Good Global Index, een stijging van 3,2% liet zien. Op 31 decem-

de verwachtingen, blijft de maatschappelijke interesse voor duurzaam

ber 2004 bedroeg het belegde vermogen in Robeco DuurzaamAandelen

beleggen groot. Hierop inspelend hebben de Rabobank en Robeco in

bijna EUR 81 miljoen. Het afgelopen jaar presteerden aandelen van kleine

2004 een aantal nieuwe producten en diensten voor duurzaam beleggen

bedrijven beter dan aandelen van grote bedrijven. Tevens hadden

gelanceerd. Op deze producten verwachten we een interessant rende-

beleggers een voorkeur voor laag gewaardeerde bedrijven met een

ment te behalen. Naast het al bestaande Robeco DuurzaamAandelen

benedengemiddelde winstgroei, in plaats van hoger gewaardeerde

en de adviesdienst van IRIS is het Robeco Sustainable Private Equity

bedrijven, die zich richten op een op lange termijn bovengemiddelde

Fund of Funds opgezet en heeft de Rabobank de Robeco CDO Groen

winstgroei. Onderzoek van Robeco toont aan dat duurzaamheid veelal

Obligatie uitgegeven.

gepaard gaat met een op lange termijn bovengemiddelde winstgroei en een hogere waardering. Robeco heeft de verwachting dat deze

Screening van beleggingsportefeuilles en fondsen op MVO door IRIS

fondsen in 2005 zullen aantrekken. Het beleggingsbeleid wordt derhalve

IRIS, het researchinstituut van de Rabobank en Robeco, levert Triple P-

niet aangepast.

advies waarmee onder andere klanten van Robeco Direct, de lokale

De tegenvallende resultaten waren voor Interpolis Pensioenfonds en

Rabobanken en Schretlen & Co op duurzaam terrein worden geadvi-

Rabobank Pensioenfonds aanleiding om de koers van hun duurzame-

seerd. IRIS stelt het Triple P-advies, dat uit de deelcomponenten People,

beleggingsstrategie te wijzigen naar engagement ofwel om MVO-

Planet en Profit bestaat, op sectorneutrale wijze samen. Het unieke

thema’s aan de orde stellen in een actieve dialoog met beursgenoteerde

element in de Triple P-advisering van IRIS is dat een profitscore wordt

bedrijven (zie ook hoofdstuk 4).

40



Samenwerking met Alliance of Religious Conservation (ARC)

Collateralized Debt Obligatie (CDO). CDO’s zijn obligaties waarbij

De behoefte om het vermogen te beheren op grondslagen die in over-

indirect wordt belegd in een kredietportefeuille bestaande uit bedrijfs-

eenstemming zijn met het geloof is sterk groeiend bij religieuze orga-

obligaties en -leningen aan internationale bedrijven. Voor deze indirecte

nisaties. De Rabobank en Robeco steunen in dit verband de Alliance

belegging ontvangen de beleggers een risicopremie die wordt verre-

of Religious Conservation (ARC). ARC heeft de International Interfaith

kend in het rendement op de CDO. Het rendement op deze obligaties is

Investment Group (3iG) opgericht om internationale, religieuze organi-

hoger dan op gewone obligaties. Wel accepteert de belegger daarmee

saties te assisteren in het ontwikkelen van vermogensbeheerplannen

het risico dat een of meer van de bedrijven in portefeuille failliet kunnen

waarin naast de financiële criteria ook duurzaamheidscriteria, zoals

gaan, hetgeen gevolgen heeft voor het rendement op en de aflossing

milieu- en sociaal beleid en corporate governance zijn opgenomen.

van de CDO’s.

Beleggingen in de fondsen Robeco DuurzaamAandelen en Robeco

De belangstelling voor gangbare CDO’s was de afgelopen jaren groot,

Sustainable Private Equity Fund of Funds voldoen aan de criteria en

zodat de Rabobank Groep in samenwerking met Robeco in 2004 een

kunnen hierbij een rol spelen.

duurzame variant daarvan op de markt heeft gebracht: Robeco CDO Groen Obligatie. Bij dit product bestaat de onderliggende krediet-

Introductie Robeco Sustainable Private Equity Fund of Funds

portefeuille uit bedrijfsobligaties en bedrijfsleningen van duurzame

Rabobank en Robeco hebben in 2004 het eerste duurzame private

ondernemingen. Deze bedrijven zijn geselecteerd op basis van absolute

equity fonds ter wereld ontwikkeld: Robeco Sustainable Private Equity

duurzaamheidscriteria (uitsluiting van sectoren, zoals tabaks-, wapen- en

Fund of Funds. Het fonds kent geen beursnotering en is met name

gokindustrie) en relatieve duurzaamheidscriteria (selectie van bedrijven

bestemd voor institutionele klanten, stichtingen, charitatieve instellingen

die behoren tot de 10% meest duurzame bedrijven binnen hun sector)

en vermogende particulieren. De duurzaamheid van de beleggingen

van Robeco. De met de uitgifte van de CDO Groen Obligatie verkregen

van het fonds wordt bereikt door een tweeledige beleggingsaanpak.

middelen wendt Rabo Groen Bank aan voor de financiering van milieu-

Enerzijds investeert het fonds in fondsen die op hun beurt investeren in

vriendelijke investeringen. De rente is bij aanvang ruwweg 2% hoger

bedrijven in duurzame sectoren zoals duurzame energie, water en

dan bij de reguliere Rabo Groen Obligatie. Evenals bij de gewone

milieutechnologie. Anderzijds investeert het Robeco Sustainable Private

groenobligatie gelden ook voor de Robeco CDO Groen Obligatie de

Equity Fund of Funds in de beste reguliere fondsen. Daarbij krijgen de

fiscale voordelen voor particuliere beleggers in het kader van de

fondsmanagers van de Investment Advisor (het directoraat

Regeling Groen Beleggen. Zowel in de samenstelling van het product

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van de Rabobank Groep)

als in de aanwending van de verkregen middelen is dus sprake van

ondersteuning bij het verbeteren van de MVO-performance van de

verduurzaming van een gangbaar beleggingsproduct.

bedrijven, teneinde betere beleggingsresultaten te behalen, bijvoor-

Bij de verdere vormgeving van de groene CDO is nadrukkelijk rekening

beeld op het gebied van een goed besturings- en toezichtmodel en in

gehouden met de zorgplicht jegens beleggers. Zo is de naamgeving

het transparant rapporteren over activiteiten en resultaten. De beoogde

van het Robecomerk gebruikt om aan te geven dat er sprake is van

omvang van het fonds is USD 200 miljoen. Robeco en Rabobank hebben

een ander product dan de gebruikelijke Rabo Groen Obligaties van

beide een commitment afgegeven van USD 40 miljoen in het fonds.

Rabobank. Er is een aparte brochure gemaakt en een prospectus in het

Een eerste closing wordt verwacht in het tweede kwartaal van 2005.

Nederlands, terwijl het in de markt gebruikelijk is om prospectussen in

Introductie Robeco CDO Groen Obligatie

streefd. De onderliggende portefeuille van duurzame bedrijven, die is

Belangrijk voor een verdere ontwikkeling van MVO is het versterken

gebaseerd op de DJ Sustainability index, wordt getoond op de internet-

van het aanbod van duurzame diensten en producten. Een belangrijk

site van Robeco (www.robeco.nl). De opbrengst van de eerste emissie

aanknopingspunt ligt in het verduurzamen van gangbare financiële

bedroeg zo’n EUR 30 miljoen. Een tevredenstellend resultaat rekening

producten. Een voorbeeld van een gangbaar product is de zogenaamde

houdend met het feit dat het hier een volledig nieuw product betreft.

het Engels op te stellen. Voorts wordt een grote transparantie nage-

41



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 van nieuwe markten met hun specifieke producten en diensten




Realisatie

Introductie Robeco Sustainable Private Equity Fund of Funds voor

In 2004 is het Robeco Sustainable Private Equity Fund of Funds

institutionele beleggers en vermogende particulieren

ontwikkeld.

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Een eerste closing van het Robeco Sustainable Private Equity Fund of Funds in het tweede kwartaal - Eerste investeringen in Robeco DuurzaamAandelen via Alliance of Religious Conservation (ARC)  doelstelling geheel verwezenlijkt



Rabo Groen Bank

Een Europa-brede introductie van de Groenregeling zal nog wat langer

De Rabobank is met Rabo Groen Bank B.V. met afstand marktleider op

op zich laten wachten. Een eerste onderzoek naar de toepassing van de

het gebied van groenfinancieringen, met een marktaandeel van zo’n

regeling buiten Nederland is reeds in gang gezet. De Rabobank heeft

50%. Op deelmarkten, zoals biologische landbouw, windenergie en

dit samen met European Partners for the Environment in Brussel en de

Groen Label Kassen is Rabo Groen Bank het leidende groenfonds in

Franse en Nederlandse overheid geïnitieerd. Een belangrijke reden voor

Nederland. Datzelfde geldt, met name vanaf 2004, voor de financiering

onze betrokkenheid is dat de Groenregeling hiermee een steviger poli-

van agrarisch natuurbeheer. Onze sterke marktpositie is grotendeels te

tiek fundament in Nederland behoudt. Daarnaast kan deze vorm van

danken aan de lokale Rabobanken. Ook de samenwerking met andere

kennis delen tussen organisaties en overheden van verschillende landen

eenheden van de groep, zoals Rabobank International, Corporate

ons inzicht in duurzaamheid versterken en ons aanknopingspunten bie-

Clients en De Lage Landen, droeg hieraan bij. Bij de verstrekking van

den voor nieuwe duurzame producten.

groenfinancieringen is ruim driekwart van de lokale banken betrokken. Daarnaast houden nagenoeg alle Rabobanken zich bezig met de ver-

Groei middelen EUR 512 miljoen

koop van groenobligaties aan particuliere relaties.

Net voor het jaareinde van 2004 overschreed het balanstotaal van Rabo Groen Bank de grens van twee miljard euro. De brutofunding groeide

Aanscherping Groenregeling stimulering van milieu-innovatie

met zo’n EUR 512 miljoen, waarvan EUR 482 miljoen via de uitgifte van

Voor de totstandkoming van projecten met een aanzienlijke milieu-

13 emissies van Rabo Groen Obligaties met looptijden van 3, 5 en 7 jaar.

verdienste in Nederland is de Groenregeling onmisbaar gebleken. Zo

Bijna EUR 30 miljoen heeft zij verworven met de emissie van Robeco

heeft de Rabobank al sinds de start van de regeling, in 1995, ruim 2.100

CDO Groen Obligaties.

projecten groen gefinancierd. De Groenregeling is gebaseerd op een fiscaal voordeel voor particuliere beleggers. Daarom kan Rabo Groen

Sterke groei uitzettingen

Bank een lagere nominale rente betalen op de groenobligaties, aange-

Rabo Groen Bank heeft met de verstrekte groenfinancieringen een

zien die lagere rente wordt gecompenseerd door fiscale voordelen. Op

uitstekend jaar achter de rug. De brutoverstrekkingen groeiden het

basis hiervan kan Rabo Groen Bank ondernemers die milieuvriendelijke

afgelopen jaar met zo’n EUR 534 miljoen. Dit is ruim 25% meer dan

investeringen plegen een rentekorting bieden, die het aantrekkelijk

in 2003. De totale groeneleningenportefeuille steeg tot ruim EUR 1,8

maakt om voor dergelijke investeringen te kiezen. Ten minste 70% van

miljard. Het aantal uitstaande projecten steeg ten opzichte van het jaar

de ingelegde ‘groene’ middelen investeert Rabo Groen Bank in projec-

daarvoor met 269 (18%) tot 1.803. De Groenregeling kent diverse pro-

ten die de overheid in het kader van de Groenregeling als groenproject

jectcategorieën voor groenfinanciering. De groei van de uitzettingen

heeft erkend. Het gaat hier om projecten in de sfeer van bos en natuur

van Rabo Groen Bank vond vooral plaats bij Groenlabelkassen (36%),

en duurzame innovaties in bedrijfsprocessen, zoals biologische land-

windturbines en windturbineparken (24%) en agrarisch natuurbeheer.

en tuinbouw, duurzaam bouwen, duurzame energie en andersoortige

Hoewel agrarisch natuurbeheer procentueel (77%) sterk gegroeid is,

milieuvriendelijke investeringen.

zijn gezien de aard van de activiteiten de daarmee gemoeide bedragen

We verwachten dat de overheid in 2005 een aanpassing in de

(EUR 14 miljoen) nog bescheiden. De sterke groei van de uitzettingen

Groenregeling zal doorvoeren, die vooral zal leiden tot een aanscher-

komt voort uit extra marketinginspanningen van Rabo Groen Bank en

ping van de criteria voor de Groen Label Kassen. Een aangescherpte

uit de aanpassing van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer

Groenregeling blijft zo een actueel, krachtig en effectief middel voor de

(SAN) aan de EU-wetgeving, waardoor de financiering van particulier

stimulering van milieu-innovaties.

en agrarisch natuurbeheer een flinke impuls heeft gekregen. De groene

42



leningen aan de biologische landbouw groeiden licht, met 4%, ondanks

van elektriciteit te voorzien. In Nederland is Rabobank financier van

de moeilijke marktomstandigheden in deze sector (zie praktijkvoorbeeld

ongeveer 40% van het huidige geïnstalleerde vermogen van 1.000

op www.rabobank.nl/duurzaamheid).

megawatt. Sinds 2004 richt Project Financiering zich vanwege risicomotieven uitsluitend nog op Nederlandse projecten en niet meer op

Omvang uitstaande groenfinancieringen

internationale projecten. In de afgelopen jaren hebben we op sommige

in miljoenen euro’s per jaarultimo

posten van buitenlandse projectfinancieringen geld verloren. Bovendien

2.000

vormt projectfinanciering in het buitenland voor Rabobank International

1.750

geen groeimarkt. In Nederland zijn we marktleider op het gebied van

1.500

windmolenfinanciering en op het gebied van milieuvriendelijke projec-

1.250

ten, zoals glastuinbouwkassen. Project Financiering financierde naast

1.000

de bestaande projecten in 2004 zes nieuwe projecten, terwijl het totaal

750

uitgezette bedrag EUR 200 miljoen bedroeg.

500

Verzekeren van maatschappelijke risico’s

250 0

Verzekeren van maatschappelijke risico’s vraagt om het inspelen op 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

maatschappelijke trends. Interpolis doet dat bijvoorbeeld met de Milieuschadeverzekering.

Omvang uitstaande groenfinancieringen in miljoenen euro’s per categorie ultimo 2004

Milieuschadeverzekering Interpolis De Milieuschadeverzekering richt zich met name op de agrarische sector

Bos en natuur

19

Biologische landbouw Groenlabelkassen

160 1.187

Windturbines

279

Zonne-energie

9

en het midden- en kleinbedrijf. Met deze verzekering kunnen bedrijven de gevolgen ondervangen van milieuschade die ontstaan is door bijvoorbeeld verontreinigd water, vervuilde grond, brand of explosie. Ook krijgt een ondernemer hiermee inzicht in de risico’s die zijn bedrijf loopt om milieuschade te veroorzaken. In 2004 is het aantal verzeke-

Stadsverwarming

67

ringen in portefeuille gestegen van 50.300 eind 2003 naar 51.990 eind

Overige duurzame energie

20

2004. 57% hiervan betreft polissen in de agrosector en 43% polissen in

Duurzame woningbouw

51

het MKB. De totale premie-omzet was EUR 7,1 miljoen. In 2004 zijn er

Overige projecten

27

216 schademeldingen binnengekomen tegenover 311 in 2003. Verzekeringen ‘het OndernemerZekerPakket en het

Aantal uitstaande groenfinancieringen

PersoneelZekerPakket’

totaal aantal, cumulatief

Door schaarste aan vakbekwaam personeel op de arbeidsmarkt, pri-

2.000

vatisering van de sociale zekerheid en de behoefte aan meer flexibele

1.750

arbeidsvoorwaarden zien werkgevers in het midden- en kleinbedrijf

1.500

steeds meer het belang in van ‘human capital’. Interpolis speelt hierop

1.250

in met het OndernemerZekerPakket en het PersoneelZekerPakket.

1.000

Naast financiële producten zoals verzuim- en pensioenverzekeringen,

750

werknemers- en verlofsparen bevat dit pakket ook dienstverlening op

500

het gebied van preventie en reïntegratie, kinderopvang en de commu-

250

nicatie over arbeidsvoorwaarden richting werknemers. Van de pakketten

0

zijn tot en met 2004 in totaal 80.632 polissen verkocht met een premie1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

bedrag van in totaal EUR 306.607.000.

Projectfinanciering duurzame projecten Rabobank International

Uitvaartverzekering geestelijk gehandicapten

Rabobank International (RI) is via Project Financiering wereldwijd

voor lichamelijk en/of geestelijk gehandicapten ontwikkeld. Dit gebeurde

betrokken bij de financiering van projecten met een significant duur-

op verzoek van stichting ASVZ, een organisatie die de belangen van

zaamheidskarakter. Zo is Rabobank International de laatste jaren onder

mensen met een lichamelijke en/of geestelijke handicap behartigt. In de

meer betrokken geweest bij meer dan 2.900 megawatt aan windenergie-

loop van 2004 zijn in het kader van een pilot circa 30 polissen afgesloten.

projecten. Dit is genoeg om ruim 1,9 miljoen Nederlandse huishoudens

Dit aantal is nog te gering om een evaluatie te kunnen houden.

In het voorjaar van 2004 heeft Interpolis een speciale uitvaartverzekering

43



Leasen van milieutechnologie

Stimulering van starters met duurzame initiatieven

De Lage Landen probeert de klanten van de lokale Rabobanken zo veel

De Rabobank voert een actief beleid om ondernemende mensen te

mogelijk behulpzaam te zijn bij het gebruik van de diverse stimulerings-

helpen bij het starten van een eigen bedrijf. Daartoe introduceerde ze

regelingen op milieugebied. Door de inzet van een leaseproduct waarbij

in 2004 de Rabo Opstartlening en de Rabo Stimuleringslening. Ook star-

de leasemaatschappij de fiscale voordelen claimt en direct verwerkt in

tende bedrijven met een hoog duurzaamheidsprofiel kunnen in principe

een verlaging van de financieringslast voor de ondernemer, tracht zij de

hiervoor in aanmerking komen. Aangezien de aard van duurzame

inzet van milieubesparende investeringen zo veel mogelijk te stimuleren.

initiatieven veelal een eigen aanpak vereist, komen deze bij de eenheid Money Meets Ideas en vooral bij het Rabo Innovatiekaptiaalfonds

Groene lease

terecht. Ook met de Herman Wijffels Innovatieprijs stimuleren we star-

In 2004 stond in totaal EUR 58 miljoen uit aan groene leaseproducten.

ters tot duurzaam en innovatief ondernemen.

In 2003 was dit EUR 30,7 miljoen. De reden voor deze stijging is een verdere toename van het gebruik van warmtekrachtcentrales.

Money Meets Ideas

Tot en met 2002 maakte De Lage Landen actief gebruik van fiscale

Regelmatig kloppen startende ondernemers die op zoek zijn naar risico-

regelingen om groene leaseproducten aan te bieden. De Nederlandse

dragend vermogen bij ons aan. Met de gewone bancaire financieringen

regering heeft deze fiscale steun met ingang van 2002 sterk terug-

kunnen we deze klanten vaak niet bedienen. Met het oog hierop hebben

gebracht door de Vervroegde Afschrijving MILieu-investeringen (VAMIL)

we in 2004 voor deze ondernemingen een nieuwe service in het leven

voor een aantal milieu-investeringen af te schaffen. Dat resulteerde

geroepen onder de naam Money Meets Ideas (MMI). MMI koppelt

in 2003 in een flinke daling van het aantal groene leaseproducten (in

ondernemers met investeerders. Hiermee helpen we startende en ‘early

2003: 10). De Energie Investeringsaftrek regeling (EIA) is blijven bestaan.

stage’-bedrijven in hun ontwikkeling. Bovendien voorziet onze aanpak

Het is De Lage Landen in 2004 evenwel gelukt om weer meer groene

in de behoefte van vermogende klanten om direct in bedrijven te parti-

leaseproducten (45) af te zetten dan in 2003. De markt heeft tijd nodig

ciperen. In totaal kreeg MMI in 2004 meer dan 400 plannen binnen.

gehad om op de fiscale wijzigingen te reageren en is pas weer in de

Daarvan zijn 35 geselecteerd voor investeerders in het netwerk.

loop van 2003 gaan investeren.

Om ondernemer en investeerders samen te brengen, organiseren we regelmatig (regionale) Investors’ Meetings in het land. Op deze bijeen-

Lease van warmtekrachtcentrales en windturbines

komsten hebben in totaal 30 bedrijven hun plannen aan investeerders

Equipementlease maakt leasen van warmtekrachtcentrales en wind-

gepresenteerd. Hiervan zijn 8 bedrijven gefinancierd. Van deze bedrijven

turbines mogelijk. In 2004 heeft De Lage Landen met leaseconstructies

hadden 2 een hoog duurzaamheidsprofiel. Met deze deals is ongeveer

met energie-investeringsaftrek EUR 33 miljoen aangewend voor de

EUR 0,8 miljoen gemoeid. Hiervan werd 50% ingebracht door Schretlen

financiering van 28 warmtekrachtcentrales (11 voor EUR 10 miljoen in

& Co. In 2005 verwachten we dat te verdubbelen.

2003). Deze stijging is toe te wijzen aan de toename van het gebruik van warmtekrachtcentrales in de tuinbouw. De combinatie van warm-

Rabo Innovatiekapitaalfonds

teopwekking en de productie van elektriciteit en CO2 is zeer efficiënt

Het Rabo Innovatiekapitaalfonds verstrekt risicodragend vermogen aan

en financieel aantrekkelijk gebleken. De verwachting is dat deze vraag

kleinschalige duurzame innovatieve projecten waarvan de producten

ook in 2005 zal blijven bestaan, maar dat de investeringsbereidheid zal

op het punt staan op de markt geïntroduceerd te worden. In 2004 zijn

teruglopen, omdat de overheid de EIA-regeling in 2005 versobert.

er 102 aanvragen binnengekomen (in 2003: 85). 91 hiervan zijn afgewe-

De Lage Landen heeft met leaseconstructies met energie-investerings-

zen (in 2003: 81), 3 aanvragen heeft het Rabo Innovatiekapitaalfonds

aftrek in 2004 5 windturbines gefinancierd voor een bedrag van

gehonoreerd. De redenen voor het beperkte aantal transacties is gele-

EUR 6 miljoen. De verwachting was dat in 2004 10 windturbines konden

gen in de kwaliteit van de projecten. Vaak wordt niet voldaan aan de

worden geleast. Voor het slagen hiervan was het nodig dat de exploi-

innovatiecriteria van het fonds en aan het door het fonds gewenste

tanten de nodige vergunningen zouden krijgen. Door veranderende

duurzaamheidskarakter. Ook vallen sommige aanvragen buiten de

regelingen op fiscaal en subsidiegebied (zoals de introductie van de wet

investeringsscope van het Rabo Innovatiekapitaalfonds of wordt de

Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP) en een aantal fiscale

waardering van het bedrijf volgens ons fonds te hoog ingeschat.

wijzigingen in de inkomstenbelasting) heeft een aantal exploitanten

Het eerste bedrijf waarin het fonds in 2004 participeerde, produceert

voor andere financieringsvormen gekozen. Voor windturbineparken had

broedmachines voor de pluimveesector. Het heeft een systeeminno-

De Lage Landen in 2003 EUR 13 miljoen gefiatteerd, maar als gevolg

vatie ontwikkeld voor kuikens in de eerste levensdagen. De innovatie

van de gewijzigde regelgeving heeft in 2004 de daadwerkelijke financie-

zorgt voor meer dierenwelzijn en lagere kosten. Het tweede bedrijf

ring geen doorgang gevonden.

produceert honing om wonden te genezen. Het derde bedrijf is gespecialiseerd in hoogwaardige microfiltersystemen voor vloeibare stoffen. Deze systemen worden gebruikt in het filterproces van bijvoorbeeld bier, water, melk en wijn.

44



Jonge ondernemers helpen grenzen te verleggen

een innovatieve varkensstal, waarbij de mest dagelijks via mestbanden

De Herman Wijffels Innovatieprijs van de Rabobank is een initiatief om

wordt afgevoerd. Daardoor is de ammoniakuitstoot drastisch vermin-

beginnende ondernemers te stimuleren tot duurzaam en innovatief

derd. De varkens zijn daardoor veel minder vatbaar voor (long)ziektes.

ondernemen. De jury kijkt bij zijn beoordeling van de inzendingen niet

Van varkens uit een traditionele stal is 25% ziek, in deze stal maar 7%.

alleen naar de bedrijfseconomische ondernemingskwaliteiten, maar ook

De ondernemer bedacht voor stalbouw ook een staalconstructie in 2

naar coöperatief en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap.

verdiepingen. Deze stal verbruikt geen energie voor verwarming.

De eerste prijs in deze competitie was in 2004 voor het ontwerp van

Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen financieren duurzame initiatieven Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003

Realisatie



Balanstotaal Rabo Groen Bank bereikt grens van EUR 2 miljard

Overschrijding grens van EUR 2 miljard



Nieuwe producten in het kader van de groenfinanciering

Introductie Robeco CDO Groen Obligatie



De Lage Landen verwacht in 2004 een tiental windturbines te

Door veranderende regelgeving is de verwachting niet uitgekomen

leasen 

Introductie Money Meets Ideas (MMI) voor samenbrengen van

In totaal kreeg MMI in 2004 ruim 400 plannen binnen, waarvan

informal investor en ondernemers met een kapitaalbehoefte

8 gefinancierd

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Rabo Groen Bank: meer diversificatie aanbrengen in portefeuille groenprojecten - De Lage landen gaat de afzet van groene leaseproducten verder stimuleren - Money Meets Ideas: verdubbeling van het aantal gefinancierde plannen - Rabo Innovatiekapitaalfonds: het aantal participaties in 2004 overtreffen in 2005  doelstelling geheel verwezenlijkt



45



Bankieren in ontwikkelingslanden Meer dan 4 miljard mensen in de wereld hebben geen toegang tot financiële dienstverlening. Dat beperkt hun economische ontwikkeling ernstig. Dit probleem verdient een extra inspanning van overheden en private partijen. Als coöperatieve, maatschappelijk betrokken bank voelen we het als een opdracht om hieraan een bijdrage te leveren. De stimulering van plattelandseconomieën in ontwikkelingslanden sluit aan op onze eigen geschiedenis en ontwikkeling. Aan de vooravond van 2005, door de Verenigde Naties uitgeroepen als

Rabobank Development Program

het jaar van het microkrediet, heeft de Rabobank officieel het Rabobank

Onder het label Rabobank Development Program brengt de Rabobank

Development Program gelanceerd. Met dit label willen we de bewezen

haar activiteiten die zijn gericht op de ontwikkeling van plattelandseco-

succesformule van coöperatief en plattelandsbankieren delen met

nomieën in ontwikkelingslanden en opkomende markten naar buiten.

financiële instellingen die zich op het platteland richten.

Het past in de missie en achtergrond van Rabobank om de ontwikkeling van het platteland te stimuleren. Met de activiteiten onder het Rabobank Development Program-label willen we boeren, ondernemers in het midden- en kleinbedrijf en particulieren toegang verschaffen tot financiële dienstverlening. Rabobank zal haar kennis en kunde delen

In dit hoofdstuk

met een geselecteerd aantal financiële instellingen in een beperkt aantal ontwikkelingslanden. Op deze wijze draagt de Rabobank direct bij aan het verbeteren van de economische zelfstandigheid en welvaart van de hiervoor genoemde groepen. Het Rabobank Development Program is

Rabobank Development Program

>

Rabo International Advisory Services B.V. (RIAS)

>

Rabobank Foundation 30 jaar

>

Activiteiten Rabobank International in ontwikkelingslanden > Brede inzet Rabobankmedewerkers > Corporate communicatiecampagne over Rabobank in ontwikkelingslanden > Banken en overheid samen in ontwikkeling financiële sector ontwikkelingslanden

>

Commissie-Doornbos

>

weliswaar een professionele aangelegenheid, maar hiervoor gelden niet de rendements- en risico-eisen die we aan onze andere activiteiten stellen. Onder het label Rabobank Development Program vallen: Rabo Financial Institutions Development B.V., met haar dochter Rabo International Advisory Services B.V. (RIAS), en de buitenlandse activiteiten van de Rabobank Foundation. De commerciële activiteiten van Rabobank International in deze landen vallen hier nadrukkelijk buiten.

