Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2006

Rabobank Groep

Maatschappelijk jaarverslag 2006

2

Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2006

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Organigram Rabobank Groep

3

Profiel Rabobank Groep

4

Kerngegevens

6

Rapportageprincipes

8

Voorwoord

11

1 Ons MVO-beleid

13

Belangrijkste resultaten en doelstellingen

19

2 In dialoog met onze stakeholders

23

3 Integratie MVO-beleid in ons bedrijf

34

4 Onze economische prestaties

44

5 MVO in onze zakelijke kredietverleningsprocessen

49

6 Waardecreatie voor onze klanten

57

7 Bankieren in ontwikkelingslanden

71

8 Midden in de samenleving

76

9 Onze medewerkers

79

Personeelsgegevens 10 Integratie (MVO) in onze bedrijfsvoering

Introductie

Verslag raad van bestuur

89 94

Assurance rapport

100

Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland

102

Rabobank Groep wereldwijd aanwezig

103

Groepsonderdelen Rabobank Groep

104

GRI-indicatorenoverzicht Rabobank Groep

107

Verantwoording toepassing GRI-indicatoren

114

Colofon

115

Aanvullende gegevens

3


Organigram Rabobank Groep

Organigram Rabobank Groep 9 miljoen klanten

1,64 miljoen leden

188 lokale Rabobanken

Rabobank Nederland Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf • Rabobank International • Corporate Clients Nederland

Vermogensbeheer Beleggen

• • • •

Robeco Groep Schretlen & Co Alex Sarasin

Marktondersteuning binnenlands retailbankbedrijf • Particulieren • MKB • Private Banking

Leasing

• De Lage Landen

Groepsfuncties

• Audit, Toezicht, ICT, Finance, Communicatie, Personeel, Coöperatie en Bestuur, Kredieten, Shared Services & Facilities • Overige staven en diensten

Vastgoed

• Rabo Bouwfonds

Verzekeren

• Eureko (38%)

Hypotheken

• Obvion

4



Profiel Rabobank Groep De Rabobank Groep is een financiële dienstverlener op

toezicht uit op de solvabiliteit, liquiditeit en administratieve organisatie

coöperatieve grondslag met een zeer breed aanbod van

van de lokale Rabobanken. Daarnaast opereert Rabobank Nederland als

financiële diensten en producten. Zij vindt haar oorsprong in de lokale kredietcoöperaties die ruim honderd jaar

(internationale) wholesalebank en als bankers’ bank van de groep. Rabobank Nederland fungeert tevens als houdstermaatschappij van een aantal gespecialiseerde dochterondernemingen.

geleden in Nederland werden opgericht door ondernemende mensen die nagenoeg geen toegang hadden tot

De Rabobank Groep combineert het beste van twee werelden: de

externe financiering. De lokale Rabobanken die hieruit zijn

lokale betrokkenheid en persoonlijke bediening van de lokale

voortgekomen, hebben een lange traditie, vooral in de agrarische sector en in het midden- en kleinbedrijf.

Rabobanken én de deskundigheid en schaalvoordelen van Rabobank Nederland en haar dochterondernemingen.

Missie en ambitie De Rabobank stelt het gezamenlijke belang van mensen

De Rabobank Groep

en gemeenschappen voorop. Vanuit betrokkenheid bij dat belang wil

De Rabobank Groep bestaat uit 188 zelfstandige lokale coöperatieve

de Rabobank een stuwende en vernieuwende kracht zijn die bijdraagt

Rabobanken met ruim 1.200 kantoren in Nederland en hun centrale

aan een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn. Het realiseren

organisatie Rabobank Nederland, gevestigd in Utrecht, met haar (inter-

van de huidige en toekomstige ambities van mensen en gemeenschap-

nationale) dochterondernemingen. De Rabobank bedient ruim negen

pen is daarbij het doel. Het versterken van onderlinge samenwerking en

miljoen particuliere en zakelijke klanten in Nederland en een groeiend

het aandragen van de best mogelijke financiële oplossingen zijn daarbij

aantal in het buitenland, heeft 56.000 medewerkers en is vertegen-

de middelen.

woordigd in 42 landen. Vanuit deze missie is het de ambitie van de Rabobank Groep om in De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor krediet-

Nederland de grootste, beste en meest klantgedreven en vernieuwende

waardigheid (Triple A) van de bekende internationale ratinginstituten

instelling te zijn op financieel terrein.

Standard & Poor’s, Moody’s en Dominion Bond Rating Service. Gemeten

Met hun coöperatieve structuur en inmiddels ruim anderhalf miljoen

naar kernvermogen behoort de organisatie tot de twintig grootste

leden staan de lokale Rabobanken midden in de maatschappij. De

financiële instellingen ter wereld.

Rabobank mag zich in Nederland met recht betrokken, dichtbij en toonaangevend noemen. Betrokken bij haar klanten en hun wereld speelt de

Lokale Rabobanken en Rabobank Nederland

Rabobank dichtbij hen een actieve toonaangevende rol. Kernwoorden

De lokale Rabobanken en hun klanten vormen het coöperatieve

daarbij zijn innoverend, inspirerend, kundig en visionair. De Rabobank is

kernbedrijf van de Rabobank Groep. Klanten kunnen lid worden van hun

bovendien een persoonlijke bank, een bank met een gezicht. Via de

coöperatieve lokale Rabobank. De lokale Rabobanken op hun beurt zijn

menselijke kant komt de Rabobank tot zaken: via het menselijke ‘oranje’

lid en aandeelhouder van de overkoepelende coöperatie Rabobank

komt de bank tot het zakelijke ‘blauw’, de twee kernkleuren van de

Nederland, die ze bij hun lokale dienstverlening adviseert en onderste-

Rabobank-huisstijl.

unt. Rabobank Nederland oefent namens De Nederlandsche Bank ook

5



Internationaal wil de Rabobank Groep de beste food & agribank zijn met

De Rabobank vindt dat een duurzame ontwikkeling van welvaart en

een sterke aanwezigheid in de belangrijkste food & agrilanden in de

welzijn een zorgvuldige omgang met natuur en leefmilieu vergt.

wereld. Daarbij wordt de jarenlange ervaring ingezet, die op dit gebied in

Hieraan wil de Rabobank met haar

Nederland is opgedaan.

activiteiten bijdragen. De Rabobank respecteert de cultuur en de gebruiken van het land van vestiging, daarbij

De groep wil daarnaast mondiaal excelleren op het gebied van duurzaam

eveneens rekening houdend met de eigen doelstellingen en waarden.

ondernemen en bankieren, passend bij haar identiteit en maatschappelijke positie. Maatschappelijk verantwoord ondernemen zal verder

In het handelen van de Rabobank staat het belang van

worden geïntegreerd in de kernactiviteiten.

de klant voorop. Het creëren van klantwaarde wordt gerealiseerd door:

Onze waarden De Rabobank Groep biedt in Nederland alle financiële diensten die voor deelname aan het economische verkeer in een moderne samenleving noodzakelijk zijn. De groep wil haar diensten op eigentijdse wijze vormgeven voor mensen en ondernemingen.

- het bieden van de best mogelijke financiële diensten die klanten als passend ervaren; - het bieden van continuïteit in dienstverlening, overeenkomstig het langetermijnbelang van de klant; - betrokkenheid van de bank bij de klant en zijn omgeving, waardoor realisatie van ambities mede mogelijk wordt gemaakt.

6


Kerngegevens

Kerngegevens1 pag. 100

2006

2005

2004

2004

2003

2002

Omvang dienstverlening (in miljoenen euro’s) Balanstotaal

556.455

506.573

483.574

475.089

403.305

374.720

Kredieten aan private sector

324.110

278.095

248.958

252.996

235.425

212.323

Toevertrouwde middelen

215.899

186.427

177.482

192.123

172.571

171.632

Beheerd vermogen

286.400

224.200

223.400

195.000

184.000

168.000

Resultaatgegevens (in miljoenen euro’s) Totaal baten

10.049

9.363

9.222

10.055

9.018

8.518

Bedrijfslasten

6.887

6.242

6.177

6.732

6.243

5.839

Nettowinst

2.345

2.083

1.793

1.536

1.370

1.222

Marktaandelen Hypotheken

26%

23%

25%

25%

26%

26%

Sparen

39%

39%

39%

39%

38%

40%

MKB (totaal)

38%

38%

40%

40%

39%

39%

Agrarische sector

84%

83%

84%

84%

85%

83%

1.641

1.551

1.456

1.456

1.360

1.108

7,5

7,4

7,1

7,5

7,4

7,3

7,3

7,7

7,4

188

248

288

288

328

349

- kantoren

1.214

1.249

1.299

1.299

1.378

1.516

- contactpunten

3.091

3.031

2.965

2.965

2.800

2.697

Buitenlandse vestigingsplaatsen

330

267

244

244

222

169

Klantgegevens Aantal leden (x 1.000)

Klanttevredenheid particuliere klanten 2

• zakelijke klanten

• particuliere klanten Fysieke aanwezigheid Lokale Rabobanken Vestigingen

Algemeen: bij groepsonderdelen genoemde bedragen tellen vanwege consolidatie-effecten niet altijd op tot het totaal van de Rabobank Groep. Procentuele mutaties kunnen als gevolg van afrondingen afwijken. 1. De eerste drie kolommen met de jaren 2006, 2005 en 2004 zijn op basis van IFRS. De andere kolommen met de jaren 2002 tot en met 2004 zijn op basis van Nederlandse verslaggeving. 2. Is vanaf 2004 gebaseerd op telefonische enquête. Cijfers zijn niet diret vergelijkbaar met voorafgaande jaren.

7


Kerngegevens

2006

2005

2004

2004

2003

2002

Aantallen

56.209

50.988

56.324

56.324

57.055

58.096

Mensjaren

50.573

45.580

50.216

50.216

50.849

51.867

Vrouwen in dienst 3

55,6%

56,3%

55,6%

55,6%

55,5%

56,2%

19,9%

19%

17,8%

17,8%

16,7%

15,6%

3,6%

3,7%

3,8%

3,8%

4,1%

4,7%

87,0%

81,0%

85,0%

85,0%

86,0%

84,3%

0,18

nvt

-

-

-

-

pag.100 Personeelsgegevens Medewerkers:

Vrouwen in hogere functies (> schaal 7)

3

Ziekteverzuim 4 Personeelstevredenheid

5

WIA-instroom 4 Opleidingsinvesteringen in mln euro’s

76,9

68,7

69,0

76,7

79,9

78,8

Opleidingsinvesteringen in euro’s/fte

1.518

1.509

1.374

1.527

1.571

1.521

2.644

1.984

1.984

1.786

1.141

Specifiek op duurzaamheid gerichte producten en diensten (in miljoenen euro’s) Rabo Groenobligaties (cumulatief ) Robeco CDO Groenobligatie Groenfinanciering (cumulatief )

3.130 30

30

30

30

nvt

nvt

2.398

2.200

1.814

1.814

1.425

1100

Groene lease (EIA/VAMIL/MIA) (aantal nieuwe contracten)

92

36

25

25

10

15

Rabo Innovatiekapitaalfonds (geïnvesteerd vermogen)

10

4,3

3,4

3,4

1,5

1,5

Robeco Duurzaam Aandelenfonds

105

88

81

81

98

107

Robeco Sustainability Private Equity Fund of Funds

191

122

5,3

5,3

nvt

nvt

15,9

10,1

7,4

7,4

5,0

5,1

1,3

1,2

1,6

1,6

2,8

1,8

4.580

4.276

3.352

3.352

3.744

3.139

86%

96%

25%

25%

25%

31%

8,1

8,7

8,1

8,1

10,6

11,4

Papiergebruik A4 (kg per fte)

48,7

50,6

46,5

46,5

48,0

53,0

Rating Standard & Poor’s

AAA

AAA

AAA

AAA

AAA

AAA

Moody’s Investor Service

Aaa

Aaa

Aaa

Aaa

Aaa

Aaa

Dominion Bond Rating Service

AAA

AAA

AAA

AAA

AAA

AAA

Niet-commerciële duurzame activiteiten Rabobank Foundation, leningen/donaties (in miljoenen euro’s) Projectenfonds, donaties (in miljoenen euro’s) Bedrijfsvoering Elektriciteitsgebruik 6 (kWh per fte) Aandeel groene stroom

6

Gasgebruik 6 (in m3 per m2 brutovloeroppervlak) 7

SAM-rating (maatschappelijk verantwoord ondernemen)

80%

74%

3. Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds. 4. Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds; de gegevens van 2006 zijn inclusief Robeco en FGH Bank. 5. Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken. 6. De vergelijking met voorgaande jaren wordt bemoeiliijkt, omdat gegevens van Rabobank International in 2006 zijn toegevoegd. Voor een exacte vergelijking zie hoofdstuk ‘Integratie MVO in onze bedrijfsvoering’. 7. Deze gegevens hebben, uitgaande van fte’s, betrekking op 99% van Rabobank Nederland, de lokale Rabobanken en de groepsonderdelen Nederland, voor wat betreft het gedeelte dat centraal wordt ingekocht.

8


Rapportageprincipes

Rapportageprincipes Informatie op maat aanbieden

Deze uitgave omvat een verkorte weergave van het maatschappelijk

Dit is de volledige op internet gepubliceerde versie van het maatschap-

verslag. Hierin staat de belangrijkste informatie kort weergeven.

pelijk jaarverslag 2006. In dit internetverslag bepaalt de lezer zelf de

Deze informatie is zoveel mogelijk gebaseerd op de eerste generatie

omvang van de aangeboden tekst. Dat kan het volledige verslag zijn,

kernprestatie-indicatoren die we in 2006 hebben vastgesteld (zie pag. 18).

een hoofdstuk of een specifieke passage. In dit ‘dynamische’ verslag kan

Naast de verkorte weergave bevat de publicatie zes studiecases van

namelijk op trefwoord gezocht worden. Zo kan de lezer de voor hem of

maatschappelijk relevante onderwerpen. Doelgroep is een breed in

haar relevante passages snel naar voren halen. Een noviteit is de moge-

MVO geïnteresseerd publiek.

lijkheid om vanuit het maatschappelijk jaarverslag door te linken naar

In de loop der jaren hebben we geconstateerd dat sommige informatie

informatie buiten het verslag op de website www.rabobankgroep.nl.

relevant is voor het totaalbeeld van de prestatie van de Rabobank Groep

Hierdoor ontstaat er meer dynamiek en interactie tussen de inhoud van

op maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar waarvan de inhoud

het verslag en de informatie op website.

weinig verandert. Denk bijvoorbeeld aan gedragscodes en richtlijnen. Om het verslag toegankelijk en werkbaar te houden, hebben we nu voor

Toegankelijkheid: verslaglegging in drie niveaus

het eerst gekozen om deze ‘statische informatie’ buiten het verslag dan-

Elk jaar neemt de hoeveelheid informatie over onze activiteiten op het

wel als losse pagina achter het verslag te plaatsen. Deze informatie is

gebied van MVO toe en worden er hogere eisen aan verslaglegging en

vanuit het verslag met doorkliklinks te bereiken.

communicatie gesteld. Om de toegankelijkheid van onze informatie hoog te houden, hebben we naast het maatschappelijk jaarverslag 2006

Focus van het maatschappelijk jaarverslag

twee complementaire communicatiemiddelen ingevoerd (zie figuur 1).

De focus van het maatschappelijk jaarverslag 2006 ligt vooral op onze

In het verslag beschrijven we alle relevante ontwikkelingen in 2006 op

financiële kernprocessen (hoofdstuk 5 en 6) en de relatie tussen niet-

het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen gebaseerd

financiële gegevens en financiële gegevens voor onze economische

op de nieuwe G3-richtlijnen van de Global Reporting Initiative (GRI).

prestaties (hoofdstuk 4). Het gaat in de financiële kernprocessen om

De informatie is vooral bestemd voor analisten van rating bureaus die

informatie over kredietverlening, sparen, betalen, productinnovatie,

gespecialiseerd zijn in duurzaamheidsbeoordeling, investeerders, weten-

beleggen, leasen en vastgoed. Daarbij hebben we getracht deze

schappers en NGO’s.

processen zoveel mogelijk te laten aansluiten op de kernprestatie-

Daarnaast brengen we de schriftelijke uitgave ‘De impact van MVO’ uit.

indicatoren van de financiële dienstverlening.

Figuur 1: Focus kernprestaties Rabobank Groep

Impact KPI’s (stuurvariabelen) kernprocessen

Kernindicatoren G3 en financial supplements en ontwikkelingen in 2006

Informatie relevant voor Rabobank Groep maar statisch (weinig ontwikkeling)

Publicatie met kernverhaal

MJV 2006 en website

Aanvullende informatie website

9


Rapportageprincipes

Overeenkomstig G3-richtlijnen

de inhoud van het verslag gebaseerd op de jaarlijkse enquête die we

De indicatorentabel (pag. 107) is gebaseerd op de G3-richtlijnen voor

aan lezers van het verslag voorleggen, op afzonderlijke gesprekken met

duurzaamheidsverslaggeving van het Global Reporting Initiative (GRI)

stakeholders over maatschappelijke kwesties, een enquête over MVO-

die in oktober 2006 officieel zijn vastgesteld. De GRI hanteert in de G3-

bewustzijn onder medewerkers en deskresearch naar maatschappelijke

richtlijnen ‘application levels’. We zijn van mening dat op het maatschap-

issues en verslaglegging die voor een financiële instelling belangrijk zijn.

pelijk jaarverslag 2006 het A+ niveau van de G3-richtlijnen van toepassing is. Ook geeft het verslag een gebalanceerde en evenwichtige weer-

Principe 2: responsiviteit

gave van de economische, ecologische en sociale performance van

Definitie: de wijze waarop een organisatie antwoord heeft gegeven op

onze organisatie. Zo willen we bijdragen aan de door de buitenwereld

vragen van stakeholders over maatschappelijke issues en hoe zij dat in

gevraagde transparantie en vergelijkbaarheid. Dit verslag is opgesteld

haar maatschappelijk verslag op een zorgvuldige manier heeft verwoord.

voor iedereen die zich betrokken voelt bij onze activiteiten of daar

Toelichting: in een apart hoofdstuk hebben we de informatie opgenomen

belang bij heeft.

uit onze contacten met uiteenlopende stakeholders over maatschappe-

Met het oog op de leesbaarheid en de dynamiek van het verslag is

lijke issues, uit de stakeholdersconsultatie en enquêtes die we onder

niet de paragraafindeling van de GRI-richtlijnen overgenomen. Om de

stakeholders uitvoeren en uit gericht literatuuronderzoek.

lezer tegemoet te komen, hebben we in dit verslag – en apart op

Hoofdstuk 2 is in z’n geheel gewijd aan onze dialoog met stakeholders.

www.rabobankgroep.nl/mvo - een GRI-indicatorentabel opgenomen.

In dit hoofdstuk geven we een reactie op de door de stakeholders

Hierin is aangegeven waar de informatie in het verslag of op internet

gesignaleerde issues en trends. We verwijzen ook naar andere hoofd-

te vinden is. Ook bevat het verslag duidelijke structuuraanduiders, pagina-

stukken van het verslag, die een antwoord geven op vragen en ver-

verwijzingen en - zoals gezegd - doorkliklinks naar informatie buiten het

wachtingen die we in de dialoog met stakeholders hebben verzameld

verslag op onze website.

(zie principe 1). Ook geven we een toelichting op zaken waarop we zijn aangesproken door stakeholders en wat de stand van zaken is (stake-

AA1000 Assurance Standard

holdermapping). Daarnaast zetten we ons beleid op het gebied van

De Rabobank Groep beschouwt de AA1000 Assurance Standard

issuemanagement en (multi-)stakeholderdialoog uiteen. Bovendien

(AA1000 AS) als een belangrijk middel om onze verslaglegging van niet-

bespreken we vormen van overleg waaraan de Rabobank Groep deel-

financiële gegevens in overeenstemming te brengen met de verwach-

neemt. Stakeholderdialoog vormt voor ons de belangrijkste informatie-

tingen, eisen en wensen die onze stakeholders van onze organisatie

bron wat de samenleving van de Rabobank Groep verwacht. We nodigen

hebben. Met dit instrument zijn we sneller en beter in staat in te schatten

om die reden ook de lezers van dit verslag ieder jaar uit hun feedback

of ons maatschappelijk verslag daarin tegemoet komt wat betreft trans-

op de inhoud te geven.

parantie en geloofwaardigheid. Hieronder geven we aan de hand van de drie principes ‘materialiteit, volledigheid en responsiviteit’ een toe-

Principe 3: volledigheid

lichting hoe de Rabobank Groep de AA1000 Assurancerichtlijnen volgt.

Definitie: de mate waarin de organisatie de relevante aspecten van haar duurzaamheidsprestaties kent en begrijpt.

Principe 1: materialiteit

Toelichting: De Rabobank draagt er zorg voor dat issues die op basis

Definitie: het jaarverslag omvat informatie over de duurzaamheidspres-

van stakeholdersdialoog zijn geselecteerd, zo breed mogelijk worden

tatie van de organisatie die stakeholders nodig achten om tot een afge-

opgepakt en gemanaged daar waar zij in de organisatie een significante

wogen beslissing te kunnen komen.

rol spelen.

Toelichting: Om de voor het verslag relevante informatie te bepalen,

In het verslag wordt een volledig beeld gegeven van de vertaling van

identificeert de Rabobank Groep belangrijke stakeholders aan de hand

de geconstateerde maatschappelijke issues (zie principe 1) naar beleid,

van de issues (discussie-onderwerpen) die een grote rol spelen in de

de bijbehorende beleidsinstrumenten en de implementatie daarvan in

financiële dienstverlening aan onze klanten. Deskundigheid van deze

de praktijk. De informatie daaromtrent is systematisch verzameld.

issues en de (inter)nationale status en reputatie van de stakeholders zijn

Dit laatste gebeurt met het MVO-monitoringssysteem en door de

mede bepalend geweest voor de selectie van die stakeholders voor

aanstelling van hoofdstukmanagers. Zij zijn verantwoordelijk voor de

consultatie over de onderwerpen voor het verslag.

kwaliteit, juistheid en volledigheid van het betreffende hoofdstuk. De Rabobank Groep probeert zo volledig mogelijke informatie over de

De inhoud van het maatschappelijk jaarverslag hebben we vastgesteld

gehele breedte van de organisatie in het verslag op te nemen. Dit duiden

op basis van een driejaarlijkse stakeholdersconsultatie waarin we zeven-

we aan met reikwijdte.

tien stakeholders diepgaand hebben geïnterviewd over onder meer ons

Het maatschappelijk jaarverslag 2006 sluit wat betreft reikwijdte zoveel

maatschappelijk jaarverslag 2005 en ons MVO-beleid. Verder hebben we

mogelijk aan op het verslag 2005. Samen met het algemeen jaarverslag

10


Rapportageprincipes

2006 van de Rabobank Groep biedt het informatie over financiële en

DMVO voeren na aanlevering een plausibiliteitscheck uit. Audit Rabobank

niet-financiële gegevens overeenkomstig de wensen van onze stakehol-

Groep verifieert de gegevens die in het maatschappelijk jaarverslag

ders. In sommige gevallen verschilt de gekozen reikwijdte van het maat-

worden opgenomen. We vullen de ingevulde vragenlijsten aan met

schappelijk jaarverslag van die van het algemeen jaarverslag. Gegevens

data uit de centrale systemen. De informatie van de lokale Rabobanken

kunnen dan van elkaar afwijken. Alle onderdelen van de Rabobank

komt hoofdzakelijk uit een apart proces van MVO-informatieverzameling

Groep hebben informatie aangeleverd voor dit jaarverslag. In principe

en -monitoring en uit centrale systemen. Zij ontvangen themarapporta-

verstrekt het verslag dus informatie van alle groepsonderdelen.

ges van hun MVO-prestatie die zij met elkaar kunnen vergelijken.

Daar waar de verslaglegging minder ver reikt en zich beperkt tot slechts

Aangeleverde gegevens koppelen we zoveel mogelijk aan het aantal

één of enkele groepsonderdelen binnen of buiten Nederland is dat

FTE’s. Indien een volledige aanlevering niet mogelijk is, maken we in

expliciet aangegeven. Dit is ook het geval wanneer er van een onder-

samenspraak met de accountant gebruik van opschaling. In het geval

werp geen volledig beeld kan worden gegeven. De onderwerpen die

van extrapolatie is dit aangegeven.

onder de hoofdstukken medewerkers en bedrijfsvoering aan de orde komen, hebben alleen betrekking op de situatie in Nederland.

Berekening gegevens bedrijfsinterne milieuzorg

Een belangrijke verandering tijdens de verslagperiode wat betreft

De gegevens met betrekking tot de interne bedrijfsvoering van de

omvang van de organisatie en eigendom is de overname van de onder-

Rabobank Groep zijn veelal gebaseerd op facturen dan wel op registratie-

delen Bouwfonds en Athlon. Omdat Bouwfonds en Athlon pas laat in

en managementgegevens die we zelf bijhouden of die de leverancier

2006 aan de Rabobank Groep zijn toegevoegd, zijn deze gegevens (met

op verzoek aanlevert. Voor de benodigde omrekeningen maken we

uitzondering van aantal medewerkers (en FTE’s) en Bouwfonds

gebruik van factoren uit betrouwbare bronnen en van vastgestelde

Fondsenbeheer) niet meegenomen. De gegevensverzameling bij lokale

protocollen. Zo gebruiken we voor de omrekening van ons elektriciteits-

Rabobanken kent een separaat traject. Over deze nieuwe onderdelen

en gasverbruik naar TJ en CO2 omrekeningsfactoren van SenterNovem,

rapporteren we volledig het jaar volgend op de acquisitie. Over afgestoten

corrigeren we het gasverbruik in Nederland voor weersinvloeden met

onderdelen rapporteren we niet meer vanaf het jaar van afstoten.

behulp van de graaddagengegevens van EnergieNed en gebruiken we het GHG protocoltool 8 voor de omrekening van onze leasekilometers

Technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen

naar CO2-uitstoot.