Rabo International Advisory Services B.V. (RIAS) Rabo International Advisory Services B.V. (RIAS) geeft managementadvies en technische assistentie op het gebied van plattelandsbankieren, coöperatieontwikkeling en agrarische ketenontwikkeling. RIAS draagt bij aan kennisverspreiding via studies en seminars van onder andere de Wereldbank en de Nederlandse overheid aan de verbetering van de deskundigheid en de bestuurskundige kwaliteit van financiële organisaties in opkomende markten en ontwikkelingslanden. Zij adviseert instel-

46



lingen zoals de Wereldbank en levert managementcapaciteit aan orga-

financiële ondersteuning aan kleine spaar- en kredietcoöperaties in ont-

nisaties. Centraal staat verhoging van de toegang tot financieringen

wikkelingslanden die door lokale mensen zelf zijn opgezet. Ook helpt

voor boeren en midden- en kleinbedrijf op het platteland.

zij kansarme groepen in Nederland. Deelname aan de economie is de

RIAS werkt over het algemeen samen met grote multilaterale en bilate-

kern van de doelstellingen van de Rabobank Foundation in ontwikke-

rale organisaties bij de uitvoering van projecten, zoals de International

lingslanden: toegang tot sparen en krediet als recht en zo toegang tot

Finance Corporation, de Wereldbank, de Europese Unie en de Europese

middelen van bestaan. De Foundation helpt met kennisoverdracht en

Investeringsbank. Onder de RIAS-vlag zijn in 2004 kleine eenheden

financiële middelen bij het opzetten van spaar- en kredietcoöperaties.

gevormd binnen de Rabobank International Kantoren in Bombay en

Handelsfinancieringen 19 verstrekt zij aan agrarische (top)coöperaties die

Singapore. Zij initiëren en ondersteunen projecten in hun regio.

zich op de exportmarkt begeven. Het gaat hierbij om commodities als

In 2004 heeft RIAS de Wereldbank geadviseerd hoe zij een rol kan spe-

koffie, cacao, tropische vruchten, katoen en suiker.

len bij het stimuleren van de financiering van boeren in ontwikkelingslanden. Het onderzoek richtte zich op de financieringsbehoeften van

Inkomsten en bestedingen in 2004

producenten, de financieringscondities voor primaire producten en op

De Rabobank Foundation ontving in 2004 opnieuw een recordbedrag

de invloed van andere spelers in de productieketen.

van de lokale banken. Hun vrijwillige bijdrage bedroeg meer dan

Een voorbeeld van projecten die RIAS in verschillende landen uitvoert

EUR 3,0 miljoen. Inclusief de verdubbeling van Rabobank Nederland en

is de ontwikkeling van nieuwe producten voor de Principle Bank for

overige inkomsten, zoals rente, had de Rabobank Foundation in 2004

Development and Agricultural Credit (PBDAC). Ook heeft zij medewer-

EUR 8,6 miljoen tot haar beschikking. Dat is 37% meer dan in 2003. Deze

kers van die bank getraind in financiële dienstverlening aan de markt.

stijging is te verklaren door de extra aandacht die de (interne) media

Deze grootste plattelandsbank in Egypte heeft zij bovendien geadvi-

heeft gewijd aan de projecten van de Rabobank Foundation in het

seerd in het opstellen van een strategie voor de komende drie jaar met

kader van haar 30-jarig jublileum. De Rabobank Foundation besteedde

als doel privatisering.

in 2004 ruim EUR 6,5 miljoen (EUR 4,0 miljoen in 2003) aan 110 projecten (80 in 2003) in het buitenland, waarvan 60% in de vorm van

Herstructurering Chinese plattelandsbanken

leningen. De besteding aan binnenlandse projecten wordt toegelicht in

Het eerste project van Rabo Financial Institutions Development B.V. is de

hoofdstuk ‘Coöperatief dividend’, p. 58).

herstructurering en professionalisering van twee Chinese plattelandsbanken in samenwerking met de International Finance Corporation

Financiering en advisering van spaar- en kredietcoöperaties

(IFC). Rural Credit Cooperatives (RCC) bestaan sinds de 50-er jaren in

Daar waar Rabo Financial Institutions Development B.V. zich vooral toe-

China en hebben altijd een voortrekkersrol vervuld bij het leveren van

legt op participaties in grotere rurale banken en haar dochter RIAS zich

financiële diensten aan de rurale gebieden. Nu de Chinese banksector

toelegt op consultancy aan grotere rurale banken in rurale gebieden,

zich razendsnel ontwikkelt, is de hervorming van de RCCs in de financi-

richt de Rabobank Foundation zich vooral op de zg. micro-finance-

ele sector voor de Chinese regering een topprioriteit geworden.

sector; organisaties die aan mensen een klein krediet verschaffen om als

Daartoe zijn in het najaar van 2004 twee overeenkomsten gesloten.

werkkapitaal te dienen voor de opstart van kleinschalige bedrijfsactivi-

Aan de provinciale ‘Zhejiang Rural Credit Cooperative Union’ (ZRCU) gaat

teiten. Deze mensen hadden tot dan toe geen toegang tot financiële

de Rabobank technische assistentie verlenen bij de herstructurering van

dienstverlening, omdat banken hen niet als serieuze kredietnemers

het coöperatieve banksysteem in de provincie Zhejiang. Daarnaast helpt

beschouwen. Zij bieden onvoldoende zekerheden op basis waarvan

zij de ZRCU om de koepel te vormen, vergelijkbaar met de functie van

een krediet kan worden verstrekt. Bovendien gaat het om bedragen

Rabobank Nederland binnen de Rabobank, voor de RCCs in de provincie.

die banken te klein achten in verband met de hoge transactiekosten.

De tweede overeenkomst regelt een gezamenlijke investering van de

De oprichting van spaar- en kredietcoöperaties is het enige alternatief

Rabobank en IFC in de ‘Hangzhou Rural Cooperative Bank’ (HRCB) en

voor deze grote groep mensen. Aangezien de spaarcapaciteit van deze

technische assistentie om deze districtbank verder te moderniseren.

mensen bij hun coöperaties in de beginfase vaak onvoldoende is,

Het doel van de activiteiten is dat de Chinese coöperaties zich op termijn

hebben deze coöperaties fondsen nodig om microkredieten te kunnen

zullen ontwikkelen tot volwaardige coöperatieve banken. Eind januari

verstrekken. De Rabobank Foundation verstrekt deze in de vorm van

2005 heeft een team van RIAS een diagnostic study verricht bij HRCB en

donaties respectievelijk leningen. Bij grotere en professionelere krediet-

ZRCU waarbij in kaart is gebracht op welke vlakken technische assistentie

coöperaties worden alleen leningen ingezet. De financiële ondersteu-

van de Rabobank de beide organisaties kan versterken.

ning aan deze coöperaties gaat in de lokale valuta. De strategie van de Rabobank Foundation is de ontwikkeling van spaar-

Rabobank Foundation 30 jaar

en kredietcoöperaties te bevorderen door donaties te vervangen door

In 2004 vierde de Rabobank Foundation (voorheen de Stichting Steun

leningen als bron voor de kredietfondsen, ondanks het hoge risicopro-

door Rabobanken) haar 30-jarige bestaan. De stichting ondersteunt in binnen- en buitenland groepen achtergestelde mensen in hun streven

19) Rabobank Foundation verstrekt handelsfinancieringen aan de producentenorganisaties

om een zelfstandige plaats in de samenleving te verkrijgen. Ze biedt

aan het begin van de handelsketen en int de aflossing en rente bij de importeur.

47



fiel. Het aantal verstrekte donaties is in 2004 (84) ten opzichte van 2003

landen voor een bedrag van EUR 1 miljoen, in 2004 was het aantal

(89) licht gedaald. Het aantal verstrekte leningen nam in 2004 toe van

opgelopen tot 26 leningen in zeven landen ter grootte van

20 leningen (in 2003) tot 39 leningen. Het bedrag dat daarmee gemoeid

EUR 2,6 miljoen. Anders dan de microfinanceleningen worden deze

was, steeg van EUR 1,4 in 2003 met ruim EUR 3 miljoen tot EUR 4,7 in

oogstvóórfinancieringen in dollars verstrekt.

2004. De Rabobank Foundation is actief in meer dan 33 landen. Ontwikkeling duurzame handelsketens

Activiteiten Rabobank International in ontwikkelingslanden

Verbetering van de structuur in de keten biedt miljoenen kleine boeren

Naast het Rabobank Development Program is ook Rabobank

en landarbeiders in ontwikkelingslanden een mogelijkheid om hun

International op verschillende terreinen actief in ontwikkelingslanden.

inkomen te verbeteren. Dat geldt met name in sectoren als koffie, cacao,

Activiteiten in 2004 waren onder meer (1) de voorbereidingen voor een

katoen, suiker en tropische vruchten. ‘Eerlijke handel’ kan een hogere

sustainable coffee guarantee fund dat we in 2005 willen introduceren,

prijs voor de producenten betekenen en heeft dus een enorme invloed

(2) het verschaffen van liquiditeit aan de agribusiness in opkomende

op hun sociaal-economische omstandigheden. Samen met andere

markten in samenwerking met de Wereldbank en ontwikkelingsbanken

Nederlandse organisaties vergroot de Rabobank Foundation hiermee de

en (3) het ontwikkelen van mogelijkheden voor de ondersteuning van

markt voor deze kleine producenten. Als boeren en landarbeiders zich

de katoensector in Afrika.

in coöperatieve producentenorganisaties met een koepelorganisatie organiseren, kan er een partij ontstaan die in de gehele sector en keten

Sustainable coffee guarantee fund

serieus wordt genomen. De Rabobank Foundation ondersteunt zulke

Wereldwijd groeit de vraag naar duurzame koffie en een toenemend

koepels bij het verbeteren van het management, de communicatie met

aantal koffieboeren schakelt over naar de productie van dit soort koffie,

de aangesloten coöperaties, de verwerking van de producten (verkorting

waarvoor zij een hogere verkoopprijs kunnen krijgen. Een probleem

van de keten) en het verschaffen van toegang tot financiering, impor-

voor deze koffieboeren is dat zij mede door de kleinschaligheid vaak

teurs en koffiebranders.

geen toegang hebben tot betaalbare handelsfinanciering. De Rabobank speelt hierop in door het mede oprichten van een sustainable coffee

Progreso Koffiefonds

trade finance fund, dat de financiering van geselecteerde koffiepro-

Voor de ontwikkeling van handelsketens in de koffiesector is de Rabobank

ducenten en -exporteurs van duurzame koffie moet faciliteren. Dit

Foundation een samenwerking aangegaan met de Stichting Doen

initiatief is in 2004 voorbereid als uitvloeisel van een oproep van het

en de Green Development Foundation. In het programma ‘Progreso

Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken tot publiek-private

Koffiefonds’ begeleiden zij 11 coöperaties van koffieproducenten in 8

samenwerking. Op deze manier leveren we een bijdrage aan het ver-

landen met in totaal meer dan 122.000 kleine koffieboeren als leden.

duurzamen van een belangrijke handelsketen en aan het verbeteren

De doelstelling van Progreso Koffiefonds is het verbeteren van de inko-

van de inkomsten van kleine boeren in ontwikkelingslanden.

menspositie van kleinschalige koffieproducenten in Latijns-Amerika en

In het koffiefonds zullen Rabobank International, Rabobank Foundation

Afrika. Dit gebeurt door het versterken van de producentenorganisaties

en het ministerie participeren en het fonds heeft een voorgenomen

en door het stimuleren van de productie en de export van goede en op

garantievermogen van EUR 20 miljoen. Het fonds gaat medio 2005 star-

milieuvriendelijke wijze geproduceerde koffie. Het programma omvat

ten met haar activiteiten. De verwachting is dat de gemiddelde transac-

vier verschillende componenten: (1) institutionele/organisatorische

tie EUR 400.000,- beslaat en een looptijd heeft van 6 maanden. Het

opbouw van de coöperaties en hun koepelorganisatie, (2) toegang tot

fonds gaat een portfolio opbouwen en onderhouden van ongeveer 100

financieringen, (3) toegang tot (niche)markten en (4) diversificatie van

transacties. Het doel is om dit in drie jaar tijd te bereiken.

inkomstenbronnen. Naast het Progreso-programma begeleidt de Foundation door kennis-

Samenwerking met de Wereldbank en ontwikkelingsbanken

overdracht én financieringen nog zes andere coöperaties van kleine

Rabobank International zoekt via haar afdeling Complex Trade Structures

koffieproducenten en vier cacaocoöperaties.

om verschillende redenen actief de samenwerking met Multilateral

Op beperkte schaal verstrekt de Rabobank Foundation oogstvóórfinan-

Development Banks (MDB). Dit zijn de Wereldbank en 4 regionale ont-

cieringen voor de opkoop en export van tropische vruchten (mango’s

wikkelingsbanken die financiële steun en professioneel advies leveren

en citrus) en (organische) katoen en suiker. De vraag naar deze geïn-

voor economische en sociale activiteiten in ontwikkelingslanden.

tegreerde vorm van ondersteuning is erg groot. Een forse uitbreiding

Allereerst heeft de Rabobank in 2004 een leidende rol gespeeld op

van deze ondersteuningsvorm aan partnerorganisaties is in 2005 te

het gebied van multilateral cofinancing. Bij deze vorm van financiering

verwachten.

wordt op een verantwoorde commerciële basis liquiditeit verschaft aan de agribusiness in opkomende markten. Dit is voor ons een goede optie

De leningenportefeuille in Latijns-Amerika is door het succes van de

om in ‘moeilijke markten’ verantwoord te opereren en om de transitie

geïntegreerde aanpak van duurzame handelsketens in 2004 het meest

van plan- naar markteconomieën te bevorderen. De ontwikkelings-

gegroeid. Betrof het aantal aanvragen in 2003 vijftien projecten in zes

banken hanteren hoge duurzaamheidscriteria waar we ook aan moeten

48



voldoen. Daardoor zijn onze projecten op het gebied van multilateral

Tv-commerical Jochem in Kameroen

cofinancing als maatschappelijk verantwoord te bestempelen.

De tv-commercial ‘Jochem in Kameroen’ laat zien dat we een bank

Rabobank International werkt ook regelmatig samen met de Wereldbank

schappelijke ontwikkelingen, niet alleen in Nederland maar ook in ont-

om boeren te beschermen tegen negatieve marktontwikkelingen

wikkelingslanden. Met de commercial willen we laten zien dat we de

waarbij de prijzen sterk dalen. In dat verband heeft de Europese Unie in

coöperatieve succesformule van de Rabobank in Nederland ook willen

februari 2004 voorgesteld om een partnership te sluiten met Afrika om

exporteren naar ontwikkelingslanden. We helpen in deze landen met

de ontwikkeling van de katoensector te steunen. Het doel hiervan is om

kennis, geld en menskracht bij het opzetten van kredietcoöperaties,

het inkomensrisico van katoentelers te verminderen en daarmee armoe-

banken en bedrijfjes; precies zoals we zelf in Nederland 100 jaar geleden

de te verminderen. De afdeling Commodity Price Risk Management

zijn begonnen. Zo steunt de Rabobank Foundation in Kameroen de

(CPRM) van Rabobank International speelt hierbij een belangrijke rol.

coöperatieve spaar- en kredietbeweging sinds de oprichting in het

CPRM werkt momenteel de mogelijkheden uit om de katoensector te

begin van de jaren 70. Inmiddels is deze spaar- en kredietcoöperatie

steunen. De steun zou kunnen bestaan uit het helpen vergroten van de

met de bij haar aangesloten kredietgroepen opgeklommen tot een

capaciteit, het verlenen van technische steun en het opzetten van een

coöperatieve beweging met ruim 160.000 leden en een leningenporte-

regionaal verzekeringsfonds.

feuille van circa EUR 30 miljoen (in 2002). In 1999 is hieruit de Union

zijn die zich nauw betrokken voelt en ook nauw betrokken is bij maat-

Banc of Cameroon voortgekomen.

Brede inzet Rabobankmedewerkers In 2004 zijn voorbereidingen getroffen voor een speciaal project om

Creatieve werkreizen tonen effect werk Rabobank Foundation en RIAS

in het kader van management development en sabbatsverlof op een

Ter gelegenheid van het 30-jarige jubileum van de Rabobank

structurele manier Rabobankmedewerkers in te zetten in projecten in

Foundation hebben in totaal 27 leden en medewerkers in groepen een

ontwikkelingslanden. De doelstelling is een win/win-situatie te creëren.

werkreis gemaakt naar twee projecten van de Rabobank Foundation

Enerzijds worden medewerkers zo geconfronteerd met een totaal

in Honduras en India en een project van RIAS in Egypte. Zij waren de

andere werkomgeving, wat een bijdrage betekent aan hun eigen

prijswinnaars van een wedstrijd die we in 2004 uitschreven en waarin

ontwikkeling, en anderzijds kunnen zij hun kennis en vaardigheden

de deelnemers op hun creativiteit werden getest. In totaal hebben zo’n

inzetten in projecten van het Rabobank Development Program. Een

1.000 medewerkers en leden zich voor deze wedstrijd ingeschreven.

bredere blik en een flexibeler inzet van personeel is naar verwachting

Daaruit zijn 81 deelnemers gekozen om in een workshop hun creatieve

het gevolg. Het project zal in de loop van 2005 starten.

talenten te tonen. Uiteindelijk bleven er 11 medewerkers en 16 leden als winnaars voor de werkreizen over. Zij kregen de opdracht mee om in de

Corporate communicatiecampagne over Rabobank in ontwikkelingslanden

rol van schrijver, fotograaf of schilder op een creatieve manier antwoord

In het kader van de start van het Rabobank Development Program en

mensen geen geld hebben’ Onder begeleiding van professionele

ter gelegenheid van het 30-jarige bestaan van de Rabobank Foundation

schrijvers, musici, fotografen en schilders hebben de deelnemers crea-

startte de bank in het najaar van 2004 een communicatiecampagne,

tieve werkstukken gemaakt. De werkstukken laten zien wat het effect is

waarin onze activiteiten in ontwikkelingslanden nadrukkelijk voor het

van het werk van de Rabobank Foundation en RIAS op de economische

voetlicht werden gebracht. Aan de hand van de vraag ‘Wat heeft een

zelfstandigheid van mensen in ontwikkelingslanden.

bank te zoeken in landen waar mensen geen geld hebben?’ werd het

Ter ondersteuning van de boodschap van de werkreizen verscheen de

hoe en waarom van de activiteiten voor een breed publiek toegelicht.

advertentiecampagne ‘Bankieren met een missie’ in dagen weekbladen.

De campagne bestond uit een tv-commercial over de ‘Rabobankier’

De campagne legde het doel uit van onze projecten in Honduras, India

Jochem de Bruin in Kameroen, de werkreizen van leden en medewerkers

en Egypte.

te geven op de vraag ‘wat een bank te zoeken heeft op een plek waar

van de Rabobank naar projecten van de Rabobank Foundation en RIAS (Rabo International Advisory Services, dochter van Rabo Financial

Vervroegde introductie Medewerkersfonds voor wederopbouw

Institutions Development B.V.) en een advertentiecampagne met

rampgebieden Azië

verschillende uitingen, die de drijfveer en activiteiten van de Rabobank

In 2004 werden voorbereidingen getroffen voor de oprichting van een

op dit gebied toelicht.

medewerkersfonds onder de naam Share4more. De tsunamiramp in

In 2004 hebben we binnen dit programma voorbereidingen getroffen

Azië op tweede kerstdag 2004 deed ons besluiten dit medewerkers-

voor de oprichting van een medewerkersfonds. De tsunamiramp in Azië

fonds met onmiddellijke ingang in het leven te roepen. In korte tijd

op tweede kerstdag 2004 deed ons besluiten dit medewerkersfonds

kwam een totaalbedrag van EUR 1,9 miljoen binnen op de rekening

met onmiddellijke ingang in het leven te roepen.

van Share4more. Alle bijdragen die onze medewerkers hebben gestort, heeft Rabobank Nederland verdubbeld. Het fonds is overigens niet alleen opgericht als antwoord op de tsunamiramp. Begin 2005 kunnen alle medewerkers en gepensioneerden van de Rabobank Groep EUR 4

49



per maand doneren aan Share4more. Met dit geld steunen we klein-

Commissie-Doornbos

schalige projecten, gericht op kansarmen in de samenleving. Dit zijn

In het voorjaar van 2004 maakte de minister van ontwikkelingssamen-

projecten die het werk van de Rabobank Foundation versterken.

werking haar voornemen bekend om producentenorganisaties in ontwikkelingslanden meer gericht te ondersteunen. Op dit moment

Banken en overheid samen in ontwikkeling financiële sector ontwikkelingslanden

zijn circa 30 private organisaties en overheidsinstellingen vaak vanuit

De Rabobank heeft in 2004 een convenant ondertekend met de minis-

sie-Doornbos heeft een advies opgesteld voor een gezamenlijke aan-

teries van Buitenlandse Zaken, Economische Zaken en Financiën, een

pak met focus op de producentenorganisaties. Als uitvloeisel van het

aantal andere Nederlandse banken (ABN AMRO, ING, Fortis) en FMO om

convenant wordt de stichting ‘Agri-ProFocus’ opgericht. De Rabobank

financiële expertise over te brengen aan ontwikkelingslanden.

Foundation zal daarin in 2005 als participant optreden.

een eigen specialisme en aanpak bezig met die doelgroep. De commis-

Het samenwerkingsverband heeft jaarlijks EUR 1,2 miljoen te besteden, waarvan de overheid en de banken elk de helft inbrengen. Binnen het zogenoemde Netherlands Financial Sector Development Exchange bundelen zij hun expertise om de financiële sector in ontwikkelingslanden en opkomende markten te stimuleren. Een goed werkende financiële sector is immers van groot belang voor de economische ontwikkeling van die landen. Via dit samenwerkingsverband kunnen de Nederlandse financiële sector en overheid hun kennis daar op een effectieve manier inzetten.

Doelstellingen bankieren in ontwikkelingslanden voor 2005 en verder

- Rabo Financial Institutions Development B.V.: ontwikkeling van ten minste twee rurale partnerbanken in de geselecteerde landen - Uitzenden van medewerkers in het kader van hun management development of sabbatsverlof naar rurale financiële instellingen in het kader van het Rabobank Development Program - Rabobank Foundation: start van een programma voor de ontwikkeling van duurzame handelsketens voor cacao en groei in handelsfinancieringen voor organische katoen en tropische vruchten - Start Sustainable coffee guarantee fund

50



In dialoog met onze stakeholders Corporate reputatie is een vorm van ‘niet-tastbaar bedrijfskapitaal’. De wijze waarop en de mate waarin ondernemingen maatschappelijk verantwoord opereren, krijgt hierop steeds meer invloed. Willen we ook in de toekomst onze reputatie op dit punt hoog houden, dan zullen we goed op de hoogte moeten zijn van wat onze stakeholder bezighoudt - en dat is in principe iedere belanghebbende. Het periodiek peilen van de meningen van onze stakeholders achten

van de eigen werkwijze en in het vernieuwen van onze bedrijfsvoe-

we essentieel voor het verzamelen van informatie over van de verwach-

ring of dienstverlening. Een voorbeeld van zo’n vernieuwing op basis

tingen die onze omgeving nu en in de toekomst van ons heeft. In onze

van overleg betreft de invoering van het sprekende chipknipoplaad-

coöperatieve structuur zit permanent overleg met onze leden, klanten

apparaat, dat met name een tegemoetkoming is aan de problemen van

en medewerkers al stevig verankerd in lokale, regionale en nationale

oudere en gehandicapte klanten. Een ander voorbeeld van constructief

overlegstructuren. Ook met toeleveranciers, overheid en non-gouverne-

overleg met stakeholders is de vestiging van servicewinkels in kleine

mentele organisaties (NGO’s) vindt in toenemende mate een intensieve

kernen. Andere relevante aanpassingen van onze werkwijze op basis

uitwisseling plaats van kennis en standpunten. Onze talrijke gesprekken

van signalen van stakeholders deden zich in 2004 onder meer voor bij

met stakeholders zijn soms gericht op ons beleid, soms op het verkrij-

de verduurzaming van de centrale inkoop en bij aanpassing van de

gen van extra informatie en nieuwe inzichten.

krediethandboeken voor de financiering van palmolieplantages.

Met deze kennis zijn we in staat veranderende belangen en behoeften in de samenleving beter in te schatten en erop in te spelen. Kritiek

Openstaan voor vragen, en meningen opzoeken

maakt eventuele kwetsbare en risicovolle plekken in onze organisatie

De Rabobank stelt een goede relatie met al haar stakeholders op prijs.

zichtbaar. De verworven inzichten kunnen zich vertalen in aanpassing

Tegelijkertijd realiseren we ons dat de diverse stakeholders met wie we te maken hebben ook onderling tegengestelde belangen kunnen hebben. In dit maatschappelijke krachtenveld stelt de Rabobank zich zo transparant mogelijk op. In 2004 heeft de Rabobank overleg gevoerd met een groot aantal stakeholders over zeer uiteenlopende onderwerpen, die alle te maken hebben met de maatschappelijke en ecologische

In dit hoofdstuk

implicaties van financieringen door de Rabobank. Soms zijn we aangesproken op ons gedrag en soms namen we zelf het initiatief voor een gesprek met stakeholders.

Aangesproken op ons gedrag Openstaan voor vragen, en meningen opzoeken

>

Aangesproken op ons gedrag Stakeholders actief opzoeken Pleidooi bij de overheid Meten van verwachtingen

> > > >

In 2004 is de Rabobank door niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) aangesproken op onder meer onze betrokkenheid bij misstanden bij palmolie- en sojaplantages (Milieudefensie en Sawit Watch), de financiering van 2 korvetten voor de Indonesische marine (Campagne tegen de Wapenhandel), de gang van zaken in de intensieve veehouderij (Wakker Dier) en op de beschikbaarheid en kosten van de dienstverlening (Consumentenbond).

51



Misstanden bij palmolie- en soja-industrie

deelnemers zijn. Op deze manier leveren we een bijdrage aan het vorm-

Als internationale financiële dienstverlener op het gebied van de food &

geven van de dialoog rondom deze opkomende stakeholderissues.

agribusiness is Rabobank International ook betrokken bij de financiering van de palmolie- en soja-industrie. Soja en palmolie zijn belangrijke

Financiering korvetten voor Indonesië

grondstoffen in de voedselindustrie. Beide sectoren trekken de laatste

Een aantal maatschappelijke organisaties heeft de Rabobank in 2004

jaren nadrukkelijk de aandacht van maatschappelijke organisaties en

opgeroepen af te zien van de financiering van korvetten aan Indonesië.

overheden wegens berichten over aantasting van het regenwoud,

Hierover werden we onder meer benaderd door Campagne tegen

minder duurzame plantageontwikkeling en vermeende schending

de Wapenhandel, Forum voor Vredesactie, XminY Solidariteitsfonds,

van mensenrechten. In 2004 werden we door niet-gouvernementale

Netwerk voor Vlaanderen. Deze organisaties menen dat de levering in

organisaties enkele keren opnieuw aangesproken op de handelwijze

strijd is met de gedragscode Wapenuitvoer van de Europese Unie.

van door ons gefinancierde palmolieplantages in Indonesië en soja-

Zij wezen ons daarnaast nadrukkelijk op onze eigen gedragscode en de

plantages in Brazilië.

door ons onderschreven externe codes, die een dergelijke financiering

We vinden het niet minder dan logisch dat NGO’s misstanden willen

niet zouden toestaan.

signaleren bij een partij die zelf graag een motor voor duurzaamheid wil

Inderdaad is de Rabobank betrokken bij de financiering van 2 korvetten,

zijn. Hoewel we onze klanten secuur beoordelen, blijft er sprake van

die gebouwd worden bij de Marinewerf de Schelde, onderdeel van

onzekerheid over hun MVO-performance. Duurzaamheid van de

Damen Shipyards. Het is de bedoeling dat deze schepen worden gele-

bedrijfsvoering is wel een vast onderwerp van het overleg met klanten

verd aan de marine van Indonesië, die ze zal inzetten voor kustbewaking

en beslissingen over financiering. We vragen van onze klanten bij twijfel

en meer in het bijzonder in de strijd tegen piraterij en illegale visvangst.

nadrukkelijk schriftelijke verklaringen en garanties op dit punt. We willen

Aan de financiering van deze korvetten is een uitvoerige interne over-

geen zaken doen met klanten die weinig of geen oog hebben voor de

weging voorafgegaan. In ieder geval is de financiering niet in strijd met

ecologische en sociale effecten van hun activiteiten. Zonodig zal ook

onze eigen gedragscode en ook niet met externe codes waartoe we

het contact met bestaande klanten worden verbroken.

ons verplicht hebben. Tegen de achtergrond van onze eigen informatie over Indonesië en het

Round Table on Sustainable Palm Oil

bestaande beleid van de EU om geen wapenleveranties toe te staan aan

De Rabobank heeft haar duurzaamheidsnormen voor de financiering

de Indonesische luchtmacht en landmacht, hebben we ons afgevraagd

van palmolieplantages vastgelegd in haar eigen code financiering palm-

of een dergelijke financiering passend is. We zijn na brede oriëntatie en

olieplantages. Daarnaast zijn we een van de drijvende krachten achter

overweging van verschillende aspecten die aan zo’n financieringsvraag

de totstandkoming van de Round Table on Sustainable Palm Oil (RSPO),

verbonden zijn tot de conclusie gekomen dat deze financiering past

die in 2004 een vast secretariaat kreeg in Kuala Lumpur. Binnen de RSPO

binnen het beleid dat de Rabobank op dit punt wenst te voeren.

werken diverse partijen binnen de sector samen aan het bevorderen

Zwaarwegend was daarbij onder meer:

van een duurzamer palmoliestroom. De Rabobank is en blijft een actieve

- dat we er gezien de beperkte uitrusting en capaciteit van de schepen

deelnemer en donateur van de RSPO.

op kunnen vertrouwen dat de schepen niet op oneigenlijke wijze gebruikt zullen worden,

Round Table on Sustainable Soy

Hoewel er maar een geringe samenhang is tussen de uitbreiding van de sojaproductie en ontbossing, is dit wel een onderwerp dat speciale aandacht heeft gekregen in het afgelopen jaar, speciaal met betrekking tot potentiële schade aan het Amazonegebied. De Rabobank maakt zich

- dat (Nederlandse) zeelieden en reders meermalen het slachtoffer zijn geworden van piraterij in de Straat van Malakka en dat er een forse druk op de regering van Indonesië ligt hiertegen op te treden, - dat met deze financiering de werkgelegenheid en deskundigheid op dit terrein in Nederland behouden kunnen blijven.

zorgen over elke mogelijke impact van grootschalige landbouw in het

De bank werd in haar beslissing gesterkt doordat voor de levering van

Amazonegebied. De bank financiert op dit moment alleen sojabedrijven

de korvetten aan Indonesië door de Nederlandse regering inmiddels een

ver buiten dit gebied of bedrijven met een adequate milieubeheer-

voorlopige exportvergunning is afgegeven en een kredietverzekering is

politiek. Rabobank Sao Paulo ontwikkelt momenteel specifieke richtlijnen

verstrekt. In een debat in de Tweede Kamer over de voorgenomen leve-

om zeker te stellen dat bij alle commerciële activiteiten een risicoanalyse

ring van deze korvetten is in februari 2004 van de zijde van de regering

wordt opgesteld van de sociale en de milieu-effecten.

aangegeven dat daartegen geen bezwaren bestaan, terwijl bij stemming

De Rabobank stimuleert actief de oprichting van een Round Table on

bleek dat ook de overgrote meerderheid van de Kamer geen bezwaren

Sustainable Soy in Zuid-Amerika, die naar analogie van de Round Table

ziet. De minister van Buitenlandse Zaken heeft in dat debat nog eens

on Sustainable Palm Oil een rol kan spelen op weg naar een duurzamere

nadrukkelijk gesteld dat de korvetten te klein zijn voor troepentransport

sojaproductie. We waren in 2004 betrokken bij gesprekken tussen diverse

en dat de bewapening niet geschikt is voor het uitvoeren van bombar-

stakeholders over dit onderwerp. In Sao Paulo zal in 2005 mogelijk een

dementen. De in bepaalde politieke kringen geuite vrees dat deze

oprichtingsvergadering worden gehouden. De Rabobank zal een van de

schepen gebruikt (kunnen) worden tegen de eigen bevolking acht de regering dan ook niet reëel.

52



De beslissing om tot financiering van deze schepen over te gaan, is

onze bankdiensten te duur zijn. Het Nederlandse betalingsverkeer is

voor de Rabobank geen moment een vanzelfsprekende geweest.

het goedkoopste en het meest efficiënt ingerichte betalingsverkeer in

We begrijpen dat andere partijen, en zeker bepaalde organisaties die

Europa. We zijn waakzaam dat onze dienstverlening niet verschraalt.

hun aandacht speciaal op een maatschappelijk onderwerp richten,

In 2002 had de Rabobank 2.697 contactpunten. Eind 2003 steeg het

over de wenselijkheid van financiering heel anders kunnen denken.

aantal naar 2.800 en eind 2004 stond de teller op 2.965. Hiermee

We kunnen respect opbrengen voor hun opvattingen, maar we zijn na

beschikken we in Nederland over het meest fijnmazige distributie-

afweging van veel (ongelijksoortige) overwegingen vanuit onze eigen

netwerk van alle banken. Het is onze doelstelling om in 2005 boven de

verantwoordelijkheid tot deze beslising gekomen. We zullen dergelijke

3.000 contactpunten uit te komen. We voorzien daarnaast structureel

beslissingen iedere keer opnieuw met grote zorgvuldigheid nemen,

in een aantal diensten die kwetsbare klantengroepen, zoals ouderen en

met oog voor de omstandigheden van dat moment, waarbij ook een rol

gehandicapten, in staat stellen zo lang en zo goed als mogelijk is zelf-

is weggelegd voor de Commissie Ethiek van de Rabobank Groep.

standig aan het betalingsverkeer deel te nemen. De Rabobank is het met de Consumentenbond eens dat de uitleg over

‘Wakker Dier ageert tegen winnaar ondernemersprijs

tarieven beter kan. In het verleden hebben we al een aanzet gegeven

De stichting Wakker Dier heeft de Rabobank in 2004 kritisch aange-

om de communicatie over onze tarieven in folders, prijslijsten, bijsluiters

sproken op de toekenning van de Herman Wijffels Innovatieprijs aan

en mailings te verbeteren. Ook in de toekomst blijven we hieraan

een ontwerp voor een stal met twee verdiepingen. Wakker Dier is een

werken en blijven we suggesties op dit specifieke punt verwelkomen.

actieve campagne-organisatie, die zich als doel stelt het verbeteren van

Samen met de andere banken zijn we echter van mening dat het,

het welzijn van dieren in de bio-industrie en het promoten van milieu-,

gezien de binnen Nederland gewenste vrije marktwerking, niet haalbaar

mensen diervriendelijke veehouderij. De Herman Wijffels Innovatieprijs

is inzage te geven in de kosten en opbrengsten van betalingsverkeer,

2004 werd door de onafhankelijke jury toegekend aan Martien van

anders dan in de jaarverslagen.

Kempen uit Leunen. Deze ondernemer ontwikkelde een methode om mest uit zijn stal via mestbanden dagelijks af te voeren en een bouwmethode die het mogelijk maakt een stal in twee verdiepingen te bouwen. De jury overwoog onder meer dat uit onderzoek is gebleken dat door Van Kempens ontwerp het stalklimaat aanzienlijk verbetert voor zowel de dieren als de varkensboer en dat het leidt tot minder ziekten. Wakker Dier vreesde dat door dit ontwerp en de daaraan toegekende prijs de bouw van (nog hogere) varkensflats een flinke stap dichterbij zou zijn gekomen. Ze achtte de prijs, een subsidie van EUR 50.000, dan ook misplaatst. Wakker Dier kondigde aan de Rabobank kritisch te blijven volgen. In haar acties tegen de verkoop van - dieronvriendelijke - foie gras (ganzen- of eendenleverpaté) geeft de stichting overigens consequent aan dat de Rabobank heeft besloten geen foie gras producerende

Door sociale, ethische en ecologische aspecten in onze bedrijfsmatige overwegingen mee te nemen, hebben we steeds vaker en vroeger een goed oog voor maatschappelijke issues die de Rabobank Groep voor lastige dilemma’s kunnen plaatsen. Sommige issues ervaren we als een uitdagend vraagstuk, andere worden ons als netelige kwesties voorgelegd door stakeholders. Het keuzevraagstuk dat inherent is aan een dilemma en onze overwegingen daarbij willen we in beide gevallen graag met onze omgeving delen. Onze overwegingen inzake 6 dilemma’s hebben we als voorbeed uitvoerig beschreven, zie: www.rabobankgroep.nl/ duurzaamheid.

bedrijven meer te willen financieren. Dit besluit hebben we in 2002 genomen, na een uitspraak van onze Commissie Ethiek hierover.

Stakeholders actief opzoeken Consumentenbond overhandigt banken 22.000 klachten

In een groot aantal gevallen zoekt de Rabobank actief bepaalde stake-

De Consumentenbond overhandigde aan de 4 grote banken in

holders op om kennis te nemen van daar bestaande kennis en daar

Nederland 22.000 klachtenbrieven die de bond ontving over de ver-

levende opvattingen. Dat geldt onder meer voor het periodieke overleg

minderde service en dienstverlening door banken. De consumenten

met Amnesty International in de zogenaamde Rondetafel Mensen-

klaagden over de gestegen kosten van bankpassen, rekeningafschriften

rechten. Ook wisselen we kennis uit met diverse partijen op het gebied

en betaalpakketten. Ook de vermindering van het aantal bankkantoren

van genetische modificatie. En we nemen actief deel aan een werkgroep

en de verschraalde fysieke dienstverlening in bestaande kantoren was

die onder regie het Global Reporting Initiative nieuwe indicatoren voor

een punt van kritiek.

verslaglegging vaststelt. Een permanente uitnodiging krijgen onze

De Rabobank nam samen met de andere banken de brieven op 20

leden om actief deel te nemen aan de verschillende ledengremia en

december 2004 in ontvangst bij het hoofdkantoor van de bond.

bijeenkomsten die de lokale Rabobanken organiseren ter vergroting van

We staan positief tegenover onderzoek naar de dienstverlening en

de ledeninvloed.

prijs-kwaliteitverhouding van bankdiensten. We bestrijden evenwel dat

53



Concreet zijn over mensenrechten

klanten buiten onze betrokkenheid. Als onze eigen normen en

Het periodieke overleg dat Rabobank samen met een aantal andere

reputatie op het spel staan, zullen we zonodig afscheid nemen van

bedrijven voert met Amnesty International over mensenrechten is in

een klant die in strijd handelt met mensenrechten.

2004 bewust meer gericht op het bereiken van concrete doelen. De Rondetafel Mensenrechten wil komen tot een aantal handzame en

Werkgroep Financieel Supplement Global Reporting Initiative

praktische boekjes over specifieke mensenrechten, die in de praktijk

De Rabobank heeft in 2004 samen met enkele andere internationale

gebruikt kunnen worden door de deelnemende bedrijven en wellicht

financiële instellingen gewerkt aan nieuwe milieuperformance-indica-

ook door andere bedrijven. Een eerste boekje werd gemaakt over

toren die specifiek zijn voor deze sector. Deze werkgroep stond onder

gedwongen arbeid en een tweede werkgroep ging van start met het

leiding van het Financial Initiative van UNEP (UNEP FI) en het Global

thema ‘vrijheid van vereniging’.

Reporting Initiative (GRI). Naast algemene richtlijnen voor MVO-verslag-

Tevens heeft de Rabobank binnen dit overleg aangegeven dat het

legging bestond voor de financiële sector al een GRI-supplement voor

wenselijk is te komen tot meer praktijkgerichte voorlichting over mensen-

sociale-performance-indicatoren. De GRI-richtlijnen komen tot stand in

rechten aan specifieke functionarissen in de betrokken bedrijven.

nauw overleg met internationale NGO’s (multi-stakeholderbenadering).

De Rabobank heeft daarbij aangeboden mee te werken aan een pilot.

Met deze indicatoren kan de financiële sector op transparantere wijze

De concrete uitwerking daarvan wordt in 2005 verder onderzocht.

rapporteren over zijn performance. De verwachting is dat het bestuur van het GRI het resultaat in de loop

De mensenrechtennormen van de UN voor bedrijven

van 2005 bekrachtigt. Voordat het nieuwe supplement beschikbaar

De subcommissie mensenrechten van de Verenigde Naties heeft in

komt, worden de environmental-performance-indicatoren eerst nog in

2003 op eigen initiatief een ontwerp opgesteld voor een mensen-

de praktijk getest.

rechtencode voor bedrijven, de UN Human Rights Norms for Business. Hierin worden in 14 artikelen mensenrechten geformuleerd, waarbij ook

Pleidooi bij de overheid

een verantwoordelijkheid bestaat voor bedrijven. De overige 8 artikelen

Als grootste financiële instelling in Nederland heeft de Rabobank Groep

stellen regels op voor de implementatie daarvan. De Hoge Commissaris

op diverse maatschappelijke terreinen een grote invloed op verschil-

voor de Mensenrechten heeft in april 2004 vastgesteld dat de normen

lende niveaus.. Het is dan ook niet meer dan logisch dat we in het maat-

geen officiële status hebben. Wel riep hij op tot een discussie over de

schappelijke verkeer vaak de overheid tegenkomen. Vaak vinden we

verantwoordelijkheid van transnationale ondernemingen op dit gebied.

elkaar in een gemeenschappelijk belang, maar soms lopen de belangen

De Rabobank heeft zich in 2004 zowel intern als extern actief met dit

uiteen of verschillen we met elkaar van inzicht.

onderwerp beziggehouden en bezien of de bank met deze normen uit de voeten zou kunnen.

Pleidooi voor verbetering levensloopregeling

In haar eigen gedragscode mensenrechten, die is opgesteld in overleg

De Tweede Kamer heeft eind november 2004 het wetsvoorstel voor een

met Amnesty International, erkende de bank al veel eerder dat er op het

levensloopregeling aangenomen. Het wetsvoorstel geeft werknemers

gebied van mensenrechten ook een rol is weggelegd voor bedrijven.

het recht vanaf 1 januari 2006 belastingvrij te sparen voor het opnemen

In haar verantwoordelijkheid als multinationale onderneming, werkgever,

van verlof tijdens het ‘spitsuur’ van hun leven of voorafgaand aan hun

dienstverlener en afnemer en in haar relatie met overheden onderschrijft

pensionering. Private partijen kunnen nu een op de wet gebaseerd

de bank nadrukkelijk de mensenrechten zoals deze zijn geformuleerd in

levensloopproduct in de markt zetten. Tijdens de discussies over de

de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

randvoorwaarden van de levensloopregeling hebben tal van maat-

In 2004 hebben we de ontwerp-UN-Normen voor commentaar voor-

schappelijke partijen zich geroerd. Ook de Rabobank heeft zich nadruk-

gelegd aan managers in onze buitenlandse kantoren. We hebben de

kelijk in dit debat gemengd.

bevestiging gekregen van al onze kantoren in de USA, Australië, Azië en

We staan sympathiek tegenover het maatschappelijke uitgangspunt

Zuid-Amerika dat zij met de ontwerp-UN-Normen uit de voeten kun-

achter de levensloopregeling. Het aanvankelijk ingediende wetsvoorstel

nen. Tegen deze achtergrond heeft de Managing Board van Rabobank

dreigde echter te leiden tot een zodanig bewerkelijk product dat er een

International besloten de ontwerp-UN-Normen te adopteren als een

voor klanten weinig aantrekkelijk aanbod dreigde te ontstaan. Ook waren

verdere uitwerking van de mensenrechtencode van de Rabobank zelf.

er grote twijfels of het product in de voorgestelde vorm wel op vol-

Dit houdt concreet in:

doende belangstelling in de markt zou kunnen rekenen.

- We gebruiken de eerste 14 artikelen van het ontwerp van de mensen-

In contacten met ambtenaren, bewindslieden en parlementariërs heeft

rechtencode voor bedrijven naast onze eigen mensenrechtencode

de Rabobank een aantal verbetervoorstellen gedaan die gedeeltelijk

voor onze eigen medewerkers.

gehonoreerd zijn. Zo werd het binnen de regeling ook mogelijk te sparen

- De Rabobank zal geen financiële diensten verlenen aan projecten en

voor prepensioen, werd een extra fiscale prikkel toegevoegd (heffings-

transacties waarmee mensenrechten worden geschonden. We zullen

korting) en werd de mogelijkheid om ‘tijd te sparen’ uit de wet gehaald.

onze klanten met zorg selecteren. We kunnen evenwel niet verant-

Ons pleidooi om ook zelfstandigen onder de levensloopregeling te

woordelijk gehouden worden voor mensenrechtenschendingen door

laten vallen heeft eveneens gehoor gevonden. De Tweede Kamer heeft

54



per motie aan de regering gevraagd de mogelijkheden voor een levens-

Meten van verwachtingen

loopregeling voor zelfstandigen te onderzoeken. Een amendement om

De Rabobank voert overleg met stakeholders om op de hoogte te zijn

dit al meteen in het wetsvoorstel te regelen werd om budgettaire rede-

en te blijven van wat er in de samenleving leeft. Dat is noodzakelijk

nen teruggetrokken.

maar niet voldoende. Daarnaast voeren we onderzoek uit naar ons

We zullen in 2005 een product ontwikkelen binnen de kaders van de

imago bij primaire doelgroepen en naar wat ze beweegt, wat voor ons

wet en de door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vast

beleid en dienstverlening nuttig kan zijn. Voorbeelden zijn de Rabobank

te stellen uitvoeringsregeling.

Communicatie Monitor en de enquête over de toegevoegde waarde van een maatschappelijk jaarverslag.

Bereikbaarheid basisbetaaldiensten Het Tweede-Kamerlid Fred Crone heeft medio 2004 een initiatiefwets-

Ons imago op het gebied van MVO

voorstel ingediend om de minister van Financiën de bevoegdheid te

Sinds begin 2004 hebben we elk kwartaal 2004 in onze Rabobank

geven eisen te stellen aan de bereikbaarheid van basisbetaaldiensten in

Communicatie Monitor, het merkpositieonderzoek dat we elk kwartaal

kleine kernen en stadswijken. De Rabobank, die zichzelf graag ‘de dicht-

uitvoeren onder particulieren en bedrijven (zowel klanten als niet-klan-

bijbank’ noemt, onderschrijft het belang van een goede bereikbaarheid

ten), enkele stellingen opgenomen over maatschappelijk verantwoord

van bankdiensten, maar vindt een verankering in de wet volstrekt over-

ondernemen. Aan de hand van deze stellingen bepalen we de mate

bodig. Het initiatiefwetsvoorstel biedt de minister de bevoegdheid ban-

waarin banken in de ogen van particulieren en bedrijven echt maat-

ken te dwingen tot samenwerking in een bepaald geografisch gebied

schappelijk verantwoord ondernemen.

als daar naar de mening van de minister onvoldoende voorzieningen

De stellingen luiden:

zijn. Omdat sommige banken met het oog op kostendeling eigen

- Houdt rekening met de consequenties voor mensen, de omgeving en

kantoren zullen willen ruilen voor de gezamenlijke variant, kan het wetsvoorstel onbedoeld leiden tot een verschraling van de dienstverlening. De Rabobank ziet voor haar klanten geen voordeel in gedwongen samenwerking met andere partijen op dit punt. We voldoen met betrekking tot bereikbaarheid bijna in ons eentje al aan de zeer willekeurig gekozen ‘Crone-norm’ van één bankkantoor op iedere 3 km of iedere 5.000 inwoners. We zullen de omvang van ons kantorennet de komen-

de maatschappij, naast de eigen winstgevendheid. - Financiert duurzame innovaties gericht op duidelijke verbetering van ons sociaal welzijn en het milieu. - Betrekt belangengroepen bij haar beleid (zoals klanten, bedrijven, consumentenorganisaties). - Is goed aanspreekbaar over haar functioneren en transparant in haar antwoorden.

de jaren op het huidige niveau (1.300) handhaven en het totaal aantal contactpunten tot 3.200 uitbreiden. Voor de instandhouding van betaal-

Uit de vergelijking met de andere Nederlandse grootbanken komt

diensten voor onze klanten met beperkingen hebben we goede oplos-

naar voren dat de Rabobank, zowel bij particulieren als bedrijven, in dit

singen gevonden, zoals de bankbus, taxiservice, geld-aan-huis-service

eerste jaar op alle stellingen het hoogst scoort van alle grootbanken.

en chipknip-oplaadpunten en betaalautomaten in verzorgingstehuizen.

Hoewel de Rabobank de hoogste scores heeft, blijven de percenta-

Daarnaast werken we met lokale overheden en andere partners aan de

ges onder de 50%. De reden hiervoor is dat de ondervraagden in het

ontwikkeling van zogenaamde servicewinkels, waarin door meerdere

onderzoek moeten kiezen uit meerdere banken. Hierdoor worden de

aanbieders meerdere diensten tegelijk worden aangeboden.

stemmen verspreid over de grootbanken, en zijn scores boven de 50%

Klanten die vinden dat zij door hun eigen bank onvoldoende bediend

zeldzaam.

worden, zijn in beginsel welkom als klant bij de Rabobank. Als coöpe-

De scores op de imagowaarden ‘het betrekken van belangengroepen

ratieve bank vinden we het niet gepast dat we als bank die haar zaken

bij beleid’ en ‘rekening houden met mensen, omgeving en maatschap-

goed voor elkaar heeft, via een omslagstelsel mee zou moeten betalen

pij’ zijn in vergelijking met de andere banken zo significant dat deze als

aan de dienstverlening van klanten van andere banken.

typerend imagokenmerk van de Rabobank zijn aan te merken.

55



Stelling

Score ultimo 2004

Particulieren

MKB

Houdt rekening met de consequenties voor mensen, de omge-

Rabobank

38%

35%

ving en de maatschappij, naast de eigen winstgevendheid

Score op een na beste bank

18%

18%

Financiert duurzame innovaties, gericht op duidelijke verbetering

Rabobank

29%

30%

van ons sociaal welzijn en milieu


13%

18%

Is goed aanspreekbaar op haar functioneren en transparant in

Rabobank

35%

34%

haar antwoorden


24%

17%

Betrekt belangengroepen bij haar beleid (zoals klanten, onderne-

Rabobank

41%

42%

mingen en consumentenorganisaties)


16%

22%

Wat moet in het maatschappelijk verslag?

De eerste 4 conclusies van de enquête hebben een rol gespeeld bij

Eind 2004 hebben we onder onze medewerkers en onder een aantal

de totstandkoming van dit jaarverslag. Zo hebben we ter gelegenheid

stakeholders een enquête gehouden om een beter inzicht te krijgen in

van het verschijnen van dit maatschappelijk jaarverslag op internet een

wat zij in een maatschappelijk jaarverslag aan onderwerpen verwachten

publicatie uitgebracht voor klanten, leden en medewerkers die een bij-

en welke functie zij aan het verslag toebedelen. Hierna volgen de

drage levert aan onze merkwaarde en reputatie. In zowel het drukwerk

belangrijke conclusies van deze enquête.

als in dit maatschappelijk verslag op internet zijn de resultaten over

- Alle ondervraagden vinden dat het maatschappelijk jaarverslag moet

2004 en de doelstellingen over 2005 opgenomen, evenals de kernge-

bijdragen aan de reputatie en merkwaarde van de bank.

gevens inzake MVO. In dit verslag besteden we ook ruim aandacht aan

- Alle ondervraagden vinden doelstellingen, strategie en kerngegevens

risicomanagement en de externe richtlijnen en interne gedragscodes

met betrekking tot MVO de belangrijkste informatie van het verslag.

die we volgen. De conclusies over het belang van het maatschappelijk

- Klanten vormen voor het maatschappelijk jaarverslag de belangrijkste doelgroep, gevolgd door de pers en overheden. - Externe geënquêteerden hebben meer oog voor het belang van richtinggevende business principles. - Met name de externe geënquêteerden achten het maatschappelijk jaarverslag ook van belang voor NGO’s en professionals, zoals investeerders, beleggingsanalisten en beleggingsadviseurs. - De externe respondenten zien meer dan internen dat het maatschappelijk verslag de functie heeft de bank als aantrekkelijke belegging te profileren.

jaarverslag in relatie tot de Rabobank als belegging krijgen in het verslag over 2005 aandacht.

56



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen financieren duurzame initiatieven




Realisatie

Overzicht doelstellingen stakeholdersdialoog

Interviews met stakeholders over dilemma’s Enquête onder stakeholders over belang en focus maatschappelijk jaarverslag



stakeholdersbijeenkomsten houden over specifieke onderwerpen

Gastheer voor en deelnemer aan studiebijeenkomst over biodiversiteit georganiseerd door VBDO Gastheer voor en deelnemer aan bijeenkomst van GRI over verslagleggingsindicatoren



bijeenkomst Round Table Human Rights om te komen tot

Het eerste concrete resultaat is een praktisch boekje over

concrete maatregelen

gedwongen arbeid

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Meer aandacht geven aan het belang van MVO bij institutionele beleggers die in Rabobank bedrijfsobligaties beleggen - Deelname aan op te richten Round Table on Sustainable Soy  doelstelling geheel verwezenlijkt



57



Coöperatief dividend De coöperatieve Rabobank is in de afgelopen ruim 100 jaar van grote betekenis geweest voor de emancipatie en economische ontwikkeling van grote delen van de Nederlandse bevolking. Nog elke dag dragen we op vele manieren bij aan de ontwikkeling en sociale samenhang van onze sociaal-economische omgeving. Onder de noemer coöperatief dividend delen we kennis, stellen we fondsen beschikbaar voor maatschappelijke initiatieven, initiëren we communities, bevorderen we vrijwilligerswerk en sponsoren we sport en cultuur op een eigenzinnige wijze. Studie en onderzoek

Onderzoek naar duurzame energiebronnen

Financiële dienstverlening is niet alleen een kwestie van geld, maar ook

In het rapport ‘Energie: Het belang van alternatieve bronnen’ gaf de

een kwestie van kennis. Juist die kennis wil de Rabobank graag delen met

Rabobank in 2004 haar visie op de energiemarkt. De Rabobank is van

haar klanten en haar sociaal-economische omgeving. Kennis is immers de

mening dat de Nederlandse overheid de overschakeling op alternatieve

basis voor verdere ontwikkeling. Om die reden publiceert de Rabobank

energiebronnen krachtiger moet stimuleren en tevens een duurzaam

Groep periodiek marktverkenningen, macro- en micro-economische

energieprogramma moet ontwikkelen. Deze 2 maatregelen verminde-

analyses en haar visies in rapporten, brochures en op internet. Sommige

ren de uitstoot van CO2 en de economische afhankelijkheid van fossiele

van deze studies hebben een duidelijke invalshoek vanuit MVO.

brandstoffen, die voor het overgrote deel afkomstig zijn uit politiek instabiele regio’s en bovendien eindig zijn. Meer aandacht dient volgens de bank ook te worden gegeven aan energiebesparing door bijvoorbeeld het gebruik van energieprestatienormen in Vinex-wijken en door het stimuleren van telewerken. Tevens dient veel sterker te worden ingezet op het gebruik van alternatieve energiebronnen, zoals wind-

In dit hoofdstuk

energie, biomassa en misschien zelfs wel kernenergie. Cijfers geven aan dat Nederland wat betreft het gebruik van alternatieve energiebronnen (slechts 3,5% afkomstig uit duurzame bronnen) sterk achterloopt bij andere EU15-landen (gemiddeld 5,6%), maar ook bij ontwikkelings-

Studie en onderzoek

>

landen (35% bio-energie).

Fondsen (groot en klein) stimulans voor lokale vernieuwing >

Onderzoek naar innovatie

Ledencommunities

>

nomische vooruitgang te kunnen boeken en om de problemen van

Ondersteuning vrijwilligerswerk in de samenleving

>

Sponsoring maatschappelijke activiteiten

>

In de huidige maatschappij is innovatie van essentieel belang om ecovandaag, zoals sociale segregatie en milieuvervuiling, aan te kunnen. Innovatie moet daarbij veel breder gezien worden dan de hightech waar nu nog vaak op gefocust wordt. De visie van de Rabobank op het belang van innovatie werd in 2004 geschilderd in de studie ‘Innoveren om te presteren’. Volgens de bank doet het innovatiedebat dat thans

58



in Nederland gevoerd wordt, geen recht aan het belang van ‘maat-

voor mensen met een beperking, alfabetisering en Ronald McDonald

schappelijke innovaties’. Juist bij het aanpakken van vraagstukken op

Kinderhuizen. In 2004 werd door de Rabobank Foundation in Nederland

het gebied van mobiliteit, onderwijs, gezondheidszorg, integratie van

aan 48 binnenlandse projecten ruim EUR 1,3 miljoen gedoneerd.

allochtonen, criminaliteitsbestrijding en duurzame ontwikkeling kunnen

De bezuinigingen van de overheid en de economische recessie hebben

innovaties een essentiële rol spelen. In de studie wordt een overzicht

nadelige gevolgen gehad voor de inkomsten van tal van maatschappe-

geboden van het veelkoppige fenomeen ‘innovatie’ en wordt het

lijke organisaties. De druk op de Rabobank Foundation werd daardoor

belang ervan geschetst voor de economische en maatschappelijke

groter en leidde tot een selectievere en strengere beoordeling van aan-

vooruitgang. Daarbij wordt ook stilgestaan bij de rol van de verschil-

vragen. Bij de beoordeling van aanvragen spelen zelfredzaamheid, soci-

lende partijen in het innovatieproces, zoals financiële dienstverleners,

ale activering en ontplooiing een belangrijke rol. Een goed doordachte

ondernemingen en de overheid.

financiële onderbouwing blijft daarbij een belangrijke voorwaarde. Zie voor praktijkvoorbeelden van Nederlandse projecten van de

Regionaal Triple P-onderzoek

Rabobank Foundation: www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid. In het

De Stafgroep Economisch Onderzoek van Rabobank Nederland heeft een

hoofdstuk ‘Bankieren in ontwikkelingslanden’ worden de buitenlandse

specifiek model ontwikkeld om een getrouw beeld te kunnen scheppen

activiteiten van de Rabobank Foundation toegelicht.

van de regionale gebieden, zowel op sociaal-economisch gebied als op het gebied van duurzaamheid. In 2004 werd op basis daarvan met de

Interpolis Fonds

Rabobanken Tiel-Culemborg, Betuwe en Geldermalsen e.o. onderzoek

In 2004 werd de Stichting Interpolis Fonds officieel operationeel.

gedaan naar leefbaarheid en duurzaamheid in de West-Betuwe. De leef-

De stichting is een fonds van de medewerkers van Interpolis. Dit fonds

baarheid van Rivierenland werd gemeten aan de hand van drie P’s:

behandelt alle aanvragen die bij Interpolis binnenkomen voor financiële

people (mensen), planet (milieu) en profit (middelen). Uit het onderzoek

ondersteuning van personen of instellingen die doelen nastreven op

kwam naar voren dat er in de West-Betuwe een onbalans is tussen de drie

humanitair, charitatief of ecologisch terrein.

P’s. Met de resultaten van dit onderzoek in de hand kunnen gemeenten,

Eind september 2004 kende het fonds ruim 1.800 contribuanten. Dat is

bedrijven en instellingen in dit gebied hun eigen verantwoordelijkheid

circa eenderde van alle medewerkers. De contribuanten schenken maan-

nemen om aan deze onbalans iets te doen. Dit onderzoek staat als prak-

delijks via hun salarisafrekening een bedrag van EUR 1 of meer aan het

tijkvoorbeeld beschreven op www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

fonds. Interpolis als werkgever verdubbelt dit bedrag. Zo ontvangt het

Dergelijke regionale onderzoeken vinden regelmatig plaats.

fonds met ingang van 2005 circa EUR 4.700 per maand. Hiernaast heeft het fonds rente-inkomsten en incidentele baten, zoals opbrengsten van

Factbook Biobrandstoffen

bedrijfsjubilea. In 2004 keerde het fonds in totaal bijna EUR 16.000,- uit

De Rabobank heeft in samenwerking met het Hoofdproductschap

aan 14 aanvragen. In 2003 was dat EUR 24.000,-. Het fonds heeft een

Akkerbouw een ‘Factbook Biobrandstoffen’ uitgebracht. Het Factbook

bestuur dat onafhankelijk is van de werkgever.

beschrijft uitgebreid de toepassingsmogelijkheden van biobrandstoffen in Nederland. Binnen de transportsector liggen bijvoorbeeld kansen

Rabobank Projectenfonds

voor het gebruik van meer duurzame energiebronnen. De sector is

Het Projectenfonds van de Rabobank ondersteunt sinds 1984 projecten

verantwoordelijk voor meer dan 30% van het energiegebruik en draagt

die economische, innovatieve en maatschappelijke ontwikkelingen

bovendien sterk bij aan de toenemende CO2-emissies. Het gebruik van

stimuleren en passen bij het imago van de Rabobank. Het gaat daarbij om

biobrandstoffen zou de uitstoot van CO2 aanzienlijk kunnen verlagen.

projecten die in het belang zijn van een grote groep Rabobankleden en die zonder steun niet van de grond komen. In 2004 behandelde het

Fondsen (groot en klein) stimulans voor lokale vernieuwing

Projectenfonds 55 aanvragen voor ondersteuning van projecten (2003:

De Rabobank Groep kent een aantal speciale fondsen waarmee zij

23 aanvragen afgewezen en 19 werden aangehouden tot 2005. Met de

specifieke maatschappelijke initiatieven in binnen- en buitenland onder-

goedgekeurde aanvragen was een bedrag van EUR 1,6 miljoen (2003:

steunt, zoals de Rabobank Foundation, de Stichting Interpolis Fonds en

2,8 mln.) gemoeid. Deze teruggang is te veklaren, omdat in 2003

het Projectenfonds.