Proces van verzameling MVO-gegevens

Vergelijkbaarheid met vorige verslagen

Het verzamelen van gegevens over maatschappelijk verantwoord

Aan het begin van dit jaarverslag staan de voornaamste gegevens die

ondernemen bij de onderdelen van de Rabobank Groep gebeurt op

inzicht geven in de duurzaamheidsprestatie van de Rabobank Groep op

dezelfde wijze. Inhoudelijk is Directoraat MVO daarvoor verantwoordelijk

economisch, sociaal en ecologisch gebied. Deze zijn samengevoegd in

en verzorgt Control Rabobank Groep de feitelijke informatieverzameling.

het overzicht ‘Kerngegevens’ en te vergelijken met de gegevens vanaf

De MVO-informatie van de groepsonderdelen verkrijgen we met behulp

2002. De belangrijkste resultaten op de doelstellingen voor 2006 die in

van kwalitatieve en kwantitatieve vragenlijsten. Deze vragenlijsten stellen

het maatschappelijk jaarverslag 2005 staan vermeld, staan helder weer-

we op aan de hand van de G3-indicatoren en eigen inzichten.

geven in het overzicht ‘resultaten 2006 en doelstellingen 2007-2010’. In dat

De MVO-coördinator van het betreffende groepsonderdeel is verant-

overzicht staan dus ook de belangrijkste doelstellingen voor 2007-2010.

woordelijk voor het verzamelen van de benodigde informatie. CRG en

8. GHG protocol tool: CO2-emissies voor zakelijk verkeer, versie 2.0 Juni 2006, ontwikkeld door WRI.

11


Voorwoord

Voorwoord De Rabobank Groep constateert dat klanten er hoe langer hoe meer

Het jaar 2006 zal voor de Rabobank Groep ook te boek staan als het

van overtuigd raken dat duurzaam ondernemen waarde kan toevoegen

jaar waarin het duurzaamheidsdenken daadwerkelijk doordrong in de

aan het eigen bedrijf, hun afnemers, de sector, én aan de samenleving

kernactiviteiten en -processen van de organisatie. Zo had 78% van de

als geheel. In dit principe hebben we in ieder geval veel vertrouwen.

lokale Rabobanken MVO-doelstellingen geformuleerd, tegenover 56%

Een voorbeeld van waardetoevoeging is de investering in schone en

in 2005. Deze ontwikkeling past in de filosofie van ons Strategisch Kader

duurzame technologieën die klimaatverandering tegengaan en de

2005-2010. Daarin hebben we immers uitgesproken dat duurzaamheid

milieudruk op de aarde verminderen. Ook in de gesprekken die we

een van de pijlers is waarop onze groeistrategie voor de komende jaren

periodiek voeren met uiteenlopende stakeholders, komen trends als

is gebaseerd.

verduurzaming van productieketens en klimaatverandering naar voren.

Vorig jaar zijn vergaande voorbereidingen getroffen om de zakelijke

We hebben in 2006 het accent van ons MVO-beleid dan ook langzamer-

dienstverlening te kunnen toetsen aan MVO-criteria. Met name in het

hand iets verlegd van ‘waarde borgen’ door risicobeheersing naar ‘waarde

proces van kredietbeoordeling en kredietverlening hebben we een

creëren’ door productontwikkeling en vernieuwing. Onze nieuwe

verfijnde beoordelingssystematiek voor MVO aangebracht. Soortgelijke

producten in 2006, Robeco Clean Tech Fund en Robeco Clean Tech

ontwikkelingen zijn te constateren bij leasen, vastgoed en beleggen.

Certificaat, de klimaathypotheek en de creditcard met klimaatcompensatie in 2007 zijn hiervan het resultaat. Ook de overname van de SAM Groep,

We voeren niet alleen duidelijke criteria in die ongeoorloofde activiteiten

die gespecialiseerd is in duurzaamvermogensbeheer van beursgeno-

van (potentiële) klanten identificeren en die dergelijke bedrijven als

teerde bedrijven, past in onze MVO-strategie om aan onze financiële

zakenrelaties uitsluiten, we willen klanten vooral ook in gesprekken

dienstverlening meer duurzaamheidswaarde toe te voegen.

attenderen op mogelijke sociale en milieurisico’s én kansen in hun sector.

Ten Cate

Heemskerk

12


Voorwoord

Zij kunnen dan beschermende maatregelen daartegen nemen door

Om onze ambitie, ‘handhaving in de top van op duurzaamheid gerichte

hun bedrijfsvoering duurzamer in te richten. We nemen daarbij zowel

internationale banken’ te kunnen waarmaken, hebben we dit maat-

afzonderlijke klanten als een gehele productieketen in ogenschouw.

schappelijk jaarverslag opgesteld in overeenstemming met de nieuwe

Sommige onderwerpen zijn zelfs sectoroverschrijdend, zoals klimaat

G3-richtlijnen van Global Reporting Initiative. Ook voldoet ons verslag

en mensenrechten.

aan de AA1000 Assurance Standard. Nieuw zijn de doorklikfuncties in het verslag naar additionele informatie op onze website.

Een weerbarstig onderwerp blijft het bewustmaken van medewerkers

Evenals de voorgaande jaren brengen we complementair aan dit ver-

van het belang van maatschappelijk verantwoord handelen. Met het

slag een schriftelijke publicatie uit. Deze publicatie ‘De impact van MVO’

opnemen van MVO-criteria in processen en beleidsdocumenten zijn

bevat zes casestudies over maatschappelijke onderwerpen die de

we er immers nog niet. De integratie van MVO kan slechts succesvol

Rabobank relevant vindt. Ook staat daarin een verkorte weergave van

zijn als medewerkers eraan meewerken. Veel van onze medewerkers

het maatschappelijk verslag.

zijn dagelijks bezig met commerciële activiteiten. Voor hen kan MVO

Ook dit jaar nodigen we u van harte uit uw mening over ons maat-

alleen maar een succes zijn als het een vanzelfsprekend onderdeel is

schappelijk verslag aan ons kenbaar te maken. Stuur uw reactie naar:

van de financiële dienstverlening aan klanten en voldoende oplevert.

[email protected].

Bewustwording van wat MVO kan opleveren, zorgt ervoor dat zij er nadrukkelijker over nadenken. In 2006 hebben we hieraan veel aandacht besteed en dat zullen we in 2007 blijven doen. In 2007 en de jaren erna heeft het toevoegen van waarde met ‘state of the art’ dienstverlening aan de bedrijfsvoering van klanten, productieketens en sectoren voor ons prioriteit. Dat zal ook wel moeten; we willen immers uitgroeien tot een van de meest toonaangevende banken op het gebied van duurzame ontwikkeling. Bovendien willen we van de stimulering van duurzaamheid in de gangbare landen tuinbouw een speerpunt maken. Als we afgaan op signalen uit de samenleving en de

Hans ten Cate

politiek, dan verwachten we dat het streven naar duurzame ontwikkeling

Lid raad van bestuur

Bert Heemskerk

de komende jaren niet alleen in de Nederlandse maar ook in de

Rabobank Groep

Voorzitter raad van bestuur

Europese landbouwsector zal toenemen. Biodiversiteit zal daarbij een

Portefeuillehouder MVO

Rabobank Groep

belangrijkere plaats gaan innemen.

13


Ons MVO-beleid

1 Ons MVO-beleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) sluit van nature aan op het coöperatieve gedachtegoed van de Rabobank Groep. Vanuit onze betrokkenheid bij klanten en omgeving geven we invulling aan MVO. Om dit zo effectief mogelijk te doen, hebben we prioriteiten gesteld in onze MVO-doelstellingen: in 2006 is een eerste aanzet gegeven tot het vaststellen van kernprestatieindicatoren. De nadruk daarbij ligt op onze (financiële) kernactiviteiten. Ook hebben we issuemanagement vormgegeven en geformaliseerd om nieuwe maatschappelijke issues en trends eerder te herkennen en te identificeren.

Rabobank Groep wil issues en trends tijdig signaleren om te bepalen hoe we daarmee omgaan in ons MVO-beleid. Een issuemanagementsysteem, waarbinnen stakeholdersdialoog een kernelement vormt, voorziet hierin (zie hoofdstuk 2). Om adequaat te kunnen inspelen op MVO trends en issues, moet de Rabobank Groep groepsbreed focussen op maatschappelijke verantwoord ondernemen. MVO heeft dan ook een prominente plaats in

In dit hoofdstuk

het Strategisch Kader 2005 -2010. De nadruk daarin ligt op een ondernemingsstrategie die autonome groei mogelijk maakt en tegelijkertijd streeft naar een zo hoog mogelijke kwaliteit van de leefomgeving. In internationaal perspectief hanteert Rabobank een aantal ijkpunten. Daartoe behoren de OECD richtlijnen voor multinationale ondernemin-

Twee maatschappelijke trends voor Rabobank • Trendanalyse • Strategische visie: meer nadruk op financiële dienstverlening > Ons MVO-beleid • Kernprestatie-indicatoren en doelstellingen

gen, de verklaring van het UNEP Financial Initiative, de richtlijnen van de Global Reporting Initiative (GRI) en de daaruit afgeleide richtlijnen van het Global Compact van de Verenigde Naties. Vooral deze laatste zijn in de communicatie over MVO goed hanteerbaar. De tien uitgangspunten verwoorden de kern van MVO en leggen een heldere relatie met mensenrechten, arbeidsrecht, milieubescherming en corruptie bestrijding

>

(zie hoofdstuk 2). Deze uitgangspunten van de Global Compact en de doelstellingen uit het Strategisch Kader keren terug in de zes beleidsterreinen van ons MVO-beleid, zie pag. 16.

14


De uitgangspunten van het Global Compact Mensenrechten 1. Respecteren en beschermen van internationale mensenrechten. 2 Voorkomen dat bedrijfsonderdelen zich schuldig maken aan schending van mensenrechten.

Ons MVO-beleid

Stakeholders zien twee cruciale maatschappelijke trends voor Rabobank Binnen deze algemene uitgangspunten spelen per regio, per land, per sector en in de tijd telkens verschillende issues en trends een cruciale rol. Een onderneming kan zich tegenwoordig niet meer permitteren om onvoldoende acht te slaan op haar omgeving. Ontwikkelingen in de maatschappij volgen elkaar namelijk steeds sneller op. Bedrijven die daar geen oog of begrip voor hebben, kunnen kansen missen, zijn

Arbeidsrecht 3. Waarborgen van de vrijheid tot vereniging en de erkenning van het recht op collectief vergaderen. 4. Uitbanning van alle vormen van arbeid onder dwang. 5. Afschaffen van kinderarbeid. 6. Uitbanning van discriminatie in de werkomgeving of in de beroepsuitoefening.

kwetsbaar voor risico’s en nemen daardoor onnodige risico’s voor zowel zichzelf als voor haar omgeving. Met de informatie die bedrijven van stakeholders ontvangen, kunnen zij afgewogen beslissingen nemen rekening houdend met de impact ervan op de samenleving.

Trendanalyse Uit onze interactie met stakeholders komen verschillende belangrijke MVO-issues en -trends naar voren die van belang zijn voor zowel de

Milieu 7. Bijdragen aan preventieve benaderingen van milieuvraagstukken. 8. Ondernemen van initiatieven die het besef van onze verantwoordelijkheid voor het milieu bevorderen. 9. Bevorderen van nieuwe milieuvriendelijke technologische innovaties.

verdere ontwikkeling van onze financiële producten en diensten als voor het stimuleren van verbeteringen in de MVO performance van onze klanten. Twee mondiale trends springen er op dit moment echter duidelijk uit die grote consequenties voor de Rabobank Groep kunnen hebben: 1. de toenemende noodzaak om zorgvuldiger met onze schaarse hulpbronnen om te gaan, vooral in relatie tot het (fossiele-)energie gebruik en klimaatverandering en 2. de toenemende noodzaak van vergaande verduurzaming van

Corruptie 10. Bestrijden van corruptie

mondiale productieketens. Beide trends hebben een rechtstreekse relatie tot het ontstaan en oplossen van belangrijke duurzaamheidvraagstukken.

Doelstellingen MVO in Strategisch Kader 2005 - 2010 Raad van bestuur: • handhaving van de positie in de top vijf van op duurzaamheid gerichte Europese banken • actieve rol van commissaris bij dochterondernemingen Lokale Rabobanken: • nadrukkelijker toepassen van de Gedragscode Rabobank Groep • vergroten van de transparantie van maatschappelijke/ commerciële projecten Rabobank Nederland: • kredietverlening gaat uit van duurzaamheid, tenzij anders blijkt • hantering van MVO-criteria binnen eigen bedrijfsprocessen • hantering van duurzaamheidscriteria binnen pensioenfonds Rabobank International • MVO-criteria nader uitwerken in mainstream food & agri • hantering van MVO-criteria in kredietverlening Dochterondernemingen: • Integratie MVO-criteria in onder meer financiering (De Lage Landen), opdrachtgeverschap (FGH) en beleggingenbeleid (Robeco). • Transparantie in leveringsvoorwaarden (Robeco, Schretlen & Co)

15


Ons MVO-beleid

Gebruik schaarse hulpbronnen en klimaatverandering

duurzame energiebronnen, in efficiënter energiegebruik en in duurzaam

De groeiende wereldbevolking legt een steeds groter beslag op natuur-

beheer en gebruik van andere natuurlijke hulpbronnen en voorraden

lijke hulpbronnen, terwijl de mogelijkheden van de aarde beperkt zijn.

(zie ook de casestudie ‘Bio-energie: kans of risico?’).

We hebben een tweede planeet als de aarde nodig om de geprojecteerde

Met bestaande en recent nieuw ontwikkelde technologieën zijn er

groei van alleen al India en China tot 2030 te kunnen accomoderen 9.

wereldwijd talrijke mogelijkheden om aanzienlijke CO2-reducties te

Die tweede aarde is er echter niet. Naast deze ‘onbalans’ in vraag en

behalen. De Rabobank is dan ook van mening dat de sleutel naar een

aanbod (voorraden) draagt de met het gebruik van fossiele energie

duurzamer toekomst in handen is van die bedrijven die een bijdrage

gepaard gaande uitstoot van broeikasgassen als kooldioxide (CO2) en

kunnen leveren aan het toepassen en verder ontwikkelen van de nieuwe

methaan (CH4) ook nog eens sterk bij aan klimaatverandering in de

generatie schone technologie. Op nationale en supranationale over-

wereld. Klimaatverandering vormt een grote bedreiging van onze planeet.

heden (zoals de EU en de VN) rust de taak om in hoog tempo bestaande

Zij leidt tot aanzienlijke (onomkeerbare) milieuschade en, als gevolg

belemmeringen voor duurzame ontwikkeling en de toepassing van

daarvan, tot maatschappelijke destabilisering en een aanzienlijk verlies

duurzamer technologieën uit weg te ruimen en om samenhangende

aan economische productiviteit.

pakketten economische spelregels in te voeren die gericht zijn op duurzaam ondernemen. Clean, clever en competitive zou het adagium

Voor de Rabobank is dit op dit moment één van de belangrijke issues in

kunnen zijn. De Rabobank wil hieraan actief bijdragen door onder meer

maatschappelijk verantwoord ondernemen. Temeer omdat de huidige

in haar eigen financiële dienstverlening de ontwikkeling en introductie

vormen van exploratie en winning in een aantal gevallen evenmin hoog

van schonere technologie te stimuleren met speciaal ontworpen

scoren op de MVO-maatlat. En de maatschappelijke kosten van klimaat-

financieringsproducten en -diensten (zie pag. 58-64).

verandering naar verwachting hoog zijn door verlies aan landbouwgrond, afnemende voedselproductie, verminderde beschikbaarheid van drink-

Verduurzaming van mondiale productieketens

water en schade als gevolg van overstromingen en stormen. Voor de

Het productieproces van steeds meer basisproducten en halffabrikaten

Rabobank die wereldwijd een aanzienlijke kredietportefeuille heeft in de

heeft een wereldwijde omvang gekregen in lange productieketens.

food & agri productieketens, betekent een eventueel onbeheersbaar

Zo is een land als China langzamerhand uitgegroeid tot ‘de werkplaats

wordende klimaatverandering een aanzienlijk rechtstreeks kredietrisico.

van de wereld’ en Brazilië tot ‘de landbouwplantage van de wereld’.

De Rabobank is zich er dan ook zeer van bewust dat -ook haar eigen-

Deze voortgaande uitbreiding van activiteiten en zones in nieuw

kapitaalverschaffing meer en meer gericht moet worden op toekomst-

industrialiserende landen als China en India houdt echter geen gelijke

gerichte, welvaartverhogende investeringen en waardecreatie op de

tred met de invoering van internationaal erkende aanvaardbare arbeids-

langere termijn. Dan kunnen schaarste, klimaat- en weerveranderingen

omstandigheden en milieuvereisten. De uitbreiding van mega landbouw-

wellicht beheersbaar blijven.

plantages in Brazilië, Argentinië en Indonesië gaat vaak ten koste van

De aarde is weliswaar eindig, maar gelukkig lijkt de menselijke inventiviteit

waardevolle natuurgebieden. Ook de rechten en leefomgeving van de

dat niet. De mensheid zal die creativiteit moeten aanspreken om het

inheemse bevolking van die gebieden worden vaak met onvoldoende

fysieke en klimatologische ‘huishoudboekje’ van de planeet tijdig op

respect behandeld.

orde te krijgen. Dat kan door meer te investeren in de ontwikkeling van

Marion Swoboda financial sector analyst within SAM Group: “In de komende jaren verwacht ik van de Rabobank Groep dat zij als voorbeeld van andere financiële instellingen het voortouw neemt in de voortgang op het gebied van klimaatveranderings-issues. In haar duurzaam ondernemen moet de Rabobank Groep de nadruk leggen op hoe een financiële instelling haar bijdrage aan een beter klimaat kan vertalen in financiële producten en diensten.”

Bron: stakeholdersconsultatie 2006

9. State of the World Report 2006.

16


Figuur 2: van internationale uitgangspunten naar concrete doelstellingen

Ons MVO-beleid

dienstverlening het belangrijkst. Met onze dienstverlening oefenen we immers een grote, sturende invloed uit op de economische, sociale en ecologische processen binnen vele sectoren.

Uitgangspunten Global Compact

De komende jaren leggen we vooral de nadruk op een plaats geven van duurzame ontwikkeling in onze financiële dienstverlening. Daarbij zetten we in op het zo veel mogelijk sturen van investeringen in

MVO-doelstellingen Strategisch Kader

de richting van waardecreatie op lange termijn en waar mogelijk trachten we die beweging te versnellen. We geven hieraan invulling onder

Doelstellingen zes MVO-beleidsterreinen

andere door financiële ‘state of the art’ producten en diensten aan te bieden, die de toepassing van duurzame innovatie en technologie door

Focus MVO-doelstellingen financiële dienstverlening

klanten eerder én op grotere schaal mogelijk maken (waardecreatie). Daarnaast blijven we de MVO-performance van onze klanten stimuleren. Dit doen we door hen te attenderen op mogelijke sociale en milieurisico’s in hun sector en bedrijfsvoering. Hierbij maken we gebruik van risicobeheersingcriteria die een onderdeel vormen van onze reguliere financiële dienstverleningsprocessen.

Deze problemen zijn enerzijds toe te schrijven aan het ontbreken dan

Deze strategische keuze legt voor de komende jaren de focus op de

wel gebrekkig invoeren en navolgen van wetgeving in deze landen in

volgende twee doelstellingen binnen het beleidsterrein ‘Verduurzaming

samenhang met een verspillend gebruik van productiegronden en

financiële dienstverlening’:

grondstoffen. Anderzijds ontstaan zij door een toenemende vraag naar

• Doelstelling 1: het in de markt zetten van nieuwe producten en dien-

goedkope basisproducten en halffabrikaten in de hoog geïndustriali-

sten (business development) ter bevordering van schone technolo-

seerde landen in Noord-Amerika, West-Europa en Oceanië (Australië en

gieën en duurzame investeringen.

Nieuw-Zeeland). Deze vraag leidt tot economische kansen in de nieuw

• Doelstelling 2: verdere invoering van MVO in de kernprocessen van de

industrialiserende landen (vaak ook lage lonen landen), maar ook tot

Rabobank Groep met de nadruk op kredietverlening, leasing, beleg-

een toenemende druk om de productiecapaciteit snel verder uit te

gen en vastgoed. Zie voor een uitwerking van deze doelstelling in een

breiden. De daardoor veroorzaakte sociale en ecologische problemen

meerjarenplanning pag. 50.

zijn, zo wordt inmiddels breed onderschreven, niet zozeer aan één land

Deze doelstellingen zijn gerelateerd aan kernprestatie-indicatoren 5, 6,

toe te schrijven. Zij zijn een gevolg van de verschillende rollen die de

7,en 9 in figuur 3.

partijen in een productieketen spelen. De oplossing van dit vraagstuk wordt dan ook gezocht in het nemen van de eigen verantwoordelijkheid

Ons MVO-beleid

door de partijen in de keten, van producent tot consument. Indien een partij in de keten onvoldoende haar verantwoordelijkheid neemt dan

Naast het MVO-beleidsterrein “Verduurzaming van de financiële dienst-

brengt dat risico’s mee voor de andere partijen in die productieketen

verlening” waarop onze strategische focus ligt, onderscheidt de

en treedt correctie op.

Rabobank Groep nog vijf andere beleidsterreinen binnen het MVObeleid, die stakeholders in meer of mindere mate relevant achten. Deze

Ook een financier als de Rabobank Groep neemt haar verantwoordelijk-

in totaal zes beleidsterreinen corresponderen met de hoofdstukken van

heid. We ontwikkelen MVO-beleid in de voor ons relevante sectoren

het maatschappelijk jaarverslag 2006.

(zoals soja en palmolie) en in het perspectief van de gehele productie-

1. Identiteits- en reputatiemanagement in relatie tot MVO

keten. We geven dat de komende jaren prioriteit. Zodra het beleid is

(hoofdstuk 2 en 3).

vastgesteld, zullen we het in de financiële kernprocessen op groepsniveau

2. Verduurzaming van de financiële dienstverlening (hoofdstuk 4, 5 en 6).

invoeren (zie ook hoofdstuk 5 en de casestudies ’Duurzame sojaketen:

3. Intensivering van onze bancaire activiteiten in ontwikkelingslanden

ode aan de koning der bonen’ en ’Bio-energie: kans of risico?’.

mede onder het label Rabobank Development Program (hoofdstuk 7). 4. Maatschappelijke betrokkenheid: initiëren of ondersteunen van activi-

Strategische visie: meer nadruk op financiële dienstverlening De bovenstaande trends kwamen ook ter sprake in gesprekken die we met stakeholders in 2006 voerden (zie hoofdstuk 2). Zo hebben we met

teiten die aan de leden van de Rabobank en de samenleving in het algemeen ten goede komen (hoofdstuk 8) 5. Modern werknemersbeleid gericht op het selecteren en verder ontwikkelen van talentvolle mensen (hoofdstuk 9).

verscheidene stakeholders gesprekken gevoerd over de positieve en

6. Verduurzaming van de bedrijfsvoering (hoofdstuk 10).

negatieve impact van onze financiële dienstverlening op productieketens

Met de gegevens die we uit onze dialoog met relevante stakeholders

van sectoren en op klimaatverandering. Vrijwel al onze stakeholders

vergaren, toetsen we voortdurend of de ingeslagen koers van ons

vinden dan ook op het terrein van MVO verduurzaming van de financiële

beleid aanpassing behoeft.

17


Ons MVO-beleid

MVO-kernprestatie-indicatoren en (meerjarige) doelstellingen

Hoe kijken we naar maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Alle onderdelen van de Rabobank Groep hebben op een of meer van

MVO past binnen een coöperatie. Een kenmerk van de coöperatie is immers dat besluitvorming in dialoog met haar leden plaatsvindt. Omdat die leden in het geval van Rabobank uit alle delen van de samenleving komen, staat de Rabobank mede daardoor midden in de samenleving. Onze ambitie en bedrijfsstrategie krijgen daardoor een sterke maatschappelijke component gericht op het creëren van waarde op de lange termijn. We leveren uitstekende producten en diensten aan onze klanten. Onze gedragscode en onze wil om in een maatschappelijke discussie verantwoording af te leggen over ons beleid en de effecten daarvan, maken MVO voor de Rabobank een vanzelfsprekende activiteit. We willen onze voorhoedepositie handhaven in de top van de internationale banken op het gebied van MVO (volgens de rating van het onderzoeksbureau Siri) en op dit gebied mentaal marktleiderschap tonen en uitdragen. Meer informatie over onze visie en missie

deze zes beleidsterreinen doelstellingen geformuleerd. De belangrijkste staan in het overzicht ‘Resultaten 2006 en doelstellingen 2007-2010’ (pag. 19). Daarnaast hebben we in totaal 22 kernprestatie-indicatoren (KPI’s) vastgesteld (zie figuur 3). De doelstellingen zijn zoveel als mogelijk gelinkt aan KPI’s. Vooral bij de doelstellingen op het terrein van de financiële dienstverlening hebben we dat getracht, omdat daarop onze strategische focus ligt. Het vaststellen van effectieve kernprestatie-indicatoren is een proces dat uit vier fasen bestaat: (1) het benoemen van de KPI’s, (2) het doelen stellen per KPI, (3) het meten van de KPI en (4) het sturen op deze doelen. In 2006 hebben we fase 1 zo goed als afgerond en een begin gemaakt met fase 2. In 2007 zullen we de indicatoren verder aanscherpen en in 2008 hopen we alle fasen doorlopen te hebben. De KPI’s geven een indicatie van onze MVO-performance op de zes genoemde MVO-beleidsterreinen. Een KPI is te vergelijken met een thermometer die periodiek in de organisatie de stand van zaken meet. Met behulp van deze KPI’s kunnen we de ontwikkelingen periodiek beoordelen en waar nodig het beleid aanpassen of scherpere doelstellingen vaststellen en monitoren.

Ernst van Weperen van de VBDO: “Een belangrijk punt van zorg is de wildgroei die lijkt op te treden in de doelstellingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen de Rabobank Groep, ook in de verslaglegging. De relatie van die doelstellingen met de MVO-kernprestatie indicatoren (KPI’s) lijkt te ontbreken. Zelfs als geoefende lezers en analisten raken wij de draad kwijt. Ons inziens kunnen bedrijfsonderdelen prima eigen doelstellingen formuleren maar wel in nauwe relatie tot de door Rabobank Groep als geheel nagestreefde doelen en gehanteerde KPI’s”.