66). In totaal werden 19 aanvragen goedgekeurd (2003: 17). In 2004 zijn

eenmalig een donatie van EUR 2 miljoen is verstrekt. Zie voor een praktijkvoorbeeld op www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid.

Rabobank Foundation steunt sociale projecten in Nederland De Rabobank Foundation ondersteunt in Nederland groepen mensen

Ledencommunities

die op eigen kracht niet kunnen deelnemen aan het sociaal-maatschap-

De Rabobank heeft als coöperatie ruime ervaring met het bij elkaar

pelijke of sociaal-economische verkeer. In Nederland droeg het fonds

brengen van mensen met gemeenschappelijke interesses en belangen.

in 2004 bij aan een groot aantal projecten op verschillende terreinen,

De laatste jaren richt de Rabobank zich ook nadrukkelijk op het tot

zoals dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking,

stand brengen van communities voor leden. We hebben geconstateerd

zorgboerderijen, opvang van dak- en thuislozen, mantelzorg, sport

dat binnen onze sterk geïndividualiseerde maatschappij veel mensen

59



weer houvast en zingeving zoeken. De behoefte om deel uit te maken van een community leeft sterk. Communities zijn kleine, flexibele en

Vrijwilligerswerk medewerker Rabobank Groep

gespecialiseerde gemeenschappen van mensen men een soortgelijke

De groep stimuleert ook haar eigen medewerkers om vrijwilligerswerk te doen, alhoewel ze daar geen speciale arbeidsvoorwaarden voor kent. Zie hiervoor hoofdstuk ‘Succes begint bij onze medewerkers’, p. 65).

belangstelling. Randvoorwaarden voor een community zijn wederkerigheid en interactie, die niet alleen is gebaseerd op persoonlijke ontmoetingen, maar vaak ook langs andere wegen vorm krijgt, zoals bij voorbeeld via het internet. De lokale Rabobanken initiëren en faciliteren voor groepen leden verschillende communities. Zo zijn er communities opgericht voor ideeënuitwisseling tussen ouderen, ondernemers, vrou-

Sponsoring maatschappelijke activiteiten

wen, jongeren en allochtonen. Ook zijn communities ontstaan rond

Behalve door commerciële overwegingen worden al onze sponsor-

specifieke thema’s, zoals leefbaarheid van de omgeving, de herinrichting

projecten ook sterk bepaald door onze maatschappelijke oriëntatie.

van de regio, het milieu en bancaire diensten. In totaal ondersteunen de

Het sponsorbeleid van de Rabobank Groep is dan ook zowel sterk

lokale banken ongeveer 1.000 van zulke communities.

gericht op merkprofilering als op de ontwikkeling van talenten en educatie. De Rabobank kiest bij voorkeur voor partnerships met partijen

Ondersteuning vrijwilligerswerk in de samenleving

die iets blijvends tot stand brengen. Een belangrijke randvoorwaarde

De Rabobank vindt het belangrijk dat vrijwilligerswerk in de samen-

voor sponsorprojecten op landelijk niveau is de mogelijkheid om die

leving wordt ondersteund. Sinds 1998 heeft Rabobank Nederland een

projecten lokaal door te vertalen. Hierdoor ontstaat niet alleen grote

samenwerking met de Nederlandse Organisatie voor Vrijwilligerswerk

herkenbaarheid, maar wordt ook de effectiviteit van de inspanningen

(NOV). Samen met de NOV organiseren we jaarlijks ‘het Nationaal

binnen het partnership vele malen versterkt.

Compliment’, een prijs voor opvallend vrijwilligerwerk. Daarnaast orga-

De Rabobank kiest voor sportsponsoring vanwege de belangrijke

niseert een aantal lokale Rabobanken “het lokaal compliment’ in hun

maatschappelijke betekenis: sport vormt mensen, bindt hen samen en

eigen regio. Van deze ook sterk publicitaire acties gaat een grote steun

houdt mensen gezond. Rabobank Nederland verlengde in 2004 voor

uit naar de vele vrijwilligers waarop de samenleving draait. In 2004

4 jaar de verbintenissen met 3 nationale sportkoepels: de wielerbond,

hebben 15 lokale Rabobanken een ‘lokaal compliment’ georganiseerd.

de hockeybond en de hippische sportbond. Wij sponsoren binnen

De bank leverde in 2004 ook een inhoudelijke en financiële bijdrage

deze contracten zowel de topsport als de breedtesport om talent-

aan de ontwikkeling van een internetapplicatie die de NOV ontwikkelt

ontwikkeling mogelijk te maken. Dus niet alleen de wielerploeg, maar

om vraag en aanbod van vrijwilligerswerk bij elkaar te brengen. In 2005

ook het Wielerplan, niet alleen CHIO en Indoor Brabant, maar ook het

moet dit systeem, genaamd ‘WorkMate, You’re invited’, in werking gaan.

Talentenplan.

Hieraan nemen enkele grote bedrijven deel, waaronder de Rabobank,

De Rabobank is ook al jaren betrokken bij de promotie van het

die tezamen een zeer groot aantal werknemers vertegenwoordigen.

Nederlands cultureel erfgoed. De relatie met de Stichting Museumkaart

De vraag naar vrijwilligers komt van enkele landelijke maatschappelijke

en het partnership met het Van Gogh Museum zijn daarvan voorbeel-

organisaties waarvoor honderdduizenden vrijwilligers zich inzetten.

den. We beperken ons niet tot een tentoonstelling, maar we brengen

De medewerkers van de deelnemende bedrijven worden gestimuleerd

ook in een museumbus schoolkinderen uit heel Nederland naar het

om met hun tijd en expertise in actie te komen voor een goed doel. Zij

museum. Verder heeft de Rabobank een eigen kunstcollectie.

kunnen zich als vrijwilliger aan te bieden op ‘WorkMate, You’re invited’. Ze zijn daar zeer welkom, daar het voor maatschappelijke organisaties

We ondersteunen daarnaast - los van onze eigen maatschappelijke

steeds lastiger is om voldoende mensen te vinden om klussen te klaren.

fondsen - nationaal een aantal projecten dat bijdraagt aan duurzame

Het vinden van de juiste match tussen de medewerker en het vrijwil-

ontwikkeling van welvaart en welzijn. Zo werd de Rabobank in 2004

ligerswerk dat hem of haar aanspreekt, is echter arbeidsintensief en niet

hoofdsponsor van de Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten

eenvoudig. Dit systeem biedt uitkomst.

(NebasNsg). NebasNsg is de Nederlandse sportorganisatie voor mensen

Ook steunen we inhoudelijk en financieel de Europese ENGAGE

met een beperking.

Campagne 2004. Het internationale netwerk ENGAGE heeft als doel

De groep sponsort geen organisaties met politieke doelstellingen, indi-

bedrijven en maatschappelijke projecten te koppelen.

viduen, gevaarlijke sporten of milieubelastende activiteiten. In 2004 is door de Rabobank Groep, exclusief de lokale banken, naar schatting in totaal EUR 23,2 miljoen uitgegeven aan sponsoring (2003: EUR 20,9 miljoen) en in totaal EUR 8,3 miljoen aan donaties (2003: EUR 5,7 miljoen). Lokale banken hebben in 2004 aan sponsoring en donaties tezamen naar schatting EUR 25,6 miljoen uitgegeven 20.

20) Als gevolg van definitiewijzigingen wijken de bedragen van sponsoring en donaties uit 2004 af van de bedragen uit 2003.

60



Voorbeelden van donaties en sponsoring door dochters van de

Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen). De commissie heeft als doel

Rabobank Groep

gemeenten te ondersteunen bij hun aanpak om allochtone vrouwen in

Interpolis treedt op als hoofdsponsor van Willem II. Hiernaast sponsort

achterstandsposities meer te betrekken bij de maatschappij.

Interpolis een aantal agrarische activiteiten (projecten, beurzen, contact-

Schretlen & Co steunt met zowel bijdragen als menskracht de organisa-

personen e.d.) en 8 andere organisaties. Verder steunt de verzekeraar

tie Habitat for Humanity. Dit is een organisatie die huizen bouwt voor

enkele honderden kleine initiatieven, waarbij vaak medewerkers betrok-

daklozen in ontwikkelingslanden. Jaarlijks nemen enkele medewerkers

ken zijn. Een voorbeeld is de bijdrage aan de oprichting van de stichting

van Schretlen & Co samen met klanten deel aan zo’n werkreis, bijvoor-

De Hall of Fame. De stichting heeft als doel de verschillende subculturen

beeld naar Guatemala of Costa Rica.

in de stad samen te brengen, zodat de jongeren elkaar stimuleren en

Stroeve heeft in 2004 bijgedragen aan diverse bijeenkomsten, zoals het

van elkaar kunnen leren.

Ronald McDonald Kinderfonds-gala, Dance for Life en een liefdadigheids-

De Lage Landen profileert zich in de stad Eindhoven door onder andere

diner voor het Emma Kinderziekenhuis. De verschillende vestigingen

- samen met Philips - op te treden als hoofdsponsor van de Marathon

van Rabobank International hebben allemaal hun eigen initiatieven voor

Eindhoven en door financiële ondersteuning van het Eindhovense

sponsoring en vrijwilligerswerk. Een voorbeeld is dat medewerkers van

Inloophuis De Eik, een ontmoetingscentrum voor kankerpatiënten, hun

Rabobank International in St. Louis jaarlijks een bijdrage leveren aan een

familieleden en vrienden. De vestiging van De Lage Landen in Wayne

fietstocht die wordt georganiseerd om geld in te zamelen voor onder-

(Philadelphia) heeft als ‘platinum sponsor’ financieel bijgedragen aan de

zoek naar de ziekte MS. Zij geven niet alleen persoonlijk een financiële

inrichting van een lokaal sporten wandelpark dat een belangrijke plaats

bijdrage, maar zetten zich ook in hun vrije tijd voor dit initiatief in.

in de lokale gemeenschap zal innemen. Daarnaast ondersteunen de

Alex organiseerde de Alex tennisclassics, een indoortennistoernooi met

vestigingen van De Lage Landen op lokaal niveau diverse kleinschalige

toptennissers van ‘vroeger’.

goede doelen.

Obvion heeft financiële bijdragen geleverd aan KWF Kankerbestrijding,

Robeco is uiteraard bekend door de Robeco Zomerconcerten, waarmee

Darfur en giro 555 voor de slachtoffers van de tsunami.

een programma met kwalitatief hoogwaardige musici toegankelijk

Meer voorbeelden van donaties en sponsoring door onze groepsonder-

wordt gemaakt voor het grote publiek. Daarnaast participeert zij in

delen op: www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid

een Rotterdams initiatief genaamd commissie PaVEM (Participatie van

61



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 van maatschappelijke activiteiten




Realisatie

In 2004 zal worden geprobeerd het aantal contribuanten van het

Het aantal contribuanten is vergroot van 1.400 naar 1.700

Interpolis Fonds aanzienlijk te vergroten 



Stimuleren van het bezoek aan en de kennismaking met het

Via het Stimuleringsbonusformulier (onderdeel van de

Nederlandse culturele erfgoed door lokale banken met de

museumbox) hebben lokale banken 60 aanvragen ingediend,

museumbox

40 Stimuleringsbonussen uitgekeerd en 20 afgekeurd

in 2004 zal De Lage Landen een sponsorbeleid invoeren, waarvan

De Lage Landen is nog bezig met de invoering van dit sponsorbeleid;

‘charity’ een structureel onderdeel moet vormen

vooruitlopend hierop zijn stappen gezet om DLL nadrukkelijker binnen de stad Eindhoven te presenteren (corporate citizenship)



Schretlen & Co neemt zich voor om ook voor sponsoring op regi-

Het sponsorbeleid is nader ontwikkeld en uitgebreid tot alle vormen

onaal niveau beleid te formuleren

van sponsoring

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Opname van Triple P-omgevingsanalyse in studies over sociaal-economische situaties Nederlandse provincies - Bewustzijn bij lokale banken vergroten van de betekenis die de Rabobank Foundation heeft voor maatschappelijke projecten - Projectenfonds: meer samenwerking met lokale banken bij beoordeling en financiering van projectaanvragen die zij indienen - Schretlen & Co: introductie vrijwilligerswerkbeleid voor haar medewerkers - Alex: samenwerking aangaan met Stichting Aan (’t) delen.  doelstelling geheel verwezenlijkt



62



Succes begint bij onze medewerkers Digitalisering, individualisering, verhevigde concurrentie: de Rabobank opereert in een sterk veranderende omgeving, die ook nieuwe eisen aan managers en medewerkers stelt. We hebben in 2004 daarom de grondslagen van ons personeelsbeleid herijkt. Uitgangspunt daarin is het streven naar een duurzame relatie met een evenwichtige ‘ruil’, waarin medewerkers met succes en plezier hun talenten inzetten voor de bank en haar klanten. De Rabobank heeft haar visie op het personeelsbeleid voor lokale banken

inspireren en enthousiasmeren. Om dat alles te bereiken stoelt het

in 2004 verwoord in het document ‘Mensen maken de bank’. Daarin

personeelsbeleid van de Rabobank op 3 pijlers: prestatie, ontwikkeling

staat dat de belangrijkste eisen voor onze medewerkers klantfocus,

en plezier. Presteren is nodig om samen de ambities van de bank en

samenwerken en resultaatgerichtheid zijn. Vakkennis is daarbij essentieel.

haar klanten te realiseren, persoonlijke ontwikkeling in gedrag en kennis

Werken bij de Rabobank betekent je vak (blijven) verstaan en daarin

is nodig om te kunnen blijven presteren. En wie zijn werk leuk vindt,

ook zelf investeren door het volgen van opleidingen en door kennis-

met plezier met klanten bezig is en een goede relatie met zijn collega’s

uitwisseling en onderlinge coaching. Managers moeten worden ervaren

en manager heeft, boekt betere resultaten en blijft langer mentaal en

als gedreven ondernemers die anderen op natuurlijke wijze weten te

fysiek gezond. Daarom investeren we fors in medewerkers en hun inzetbaarheid: via een prima salaris, goede en flexibele arbeidsvoorwaarden en uitgebreide opleidingsmogelijkheden.

In dit hoofdstuk

Verdere daling personeelsbestand Het personeelsbestand van de Rabobank Groep is in 2004 verder

Verdere daling personeelsbestand Geen gedwongen ontslagen Instroom van medewerkers Investeren in inzetbaarheid een ‘must’ Opleidingenaanbod verschuift Praktijkgerichte managementopleidingen Vraaggedreven loopbaanadvies Ook Jong Rabo actief met MVO Maatschappelijke inzet van oudere werknemers Medewerkerstevredenheid Performance Management helpt ambities waar te maken Rabobank stimuleert vrijwilligerswerk

> > > > > > > > > > > >

afgenomen. Bij lokale banken vervielen per saldo 935 fte’s, vooral als gevolg van automatisering, elektronisch bankieren en fusies. Omdat het aantal fusies tussen lokale banken door het programma Visie Rabobank 2005+ in rap tempo toeneemt, is de verwachting dat ook de komende jaren vele honderden arbeidsplaatsen zullen vervallen. Het groter en professioneler worden van de lokale Rabobanken heeft ook consequenties voor de ondersteuning door Rabobank Nederland. In 2004 is met Operatie Service in kaart gebracht hoe Rabobank Nederland de banken beter en efficiënter kan ondersteunen. Dit heeft geleid tot een herinrichting en een personeelsreductie van naar verwachting 1.200 fte’s. Bij de meeste dochters van de Rabobank Groep zijn in 2004 nauwelijks verschuivingen opgetreden in het personeelsbestand.

Geen gedwongen ontslagen

Executive Kader: gemiddeld 1,9 maatschappelijke nevenfuncties >

De personeelsreductie kwam tot stand via natuurlijk verloop en het niet

Vervolg ‘In dit hoofdstuk’ op de volgende pagina

200 medewerkers bij het vinden van een nieuwe baan door middel van

verlengen van tijdelijke contracten. Het Rabobank Job Center 21 hielp een assessment, loopbaanadvies en coaching. Ook werden 55 mede-

63



en beoordeeld of een nieuwe medewerker voldoende betrouwbaar is.

Vervolg ‘In dit hoofdstuk’ Arbeidsvoorwaarden versoberen Verhogen marktaandeel onder allochtonen Rabobank wil vrouwelijke talenten beter benutten

> >

Mindervaliden CAAR maakt plaats voor GOR AB Aantal geschillen gestabiliseerd Vertrouwenspersonen

> > > > >

Rabobank haalt doelstellingen Arbo-convenant gedeeltelijk niet

>

Rabobank blijft Workpace stimuleren Preventieve aanpak Arbodienst

> >

Arbodienst participeert in onderzoek naar het tegengaan van overgewicht

>

Doelstellingen voor 2005

>

De regeling is van toepassing op alle functies binnen de Rabobank Groep.

Investeren in inzetbaarheid een ‘must’ In de huidige tijd is werken aan de eigen inzetbaarheid een ‘must’ voor iedereen binnen de Rabobank Groep. We investeren in die inzetbaarheid met opleidingen, ontwikkelings- en doorstroommogelijkheden en flexibele arbeidsvoorwaarden waarmee de medewerker werk en privé-leven op elkaar kan afstemmen. Maar omdat de inzetbaarheid ook voor de medewerker zelf essentieel is, vragen we ook een persoonlijke investering terug. In een Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) leggen manager en medewerker samen vast wat nodig is om ook ‘morgen’ met plezier goed te presteren. In 2004 had 57% van de medewerkers van Rabobank Nederland en de lokale banken een POP op schrift, tegenover 58% in 2003. Het POP bestaat nog te vaak alleen uit een opleidingsplaatje, terwijl ontwikkeling ook plaatsvindt door te leren van collega’s, door coaching, deelname in een project, een stage of een nieuwe baan.

Opleidingenaanbod verschuift De Rabobank maakt in haar opleidingenaanbod onderscheid tussen functionele opleidingen en carrièregerichte en managementopleidinwerkers ‘van baan naar baan’ begeleid. Van de 1.200 fte’s krimp bij

gen. Van pure kennisoverdracht is de koers de afgelopen jaren verlegd

Rabobank Nederland waren er eind 2004 400 gerealiseerd. In 2005 ver-

naar verhoging van de commerciële slagkracht. Kennis van het ‘vak’

dwijnen 600 arbeidsplaatsen, mede door uitbesteding van activiteiten

en van de markt is weliswaar een noodzakelijke voorwaarde voor het

als catering en postverzorging. Bij deze uitbestedingen verhuizen de

realiseren van onze ambities, maar doorslaggevend voor het succes is

desbetreffende medewerkers grotendeels met de werkzaamheden naar

hoe medewerkers in hun gedrag die kennis toepassen ten behoeve van

de nieuwe werkgever. Bij een financiële achteruitgang kunnen ze reke-

de klant. In 2004 volgden medewerkers van de Rabobank 93.000 oplei-

nen op een tijdelijke suppletieregeling. De overige 200 arbeidsplaatsen

dingen (in 2003: 51.700). Hiermee was een bedrag van EUR 76,7 miljoen

vervallen in de loop van 2006. Bij reorganisaties is het Addendum 22

gemoeid (in 2003: EUR 79,9 miljoen). Dit is 2,8% van de loonsom

Sociaal Statuut uit de CAO van toepassing. In principe bieden we aan

(2003: 3,1%). Omgerekend naar fte’s is er in 2004 EUR 1.527,- per fte

elke medewerker een nieuwe passende functie aan, bij voorkeur binnen

uitgegeven (in 2003: 1.571,-). Dit is exclusief de vele interne trainingen.

de organisatie, eventueel erbuiten. We gaan er daarbij van uit dat de

Het aantal gebruikers van e-learning is in 2004 spectaculair gegroeid.

medewerker goed meewerkt. Als de nieuwe functie binnen de organi-

In totaal volgden 55.000 cursisten van Rabobank Nederland en lokale

satie op een lager niveau ligt, vullen we het salaris aan en wordt 3 jaar

banken een opleiding via internet (in 2003: 26.000) en werden er 34.000

gezocht naar een functie op het oude niveau. Bij elke reorganisatie

digitale examens (in 2003: 33.000) afgelegd. Ook Rabobank International

stellen we een begeleidingscommissie in en kunnen medewerkers een

ontwikkelde in 2004 de eerste e-learningprogramma’s. Hiervan maken

beroep doen op de Geschillenregeling Arbeidsverhoudingen.

medewerkers over de hele wereld gebruik.

Instroom van medewerkers

Praktijkgerichte managementopleidingen

Ondanks de uitstroom en de personele krimp zijn er in 2004 ook 2.221

De Rabobank is ervan doordrongen dat we continu moeten werken

nieuwe medewerkers in dienst getreden van de Rabobank Groep (2003:

aan verhoging van de kwaliteit van het management. Bovendien veran-

2.192) 23. Bij alle groepsonderdelen zijn talenten op hbo- en wo-niveau

deren de eisen: steeds meer gaan we de nadruk leggen op inspirerend

binnengestroomd. Ook zijn in 2004 weer 2 traineeships begonnen met

en enthousiasmerend leiderschap, open en faciliterend.

elk ongeveer 20 deelnemers 24. In de introductieperiode maken de trai-

De Rabobank maakt bij veel managementopleidingen gebruik van

nees kennis met de Rabobank. Vaste onderdelen daarin zijn onder meer

mentoren: dit zijn ervaren senior managers van de bank die voor hun

de betekenis van de coöperatie voor het handelen en werken van de

minder ervaren collega als mentor en klankbord fungeren. Ook maken

medewerker, een dilemmaspel over normen en waarden en een

we gebruik van workshops en specifieke Rabobank Businesscases: echte

presentatie over de betekenis van maatschappelijk verantwoord onder-

vraagstukken en problemen én de wijze waarop het management daar-

nemen voor de Rabobank. Voor het aanstellen van nieuwe medewer-

mee in de praktijk is omgegaan. Zo ontstaan praktijkgerichte opleidingen

kers in Nederland is in 2004 de regeling screening medewerkers

waarbij de deelnemers hun voordeel kunnen doen met de ervaringen

Rabobank van kracht geworden. Hierin is vastgelegd dat wordt onderzocht

en specifieke oplossingen van ervaren collega’s. In de opleidingen

64



wordt ook veel aandacht besteed aan leiderschap. Deelnemers krijgen

Maatschappelijke inzet van oudere werknemers

inzicht in de essentiële uitgangspunten voor hun rol als leider. In 2004

Nederland vergrijst en ook de Rabobank Groep heeft een flink percenta-

volgden zo’n 80 managers en professionals de geaccrediteerde

ge oudere werknemers. Uit economische onderzoeken blijkt dat het van

Modulaire Rabo MBA, een samenwerkingsverband tussen Universiteit

groot belang is om het arbeidspotentieel van oudere werknemers langer

Nyenrode, de Vrije Universiteit en de Rabobank Academie. Twintig

en beter te benutten. Natuurlijk kunnen zij daarbij gebruikmaken van de

kandidaten ontvingen hun diploma en mastertitel, waarmee het totale

opleidings- en ontplooiingsmogelijkheden binnen de Rabobank Groep.

aantal afgestudeerden van de modulaire MBA-opleiding uitkomt op 68.

Daarnaast is er voor ouderen een aantal extra regelingen, zoals senioren-

Een van de afstudeerduo’s onderzocht de mogelijkheden voor lokale

verlof en deeltijdpensioen. Maar er bestaat ook een grote behoefte aan

Rabobanken om een zorgcoöperatie op te richten, als een mogelijke

de maatschappelijke inzet van oudere mensen. Onder de naam

waardepropositie in oplossingen voor de zorgproblematiek van ouderen

Tijdelijke Inzet Managers & Medewerkers (TIMM) heeft de Rabobank

en gehandicapten.

Groep hiermee in 2004 ervaring opgedaan. Zo hebben 10 Rabobankdirecteuren hun kennis, expertise en talenten ingezet ten behoeve van

Vraaggedreven loopbaanadvies

in- en externe MVO-projecten. Onderdeel van TIMM is ook het pilot-

Het stimuleren van groepsbrede mobiliteit is voor de HRM-professionals

project ‘Werk in beweging’. Dit programma, een samenwerking tussen

binnen de Rabobank Groep een belangrijke opdracht. Enerzijds om de

Rabobank en Interpolis, is opgezet om oudere medewerkers te stimule-

organisatie te helpen met het aanbod van breder inzetbare medewer-

ren om met hun grote voorraad expertise en ‘bedrijfsgeheugen’ nieuw

kers, anderzijds om medewerkers te ondersteunen bij het vormgeven

elan op te doen en extra meerwaarde voor het bedrijf te leveren. In het

van hun eigen loopbaan door scherpe adviezen te geven en uitdagende

programma wordt onderzocht wat mensen beweegt in werk en privé,

vacatures te presenteren. Medewerkers hebben nadrukkelijk een eigen

hoe wensen daarop aansluiten en hoe ze meerwaarde voor zichzelf en

verantwoordelijkheid om hun loopbaan vorm te geven. De loopbaan-

voor het bedrijf kunnen genereren. Het programma biedt de mogelijk-

advisering is in 2004 dan ook meer dan voorheen vraaggedreven

heid om met nieuwe ogen te kijken naar de volgende fase in de carrière.

geworden. Door de snelle toename van het aantal fusies is het lange-

In totaal hebben in 2004 10 mensen aan de pilot meegedaan.

termijnloopbaanperspectief voor directeuren en managers van lokale banken tijdelijk verschoven naar een oriëntatie op de eerstvolgende

Medewerkerstevredenheid

loopbaanstap. Daarnaast kunnen zij met langetermijnvragen terecht bij

De algemene tevredenheid met het arbeidsklimaat bij Rabobank

de loopbaanadviseurs van Rabobank Nederland. Zij helpen senior kader-

Nederland en de lokale banken heeft zich in 2004 op een hoog niveau

leden, high potentials en managementtrainees om hun carrièrepad te

gestabiliseerd. Met 85% doet de Rabobank het beter dan de externe

verhelderen en het, samen met de lijnmanager van een realiteits- en

benchmark met 40 grotere Nederlandse bedrijven (75%) en de bench-

tijdfactor te voorzien.

mark met bedrijven in de eigen, financiële sector (70%). Een goed resultaat, zeker gezien de afnemende toekomstverwachtingen vanwege een

Ook Jong Rabo actief met MVO

stagnerende economie en een daling van de interne werkgelegenheid.

Jong Rabo is binnen de Rabobank Groep de vereniging van jonge,

Op aspecten als opleidings- en ontplooiingsmogelijkheden en spreiding

ondernemende medewerkers tot 36 jaar. Jong Rabo heeft als primair

van de werkdruk scoort de Rabobank gunstiger dan de benchmark.

doel het bevorderen van de integratie tussen haar leden. Dit doet ze

Medewerkers zijn ook meer tevreden over de informatievoorziening,

door activiteiten te organiseren waarbij de leden van de verschillende

zo blijkt uit de Periodieke Opiniepeiling Identiteit en Arbeidsklimaat

onderdelen van de Rabobank Groep met elkaar in contact komen.

(POPIA). Op de onderdelen ‘samenwerken’, ‘salarissen’ en ‘tevredenheid

Zo is er elk jaar een activiteit met als thema MVO. In 2004 heeft Jong

over de direct leidinggevende’ blijft de Rabobank echter nog steeds

Rabo ervaringen op dit terrein uitgewisseld met Jong Philips. Ook levert

achter bij met name de benchmark in de financiële sector.

de jongerenvereniging sinds 3 jaar een lid voor het Young Management Team van de World Business Council for Sustainable Development.

Performance Management helpt ambities waar te maken

In 2004 participeerde het lid van Jong Rabo in het China-project, waarbij

Binnen de Rabobank Groep geldt een aantal centrale arbeidsovereen-

een informatiemap is gemaakt over hoe Chinese bedrijven maatschap-

komsten (CAO’s). Interpolis valt onder de CAO voor het verzekerings-

pelijk verantwoord kunnen ondernemen. Jong Rabo heeft 900 leden,

bedrijf en Robeco heeft een eigen arbeidsvoorwaardenpakket.

waarvan 100 leden zich actief inzetten en regelmatig activiteiten bijwo-

De Rabobank-CAO geldt voor lokale banken, Rabobank Nederland en

nen. Ruim de helft van het aantal leden is afkomstig van lokale banken,

De Lage Landen. Op 29 april 2004 sloten de Rabobank en de vakorgani-

25% van Rabobank Nederland, de overige leden zijn afkomstig van

saties een nieuwe CAO voor de periode van 1 juli 2004 tot 1 mei 2005.

onder meer Interpolis, De Lage Landen en Rabo Securities.

De belangrijkste afspraak daarin is de nieuwe beoordelings- en

65



beloningssystematiek, Performance Management. De nieuwe systema-

personeelsbeleid in 2004 hebben we dan ook aangegeven geleidelijk

tiek is op 1 januari 2005 ingegaan en bevordert resultaatgericht

van een uitmuntend pakket naar een zeer goed pakket te willen gaan.