18


Ons MVO-beleid

Figuur 3: zes beleidsterreinen met een of meer kernprestatie-indicatoren (eerste generatie)

Kernprestatie-indicatoren voor beleidsterrein identiteits- en reputatiemanagement: (1) het beoordelingscijfer voor Rabobank Groep van ratingbureaus, zoals SiRI, de positie van de Rabobank Groep in de Transparantiebenchmark van het ministerie van Economische Zaken, en in het tweejaarlijks uitgevoerde onderzoek van UNEP/ Sustainability/ Standard and Poor’s naar de duurzaamheidsrapportage van 100 MVO-koplopers; (2) het aantal beleidsstukken dat met stakeholdersbetrokkenheid tot stand is gekomen; (3) het percentage van de medewerkers dat de gedragscode van de Rabobank Groep kent en het percentage dat voorbeelden van het hanteren daarvan (in de eigen arbeidssituatie) kan aangeven. Kernprestatie-indicatoren voor verduurzaming financiële dienstverlening: (4) de mate waarin de MVO-sectorbeleidsdocumenten, de MVO-issuelijsten en de MVO-criteria in kredietverlening, leasing, beleggen en vastgoed door betreffende groepsonderdelen worden toegepast; (5) het aantal (minimaal één) geïntroduceerde nieuwe MVO-producten of diensten per jaar; (6) het aantal ontwikkelde nieuwe producten en diensten dat in het ontwerpproces op MVO-criteria en transparantievoorwaarden is getoetst en aangepast; (7) de mate van tevredenheid van klanten over klachtenbehandeling door de Rabobank Groep; (8) de omzet in duurzame producten. Kernprestatie-indicatoren voor beleidsterrein bankieren in ontwikkelingslanden: (9) het aantal banken in ontwikkelingslanden waarin de Rabobank participeert; (10) het aantal spaar- en kredietcoöperaties in ontwikkelingslanden die Rabobank Foundation ondersteunt; (11) het volume aan financiële producten en diensten (bijvoorbeeld microkredieten) dat door de Rabobank Groep via deze banken in de economie van ontwikkelingslanden wordt geïnvesteerd. Kernprestatie-indicatoren voor werknemersbeleid: (12) de mate van medewerkerstevredenheid; (13) het totale aantal medewerkers (vrouwen in EK, allochtonen en gehandicapten) dat onder de definitie van het diversiteitsbeleid valt; (14) het aantal medewerkers dat minimaal één concrete persoonlijke doelstelling heeft in zijn/haar performancemanagement; (15) de positie van de Rabobank in de categorie meest aantrekkelijke werkgevers volgens bijvoorbeeld het zakenblad Incompany. Kernprestatie-indicatoren voor beleidsterrein maatschappelijke betrokkenheid: (16) het bedrag aan donaties en sponsoring dat wordt besteed aan (lokale) maatschappelijke activiteiten en onderzoek; (17) de waardering van klanten voor de maatschappelijke activiteiten zoals onderzocht in de Rabobank Communicatiemonitor; (18) de waardering van medewerkers voor de maatschappelijke activiteiten van de Rabobank zoals onderzocht in het medewerkerstevredenheidsonderzoek MTO. Kernprestatie-indicatoren voor beleidsterrein verduurzaming bedrijfsvoering: (19) de energie- en de papier- en afvalbesparing in procenten; (20) het percentage leaseauto’s met een A-, B- of C-energielabel in relatie tot het totale leasewagenpark; (21) de ontwikkeling van de CO2-emissie in tonnen per fte in vergelijking; (22) het volume (in EUR) van de duurzaam ingekochte producten ten opzichte van het totale volume (in EUR) ingekochte producten.

19


Ons MVO-beleid

Belangrijkste resultaten 2006 en doelstellingen 2007-2010 Doelstellingen 2006

Resultaten 2006

Beleid

80% deelname van lokale banken aan MVO-monitoring.

80% heeft deelgenomen.

75% lokale banken stellen MVO-doelen vast.

78% lokale Rabobanken.

Opschonen en actualiseren van MVO-codes en richtlijnen.

Permanente activiteit om content uit codes en richtlijnen

Raad van bestuur: meer aandacht schenken aan MVO

100% via beleidsgesprekken met entiteiten in 2006 en rol

bij dochters.

RvB-leden als commissaris.

Lokale Rabobanken: MVO ex- of impliciet opgenomen

69% op basis van 80% deelname MVO-monitoring,

in beleidsdocumenten.

deels gerealiseerd.

Audit Rabobank Groep: audit op administratieve organisatie

100% gerealiseerd als onderdeel van de verificatie

en in MVO-monitoring.

Maatschappelijk Jaarverslag 2005.

Directoraat MVO: professionalisering MVO-coördinatoren en

Zes werkconferenties gehouden voor MVO-coördinatoren en

directeuren lokale banken.

1 conferentie voor directeuren lokale Rabobanken.

Control Rabobank Groep: Integratie van MVO-monitoring in de

100% gerealiseerd voor onderdelen groep en lokale banken

reguliere planning- en controlcyclus op kwartaalbasis en

op vrijwillige basis (80%).

toegankelijk te maken in kernbusiness.

MVO-rapportage in bestuurlijke informatie voor raad van bestuur, deels gerealiseerd.

De Lage Landen: Starten awareness programma

80% van personeel heeft programma gevolgd; verdere

Compliance & Ethics.

uitvoering in 2007.

Directoraat Juridische en Fiscale Zaken: Interne rapportage

100% via interne rapportages aan raad van bestuur.

over de mate waarin interne regelgeving is aangepast aan governance-codes.

Diepte-interviews met relevante stakeholders.

Gerealiseerd.

Financiële dienstverlening

Directoraat MKB/ agrarisch: MVO-aandachtspuntenlijst voor

Gerealiseerd.

relatiebeheerders in kredietverlening bij klanten met obligo meer dan EUR 1 mln.

Directoraten MKB, Particulieren en Private Banking:

Deels gerealiseerd; pag. 58, 59, 68 en 77.

MVO integreren in marketingproposities.

FGH Bank: raamwerk voor het financieren en taxeren van

Gerealiseerd; implementatie in 2007.

vastgoedobjecten met een duurzaam karakter, zoals de financiering van stadsvernieuwingsprojecten.

De Lage Landen: formuleren en implementeren van een

Beleid is vastgesteld; uitvoering in 2007.

MVO-acceptatiebeleid voor vendoren.

Robeco: meer transparantie in producten en processen.

Deels gerealiseerd.

Helderheid in voorwaarden, risico’s en tarifering kosten.

Rabobank International en Rabobank Nederland Corporate

Voorbereidingen voltooid; implementatie 2007

Clients: gefaseerde invoering van expliciete MVO-toets in de

zie pag. 53 en 54.

kredietprocessen. Krediet Risico Management: Toepassing MVO-toets in kredietbeoordeling. vervolg op de volgende pagina

20



Doelstellingen 2006

Resultaten 2006

Rabo Vastgoed: maatschappelijke kosten reduceren en

Integratie van dergelijke meerwaarde in alle vastgoedprojecten

economische en ruimtelijke meerwaarde creëren.

voorbereid; toepassing vanaf 2007.

Rabo Groen Bank: meer diversificatie in projectcategorieën

Enige diversificatie in projecten, in funding niet nodig gezien

en in funding.

grote vraag naar obligaties.

Robeco: Het verhogen van het beheerde vermogen van

Gerealiseerd door uitbreiding engagementmethodiek;

duurzame beleggingen.

zie pag 59.

Groei handelsvolume New Values in CO2-handel.

Gerealiseerd.

Maatschappelijke betrokkenheid

Directoraat Kennis en Economisch Onderzoek: MVO is inte-

Gerealiseerd.

graal onderdeel van de analyses, conclusies en visies daar waar MVO een rol speelt.

Directoraat Private Banking: een handvat voor lokale banken

In ontwikkeling.

met een link tussen de coöperatiegedachte en de commercie.

Investeringen in twee à drie rurale banken in ontwikkelings-

Gerealiseerd.

landen.

Lokale Rabobanken: ondersteunen projecten voor bijdrage

64% van de lokale banken ondersteunt maatschappelijke

aan de samenleving.

betrokkenheid via campagne coöperatief dividend; zie pag. 77.

Schretlen & Co: verder stimuleren van medewerkers voor

Gecontinueerd.

vrijwilligerswerk via het programma Binden & Boeien.

Leden van de raad van bestuur moedigen medewerkers

Gerealiseerd.

actief aan voor het vervullen van onbezoldigde maatschappelijke nevenfuncties. Medewerkers

In performance-management van ieder van de 200 leden

Verplichting 1 persoonlijke MVO-doelstelling gerealiseerd.

van het executive kader (excl. bij lokale banken) minimaal één doelstelling op het gebied van MVO in 2007.

20% van de trainees is allochtoon of van niet-Nederlandse

Optimaliseren reïntegratieproces met heldere verantwoorde-

Niet gerealiseerd, 10% in 2006.

afkomst. Gerealiseerd met nieuw vastgesteld beleid.

lijkheidsverdeling tussen manager, medewerker en Arbodienst. Bedrijfsvoering

10% minder papiergebruik A4 tov 2003 (Rabobank

Dubbelzijdig printen bij lokale Rabobanken.

Nederland en lokale banken) 10.

Shared Services & Facilities: implementeren van een afval-

Gerealiseerd.

zorgsysteem voor alle relevante afvalstromen van Rabobank Nederland.

Shared Services & Facilities: m.i.v. 1 april 2006 af te sluiten

In uitvoering.

inkoopcontracten volledig laten aansluiten op de eisen van maatschappelijk verantwoord Inkopen.

Shared Services & Facilities: lokale banken laten aansluiten

Shared Services & Facilities: energiemanagement bij

Voorbereid, uitvoering in 2007.

bij de groepsdoelstellingen omtrent duurzaam bouwen. In uitvoering.

vestigingen van Rabobank Nederland volgens de leidraad energiezorg van SenterNovem. doelstelling geheel verwezenlijkt

doelstelling gedeeltelijk verwezenlijkt

10. Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland en lokale Rabobanken.

doelstelling niet verwezenlijkt

21



Doelstellingen 2007 - 2008 Beleid - Gedragscode Rabobank Groep actualiseren en onder aandacht brengen van alle medewerkers Rabobank Groep in 2007. - Methodiek voor het in kaart brengen van relevante maatschappelijke issues in 2007. - MVO onderdeel van het bankbeleid bij 90% van lokale Rabobank in 2007. Financiële dienstverlening - Integratie van MVO in 2007 in proposities en marketing gericht op particulieren (Grote-Stedenbeleid en ‘Nieuwe Nederlanders’), MKB (merkbaar bij 30% van de marketingproposities) en Private Banking (financieel-maatschappelijke services in de goede-doelensfeer en instroom van 3-6% ‘duurzaam’ van totale instroom middelen). - De Lage Landen: ontwikkeling van ‘MVO-proof producten’ in 2007. - introductie van vijf sector policy documents op groepsniveau voor de sectoren palmolie, soja, houtkap, visserij/ viskweek en sectoren met veel broeikasgasemissies. - In kaart brengen van de CO2-emissie van grootzakelijke klanten in Nederland bij de kredietverlening (indirecte effecten). - Implementatie van de MVO-check in klantenacceptatie en kredietverlening voor 1 juli 2007. - In alle kantoren van Rabobank International heeft 80% van relevante staf een MVO-training ondergaan. - invoeren van het gebruik van checklists met MVO-issues (issuelijst) voor de meest relevante sectoren in onze grootzakelijke markt in Nederland. - Integreerde MVO-visie voor projectontwikkeling doorvoeren in nieuwe eenheid Rabo Bouwfonds in 2007. - Robeco: a 10% instroom bestaand en nieuw beheerd vermogen waarop engagement van toepassing is en b 10% instroom in duurzaam beheerd vermogen in 2007. - Robeco: 100% van de productvoorwaarden op transparantie gecheckt in 2007. Maatschappelijke betrokkenheid - Alle Groepsonderdelen en ruim de helft van alle lokale banken zullen hun personeel bij MVO betrekken. Hiervoor zijn onder meer formats op het gebied van maatschappelijke betrokkenheid beschikbaar (onder meer Make a Difference Day, Best Buddies en Voorleesdagen), alsmede een groot aantal best practices als inspiratiebron uit de eigen praktijk van de Rabobank Groep. Medewerkers - Stimuleren op vrijwillige basis een doelstelling op te nemen op het gebied van MVO in performance management van medewerkers ( voor het executive kader is verplicht) door de invoering en gebruik van de competentie ‘maatschappelijk verantwoord handelen’. - 20% van de trainees is allochtoon of van niet-Nederlandse afkomst in 2007, deze doelstelling is in 2006 aangepast naar 10%. - 30% van de stagiaires is van multiculturele achtergrond in 2007. - 15% van het executive kader is vrouw 11 in 2008, stand van zaken 2006 is 7%. Deze doelstelling is in 2006 aangepast naar 10%. - Deelname van 55% van medewerkers lokale Rabobanken (en andere groepsonderdelen) aan e-learning en andere programma’s in 2007. Bedrijfsvoering - Realisatie van MVO in handboek Bedrijfsmanagement van lokale Rabobanken in 2008 (voorbereidingen gestart). - Besluitvorming over invoering van klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2007. - Eind 2008 65% van de lokale Rabobanken aangesloten op de ABC-regeling (auto’s met minste milieudruk). Daarnaast een totale vermindering van CO2-uitstoot met 30%. - Aantal deelnemende locaties en het energieprogramma in 2007 is 80% en in 2008 is dat 95%. - De doelstelling afname aantal lease-auto’s met 15% is onder druk van de aantrekkende arbeidsmarkt niet haalbaar en is afgeschaft.

11. Deze cijfers hebben betrekking op Rabobank Nederland, lokale Rabobanken, De Lage Landen en Schretlen & Co.

22



Doelstellingen 2010 Beleid - MVO volledig integreren in beleid en operaties (mondiaal in de top-3 van MVO-ratings). - Volgende ronde diepte-interviews met stakholders (stakeholdersconsultatie) in 2009. Financiële dienstverlening - MVO is volledig geïntegreerd in de processen en producten van kredietverlening, leasing en beleggen. - Beleidsdocumenten voor de tien meest MVO-issuegevoelige sectoren zijn voor kredietverlening en - indien van toepassing- voor leasing in gebruik. - MVO-criteria in financiële dienstverlening (ingevoerd in 2007) worden in 2008 op werkbaarheid getoetst en zonodig op basis van voortschrijdend inzicht in 2009 - 2010 aangescherpt. - Voor alle sectoren in de grootzakelijke markt zijn MVO-issuelijsten beschikbaar en in gebruik genomen. - In kaart brengen van de CO2-emissie van het totaal van alle zakelijke klanten bij de kredietverlening (indirecte effecten). - In periode 2007-2010 heeft Rabobank Groep vijf nieuwe of vernieuwde producten in de markt gezet met een duidelijke MVO-component. - 2007 -2009 groeien naar financiering van 250 bodemsaneringen per jaar. Maatschappelijke betrokkenheid - Rabobank Nederland zal lokale Rabobanken aanmoedigen om voor eind 2010 een programma op te stellen waarin hun leden en/of personeelsleden (vrijwilligerswerk) actief zich inzetten voor de lokale samenleving. Bedrijfsvoering - In 2010 voldoet een in 2007 te bepalen % van de dan opgeleverde nieuw- en grootschalige verbouwprojecten aan de norm voor duurzaam vastgoed (norm duurzaam vastgoed volgens Senter Novem). - Verdere beperking van de milieudruk door onze bedrijfsvoeringingsactiviteiten met 10% ten opzichte van 2006 via maatregelen op het gebied van energie-, papierbesparing en van vermindering van afval en de CO2-uitstoot door zakelijk vlieg- en autoverkeer. - MVO leveranciersassesment maakt onderdeel uit van het inkoopproces. Bij RCI zijn tevens alle leveranciers hierop beoordeeld.

23


In dialoog met onze stakeholders

2 In dialoog met onze stakeholders Uiteenlopende maatschappelijke groeperingen en ondernemingen zoeken elkaar steeds vaker op om gezamenlijk maatschappelijk controversiële onderwerpen (issues) aan de orde te stellen. Vanzelfsprekend gebeurt dat vooral daar waar bedrijven geacht worden een rol van betekenis te spelen: positief of negatief. Ook de Rabobank Groep heeft deze ontwikkeling onderkend en ingezien dat zij in een aantal gevallen beter kan functioneren door de informatie die uit een dergelijke dialoog vrijkomt goed te gebruiken. In 2006 hebben we gesterkt door dit inzicht een nieuw onderdeel van ons MVO-beleid vormgegeven. Daarin staan issuemanagement en stakeholdersdialoog meer centraal.

In dit hoofdstuk Onze managementbenadering van maatschappelijke issues en stakeholdersdialoog Onze managementbenadering van maatschappelijke issues en stakeholdersdialoog • De contouren van ons issuemanagement • Onze benadering van de stakeholdersdialoog Onze multistakeholdersdialoog • Onze stakeholdersconsultatie • Onze deelname aan gestructureerd overleg • Bilateraal overleg over specifieke MVO-issues • Onderzoek naar oordelen van stakeholders over ons MVO-beleid

Stakeholders attenderen de Rabobank Groep op maatschappelijke issues die bedreigingen of kansen met zich mee kunnen brengen. Zij reiken ons voortdurend nieuwe perspectieven, kennis en inzichten aan.

>

Door deze issues op tijd te onderkennen kunnen we met ons beleid gericht anticiperen op toekomstige ontwikkelingen en de nieuwe eisen die de samenleving aan ons stelt. Zodoende zijn we in staat om onze financiële kernactiviteiten en bedrijfsvoering in relatie tot MVO te verbeteren en om duurzame ontwikkelingen waar mogelijk ook commercieel te benutten. Bovendien kunnen we onbedoelde en onvoorziene negatieve effecten van onze financiële dienstverlening eerder onderkennen

>

en soms zelfs geheel vermijden of compenseren. Onze benadering van issues vindt vooral plaats vanuit het perspectief van sectoren en wordt hierna uitvoerig beschreven.

24



van de Rabobank Groep. Om de selectie van maatschappelijke issues

European Sustainability Reporting Award 2005

inzichtelijker te laten plaatsvinden, ontwikkelen en testen we momenteel

Op 3 april 2006 ontving de Rabobank Groep voor haar maatschappelijk jaarverslag de European Sustainability Reporting Award 2005 (ESRA 2005). Dit verslag werd in november 2005 als winnaar van de Nederlandse versie van de prijs (ACC Award) voor deze Europese prijs genomineerd. Het verslag werd door de jury geroemd vanwege zijn toegankelijkheid, overzichtelijkheid en volledigheid. Sterke andere punten in het verslag, aldus de jury, zijn de beschrijving van de inbedding van maatschappelijk verantwoord ondernemen in de organisatie en de verslaglegging van Rabobanks activiteiten in ontwikkelingslanden.

een methode, waarmee we issues naar prioriteit kunnen rangschikken. De prioriteit van een issue baseren we op een inschatting van het risico en de impact van het betreffende issue voor de Rabobank Groep. Voor dit laatste vormen de gesprekken met stakeholders die actief zijn op het gebied van MVO een belangrijke informatiebron. Een voorbeeld is te zien in figuur 4. Om vervolgens een zorgvuldige en adequate behandeling van die geselecteerde issues in onze financiële kernprocessen te kunnen garanderen, ontwikkelen we specifiek beleid in zogenaamde sectorbeleidsdocumenten. Afhankelijk van de aard van het issue kan dat beleid sectorspecifiek worden geformuleerd (bijvoorbeeld als het gaat om de maatschappelijke gevolgen van palmolie, soja of aquacultuurproductie)

De contouren van ons issuemanagement

of sectoroverschrijdend (bijvoorbeeld als het gaat om klimaatverandering of schending van mensenrechten). Ook een selectie naar relevantie van

De nadruk van het beleid dat de Rabobank Groep in 2006 op het gebied

onze stakeholders is gewenst, zodanig dat wij als bedrijf doeltreffender

van issuemanagement heeft ontwikkeld, ligt op het tijdig signaleren van

kunnen handelen (zie pag. 25). Om dit hele proces van identificeren

maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken binnen die sectoren

van stakeholders en nieuwe issues en het ontwikkelen, coördineren

waarin Rabobank als financiële dienstverlener significant actief is.

en implementeren van nieuw beleid te kunnen managen is is sinds

Veranderingen in die sectoren kunnen immers een vergaande impact

december 2005 een issuemanager aangesteld.

hebben op ons handelen als financiële dienstverlener en op de resultaten Het selecteren van relevante issues en sectoren Een belangrijk aspect van issuemanagement zoals dat binnen de Rabobank Groep gestalte krijgt, is het vroegtijdig kunnen signaleren en Figuur 4: impact en risico van sectoren

identificeren van issues die kunnen uitgroeien van potentiële tot reële risico’s en kansen. Zoals gezegd, is de selectie van relevante issues uit de haast onbegrensde hoeveelheid ontwikkelingen en vraagstukken

4 Palmolie

Sojateelt

in de samenleving de eerste opgave, die bovendien van strategische betekenis is. De mate van relevantie is afhankelijk van de impact die het

Risico vanwege issues

3 Visserij / Aquacultuur

issue heeft en de omvang van ons marktaandeel in een bepaalde sector. Het is voor ons dan ook zaak om deze ‘sleutelissues’ snel te kunnen herkennen en op te sporen. Dat kan met een combinatie van verschillende

2

Dammenbouw

activiteiten, zoals:

Vi Bosbouw

• eigen onderzoek. Via deskresearch voorbeelden verzamelen van controversiële vraagstukken in landen en sectoren waar Rabobank als 1

financiële dienstverlener actief is. Dit gebeurt via internet, in bladen, rapporten en wetenschappelijke artikelen. Ook verrichten we veld-

0

onderzoek in de vorm van gesprekken of e-mailverkeer met stake2 1 3 Impact door activiteiten bank (marktaandeel)

4

holders die specifieke kennis hebben van een bepaald issue. Voorbeelden in 2006 zijn (1) een gesprek met de Landelijke India

25



Werkgroep over issues in de thee-, suiker-, agrochemie- en, farmacie-

Een stakeholder moet minimaal voldoen aan het eerste en laatstge-

sector in India en (2) informatie-uitwisseling per e-mail met Marine

noemde criterium en daarnaast aan een van de andere vier criteria om

Stewardship Council over issues in de Chinese visserijsector.

als relevant te worden aangemerkt in het kader van ons MVO-beleid.

• onderzoeksopdrachten aan derden. De Rabobank verstrekt met

In uitzonderlijke gevallen voldoet een stakeholder aan alle criteria. Dat is

regelmaat opdrachten aan gespecialiseerde bureaus om issues binnen

bijvoorbeeld bij het Wereld Natuur Fonds (WNF) het geval. Voor ons is

sectoren en in bepaalde landen in kaart te brengen. In 2006 is dat

dat in 2006 een belangrijke reden geweest om met het WNF een partner-

gebeurd voor Indonesië, India en China.

schap voor drie jaar aan te gaan.

• het voeren van een dialoog met stakeholders. De Rabobank Groep heeft dit in 2006 zowel bilateraal gedaan over opkomende controversiële onderwerpen als in haar driejaarlijkse stakeholderraadpleging waarin diepgaande gesprekken worden gevoerd met een beperkt aantal stakeholders.

Onze benadering en uitgangspunten voor stakeholdersdialoog In onze benadering van stakeholders in relatie tot MVO onderscheiden wij meerdere groepen stakeholders, zoals: leden, klanten(organisaties),

Selectie van stakeholders

NGO’s, leveranciers, ratingbureaus, investeerders in Rabobankobligaties,

De Rabobank Groep heeft te maken met uiteenlopende stakeholders

de overheid en, last but not least, onze medewerkers al dan niet in

op de verschillende beleidsterreinen waarop en sectoren waarin de

georganiseerde vorm via de medezeggenschapsraad. Meer over

Rabobank Groep actief is. Zo behoren De Nederlandsche Bank (DNB) en

stakeholders. Om een gemeenschappelijke basis te kunnen vaststellen

de Autoriteit Financiële Markten (AFM) tot de belangrijkste stakeholders

voor een oplossing van een vraagstuk, worden in dialoog met deze

van de Rabobank Groep op financieel terrein, terwijl andere stakeholders

stakeholders ideeën of standpunten uitgewisseld.

meer relevant zijn als het gaat om maatschappelijk verantwoord onder-

In het beleid dat de Rabobank Groep in 2006 heeft vastgesteld voor het

nemen. Voor het selecteren en prioriteren van deze laatste groepen

voeren van een dialoog met deze stakeholders, staat het inventariseren

stakeholders (landelijk en internationaal) maken we gebruik van de

van de verschillen en overeenkomsten in de opvattingen over geselec-

volgende criteria.

teerde issues centraal. Om onze eigen ideeën en standpunten effectief

• De stakeholder is een ideële, non-profitorganisatie die of een rating-

te kunnen overbrengen, maken we daarbij gebruik van hulpmiddelen,

bureau dat zich richt op sociale en milieugerelateerde vraagstukken.

zoals position papers en casestudies. Een position paper is een document

• De stakeholder is invloedrijk in de samenleving en de politiek en heeft

waarin de visie, de doelstellingen, het beleid en de standpunten van de

daar autoriteit.

Rabobank Groep over een issue staan beschreven. Voorbeelden zijn

• De stakeholder heeft een grote achterban.

position papers over ons klimaatbeleid en ons diversiteitsbeleid.

• De stakeholder heeft een sterk (inter)nationaal netwerk.

Casestudies zijn journalistieke verslagen over een vraagstuk of dilemma

• De stakeholder heeft een goede reputatie.

waarmee de Rabobank Groep in de praktijk te maken heeft. Een case-

• De stakeholder heeft een duidelijke mening over de werkzaamheden

studie beschrijft oplossingsrichtingen en bevat commentaren van

van de Rabobank Groep.

stakeholders op het vraagstuk en de aanpak van de Rabobank Groep.

Kees Kodde, directeur campagnes, en Donald Pols, campagneleider klimaat en energie Milieudefensie “Dilemma’s waarin economische, milieu- en sociale aspecten met elkaar in conflict zijn, moeten in een bedrijf zorgvuldig worden behandeld. Op verzoek van interne partijen worden deze ethische dilemma’s binnen de Rabobank Groep door de Commissie Ethiek beoordeeld en van advies voorzien. Milieudefensie ziet een dergelijke Commissie Ethiek als een instrument dat ook voor externe partijen van belang kan zijn. We roepen de bank op om de Commissie Ethiek ook actief naar buiten toe bekend te maken als klachtenloket.” Bron: stakeholdersconsultatie 2006

26



Onze multistakeholdersdialoog

Uitgangspunten voor onze stakeholdersdialoog Als basis voor de stakeholdersdialoog hebben we een aantal uitgangspunten geformuleerd. Deze zijn:

Vanuit bovenstaande bouwstenen van het MVO-beleid gericht op sta-

• het gespreksonderwerp moet duidelijk zijn afgebakend en de weder-

keholders heeft Rabobank in 2006 een aanpak ontwikkeld. Deze aanpak duiden we aan met de term ‘multistakeholdersdialoog’. Daarin brengen

zijdse verwachtingen moeten helder zijn; • het vertrekpunt van een dialoog wordt gevormd door een of meer

we activiteiten samen die gericht zijn op verschillende relevante stake-

issues met hoge prioriteit waarvoor nieuw beleid in ontwikkeling is of

holders. Met deze werkwijze brengen we relevante stakeholders bij

die vragen oproepen over daaraan gerelateerd bestaand beleid;

elkaar die betrokken zijn bij een of meer MVO-issues die in een sector of

• er is slechts sprake van een dialoog indien betrokken partijen geza-

productieketen spelen. Het doel van die benadering is vooral het opbouwen van onderling vertrouwen, teneinde gezamenlijk betere en

menlijk oplossingsrichtingen vaststellen; • in uitzonderlijke gevallen kan ‘agree to disagree’ ook een maximaal

duurzamer oplossingen voor een vraagstuk te kunnen realiseren. Wij gebruiken hierbij gelijktijdig verschillende werkvormen:

haalbare en daarmee bevredigende uitkomst zijn; • klachten van stakeholders worden afgehandeld via één loket, volgens

1. het houden van een stakeholdersconsultatie waarbij een selectie van

een heldere procedure en binnen een met de indiener van de klacht

te interviewen stakeholders is gemaakt, verdeeld over de aandachts-

afgesproken tijdslijn.

gebieden sociaal, milieu, onderzoek en commercieel (zie figuur 5);

Figuur 5: geïnterviewde stakeholders in het kader van stakeholdersconsultatie 2006 Amnesty International

Vereniging van Beleggers in Duurzame Ontwikkeling (VBDO)

Bank Track

Ministerie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM)

Ministerie voor Ruimtelijke Ordening en Milieu

Consumenten Bond

Interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking (ICCO)

NIBUD

Ouderenbond KBO

Ondernemingsraad Rabobank Nederland

Sustainable Asset Management (SAM) Research

Stichting Natuur en Milieu (SNM)

MVO Nederland

Triodos Bank en Dutch Sustainability Research (DSR)

Global Reporting Initiative

Vereniging Milieudefensie (MD)

Behandeling vragen en klachten Het loket voor vragen over issues is de issuemanager. Deze overlegt over het te geven antwoord met specialisten in de tweede lijn. De issue-

2. het actief deelnemen aan sectorbreed overleg, onder andere als lid van (inter)nationale rondetafelbijeenkomsten’ (zie pag. 30); 3. het waar nodig voeren van bilaterale gesprekken met de belangrijkste

manager maakt daarbij ook gebruik van een ‘kenniskaart’, die een over-

stakeholders in één sector over een bepaald MVO-issue. Dit kan zowel

zicht geeft van de specialisten voor het betreffende onderwerp binnen

op ons verzoek gebeuren als op dat van een stakeholder zelf.

de bank. Zo kan snel een adequaat antwoord gegeven worden.