(samen)werken door het afspreken van heldere en meetbare doelstellingen en het daaraan koppelen van het salaris. Vrijwel alle managers van

Verhogen marktaandeel onder allochtonen

lokale banken en Rabobank Nederland hebben zich via speciale

De Rabobank wil haar marktaandeel onder allochtonen vergroten. Ook

Performance Management Classes voorbereid op de introductie van

als werkgever. Daarbij streven we niet naar een landelijke afspiegeling

Performance Management binnen de eigen afdeling of het eigen team,

van de beroepsbevolking, maar naar een regionale afspiegeling per

terwijl 17.000 medewerkers het e-learningprogramma hierover volgden.

werkgebied. Daarvoor moet nog een lange weg afgelegd worden. Het

In 2006 volgt de eerste beloning op basis van de nieuwe systematiek.

Kenniscentrum Diversiteit heeft daarin een spilfunctie. Dit centrum richt

Binnen de Rabobank Groep werken meer onderdelen met een vorm

zich op het verzamelen en delen van kennis met als doel van elkaar

van prestatiebeoordeling en variabele beloning, zoals Robeco, Stroeve,

te leren. Zo was er eind 2004 een themabijeenkomst Diversiteit voor

FGH Bank en Alex.

met name directeuren en bestuurders van lokale banken en managers van Rabobank Nederland. Ook lokaal zijn er in 2004 diverse initiatieven

Rabobank stimuleert vrijwilligerswerk

gestart om het personeelsbestand meer kleur te geven. Rabobank

Werknemersvrijwilligerswerk draagt bij aan teambuilding, vaardigheden

Rotterdam bijvoorbeeld participeert in het convenant ‘Van Talent naar

en kwaliteiten van medewerkers en aan hun loopbaanontwikkeling.

Succes’, dat allochtone vrouwen betere kansen biedt bij sollicitaties.

Hoewel vrijwilligerswerk niet in onze CAO staat, hebben we in 2004 toch het programma ‘Kwaliteit voor de samenleving’ opgezet. Dit pro-

Rabobank wil vrouwelijke talenten beter benutten

gramma stimuleert werknemersvrijwilligerswerk bij lokale banken en

De Rabobank Groep vindt het belangrijk om meer vrouwen in hogere

Rabobank Nederland. Het doel van dit programma is het bevorderen

functies te benoemen. Niet alleen omdat het een maatschappelijke

van de betrokkenheid van de eigen medewerkers bij ideële projecten

opdracht is, ook omdat het voor de bank belangrijk is. Vrouwelijke kwa-

en maatschappelijke vraagstukken. Daarnaast heeft de Rabobank in

liteiten kunnen de samenwerking en het resultaat van de bank verbe-

2004 zowel met geld als met menskracht meegewerkt aan de opzet van

teren. Het percentage vrouwen in hogere functies (schaal 8 en hoger)

‘Workmate, You’re Invited’. Dit is een databank en matchingprogramma

steeg in 2004 tot 17,8. In 2003 was dit nog 16,7% 23. Bij het aannemen

waarin werknemers van bedrijven vrijwilligerswerk kunnen vinden en

van trainees wordt gestreefd naar een gelijke verdeling van mannen en

zichzelf kunnen aanbieden.

vrouwen en bij de voordrachten voor hogere leidinggevende posities

Onder medewerkers en oud-medewerkers van Interpolis bestaat veel

wordt minstens één vrouw genoemd. Daarnaast is in 2004 het project

belangstelling om als vrijwilliger mee te helpen aan microverzekeringen

‘Mentorship 100’ gestart. Hierbij gaat het om mentoring en coaching

in het buitenland. In 2004 is daarvoor de Micro Insurance Association

van vrouwen uit het seniorkader, met als doel een betere doorstroming

Netherlands (MIAN) opgericht. Deze vereniging heeft tot doel groepen

te realiseren naar het Executive Kader. In dit project participeerde ook

mensen in ontwikkelingslanden te helpen bij de oprichting en het

het Rabo VrouwenNetwerk. Dit netwerk, dat eind 2004 700 leden telde,

beheer van kleinschalige coöperatieve verzekeringsmaatschappijen.

stimuleert, inspireert en faciliteert vrouwen in hun persoonlijke ontwikkeling. Naast het VrouwenNetwerk is binnen de Rabobank ook het

Maatschappelijke nevenfuncties Executive Kader

Bestuursnet actief. Dit is het netwerk van vrouwelijke bestuurders van

Begin 2004 is een inventarisatie gehouden onder leden van het Executive

lokale Rabobanken. Ze komen twee keer per jaar bijeen.

Kader naar onbezoldigde maatschappelijke nevenfuncties. Het gemiddelde aantal maatschappelijke nevenfuncties bedraagt naar schatting 2

Mindervaliden

per persoon met een gemiddeld tijdsbeslag van 9,6 uur per maand. Het

Bij de inrichting van gebouwen houdt de bank rekening met minder-

gaat hierbij om een grote variëteit aan soorten, functies en typen orga-

validen, zodat ook zij kunnen werken bij de bank. De Arbo-adviseurs

nisaties op het gebied van cultuur, welzijn, religie, politiek en onderwijs.

zien er op verzoek van managers specifiek op toe dat gebouwen en werkplekken ook voor deze mensen toegankelijk zijn. Bij het reïntegre-

Arbeidsvoorwaarden versoberen

ren van mindervaliden hebben bedrijfsartsen en arbeidsdeskundigen

De Rabobank wil arbeidsvoorwaarden bieden die passen bij de hoge

een adviserende rol.

25

eisen die zij aan medewerkers stelt. Een zeer goed pakket dus, dat conform de normen is op de relevante arbeidsmarkten. De huidige

CAAR maakt plaats voor GOR AB

arbeidsvoorwaarden, zowel het salaris als de overige voorwaarden, zijn

In 2004 is het besluit genomen om een Groepsondernemingsraad

uitmuntend. Ze beperken de mobiliteit voor medewerkers die buiten de

Aangesloten Banken (GOR AB) in te stellen. De komst van de GOR AB

bank ander werk willen of moeten zoeken. Bovendien vormen de per-

betekent automatisch dat er na bijna 25 jaar een einde komt aan de

soneelskosten een grote uitgave die op termijn een bedreiging voor de

Centrale Adviesraad Arbeidsaangelegenheden Rabobank (CAAR).

continuïteit van de werkgelegenheid zorgt. Zeker in een coöperatieve

Dit adviesorgaan maakt medio 2005 plaats voor een ondernemingsraad

bank moeten de loonkosten verantwoord zijn. In de herijking van het

die op basis van de Wet op de Ondernemingsraden functioneert.

66



De GOR AB behartigt de rechten en belangen van de medewerkers van

vertrouwenspersoon van het onderdeel of de bank, of bij een van de

lokale banken. Tevens zorgt de GOR AB voor een kritische beoordeling

vertrouwenspersonen van de Arbodienst Rabobank Groep. De vertrou-

van de ontwikkeling van HR-beleid en van de sociale en bedrijfsecono-

wenspersonen zijn het aanspreekpunt in geval van ongewenste

mische aspecten van het bedrijfsbeleid. De GOR AB heeft tevens als

omgangsvormen. Het Arbobeleid van de Rabobank is mede gericht op

doel de lokale medezeggenschap te ondersteunen, te stimuleren en

bescherming van medewerkers tegen seksuele intimidatie, agressie en

verder te professionaliseren. De GOR AB vertegenwoordigt de mede-

geweld en tegen discriminatie en pesten op het werk en de nadelige

werkers van alle lokale banken. Daarmee krijgen de lokale ondernemings-

gevolgen ervan. Met dit beleid wil de Rabobank ervoor zorgen dat

raden een formele stem in de ontwikkeling van de Rabobank. Eerder al

ongewenste omgangsvormen worden voorkomen en waar nodig

kregen de lokale Rabobanken een zwaardere stem in de Centrale

worden aangepakt.

Kringvergadering.

De Rabobank heeft een onderzoek 26 uitgevoerd naar ongewenste

De OR van Rabobank Nederland blijft naast de GOR AB bestaan. Op het

omgangsvormen. Van de medewerkers die aan het onderzoek hebben

gebied van MVO becommentarieert de OR jaarlijks het maatschappelijk

deelgenomen had in 2004 4,8% last van agressie, 2,4% van bedreiging,

jaarverslag en stelt hierover beleidsvragen aan de raad van bestuur.

2,3% van pesten, 0,7% van discriminatie en 0,4% van seksuele intimidatie.

In 2004 hebben zowel CAAR als de OR Rabobank Nederland constructief

Ruim de helft van de vertrouwenspersonen van lokale Rabobanken is in

meegewerkt aan een aantal belangrijke veranderingen, zoals de invoering

2003 en 2004 gemiddeld 3 keer benaderd. Meestal ging het daarbij om

van Performance Management, de overgang van CAAR naar GOR AB en

pesten, seksuele intimidatie of een verstoorde arbeidsverhouding tus-

de omzetting van het collectieve ziektekostencontract van CZ naar

sen medewerker en leidinggevende. In totaal wendden 33 personen

Zilveren Kruis-Achmea. De OR van Rabobank Nederland hield zich

zich in het kader van ongewenste omgangsvormen tot een vertrouwens-

intensief en constructief bezig met het organisatieveranderingstraject

persoon van de Arbodienst (31 in 2003). In 43% van de gevallen betrof

Operatie Service. Het jaarverslag dat de OR uitbracht, vervulde een

het pesten, in 36% van de gevallen seksuele intimidatie, in 3% agressie

belangrijke rol in de communicatie binnen het bedrijf.

en geweld, in 3% discriminatie en in 15% betrof het andere situaties.

Aantal geschillen gestabiliseerd In 2004 zijn er in het kader van de Geschillenregeling Arbeids-

Rabobank haalt doelstellingen Arbo-convenant gedeeltelijk niet

verhoudingen 157 adviezen gegeven, 40 mediations geweest (waarvan

Eind 2004 liep het Arbo-convenant Banken af dat overheid, werkgevers

36 geslaagd) en 7 bindende uitspraken door de geschillencommissie

en werknemers in 2001 sloten om het ziekteverzuim en de WAO-

gedaan. In 2003 lagen deze aantallen op respectievelijk 191, 44 en 9.

instroom te beperken. Het convenant kende voor de Rabobank de

De Geschillenregeling Arbeidsverhoudingen bestaat sinds 2001 voor

volgende afspraken.

medewerkers van de lokale banken en Rabobank Nederland.

- Reductie van het ziekteverzuim 27 met 10% (van 5,1% in 2001 naar

Medewerkers én de bank kunnen een geschil voorleggen aan een onafhankelijke derde partij. Verreweg de meeste geschillen hangen samen met veranderingen in de organisatie, de daaraan gekoppelde kwaliteit van medewerkers en het aantal benodigde medewerkers voor de toekomst. Nieuw in 2004 waren geschillen rond de VUT-overgangsregeling, waarbij medewerkers geen (latere) VUT-datum met hun leidinggevenden overeen konden komen. Driekwart van de geschillen wordt met adviezen opgelost dan wel hanteerbaar gemaakt. Hierbij wordt intensief

4,6% ultimo 2004); eindstand 2004: 3,66%. - Reductie van de WAO-instroom 28 met 20% (van 1,1% in 2001 naar 0,9% ultimo 2004); eindstand 2004: 0,72%. - Reductie van het aantal medewerkers met RSI-klachten 29 met 10% (van 24,5% in 2002 naar 22,1% ultimo 2004); eindstand 2004: 24,2%. - Reductie van het aantal afdelingen met een hoge werkdruk 29 met 40% (van 3,8% in 2002 naar 2,3% ultimo 2004); eindstand 2004: 3%. - Reductie van het aantal medewerkers met een hoge werkdruk 29 met

gebruikgemaakt van mediationelementen als inventarisatie van belan-

20% (van 9,0% in 2002 naar 7,2% ultimo 2004): eindstand 2004: 8,5%.

gen in plaats van het verkondigen van eigen gelijk met standpunten.

Niet alle doelstellingen zijn gehaald, maar in vergelijking met de andere

Ook wordt geprobeerd het geschil in de context van de omgeving van

deelnemende grote banken scoort de Rabobank opvallend beter op de

de betrokkene te plaatsen, waardoor het spiegelen van houding en

doelstellingen ziekteverzuim en werkdruk. De doelstellingen op sector-

gedrag bijdraagt aan het hanteerbaar maken van het probleem. Bij een

niveau (Bankwezen) zijn hiermee allemaal gehaald.

kwart van de geschillen wordt echt mediation gebruikt, waarbij partijen een bemiddelingsovereenkomst tekenen. Lukt mediation niet, of stemt

Op het terrein van ziekteverzuim en de WAO-instroom zijn de doelstel-

een van beide partijen er niet mee in, dan kan het geschil worden door-

lingen uit het Arbo-convenant gehaald. Het ziekteverzuim daalde in

geleid naar een van de Regionale Geschillencommissies. Deze doet een

2004 verder van 4,1% naar 3,66 %. De effecten van de Wet Verbetering

bindende uitspraak.

Poortwachter hebben hierbij nadrukkelijk een rol gespeeld. Door veranderingen in beleid wordt actiever gewerkt aan de reïntegratie van

Vertrouwenspersonen

de medewerker. Ook al omdat het niet nakomen van verplichtingen

Behalve bij de Geschillencommissie kunnen medewerkers van de

door de werknemer of werkgever kan leiden tot maatregelen door het

Rabobank Groep terecht bij vertrouwenspersonen. Bij de eigen

UWV. De Arbodienst Rabobank Groep was in 2004 betrokken bij bijna

67



alle reïntegratietrajecten. Met de maatregelen om de hoge werkdruk

blijkt dat veranderingen vaak leiden tot (toekomst)onzekerheid, en dat

binnen afdelingen te reduceren is de Rabobank in 2004 (in vergelijking

het afhankelijk is van de inrichting van het proces en van de veranderin-

met 2003) op de goede weg. In 2005 zullen nadrukkelijk acties worden

gen in het werkproces of er meer negatieve effecten zichtbaar zijn.

ingezet om deze positieve trend voort te zetten. De directe kosten van verzuim (doorbetaling van loon tijdens ziekte) bedroegen in 2004 evenals in 2003 ongeveer 130 miljoen.

Arbodienst participeert in onderzoek naar het tegengaan van overgewicht VU medisch centrum Amsterdam werkt aan het onderzoeksprogramma

Rabobank blijft Workpace stimuleren

Alife@Work, dat zich richt op medewerkers met overgewicht die graag

Het aantal medewerkers met RSI-klachten is - na een daling in 2003 - in

gewicht willen verliezen. Onderzocht wordt welke manier van onder-

2004 weer gestegen. Door de stijging van het aantal medewerkers met

steuning hierbij het meest effectief is en of het volgen van het pro-

RSI-klachten is de eigen reductiedoelstelling niet gehaald, maar de bank

gramma een positief effect heeft op het ziekteverzuim. De Arbodienst

is wel onder de sectordoelstelling van 25% gebleven. Op sectorniveau

faciliteert het 2 jaar durende onderzoek, omdat het goed aansluit bij

heeft 30,6% van de medewerkers RSI-klachten. Gezien de toename van

zijn ambities. Overgewicht is een belangrijk gezondheidsrisico, dat

het aantal Rabomedewerkers die aangeven 7 of meer uur beeld-

kan leiden tot hoge verzuimkosten, zeker op lange termijn. Wanneer

schermwerk per dag te doen (van 32% in 2002 naar 42% in 2004), zal de

effectiviteit wordt aangetoond, zal de Arbodienst adviseren om in dit

29

Rabobank het gebruik van het pauzeprogramma Workpace blijven

soort programma’s te investeren. Hierbij sluit de Arbodienst aan bij alle

stimuleren, met name bij de zogenaamde ‘risicogroepen RSI’. De Arbo-

initiatieven die vanuit overheid, werkgevers- en werknemersorganisaties

dienst Rabobank Groep doet dit door te kiezen voor een aanpak waarbij

worden gestimuleerd. In de periode 2005 - 2007 is hiervoor een conve-

Workpace vooral is geïntegreerd in bestaande producten en diensten.

nant Overgewicht afgesloten.

Zo is er aandacht voor Workpace in de workshop Werkplekinrichting voor Arbocoördinatoren, Gezond achter het Beeldscherm en op de

Doelstellingen voor 2005 lokale banken

Arbosite. Ook kunnen vragen over het gebruik van Workpace worden

Doelstelling voor 2005 is het nieuwe personeelsbeleid, zoals dat

opgenomen in het Arbo-totaalonderzoek (ATO).

beschreven is in ‘Mensen maken de bank’, ten uitvoer te brengen. In dat nieuwe beleid streven we naar een cultuur waarin klantfocus en

Preventieve aanpak Arbodienst

resultaatgerichtheid centraal staan, zodat we kunnen inspelen op

De Arbodienst Rabobank Groep 30 staat nadrukkelijk een preventieve

maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in het personeels-

aanpak voor om ziekteverzuim en instroom in de WAO te voorkomen.

bestand en onze bancaire ambitie kunnen proberen te vervullen.

Zo zorgt de Arbodienst er in het inkoopproces voor dat producten en

Medewerkers stellen zich proactief op en voelen zich verantwoordelijk

diensten voldoen aan juiste eisen (Arbokeurmerk) en participeert de

voor hun eigen ontwikkeling. De beloning gaat meer afhangen van de

dienst in nieuwbouw- en verbouwprojecten. Ook wil de Arbodienst de

prestaties, en het arbeidsvoorwaardenpakket zal meer individuele keu-

vitaliteit van het management vergroten door managementkeuringen

zes mogelijk maken. Mobiliteit binnen de organisatie zal gebruikelijker

en interventies zoals De Directeur Persoonlijk en De Manager Persoonlijk.

worden en life time employment is geen vanzelfsprekendheid meer.

Enerzijds zijn deze bedoeld om uitval te voorkomen, anderzijds om de

De begeleiding bij doorstroom binnen de organisatie of bij uitstroom

productiviteit te vergroten. Naast de reguliere diensten zijn er in 2004

zal onverminderd zeer zorgvuldig blijven. Verder moet het aandeel

aanvullende diensten ontwikkeld om het veranderingsproces zorgvuldig

allochtone medewerkers en het aandeel vrouwen in met name hogere

en zonder te veel negatieve effecten - zoals verhoging van stress en

posities toenemen.

ziekteverzuim - te laten verlopen. Voorbeelden hiervan zijn trainingen voor managers en medewerkers over het omgaan met spanningen bij veranderprocessen en een specifieke variant van het medewerkersonderzoek dat ingaat op de kwaliteit van het veranderproces. Daaruit

21) Deze gegevens hebben alleen betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken en Nederlandse kantoren van Rabobank International. 22) Het Addendum heeft alleen betrekking op Rabobank Nederland en lokale banken. 23) Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken, De Lage Landen en Schretlen & Co. In 2004 is Alex hieraan toegevoegd. De instroom vanuit andere groepsonderdelen wordt gezien als externe instroom. 24) Dit geldt alleen voor Rabobank Nederland en lokale banken. 25) De arbeidsvoorwaarden hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken en De Lage Landen. 26) Het onderzoek vond plaats bij 112 lokale banken, een aantal eenheden van Rabobank Nederland en Interpolis. 27) De ziekteverzuimgegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken, De Lage Landen en Schretlen & Co. In 2004 is Alex hieraan toegevoegd. 28) De WAO-gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken, De Lage Landen en Schretlen & Co. 29) Het onderzoek is uitgevoerd op basis van een steekproef bij Rabobank Nederland en lokale banken. 30) Niet aangesloten bij de Arbodienst Rabobank Groep zijn 5 lokale banken en de buitenlandse kantoren van Rabobank International. Obvion, Effectenbank Stroeve, FGH Bank en Robeco maken geen gebruik van het volledige dienstenpakket.

68



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 van human-resourcesmanagement Resultaten in 2004 van doelstellingen in verslag 2003 

Invoeren Performance Management

Dit is ingevoerd



Instellen GOR-AB: Groeps Ondernemings Raad Aangesloten Banken

Besluitvorming hierover is genomen



Medewerkers hebben Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP)

Nog niet alle medewerkers hebben een POP



Meer diversiteit in personeelsbestand, en meer allochtone managers

nog niet gerealiseerd



Taakstellende afspraken over het aantal voordrachten en

gerealiseerd

benoemingen van vrouwen in hogere functies en het in kaart brengen van vrouwen met potentieel 

Afspraken in ARBO-convenant realiseren

deels gerealiseerd

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - Personeelsbeleid ‘Mensen maken de bank’ uitvoeren: prestatie, ontwikkeling en plezier - Mobiliteit van medewerkers binnen de organisatie en naar buiten vergroten om te kunnen inspelen op organisatorische veranderingen - Verhogen aandeel allochtonen, ook in leidinggevende posities - 20% van de nieuwe benoemingen in het senior managementkader is vrouw - Bevordering reïntegratie medewerkers - Verhogen van de werknemerstevredenheid over de werkdruk - Reductie RSI-klachten door uitvoering preventietrajecten bij risicogroepen  doelstelling geheel verwezenlijkt



69



Integratie MVO in onze bedrijfsvoering Zorgvuldig omgaan met de omgeving is al jarenlang de doelstelling van de Rabobank Groep, en vormt een belangrijk onderdeel van de eigen bedrijfsvoering. Toch kan het nog altijd beter. We hebben in 2004 dan ook verschillende initiatieven genomen en activiteiten uitgevoerd om maatschappelijk verantwoord ondernemen verder in onze bedrijfsvoering in te bedden. Voor de eigen bedrijfsactiviteiten zijn de belangrijkste inspanningen en

Om u te informeren over deze onderwerpen doen we als Rabobank

resultaten hieronder beschreven. Achtereenvolgens komen aan bod:

Groep ons best om zoveel mogelijk gegevens over onze eigen bedrijfs-

- de naleving van (milieu-)wetgeving en convenanten;

activiteiten te verzamelen. Helaas lukt het nog niet om een geheel

- de integratie van MVO in inkoop;

volledige en 100% betrouwbare weergave van de werkelijkheid te

- het terugdringen van energiegebruik en de inzet van duurzame

geven. In de rapportage houden wij rekening met alle personen die

energie;

werkelijk invloed hebben op het gebruik van bijvoorbeeld energie en

- de vermindering van papiergebruik en het gebruik van milieu-

papier. Dit betekent dat wij niet alleen onze eigen medewerkers, maar ook de mensen die wij inhuren van derden 31 hierin betrekken.

vriendelijk papier; - afvalpreventie en -recycling; - verduurzaming van de mobiliteit; - duurzame nieuwbouw en verbouw van kantoren.

In dit hoofdstuk

Met het meetellen van ingehuurde mensen zijn we in 2004, met terugwerkende kracht, gestart waardoor alle gegevens per fte in deze rapportage afwijken van de rapportages van voorgaande jaren.

Naleving (milieu)wetgeving en convenanten Voor alle bedrijven geldt in Nederland milieuwet- en regelgeving. Ook binnen de Rabobank willen we zeker weten dat we voldoen aan de geldende regels. In 2004 hebben we hiervoor bij de lokale banken

Naleving (milieu)wetgeving en convenanten

>

Inkoop Leveranciers Energiegebruik Papiergebruik Afval Duurzame mobiliteit

> > > > > >

Duurzame verbouw en nieuwbouw kantoren

>

en alle onderdelen van Rabobank Nederland de checklist ‘Risico-inventarisatie milieuwetgeving en regelgeving’ uitgezet. Deze checklist is een hulpmiddel waarmee de bankonderdelen in kaart kunnen brengen welke milieugerelateerde wetgeving voor hun gebouwen van toepassing is en of men aan de regels van deze wetgeving voldoet. Zowel Interpolis als Robeco 32 hebben de checklist voor hun gebouwen toegepast. Bij beide groepsonderdelen toonde de checklist aan, dat zij voldoen aan de geldende milieu wetgeving en regelgeving.

31) Met uitzondering van lokale banken. 32) Dit heeft alleen betrekking op de twee panden van Robeco op de Coolsingel in Rotterdam.

70



Van 77 lokale banken gaf tot nu toe 69% aan de checklist te hebben

Rabobank Nederland heeft bovendien 3 convenanten ondertekend.

toegepast. De Lage Landen en Obvion zullen deze inventarisatie in 2005

Welke convenanten dit zijn, de doelstellingen en realisatie tot nu toe

uitvoeren.

zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Tevens kunt u zien waar in dit hoofdstuk meer over deze convenanten is te lezen.

Overzicht convenanten Convenant

Looptijd

Doelstelling

Realisatie tot nu toe

Meer informatie

Meerjarenafspraken

16 december 1996 -

25% energie-efficiencyverbetering

19% 33 energie-efficiency-

Pagina 72

Energie-efficiency (MJA) 1

1 januari 2006

ten opzichte van 1995 in de gehele

verbetering ten opzichte

banksector

van 1995 behaald binnen

(Rabobank Nederland en

Rabobank Nederland en de

Interpolis)

Lokale banken Convenant verpakkingen III

Getekend eind 2002,

In het Convenant Verpakkingen III

Monitoring van afvalgege-

(Rabobank Groep)

loopt tot 2006

hebben de Nederlandse overheid

vens en inzet op preventie

(het ministerie van VROM) en het

en hergebruik. (In 2004 is 15

bedrijfsleven de afspraak gemaakt

ton kunststof-verpakkingen

om door middel van preventie en

gerecycled. De hoeveelheid

hergebruik de hoeveelheid te

gebruikte verpakkingen

verbranden verpakkingsafval terug

is t.o.v. 2002 met 20 ton

te brengen naar 850 Kton in 2005.

gestegen.)

Intentieverklaring

April 2002 -

Gebruik van minimaal 5%

Biologische voedings-

Biologische catering

december 2004

biologische voedingsmiddelen.

middelen hebben een

(Rabobank Nederland)

Pagina 76

Pagina 70

aandeel van 16%

Inkoop

In de contracten die RCI in 2004 heeft herzien, zijn - waar relevant en

Jaarlijks kopen we als Rabobank Groep voor EUR 1.700 miljoen aan goe-

beïnvloedbaar - MVO-aspecten opgenomen. Bij de lopende uitbeste-

deren en diensten in. Niet alleen letten we bij de inkoop op financiële

dingstrajecten van een aantal diensten zijn MVO-aspecten een belang-

indicatoren en doelstellingen, maar we houden ook rekening met maat-

rijk aandachtspunt voor de gunning. In 2005 stelt RCI samen met het

schappelijke en ecologische criteria. De inkoopfase, waarin de specifica-

directoraat MVO een plan van aanpak op om MVO-aspecten structureel

tie- en selectie van producten, diensten en/ of leveranciers plaatsvindt,

in te bedden in het inkoopproces.

is een uitgelezen moment om duurzaamheidscriteria te laten gelden. Inkoop groene elektriciteit

Verduurzaming inkooppakketten

Wij willen naar 100% groene stroom. In 2004 hebben we een raam-

De Rabobank Groep wil meer inzicht krijgen in de MVO-aspecten die

contract afgesloten voor Nederlandse vestigingen van de Rabobank

spelen tijdens de levenscyclus van de producten die we inkopen.

Groep. Hierdoor is naar schatting 93% van het totale gebruik duurzaam

Om die reden hebben we in 2004 64 inkooppakketten doorgelicht op

opgewekt vanaf januari 2005. De stroomopwekking vindt plaats door

hun mogelijk significante impact op milieu en duurzaamheid. Bij 37

windmolens in Nederland. De Rabobank financiert deze windmolens.

inkooppakketten hebben we vastgesteld dat er in meer of mindere mate

Het afgesloten raamcontract levert een forse milieuwinst op. FGH Bank

sprake is van MVO-relevantie. In samenwerking met het directoraat MVO

stapt vanaf 2006 over op groene stroom.

heeft Rabobank Concern Inkoop (RCI) voor de inkopers een webtool ontwikkeld waarin zij eenvoudig kunnen zoeken naar relevante MVO-

Inkoop biologische voedingsmiddelen door Rabobank Nederland

wetgeving en -regelgeving. Deze tool wordt in 2005 verder uitgebreid,

Rabobank Nederland tekende in 2002 als grootgebruiker van voedings-

onder andere met informatie over ons MVO-beleid. De database waar-

middelen de intentieverklaring Biologische Catering. Hiermee stelden we

mee de webtool is gevuld, zal voortdurend aan de veranderende eisen

ons tot doel in 2004 minimaal 5% biologische producten te gebruiken.

en specificaties worden aangepast.

Nu, twee jaar later, is er in onze personeelsrestaurants een dagelijks

71



aanbod van diverse biologische soorten brood en broodjes en worden

Maatregelen tegen concurrentievervalsing bij inkoop

standaard biologische melk, karnemelk en andere biologische zuivel-

De Rabobank heeft sinds 9 februari 1999 beleid geformuleerd om con-

producten verstrekt. Daarnaast worden er wisselend biologische snacks,

currentievervalsing bij inkoop te voorkomen. Dit is nader verwoord in

vleeswaren en groenten aangeboden. Het aandeel biologische produc-

de beleidsnotitie ‘De inkoopfunctie van de Rabobank Groep, d.d. 17

ten is hierdoor meer dan 16% van het totale voedingsmiddelenaanbod.

december 2002’ en het standpunt is in 2004 herbevestigd. De gedrags-

Hiermee halen we dus ruimschoots de doelstellingen die we in het

lijn die de Rabobank hanteert ten aanzien van reciprociteit houdt in dat

convenant ondertekenden. Sinds eind juli 2004 verstrekken bovendien

in de keuze en omgang met leveranciers de Rabobank zich niet laat

alle warmedrankenautomaten op onze hoofdvestigingen biologische

leiden door reciprociteit tenzij alle andere factoren gelijk zijn. Potentiële

Max Havelaar-koffie. De biologische koffie wordt verbouwd op plantages

leveranciers die tevens klant zijn (of willen worden), worden indien zij

waar koffieboeren geen bestrijdingsmiddelen of kunstmest mogen

een beroep doen op reciprociteit, hier ook op gewezen. In het aparte

gebruiken. De boeren kunnen hun producten bovendien onder goede

leveranciersbeleid van Robeco zijn eveneens maatregelen tegen

handelsvoorwaarden verkopen.

concurrentievervalsing opgenomen.