Een voorbeeld zijn de bilaterale gesprekken de Rabobank Groep

Naast dit loket voor vragen is er ook een loket voor klachten over (ver-

heeft gevoerd met de NGO ‘Campagne tegen wapenhandel’ over de

meende) betrokkenheid van de Rabobank bij een concreet maatschap-

financiering van de bouw van korvetten voor de Indonesische marine.

pelijk gevoelig onderwerp in de praktijk. Deze loketfunctie wordt ver-

Behalve deze gesprekken hebben wij ook gesprekken gevoerd met

vuld door het secretariaat van de Commissie Ethiek (zie ook pag. 38).

deskundigen op het gebied van internationale betrekkingen, bewa-

Een voorbeeld van een door derden ingediende praktijkcasus is sponso-

pening en scheepsbouw (zie pag. 32).

ring van circussen met uitheemse dieren door lokale Rabobanken. Deze klacht is ingebracht door de Stichting Aap (zie pag. 33).

27



Onze stakeholdersconsultatie

Ook het Wereld Natuur Fonds behoort in principe tot deze groep rele-

Rabobank voert één keer in de drie jaar een stakeholdersconsultatie uit.

vante stakeholders, maar door onze nauwe samenwerking op dit

De consultatie bestaat uit een omvangrijk interview dat met een aantal

moment met deze organisatie is geen apart interview gehouden.

stakeholders wordt gehouden. De doelstelling van de consultatie is om

Tevens behoren politici, het ministerie van Economische Zaken, de FNV,

via deze interviews de verwachtingen, meningen en wensen van stake-

de United Nations Environment Programme Financial Initiative en de

holders in kaart te brengen, te weten:

NCDO tot onze selectie maar die worden om uiteenlopende redenen

• hun verwachting omtrent ontwikkelingen in de samenleving en

pas in 2007 geïnterviewd.

maatschappelijke vraagstukken (issues); • hun mening over het MVO-beleid (de sterke en zwakke kanten) van de Rabobank Groep;

Toetsing verwachtingen en opvattingen stakeholders aan MVO-beleid

• hun wensen ten aanzien van ons maatschappelijk jaarverslag.

Na de belangrijke eerste stap, de interviews met stakeholders, volgt de

Daarnaast geven we aan een extern onderzoeksbureau opdracht om een

tweede stap. Hierin wordt het MVO-beleid van de Rabobank Groep

enquête onder lezers van het maatschappelijk jaarverslag te houden

getoetst aan de verwachtingen en opvattingen van de geïnterviewde

(zie pag. 33).

stakeholders. Daar waar mogelijk en opportuun zullen we het beleid

Op basis van de eerdergenoemde selectiecriteria zijn uit een grotere

op een aantal punten aanpassen. We kijken daarbij allereerst naar de

groep relevante stakeholders zeventien stakeholders voor een interview

uitgesproken verwachtingen omtrent het toenemende belang van een

uitgenodigd. Hierbij is met zorg gekeken naar een balans in de verdeling

aantal genoemde - soms nieuwe - issues en ontwikkelingen (figuur 6).

over de verschillende aspecten van MVO. Die selectie heeft de in figuur 5

Vervolgens kijken we naar de opvattingen inzake ons MVO-beleid in

opgenomen organisaties opgeleverd, die inmiddels alle zijn geïnterviewd.

onze kernactiviteiten en -processen (figuur 7).

28



Figuur 6: door stakeholders genoemde issues en ontwikkelingen die voor de Rabobank Groep van belang kunnen zijn Algemene MVO-issues: belang en uitgangspunten • Het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) voor bedrijven en productketens zal verder toenemen en zal ook de performance van Rabobank Groep als financiële dienstverlener vergaand beïnvloeden, omdat duurzame ontwikkeling en MVO voor het bedrijfsleven cruciale en strategische issues worden. • De discussie over de vraag of wettelijke regels of eigen gedragsregels voor bedrijven op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mensenrechten, degradatie van milieukwaliteit enz.) noodzakelijk zijn, zal sterk toenemen. • De afwenteling van sociale en milieuconsequenties van economische activiteiten op andere delen van de wereld komt in het centrum van de belangstelling te staan (erosie, ruimtebeslag, vermindering biodiversiteit, ontbossing, accepteren van slechte arbeidsomstandigheden, enz.) samen met het nemen van ketenverantwoordelijkheid. • Het zorgvuldig omgaan met de rechten van inheemse volkeren in relatie tot exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, zoals het winnen van olie en gas, zal de komende jaren zwaarder gaan tellen. • Bedrijven worden in hun MVO-gedrag meer afgerekend op het actief nastreven van een rechtvaardige beloning van producenten. • Bij outsourcing van werkzaamheden (ook ICT) wordt de hoogst mogelijke zorg besteed aan het toepassen van MVO-criteria. • Bij inkoop van arbeid, producten en diensten worden MVO-criteria gehanteerd. • Meer activiteiten worden ontplooid om oudere werknemers langer in dienst te houden en door opleiding en training actief aan het werk te houden. Algemene MVO-issues in de financiële sector • Van de financiële sector wordt meer aandacht gevraagd voor het vergroten van de transparantie van financiële producten en diensten en de daarin toegepaste beoordelingsprocessen. • Van de financiële sector wordt meer aandacht gevraagd voor het actief benaderen van kwetsbare groepen om hun financiële inzicht te vergroten, zeker waar het de schuldenproblematiek betreft. • Van de financiële sector wordt een bijdrage gevraagd aan nieuwe financiële issues, zoals aan het vergroten van de toegankelijkheid van financiële dienstverlening en aan de financiering van nieuwe woonconcepten. MVO-issues in productketens basisproducten en grondstoffen • De financiering van de activiteiten in de productieketens van grondstoffen en basisproducten (commodities) komt in het centrum van de belangstelling te staan, omdat er grote spanningen bestaan met MVO-beleid. • De mensenrechten bij productie en verwerking van commodities vormen een in belang toenemend MVO-issue. • De productie en het gebruik van duurzaam geproduceerd hout worden bevorderd en er wordt ketenverantwoordelijkheid voor genomen. • Duurzame landbouw wordt krachtig gestimuleerd, rekening houdend met de effecten van de landbouw en het gebruik van het platteland op biodiversiteit en verdere terugdringing van de bio-industrie. • De trend naar de productie van gezond voedsel wordt gestimuleerd. • Er is toenemende belangstelling voor beleid op het gebied van dierenwelzijn en dierproeven. MVO-issues in de energiesector • Krachtiger beleid formuleren voor het verder voorkomen en bijdragen aan het beheersbaar maken van klimaatverandering en de gevolgen daarvan. Waar mogelijk een voorhoede rol spelen. • Actiever beleid voeren op het voorkomen van broeikasgassen zoals CO2 uit verbranden van fossiele brandstoffen. • Krachtiger bijdragen aan het realiseren van een duurzame energievoorziening. • Visie en beleid ontwikkelen met betrekking tot de concurrentie tussen energieteelt en de teelten van voedingsmiddelen en het bestaan van natuurgebieden. • Beleid formuleren ten aanzien van het financieren van risicovolle technologie zoals kernenergie en actief deelnemen in de maatschappelijke discussie daaromtrent. Twee specifieke issues • Beleid ten aanzien van wapentechnologie aanscherpen en handhaven. • Beleid ontwikkelen en uitvoeren om het probleem van de financiering van bodemsanering beter te kunnen oplossen.

(bron: stakeholdersconsultatie 2006)

29



De issues die in figuur 6 zijn verwoord, kunnen in meer of mindere mate

De opvattingen van de stakeholders in figuur 7 over het door Rabobank

impact hebben op de Rabobank Groep. In een aantal gevallen is reeds

Groep gevoerde MVO-beleid betreffen vrijwel zonder uitzondering

beleid geformuleerd en heeft Rabobank een goed trackrecord. In andere

verzoeken om verdere aanscherping van bepaalde onderdelen van ons

gevallen zullen we de huidige performance tegen het licht houden en

MVO-beleid. Met veel van deze opvattingen kunnen we uit de voeten,

eventueel aanpassen.

maar niet met allemaal. Dat lichten we dan toe.

Figuur 7: enkele opvattingen van stakeholders over MVO-beleid Rabobank Groep in kernactiviteiten n.a.v. maatschappelijk jaarverslag 2005

Antwoord Rabobank Groep

MVO-beleid meer openstellen voor kritiek van buiten • Stel de Commissie Ethiek open voor externe partijen die problemen signaleren in de kernactiviteiten van

Pagina 26

Rabobank en de MVO-performance. • Maak de Commissie Ethiek naar buiten actief bekend als klachtenloket.

Pagina 26

MVO-beleid consistenter uitdragen op managementniveau • Er is nog te weinig sprake van een positieve opstelling van managers op verschillende niveaus om hun

Pagina 36, 37 en 82

mensen te enthousiasmeren voor MVO-taken. Laat het belang van MVO zien. • Neem de discrepanties weg tussen MVO-woorden en MVO-gedrag op alle niveaus in de organisatie

Pagina 36-38 en 82

(risico van imagoschade). • Opnemen van MVO-criteria in het performancemanagement is een eerste voorwaarde voor succesvol

Pagina 82

MVO-beleid. Zorg dat dit gedegen en op alle niveaus in het bedrijf gebeurt. • Geef meer informatie over de beloningsstructuur (inclusief die van RvB en RvC).

Pagina 82

MVO in kernprocessen • Processen, producten en diensten moeten over de gehele linie geloofwaardig en consistent worden

Pagina 49-65

herontworpen met een MVO-perspectief. • Vorm voor innovatieve MVO-producten vaker allianties met koplopers op MVO-gebied. Richt het perspectief

Pagina 58

meer op de MVO-issues die voor klanten van belang zijn. • MVO staat nog te los van de gehele bedrijfsvoering. Er zit te weinig tempo in de grote onderwerpen.

Pagina 49-56

Maak haast met het boeken van materiële voortgang met MVO in kredietverlening en corporate finance. • Verzorg systematische screening op MVO-onderwerpen van zakelijke en particuliere relaties die worden

Pagina 49-56

aangegaan in de kredietverlening. • Maak een systeem waardoor medewerkers sneller weten wat er in een land gebeurt aan schendingen op

Pagina 52

het gebied van MVO en mensenrechten en wie daarbij betrokken zijn. Treed vervolgens proactief op. • De aandacht voor de rol van MVO in beleggen van het eigen vermogen is te gering.

Pagina 59-60

• Voorkom dat het duurzaam belegde vermogen verder afneemt.

Pagina 60

• Robeco streeft via actieve engagementpolicy een hoger MVO-niveau na van de bedrijven waarin belegd

Pagina 59

wordt, maar de vragen van Robeco gaan in de praktijk vooral over corporate governance en minder over de andere MVO-aspecten. • In het beleggingsbeleid moeten MVO-criteria worden opgenomen en toegepast.

Pagina 59

• Maak de MVO-richtlijnen in de kredietverlening openbaar, zodat klanten ze kunnen vergelijken.

Pagina 49-56

MVO-beleid in de landbouwsector • De Rabobank zou als marktleider in de agrarische sector een meer sturende rol op zich moeten nemen,

Zie casestudie Rol Rabobank bij

met name in het stimuleren van duurzame landbouw en duurzaam ondernemen in de agrarische sector.

verduurzaming landbouw:

Dat gebeurt nu nog onvoldoende.

volgen of vooroplopen?

Vervolg zie volgende pagina

30



Figuur 7: Enkele opvattingen van stakeholders over MVO-beleid Rabobank Groep in kernactiviteiten n.a.v. maatschappelijk jaarverslag 2005

Antwoord Rabobank Groep

• Rabobank zou in 2007 heldere criteria moeten formuleren voor de beoordeling van de MVO-performance

Pagina 55

van bedrijven in de agrarische sector. • De bank moet een begin maken met rating van agrarische bedrijven in relatie met haar kredietverlening en

Pagina 54 (Brazilië)

tariefstelling.

MVO-beleid in de energiesector • De Rabobank moet zich opwerpen als dé financier van duurzame energie. • De Rabobank moet investeren in omschakeling op energiebesparing en schone energie. • De Rabobank moet laten zien dat er geen noodzaak is om (onduurzame) kerncentrales te bouwen.

Pagina 58-62 Pagina 58-62 Pagina 58-62 positionpaper klimaatbeleid

MVO-beleid betreffende kwetsbare groepen • Neem de verantwoordelijkheid om bij het leveren van financiële producten en diensten aan jongeren,

Pagina 68-70 Zie casestudie,

minima, ouderen en migranten te zorgen voor vergroting van basisvaardigheden voor financiële zelfstan-

Financieel inzicht voor

digheid. Speel een actieve rol in schuldpreventie en schuldsanering.

kwetsbare groepen

• Voer het allochtonenbeleid betreffende de werving van zowel klanten als talent met een hoger ambitieniveau.

Pagina 68

Commentaar op ons MVO-beleid in enkele specifieke situaties • Rabobank Groep zou het draagvlak voor MVO bij grotere en kleine bedrijven moeten versterken en deze

Pagina 50 en 59 (engagement)

bedrijven moeten inspireren. • Voorkom wildgroei in MVO-doelstellingen binnen de Rabobank Groep en in de verslaggeving.

Pagina 19-22

• Verstop het MVO-beleid en de kernindicatoren niet onder een berg niet-relevante informatie. Publiceer

Pagina 18

data op internet met geavanceerde zoekmogelijkheden en maak korte publicaties met een focus op

Dilemma’s zie casestudies

dilemma’s. • Zorg voor een relatie met de door Rabobank Groep als geheel nagestreefde doelen en gehanteerde MVO-

Pagina 18-22

kernprestatie-indicatoren.

Deelname aan (internationaal) overleg

2005 vastgestelde principes en criteria worden uitgeprobeerd en het

Een tweede activiteit van het multistakeholdersbeleid van de Rabobank

ontwikkelen van een geschikte verificatie- en certificeringsprocedures

Groep is deelname aan internationaal overleg. We beschouwen de inter-

voor een duurzame productieketen van palmolie.

nationale overlegbijeenkomsten als een platform voor het uitwisselen van

De RSPO heeft nog geen besluiten hierover genomen. Een besluit over

opvattingen, standpunten of ideeën over duurzaamheidsvraagstukken.

het verificatieprotocol is verschoven naar medio 2007.

Ook is zo’n bijeenkomst geschikt voor het starten van bilaterale initiatieven. We zijn lid van organisaties die het algemene belang van duurzame

De Rabobank Groep past de in 2005 vastgestelde RSPO-principes en

ontwikkeling dienen, zoals de Global Reporting Initiative en UNEP FI.

criteria samen met haar eigen palmoliecode toe bij de beoordeling van

Verder hechten we vooral veel waarde aan bijeenkomsten die gericht

klanten met palmolieplantages. Daarnaast is de Rabobank bezig met de

zijn op het oplossen van duurzaamheidsvraagstukken in de productie-

ontwikkeling van een ‘Rabobank Palm Oil Supply Chain Policy’. Dit is ons

ketens van sectoren waarin we als financier duidelijk zichtbaar zijn.

geactualiseerde sectorbeleid gericht op verduurzaming van de pal-

Daarom nemen we ook deel aan the Round Table on Sustainable Palm

moliesector. Hierin proberen we de RSPO-richtlijnen te verbinden met

Oil (RSPO), the Round Table on Responsible Soy (RTRS) en de rondetafel-

onze palmoliecode.

gesprekken en werkgroepen van Amnesty International.

We hebben enkele NGO’s (Oxfam Novib, Milieudefensie en WWF) uitgenodigd om commentaar te leveren op een conceptversie van het beleid

Round Table on Sustainable Palmoil (RSPO)

en de daarbij behorende ‘issuelijst’ die inzoomt op palmolie-issues van

De Rabobank is al vanaf het begin in 2003 deelnemer aan de RSPO. In

dit beleid. In februari 2007 vond een bijeenkomst met Oxfam Novib en

november 2006 vond de vierde RSPO in Singapore plaats. Bij de RSPO

Milieudefensie plaats, waarin zij hun mening op ons palmoliebeleid

2006 lag de nadruk op de voortgang van pilots waarin de door de RSPO

gaven. In de eerste helft van 2007 worden ook onze buitenlandse

31



Rabobankkantoren geconsulteerd. Daarna krijgt de raad van bestuur van de Rabobank Groep het palmoliebeleid definitief ter goedkeuring voorgelegd (zie ook pag. 32 en de casestudie Bio-energie: kans of risico?). Round Table on Responsible Soy (RTRS) Eind augustus 2006 vond in Asunción, hoofdstad van Paraguay, voor de tweede keer the Round Table on Responsible Soy plaats, waaraan producenten, handelaren en retailers, banken en NGO’s deelnamen. De deelnemers aan de RTRS zijn overeengekomen een set van negen principes te hanteren. Deze principes omvatten onderwerpen als infrastructurele investeringen, naleving van arbeidswetten en milieuwetten, bescherming van waardevolle bossen en biodiversiteit en het verantwoorde gebruik van bestrijdingsmiddelen. In oktober is de RTRS formeel opgericht. De Rabobank wordt in 2007 lid van de RTRS. Ook hebben we kenbaar gemaakt deel te gaan nemen aan de werkgroep die de principes verder in duurzaamheidscriteria uitwerkt. Dat zal in 2007 en 2008 zijn beslag krijgen. Zie ook de casestudie Duurzame sojaketen: ode aan de koning der bonen. Lidmaatschap stakeholderscouncil MSC In juni 2006 benaderde de Marine Stewardship Council (MSC) de Rabobank voor een gesprek. MSC wilde met ons samenwerken, omdat we uitgebreide kennis hebben van internationale landbouw en visserij. Het gesprek heeft ertoe geleid dat de MSC de Rabobank zeer waarschijnlijk uitnodigt om als eerste financiële instelling lid te worden van zijn stakeholdersraad. Lid van deze raad zijn ook wetenschappers met een maritieme achtergrond, NGO’s, producenten, tussenhandel en retailers. De raad geeft het bestuur van MSC ook adviezen over het certificeren van visserijsectoren. We zijn als lid gevraagd mede vanwege onze kennis van en financiële betrokkenheid bij viskweekbedrijven (aquacultuur). Dit wordt voor MSC een nieuw aandachtsgebied. In dialoog over mensenrechten De Rabobank hecht veel waarde aan het respecteren van mensenrechten door het bedrijfsleven. Sinds enkele jaren nemen we met andere bedrijven deel aan initiatieven van Amnesty International om meer grip te krijgen op dit weerbarstige onderwerp. Zo zijn we sinds 1996 actief in de rondetafelbijeenkomsten van Amnesty International over specifieke onderwerpen. In 2006 waren de thema’s van de twee rondetafelbijeenkomsten: zakendoen in conflictgebieden en dilemma’s bij het zakendoen in landen die het niet zo nauw nemen met mensenrechten. Binnen de rondetafelstructuur van Amnesty International neemt de Rabobank deel aan verschillende werkgroepen. Deze werkgroepen hebben tot doel om voor bedrijven handleidingen op te stellen over mensenrechtenthema’s als discriminatie (2006), gedwongen arbeid en vrijheid van (vak)vereniging. In 2007 zal de Rabobank deelnemen aan de nieuw in te stellen werkgroep over kinderarbeid.

Onze managementbenadering van mensenrechten Het waarborgen en naleven van mensenrechten is één van de universiële principes waar de Rabobank Groep zeer veel waarde aan hecht. Om de risico’s zoveel mogelijk uit te sluiten dat we in onze dienstverlening aan klanten betrokken raken bij overtredingen van mensenrechten, is een heldere interpretatie nodig van wat onder mensenrechten wordt verstaan. We hebben om die reden in 2006 een voorstel gemaakt om onze gedragslijn Mensenrechten uit 2001 meer toe te spitsen op specifieke onderwerpen die we in onze (internationale) financiële dienstverlening tegenkomen en waarop een bank enige invloed zou kunnen uitoefenen: 1. discriminatie van werknemers (incl. vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen), 2. slechte arbeidsomstandigheden, 3. kinderarbeid, 4. gedwongen arbeid en 5. schending rechten van inheemse bevolkingsgroepen. In het voorstel zijn voor deze vijf thema’s gedragslijnen opgesteld, aan de hand van verscheidene richtlijnen die door de Rabobank zijn onderschreven, zoals de eerste 14 artikelen van de (ontwerp-)VN normen voor het bedrijfsleven, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de conventies van de International Labour Organisation (ILO). De verbijzondering van de gedragslijn Mensenrechten uit 2001 heeft niet alleen betrekking op het handelen van de Rabobank zelf (inclusief de omgang met het eigen personeel), maar vooral ook op het handelen van onze (toekomstige) zakelijke relaties: afnemers van financiële producten en toeleveranciers. Van klanten mag verwacht worden dat ze deze of vergelijkbare richtlijnen onderschrijven en in overeenstemming daarmee handelen. Een conceptversie van de ‘verbijzonderde gedragslijn Mensenrechten’ van de Rabobank Groep is ter becommentariering aan Amesty International voorgelegd. Voorts is het advocatenkantoor Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn (dat voor de Nederlandse Staat optreedt als Landsadvocaat en daardoorruime ervaring heeft met vraagstukken in de publieke sector en met mensenrechtenthema’s) gevraagd om de vijf mensenrechtenrichtlijnen op hun merites te beoordelen. Definitieve besluitvorming over de verbijzondering van onze gedragslijn vindt medio 2007 plaats. De verbijzonderde gedragslijn vormt een integraal onderdeel van de MVO-check in de klanten kredietbeoordeling. We implementeren de gedragslijn in 2007 gelijktijdig met de MVO-check. Zie ook de casestudie ‘Financiële dienstverlening met oog voor mensenrechten’.

32



Bilateraal overleg over issues in 2006

Hoog op het verlanglijstje van Milieudefensie stond ook een klachten-

Naast de stakeholdersconsultatie en de deelname in gestructureerd

procedure die moet regelen hoe de bank klachten en vragen van NGO’s

overleg zoals de rondetafelbijeenkomsten is er een derde activiteit van

afhandelt. Voor dit laatste hebben we in 2006 een systeem bedacht

ons multistakeholdersbeleid. De Rabobank Groep voert ook ieder jaar

(zie pag. 26) en het merendeel van de overige wensen hebben we

met verscheidene stakeholders bilaterale gesprekken over specifieke

opgenomen in ons geactualiseerde palmoliebeleid.

issues. Soms nodigen we een of meer stakeholders uit en soms worden wij door stakeholders aangesproken op ons gedrag in bepaalde situaties.

Overleg klimaatbeleid Rabobank

In 2006 waren dat Nederlandse sojacoalitie, Milieudefensie, Campagne

Naar aanleiding van het rapport ‘Investing in climate change: the role of

tegen Wapenhandel en Stichting Aap.

Dutch banks’ dat het onderzoeksbureau Dutch Sustainability Research (DSR) in opdracht van Milieudefensie heeft opgesteld, hebben we met

Financiering Rabobank sojaketen en druk op Amazone

Milieudefensie drie gesprekken gevoerd over ons klimaatbeleid.

Het onderwerp mensenrechten neemt een belangrijke plaats in in het

Ons eerste gesprek met Milieudefensie in juni 2006, waarbij ook DSR

sociale beleid en het milieubeleid van Rabobank Brazilië. Enkele criteria

aanwezig was, ging met name over de uitkomsten van het rapport

in dit beleid zijn mensenrechtenthema’s als vrijheid van vergaderen en

waaruit bleek dat Rabobank achterbleef bij andere banken. Het resultaat

vereniging, uitbanning van kinderarbeid, afschaffen van gedwongen

van dat gesprek was de afspraak voor een tweede gesprek over weder-

arbeid en uitbanning van discriminatie op de werkvloer. De filosofie van

zijdse verwachtingen omtrent de aanpak van de klimaatproblematiek

het beleid is er vooral op gericht om klanten te ondersteunen op hun

en uitstoot van broeikasgassen.

weg naar een duurzamere bedrijfsvoering. Gelet op de tegenstrijdige

De uitkomst van ons tweede gesprek met Milieudefensie, dat in

visies over de aanpak van de in rap tempo voortschrijdende ontbossing

september plaatsvond, was dat Rabobank de al bestaande beleidsdoel-

van het Amazonegebied heeft Rabobank Brazilië ervoor gekozen om

stellingen en activiteiten op klimaatgebied expliciet in een position

vooralsnog een moratorium van vijf jaar voor boerenbedrijven in het

paper zou verwoorden. Ook werd de afspraak gemaakt om een gesprek

Amazonegebied te hanteren.

te voeren over de indirecte effecten van de kredietverlening van de

Rabobank Brazilië heeft het sociale beleid en het milieubeleid uitvoerig

Rabobank in sectoren.

besproken met verscheidene Braziliaanse NGO’s en in 2006 ook met de

Deze indirecte effecten kwamen aan de orde in ons derde gesprek met

Nederlandse sojacoalitie, waarin twaalf NGO’s samenwerken. Aanleiding

Milieudefensie, in december 2006, evenals de conceptversie van de

voor deze laatste consultatie met de sojacoalitie was een brief van de

position paper klimaatbeleid. Vanuit de Rabobank namen specialisten

coalitie waarin zij haar bezorgdheid uitsprak over de betrokkenheid van

op het gebied van klimaatbeleid en MVO aan het gesprek deel, evenals

de Rabobank in de sojaketen en de gevolgen voor de Braziliaanse

drie functionarissen die verantwoordelijk zijn voor grootzakelijke klanten

Amazone en Cerado (savanne). De coalitie gaf aan dat het hier niet

in Nederland. De uitkomst van de gesprekken is het inzicht dat de

alleen om de problematiek van ontbossing gaat, maar ook om de

Rabobank weliswaar al heel veel doet, hetgeen nu zichtbaar is gemaakt

milieu- en arbeidsomstandigheden op de sojaplantages, de positie van

in het position paper klimaatbeleid, maar dat er nog veel voortgang

inheemse volken en de rol die de Rabobank als financier speelt in de

gemaakt kan worden. De nadruk ligt op het inzichtelijk maken van de

gehele sojaketen.

impact van de financiële dienstverlening op de broeikasgasemissies

Het sociale en milieubeleid van Rabobank Brazilië dat tot stand is

van klanten in de sectoren waarin we actief zijn. Daarnaast gaf

gekomen op basis van de constructieve dialoog tussen Rabobank

Milieudefensie aan dat we in ons klimaatbeleid ook onze meerjaren-

Brazilië en de NGO’s is inmiddels in juni 2006 door de Managing Board

doelstellingen transparanter zouden moeten formuleren. We hebben

van Rabobank International goedgekeurd. Begin 2007 gaf de manager

aangegeven dat we beide adviezen in 2007 intern zullen voorbereiden

CSR van Rabobank Brazilië een presentatie aan acht NGO’s over de

en de voorstellen te zijner tijd met Milieudefensie zullen bespreken.

implementatie van het MVO-beleid in de lokale bankpraktijk (zie ook pag. 53).