Leveranciers Screening leveranciers op MVO-eisen Niet alleen bij de keuze van producten beoordeelt de Rabobank of deze op een maatschappelijk verantwoorde wijze zijn geproduceerd, maar ook van onze leveranciers eisen we in toenemende mate een maatschappelijk verantwoorde wijze van ondernemen. De MVO-eisen die door ons gesteld worden aan de leveranciers, verschillen per groepsonderdeel. In de inkoopcontracten die Rabobank Concern Inkoop (RCI) met leveranciers heeft afgesloten, staat - indien relevant - in een clausule dat zij uitsluitend goederen leveren die zonder kinderarbeid zijn gemaakt. Leveranciers van Interpolis moeten een verklaring ondertekenen waarin

In het zakelijk verkeer wordt onder reciprociteit het wederkerigheidsbeginsel (‘quid pro quo’) verstaan. In algemene zin vertaalt reciprociteit zich bij inkoop in: - het bevoordelen van een leverancier die tevens een bancaire klant is, tijdens de evaluatie- of selectieprocedure c.q. het benadelen van een leverancier die geen klant is; - het beïnvloeden van een leverancier om klant te worden c.q. te blijven; - het aanbieden van een specifieke verplichting om te kopen, in ruil voor een specifieke verplichting om te verkopen (of omgekeerd).

zij enerzijds geïnformeerd worden over de doelstellingen van Interpolis om belasting van het milieu terug te dringen en anderzijds verklaren zich te zullen inspannen om belasting van het milieu zo veel mogelijk te

Energiegebruik

voorkomen. Daadwerkelijke toetsing van de leveranciers op deze eisen

De Rabobank Groep is in 2004 bezig geweest met het uitbreiden van

vond in 2004 echter nog bij geen van de onderdelen plaats. Voor 2005

(energie)monitoringsystemen. De systemen hebben als doel afwijkingen

staat in het ‘Plan van aanpak Duurzaam Inkopen’ van RCI een werkwijze

in gebruik te signaleren en te corrigeren en om zowel intern als extern

gepland voor beoordelingen van leveranciers. Schretlen & Co heeft in

gebruik te kunnen vergelijken. Bovendien kunnen we door de monito-

2004 een lijst van goedgekeurde leveranciers opgesteld. In 2005 zal een

ring blijvend de verlaging van energiegebruik stimuleren door mensen

verscherping van de inkoopprocedure plaatsvinden. Daarbij wordt ook

op geconstateerd gedrag aan te spreken. Bij het energiemanagement-

deze lijst nog een keer herzien aan de hand van MVO-criteria. Verder zal

systeem voor de gebouwen van Rabobank Nederland is in 2004 een

Schretlen & Co de bestelprocedure zodanig aanpassen dat elke order

start gemaakt om het systeem op het niveau van de ISO 14001-norm

vooraf moet worden goedgekeurd door de interne tekeningbevoegden.

voor milieumanagementsystemen te brengen. In 2005 moet dit systeem

Een onderdeel van deze goedkeuring is de toets of de leverancier voor-

volledig opgezet en werkend zijn. Voor een betere administratie van de

komt op de lijst van goedgekeurde leveranciers. Hiermee wordt feitelijk

energiehuishouding van lokale banken zullen in 2005, waar mogelijk,

het huidige goedkeuringsproces omgekeerd. Want op dit moment

een centrale administratie en monitoring worden ingevoerd.

wordt pas bij de factuur een eventuele ‘overtreding’ geconstateerd. Gilde, Obvion en Alex hebben nog geen MVO-eisen gespecificeerd aan

Besparing energiegebruik

de hand waarvan zij de bedrijfsvoering van hun leveranciers toetsen.

Verschillende lokale banken hebben groenfinanciering gekregen om

Ook bij FGH Bank worden leveranciers nog niet getoetst op MVO-criteria.

duurzame energietechnieken in hun kantoren toe te passen. Het gaat

Een aanzienlijk deel van de inkoop van FGH Bank verloopt echter via

daarbij om onder andere de toepassing van warmtepompen, koude-

door Rabobank Concern Inkoop gesloten raamovereenkomsten met

warmteopslag in de bodem en zonnepanelen. (zie praktijkvoorbeelden

leveranciers, waardoor de inkoopprocessen grotendeels automatisch

www.Rabobankgroep.nl/duurzaamheid).

voldoen aan de MVO-eisen van de Rabobank.

72



Behalve het ‘vergroenen’ van de elektriciteit besteden we ook veel aan-

Convenant Meerjarenafspraak energie

dacht aan energiebesparing. In 2004 zijn verschillende energiebespa-

Rabobank Nederland en de lokale banken tekenden in 1996 de

rende innovatieve maatregelen getest: het beperken van sluipstroom

Meerjarenafspraak Energie Efficiency. Doelstelling van deze afspraak is

(de stand-bystand) van op elektronische apparatuur bleek succesvol en

een daling van het netto-energiegebruik per vierkante meter vloerop-

zal in 2005 op grotere schaal worden ingevoerd. Daar waar de verlich-

pervlak met 25% ten opzichte van 1995. Ook Interpolis heeft de MJA

tingsniveaus het toelaten, zullen zuinige armaturen worden toegepast.

van de verzekeringsbranche ondertekend.

Het energiebesparingsprogramma heeft een goed resultaat opgeleverd. De energie-efficiency-index geeft een besparing aan van 19% 33 ten

In 2004 is in bijna de hele Rabobank Groep een duidelijke daling van het

opzichte van het basisjaar 1995, ondanks het feit dat na die tijd veel

elektriciteitsgebruik gerealiseerd.

extra koelvermogen is geïnstalleerd. De continue daling van het ener-

Bij Rabobank Nederland is in alle regio’s bespaard op elektriciteit. Met

giegebruik is alleen in 2003 tijdelijk verstoord door een extreem warme

name bij de gebouwen in Utrecht en Zeist is een grote daling in het

zomer. Bovendien bleek een deel van het gebruik van de lokale banken

gebruik te zien door het aanpassen van de regeling van de koelmachines

van 2002 op 2003 geboekt, vanwege de factureringsproblemen in de

en het aanschaffen van nieuwe machines, alsmede door het afstoten

energiesector. De cijfers over 2004 geven een goed beeld van het

van een locatie in Zeist. Interpolis heeft meerdere maatregelen uitge-

energiegebruik in een normaal jaar.

voerd, zoals het vervangen van monitoren door flatscreens, waardoor een daling van meer dan 20% is gerealiseerd. Het elektriciteitsgebruik bij

Pilot Energieprestatieadvies Utiliteitsbouw

de lokale banken is nagenoeg gelijk gebleven aan 2003. De redenen

Bij 40 vestigingen van lokale banken in West-Brabant heeft Rabobank

voor de stijging in 2003 ten opzichte van 2002 zijn niet exact bekend,

Nederland samen met SenterNovem een pilot uitgevoerd met het

maar vermoed wordt dat het deels verklaard kan worden door de over-

nieuwe Energieprestatieadvies Utiliteitsbouw (EPA-U). Bij deze pilot

stap naar daadwerkelijke metingen van het gebruik, het warme weer in

zijn de energieaspecten bij een representatief aantal vestigingen onder-

2003 en de personeelsreductie in dat jaar. Alleen bij Stroeve is het elek-

zocht, een vereiste voor een energiezorgsysteem. Aangezien de meeste

triciteitsgebruik gestegen. Dit ondanks het plaatsen van tijdschakelaars

vestigingen al veel energiebesparende maatregelen hadden ingevoerd,

op de verlichting van het gebouw. De grote stijging per fte wordt ver-

was het besparingspotentieel niet hoog. De conclusie is daarom dat

oorzaakt door de sterke reductie in fte’s bij Stroeve eind 2003. In absolu-

de EPA-U met name van belang is bij verbouw en minder in de

te hoeveelheden is het gebruik zo goed als gelijk gebleven.

exploitatiefase.

Elektriciteitsgebruik per fte in kWh per fte

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000

2002

2.000

2003

0

2004 Rabobank Nederland

Lokale banken

De Lage Landen

Interpolis

Robeco

Schretlen & Co

Stroeve

FGH bank

33) De gegevens van de lokale banken hebben als gevolg van het ontbreken van de gegevens van 5% van de vestigingen een kleine onzekerheidsmarge. De informatie is wel gebaseerd op veel betrouwbaardere gegevens dan in het verleden werden gebruikt. Vanaf 2004 is er in toenemende mate gebruik gemaakt van reële meetgegevens van elektriciteitsgebruik. Bij alle gebouwen die een gebruik hebben >3*80 Ampère zijn reële meetgegevens van elektriciteitsgebruik gehanteerd. 34) De kantoren van Interpolis in Arnhem en Groningen zijn dit jaar voor het eerst meegenomen in de rapportage. Hiermee rapporteert Interpolis voor 2004 over 68% van haar organisatie. De gegevens over 2003 betreffen 64%, over 2002 62%. 35) Gegevens Robeco betreffen alleen Coolsingel 120. Robeco rapporteert hiermee over 56% van haar organisatie. 36) Het hoge elektriciteitsgebruik per fte bij effectenbank Stroeve is deels te verklaren door een leegstand in 2004, waardoor het gebruik tot rond 25% kon oplopen. Daarbij is inbegrepen de ruimte die door Alex is gereserveerd als uitwijkruimte in het kader van calamiteitenbeheersing. Deze ruimten worden deels verlicht en gekoeld. 37) FGH Bank, sinds 2003 onderdeel van de Rabobank Groep, heeft dit jaar voor het eerst gerapporteerd. De gegevens van FGH Bank betreffen enkel het hoofdkantoor in Utrecht. Hiermee rapporteert FGH Bank over 88% van haar organisatie. 38) Van Alex, Schretlen & Co, Gilde, Obvion en Rabo Vastgoed zijn geen gegevens beschikbaar over het elektriciteitsgebruik. 39) De elektriciteitsgebruik gegevens voor de lokale banken voor 2002 en 2003 zijn vertekend doordat een deel van het gebruik van lokale banken van 2002 op 2003 geboekt bleek te zijn, vanwege de factureringsproblemen in de energiesector.

73



Gasverbruik per m2 bruto vloeroppervlak in m3 gas / m2

25,00 20,00 15,00 10,00

2002

5,00

2003 2004

0,00 Rabobank Nederland

Lokale banken

De Lage Landen

Interpolis

Robeco

Schretlen & Co

Stroeve

FGH bank

40) Het gasgebruik is gecorrigeerd voor verschillen in de weersomstandigheden tussen de jaren (door middel van de zogenaamde graaddagen). 41) De kantoren van Interpolis in Arnhem en Groningen zijn dit jaar voor het eerst meegenomen in de rapportage. Hiermee rapporteert Interpolis voor 2004 over 68% van haar organisatie. De gegevens over 2003 betreffen 64%, over 2002 62%. 42) Gegevens Robeco betreffen alleen Coolsingel 120. Robeco rapporteert hiermee over 56% van haar organisatie. 43) In 2003 is Stroeve verhuisd naar een nieuw, groter pand. Gegevens over 2002 (oude locatie) zijn daarom niet in de grafiek opgenomen. Het hoge gasgebruik per m3/ m2 bij effectenbank Stroeve is deels te verklaren door een leegstand in 2004. Daarbij is inbegrepen de ruimte die door Alex is gereserveerd als uitwijkruimte in het kader van calamiteitenbeheersing. Het verwarmen van deze hoge ruimten kosten extra gas. 44) FGH Bank, sinds 2003 onderdeel van de Rabobank Groep, heeft dit jaar voor het eerst gerapporteerd. De gegevens van FGH Bank betreffen enkel het hoofdkantoor in Utrecht. Hiermee rapporteert FGH Bank over 88% van de organisatie. Het gasgebruik in m3/m2 is hoog omdat deze eenheid een grote kantoortuin heeft. 45) Van Schretlen & Co, Gilde, Obvion, Rabo Vastgoed en Alex zijn geen gegevens beschikbaar over het gasgebruik. 46) Het verschil in gasgebruik lokale banken wordt verklaard doordat in 2004 werd gemeten en in 2003 een schatting is gemaakt op basis van financiële gegevens. De gegevens van het gasgebruik hebben als gevolg van het ontbreken van de gegevens van 5% van de locaties een kleine onzekerheidsmarge. Die onzekerheid wijkt niet af van voorgaande jaren.

Gasgebruik

Het elektriciteitsgebruik en het gasgebruik van de Rabobank Groep in

In 2004 is het gasgebruik van Interpolis en Stroeve gedaald. Bij Interpolis

Nederland zorgen voor een uitstoot van het broeikasgas CO2. In 2004 is

vindt warmte-koudeopslag plaats, waardoor minder gas nodig is om het

door het energiegebruik 113.375 ton CO2 uitgestoten. Dit is 8% minder

binnenklimaat te reguleren. Bij Stroeve, gehuisvest in een nieuw pand,

dan in 2003.

is het gasverbruik per m vloeroppervlak afgenomen. Ook bij De Lage 2

Landen is het gasgebruik per m2 licht gedaald. De stijging in het gas-

Papiergebruik

gebruik bij Robeco wordt onder andere verklaard doordat sinds oktober de koude start na het weekend 1 uur eerder plaatsvindt om de tempe-

Vermindering papiergebruik

ratuur bij aanvang van kantooruren op normaal niveau te krijgen.

Een bos per jaar. Dat denken we binnen de Rabobank Groep te kunnen uitsparen. Volgens het Wereld Natuur Fonds gebruikt een gemiddelde

CO2-uitstoot Rabobank door energiegebruik

kantoormedewerker één boom per jaar aan papier. Als we 10% minder papier gebruiken, sparen we daarmee circa 5.500 bomen. Met dit gege-

Totale hoeveelheid CO2 uitstoot door gas en elektra verbruik in ton CO2

ven in ons achterhoofd, hebben we het afgelopen jaar dan ook ons best gedaan om het papiergebruik in de organisatie terug te dringen. En met

140.000

resultaat, want het papiergebruik binnen Rabobank Nederland en lokale

120.000

banken is flink aan het dalen. De besparing binnen Rabobank Nederland

100.000

en de lokale banken samen kwam uit op 7%. Dit komt neer op een

80.000

Ton CO2 door totale gas

besparing van 28,7 miljoen vel papier. De doelstelling om in 2004 10%

60.000

en elektra verbruik

papier te besparen is echter niet gehaald. Het gebruik van alleen het

40.000

Ton CO2 door gas en

blanco A4-papier daalde binnen Rabobank Nederland wel met ruim

20.000

elektraverbruik na aftrek

15%. Lopende veranderingen in systemen en apparatuurlijnen recht-

verbruik groene stroom

vaardigen ook voor 2005 een doelstelling voor een verdere daling van

0 2002

2003

2004

10% ten opzichte van 2003. De vermindering van het papiergebruik is voor een groot deel gerealiseerd door gedragsverandering van de

47) De berekende CO2 -uitstoot is gebaseerd op de gegevens van het elektriciteits- en het

medewerkers en door verschillende technische maatregelen. Voor lokale

gasgebruik zoals weergegeven in bovenstaande teksten, met de zelfde voetnoten en

banken en Rabobank Nederland kwam een actiepakket op het intranet

aanvullende opmerkingen.

beschikbaar, waarmee medewerkers via monitoring en sturing kunnen

48) De vergelijking met voorgaande jaren is gebaseerd op de gegevens van die onderdelen van de Rabobank Groep waarvan voor alle drie jaar gegevens voorhanden zijn.

werken aan concrete verandering.

De cijfers in deze grafiek zijn dus voor alle jaren exclusief de gegevens van Alex, Schretlen &

Het nieuwe formaat rekeningafschriften kostte bij de invoering in 2004

Co, Gilde en Obvion.

gemiddeld 10 tot 15% meer papier. Het ook in 2004 ingevoerde elek-

74



tronische rekeningafschrift gaat echter naar verwachting binnen 2 jaar

copier gekregen, waarmee brochures worden gemaakt. Voorheen werd

de hoeveelheid verstuurde papieren afschriften terugbrengen met naar

dit uitbesteed. Ook dit heeft een stijging in papiergebruik opgeleverd.

schatting 50%.

In 2003 werden er binnen Gilde weinig IT-fundgerelateerde activiteiten verricht, waardoor het papiergebruik van het IT-team laag was. In 2004

Papiergebruik bij groepsonderdelen

zijn de IT-ventures stopgezet en heeft het vertrek van het IT-team een

De Lage Landen heeft het papiergebruik teruggedrongen door toene-

afname van de fte’s binnen Gilde veroorzaakt. Dit alles resulteerde in

mende digitalisering van informatie, zoals een onlinefaciliteit voor de

een grote stijging van het papiergebruik per fte. Bij Stroeve is eveneens

klanten van Trade Finance voor het inzien van informatie, waardoor de

een sterke stijgingvan het papierverbruik in 2004 geweest. Deze stijging

noodzaak van traditionele papieren overzichten is komen te vervallen.

wordt deels verklaard door de toename van het klantenbestand, wat

Verder is er bij De Lage Landen een toename van de bewustwording

heeft geleid tot het uitprinten van vele extra contracten e.d. Alex, dat

geconstateerd om bijvoorbeeld 2 pagina’s per vel te printen. Bij Schretlen

net als FHG in 2004 voor het eerst rapporteert, wil in 2005 door middel

& Co was in 2003 een ECO-team actief, waar nu duidelijk de vruchten

van een nieuw systeem van dagafschriftenverwerking een belangrijke

van worden geplukt. Over 2004 is bij Schretlen & Co namelijk een

besparing op papiergebruik realiseren.

reductie van het papiergebruik gerealiseerd van maar liefst 19% per fte. Hoewel bij Obvion geen specifieke projecten ter reductie van het papier-

Milieuvriendelijk papier

gebruik zijn uitgevoerd, is ook bij Obvion het papiergebruik per fte sterk

Parallel aan de vermindering van het volume wordt in 2005 ook de

gedaald. Bij Interpolis en Robeco is het verbruik per fte zo goed als gelijk

milieukwaliteit van het A4-kopieerpapier en printpapier en de envelop-

gebleven. Bij Gilde heeft in 2004 een sterke stijging van het papier-

pen aanzienlijk verbeterd door de introductie van FSC-papier. Dit is

verbruik plaatsgevonden. Het papiergebruik is sterk gestegen doordat

papier dat gemaakt is van hout uit duurzaam beheerde plantages of

Gilde in 2004 zeer veel werk heeft gehad en onderzoeken heeft uitge-

bos. Deze ontwikkeling wordt niet alleen binnen het Rabobank-merk

voerd. Dit zijn omzetgedreven werkzaamheden die veel papiergebruik

ingezet. Ook De Lage Landen doet hieraan mee.

met zich mee brengen. Daarnaast heeft Gilde in 2004 een eigen kleuren-

Papierverbruik in kg/fte

160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0

2002

20,0

2003

0,0

2004

Rabobank Nederland en Lokale banken

De Lage Landen

Interpolis

Gilde

Robeco

Schretlen & Co

Obvion

Stroeve

FGH bank

Alex

49) De gegevens van Rabobank Nederland over 2003 zijn aangepast om de verschuiving van 1 maand in de aangeleverde gegevens op te heffen. 50) De kantoren van Interpolis in Arnhem en Groningen zijn dit jaar voor het eerst meegenomen in de rapportage. Hiermee rapporteert Interpolis voor 2004 over 68% van haar organisatie. De gegevens over 2003 betreffen 64%, over 2002 62%. 51) Gegevens Robeco betreffen Coolsingel 120 en 139. Robeco rapporteert hiermee over 87% van haar organisatie. 52) Alex en FGH Bank, beide sinds 2003 onderdeel van de Rabobank Groep, hebben dit jaar voor het eerst gerapporteerd. De gegevens van FGH Bank betreffen enkel het hoofdkantoor in Utrecht. Hiermee rapporteert FGH Bank over 88% van de organisatie. 53) Van Rabo Vastgoed zijn geen gegevens beschikbaar over papiergebruik.

75



Restafval in kg/fte

160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0

2002

20,0

2003

0,0


De Lage Landen

Interpolis

Robeco

Schretlen & Co

Stroeve

Alex

54) De kantoren van Interpolis in Arnhem en Groningen zijn dit jaar voor het eerst meegenomen in de rapportage. Hiermee rapporteert Interpolis voor 2004 over 68% van haar organisatie. De gegevens over 2003 betreffen 64%, over 2002 62%. 55) In de gegevens van Robeco is dit jaar ook Coolsingel 139 meegenomen. Robeco rapporteert hiermee over 87% van haar organisatie. Voor 2003 en 2002 is dit respectievelijk 55 en 46% 56) Alex, sinds 2003 onderdeel van de Rabobank Groep, heeft dit jaar voor het eerst gerapporteerd. 57) Van lokale banken, Gilde, Obvion en FGH Bank en Rabo Vastgoed zijn geen gegevens beschikbaar over de afvalstromen. Van Schretlen & Co zijn over 2004 geen afvalgegevens bekend.

Afval

gebleven. Dit ondanks de extra afvalstroom bij Robeco van bijna 3 ton

De monitoring van de hoeveelheden restafval laat een grillig beeld zien,

door een verbouwing. Bij Stroeve is door een betere registratie meer

per locatie en over de jaren. Bij de vestigingen van Rabobank Nederland

afval per fte gerapporteerd. Na de eenmalige stijging van het restafval

is de hoeveelheid restafval zo goed als gelijk gebleven. Er is dit jaar beter

door een grote verhuizing bij Interpolis in 2003, is de hoeveelheid rest-

inzicht in de afvalsituatie door betere procedures rond afvalinzameling

afval per fte weer aanzienlijk afgenomen. Dat de hoeveelheid nog niet

en door alle afvalstromen via 1 partij te laten verwerken. In Utrecht is

geheel terug is op het niveau van 2002, ligt mogelijk aan het feit dat

bij Rabobank Nederland een proef afgerond met Eco Smart. Dit is een

in 2002 de afvalstroomhoeveelheid per container werd geschat, terwijl

afvalmanagementconcept dat op de werkplek scheiding van het afval

deze hoeveelheid nu werkelijk wordt gemeten. Bij Alex wordt, dankzij

in 4 fracties mogelijk maakt. Rabobank Nederland (in Utrecht) is het

afvalscheiding aan de bron door speciale afvalunits, 80% van het afval

eerste bedrijf in Nederland waar deze systematiek ingevoerd wordt. Ook

gerecycled. Volgens de organisatie die dit verzorgt wordt hierdoor ook

het restafval bij De Lage Landen en Robeco is per fte zo goed als gelijk

nog eens 15 tot 20% bespaard op schoonmaakkosten.

Papier- en kartonafval in kg/fte

250 200 150 100

2002

50

2003 2004


De Lage Landen

Interpolis

Robeco

Schretlen & Co

Stroeve

FGH bank

Alex

58) De kantoren van Interpolis in Arnhem en Groningen zijn dit jaar voor het eerst meegenomen in de rapportage. Hiermee rapporteert Interpolis voor 2004 over 68% van haar organisatie. De gegevens over 2003 betreffen 64%, over 2002 62%. 59) De gegevens van Robeco betreffen Coolsingel 120 en Coolsingel 139. Robeco rapporteert hiermee over 87% van haar organisatie. 60) Alex en FGH Bank, beide sinds 2003 onderdeel van de Rabobank Groep, hebben dit jaar voor het eerst gerapporteerd. De gegevens van FGH Bank betreffen enkel het hoofdkantoor in Utrecht. Hiermee rapporteert FGH Bank over 88% van haar organisatie, waarbij mogelijk een deel van het papieren kartonafval is afgevoerd als restafval. 61) Van lokale banken, Gilde, Obvion en Rabo Vastgoed zijn geen gegevens beschikbaar over papieren karton afvalstromen. Van Schretlen & Co zijn over 2004 geen afvalgegevens bekend. 62) De papieren kartonafval gegevens voor 2003 van Rabobank Nederland zijn in 2004 aangepast, omdat voor 1 regio de hoeveelheid destra papier (vertrouwelijk papier bestemd voor vernietiging) nog niet was meegenomen, terwijl dit in andere regio’s en in voorgaande jaren wel het geval was.

76



Op de meeste locaties is de hoeveelheid papieren kartonafval per fte

Minder milieubelastende lease-auto’s

toegenomen ten opzichte van 2003.. De stijging bij Interpolis wordt toe-

De Rabobank wil als duurzaam bedrijf en als aantrekkelijke werkgever

geschreven aan het feit dat ook rekening gehouden is met het afval van

een zichtbare bijdrage leveren aan het mobiliteitsvraagstuk, waarbij het

de nieuwe panden - waar nog geen besparingsacties en -maatregelen

vervoer van onze medewerkers efficiënter, effectiever en minder milieu-

zijn genomen.

belastend zal moeten plaatsvinden. Zo gaan we aandacht besteden aan de inzet van lease-auto’s die minder belastend zijn voor het milieu

Recycling van verpakkingsafval

(‘vergroening’leaseregeling) en aan een kritische beoordeling van het

De Rabobank maakt voor waardeverzendingen gebruik van kunststof

toekenningsbeleid. Medewerkers van Rabobank Nederland kunnen

enveloppen (sealbags). Voorzover deze bij lokale banken worden

vanaf 1 april 2005 alleen nog een lease-auto kiezen met het energielabel

afgedankt, bestaat hiervoor een recyclingregeling. In 2004 werd bijna

A, B of C. Het label vermeldt het brandstofgebruik, de CO2-uitstoot en

15.000 kg gerecycled. Als de kunststof enveloppen echter bij de externe

de relatieve zuinigheid van de auto in vergelijking met vergelijkbare

geldtelcentrales worden afgedankt, werden deze enveloppen tot voor

modellen. Auto’s met het label A t/m C zijn zuiniger dan de gemiddelde

kort verbrand. In 2004 is met de geldtelcentrales afgesproken dat voort-

auto. Alleen lease-auto’s die meer dan gemiddeld vervuilen, vallen af.

aan recycling van het materiaal zal plaatsvinden. De bedoeling is in

Na de invoering bij Rabobank Nederland is het voorstel dat de lokale

2005 80% van de sealbags die bij lokale banken worden afgedankt, te

Rabobanken het initiatief in 2006 gaan volgen.

recyclen. Hiermee wordt op jaarbasis een substantiële bijdrage geleverd aan hergebruik van kunststof door recycling, een van de prioriteiten

Fiets van de zaak

binnen het Convenant Verpakkingen 3 waaraan de Rabobank Groep

In 2004 zijn er binnen Rabobank Nederland 214 fietsen van de zaak bij

deelneemt. Het convenant is een afspraak tussen het bedrijfsleven en

gekomen. Dit is beduidend meer dan in 2003, toen er 81 fietsen zijn

de overheid om de te storten en te verbranden hoeveelheid verpak-

aangeschaft. Bij lokale banken zijn nog eens 170 medewerkers van

kingsafval terug te dringen. Het draait daarbij enerzijds om preventie

fietsen voorzien. De groepsonderdelen hebben gezamenlijk 366 nieuwe

en anderzijds om het goed scheiden en herverwerken van verpakkings-

fietsen via de ‘Fiets van de zaak’-regeling gefinancierd.

afval. Op het vlak van preventie is het in 2004 minder goed gegaan. Waar in 2003 nog een daling in het gebruik van sealbags werd gecon-

Vliegverkeer

stateerd, is het gebruik in 2004 met ruim 24 ton juist weer toegenomen

In 2004 zijn door Rabobank Nederland, Rabobank Internationaal en alle

tot een totale hoeveelheid van 107,6 ton. Dit is een stijging van 29% ten

andere groepsonderdelen behalve De Lage Landen en Robeco, 4.559

opzichte van 2003. Mogelijk wordt dit veroorzaakt door strikter beleid ten

vliegreizen geboekt. Het betreft vliegreizen van Nederland naar het

aanzien van contante stortingen, waardoor vaker gebruikgemaakt moet

buitenland en terug. Hiermee is het aantal vliegreizen voor het tweede

worden van de sealbagautomaat en daarmee van sealbags. De toepas-

achtereenvolgende jaar zo goed als gelijk gebleven. In totaal zijn door

sing van papier en karton is in 2004 wel nagenoeg gelijk gebleven.

deze reizen in 2004 ruim 10,75 miljoen vliegmijlen afgelegd. Hiermee stijgt het aantal mijlen per vliegreis ten opzichte van 2003 (6 miljoen).

Duurzame mobiliteit

Sinds 2002 stijgt het aantal vliegreizen met circa 2% per jaar.

Mobiliteit is een onmisbare factor in de totstandkoming en de verkoop

De bestemmingen blijken echter steeds verder weg te liggen, aangezien

van onze producten en diensten en is daarmee een onlosmakelijk

van 2002 tot 2003 en van 2003 tot 2004 respectievelijk een stijging van

onderdeel van onze bedrijfsvoering. Dit geldt voor zowel het woon-werk-

11% en 15% te zien is in het aantal per vliegreis afgelegde mijlen.

verkeer als het zakelijke verkeer. De Rabobank wil als duurzaam bedrijf

Rabobank Nederland zal in 2005 met de betrokken bedrijfsonderdelen

en als aantrekkelijke werkgever een zichtbare bijdrage leveren aan het

een analyse maken van de oorzaken van de stijging en zal bezien of er

mobiliteitsvraagstuk, waarbij het vervoer van onze medewerkers effi-

mogelijkheden zijn om hierop bij te sturen. Het aantal vluchten dat door

ciënter en effectiever zal moeten plaatsvinden. Op welke wijze we hier

buitenlandse vestigingen is gemaakt, is niet bekend. Vooralsnog hebben

invulling aan kunnen geven, zal in 2005 verder geconcretiseerd worden.

we als Rabobank Groep geen doelstellingen om het vliegverkeer terug te dringen.

Robeco heeft beleid geformuleerd ten aanzien van mobiliteit om de vervoersbelasting te reduceren, zoals het ‘Beleid inzake reductie vervoersbelasting’, een fietsen- en OV-jaarkaartbeleid en een brandstofbeleid bij hoog kilometrage. Dit is onder andere ook opgenomen in de arbeidsvoorwaarden van Robeco. In 2004 heeft Robeco een veilige extra fietsenstalling aangelegd voor het Robecokantoor, waardoor hopelijk meer medewerkers op de fiets komen.