In dialoog met Campagne tegen Wapenhandel De stichting Campagne tegen Wapenhandel overhandigde donderdag

Overleg Milieudefensie over palmolie

27 april 2006 vijfduizend handtekeningen bij Rabobank Nederland in

In 2006 heeft de Rabobank twee keer met Milieudefensie een gesprek

Utrecht. Ook stonden actievoerders voor de tweede keer bij verschillende

gevoerd over onze financiering van palmolieplantages. Daarbij ging het

lokale Rabobanken op de stoep.

met name om de wijze waarop de Rabobank een kredietaanvraag voor

De stichting, die (Nederlandse) wapenexporten aankaart, protesteert

een palmolieplantage beoordeelt (het proces). De mening van Milieu-

tegen de financiering van de levering van vier korvetten aan de

defensie was ook dat de Rabobank de eigen palmoliecode zou moeten

Indonesische marine. Rabobank en ING zijn betrokken bij de financiering

toepassen voor de gehele productieketen, en duidelijk zou moeten

van de levering van vier korvetten die gebouwd worden door de

aangeven welke criteria voor toetsing gebruikt worden. Verder wenste

Marinewerf De Schelde in Vlissingen. Vanaf 2004 stuurt de stichting

Milieudefensie dat de bank ook na het verstrekken van de lening haar

Campagne tegen Wapenhandel hierover al brieven naar de banken.

palmolieklanten op hun gedrag zou moeten blijven monitoren.

De centrale vraag in de discussie is: zullen de schepen ingezet worden in

33



de strijd tegen piraterij en illegale visvangst, of zullen ze misbruikt worden

en beleidsbepaler. Twee politiek belangrijke onderwerpen in 2006

door een regime dat bevolkingsgroepen onderdrukt? In september

waren het wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Ferd Crone over de

vond een vervolggesprek plaats om dieper op de materie in te gaan.

bereikbaarheid en toegankelijkheid van betaaldiensten, en de totstand-

Hieraan nam ook een onafhankelijke deskundige op het gebied van

koming van de nieuwe Gedragscode Hypothecaire Financieringen

internationale betrekkingen deel. In dat gesprek ging de voor de trans-

met regels over onder andere voorlichting aan klanten en het voorko-

acties verantwoordelijke bankier met vertegenwoordigers van

men van overkreditering en discriminatie.

Campagne tegen Wapenhandel uitgebreid in op de overwegingen van de bank om de bouw van de korvetten wel te financieren. Hoewel beide

Verwachtingen meten

partijen van mening blijven verschillen, hebben ze het gesprek als

Om continu te kunnen blijven verbeteren is het meten van meningen

constructief en waardevol ervaren. Onder andere naar aanleiding van

en verwachtingen van onze stakeholders betreffende ons MVO-beleid

deze kwestie en de behandeling in de Commissie Ethiek van het thema

van essentieel belang. Jaarlijks toetsen we ons MVO-beleid, ons maat-

‘verstrekken van krediet aan de wapenindustrie’ is ons uitgangspunt

schappelijk jaarverslag en ons duurzaamheidsimago via de enquête

hieromtrent ‘Nee, tenzij’. Dit standpunt is gebaseerd op een onderzoek van

‘Gebruikersevaluatie Maatschappelijk Jaarverslag’ en met de Rabobank

een Rabobankmedewerker dat hij in het kader van zijn MBA-opleiding

Communicatie Monitor. De enquête liet voor tevredenheid over ons

heeft uitgevoerd. De gedragslijn hierover nemen we in 2007 op in onze

maatschappelijk jaarverslag een gemiddeld rapportcijfer van 7,8

kredietverleningsprocedure.

(2005: 7,5) zien. De monitor is ons onderzoek naar de merkpositionering waarin vier stellingen over MVO zijn opgenomen. De Rabobank scoort

Rabobank aangesproken op sponsoring circussen

zowel bij particulieren als bedrijven op alle stellingen het hoogst van

met uitheemse dieren

alle Nederlandse grootbanken.

Stichting Aap heeft in een brief aan de Rabobank haar zorgen geuit over de sponsoring door enkele lokale Rabobanken van circussen die

Belang van MVO-performance voor investeerders in Rabobank

uitheemse dieren laten optreden. Volgens stichting Aap passen deze

bedrijfsobligaties

sponsoringactiviteiten niet bij ons duurzame imago. Aangezien het hier

Eind 2006 zijn vier institutionele investeerders in Rabobank bedrijfs-

om dierenwelzijn gaat, hebben we besloten deze praktijkcasus voor te

obligaties telefonisch geïnterviewd over de invloed van de MVO-

leggen aan onze Commissie Ethiek. De commissie heeft in het verleden

performance van de Rabobank op hun beslissing om in Rabobankpapier

al over verscheidene zaken op het terrein van dierenwelzijn advies uit-

te investeren. Zij gaven allen aan MVO niet als een performance-indicator

gebracht, onder andere over de financiering van foie gras en nertsen-

te zien. De belangrijkste reden hiervoor is volgens hen dat MVO niets

fokkerijen De Commissie Ethiek heeft in februari 2007 deze casus

meetbaars zegt over return on investment van de Rabobank bedrijfs-

behandeld.

obligaties. Het Rabobankpapier is vrij risicoloos (Triple A en coöperatieve structuur) voor een investeerder. Bovendien wordt het nog niet mee-

In dialoog met de overheid (MJV)

genomen in de risicomodellen die zij hanteren.

Als grootste bank in Nederland heeft de Rabobank een grote impact op de sociaaleconomische en ecologische inrichting van de samenleving, en daarmee heeft de samenleving ook impact op onze bank. Het is dan ook vanzelfsprekend dat we vaak sparren met de overheid als regelgever

Voor meer informatie

www.rabobankgroep.nl/MVO

34


Integratie MVO-beleid in ons bedrijf

3 Integratie MVO-beleid in ons bedrijf Het succes van ons MVO-beleid is afhankelijk van de mate waarin klanten, medewerkers en anderen er toegevoegde waarde aan kunnen ontlenen. Dat is pas goed mogelijk als het duurzaamheidsdenken een rol speelt bij beslissingen op alle niveaus in alle bedrijfsprocessen. In 2006 heeft de Rabobank Groep daartoe een stevige aanzet gegeven. In dit hoofdstuk Onze managementbenadering integratie van MVO in rabobank groep • In de lijn vastgestelde doelstellingen MVO • MVO in beleidscyclus en monitoring • MVO in de reguliere planning- en –controlecyclus • Beoordelingen MVO in commissie RvC • Grotere bewustwording MVO bij management • Bevolgen personeel • Interne en externe richtlijnen > De organisatie van MVO (sustainable governance) • Raad van bestuur • Raad van Commissarissen • Ondernemingsraden • Directoraat MVO over ons MVO-beleid • MVO-coördinatoren • Commissie Ethiek • Issuemanagement • Planning, controle en audit Stand van zaken • Lokale Rabobanken • Rabobank Nederland • Rabobank International • Robeco • De Lage Landen • Alex • Schretlen & Co • Obvion • FGH Bank • Rabo Vastgoed

In 2006 hebben we de in 2005 ingezette beweging om MVO structureel te integreren in de kernactiviteiten en -processen van de Rabobank Groep stevig doorgezet. Op verschillende terreinen maakten we een duidelijke voortgang. Zo is MVO vrijwel geheel geïntegreerd in het algemene beleid en de bewustwording over MVO onder het seniormanagement is gestegen. MVO krijgt hoe langer hoe meer een herkenbare plaats in onze financiële mainstreamproducten en -diensten.

Onze managementbenadering van integratie van MVO in de Rabobank Groep De benadering die de Rabobank Groep heeft gekozen om de invloed van MVO op haar bedrijfsvoering te vergroten, is MVO onderdeel te laten worden van de dagelijkse financiële praktijk en de organisatiecultuur. Het vertrekpunt is in de eerste plaats geweest het geven van

>

een plek aan MVO in ons Strategisch Kader. De kansen die de verdergaande integratie de Rabobank Groep biedt, liggen vooral in: • de tijdige herkenning van medewerkers van commerciële kansen die MVO met zich mee kan brengen; • de routinematige check van financiële processen op risico’s of bedreigingen vanuit MVO-gezichtspunt. De voortgang van de integratie van MVO in onze kernprocessen mag evenwel niet stagneren, omdat dan de aandacht voor MVO niet structureel van aard wordt, maar weer langzaam wegebt. We zouden dan het risico lopen dat medewerkers geen of te weinig gevoel krijgen voor de

>

impact die MVO op onze kernprocessen en -activiteiten kan hebben, met alle gevolgen van dien. Het vergroten van de MVO-bewustwording onder onze medewerkers krijgt dan ook bijzondere aandacht.

35



In de lijn vastgestelde doelstellingen MVO

van MVO-beleid als ook deelname aan de MVO-monitoring. Reeds jaren

De lokale Rabobanken, Rabobank Nederland en de overige groeps-

kent de Rabobank een grote omzet in fiscaal gedreven groenobligaties

onderdelen hebben voor 2006 minimaal twee eigen doelstellingen

en groene leningen. Op het totaal van onze portfolio levert deze omzet

bepaald op het gebied van MVO. Zie voor de belangrijkste beleids-

echter een beperkte bijdrage. Ons beleid is erop gericht MVO een plaats

aspecten in figuur 8. Voor het succesvol behalen van de geformuleerde

te geven in de gangbare financiële producten. Het gaat om zaken als

doelstellingen is het van belang dat de directie van de lokale eenheden

transparantie, zorgplicht, ethiek en duurzaamheid. Zie voor uitgebreide

hiervoor de eigen verantwoordelijkheid neemt.

informatie het hoofdstuk ‘Waardecreatie voor onze klanten’.

Voor een goede uitvoering van deze doelstellingen en de coördinatie van het lokale MVO-beleid zijn MVO-coördinatoren aangesteld bij alle

Integratie per groepsonderdeel: resultaten 2006 in één blik gevangen

groepseenheden en bij ongeveer 90% van de lokale Rabobanken. Het

De rapportages over de MVO-doelstellingen en de interne MVO-

gaat hierbij om ruim 200 functionarissen in binnen- en buitenland.

monitoring 2006 geven het beeld hieronder van de mate waarin enkele

Vanaf 2006 zijn voor hen ook opleidingsprogramma’s beschikbaar.

MVO beleidsaspecten geïntegreerd zijn bij groepsonderdelen en lokale Rabobanken. Uit de tabel is op te maken dat de integratie van MVO in

Hoge dekkingsgraad MVO in beleidscyclus en monitoring

2006 in de lijn goed is gevorderd binnen de gehele Rabobank Groep.

78% van de lokale banken heeft MVO in de beleidscyclus opgenomen

Het betreft zowel beleid als de primaire functie, namelijk de financiële

en 80% past MVO-monitoring toe, beide een toename in vergelijking

dienstverlening, evenals facilitaire diensten, zoals inkoop. Verder verdient

met het voorgaande jaar. 6% van de lokale Rabobanken stelt wel doel-

in de beoordeling van medewerkers de integratie van de gedragscode

stellingen vast, maar geeft geen gegevens door over de voortgang.

nog aandacht. Het komende jaar (2007) zal hiervan in het teken staan.

Bij 100% van de overige groepsonderdelen en dochters is zowel sprake

Figuur 8: aanpak van beleidsaspecten binnen onze organisatie Bedrijfsonderdelen

Rabobank Nederland (5.892)

Rabobank International (6.735) 12

Lokale Rabobanken (33.987) 13

Robeco (1.619)

De Lage Landen (4.327)

Schretlen & Co (281)

Obvion (208)

FGH Bank (288)

Rabo Vastgoed (137)

Alex (215)

Aantallen fte’s

Verankering MVO in beleidsdocumenten

Aanwezigheid MVO-coördinator

Concrete doelstellingen in jaarplan 2006

Integratie gedragscode in beoordeling/introductie medewerkers

Actieve toetsing naleving gedragscodes (middels compliance, audits e.d.)

Vertaling van MVO-doelen naar het performancemanagement van de leiding Duurzaam inkoop beleid doelstelling geheel verwezenlijkt

doelstelling gedeeltelijk verwezenlijkt

doelstelling niet verwezenlijkt

12. Corporate Clients Nederland staat niet meer in de tabel, want deze eenheid is een onderdeel geworden van Rabobank International. 13. Deze informatie heeft betrekking op 80% van de lokale Rabobanken.

36



Bas Rüter, Triodos Bank en Dutch Sustainability Research “Rabobank zou voor innovatieve MVO-producten vaker allianties kunnen vormen met geloofwaardige koplopers op MVO-gebied. Triodos Bank ziet Rabobank als een van de natuurlijke partners. Gedoog in de eigen organisatie daarnaast niet langer dat medewerkers MVO bagatelliseren en die houding uitstralen naar collega’s of naar buiten, maak haast met het boeken van daadwerkelijke materiële voortgang met MVO in de eigen processen van kredietverlening, corporate finance en beleggen. Neem de discrepanties weg tussen woorden over MVO enerzijds en gedrag op alle niveaus in de Rabobankorganisatie. Communiceer zodra deze zaken zijn geregeld met een communicatiecampagne vanuit de Rabobank Groep en met corporate afzenders uit de raad van bestuur en de raad van commissarissen. Laat zien dat zij dit MVO-beleid ondersteunen en uitdragen in alle activiteiten. Moeilijk te herstellen imagoschade en afbreuk aan de geloofwaardigheid liggen voor de Rabobank Groep op de loer.” Bron: stakholderconsultatie 2006

MVO in de reguliere planning-en-controlcyclus

Grotere bewustwording MVO bij senior management

Naast de doelstelling ‘Integratie van MVO in de kernactiviteiten’ besloot

Diverse bijeenkomsten met eindverantwoordelijken van alle bedrijfs-

de raad van bestuur in 2005 ook om MVO te integreren in de beleids-

onderdelen en lokale banken hebben geleid tot een beter besef bij

cyclus. Hiermee willen we bereiken dat onze MVO-performance - ook

deze eindverantwoordelijken van de betekenis van MVO voor de eigen

mondiaal gezien - van topniveau blijft. De groepsonderdelen hebben

onderneming en voor de samenleving waarin we opereren. We meten

hun geformuleerde MVO-doelstellingen opgenomen in de reguliere

dat onder meer af aan de reacties op een aantal stellingen. Zo gaven

jaarplanning 2006. De rapportages over de mate waarin zij deze doel-

bijvoorbeeld tijdens een speciale MVO-conferentie 170 directeuren van

stellingen realiseren, zijn in 2006 geïntegreerd in de management-

de Rabobank Groep de volgende reactie op stellingen:

rapportage aan de raad van bestuur. Het bestuur ontvangt deze infor-

• 84% was het oneens met de stelling dat MVO geen geld oplevert

matie over de voortgang op kwartaalbasis en kan zonodig bijsturen. De MVO-informatie is onderdeel van de integrale kwartaalrapportage over de gang van zaken in de Rabobank Groep. De raad van bestuur bespreekt deze rapportage in gecomprimeerde vorm met de raad van commissarissen. Rabobank Nederland koppelt de voortgang op de MVO-doelstellingen terug aan de afzonderlijke groepsonderdelen in de vorm van jaarlijkse

voor ondernemers; • 82% stemde tegen de stelling dat MVO niets toevoegt aan de manier waarop de Rabobank als coöperatie bankiert; • 87% vond dat je alleen met diversiteit bij klanten en medewerkers MVO-marktleider kunt worden; • 84% van de aanwezige directeuren zei zijn MVO-coördinator actief te steunen.

MVO-themaraportages op maat. In 2006 was het voor het eerst verplicht voor het executive kader van Rabobank Nederland en de groeps-

Bevlogen personeel

onderdelen (exclusief kaderleden van lokale Rabobanken) om minimaal

Veel medewerkers zijn dagelijks bezig met commerciële activiteiten en

één MVO-doelstelling op te nemen in hun performance management

voor hen kan MVO alleen maar een succesformule worden als het een

(zie ook pag. 82).

vanzelfsprekend onderdeel uitmaakt van hun financiële dienstverlening aan klanten en als die financiële dienstverlening voldoende oplevert.

Wijziging corporate governance: beoordeling MVO in commissie RvC

Als zij zich bewust worden van wat MVO kan opleveren, zullen ze er

In 2006 is de corporate governance van de Rabobank Groep iets aan-

heden van MVO. Daarbij valt te denken aan nieuwe producten en dien-

gepast. De aanpassing betreft de structurele beoordeling van de MVO-

sten die een oplossing vormen voor sociale of milieuproblemen, de

performance van de Rabobank Groep door de Commissie Coöperatieve

directe en indirecte effecten van de dienstverlening voor klanten in

Aangelegenheden en MVO van de raad van commissarissen (zie pag. 37).

specifieke sectoren of nieuwe vormen van duurzaam beleggen.

Meer over corporate governance.

nadrukkelijker mee bezig zijn en zullen ze nadenken over de mogelijk-

37


De ‘nulmeting MVO’ onder personeelsleden die eind 2005 plaatsvond, toonde aan dat onze medewerkers voor de Rabobank als werkgever kozen vanwege ons menselijke karakter (een ‘mensenbank’). Om die


De organisatie van MVO (sustainable governance)

reden vinden ze het vanzelfsprekend dat de Rabobank een hoog MVO-

Het proces van beleidsvorming van MVO is verankerd binnen alle

profiel heeft en ze zijn daar trots op. Tegelijkertijd liet de nulmeting zien

relevante bestuurlijke organen, lijn- en stafonderdelen van de groeps-

dat medewerkers MVO nog te weinig als een integraal onderdeel van

onderdelen en lokale banken. Dit proces staat overzichtelijk beschreven

hun dagelijkse werk ervaren. Zie ook het hoofdstuk ‘Onze Medewerkers’

in figuur 9.

op pag. 79. Als respons hierop hebben we in 2006 een communicatie-

Hieronder wordt kort ingegaan op nieuwe ontwikkelingen in taken

programma over MVO voor medewerkers gemaakt en uitgevoerd, dat

en verantwoordelijkheden die zich in 2006 bij de bedrijfsonderdelen

onder andere uit de volgende activiteiten bestond.

hebben voorgedaan.

• Werkconferenties voor MVO-coördinatoren. • Introductie van een e-learingmodule over MVO voor leidinggevenden, commerciële functies en MVO-coördinatoren (zie ook pag. 85). • Het MVO-bewustwordingsspel ‘Spel van Winst en Waarden’, in 2006 door medewerkers in groepen van 10-80 personen gespeeld.

Raad van bestuur De directeur van het Directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (DMVO) rapporteert aan de portefeuillehouder MVO in de raad van bestuur (RvB). In 2006 is in de RvB onder meer uitgebreid

• MVO als thema in introductieprogramma van trainees (zie pag. 85).

gesproken over de verdere integratie van MVO in het kredietproces en

• Introductie van een MVO-toolkit met basisinformatie, waaronder de

over de samenwerking met het Wereld Natuur Fonds inzake de credit-

Gedragscode. Ook is een toolkit ontwikkeld voor lokale Rabobanken

card met klimaatcompensatie voor leden (zie pag. 58). Verder heeft

over culturele diversiteit.

het bestuur de jaarplannen van de groepsonderdelen met de daarin

• Een overzicht van zo’n 30 praktijkvoorbeelden van MVO-activiteiten bij

opgenomen MVO-doelen besproken. De betrokkenheid van de raad

lokale Rabobanken en groepsonderdelen op het intranet. Een selectie

van bestuur met MVO kwam ook tot uiting door de interne MVO-

is ook op de website van de Rabobank Groep te vinden.

directeurenconferentie een keynote te geven.

• De Lage Landen, Robeco en de FGH Bank hebben aan medewerkers

In het bepalen van de kwalificaties en expertise van de (kandidaat)leden

uitleg gegeven over de betekenis van de Gedragscode voor het

van de raad van bestuur voor het sturen van de strategie van de organi-

dagelijkse werk.

satie omtrent economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen

Om het effect van bovenstaande activiteiten te toetsen is er begin

vinden de volgende activiteiten plaats:

2007 een 1-meting uitgevoerd. De conclusies uit deze 1-meting zijn

- de kwalificaties zijn is opgenomen in de profielschets van individuele

bemoedigend. De bekendheid van het begrip MVO is toegenomen,

leden en worden bezien in de totale samenstelling van de raad van

in het bijzonder bij directie en management van lokale banken. Verder

bestuur (complementariteit);

staan medewekers positief tegenover het huidige MVO-beleid van de Rabobank. Vooral de maatschappelijke betrokkenheid en milieubewust werken worden gezien als sterke punten. De belangrijkste verbeterpunt is het concretisering van MVO bij niet-leidinggevenden. Het begrip is

- de raad van commissarissen spreekt met de kandidaten onder andere over de te volgen strategie van de Rabobank in relatie tot economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen; - de vertrouwenscommissie van de ondernemingsraad van Rabobank

binnen deze groep nog abstract en moeilijk te relateren aan de dagelijkse

Nederland en GOR AB behandelen deze onderwerpen in hun

werkzaamheden.

(selectie)gesprek met kandidaten en brengen daar advies over uit aan de raad van commissarissen.

Interne en externe richtlijnen

Meer over raad van bestuur en MVO

We hebben nadrukkelijk een aantal externe richtlijnen op het gebied van MVO onderschreven en eigen interne gedragscodes en statements

Raad van commissarissen

opgesteld om optimaal vorm te kunnen geven aan ons MVO-beleid.

MVO-onderwerpen komen ook met regelmaat aan de orde binnen de

Meer over in- en externe codes.

raad van commissarissen. In 2006 is besloten de adviesrol van de raad

De basis voor alle afgeleide interne gedragscodes is de Gedragscode

van commissarissen omtrent MVO aanzienlijk uit te breiden. In de

van de Rabobank Groep. Audit Rabobank Groep constateerde in 2005

Commissie Coöperatieve Aangelegenheden heeft het onderwerp MVO

dat medewerkers nog weinig gevoel hebben voor deze codes. Om hier

een formele positie gekregen. Die commissie heet nu ‘Coöperatieve

iets aan te doen, hebben we in 2006 een speciale werkgroep in het

Aangelegenheden en MVO’. Vanaf 2007 komt MVO driemaal per jaar op

leven geroepen voor het creëren van meer kennis over en steun voor

de agenda van de commissie, waarbij zij zowel terugkijkt op behaalde

de Gedragscode binnen de Rabobank Groep. Een van de maatregelen

resultaten als vooruitblikt naar het volgende jaar. Meer over raad van

is de Gedragscode te integreren in bestaande en nieuwe opleidingen.

commissarissen. Ook heeft een lid van de raad van commissarissen zich

Ook monitoren we onze afgeleide interne gedragscodes op actualiteit.

op een conferentie te Singapore tijdens de jaarlijkse IMF- en Wereld-

In 2006 zijn we gestart met het aanpassen van de code Mensenrechten

bankvergaderingen nadrukkelijk uitgesproken over de voor- en nadelen

(zie pag. 31) en het samenbrengen van onze palmoliecode met ons

van het gebruik van de landbouwgewassen voor de productie van bio-

palmoliesectorbeleid (zie pag. 31 en 32).

brandstoffen en/of voeding: ‘Biomass for food or fuel: is there a dilemma?’

38



Figuur 9: organisatie MVO-beleid in de Rabobank Groep

Raad van Commissarissen

Ondernemingsraden

Raad van Bestuur Control Rabobank Groep

Commissie Ethiek

Audit Rabobank Groep

Directoraat Toezicht

Centrale Kringvergadering

Directoraat MVO

Verantwoording Beleid en strategie Ondersteuning Rapportage

Groepsonderdeel (business Unit)

Groepsonderdeel (business Unit)

188 lokale Rabobanken

Gegevensverzameling voor planning en control Controle kwaliteit en betrouwbaarheid gegevens Toezicht naleving op codes

Ondernemingsraden

ten. Dit dient te gebeuren met concrete acties. Ook heeft de GOR AB de

Om zich beter te kunnen oriënteren op MVO, hebben vertegenwoordi-

ondernemingsraden gevraagd erop toe te zien dat – in het kader van

gers van de medezeggenschapsorganen in 2006 deelgenomen aan de

de verdere realisatie van MVO – het lokale management minimaal twee

MVO-werkconferenties voor lokale banken. Tijdens deze conferenties is

van de vier doelen voor 2007 kiest, zoals die vermeld staan in het

stilgestaan bij de vraag op welke wijze de MVO-ambities zijn waar te

Jaarplan Aangesloten Bankbedrijf 2007. Meer over ondernemingsraden.

maken in de dagelijkse bankpraktijk. Ook in hun eigen overleg en in het overleg met de bestuurder hebben

Directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

de medezeggenschapsorganen MVO aan de orde gesteld.

In 2006 heeft het Directoraat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

De ondernemingsraad van Rabobank Nederland heeft in 2006 aandacht

(DMVO) extra aandacht gegeven aan de ondersteuning van de lokale

besteed aan de MVO-doelstellingen van de directoraten van Rabobank

Rabobanken door het houden van workshops en het ontwikkelen van

Nederland.

een MVO-toolkit. Daarnaast heeft het directoraat bij groepsonderdelen

Een vertegenwoordiger van de ondernemingsraad van Rabobank

extra aandacht gevraagd voor onderwerpen als: energiemanagement,

Nederland is geïnterviewd in het kader van de stakeholdersconsultatie

duurzaam bouwen, de monitoring van groepsonderdelen en lokale

die we in 2006 hebben gehouden (zie pag. 26-30). Hieruit kwam duidelijk

Rabobanken en de integratie van MVO in het kredietproces.

naar voren dat de ondernemingsraad van Rabobank Nederland sterker

Meer informatie over DMVO.

betrokken wil worden bij MVO-vraagstukken. In 2007 zal hieraan verder invulling gegeven worden.