77



Vliegreizen

hergebruik. Het huisvestingsplan heeft tot effect dat koudeopslag deel

11

zal uitmaken van de nieuwbouw en renovatie van verschillende locaties

10

in Utrecht en van de locatie Best (afhankelijk van de uitkomst van het

9

haalbaarheidsonderzoek). Voor servicekantoren, bankwinkels en voor

8

de grotere adviescentra zijn gedetailleerde programma’s van eisen uit-

7

gewerkt, die de lokale banken kunnen gebruiken voor hun nieuwbouw.

6

Hierin zijn tal van details op duurzaamheidsgebied opgenomen, zoals

5

een minstens 10% lagere energieprestatienorm (EPN), gebruik van

4

FSC-gecertificeerd hout, en het voorkomen van het gebruik van zware

3

metalen (lood en zink), die emissies naar de omgeving veroorzaken.

2

Voor onze bouwactiviteiten willen we bij voorkeur duurzame houtpro-

1

Aantal vliegreizen (x 1.000)

ducten gebruiken. Omdat eerst een oplossing moest worden gezocht

0

Aantal vliegmijlen (x 1.000.000)

voor de monitoring van de resultaten, is Rabobank Nederland in 2004

2002

2003

2004

nog geen convenant aangegaan met FSC Nederland. In 2005 zullen we dat echter alsnog doen. Het streven is dit convenant vervolgens uit te

Duurzame verbouw en nieuwbouw kantoren

breiden tot de Rabobank Groep.

Rabobank Nederland heeft een nieuw huisvestingsplan opgesteld.

Ook is er in een nieuw verlichtingsbeleid vastgesteld, waarin eenduidige

Doelstellingen bij het opstellen van dit plan waren het beperken van de

normen voor energiegebruik zijn vastgelegd met extra aandacht voor

vraag (bouwmaterialen, ruimtevraag, energiebehoefte, watergebruik),

de arbeidsomstandigheden. Zo is de norm voor direct licht 8 W/m2,

het gebruik van oneindige bronnen (bijvoorbeeld houtproducten met

voor indirect licht 9 W/ m2 en voor ‘happy licht’ 10,5 W/ m2, dat in kleur

het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC) ter bevordering van

en intensiteit varieert. Voordelen: verbetering van het arbeidsklimaat en

duurzame houtkap) en het gebruik van eindige bronnen gericht op

het voorkomen van energieverspillende verlichtingsvormen.

78



Overzicht resultaten 2004 en doelstellingen 2005 van maatschappelijke activiteiten




Realisatie

Ontwikkeling van een checklist betreffende de milieuwetgeving

Checklist is ontwikkeld en uitgezet, ook bij de dochters

en -regelgeving voor alle kantoren van de lokale banken 

Het verhogen van het percentage groene stroom vanaf 1 januari

Vanaf 2005 23% van het totale stroomgebruik is duurzaam opgewekt

2005 tot circa 100% 

30 inkooppakketten die zijn aangewezen vanwege de mogelijk

64 pakketten zijn doorgelicht

significante impact op milieu en duurzaamheid, zullen in 2004 worden doorgelicht 



Eind 2004 catering voor minimaal 5% bestaand uit biologische

Het aandeel biologische producten was in 2004 meer dan 16% van

producten

de totale voedingsmiddelenomzet

Door de MVO-eisen voor de producten en producenten op te

In de contracten die in 2004 zijn herzien, zijn MVO-aspecten opgeno-

nemen in nieuwe en vernieuwde contracten, zullen uiterlijk in

men; met name bij de outsourcing van verschillende producten en

2006 alle contracten van Rabobank Concern Inkoop daaraan

diensten is dit een belangrijk aandachtspunt geweest

voldoen 

Invoering van een webtool, waarmee inkopers direct kunnen

Eerste aanzet, weten regelgeving, tool zal eerste helft 2005 volledig

doorklikken naar een database met de MVO-eisen behorende bij

operationeel worden

de betreffende productgroep 



Besparing van 10% in 2004 ten opzichte van 2003 op het gebruik

De doelstelling van een papierreductie van 10% is in 2004 niet

van A4-papier bij RN en lokale banken

gehaald; in 2004 bedroeg de reductie 7%

Opstellen van beleid op het gebied van vervoer

In 2004 is in samenwerking tusssen de directoraten MVO en Personeel een start gemaakt met de opzet van mobiliteitsbeleid; er heeft een probleeminventarisatie plaatsgevonden en een conceptmobiliteitsplan is begin 2005 aan de raad van bestuur voorgelegd

Belangrijkste doelstellingen voor 2005 en verder - In 2005 zal het vervoersbeleid concreet handen en voeten krijgen. - Opstellen van een plan van aanpak voor de structurele inbedding van MVO-aspecten bij inkoop(contracten). - Meer dan voorheen in 2005 sturen op minder milieubelastende auto’s (vergroening leaseregeling) en kritisch kijken naar het toekenningsbeleid. - Alsnog een convenant Rabobank Nederland en FSC Nederland. Het streven is de reikwijdte van dit convenant uit te breiden tot de gehele Rabobank Groep.  doelstelling geheel verwezenlijkt



79



Economische prestaties Voor de Rabobank Groep is winst maken niet het primaire doel. Het bieden van klantwaarde is dat wel. Een gezonde bedrijfsvoering, waaronder het realiseren van winst, is noodzakelijk om de klant de best mogelijke financiële diensten te kunnen blijven aanbieden. In 2004 realiseerden we een nettowinst van EUR 1.536 miljoen. De Rabobank Groep stuurt op klantwaarde, medewerkerswaarde en

eveneens marktleider met marktaandelen van respectievelijk 40

financiële stabiliteit. Dankzij ons solide financiële beleid zijn we de

(in 2003: 39)% en 84 (in 2003: 85)%. In het buitenland hebben we in

meest kredietwaardige bank ter wereld (Triple A). In 2004 namen de

Australië en Nieuw-Zeeland in leningen aan boerenbedrijven een

baten toe met 11% en de lasten met 8%. De efficiencyratio (bedrijfs-

marktaandeel van respectievelijk 15 en 13%. In andere regio’s en

lasten als percentage van de baten) verbeterde van 69,2% tot 67,0%.

sectoren in het buitenland is het marktaandeel geringer.

De nettowinst steeg met 12% tot EUR 1.536 miljoen. Groei kredietverlening

Marktleider

Voor de Rabobank Groep is het verstrekken van kredieten een van de

De Rabobank Groep is in Nederland marktleider op veel gebieden van

belangrijkste vormen van dienstverlening. Ons balanstotaal bestaat voor

financiële dienstverlening en in meerdere sectoren. Marktleider zijn is

53% uit kredietverlening aan de private sector. De kredietverlening aan

geen doel op zich, maar een middel om een zo hoog mogelijke klant-

de private sector - particulieren, handel, industrie en dienstverlening en

waarde te realiseren. In 2004 konden we de groei op de hypotheken-

food & agri - steeg met 7% tot EUR 253,0 (in 2003: 235,4) miljard. Het

markt niet bijbenen, met als gevolg dat het marktaandeel daalde van

leeuwendeel van de kredietverlening (52%) is verstrekt aan particulieren.

25,7% naar 25,2%. Hiermee zijn we nog wel marktleider. Na enkele jaren

Dit komt overeen met EUR 131,6 (in 2003: 117,5) miljard. De krediet-

van een dalend marktaandeel in de spaarmarkt steeg het marktaandeel

verlening aan de sector handel, industrie en dienstverlening bedroeg

in 2004 met 1% tot 39%. In het MKB en de agrarische sector zijn we

ultimo 2004 EUR 83,0 (in 2003: 81,3) miljard. Dit is een stijging met 2%. Aan de food & agrisector werd 5% meer kredieten verstrekt, waarmee de kredietverlening in deze sector uitkwam op EUR 38,4 (in 2003: 36,6) miljard. De groei van de kredietverlening vond met name plaats

In dit hoofdstuk

in Nederland. De kredietverlening in het buitenland bleef nagenoeg onveranderd, mede door de daling van de dollarkoers. Het grootste deel van de kredietverlening, 80%, heeft betrekking op het binnenland. In de rest van Europa is 9% verstrekt, 7% in Amerika, 3% in Australië en

Marktleider Groei kredietverlening Toevertrouwde middelen Beheerd vermogen Verzekeren Subsidies Stijging personeelskosten (Coöperatief) dividend

> > > > > > > >

Nieuw-Zeeland en 1% in de rest van de wereld.

80



Kredietverlening naar sectoren

Verzekeren

in miljarden euro’s

De premieomzet van verzekeringsproducten van Interpolis steeg met

140

3% tot EUR 4,0 (in 2003: 3,9) miljard. De omzet uit levensverzekeringen

120

daalde met 5% tot EUR 2,3 (in 2003: 2,4) miljard door een lagere verkoop

100

van koopsompolissen. De schadeverzekeringsactiviteiten noteerden een

80

fraaie stijging van 17% tot EUR 1,5 (in 2003: 1,3) miljard. De omzet uit

60

2001

herverzekeren bedroeg EUR 0,2 miljard. Naast verzekeringsactiviteiten

40

2002

is Interpolis ook gespecialiseerd op het gebied van pensioenen en

20

2003

bedrijfszorg (Arbo en reïntegratie). De omzet uit deze activiteiten

0

2004

bedroeg respectievelijk EUR 127 (in 2003: 118) miljoen en EUR 98

Food & agri

HID

Particulieren

(in 2003: 128) miljoen.

Toevertrouwde middelen

Subsidies

De toevertrouwde middelen - spaargelden, professionele effecten-

De Europese Commissie heeft Nederland voor de periode tot en met

transacties en overige toevertrouwde middelen - stegen met 11% tot

2006 gelden toegekend uit het Europees Sociaal Fonds (ESF). Deze

EUR 192,1 (in 2003: 172,6) miljard. De overige toevertrouwde middelen

gelden zijn onder meer bestemd voor de scholing van werkenden om

namen met 13% toe tot EUR 110,3 (in 2003: 97,7) miljard. De stijging is

hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. In 2004 en 2005 heeft

grotendeels toe te schrijven aan de stijging van deposito’s.

Rabobank bij ESF subsidiegelden aangevraagd en beschikt gekregen.

De spaargelden groeiden met 9% tot EUR 77,7 (in 2003: 71,6) miljard.

Over 2004 is ruim EUR 1,1 miljoen ontvangen en in 2005 is een aanvraag

De economische onzekerheid zorgde ervoor dat veel consumenten de

van EUR 4,2 miljoen gedaan voor ICT en ICT gerelateerde opleidingen

hand op de knip hielden. Hierdoor namen de spaargelden wederom

door het agentschap SZW. Nederlandse instellingen maken steeds meer

relatief fors toe. Het aandeel van internetsparen in het totale spaargeld

gebruik van ESF-subsidies. In samenwerking tussen de Nederlandse

steeg het afgelopen jaar van 33% tot 43%. Dit ging met name ten koste

Vereniging van Banken en het Verbond voor Verzekeraars is eind 2004

van de traditionele spaarrekening en Telesparen. Het aandeel daarvan

de Stichting Sectorfonds Financiële Dienstverlening opgericht. In 2005

daalde met respectievelijk 5% en 4% tot 22% en 17%.

kan de financiële sector via deze stichting ESF-subsidies aanvragen.

Verdeling spaargelden Rabobank Groep

Stijging personeelskosten In het verslagjaar stegen de personeelskosten met 7% tot EUR 4,0

Internetsparen

43%

(in 2003: 3,8) miljard. De bedrijfslasten worden voor meer dan 60%

Rendementsrekening

22%

bepaald door de personeelskosten. De personeelskosten bestaan onder

Telesparen

17%

meer uit lonen, pensioenen en sociale premies. De stijging van de

Deposito’s met vaste looptijd

7%

personeelskosten is toe te schrijven aan loonsverhogingen en hogere

Roparco

6%

pensioendotaties. De externe opleidingskosten bedroegen in 2004

Overig

5%

EUR 77 miljoen. Uitbreiding eigen vermogen door uitgifte van innovatief kapitaal en winst

Beheerd vermogen

Doordat de coöperatieve Rabobank haar winst nooit uitkeerde maar

Het beheerde en bewaarde vermogen van klanten van de Rabobank

toevoegde aan haar vermogen, heeft zij een sterke eigenvermogens-

Groep nam in 2004 met EUR 8 miljard toe tot EUR 140 (in 2003: 132)

positie ontwikkeld. Mede hierdoor en door de stabiele resultaatont-

miljard. Het klantenvermogen heeft voor ruim EUR 20 (19) miljard

wikkeling en een relatief laag risicoprofiel hebben de ratinginstituten

betrekking op het door Interpolis beheerde vermogen van pensioen-

Standard & Poor’s en Moody’s de hoogste kwalificatie (AAA) voor kre-

fondsen van derden. De lokale Rabobanken en de overige dochter-

dietwaardigheid aan de Rabobank Groep toegekend. Door deze rating

ondernemingen van Rabobank Nederland, zoals de Robeco Groep,

kunnen we als Rabobank relatief goedkoop geld aantrekken op de geld-

beheren en bewaren EUR 120 (in 2003: 113) miljard van het klanten-

en kapitaalmarkt. De afgelopen jaren was de groei van de activiteiten

vermogen. De fondsen van de Robeco Groep in de Verenigde Staten

met name door acquisities hoger dan de groei van het resultaat.

hadden te lijden onder de depreciatie van de dollarkoers. Hierdoor daalde

Dit betekende dat het eigen vermogen onvoldoende toenam om de

het klantenvermogen met EUR 3 miljard. Aan beleggingsresultaten

groei te financieren. Om het eigen vermogen op peil te houden is

konden we EUR 8 miljard bijschrijven. De instroom van nieuw vermogen

enkele jaren geleden innovatief kapitaal in de vorm van Ledencertificaten

bedroeg EUR 3 miljard.

en Trust Preferred Securities uitgegeven. Ledencertificaten zijn uitsluitend

81



voor leden en betalen dividend uit in de vorm van een rentevergoeding.

(Coöperatief) dividend

De Trust Preferred Securities (TPS) zijn specifiek voor institutionele

Tegenwoordig keert de Rabobank door de uitgifte van Ledenkapitaal en

beleggers. In 2004 hebben we voor EUR 1,9 miljard aan nieuwe TPS

TPS dividend uit. Daarnaast investeren we in de vorm van coöperatief

uitgegeven. Als gevolg van een wijziging in de regelgeving worden

dividend in klanten en in de directe omgeving van klanten. Bij coöpera-

de eerdere uitgiftes van TPS niet langer tot het eigen vermogen gere-

tief dividend gaat het om uitgaven die bijdragen aan de emancipatie en

kend maar tot de achtergestelde schulden. Eind 2004 bestond 68% van

economische ontwikkeling van groepen in de Nederlandse samenleving

het eigen vermogen uit overige reserves (met name ingehouden win-

en in het buitenland. Een belangrijk kenmerk van coöperatief dividend

sten), 21% uit ledenkapitaal, 10% uit TPS en minder dan 1% is

is dat hier geen tegenprestatie (anders dan publiciteit) ten gunste van

herwaarderingsreserve.

de bank tegenover staat. Op dit moment is nog niet duidelijk hoeveel we jaarlijks uitgeven aan coöperatief dividend. Het gaat in ieder geval

Opbouw eigen vermogen per ultimo 2004 Overige reserves

om tientallen miljoenen euro’s. (Zie hoofdstuk 8) 68%

Ledenkapitaal

21%

Trust Preferred Securities

10%

Herwaarderingsreserve

1%

82


Assurance rapport

Assurance rapport Aan de lezers van het Maatschappelijk jaarverslag 2004 van de

Financial Information” uitgevaardigd door de “International Auditing

Rabobank Groep.

and Assurance Standards Board”. Op basis van deze standaard is het onder andere vereist dat:

Introductie

• de leden van het assuranceteam over de specifieke kennis, vaardighe-

De Raad van Bestuur van Rabobank Groep (verder: Rabobank) heeft ons

den en vaktechnische bekwaamheden beschikken die nodig zijn om

verzocht zekerheid te verschaffen bij de informatie in het Maatschappelijk

de informatie in het verslag te kunnen begrijpen en beoordelen, en

Jaarverslag 2004 (verder: het Verslag). De Raad van Bestuur is verant-

dat die leden voldoen aan de vereisten van de Code of Ethics van de

woordelijk voor het opstellen van het Verslag, inclusief het bepalen van

IFAC teneinde hun onafhankelijkheid te waarborgen;

materiële onderwerpen. Het is onze verantwoordelijkheid een assurance rapport inzake het verslag te verstrekken.

• bij het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid, dat een lager niveau is dan een redelijke mate van zekerheid, de conclusie in een negatieve vorm wordt geformuleerd.

Context en reikwijdte In het Verslag beschrijft Rabobank de inspanningen en resultaten op

Er bestaan geen algemeen aanvaarde richtlijnen voor rapportages op

het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onze werk-

het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Rabobank

zaamheden waren gericht op:

past haar eigen interne rapportagecriteria voor de informatie in het

1) het verschaffen van een redelijke mate van zekerheid dat:

verslag toe die zijn afgeleid van de stakeholder-consultatie en de GRI

- de informatie opgenomen in de hoofdstukken 1 (Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen), 2 (Hoe we MVO organise-

Guidelines, zoals nader uiteengezet in de leeswijzer en hoofdstuk 7 ‘In dialoog met onze stakeholders’.

ren) en 3 (Integratie MVO in alle onderdelen ons bedrijf) juist is weergegeven; - de in de kerngegevens opgenomen informatie aangeduid met

Overwegingen en beperkingen De niet-financiële gegevens in het verslag kennen in het algemeen

een  op de juiste wijze is ontleend aan of berekend op basis

inherente beperkingen voor de nauwkeurigheid vanwege de aard van

van de door de accountant gecontroleerde jaarrekeningen van de

deze gegevens en de methoden waarmee ze worden gemeten, bere-

Rabobank Groep en Robeco Duurzaam N.V. waarbij goedkeurende

kend of geschat.

verklaringen zijn verstrekt; 2) het verschaffen van een beperkte mate van zekerheid dat de overige informatie in het verslag juist is weergegeven.

Om een grondig inzicht in de financiële resultaten en de vermogenspositie van Rabobank te verkrijgen, dient de lezer de gecontroleerde jaarrekeningen over 2004 te raadplegen.

De woorden “juist is weergegeven” betekenen dat de informatie in het Verslag op een adequate wijze is gebaseerd op de onderliggende bron-

Werkzaamheden

informatie zodanig dat het Verslag met die broninformatie overeenkomt.

Onze werkzaamheden voor het gehele verslag bestonden uit:

De hogere mate van zekerheid die wordt gegeven met een redelijke

• het uitvoeren van een media- en internetanalyse naar milieu-, veilig-

mate van zekerheid uit zich in de aard en diepgang van de werkzaam-

heids- en sociale-issues in relatie tot Rabobank om inzicht te krijgen

heden. Wij verwijzen hiervoor naar de werkzaamheden hieronder.

in de relevante duurzaamheidonderwerpen en -vraagstukken in de rapportageperiode;

We verstrekken geen zekerheid bij toekomstgerichte informatie (zoals

• het beoordelen van de grondslagen van informatieverzorging en

ramingen, verwachtingen en doelstellingen) en de haalbaarheid van

verslaggeving die bij het opstellen van het verslag zijn gebruikt;

uitgesproken verwachtingen

• het afnemen van interviews met relevante medewerkers op groepsniveau over strategie, het beleid, de communicatie en het manage-

Standaarden en criteria We hebben deze opdracht uitgevoerd in overeenstemming met

ment ter beoordeling van de in het verslag opgenomen informatie; • het beoordelen van de opzet en werking van de systemen en proces-

de “International Standard for Assurance Engagements (ISAE) 3000:

sen van informatieverzameling en verwerking, waaronder de aggrega-

Assurance Engagements other than Audits or Reviews of Historical

tie van gegevens tot informatie zoals opgenomen in het verslag;

83


Assurance rapport

• het steekproefsgewijs beoordelen van de betrouwbaarheid van de

• In 2004 zijn relevante verbeteringen doorgevoerd in het MVO-moni-

gerapporteerde kwantitatieve en kwalitatieve informatie bij diverse

toringsysteem. De informatie wordt veelal nog ad hoc verzameld en

onderdelen; • het beoordelen van de informatie in het verslag aan de hand van interne en externe documenten.

er bestaat een beperkte interne controle voor de niet-financiële informatie. De kwaliteit van deze informatie kan verder worden verbeterd door een betere inbedding van de MVO-monitoring in bestaande managementrapportages en de reguliere planning- en controlcyclus.

Voor de hoofdstukken 1, 2 en 3, waarbij een redelijke mate van zeker-

• In het verslag wordt niet altijd een compleet beeld gegeven van de

heid wordt verschaft, hebben wij bovendien in detail vastgesteld dat

resultaten voor de gehele Rabobank Groep, onder andere als gevolg

de informatie overeenkomt met de informatie uit alle relevante onder-

van het ontbreken van betrouwbare informatie bij onderdelen. Dit is

liggende bronnen en dat alle relevante informatie uit deze bronnen in

met name het geval voor informatie opgenomen in de hoofdstukken

relatie tot deze hoofdstukken is opgenomen in het Verslag.

over medewerkers en de bedrijfsvoering. Wij bevelen aan om in 2005

De in de kerngegevens opgenomen informatie aangeduid met 

heid van deze informatie bij de onderdelen waarover nu nog niet

hebben wij vergeleken met de overeenkomstige informatie in de

(volledig) wordt gerapporteerd zodat in toekomstige verslagen een

door de accountant gecontroleerde jaarrekeningen over 2004 van de

compleet beeld kan worden gegeven.

extra aandacht te besteden aan het verbeteren van de betrouwbaar-

Rabobank Groep en Robeco Duurzaam N.V.

• Het is een positieve ontwikkeling dat in vergelijking met voorgaande jaren nog meer aandacht is besteed aan het opnemen van doelstel-

Tijdens ons onderzoek hebben wij de noodzakelijke wijzigingen in het

lingen en het rapporteren over behaalde prestaties. Daardoor wordt

verslag besproken en hebben wij vastgesteld dat deze wijzigingen

de voortgang inzichtelijk gemaakt. Deze doelstellingen zouden in de

adequaat zijn verwerkt in de definitieve versie.

komende jaren eenduidiger en specifieker kunnen worden geformuleerd en beter kunnen worden vertaald naar gerichte maatregelen bij

Conclusies

de verschillende entiteiten.

Op basis van onze werkzaamheden concluderen wij dat: • de informatie opgenomen in de hoofdstukken 1 (Waarom maatschap-

Amsterdam, 21 april 2005

pelijk verantwoord ondernemen), 2 (Hoe we MVO organiseren) en 3 (Integratie MVO in alle onderdelen ons bedrijf) juist is weergegeven; • de in de kerngegevens opgenomen informatie aangeduid met  op een juiste wijze is ontleend aan of berekend op basis van de door de accountant gecontroleerde jaarrekeningen over 2004 van de Rabobank Groep en Robeco Duurzaam N.V. waarbij goedkeurende verklaringen zijn verstrekt; • ons niet is gebleken dat de overige informatie in het verslag onjuist is weergegeven.

Commentaar Ons onderzoek om zekerheid te verschaffen bij de informatie in het Maatschappelijk Jaarverslag heeft geleid tot bevindingen die van belang zijn voor de verbetering van het verslag. Omdat de daaraan gerelateerde beperkingen zijn toegelicht in het verslag tasten deze bevindingen de strekking van ons assurance-rapport niet aan. Zaken die de aandacht verdienen zijn de volgende:

KPMG Sustainability B.V. Ir. J. van der Kolk, directeur

84


Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland

Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland* Raad van bestuur (met aandachtsgebieden)

Raad van commissarissen

drs. Bert Heemskerk (H.), voorzitter

prof. dr. Lense Koopmans (L.), voorzitter

• Personeel

ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.), plaatsvervangend voorzitter

• Toezicht

mr. Sjoerd Eisma (S.E.), secretaris

• Audit

drs. Leo Berndsen (L.J.M.)

• Juridische en Fiscale Zaken

ir. Bernard Bijvoet (B.)

• Communicatie

dr. ir. Teun de Boon (T.)

• Bestuurssecretariaat

dr. Wim Duisenberg (W.F.)

• Kennis en Economisch Onderzoek

Marinus Minderhoud (M.)

drs. Rik baron van Slingelandt (D.J.M.G. )

ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.)

• Rabobank International Network

ir. Herman Scheffer (H.C.)

• Global Financial Markets

prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.)

• Corporate Finance

dr. ir. Aad Veenman (A.W.)

• Wholesale Support

prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.)

drs. Hans ten Cate (J.C.) • Rabobank Nederland Corporate Clients

Raad van advies

• Kredietrisicomanagement (fiattering)

drs. Jan Brouwer (J.G.B.)

• Bijzonder Beheer

Wout Dekker (W.)

• Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

drs. Derk Haank (D.)

prof.dr.ir. Bert Bruggink (A.)

Herman Hazewinkel RA (H.J.)

• Accounting & Control

ir. Hans Huis in ’t Veld (J.C.)

• Risicomanagement

Dick van Hedel (T.J.M.)

• Treasury

mr. Roelof Hendriks (R.R.)

ir. Piet van Schijndel (P.J.A.)

ir. Rokus van Iperen (R.L.)

• Particulieren

Leonor Lindner (L.)

• Private Banking

drs. Dick Sluimers (D.M.)

• Groep ICT

drs. Claudia Zuiderwijk (C.J.G.)

dr. Piet Moerland (P.W.) • Coöperatie & Bestuur • MKB • Shared Services & Facilities

Bestuurssecretaris drs. Rens Dinkhuijsen (L.A.M.)

* Per 1 april 2005

85


Overzicht binnen- en buitenlandse vestigingen

Overzicht binnen- en buitenlandse vestigingen

Vestigingen Nederland

Voor verdere informatie over onze vestigingen en kantoren, zoals vestigingsplaats en contactgegevens, zie www.rabobankgroep.nl/vestigingen

86


Rabobank Groep

Rabobank Groep

De Rabobank Groep is een

ACCBank, in 1927 opgericht als

Alex is van geavanceerde

De Lage Landen is een inter-

brede financiële dienstverlener

Agricultural Credit Corporation,

handelssystemen uitgegroeid

nationale aanbieder van

op coöperatieve grondslag.

is een sterk merk op het Ierse

tot digitale beleggersbank.

hoogwaardige activa financie-

Ze bestaat uit 288 zelfstandige

platteland. De bank richt zich

Alex Beleggersbank bestaat

ringsproducten, vendor finance

lokale Rabobanken in Nederland,

behalve op agrariërs ook op

sinds 1999 en is marktleider

en commercial finance produc-

de centrale organisatie Rabobank

het midden- en kleinbedrijf en

op het gebied van online

ten. Met een netwerk van meer

Nederland en een groot aantal

particuliere klanten. De bank

beleggen en de grootste

dan 20 landen in Europa,

gespecialiseerde dochteronder-

streeft daarbij naar langdurige

aanbrenger van particuliere

Noord- en Zuid Amerika,

nemingen. De kerndoelstelling

relaties met haar klanten, door

orders op zowel de Euronext

Zuidoost Azië, Australië en

van de groep is het genereren

klantwaarde te leveren.

effectenbeurs en de Euronext

Nieuw Zeeland concentreert

van een zo hoog mogelijke

ACCBank heeft een goede uit-

derivatenbeurs. Alex richt zich

het bedrijf zich internationaal

klantwaarde. Daartoe biedt de

gangspositie voor verdere groei

op de optimale bediening van

op de bedrijfstakken: Food &

organisatie haar klanten alle

op de Ierse markt. De bank en

een groeiend aantal beleggers,

Agriculture, Healthcare, Office

mogelijke financiële producten

haar klanten kunnen daarbij

die afhankelijk van hun eigen

Equipment, Information

en diensten. De Rabobank

profiteren van het uitgebreide

doelstellingen, zelfstandig wil-

Technology, Telecommunication

Groep bedient meer dan de

productaanbod van de

len beleggen. Daarnaast biedt

en Materials Handling &

helft van de Nederlanders en

Rabobank Groep op de Neder-

Alex allerlei ondersteunende

Construction Equipment. In

de Nederlandse bedrijven. In

landse markt, bestaande uit

en educatieve mogelijkheden,

Nederland biedt het bedrijf een

Nederland is zij marktleider

bankproducten, verzekeringen,

waaronder professionele

breed pakket aan leasing-, en

op vrijwel alle gebieden van

employment benefits, leasing

analyses, nieuwsberichten,

handelsfinancieringsproducten

financiële dienstverlening:

en beleggingsproducten.

beleggingsexperts, seminars

aan dat vooral via de lokale

woninghypotheken, spaarmid-

www.accbank.com

en het opleidingsinstituut de

Rabobanken, maar ook recht-

delen, midden- en kleinbedrijf

Alex Academy.

streeks wordt afgezet. Tot haar

en agrarische sector. In de

www.alex.nl

productenpakket behoren

grootzakelijke markt is de positie

equipmentlease, auto- en

inmiddels aanzienlijk versterkt.

bedrijfswagenlease, ICT-lease,

Wereldwijd focust de Rabobank

consumer finance en handels-

Groep via Rabobank International

financiering.

primair op de financiering van

www.delagelanden.nl

de internationale food & agribusiness, een niche waarin zij een leidende positie bekleedt. De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardigheid (Triple A) en is buiten Nederland met 244 vestigingsplaatsen vertegenwoordigd in 37 landen. www.rabobankgroep.nl

87


Rabobank Groep

FGH Bank is gespecialiseerd

Gilde Investment Management

Interpolis is de verzekeraar

Obvion is een hypotheekbedrijf

in het financieren van

is een verschaffer van risico-

binnen de Rabobank Groep.

dat zich richt op de markt van

commercieel vastgoed. De

dragend vermogen. Gilde

Het bedrijf biedt een breed

het onafhankelijke intermediair.

vastgoedbank heeft hoog-

beheert gespecialiseerde

assortiment schade- en

Het bedrijf is een samenwer-

waardige kennis op het

funds waaronder de Gilde

levensverzekeringen en is

kingsverband van de Rabobank

gebied van financierings-

Buy-Out Funds, de Gilde IT-

een belangrijke aanbieder

Groep en het Algemeen Burgelijk

en beleggingsvraagstukken,

Funds, Gilde Participaties en

van bedrijfszorg (arbodienst-

Persioenfonds. De strategie van

waardebepaling, technische

het Biotech & Nutrition Fund.

verlening en reïntegratie) en

Obvion is gestoeld op vijf belang-

vastgoedanalyse, fiscale en

Gilde Participaties is een van de

pensioenen. Met meer dan

rijke pijlers: onafhankelijkheid,

juridische aspecten en risi-

leidende partijen in de Neder-

een miljoen particulieren en

snelheid en flexibiliteit, samen

cobeheer. Om de regionale

landse markt voor grote en mid-

enkele honderdduizenden

ondernemen, individuele aan-

marktontwikkelingen van

delgrote buy-outs. Het bedrijf

bedrijven als klant is Interpolis

dacht en professionele kennis.

dichtbij te kunnen volgen,

richt zich vooral op situaties van

een van de grootste verze-

Dit wordt in de praktijk vertaald

beschikt de bank over een

bedrijfsopvolging, verzelfstandi-

keringsmaatschappijen in

in een snelle en betrouwbare

landelijk dekkend netwerk,

ging en groei. Om te komen tot

Nederland. In de agrarische

levering, deskundigheid en het

waarbij relatiemanagers de

optimale prestaties biedt Gilde

sector is Interpolis marktleider.

streven naar een volledig en

contacten met de relaties

Participaties een netwerk van

Het bedrijf heeft een coöpe-

concurrerend productaanbod.

onderhouden. De klanten-

ondernemers, sparringpartners

ratieve inslag: dit betekent

Het kantoor van Obvion staat in

kring bestaat voornamelijk

en adviseurs.

samenwerken aan continuïteit

Heerlen.

uit projectontwikkelaars, en

www.gilde.nl

en zekerheid voor klanten.

www.obvion.nl

institutionele en particuliere

Winst is daarbij niet het

beleggers in commercieel

belangrijkste doel. Interpolis

vastgoed, van midden- en

is hoofdzakelijk actief op

kleinbedrijf tot grote onder-

de Nederlandse markt. Het

nemingen en beursgeno-

hoofdkantoor staat in Tilburg.

teerde vastgoedfondsen.

www.interpolis.nl

www.fghbank.nl

88


Rabobank Groep

Robeco, opgericht in 1929,

Schretlen & Co is binnen de

Effectenbank Stroeve is

VIB Corp is een bancaire

is een vermogensbeheerder

Rabobank Groep de specialist

specialist op het gebied

houdstermaatschappij die via

pur sang. Wereldwijd voor-

in vermogensmanagement.

van beleggen. Stroeve richt

haar dochteronderneming

ziet Robeco 700 institutio-

Het bedrijfsonderdeel richt zich

zich op het realiseren van

Valley Independent Bank met

nele en circa 1,5 miljoen

primair op vermogende parti-

vermogensgroei voor

name in Californië financiële

particuliere klanten van

culieren en middelgrote insti-

particuliere beleggers.

diensten aanbiedt. VIB is

beleggingsproducten en

tutionele beleggers. Onder de

Daarnaast verricht het

een netwerk van kleinere

-diensten. Particulieren

klanten van Schretlen bevin-

bedrijf effectengerelateerde

lokale banken gericht op

worden zowel bediend via

den zich veel directeurengroot-

diensten voor zelfstandige

persoonlijke klantenservice.

banken en andere distribu-

aandeelhouder en ex-onder-

vermogensbeheerders.