MVO-coördinatoren Elke entiteit van de Rabobank Groep en 90% van alle lokale Rabobanken

Oproep GOR AB voor MVO

beschikken over een MVO-coördinator voor de coördinatie van de

De Groepsondernemingsraad Aangesloten Banken (GOR AB) heeft de

implementatie van MVO binnen het bedrijfsonderdeel. De coördinato-

ondernemingsraden van de lokale Rabobanken opgeroepen het thema

ren hebben in 2006 deel kunnen nemen aan een professionaliserings-

MVO op de agenda te plaatsen van het overleg met de bestuurder van

programma. In zes werkconferenties, via e-learning én met een MVO-

hun lokale bank. Het verzoek aan de ondernemingsraden is erop toe te

toolkit hebben circa tweehonderd coördinatoren kennis en vaardighe-

zien dat bij de lokale Rabobanken MVO goed geïntegreerd wordt, zowel

den opgedaan om hun werk met meer diepgang en allure te kunnen

in de eigen bedrijfsvoering als in de financiële dienstverlening aan klan-

uitvoeren.

39



Commissie Ethiek

hebben, niet worden nagekomen. In 2006 heeft één fraude incident

De Commissie Ethiek is een raadgevend college voor de hele Rabobank

plaatsgevonden en zijn er geen andere MVO-incidenten gerapporteerd.

Groep, dat intern adviseert bij morele dilemma’s. Meer over commissie Ethiek op pag. 26.

Audit

In 2006 werden vijftien praktijkgevallen aan de commissie voorgelegd.

In 2006 heeft Audit Rabobank Groep (ARG) haar controlewerkzaamheden

De casussen varieerden van het aangaan van een klantrelatie met een

in het kader van het maatschappelijk jaarverslag uitgebreid. Als onderdeel

aanbieder van behendigheidsspelletjes op internet tot het al dan niet

hiervan controleerde ARG ook:

faciliteren van een private stamcelbank.

• de MVO-gegevens in de reguliere planning-en-controlcyclus; • de MVO-informatie die in de bestuurlijke informatie is vastgelegd;

Issuemanagement

• de administratieve organisatie van de groepsonderdelen.

Eind 2005 is de nieuwe functie van issuemanager ingesteld om meer

In de managementletter over het maatschappelijk jaarverslag 2005 van

structuur te geven aan maatschappelijke onderwerpen (issues) waar-

KPMG en ARG zijn de belangrijkste bevindingen opgenomen.

mee de Rabobank Groep te maken heeft. In 2006 is gewerkt aan het

1. De integratie van MVO-criteria in de financiële kernprocessen (vooral

ontwikkelen van beleid en procedures voor het behandelen van dergelijke

kredietverlening en leasing) moet met meer daadkracht ter hand

onderwerpen (zie hoofdstuk 2). Ook is gewerkt aan het inzichtelijk maken

genomen worden.

van maatschappelijke issues voor het kredietproces, zoals mensenrechten,

2. De focus moet gelegd worden op de belangrijkste doelstellingen en

klimaatverandering en ontbossing, die spelen in sectoren waarin de

deze dienen in het verslag te worden uitgediept, zodat het MVO-

Rabobank Groep actief is, (zie hoofdstuk 5).

beleid beter is te sturen; ook dient een overzicht te worden gegeven van doelstellingen voor de (middel)lange termijn.

Planning, control en audit De integratie van MVO in het gehele bedrijfsmanagement heeft in 2006 de nodige veranderingen meegebracht. Die veranderingen moeten uiteindelijk leiden tot de incorporatie van MVO in reguliere interne

3. De betrouwbaarheid van de informatie uit het monitoringsysteem moet nog worden verbeterd om het verificatieproces te ontlasten. 4. Dialoog met relevante stakeholders is nodig voor een voldoende materialiteit van het maatschappelijk jaarverslag.

procedures en processen. Bij dit proces is een belangrijke rol weggelegd

De auditeenheden van Robeco en De Lage landen waren in 2006

voor planning en control en audit.

bij de beoordeling van het maatschappelijk jaarverslag betrokken. Meer over audit.

Planning en control Naast de integratie van MVO in de reguliere planning-en-controlcyclus (zie pag. 36), heeft Control Rabobank Groep (CRG) in 2006 een pilot uitgevoerd over de voortgang van de realisatie van de MVO-doelstellingen bij de lokale Rabobanken. In de pilot is geconstateerd dat het veel moeite

Stand van zaken verankering MVO per groepsonderdeel De integratie van MVO in de kernprocessen en kernactiviteiten van de

kost om de juiste informatie van de lokale Rabobanken te ontvangen.

groepsonderdelen heeft verder gestalte gekregen. Hieronder een over-

CRG heeft als antwoord hierop meer regie georganiseerd voor het

zicht van de belangrijkste activiteiten in 2006.

verzamelen van informatie over MVO-prestaties bij lokale Rabobanken en groepsonderdelen. Het uiteindelijke doel van deze maatregelen is

Beleidskader lokale Rabobanken

om de impact van MVO te vergroten op beleidsoverwegingen en

78% van de lokale Rabobanken heeft concrete MVO-doelstellingen vast-

-besluiten van de groepsonderdelen. Meer over planning en control.

gesteld. Dat is een aanzienlijke toename (2005: 70%). Zij konden daarvoor kiezen uit vier voorgeselecteerde typen doelstellingen die in het

Operational-riskmanagement

beleidskader Aangesloten Bankbedrijf 14 vermeld stonden. Zie figuur 10

Een andere belangrijke MVO-gerelateerde activiteit is de rapportage aan

en het kader op pag. 40. Hoewel veel lokale Rabobanken MVO-doelstel-

de raad van bestuur over operational-riskmanagement door Group Risk

lingen hebben vastgesteld, moeten zij het beleid dat daaruit voortkomt

Management (GRM), dat net als CRG deel uitmaakt van Group Finance.

nog formeel vaststellen. Dat zal in 2007 gebeuren.

Elk kwartaal rapporteert het directoraat over de door operationeel risico

Een ander opvallend resultaat is dat 90% van de banken de rol van

ontstane incidenten en daarmee gepaard gaande verliezen. Daaronder

MVO-coördinator heeft ingevuld: een netwerk van circa 180 personen.

vallen ook risico’s en incidenten die kunnen worden aangemerkt als

De meesten van hen namen deel aan de interne werkconferenties om

MVO-incidenten. Zulke incidenten kunnen bijvoorbeeld ontstaan wan-

hun coördinatorschap te professionaliseren (zie pag. 37 en 85).

neer afspraken in convenanten en regels in codes die we onderschreven

14. Het beleidskader Aangesloten Bankbedrijf (ABB) vormt de blauwdruk voor de jaarbeleidsplannen die lokale Rabobanken elk jaar opstellen.

40



van het geschreven beleid bij schending in- en externe regels MVO

De MVO-doelstellingen in beleidskader Aangesloten Bankbedrijf voor 2007 waaruit lokale Rabobanken konden kiezen

door klanten is dat in 2007 MVO is opgenomen is de centrale krediet-

Doel 1. Onze bank heeft eind 2007: - de portefeuille MVO ondergebracht bij de directie en de uitvoering in handen gelegd van een MVO-coördinator; - MVO-beleid schriftelijk vastgelegd op het gebied van de financiële dienstverlening (klanten), maatschappelijke betrokkenheid (samenleving) en milieumanagement (bedrijfsvoering); - feitelijke MVO-prestaties gemonitord, vastgelegd en in- en extern gecommuniceerd; - het coöperatieve dividend gekoppeld aan de commerciële formules, Doel 2. Er zijn concrete activiteiten vastgelegd voor de medewerkers om hen aan MVO te committeren. Doel 3. X% van de medewerkers doorloopt de e-learningprogramma MVO (of een andere vorm van MVO-training) met goed gevolg. Doel 4. Toepassing van de MVO-aandachtspuntenlijst bij kredietverlening aan MKB-klanten met obligo vanaf EUR 1 mln.

Aan de hand van bovenstaande resultaten vervaardigen veel lokale

systemen en expliciet beleid op het niveau van lokale bank overbodig begint te worden. banken een eigen actieplan om de MVO prestaties te verbeteren.

Rabobank Nederland Rabobank Nederland bestaat uit stafgroepen, diensten en directoraten die allemaal intern rapporteren over MVO. In 2006 hebben ze voor het eerst eigen MVO-doelen vastgesteld en deze voor 70% gerealiseerd. Ook voor 2007 hebben ze doelen vastgesteld: deze hebben betrekking op de eigen kernactiviteiten en op het betrekken van medewerkers bij MVO. In 2006 hebben diverse entiteiten aansprekende MVO-activiteiten ondernomen. Zo hebben alle personeelsleden van het directoraat Toezicht deelgenomen aan een dilemmatraining (Meer over toezicht en compliance officers), het directoraat Fiscale en Juridische Zaken heeft een werkgroep ingesteld die de Gedragscode extra onder de aandacht van de medewerkers heeft gebracht en de collega’s van de auditgroep hebben in het kader van hun jaarlijkse ARG-dag een inventarisatie gedaan van MVO-onderwerpen binnen de Rabobank Groep. De goede MVO-voorbeelden van Groepsonderdelen zijn geïnventariseerd en op het intranet geplaatst als inspiratiebron voor de collega’s.

Figuur 10: Keuze doelstellingen lokale Rabobanken004 Doelstellingen

2005 Aantal keer gekozen

Percentage van totaal (188)

131

70%

Personeel bij MVO betrekken

82

44%

Volgen van E-Learning MVO of andere MVO-opleiding

63

34%

MVO in kredietverlening incorporeren

64

34%

MVO integreren in beleid en markt

Themarapportages lokale Rabobanken

Rabobank International

De sterke stijging van de deelname van lokale Rabobanken aan MVO-

Rabobank International zet zich in om haar MVO-beleid een onderdeel

monitoring in 2005 heeft zich in 2006 doorgezet. 80% van de lokale

van de zakelijke dienstverlening van haar kantoren te laten zijn.

banken heeft in 2006 daarvoor gegevens aangeleverd (2005: 65%).

De introductie van kwartaalrapportages over MVO heeft het bewustzijn

Evenals in 2005 ontvingen de lokale Rabobanken ook in 2006 hun MVO-

in het internationale kantorennetwerk sterk vergroot. Verschillende

themarapportage over de prestaties op het gebied van hun MVO-doelen

internationale kantoren communiceren steeds actiever over MVO.

en MVO-beleid. De themarapportages vormen voor de banken een

Ook financieren zij meer duurzame projecten (zie pag. 62). Centraal in

belangrijk middel om de eigen prestaties te kunnen vergelijken met die

de integratie van MVO bij de buitenlandse kantoren stond de toetsing

van andere lokale Rabobanken. In februari 2007 is dit opnieuw gebeurd.

van de MVO-prestaties van zakelijke relaties. Hiervoor heeft Rabobank

Onderstaand is een selectie van de vragen gesteld aan de lokale banken.

International in 2006 vergaande voorbereidingen getroffen. In Brazilië,

De scores tonen aan dat MVO een steeds promintere plaats binnen de

Azië en Nederland is met de implementatie begonnen. In 2007 zal

lokale banken begint te krijgen. Zo hebben steeds meer lokale banken

Rabobank International de toetsingsactiviteiten uitbreiden naar Noord-

een eigen MVO-beleid opgesteld. Ook beschikken bijna alle banken

Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland en de rest van Europa.

over een maatschappelijk fonds. De waarschijnlijke reden voor het dalen

41



Figuur 11: scores lokale Rabobanken op MVO-indicatoren (selectie)

2004

2005

2006

2005

deelname 80%

deelname 65%

MVO is ex- en impliciet opgenomen in beleidsdocumenten

69%

51%

Gedragscode actief besproken in beoordelings- en functioneringsgesprekken

28%

36%

Minimaal tweemaal per jaar medewerkers informeren over MVO-doelen en -resultaten

35%

30%

17%

20%

14% / 43% / 6%

36% / 88% / 17%

De bank beschikt over een maatschappelijk fonds

92%

72%

De bank bevordert vrijwilligerswerk van werknemers tijdens werktijd

47%

nvt

66%

52%

Beleid voor toegankelijk maken van werk voor gehandicapten

53%

30%

Beleid ter bevordering van loopbaankansen en salaris van allochtonen

55%

27%

Bank neemt deel aan het Rabobank Energieprogramma

83%

75%

Beleid aanwezig voor terugdringing automobiliteit

54%

23%

Beleid

Financiële dienstverlening Geschreven beleid bij schending in-en externe regels MVO door klanten Specifiek beleid voor financiële dienstverlening bij respectievelijk gehandicapten, ouderen en allochtonen Maatschappelijke betrokkenheid

Medewerkers Beleid ter bevordering loopbaankansen en salaris voor vrouwen

Bedrijfsvoering

Beleid aanwezig voor terugdringing lease-auto’s

48%

44%

De bank serveert Max-Havelaar koffie of koffie van Café de Origen

17%

17%

Nederland

Azië

Voor de grootzakelijke markt in Nederland zijn voor ruim dertig sectoren

In het kader van de introductie van een MVO-check in de kredietverlening

issuelijsten opgesteld. In een issuelijst staan de belangrijkste maatschap-

heeft het projectteam MVO van Rabobank International in 2006 de meeste

pelijke discussiepunten per sector beschreven die voor onze dienst-

Aziatische kantoren bezocht om de meest betrokken medewerkers

verlening aan klanten een bedreiging kunnen zijn. De lijsten zijn een

bekend te maken met de ideeën achter deze MVO-check (zie pag 53).

hulpmiddel voor de accountmanagers (zie pag. 52).

Rabo Finance India heeft veel aandacht besteed aan interne communicatie over MVO-onderwerpen. Voorbeelden zijn de implementatie van

Europa

een MVO-check, duurzame energieprojecten, maatregelen op het

Rabobank Londen, Corporate Clients (Rabobank International Nederland)

gebied van bedrijfsinterne milieuzorg, en sociale projecten, zoals een

en het directoraat MVO hebben in 2006 afspraken gemaakt met Marine

project voor kansarme straatkinderen. Zij heeft ook een vrijwilligers-

Stewardship Council (MSC) over samenwerking. Zo heeft MSC een

werkprogramma opgestart met NGO’s. Ten slotte had het jaarverslag

workshop van de relatiemanagers van de Rabobank in de seafoodsector

van Rabo India Finance MVO als thema.

bijgewoond en wordt de Rabobank in 2007 waarschijnlijk lid van de

Rabobank Hongkong heeft een opleiding over MVO voor het personeel

stakeholderscouncil van MSC.

samengesteld, en bijeenkomsten voor het personeel georganiseerd,

Rabobank Duitsland heeft voorbeelden van MVO-issues aan de orde

ook in Shanghai en Beijing. Bij Rabobank Singapore is een MVO-team

gesteld in het reguliere teamoverleg. Bij Rabobank Italië zijn kernprestatie-

opgezet dat zich vooral bezighoudt met maatschappelijke betrokkenheid.

indicatoren (KPI’s) ontwikkeld voor het senior management om MVO te

Het researchteam Food & Agri van Singapore is vooral bezig informatie

bevorderen. Rabobank Polen heeft een aantal zaken op het gebied van

te verzamelen en te verspreiden over de mogelijkheden van biobrand-

interne milieuzorg beter geregeld, en heeft de verantwoordelijkheid

stoffen en biodiesel en onderzoekt tegelijkertijd op welke wijze de bank

voor activiteiten op het gebied van MVO, bijvoorbeeld sponsoring-

op deze mogelijkheden kan inspelen.

projecten, belegd bij de MVO-coördinator.

42



Rabobank Tokyo heeft voor 2006 een strategie en initieel beleid opge-

Daarnaast is in 2006 voor medewerkers van Robeco een groot aantal

steld op een aantal MVO-gebieden. De MVO-activiteiten zijn met het

workshops en presentaties georganiseerd met betrekking tot compliance.

management en de ondernemingsraad besproken, waarbij de MVO-

Daarin kwamen onderwerpen aan de orde als security awareness en de

coördinator adviserend optrad. De MVO-coördinator heeft in samen-

regels ten aanzien van reclame, de financiële bijsluiter en zorgplicht.

spraak met andere Aziatische kantoren een MVO-basiscursus voor alle medewerkers ontwikkeld. In verscheidene workshops zal deze cursus in

De Lage Landen

2007 aan de medewerkers worden gegeven.

De Lage Landen (DLL) heeft een eigen gedragscode opgesteld die mede gebaseerd is op de Gedragscode van de Rabobank Groep. Voor

Zuid-Amerika

de wereldwijde implementatie van deze gedragscode heeft DLL een

Het voornaamste resultaat op het Zuid-Amerikaanse deel van het conti-

informatie- en trainingsprogramma opgesteld. De trainingen zijn ver-

nent was in 2006 de vaststelling van het sociale en het milieubeleid van

plicht en op het intranet voor alle medewerkers beschikbaar. Via intra-

Rabobank Brazilië. Het beleid bevat concrete MVO-criteria voor de

net wordt de deelname gevolgd. Alle lokale compliance officers zijn in

beoordeling van klanten. Het is totstandgekomen na uitvoerige consul-

februari 2006 bij elkaar geweest voor de start van het programma, dat

tatie van Nederlandse en Braziliaanse NGO’s (zie pag. 32 en 53).

vervolgens gefaseerd in uitvoering is genomen. De trainingsmodules

Het beleid is in juli 2006 goedgekeurd door de Managing Board van

gaan over de gedragscode, fraudebestrijding, belangenverstrengeling

Rabobank International. Rabobank Brazilië doet ook veel aan bedrijfsin-

en security awareness.

terne milieuzorg en ontwikkelt daarnaast speciale producten voor bosrestauratie en voor het verbeteren van welzijnsvoorzieningen voor

Alex

werknemers.

Alex streeft ernaar dat alle particuliere beleggers beter en zelfverzekerder hun vermogen via internet kunnen opbouwen/beheren. Dit wordt

Noord-Amerika

bereikt middels het aanbieden van een breed scala aan producten

Bij Rabobank Noord-Amerika is MVO met name gericht op investerin-

(zoals orderplatforms, koersen, marktanalysetools, risicomanagement-

gen in betaalbare huisvesting voor arbeiders in de agrarische sector en

tools, nieuws, achtergronden, columns), opleidingen (Alex Academy,

op het verbeteren van het financiële kennisniveau van deze doelgroep.

workshops, trainingen, coaching) en advisering, ook bij kleine vermogens

Hierbij wordt samengewerkt met de Federal Home Loan Bank van San

(Alex Assist). Met dit pakket probeert Alex zorgplicht te vertalen naar

Francisco’s AHP-programma. In dit programma worden subsidies

concurrentievoordelen.

gecombineerd met het geven van bancaire kredieten aan non-profitorganisaties die speciale programma’s ontwikkelen.

Schretlen & Co

AG Finance in de Verenigde Staten heeft in 2006 de nadruk gelegd op

In 2006 hebben zowel de MVO-coördinator als de verantwoordelijke

maatschappelijke projecten waaraan medewerkers deelnemen (zoals

CFO Schretlen & Co verlaten. Desondanks heeft Schretlen & Co voortgang

projecten van Habitat for Humanity, FarmLink en the Farm Bureau).

geboekt op het gebied van MVO. De facilitaire dienst is bijvoorbeeld op eigen initiatief met een voorstel gekomen om met het leaseautopark

Australië en Nieuw-Zeeland

van Schretlen & Co ‘klimaatneutraal’ te rijden (zie pag. 97). Dit is direct

Bij Rabobank Australië en Nieuw-Zeeland lag in de communicatie over

goedgekeurd en ingevoerd.

MVO in 2006 de nadruk op het geven van meer bekendheid aan de gedragscode. Daarnaast heeft het personeel dat direct is betrokken bij

Obvion

de invoering van MVO, deelgenomen aan een speciale MVO-conferentie.

In oktober 2006 heeft het managementteam van Obvion de position

Een ander aandachtspunt van Australië en Nieuw-Zeeland was de

paper MVO besproken, waarin Obvion een aantal standpunten inneemt

invoering van MVO in de bedrijfsinterne milieuzorg. Verder heeft MVO

over de rol van een hypotheekverstrekker in het licht van transparantie

een belangrijke plaats binnen het Rabobank Leadership Award.

en betrouwbaarheid. Door de grote druk op de organisatie zijn in 2006 verder weinig acties ondernomen om de MVO-kennis te vergroten.

Robeco

In de reguliere activiteiten wordt wel aandacht besteed aan MVO.

De belangrijkste ontwikkeling in 2006 was de verdere integratie van

Een voorbeeld hiervan is de introductie van de Obvion Basis hypotheek

MVO in bestaande traditionele producten en diensten. Voor het eerst

(zie pag. 59).

paste Robeco voor klanten engagement toe. Dit wil zeggen dat Robeco met een groot aantal bedrijven waarin de klant belegt actief een

FGH Bank

constructieve dialoog aangaat over corporate governance en sociale en

FGH Bank heeft in 2006 veel energie gestoken in het realiseren van de

milieugerelateerde onderwerpen (zie pag. 59). Ten tweede werd in 2006

MVO-doelstellingen. Daarbij is een duidelijke voortgang geboekt in het

beleid goedgekeurd om engagement in ontwikkelde markten op grote

integreren van MVO in de kernprocessen.

schaal toe te passen voor de retailfondsen. Dit beleid wordt vanaf

In het algemene Jaarplan 2006/2007 heeft FGH Bank uitgebreid aandacht

1 januari 2007 uitgevoerd.

besteed aan MVO. In het jaarplan staan onder andere de doelstellingen

43



voor het komende jaar. MVO is ook opgenomen in het Commercieel

de totale omgeving. In het concept beoordeelt Rabo Vastgoed de

Jaarplan 2007.

omgeving in al zijn verschijningsvormen: fysiek, sociaal, economisch,

De directie heeft in 2006 de uitgangspunten vastgesteld voor het finan-

cultureel, demografisch, politiek en infrastructureel (zie pag. 65).

cieren van vastgoedobjecten met een duurzaam of maatschappelijk

In samenwerking met stafdiensten van de Rabobank, waaronder Kennis

karakter. Zie ook pag. 65.

en Economisch Onderzoek en Grotetedenbeleid, beoordeelt Rabo

Het belang van MVO voor FGH Bank is ook zichtbaar in communicatie-

Vastgoed regio’s, steden en locaties op deze aspecten. De verzamelde

uitingen Onder andere via het personeelsblad krijgen medewerkers

informatie gebruikt Rabo Vastgoed vervolgens voor gebiedsontwikkeling,

regelmatig informatie over de stand van zaken op het gebied van MVO.

stedelijke herstructurering en dorpsvernieuwing. Haar meerjaren-

In introductiesessies voor nieuwe medewerkers komen niet alleen wet-

perspectief is de meest duurzame projectontwikkelaar van Nederland

en regelgeving en het personeelsbeleid aan de orde maar wordt ook

te worden.

uitgebreid aandacht besteed aan MVO-gerelateerde onderwerpen.

In 2006 heeft Rabo Vastgoed gewerkt aan de verankering van MVO in

In externe publicaties, zoals het Vastgoedbericht, geeft FGH Bank aan

de mainstreamactiviteiten. Voor de periode 2006 - 2008 is de beleids-

dat duurzaamheid voor haar van belang is. En in het reglement van de

visie Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ontwikkeld. De focus is

FGH Vastgoedprijs 2006 is duurzaamheid als criterium opgenomen.

gericht op integratie van MVO in de kerntaken en kernprocessen van de

Ook op het gebied van de bedrijfsvoering heeft FGH Bank een aantal

onderneming. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van concepten

wijzigingen doorgevoerd. Zo is zij onder andere overgegaan op het

die tegemoetkomen aan maatschappelijke issues, bijvoorbeeld betaal-

gebruik van FSC-papier en maatschappelijk verantwoorde koffie met

bare studentenhuisvesting of waterbergingsproblematiek. Rabo Vastgoed

het Utz Kapeh-keurmerk.

draagt zorg voor de naleving van landelijke en lokale regelgeving door eigen medewerkers en bouwpartners.

Rabo Vastgoed

In 2007 geeft Rabo Vastgoed verder gestalte aan de afdeling MVO-con-

Na de overname van Bouwfonds in 2006 is de Rabobank een van de

ceptontwikkeling. Deze afdeling zal bijzondere (regionale) ontwikkelingen

grootste vastgoedontwikkelaars van Nederland geworden. Met deze

inhoudelijk ondersteunen. Het Rabo Vastgoed MVO-jaarplan 2007 zal

sterke marktpositie in Nederland staat de Rabobank de komende jaren

met een concreet activiteitenplan in belangrijke mate hierop worden

voor de opgave projectontwikkeling met de grootst mogelijke zorg-

toegespitst. Het wordt evenals in 2006 ieder kwartaal gemonitord.

vuldigheid aan te pakken. Rabo Vastgoed doet dit door gebieden op

Zie de casestudie Duurzame ontwikkeling woningmarkt

een maatschappelijk verantwoorde wijze te ontwikkelen met oog voor



44


Onze economische prestaties

4 Onze economische prestaties Het handelen in het belang van de klant staat bij de Rabobank Groep voorop. Lokaal willen we langs innovatieve wegen meer inhoud geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen; elk groepsonderdeel op zijn eigen wijze in de eigen context met een op de klant gerichte oriëntatie. Daarvoor is een gezond bedrijfsresultaat essentieel. Doordat we winst toevoegen aan ons eigen vermogen, kunnen we onze dienstverlening en productaanbod verder perfectioneren. Een deel van onze winst, het zogenoemde coöperatieve dividend, keren we weer uit aan onze leden en aan de samenleving. In 2006 steeg het nettoresultaat met 13% tot EUR 2.345 (2.083 miljoen). Onze managementbenadering van de economische aspecten van onze bedrijfsvoering

In dit hoofdstuk

De afgelopen jaren is de invloed van niet-financiële indicatoren op onze economische bedrijfsvoering hoe langer hoe meer toegenomen. Hoewel de directe financiële waarde van deze indicatoren vaak moeilijk meetbaar is, hebben zij een beslissende invloed - zowel positief als

Onze managementbenadering van de econo> mische aspecten van onze bedrijfsvoering Niet-financiële indicatoren • Klantwaarde • Geldwaarde van boetes voor overtreding weten regelgeving en gedragscodes betreffende producten service-informatie Financiering indicatoren • Financiële doelstellingen • Versterking marktleiderschap • Balansontwikkeling • Resultaatontwikkeling

negatief - op de wijze waarop onze stakeholders de Rabobank Groep waarnemen en waarderen. Zij bepalen onze reputatie als financiële dienstverlener en speler in de samenleving en beïnvloeden op die manier direct de economische prestaties en indirect het financiële resultaat van ons bedrijf. Door de niet-financiële indicatoren meer in verband te brengen met de traditionele directe financiële indicatoren hebben we meer sturingsvariabelen voor het realiseren van een gezond

>

bedrijfsresultaat met een stabiele nettowinstgroei.

Niet-financiële indicatoren Hieronder staan voorbeelden van niet-financiële indicatoren met verwijzing naar pagina’s waar ontwikkelingen en resultaten beschreven

>

staan over die indicator: • klantwaarde uitgedrukt in klanttevredenheid en klantloyaliteit geeft een duidelijke aanwijzing of we goed begrepen hebben wat de financiële

45



behoeften van onze klanten zijn uitgedrukt in passende producten

Niet-financiële indicator Klantwaarde

en diensten. Hieronder staat deze niet-financiële indicator van onze

Klantwaarde uit zich bij de Rabobank in klanttevredenheid en klantloya-

economische prestatie uitgewerkt;

liteit. Wij meten door middel van marktonderzoeken jaarlijks hoe tevre-

• Geldwaarde van boetes voor overtreding weten regelgeving en gedragscodes betreffende product en service informatie. Bewust

den onze particuliere en bedrijfsklanten zijn over de Rabobank. Deze gegevens worden vergeleken met die van klanten van concurrentbanken.

volgen van regelgeving en codes en transparant informeren over producteigenschappen en servicevoorwaarden zijn voorwaarden

Klanttevredenheid particulieren

voor het realiseren van klantwaarden. Het betalen van boetes geeft

De klanttevredenheid van particulieren steeg van 7,4 naar 7,5. In 2006

aan welke verbeteringsslag daarin nog te maken is, zie pag. 46.

was een duidelijk verbeterde waardering waar te nemen voor het snel en

• productinnovatie gedreven door synergievoordelen tussen commer-

soepel oplossen van problemen, het geven van duidelijke antwoorden

ciële en maatschappelijke behoeften: een bijdrage leveren aan

en het gemak van het bankieren via internet. Wel zouden klanten graag

duurzame ontwikkeling dat ook commercieel gewin oplevert.

zien dat de Rabobank werkt aan grotere transparantie van haar kosten

Voorbeelden zijn:

en tarieven. In 2006 nam ook de klanttevredenheid onder private-

- de groenfinanciering: verbetert het milieu, is financieel voordelig

bankingklanten toe.

voor de ondernemer en commercieel interessant voor de Rabobank, pag. 62, - Robeco Clean Tech Fund: investering in schone technologie en een aantrekkelijke, maar risicovolle belegging, pag. 60, - creditcard met klimaatcompensatie bewustwording creditcard-

Klanttevredenheid agrarische klanten en klanten in MKB Onder zakelijke klanten was sprake van een licht afgenomen klanttevredenheid. In 2006 was 78% (2005: 80%) van de bedrijven zeer tevreden, 15% tevreden (2005: 11%) en 7% ontevreden (2005: 9%)

houders, stimulering klimaatvriendelijke projecten via een bancair

over de dienstverlening van de Rabobank.

kernproduct in partnerschap met Wereld Natuur Fonds, pag. 58,

De immer zeer hoge klanttevredenheid in de agrarische sector stond

- energiezuinige hypotheek met een korting op het rentetarief aan

wat onder druk. Agrarische klanten zouden graag nog meer maatwerk-

huiskopers als ze energiebewust bouwen. Op de lange termijn gaan

oplossingen zien die beter aansluiten bij hun specifieke situatie.

door de besparingen de woonlasten omlaag, hetgeen hypothecair

Bovendien is er behoefte aan een grotere transparantie ten aanzien van

voordeliger te financieren is, pag. 59.

kosten en tarieven. In het MKB-segment scoorde de Rabobank even-

• transparantie in bestuur: inzicht in verantwoordelijkheden, informatievoorziening en management van kansen en risico’s, pag. 37;

eens traditioneel hoog. Zo waardeert de MKB-klant het dat bankzaken kunnen worden afgehandeld op voor hen passende momenten.

• fraudepreventie; door het risico op fraude te minimaliseren neemt de

Daarnaast wordt de kwaliteit van het internetbankieren hoog aangesla-

kwaliteit en betrouwbaarheid (het hoogste goed voor een financiële

gen en is men positief over de accuratesse bij de afhandeling van bank-

dienstverlener) van onze bedrijfsvoering en dienstverlening toe, meer

zaken. Daarentegen geven klanten aan dat zowel accountmanagers als

over fraudepreventie;

adviseurs nog meer kennis kunnen vergaren over wat er binnen hun

• risico-identificatie en –beheersing van maatschappelijke kwesties bij

bedrijf en branche speelt.

kredietverlening, leasing en beleggen. Dit betekent enerzijds minder risico voor de Rabobank Groep en anderzijds een meer duurzame en

Stijging klantloyaliteit

- op termijn - competitieve bedrijfsvoering van onze klanten, zie pag.

Uit het onderzoek blijkt eveneens dat de klantloyaliteit hoog is en dat

49-56 en 57-64;

klanten zich sterk identificeren met hun eigen lokale Rabobank. Na een

• bancaire kennisoverdracht in ontwikkelingslanden waarbij synergie

afgenomen klantloyaliteit onder particulieren in de twee voorgaande

ontstaat tussen onze kernactiviteit bankieren en de maatschappelijke

jaren, nam deze in 2006 significant sterk toe tot zelfs het hoogste niveau

behoefte in die landen om toegang te hebben tot betaalbare financiële

van de afgelopen zes jaar. Ook bij zakelijke klanten was een stijgende

producten en diensten, zie hoofdstuk 7;

klantloyaliteit waar te nemen. Van oudsher hebben agrarische klanten

• het uitkeren van ons coöperatief dividend aan maatschappelijke

een zeer sterke binding met de Rabobank. Dit vertaalde zich ook in 2006

initiatieven die aansluiten op onze kernactiviteiten of coöperatieve

in een toegenomen hoog loyaliteitsniveau. In het MKB is de loyaliteit bij

bedrijfscultuur, pag. 77-78;

de kleinere ondernemingen significant lager dan bij grotere onderne-

• synergie tussen kostenbesparing en vermindering milieudruk door

mingen. Dit hangt deels samen met het feit dat aan grotere onderne-

onder meer duurzame mobiliteit, besparingsprogramma’s en duurzame

mingen meer op maat gesneden producten worden aangeboden, terwijl

kantoorbouw, zie hoofdstuk 10.

kleinere ondernemingen meer op standaardproducten zijn aangewezen.

46



Geldwaarde van boetes voor overtreding regelgeving en gedragscodes producten service-informatie

In het MKB is de Rabobank al jaren marktleider. De lokale Rabobanken

In 2006 zijn er 68 overtredingen geconstateerd van weten regeling

van 38% (2005: 38%). In de agrarische sector heeft de Rabobank in 2006

en gedragscodes op het gebied van producten service-informatie

een marktaandeel van 84%.

door Robeco en De Lage Landen. De geldwaarde van de boetes die

Door de overname van Athlon is De Lage Landen de nummer twee in

Robeco en De Lage Landen voor de overtredingen betaalden, bedroeg

de Nederlandse autoleasemarkt geworden. Met de acquisitie van onder-

EUR 2,7 miljoen.

delen van Bouwfonds werd de Rabobank Groep marktleider in de markt

hebben daar volgens marktonderzoek van TNS NIPO een marktaandeel

voor projectmatige koopwoningen in Nederland. Ook verkreeg de vast-

Directe financiële indicatoren

goeddivisie met deze overname een vooraanstaande positie in vastgoedassetmanagement.

De traditionele financiële indicatoren geven inzicht in de resultaten van het gevoerde financieel economisch beleid dat de Rabobank in 2006 gevoerd heeft. Voorbeelden van indicatoren zijn de 1. financiële doelstellingen, 2. versterking marktleiderschap, 3. balansontwikkeling (waar-

Figuur 12: marktaandelen in producten

onder ontwikkeling kredietverlening, spaargelden, beheerd en bewaard

45

vermogen en eigenvermogen) en 4. resultaatontwikkeling.

40 35

Financiële doelstellingen

30

De Rabobank stuurt financieel op een drietal doelstellingen:

25

2004

• nettowinstgroei van 12%

20

2005

• tier 1-ratio van 10

15

2006

• rendement op eigen vermogen van 10%.

10

Met een nettowinstgroei van 13% overtrof de Rabobank Groep in 2006 de doelstelling van 12%. De tier 1-ratio kwam uit op 10,7 (2005: 11,6).

0 Hypotheken

Sparen

Midden-en kleinbedrijf

Dit is ruim boven de doelstelling van 10. Door de overname van Athlon en onderdelen van Bouwfonds daalde de tier 1-ratio. Het kernvermogen steeg in het verslagjaar met EUR 1,4 miljard tot EUR 26,3 (2005: 24,9)

Balansontwikkeling

miljard. Door een verdere groei van de kredietverlening namen de naar

Belangrijke ontwikkelingen op de balans zijn de groei van de krediet-

risico gewogen posten toe met 16% tot EUR 247,4 (2005: 213,9) miljard.

verlening, spaargelden, beheerd en bewaard vermogen en van ons

De Rabobank behaalde een rendement op eigen vermogen (de netto-

eigen vermogen.

winst gerelateerd aan het kernvermogen) van 9,4% (2005: 9,7%). De gewenste rendementseis is 10%.

Kredietverlening private sector +17% De kredieten aan cliënten - kredietverlening private sector, kredietverle-

Strategie: versterking marktleiderschap in Nederland

ning aan overheden, professionele effectentransacties en aanpassing

In een groot aantal sectoren binnen de financiële dienstverlening is de

kredieten als gevolg van hedgeaccounting - namen in 2006 met 17%

Rabobank Groep marktleider. We stellen marktleiderschap tot doel voor

toe tot EUR 354,9 (2005: 304,5) miljard. Het merendeel van deze stijging

het realiseren van een hoge klantwaarde. Zo slaagden zowel de lokale

had betrekking op de kredietverlening aan de private sector. Deze nam

Robanken als Obvion er in 2006 in om hun marktaandeel in de hypotheek-

in het verslagjaar met 17% toe tot EUR 324,1 (2005: 278,1) miljard, voor-

markt te versterken. Onder meer door het actieprogramma Hypotheken

namelijk door de groei van de hypothecaire kredietverlening in het bin-

steeg het marktaandeel bij de lokale Rabobanken met 1,4 procentpunt

nenland en door de sterke groei van de kredietverlening in het buitenland.

tot 20,3% (2005: 18,9%). Mede door het succes van de Obvion Basis

Het merendeel - 76% - van de kredietverlening aan de private sector is

hypotheek nam het marktaandeel van Obvion toe van 4,1% tot 5,2%.

verstrekt aan klanten in Nederland. In Europa exclusief Nederland werd

Met een marktaandeel van 25,5% (2005: 23,0%) is de Rabobank de

10% verstrekt, in Amerika 10%, in Australië en Nieuw-Zeeland 3% en in

grootste hypotheekverstrekker van Nederland.

Azië 1%. De totale private kredietverlening bestond eind 2006 voor 51%

In de Nederlandse spaarmarkt bedroeg het marktaandeel van de

uit kredieten aan particulieren, 33% werd verstrekt aan de sector handel,

Rabobank ultimo 2006 39,3% (2005: 39,4%). De economische opleving

industrie en dienstverlening en 16% aan de food & agrisector.

gaf consumenten een impuls om spaargeld vrij te maken voor extra

Van de kredietverlening aan de private sector werd 68% ofwel EUR 220,9

consumptie en investeringen in aandelen. Bij de lokale Rabobanken

(2005: 200,7) miljard verleend aan klanten van het binnenlandse retail-

namen de spaargelden toe met 4%. Hun marktaandeel steeg met 0,3

bankbedrijf. Het wholesalebankbedrijf en het internationale retailbank-

procentpunt tot 37,4% (2005: 37,1%). Bij Roparco daalde het marktaan-

bedrijf verstrekten 23% van de totale kredieten, en leasing en vastgoed

deel. Roparco had eind 2006 een marktaandeel van 1,9% (2005: 2,3%).

respectievelijk 5% en 3%. Andere groepsonderdelen verstrekten 1%.

47



nam het vermogen toe met EUR 4 miljard. De instroom van nieuw Figuur 13: kredietverlening naar sector miljarden euro’s

vermogen droeg positief bij aan de ontwikkeling van het vermogen.

350

bij Harbor Capital Advisors - een Amerikaanse dochter van Robeco - en

In 2006 bedroeg de brutocashflow EUR 6 miljard, vooral door instroom

300

bij Robeco Asset Management. Het gunstige beursklimaat in de tweede

250

Food & agri

helft van 2006 leidde tot positieve beleggingsresultaten. Hierdoor steeg

200

HID

het vermogen met EUR 12 miljard. De daling van de dollar met 10%

150

Particulieren

deed het effect van de positieve beleggingsresultaten voor een deel

100

teniet. Het beheerde en bewaarde vermogen van klanten bestaat voor

50

44% uit aandelen, 32% is belegd in vastrentende waarden en 7% in

0

gestructureerde producten, hedgefunds en private equity. De overige 31-12-2004

31-12-2005

31-12-2006

categorieën, waaronder vastgoed, gemengde beleggingen en geldmarktbeleggingen, nemen 17% voor hun rekening.

Figuur 14: spaargelden miljarden euro’s

Figuur 15: beheerd en bewaard vermogen van klanten miljarden euro’s

100

250

90 80

Overige

200

70

Roparco

150

60

Deposito’s met vaste

100

50

looptijd

40

Rendementsrekening

30

Telesparen

20

Internetsparen

50 0 31-12-2004

31-12-2005

31-12-2006

Figuur 16: eigen vermogen miljarden euro’s

10 0 31-12-2004

31-12-2005

31-12-2006

35 30

Overige minderheids-

Spaargelden +4%

25

belangen

De toevertrouwde middelen stegen in 2006 met 16% tot EUR 215,9

20

Trust Preferred Securities

(2005: 186,4) miljard. De spaargelden maken hier een belangrijk deel

15

III t/m VI

van uit. In 2006 namen de spaargelden toe met 4% tot EUR 89,5 (2005:

10

Ledenkapitaal

86,2) miljard. Deze groei werd volledig gerealiseerd bij internetsparen,

5

waar sprake was van een toename van EUR 4,1 miljard. Mede door de

0

groei van de buitenlandse direct-bankingactiviteiten steeg het aandeel

Ingehouden winst en overige reserves 31-12-2004

31-12-2005

31-12-2006

internetspaargeld in het totale spaargeld van 46% naar 48%. Hier stond onder meer een daling van de spaargelden bij Roparco tegenover.

Eigen vermogen

Van de totale spaargelden is het merendeel - EUR 80,5 (2005: 77,7)

Het eigen vermogen van de Rabobank Groep nam in 2006 toe met

miljard - toevertrouwd aan de lokale Rabobanken. Daarnaast namen de

EUR 3,1 miljard tot EUR 29,4 (2005: 26,3) miljard. Dit vermogen bestaat

toevertrouwde middelen voornamelijk toe door een toename van de

voor 59% uit ingehouden winsten en overige reserves, 20% uit Rabobank

zakelijke termijndeposito’s en de overige toevertrouwde middelen.

Ledencertificaten, 7% uit Trust Preferred Securities III t/m VI en 14% uit

De termijndeposito’s stegen met 28% tot EUR 46,3 (2005: 36,2) miljard.

overige belangen van derden. De toevoeging van winst resulteerde in een toename van de post ingehouden winsten en overige reserves tot

Groei beheerd en bewaard vermogen

EUR 17,4 (2005: 15,5) miljard.

In 2006 nam het beheerde en bewaarde vermogen van de Rabobank Groep toe met 28% tot EUR 286 (2005: 224) miljard. Daarvan heeft

Resultaatontwikkeling

EUR 72 (2005: 68) miljard betrekking op de eigen beleggingsportefeuille

De Rabobank Groep realiseerde een nettowinststijging van 13%. Het netto-

en EUR 214 (2005: 156) miljard op beheerd en bewaard vermogen van

resultaat bedroeg in 2006 EUR 2.345 (2005: 2.083) miljoen. De totale baten

klanten. Doordat Sarasin vanaf eind 2006 wordt meegeconsolideerd,

stegen in 2006 met 7% tot EUR 10.049 (2005: 9.363) miljoen. De totale

steeg het beheerde en bewaarde vermogen met EUR 41 miljard.

bedrijfslasten namen toe met 10% tot EUR 6.887 (2005: 6.242) miljoen.

Ook door consolidatie van de Bouwfonds Asset Management-activiteiten

Van de totale kosten heeft 60% betrekking op de personeelslasten.

48



Toename personeelskosten

Afname waardeveranderingen

Als gevolg van de grotere omvang van het personeelsbestand en door

De post waardeveranderingen nam af met 13% tot EUR 450 (2005: 517)

reguliere loonsverhogingen namen de personeelskosten toe met 6% tot

miljoen. Positieve economische ontwikkelingen en een verdere verbete-

EUR 4.117 (2005: 3.880) miljoen. Diverse overnames en de uitbreiding

ring van de kwaliteit van de leningenportefeuille hebben tot deze

van het belang in Sarasin resulteerden in een sterke groei van het

afname geleid.

personeelsbestand met circa 3.400 fte’s. Daarnaast nam de personeelsbezetting toe door autonome groei en door toegenomen regelgeving.

Daling belastingdruk

Het totale aantal medewerkers van de Rabobank Groep steeg in 2006

De in 2006 verantwoorde belasting bedraagt EUR 367 (2005: 521) miljoen.

met 11% tot 50.573 (2005: 45.580) fte’s.

Dit correspondeert met een effectieve belastingdruk van 14% tegenover 20% in dezelfde periode van 2005. De verlaging van het vennootschapsbelastingtarief in Nederland van 31,5% tot 29,6% droeg bij aan de daling van de belastingdruk.

Figuur 17: groepsresulaat Rabobank Groep

2004

2005

Resultaten (in miljoenen euro’s)

2006

2005

Mutaties

Totale baten

10.049

9.363

7%

Personeelskosten

4.117

3.880

6%

Overige bedrijfslasten

2.770

2.362

17%

Totale bedrijfslasten

6.887

6.242

10%

Waardeveranderingen

450

517

-13%

Belastingen

367

521

-30%

Nettowinst

2.345

2.083

13%

Kredietverlening private sector

324,1

278,1

17%

Spaargeld

89,5

86,2

4%

Beheerd en bewaard vermogen voor klanten

214,4

156,2

37%

Tier 1-ratio

10,7

11,6

Rendement op het eigen vermogen

9,4%

9,7%

Aantal fte’s

50.573

45.580

Omvang dienstverlening (in miljarden euro’s)

Ratio’s



11%

49


MVO in onze zakelijke kredietverleningsprocessen

5 MVO in onze zakelijke kredietverleningsprocessen Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent voor de Rabobank dat met name de zakelijke financiële dienstverlening inclusief de daarvoor relevante bedrijfsprocessen - in lijn dient te zijn met het MVO-beleid. Voor MVO in de kredietverlening hebben we in 2006 concrete voorbereidingen getroffen in de vorm van issuelijsten en beleidsdocumenten. MVO vormt vanaf februari 2007 een onderdeel van onze creditmanual en onze kredietaanvraagformulieren.

Onze managementbenadering van de integratie van MVO in kredietverlening

In dit hoofdstuk

Voor de omschrijving van wat wij onder duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen verstaan - zoals is verwoord in onze gedragscode – baseren wij ons op externe internationale richtlijnen (Global Compact, UNEP/FI, OECD-, ILO- en GRI-richtlijnen) die

Onze managementbenadering van MVO in de kredietverlening • Engagement: risico beperken, kansen benutten • MVO-doelstellingen en kernprestatie-indicatoren > in de kredietverlening MVO in de zakelijke dienstverlening • MVO-richtlijnen voor verschillende sectoren en markten • Verplichte MVO-toets kredietaanvragen • MVO-check Rabobank International • Kredietverlening in de grootzakelijke markt • Kredietverlening in het MKB en de agrarische bedrijven

de Rabobank Groep onderschreven heeft. Het algemene vertrekpunt in de financiële dienstverlening van de Rabobank Groep is dat het leveren van haar financiële producten en diensten en de impact daarvan niet mogen leiden tot het overschrijden van de grenzen die maatschappelijk verantwoord ondernemen stelt. Dit principe kan tot gevolg hebben dat we met klanten in een constructieve dialoog raken over duurzaamheidvraagstukken, zodra er sprake is van gedrag dat niet geheel past bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Tijdens zo’n dialoog kan blijken dat dat gedrag onbewust plaatsvindt. Het kan ook zijn dat klanten nog onvoldoende geanticipeerd hebben op ontwikkelingen die voor hen op termijn kunnen aan spelen. In deze gevallen zullen we ze met de engagementstrategie in de richting van duurzaamheid trachten te bewegen. Alleen als een klant

>

willens en wetens gedrag blijft vertonen dat vanuit MVO perspectief niet gewenst is, zien we ons genoodzaakt om ze onze financiële dienstverlening te onthouden.

50



Marleen van Ruyven, Amnesty International Nederland “De rol die de Rabobank Groep speelt is niet alleen positief naar onze mening. Er is al geruime tijd een actieve opstelling op MVO-gebied. Die opstelling is met verve vormgegeven en ingezet. Maar het blijft te veel bij woorden omdat er echt te weinig tempo is op het gebied van de grote onderwerpen zoals MVO in de kredietverlening. Zodra de Rabobank Groep wereldwijd, met een hoger tempo en bedrijfsbreed gaat waarmaken wat al op papier in de maatschappelijke jaarverslagen is aangekondigd, kan zij zeker een financiële dienstverlener in de MVO-kopgroep worden.”

Bron: Stakeholdersconsultatie 2006

Engagement: risico beperken en kansen benutten

Meerjarige doelstellingen

De kern van de engagementstrategie is dat we met onze klanten MVO-

2007 (korte termijn):

gerelateerde onderwerpen van sociale of ecologische aard bespreken

• introductie van vijf sectorbeleidsdocumenten op groepsniveau voor

die spelen in de sector of het land waarin zij actief zijn. Deze onderwerpen (maatschappelijke discussiepunten) kunnen uitgroeien tot een bedreiging dan wel een kans voor hun onderneming en als gevolg daarvan voor de Rabobank Groep. Aan de ene kant kan onachtzaamheid voor sociale en milieurisico’s de continuïteit en de concurrentieof vermogenspositie van onze klanten ondermijnen en dit kan voor ons een kredietrisico vormen. Aan de andere kant kan het vroegtijdig identificeren van commerciële kansen van sociale en ecologische vraag-

de sectoren palmolie, soja, houtkap, visserij en viskweek en ten slotte sectoren met veel broeikasgasemissies; • invoering en toepassing van MVO-criteria in het kredietverleningsproces in alle grote buitenlandse kantoren van Rabobank International; • invoering van het gebruik van checklists met MVO-issues (issuelijst) voor de meest relevante sectoren in de Nederlandse markt. • In kaart brengen van de CO2-emissie van grootzakelijke klanten in Nederland bij de kredietverlening (indirecte effecten)

stukken leiden tot de onwikkeling van nieuwe innovatieve producten en diensten. Zo kan onze klant waarde toevoegen de zijn concurrentie-

2008 - 2010 (middellange termijn):

en vermogenspositie verbeteren. Ook dat heeft effect op de Rabobank.

• uitbreiding van de in 2007 geïntroduceerde sectorbeleidsdocumenten met sectorbeleidsdocumenten over vijf nieuwe sectoren;

Ons beleid is gericht op waardecreatie via het aanbieden van nieuwe of vernieuwde financiële producten en diensten, maar we leggen in onze MVO-benadering ook veel nadruk op beheersing van risico’s en bedreigingen in productieketens en sectoren. Vaak worden deze risico’s en bedreigingen veroorzaakt door sociale en ecologische issues. We proberen de risico’s te beheersen door klanten erop te beoordelen aan de hand van criteria. Ook dit draagt bij aan het principe van ‘value

• toepassing MVO-criteria binnen de dienstverlening van Rabobank International is zichtbaar op basis van voortschrijdend inzicht aangepast en verder aangescherpt; • Voor alle relevante sectoren in de Nederlandse markt zijn issuelijsten beschikbaar en in gebruik genomen. • In kaart brengen van de CO2-emissie van het totaal van alle zakelijke klanten bij de kredietverlening (indirecte effecten)

chain management’ (zie pag. 57). 2010 en daarna (lange termijn):

MVO-doelstellingen en kernprestatieindicatoren kredietverlening

• MVO is volledig geïntegreerd in de processen en producten van de

De hiervoor besproken benadering hebben we in 2006 vertaald in

Soortgelijke meerjarendoelstellingen zullen we in 2007 ook voor leasing,

MVO-doelstellingen voor onze kredietverleningsprocessen, waarvan

beleggen en vastgoed vaststellen.

we hieronder de belangrijkste weergeven.

De kernprestatie-indicatoren die hierbij horen, zijn:

kredietverlening.

- De toepassing van sectorpolicydocumenten, issuelijsten en criteria in kredietverlening, leasing, beleggen en vastgoed door betreffende groepsonderdelen.

51



Mirjam de Rijk, directeur Stichting Natuur en Milieu “De Rabobank Groep moet laten zien dat zij MVO serieus neemt in haar kernactiviteiten. Zowel in haar beleggingsbeleid als in haar kredietverlening dienen MVO-criteria te worden opgenomen en bij de besluitvorming serieus genomen te worden. Zo niet, dan gaat dat ten koste van de geloofwaardigheid. Gebruik de marktpositie van de Rabobank Groep in de kredietverlening in de agrarische sector om een positieve impact te creëren op het realiseren van een duurzame sector. Dat gebeurt nu nog onvoldoende.”


MVO in de zakelijke kredietverlening

De Rabobank Groep is als allfinance dienstverlener actief in uiteenlopende sectoren, landen en markten waarin zij verschillende typen

In het verleden zijn we als Rabobank aangesproken op het feit dat ons

klanten bedient. We zijn in Nederland (onze thuismarkt) bijvoorbeeld

MVO-beleid nog onvoldoende in de zakelijke kredietverlening geïnte-

marktleider in het midden- en kleinbedrijf en de agrarische sector. Ook

greerd zou zijn. We hebben daarover al een aantal malen bericht in eer-

zijn wij een belangrijke speler in de grootzakelijke markt. Internationaal

dere maatschappelijk jaarverslagen. In dit jaarverslag staan we uitgebreid

zijn we op weg om de leidende food & agribank in de wereld te worden.

stil bij de procedurele en inhoudelijke vorderingen die wij op dit punt

We financieren bijvoorbeeld wereldwijd de productie van belangrijke

hebben gemaakt. Uit de toelichting op deze vorderingen zal blijken dat

‘soft commodities’ zoals katoen, soja, suiker en palmolie maar ook andere

de kennis en procedures die in onze Rabobank Groep passen en werken

schakels in die productieketens. Op basis van door ons onderschreven

geheel door onszelf ontwikkeld moesten worden. Dat kost tijd. Het ont-

codes en richtlijnen achten wij ons gebonden om ook onze klanten in

wikkelen van beleid, de selectie van issues en sectoren, het maken van

de zakelijke dienstverlening te stimuleren om maatschappelijk verant-

adequate beoordelingshulpmiddelen en het testen daarvan zijn wezen-

woord te ondernemen.

lijke voorwaarden voor een succesvolle introductie van MVO in zakelijke kredietverleningsprocessen.