Haar 24 vestigingen beslaan

tiepartners als via directe

nemers. Vaak zijn zij via de

Als bewarende en uitvoe-

een gebied dat zich uitstrekt

kanalen. Het productaanbod

lokale Rabobank bij Schretlen

rende instelling biedt

van de Imperial Valley aan

omvat vastrentende en aan-

terecht gekomen. De kern-

Effectenbank Stroeve

de Mexicaans-Californische

delenbeleggingen alsmede

activiteit van Schretlen bestaat

bancaire activiteiten zoals

grens tot aan Fresno in de

alternative investments.

uit vermogensmanagement.

het uitvoeren van beurs-

Central Valley. VIB heeft een

Behalve de thuismarkten de

Dit is een doordacht concept

transacties, het bewaren

breed aanbod aan diensten

Benelux en de Verenigde

voor de langere termijn waarin

van gelden en stukken en

op het gebied van retail

Staten is Robeco actief in

vermogensplanning volledig

het verzorgen van

banking, waaronder leningen

Frankrijk, Zwitserland,

geïntegreerd is met vermo-

rapportages. Effectenbank

aan particulieren en aan

Duitsland, Spanje, het

gensbeheer of -advies.

Stroeve opereert vanuit één

bedrijven, depositorekenin-

Midden-Oosten en Japan.

Naast het hoofdkantoor in

vestiging in Amsterdam.

gen, creditcards en overige

Het beheerd vermogen

Amsterdam heeft Schretlen

www.stroeve.nl

bankdiensten. De cliënten

bedraagt circa EUR 113

vestigingen in Amsterdam,

van VIB zijn particulieren,

miljard (eind 2004). Robeco

Apeldoorn, Heerenveen,

waaronder veel boeren en

heeft wereldwijd ruim 1.600

Maastricht, Rotterdam en

ranchehouders, en het

medewerkers, verspreid over

Waalre.

midden- en kleinbedrijf.

negen landen.

www.schretlen.com

www.vibcorp.com

www.robeco.nl

89


Indicatoren

GRI-indicatorenoverzicht Rabobank Groep Extra verwijzingen naar www.rabobankgroep.nl

Niet gerapporteerd

Pagina

SPI Finance 2002

GRI 2002

Algemeen Visie en strategie 1.1 Beleidsontwikkelingen MVO

x

14, 17, 24

1.2 Verklaring van de raad van bestuur

x

8

2.1 Naam van verslaggevende organisatie

x

4

Profiel Organisatieprofiel 2.2 Producten en diensten

x

30

2.3 Structuur

x

3

2.4 Groepsonderdelen

x

86-88

2.5 Landen

x

85

2.6 Rechtsvorm

x

4

2.7 Markten

x

36

2.8 Omvang

x

3, 4

2.9 Overzicht belanghebbenden

x

Rabobank Groep, coöperatie Rabobank Groep, groepsonderdelen Rabobank Groep, coöperatie

x

Reikwijdte van het verslag 2.10 Contactperso(o)n(en)

x

99

2.11 Verslagperiode

x

7, omslag

2.12 Voorgaande verslagjaren

x

7, 15

2.13 Reikwijdte en begrenzing verslag

x

7

2.14 Belangrijke veranderingen

x

10

2.15 Vergelijkbaarheid met vorige verslagen

x

7

2.16 Herformuleringen eerder verstrekte informatie

x

Zie voetnoten

2.17 Toepassing GRI / SPI richtlijnen

x

89-93

Maatschappij, duurzaamheid Jaarverslagen

Verslagprofiel 2.18 Definities

x

14

2.19 Meetmethoden

x

82

2.20 Betrouwbaarheid

x

82

2.21 Onafhankelijke verificatie

x

82

2.22 Aanvullende informatie

x

94-98

Maatschappij, duurzaamheid

90


Indicatoren

Extra verwijzingen naar www.rabobankgroep.nl

Niet gerapporteerd

Pagina

SPI Finance 2002

GRI 2002 Corporate Governance, stakeholders en managementsysteem Corporate governance 3.1 Corporate Governance

x

19

Rabobank groep, corporate governance

3.2 Taken Raad van Bestuur

x

20

Algemeen jaarverslag

3.3 Integratie van MVO in processen

x

24-29

3.4 Compliance in relatie tot MVO

x

20

3.5 Beloningsstructuur top in relatie tot MVO

x

3.6 Verantwoordelijkheid MVO

x

3.7 Interne MVO richtlijnen en codes

x

19

3.8 Ledenbeleid

x

19, 58

Maatschappij, duurzaamheid x

20 Maatschappij, duurzaamheid Maatschappij, public affairs, algemeen jaarverslag

Stakeholder dialoog 3.9 Selecteren stakeholders

x

50-55

3.10 Aard en de frequentie van overleg

x

50-55

3.11 Resultaten stakeholder dialoog

x

50-55

3.12 Gebruik van informatie uit overleg

x

50-55

Managementsysteem 3.13 Nieuwe producten en voorzorgsprincipe

x

34

3.14 Externe MVO richtlijnen en codes

x

18


3.15 Belangrijkste lidmaatschappen

x

20


3.16 / EN33 Doorlichten leveranciers

x

71

3.17 / EC13 Opkomende stakeholder issues / Indirecte effecten

x

51

3.18 Wijzigingen in locatie van de bedrijfsactiviteiten

x

33

3.19 MVO managementsysteem

x

21, 24

3.20 MVO managementsysteem en certifiering

x

21


Prestatie-indicatoren Economische prestatie-indicatoren Directe economische effecten Klanten EC1. Balanstotaal

x

5

EC2. Buitenlandse vestigingen

x

85

EC3. Inkoopvolume

x

70

EC4. Leveranciers tevredenheid en betaalgedrag

x

x

EC11. Inkoop per land

x

x

Jaarrekening

Leveranciers

Werknemers EC5. Loonkosten

x

96

EC6. Toevertrouwde middelen

x

5, 80

Jaarrekening

EC7. Winst

x

5, 79

Jaarrekening

EC8. Belasting

x

5

Jaarrekening

EC9. Ontvangen Subsidies

x

80

EC10. Donaties en sponsoring

x

59

Kapitaalverstrekkers

Samenleving

91


Indicatoren


Niet gerapporteerd

Pagina

SPI Finance 2002

GRI 2002

Stakeholder issues / Indirecte effecten EC13 / 3.17. Opkomende stakeholder issues / Indirecte effecten

x

50-56

Maatschappij, duurzaamheid, public affairs

Milieuprestatie-indicatoren Grondstoffen EN1. Papier en kantoorartikelen

x

73

Energie EN3. Energie

x

71

EN17. Duurzame energiebronnen en besparing

x

70-72

EN8. Broeikasgassen

x

73

EN11. Afval

x

75

x

71

x

69

x

76

Afval en uitstoot

Leveranciers EN33 / 3.16 Milieuprestaties leveranciers Naleving (Compliance) EN16. Naleving milieu wetgeving en convenanten Transport EN34. Mobiliteit Algemeen EN35. Totale milieu-uitgaven, onderverdeeld naar soort

x

x

Sociale prestatie-indicatoren Werknemers Werkgelegenheid LA1. Profiel personeelsbestand

x

LA2. Werkgelegenheid en personeelsverloop

x

97 62, 63

INT3. Personeelstevredenheid

x

64

INT4. Beloning senior management

x

94

INT5. MVO gerelateerde beloning

x

LA12. Arbeidsvoorwaarden

Maatschappelijk jaarverslag 2003 x

x

65

LA3. CAO

x

64

LA4. Medezeggenschap

x

66

LA13. Vertegenwoordiging van werknemers in besluitvorming

x

65

LA5. Arbo beleid

x

67

Vertegenwoordiging Werken

Gezondheid en veiligheid LA7. Ziekteverzuim

x

67, 97

LA14. Naleving ILO richtlijnen

x

18

LA15. Arbo convenant

x

66

LA9. Opleidingen

x

63

LA16. Loopbaanbegeleiding

x

64

LA17. Kennisontwikkeling

x

63

Opleiding en onderwijs


92


Indicatoren


Niet gerapporteerd

Pagina

SPI Finance 2002

GRI 2002

Diversiteit en kansen LA10. Diversiteit

x

65

LA11. Samenstelling topkader

x

84

Maatschappij, duurzaamheid, Diversiteit; Public Affairs

INT6. Vrouw/man salaris verhouding

x

x

Mensenrechten Strategie en beheer HR1-HR14. Mensenrechten

x

53

SO1. Maatschappelijke activiteiten

x

57-61

SO4. Duurzaamheidsbeoordelingen

x

17, 18

x

19

SO3. Politieke betrokkenheid

x

53

SO5. Donaties politieke partijen

x

x Maatschappij, Public Affairs

SO6. Kartelvorming en monopolie

x

x

SO7. Concurrentievervalsing

x

x

Samenleving Samenleving

Omkoping en corruptie SO2. Integriteit Politieke contributies Maatschappij, Public Affairs

Concurrentie en prijsvorming

Klant en product Veiligheid van consumenten PR1/PR4. Veiligheid

x

35

Jaarverslag 2002

PR5. Klachten

x

34


PR6. Onderscheidingen

x

18


PR2. Zorgplicht

x

22


PR7. Niet-naleving zorgplicht

x

22

PR8. Klanttevredenheid

x

34

PR9. Reclame

x

35, 48

PR10. Overtredingen regelgeving reclame

x

35

PR3. Privacy

x

34

PR11. Niet-naleving privacy code

x

34

Bediening (gedragscodes) Algemeen jaarverslag

Reclame

Respect voor privacy Maatschappij, public affairs

Financiële dienstverlening RB1: Maatschappelijk relevante aspecten dienstverlening

x

30-44, 46

RB2: Profiel leningenportefeuille (particulier)

x

5, 80

RB3. Maatschappelijk verantwoorde leningen (particulier)

x

46

(particulier) Algemeen jaarverslag (kerngegevens retailbankbedrijf)

93


Indicatoren


Pagina 30, 37, 38,

Niet gerapporteerd

SPI Finance 2002

GRI 2002

x

Financiële dienstverlening IB1: Maatschappelijk relevante aspecten dienstverlening (zakelijk)

41-47

IB2: Profiel portefeuille (zakelijk)

x

80

IB3: Maatschappelijk verantwoorde leningen (zakelijk)

x

30, 41, 42, 47

AM1: Maatschappelijk relevante aspecten vermogensbeheer

x

31, 32, 39, 40

AM2: Duurzaam beheerd vermogen

x

39

AM3: MVO activiteiten richting institutionele beleggers

x

32

INS1: Maatschappelijk relevante aspecten verzekeren

x

32, 42

INS2: Profiel verzekeringenportefeuille

x

5

INS3: Aantal klachten

x

34

Algemeen jaarverslag (kerngegevens retailbankbedrijf)

Sparen, beleggen en betalen

Investors Relations

Verzekeren Algemeen jaarverslag (kerngegevens verzekeren) INS4: Maatschappelijk verantwoorde verzekeringen


42

Verantwoording toepassing GRI-indicatoren Deze indicatorentabel is gebaseerd op de richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving van het Global Reporting Initiative (GRI) 2002. In de tabel zijn GRI-kernindicatoren en enkele belangrijke indicatoren uit het supplement (SPI Finance 2002) opgenomen, die niet gedekt worden door GRI 2002. Ook staan in de tabel de belangrijkste verslaggevingselementen uit de standaard GRI-inhoudsopgave. Op bepaalde indicatoren wordt niet gerapporteerd, te weten: • 2.9. Overzicht belanghebbenden: in het maatschappelijk jaarverslag is geen overzicht van belanghebbenden opgenomen, omdat het concreet noemen van belanghebben-den volledigheid suggereert die in de praktijk niet haalbaar is. Er zijn te veel belangheb-benden in verschillende coalities dat we onder belanghebbenden verstaan iedereen die zich bij onze MVO-activiteiten betrokken voelt. • 3.5. Beloningsstructuur: zie algemeen jaarverslag 2004 Rabobank Groep. • EC4. Leverancierstevredenheid (betaalgedrag): geen gegevens beschikbaar • EC11 Inkoop per land: Behalve in Nederland koopt de Rabobank Groep in geen land 10% of meer van de totale inkoop in. • INT5. MVO gerelateerde beloning: hiervoor bestaat geen beleid. • INT6. Vrouw/man salarisverhouding: niet bekend. • SO5. Donaties politieke partijen: geen donaties aan politieke partijen • SO6. Kartelvorming en monopolie: de Nederlandse en de Europese wetgeving is hierover voldoende duidelijk (geen aparte of aanvullende maatregelen). • SO7. Concurrentievervalsing: geen gegevens beschikbaar. • RB3: Maatschappelijk verantwoorde leningen (particulier): geen acitiviteiten in 2004 Kernindicatoren en aanvullende indicatoren die minder relevant voor of niet van toepassing zijn op de Rabobank Groep, zijn weggelaten. • De kernindicatoren zijn: EN2 (behandeld bij EN1), EN4, EN5, EN6, EN7, EN9, EN10, EN12, EN13, EN14, EN15, LA6 en LA8. • De aanvullende indicatoren zijn: EN18 tot en met EN32 en EC12.

94


Personeelsgegevens

Personeelsgegevens Kerngegevens personeelsontwikkelingsbeleid 63 2004 percentage medewerkers dat in de afgelopen 12 maanden een beoordelingsgesprek heeft gehad met de leidinggevende percentage medewerkers dat in de afgelopen 12 maanden een loopbaangesprek heeft gehad met de leidinggevende percentage medewerkers met schriftelijk vastgelegd persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)

2003

2002

LB

RN

Totaal

LB

RN

Totaal

LB

RN

Totaal

94

94

94

95

89

94

92

90

91

69

60

67

67

62

69

71

61

69

59

48

57

60

45

58

56

45

54

totaalpercentage medewerkers met POP

73

73

72

74

65

72

71

60

69

waardering medewerker van het beoordelingsgesprek

6,9

6,8

6,8

6,9

6,7

6,9

6,9

6,7

6,9

waardering medewerker van het loopbaangesprek

6,8

6,9

6,8

6,8

6,7

6,8

6,8

6,8

6,8

bron: POPIA

Ontwikkeling personeelsbestand Rabobank Groep

Salarisopbouw, bruto fulltime jaarsalarissen 64

aantal medewerkers

stijging/daling t.o.v.

stijging/daling t.o.v.

2004

per 31-12

voorgaande jaren

voorgaande jaren

in aantal

in procenten

-686

-1,8%

10.000 - 20.000

tot 10.000

2003

personen

%

personen

%

22 1.799

0,1%

39

0,1%

4,3%

2.528

5,9%

1994

37.789

1995

37.408

-381

-1,0%

20.000 - 30.000

17.902

42,7%

20.016

46,5%

1996

40.152

2.744

7,3%

30.000 - 40.000

9.854

23,5%

9.119

21,2%

1997

44.538

4.386

10,9%

40.000 - 50.000

6.575

15,7%

5.996

13,9%

1998

49.465

4.927

11,1%

50.000 - 60.000

2.775

6,6%

2.526

5,9%

1999

53.147

3.682

7,4%

60.000 - 70.000

1.332

3,0%

1.194

2,8%

2000

55.098

1.951

3,7%

70.000 - 80.000

665

1,6%

614

1,4%

2001

58.120

3.022

5,5%

80.000 - 90.000

202

0,5%

205

0,5%

2002

58.096

-24

0,0%

90.000 - 100.000

291

0,7%

289

0,7%

2003

57.055

-1.041

-1,8%

meer dan 100.000

2004

56.324

-731

-1,3%

totaal

549

1,3%

479

1,1%

41.966

100,0%

43.005

100,0%

bron: 1994-2003: MJV 2003

63) Deze gegevens hebben betrekking op lokale banken en Rabobank Nederland en zijn afkomstig van een onderzoek op basis van een steekproef. 64) Deze tabel is zonder de gegevens van Robeco, Interpolis, Stroeve, Gilde, Obvion.

95


Personeelsgegevens

Aantal medewerkers Nederland

Buitenland

Totaal 2004

Totaal 2003

33.686

33.686

34.733

169

169

138

33.855

33.855

34.871

3.418

2.888

2.157

2.888

Binnenlands Retailbankbedrijf Lokale banken Obvion Wholesale- en internationaal retailbankbedrijf Rabobank International

1.189

RI buitenlandse deelnemingen

2.229

Group Treasury

2.229

Rabobank Nederland Corporate Clients

-

-

-

318

1.189

4.386

5.575

5.289

Robeco Groep

969

529

1.498

1.627

Schretlen & Co

228

228

224

Effectenbank Stroeve

228

103

99

Alex BV

189

189

175

4

4

Vermogensbeheer

IPB Rabo Trust

6

6

11

1.493

535

2.028

2.136

5.783

40

5.823

2.136

788

2.056

2.844

2.495

Verzekeren Interpolis Leasing De Lage Landen Vastgoed Vastgoed

88

88

79

FGH Bank

214

214

79

302

302

232

1.395

1.395

1.414

32

32

39

Overig Stafgroepen en Diensten Gilde Investment Management Marktmanagement

444

444

713

1.507

1.507

1.530

RIAS

11

11

RBA

59

59

62

2.448

2.448

2.278

1

1

-

ProductMarktEenheden

Rabobank ICT en Facilitair Bedrijf Overig RN

Totaal

5.897

-

5.897

6.036

5.897

7.017

56.324

57.055

96


Personeelsgegevens

Kerncijfers personeel bedragen in EUR miljoen

2004

2003

2002

2001

2000

Totaal lonen en salarissen

2.733

2.595

2.530

2.410

2.191

Totaal personeelskosten

4.029

3.770

3.682

3.565

3.099

Personeels- en andere beheerskosten

6.364

5.871

5.471

5.597

4.985

76,7

79,9

78,8

85,4

70,0

Nettowinst

Totaal opleidingskosten

1.536

1.370

1.222

1.178

1.166

Aantal fte’s

50.216

50.849

51.867

52.173

49.711

2004

2003

2002

2001

2000

Loonkosten per fte

54.425

51.033

48.776

46.192

44.075

Personeelskosten per fte

80.233

74.141

70.989

68.330

62.340

126.733

115.459

105.481

107.278

100.280

1.527

1.571

1.521

1.637

1.408

30.588

27.591

24.100

24.745

24.019

2,8%

3,1%

3,1%

3,5%

3,2%

2004

2003

2002

2001

2000

3,77

4,12

4,68

5,12

4,83

3,74

4,02

4,56

5,04

4,69

bedragen in EUR miljoen

Personeels- en andere beheerskosten per fte Opleidingskosten per fte Nettowinst per fte Opleidingskosten/loonkosten

Ziekteverzuimpercentages Rabobank Groep (excl zwangerschap)

Rabobank Groep

65

Lokale Rabobanken Rabobank Nederland

-

-

5,07

AAB

2,84

-

4,97

5,63

5,31

Stafgroepen en Diensten

4,16

5,45

5,87

5,43

3,82

4,39

4,21

4,09

4,25

4,60

66

Rabobank International Effectendiensten Wholesale Bankbedrijf

2,91

2,92

RN ondersteunende eenheden

4,28

4,39

Vermogensbeheer

2,51

3,19

Rabobank ICT en FB

4,11

5,83

6,21

6,50

6,73

De Lage Landen

3,31

3,80

4,21

4,28

5,24

Schretlen & Co

2,57

3,27

5,20

3,72

4,15

Interpolis

5,10

5,30

5,20

5,90

6,30

65) De ziekteverzuim percentages hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale banken De Lage Landen en Schretlen & Co. In 2004 is Alex hieraan toegevoegd. 66) Door reorganisaties in de afgelopen jaren, is de onderverdeling naar bedrijfsonderdelen van Rabobank Nederland gewijzigd. Sommige cijfers zijn dan ook niet meer exact te vergelijken met die van voorgaande jaren.

97


Personeelsgegevens

Samenstelling personeelsbestand binnenland aantal

% vrouwen

% in deeltijd

% vrouwen

% t/m 34 jaar

% contract

medewerkers

in hogere

voor

2004

functies

bepaalde tijd

% 55 jaar en

% HBO/WO

ouder

diploma

totaal 67 2003

43.028

55,5%

36,6%

16,7%

5,3%

43,3%

6,0%

41,3%

2004

41.966

55,6%

37,1%

17,8%

5,4%

39,7%

6,4%

40,8%

Verschil

-1.037

0,1%

0,5%

1,1%

0,1%

-3,6%

0,4%

-0,5%

33.686

61,2%

41,7%

16,2%

5,8%

41,7%

6,1%

35,7%

923

27,6%

11,7%

17,6%

6,8%

45,2%

3,4%

266

35,1%

21,1%

24,4%

3,0%

30,9%

6,4%

228

32,9%

28,1%

9,0%

4,4%

33,3%

4,4%

4

50,0%

0,0%

33,3%

0,0%

0,0%

25,0%

189

19,0%

46,6%

20,0%

36,0%

77,8%

1,6%

788

37,2%

20,2%

16,4%

6,7%

40,0%

3,6%

1.395

44,4%

22,8%

29,4%

2,7%

27,7%

9,4%

per onderdeel 2004 Retailbankbedrijf Lokale Rabobanken Wholesalebankbedrijf Rabobank International Rabobank Nederland Corporate Clients Vermogensbeheer Schretlen en Co Rabo Trust binnenland Alex B.V. Leasing De Lage Landen Overig Stafgroepen en Diensten Vastgoed Rabobank ICT en FB

88

30,7%

5,7%

13,8%

0,0%

29,5%

4,5%

2.448

25,5%

16,0%

16,1%

1,2%

24,5%

8,8%

444

34,2%

14,6%

22,7%

0,5%

21,6%

11,0%

1.507

35,0%

17,4%

18,1%

3,3%

32,4%

7,7%

64,7%

Marktmanagement PME’s en RNE

72,4%

Verzuim wegens ziekte 68

55,9%

Bezetting

2004

2003

2002

2001

Ziekteverzuimpercentage

3,77

4,12

4,68

5,10

Frequentie ziekmeldingen

1,48

1,61

1,65

1,67

RN

LB

ICT/FB

DLL

Schretlen

Totaal

2004

4.940

33.686

2.448

788

228

42.090

2003

5.341

34.733

2.278

778

224

43.354

Instroom WAO

289

364

533

564

2002

4.989

36.657

2.334

732

210

44.922

Uitstroom WAO

262

290

297

297

2001

4.927

38.189

2.324

712

230

46.382

Instroomkans WAO

0,72

0,82

1,12

1,12

2000

4.549

37.766

1.916

619

218

45.068

67) De cijfers hebben betrekking op lokale banken, Rabobank Nederland, De Lage Landen en Schretlen & Co. Hieraan is in 2004 Alex toegevoegd. 68) Ziekteverzuimgegevens hebben betrekking op lokale banken, Rabobank Nederland, De Lage Landen, Schretlen & Co. Hieraan is in 2004 Alex toegevoegd. De WAO-gegevens hebben betrekking op Rabobank Nederland, lolake banken, De Lage Landen en Schretlen & Co.

98


Personeelsgegevens

Aantal toekenningen WAO en WAO-instroomkans 69 2004 Rabobank Groep

2003

2002

2001

2000

1999

abs

289

364

533

564

523

473

%

0,72

0,82

1,12

1,12

1,21

1,12

Rabobank Nederland en Lokale Rabobanken

abs

*

- *)

- *)

530

475

432

%

*

- *)

- *)

1,12

1,17

1,09

Rabobank ICT en FB

abs

28

16

34

24

37

35

%

1,18

0,64

1,39

1,22

1,88

1,84

Schretlen & Co

abs

0

4

1

1

2

1

%

0

1,85

0,38

0,65

1,56

0,89

De Lage Landen

abs

3

3

1

5

9

5

%

0,39

0,40

0,14

0,75

1,74

1,02

ICT/FB

DLL

Schretlen

Totaal

*) Door gebrekkige informatievoorziening door het Uwi (voorheen GAK) zijn deze gegevens niet te berekenen.

Externe in- en uitstroom per onderdeel 70 LB instroom van buiten Rabobank Groep % uitstroom naar buiten Rabobank Groep %

RN

1.728

379

33

75

6

2.221

5,0%

7,1%

1,4%

9,6%

2,7%

5,1%

2.861

373

153

38

10

3.435

8,2%

7,0%

6,7%

4,9%

4,5%

7,9%

Externe in- en uitstroom Rabobank Groep 70 2004

2003

verschil

instroom van buiten Rabobank Groep

2.221

2.192

29

uitstroom naar buiten Rabobank Groep

3.435

3.882

-447

69) De WAO-gegevens hebben betrekking op lokale banken, Rabobank Nederland, De Lage Landen en Schretlen & Co. 70) Gegevens hebben betrekking op lokale banken, Rabobank Nederland, De Lage Landen, Schretlen & Co en Alex in 2004, zonder Alex in 2003. Alleen de stromen van/naar buiten een van deze onderdelen is meegeteld.

99


Colofon

Colofon Uitgave

Jaarverslagen

Rabobank Nederland, Directoraat Communicatie

De Rabobank Groep publiceert de volgende (half)jaarverslagen: • Jaarverslag 2004 (Nederlands en Engels);

Redactie

• Jaarrekening 2004 en overige gegevens (Nederlands en Engels);

Hans Ludo van Mierlo, Richard Piechocki, Marc van de Ven, Carla

• Maatschappelijk jaarverslag 2004 (Nederlands en Engels);

Meinesz

• Halfjaarverslag 2005 (Nederlands en Engels), verschijnt september 2005.

Samenstelling en advies BECO Groep, Rotterdam

Exemplaren van deze verslagen zijn op te vragen bij Rabobank Nederland, Directoraat Communicatie.

Art-direction en vormgeving

Croeselaan 18, 3521 CB Utrecht

Eden Design & Communication, Amsterdam

Postbus 17100, 3500 HG Utrecht

Borghouts Design, Haarlem

Telefoon 030 - 216 22 98

Fotografie

Fax

030 - 216 19 16

E-mail

[email protected]

Joost Guntenaar, Amsterdam Tjeerd Fonk-Guzzco, Amsterdam Meer verslagen op internet Overige fotografie:

www.rabobankgroep.nl/

Willy Lathouwers, Schijndel

jaarverslagen

Hans de Vries, Rhoon

Tekstcorrecties Mary Pranger, Amsterdam

Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2004

Recommend Documents