Figuur 18: MVO in de financiële dienstverlening van de Rabobank Groep Uitgangspunten • Gedragscode en Mission Statement Rabobank Groep • Een aantal externe richtlijnen waaraan de bank zich heeft gecommitteerd. Een actueel overzicht kan gevonden worden op de websites www.rabobank.com en www.rabobankgroep.nl/MVO (reputatie en identiteit). Basisrichtlijn • Een lijst met tien belangrijke MVO-issues (zie figuur 19, tien hoofdissues). • Een lijst met gevoelige activiteiten die we bij voorkeur niet willen financieren Instrumenten voor dagelijks gebruik • Beleidsdocumenten die een verdieping en achtergrondinformatie geven voor de sectoren waarin Rabobank veel actief is en waar grote issues spelen (zoals soja, viskweek, palmolie, houtkap) en voor sectoroverschrijdende onderwerpen die Rabobank en haar klanten het meest raken (zoals mensenrechten en klimaat). • MVO-issuelijsten: checklists met sectoren landspecifieke discussiepunten (issues) waarin staat aangeduid wat ongewenste praktijken zijn. • Equator Principles voor projectfinancieringen vanaf USD 10 miljoen.

52



MVO-richtlijnen voor verschillende sectoren en markten

managementaandacht een substantieel risico kunnen vormen voor

Omdat wij op zoveel verschillende plaatsen actief zijn in uiteenlopende

onze reputatie en financiële dienstverlening. In 2006 hebben we

sectoren en markten, hebben wij behoefte gekregen aan werkbare en

dergelijke documenten voorbereid voor enkele belangrijke sectoren/

praktische MVO-informatie.

productieketens, namelijk palmolie, visserij en aquacultuur (viskweek),

In 2006 heeft de Rabobank Groep daarom een start gemaakt met het

soja en hout. Onder andere het sociaal beleid en milieubeleid van

ontwikkelen van praktische MVO richtlijnen. De richtlijnen doen recht

Rabobank Brazilië (zie ook pag. 53) vormde de basis voor het opstellen

aan de specifieke situatie in verschillende markten. In de Europese

van dit type documenten. Tevens zijn er MVO-beleidsdocumenten

vastgoedmarkt waar FGH Bank en Rabo Vastgoed actief zijn, spelen nu

gemaakt voor relevante onderwerpen voor Rabobank Groep, waaronder

eenmaal andere issues dan bij klanten van Rabobank International in de

culturele diversiteit en klimaat. De raad van bestuur zal in 2007 besluiten

suikerindustrie.

nemen over het verdere gebruik van deze documenten.

Tien hoofdissues als richtlijn voor MVO-beoordeling.

Plaats van de nieuwe Equator Principles

De beoordeling van MVO in het financiële dienstverleningsbeleid is

In 2006 heeft de Rabobank de principes van de nieuwe versie van

gebaseerd op een lijst van belangrijke MVO-issues (zie figuur 19).

Equator Principles, richtlijnen voor projectfinanciering in ontwikkelings-

De tien generieke issues vormen het referentiekader (de richtlijnen) voor

landen opnieuw ondertekend. De omvang voor projecten waarvoor de

het opstellen van specifieke beleidsdocumenten, de beoordeling van

Equator Principes gelden, is verlaagd van USD 50 miljoen naar USD 10

potentiële klanten en de beoordeling van kredietaanvragen.

miljoen. De implementatie van deze nieuwe versie van de Equator Principles in onze projectfinancieringsprocedures wordt in 2007 afgerond.

Figuur 19: tien hoofdissues voor MVO-beoordeling - corruptie - slechte arbeidsomstandigheden - uitbuiting van werknemers of daarvan profijt hebben (direct of indirect) - kwalijke kinderarbeid - discriminatie - milieuverontreiniging - uitputting van schaarse natuurlijke hulpbronnen - wreedheid tegen dieren - schenden van de rechten van inheemse volkeren - producten en diensten met gezondheids- of veiligheidsrisico’s voor consumenten

Verplichte MVO-toets kredietaanvragen Een belangrijke voorwaarde voor het kunnen toepassen van de eerdergenoemde richtlijnen is het besluit geweest om de zakelijke kredietaanvragen verplicht te toetsen op MVO-criteria. Om dit te implementeren was het nodig om de creditmanual en de kredietaanvraagformulieren aan te passen. Dit is inmiddels gebeurd voor alle groepsonderdelen 15 en is een logisch vervolg op een voorbereidingstraject dat wij sinds 2004 hebben doorlopen. De creditmanual geeft aan wanneer gedrag van klanten A) acceptabel, B) acceptabel onder voorwaarden of C) niet acceptabel is. Het begrip klant wordt hierbij ruim geïnterpreteerd, er wordt ook rekening gehouden met MVO issues bij leveranciers of afnemers van klanten, dus één schakel vooruit of terug in de productieketen. Ten slotte geeft de credit manual aan hoe de rollen en verantwoordelijkheden zijn belegd van onder andere het management van het groepsonderdeel, de relatiemanagers en de kredietanalisten.

Issuelijsten en beleidsdocumenten

Procedure MVO-beoordeling kredietaanvragen

Om de kredietverleners te ondersteunen bij hun werk en om klanten en

Deze nieuwe creditmanual en kredietaanvraagformulieren zijn sinds

externe partijen adequaat te kunnen informeren, hebben wij daarnaast

1 februari 2007 operationeel. Vanaf die datum dienen onze medewerkers

MVO-issuelijsten en MVO-beleidsdocumenten ontwikkeld.

in de kredietaanvraagformulieren aan te geven of een klant vanuit MVO

In MVO-issuelijsten worden aanwijzingen gegeven voor relatiemanagers

perspectief al dan niet acceptabel is, en zo ja, of er in gesprek met de

en kredietanalisten over de belangrijkste issues in specifieke sectoren en

klant (engagement) nog bepaalde voorwaarden zijn afgesproken.

over de manier waarop zij daarmee in de praktijk kunnen omgaan. Deze

In de toelichting bij de kredietaanvraag moeten zij aangeven hoe de

MVO-issuelijsten zijn in eerste instantie opgesteld voor klanten in Europa

prestatie van het bedrijf is op de belangrijkste MVO-issues. Issues kunnen

en kunnen na toetsing wellicht ook elders worden ingezet, zie pag. 54.

specifiek zijn voor de klant, of typisch zijn voor de sector of het land

In MVO-beleidsdocumenten geven wij verdieping en achtergrondinfor-

waarin de klant actief is. Indien er MVO-issues spelen, zullen de adviseurs

matie voor sectoren met grote issues waarin de Rabobank actief is en

en analisten ook de details van een oplossingsgericht actieplan opnemen.

voor sectoroverschrijdende onderwerpen die zonder voldoende

Vooruitlopend op deze definitieve stappen richting implementatie heeft

15. Noot: voor het Nederlandse midden- en kleinbedrijf en de agrarische sector wordt een ondergrens van EUR 1 miljoen obligo gehanteerd.

53



de centrale afdeling Kredietrisicomanagement de groepsonderdelen

activiteiten die de Rabobank in Brazilië financiert. Het is specifiek gericht

geadviseerd om al in 2006 expliciet aandacht te besteden aan MVO in

op voor Brazilië relevante issues – zoals de aantasting van de Amazone

kredietaanvragen.

als gevolg van toenemende agrarische activiteiten aan de randen van

De jaarlijkse interne Global Credit Risk Conference stond in 2006 in het

het regenwoud. Het beleid is uitgebreid besproken met NGO’s en in juni

teken van het belang van en het omgaan met MVO-aspecten in het

2006 goedgekeurd door de Managing Board van Rabobank

kredietverleningsproces met als doel de bewustwording daarvan onder

International (zie sociaal beleid en miliebeleid Rabobank

de leden van onze kredietcommissies te vergroten.

Brazilië). Voor de toepassing van het beleid in de praktijk heeft Rabobank Brazilië een vragenlijst voor klanten opgesteld en een instrument

MVO-check Rabobank International

ontwikkeld waarmee het MVO-profiel van klanten is vast te stellen en

Rabobank International is in 2006 begonnen met de implementatie van

te beoordelen. Door de vragenlijst in te vullen verklaart een klant dat hij

een MVO-check in de kredietprocedure bij de buitenlandse kantoren in

daaraan voldoet.

Indonesië, Brazilië, India, Singapore en China. De MVO-check is gebaseerd

In 2005 startte Rabobank Brazilië in een pilotproject met het screenen

op de lijst met tien MVO-issues of richtlijnen (zie figuur 19).

van agrarische en corporate klanten. Met de opgedane ervaringen van

Figuur 20: beoordelingsproces kredietaanvragen

• 10 hoofdissues als richtlijn voor MVO-beoordeling • MVO-issuelijsten • MVO-beleidsdocumenten

identificatie MVO issues

kredietaanvraag

• Directe informatie

Typen issues:

• Publieke informatie

• Sectorspecifiek

• Signalen

• Landspecifiek

• acceptabel onder voorwaarden

Toelichting op goede en

• One obligor principe

• Klantspecifiek

• niet acceptabel

ongewenste praktijken ten

Afweging

MVO-kwalificatie: • acceptabel

aanzien van MVO issues

De procedure biedt veel ruimte voor het vaststellen van een lokale aan-

relatiemanagers en kredietanalisten heeft de bank in 2006 haar MVO-

pak van de beoordeling van klanten. Dit gebeurt in nauw overleg met

managementsysteem verbeterd en toetsingsinstrumenten geoptimali-

het lokale management. In China, India, Indonesië en Singapore werd de

seerd. In de tweede helft van 2006 is Rabobank Brazilië begonnen met

MVO-check toegelicht aan het managementteam, de relatiemanagers

de invoering van het beleid in kredietverlening en relatiebeheer.

en kredietanalisten. Ook kwamen issues aan bod die door NGO’s naar

Medewerkers die het meest betrokken zijn bij de MVO-check, in het bij-

voren werden gebracht in voor Rabobank relevante sectoren. In de

zonder managers relatiebeheer en kredietanalisten, kregen een training

eerste helft van 2007 wordt de procedure wereldwijd ingevoerd.

over het gebruik van MVO-toetsingsinstrumenten. In totaal hebben 12 managers (100%) en 10 analisten (71%) de training gevolgd. Daarnaast

Rabobank Brazilië voorloper en koploper

zijn 111 medewerkers (60%) voorgelicht over de hoofdonderwerpen op

Bewust van haar verantwoordelijkheid voor de financiering van agrarische

het gebied van milieu en sociaal welzijn die spelen bij de Braziliaanse

en corporate (tussenhandel, verwerkende industrie) ondernemingen

agrarische en corporate klanten.

in relatie tot duurzame ontwikkeling en het belang daarvan voor hun

De Rabobank is de eerste bank in Brazilië die MVO-risicoanalyse in het

economisch succes heeft Rabobank Brazilië een sociaal beleid en

klantacceptatie- en kredietbeoordelingsproces heeft geïntroduceerd.

milieubeleid ontwikkeld. Dit beleid is van toepassing op alle commerciële

Om klanten gemakkelijker in de richting van duurzaamheid te dirigeren

54



- als onderdeel van het MVO-beleid – zet Rabobank Brazilië speciale

Van de corporate klanten is 44% beoordeeld op MVO (zie figuur 22).

middelen in. Zo verzorgt de bank voor haar klanten minimaal twee keer

Alle klanten worden jaarlijks opnieuw beoordeeld. De MVO-beoordeling

per jaar een MVO-training en agrarische klanten waarvan de bedrijfsacti-

van klanten bracht issues naar voren als arbeidsomstandigheden, gebruik

viteiten voldoen aan de milieu- en arbeidswetgeving krijgen een kor-

van natuurlijke grondstoffen, milieudruk en het omgaan met waardevol

ting op de rentetarieven. Eind 2006 zijn 93% van de agrarische klanten

tropisch bos en savanne. De resultaten van de MVO-beoordeling in 2006

verspreid over verschillende Braziliaanse staten op MVO-performance

laten zien dat de beoordeelde corporate klanten boven het gemiddelde

beoordeeld (zie figuur 21). Zo zijn van het totaal aantal agrarische klan-

van de sector scoren wat betreft de naleving van milieu- en arbeidswet-

ten in de staat Bahia 97,5% op MVO gescreend.

geving. Zij hebben allemaal specifieke vergunningen (voor bijvoorbeeld watergebruik wettelijke ontbossing, bedrijfsfaciliteiten, rioolwaterbehandeling, uitstoot van gassen) voor hun bedrijfsactiviteiten. De praktijk wijst uit dat de invoering van het milieu beleid en sociaal

Figuur 21: op MVO-performance beoordeelde agrarische klanten

beleid van Rabobank Brazilië, naast vermindering van het kredietrisico en

verspreid over 5 Braziliaanse staten in procenten

rentekortingen voor klanten, in korte tijd Rabobank Brazilië de reputatie heeft opgeleverd van best practice op het gebied van MVO en een partner voor het ontwikkelen van nieuwe innovatieve initiatieven. Kredietverlening in de grootzakelijke markt Rabobank International Corporate Clients voerde in 2006 drie pilots uit in Europees perspectief, die waren gericht op het verkrijgen van inzicht in sectorspecifieke issues. De sectoren die het hier betrof, waren de ‘animal protein’-sector, de bouwsector en de uitzendbranche. Deze pilots gaven een goed beeld van de aard en de ernst van MVO-issues die spelen bij

MATO GROSSO, MT 95%

BAHIA, BA 97,5%

negentien grote Europese ondernemingen en de mate waarin ze daar transparant over rapporteren. Bij geen van de bedrijven zijn misstanden

GOIÁS, GO 96%

aangetroffen, maar tegelijkertijd is vastgesteld dat zij niet altijd transMINAS GERAIS, MG 96%

parant zijn over de manier waarop zij omgaan met deze issues in hun

SÃO PAULO, SP 94%

sector of in landen waar ze actief zijn. Dit kan betekenen dat zij geen actief beleid hebben om controversiële situaties te voorkomen.

Figuur 22: MVO-beoordeling corporate klanten Rabobank Brazilië in procenten 90 80 70

% Screened Clients

60 50 40 30 20 10 0 sugar & ethanol

koren (soja, maïs)

kunstmestfabrikant

slachterij

koffie

houtpulp

anders

total

55



Dit was voor ons reden om ook binnen Corporate Clients te kijken naar

Een voorbeeld is de issuelijst voor de visserij en viskweek. Deze issuelijst

MVO en te focussen op enkele belangrijke issues.

en het daaraan ten grondslag liggende sectorbeleidsdocument ‘Seafood

De drie pilots waren voor Rabobank International Corporate Clients

supply chain policy’ zijn in 2006 becommentarieerd door externe partijen

(Industry Knowledge Team en het researchteam Food & Agri) aanleiding

als de Marine Stewardship Council (MSC) en Marine Harvest.

om in 2006 voor ruim dertig sectoren MVO-issuelijsten op te gaan stellen.

Eind 2006 heeft DMVO in opdracht van Rabobank International

Hiervoor kregen zij informatie en advies van de Directoraten MVO

Corporate Clients aan bijna alle daarvoor relevante relatiebeheerders

(DMVO) en Kennis en Economisch Onderzoek (KEO). Deze issuelijsten

en kredietanalisten workshops gegeven over hoe een MVO-beoordeling

omvatten voorbeelden van ‘ongewenste’, ‘uitgesloten’ en ‘goede’ praktijken

uitgevoerd zou kunnen worden. Zij hebben in deze workshops zelf

die als richtlijn kunnen dienen voor relatiebeheerders en kredietanalisten

meegewerkt aan het verfijnen van de issuelijsten. Vooruitlopend op

bij het uitvoeren van MVO-beoordelingen. Klanten en stakeholders, zoals

de formele implementatie in 2007, hebben deze relatiemanagers en

NGO’s en brancheorganisaties, zijn geconsulteerd voor het vaststellen

kredietanalisten in 2006 al expliciet aandacht besteed aan MVO-issues

van de belangrijkste issues en de daaruit afgeleide typen praktijken.

bij de behandeling van kredietaanvragen van diverse klanten in de grootzakelijke markt. Kredietverlening in het midden- en kleinbedrijf en de

Voorbeeld engagement: overleg Rabobank en Marine Harvest over aanpak van MVO

agrarische bedrijven

Rabobank International Corporate Clients heeft in december 2006 ter voorbereiding op de invoering van MVO-criteria in het kredietproces uitvoerig met Marine Harvest het concept besproken van het sectorbeleidsdocument en de bijbehorende issuelijst voor de visserijsector (vangst en kweek). Marine Harvest is de wereldleider op het gebied van viskweek (quacultuur) en de grootste producent en leverancier van gekweekte zalm. Marine Harvest onderschrijft het belang van een maatschappelijk verantwoorde benadering van de sector door de Rabobank. Volgens Marine Harvest bestaat er geen twijfel dat het identificeren van issues, het afkeuren van onverantwoorde spelers in de keten en het aanmoedigen van bedrijven om verbeteringen door te voeren in de richting van duurzaamheid goed is voor de gehele sector en voor elk elk visbedrijf die daar voor open staat. Marine Harvest benadrukte het belang van een neutrale kijk op en beoordeling van gevoelige kwesties waarin de NGO’s - zoals mileuorganisaties, en het bedrijfsleven vaak sterk van mening verschillen en met elkaar daarover in conflict zijn. Omgekeerd verzocht Marine Harvest de Rabobank om op basis van haar uitgebreide kennis op het gebied van MVO-verslaglegging feedback te geven op zijn MVO-rapport. Rabobank gaf Marine Harvest het advies veel aandacht te besteden aan het organiseren van heldere communicatielijnen door de gehele organisatie om efficient de juiste informatie voor verslaglegging te verwerven. Daarnaast delen Rabobank en Marine Harvest de overtuiging dat een actieve dialoog met NGO’s cruciaal is voor het gehele proces. Het handhaven van een open dialoog met die partijen die het meest kritisch zijn over de ondernemeningsactiviteiten, levert de meest waardevolle informatie op.

zeven aandachtspunten waarmee zij de MVO-prestatie van hun zakelijke

Sinds oktober 2006 beschikken de lokale banken over een vragenlijst met klanten in het MKB en in de agrarische sector beter kunnen inschatten (zie figuur 23). Het betreft meerkeuzevragen met een toelichting. Een bedrijvenadviseur vult de antwoorden op de meerkeuzevragen in bij alle financieringen met een omvang boven de EUR 1.000.000,-. We hebben voor deze grens gekozen, omdat dit in omvang het grootste deel van het totale volume van de leningenportefeuille vertegenwoordigt. De relatiebeheerders en kredietanalisten kunnen bij het beantwoorden van deze zeven vragen in het Branche-informatiesysteem Rabobank (BIR) opzoeken wat MVO concreet betekent voor bedrijven in een bepaalde branche. De aandachtspunten verschijnen automatisch op het scherm en worden opgeslagen in het databestand dat aan ons kredietratingmodel is gekoppeld. Hierdoor kan in de toekomst beter beoordeeld worden of er een relatie is tussen de antwoorden op deze MVO-vragen en het kredietrisico. Ten slotte zijn ook voor de lokale Rabobanken conceptoverzichten opgesteld van de belangrijkste MVO-issues; inclusief een toelichting op die issues met ‘goede’ en ‘ongewenste’ praktijken. De overzichten hebben betrekking op alle hoofdsectoren en enkele branches in het MKB en de agrarische sector. Het doel voor 2007 is om de conceptoverzichten definitief te maken voor alle hoofdsectoren en meer overzichten van MVO-issues in branches uit te werken en in het BrancheinformatiesysteemRabobank (BIR) op te nemen. Op deze wijze wordt MVO een vast onderwerp in gesprekken met brancheorganisaties. In een eerste reactie geven bedrijvenadviseurs aan dat zij - door gebruik te maken van de vragenlijst met zeven aandachtspunten over MVO - in gesprekken met klanten zaken nu expliciet aan de orde kunnen stellen en kunnen vastleggen. Medewerkers geven aan door de vragen bewuster na te denken over MVO in het contact met klanten.

56



Figuur 23: zeven MVO-aandachtpunten voor de lokaleRabobanken A. Issues Speelden er de laatste drie jaar issues op: 1. fiscaal of juridisch gebied; 2. bouw of milieugebied; 3. sociaal gebied of arbogebied? B. Personeelszaken 4. Besteedt het bedrijf gestructureerd aandacht aan veiligheid, gezondheid en integriteit in de werkomgeving (arboverzuim-, reïntegratie- en integriteitbeleid)? C. Milieuzorg 5. Is het bedrijf actief met milieuzorg bezig? D. Consument en samenleving 6. Richt het bedrijf zich op producten of diensten die beter zijn voor mens, dier of milieu dan gebruikelijk is in de sector? 7. Is het bedrijf bewust bezig met het verbeteren van zijn eigen dienstverlening, speelt het bedrijf actief in op wensen en klachten?



57


Waardecreatie voor onze klanten

6 Waardecreatie voor onze klanten De kernactiviteit van de Rabobank Groep is het bieden van hoogwaardige financiële dienstverlening met een scala aan financiële producten en diensten. In de loop der jaren zijn we ervan overtuigd geraakt dat het streven naar duurzame ontwikkeling juist aan de kernactiviteit waarde toevoegt en zowel onze klanten als onszelf stimuleert tot innovatie. Onze managementbenadering van het creëren van duurzame waarde De Rabobank Groep legt in haar MVO-beleid steeds meer nadruk op het toevoegen van duurzame waarde aan de klant en de samenleving. De Rabobank Groep wil waarde creëren met ‘state of the art’ financiële

In dit hoofdstuk

producten en diensten. Deze waardecreatie ontstaat bijvoorbeeld als nieuwe financiële producten en diensten worden geïntroduceerd die duurzaamheid en innovatie in sectoren en markten bevorderen.

• Onze managementbenadering van het creëren > van duurzame waarde MVO in lenen, sparen en betalen

>

Duurzamer beleggen

>

Financiering klimaatinitiatieven

>

Financiering duurzame innovaties

>

MVO bij leasen

>

MVO in vastgoed

>

Zorgplicht en transparantie

>

Klachten

>

Veiligheid en privacy van klanten

>

Onze verantwoordelijkheid voor bijzondere groepen klanten

Waarde wordt ook gecreëerd door de goede service te bieden die hoort bij onze reputatie als betrouwbare en vooruitstrevende dienstverlener. Dit begint ermee dat we op z’n minst de financiële wetgeving kennen en die naar eer en geweten navolgen. Het eindigt ermee dat we veel meer doen dan de wetgeving van ons vraagt. Namelijk dienstverlening bieden waarbij onze klanten zich prettig en veilig voelen, en die aansluit op hun financiële behoeften. We nemen de financiële wensen van de klant als uitgangspunt in onze zorgplicht, we maken onze tarieven en voorwaarden transparant en hebben een goede klachtenprocedure. Het denken vanuit de financiële wensen krijgt een extra maatschappelijke dimensie door extra aandacht te besteden aan speciale groepen klanten. Hun bijzonderheid kan zitten in een culturele of godsdienstige achtergrond, maar ook in de vaak kwetsbare positie die zij in de samenleving innemen (ouderen, laaggeletterden). Samenvattend heeft deze ‘value chain management’ benadering de volgende uitgangspunten: • we ontwikkelen nieuwe producten en diensten die waarde toevoegen aan onze klanten, pag. 58-64; • we bespreken MVO-kwesties met klanten om ze te motiveren verbeteringen aan te brengen: de engagementbenadering, pag. 49-56 en 59; • we bieden transparantie in producten leveringsvoorwaarden (geen

>

verborgen tarieven) pag. 65; • we streven naar hoge klanttevredenheid door betrokkenheid bij klanten te tonen pag. 45;

58



Rob Dorscheid en Michiel Karskens, Consumentenbond “Het tempo waarin andere financiële instellingen bezig zijn met het implementeren van MVO is heel hoog en het zal voor de Rabobank niet meevallen positie in de kopgroep te behouden. Misschien is de voorsprong zelfs al verdwenen. Mensen verwachten echt iets van de Rabobank Groep op het punt van MVO. Dat is een voordeel maar het betekent ook dat de Rabobank Groep snel, zorgvuldig en consistent moet voortgaan met het implementeren van MVO wil dat vertrouwen blijven bestaan. De Rabobank Groep zou bij die verdere implementatie van MVO in haar kernproducten en -diensten het perspectief meer dan nu kunnen richten op haar klanten en de MVO kwesties die voor die klanten van belang zijn (…).” Bron: stakeholderconsultatie 2006

• we behandelen klachten over dienstverlening van de Rabobank met zorg en leren ervan om onze dienstverlening te verbeteren pag. 67;

Creditcard met klimaatbijdrage De Rabobank en het Wereld Natuur Fonds (WNF) introduceren geza-

• we maken geen gebruik van aanstootgevende reclame-uitingen;

menlijk een creditcard met klimaatbijdrage. De Rabobank is daarmee de

• we waarborgen veiligheid en privacy zowel fysiek als op internet pag. 67;

eerste grote bank die de CO2-uitstoot compenseert die samenhangt

• we geven kwetsbare groepen klanten, zoals ouderen en laaggeletter-

met de aankoop van producten met de creditcard. De creditcard is in

den, toegang tot de dienstverlening pag. 69.

2006 speciaal ontwikkeld voor de ongeveer 400.000 particuliere creditcardhouders die lid zijn van de Rabobank. We introduceren de nieuwe

MVO-doelstelling producten en diensten

creditcard in het voorjaar van 2007.

De doelstelling is het in de markt zetten van nieuwe producten en dien-

De CO2-uitstoot die samenhangt met producten die met de creditcard

sten (business development) ter bevordering van schone technologieën

zijn aangekocht en betaald, wordt door de Rabobank gecompenseerd

en duurzame investeringen.

via ‘Gold Standard’-klimaatprojecten. ‘Gold Standard’ is een standaard

• In 2007 vindt onder andere de introductie plaats van de creditcard

voor duurzame-energieprojecten (zon, wind, water, biomassa) vooral in

met klimaatcompensatie en de landelijke klimaathypotheek.

ontwikkelingslanden. Het bedrag komt tot stand op basis van een door

De kernprestatie-indicatoren die bij deze doelstelling horen, zijn:

de Rabobank en het WNF ontwikkelde rekenmethode met CO2-uitstoot-

- de introductie van minimaal één nieuw product of dienst per jaar;

gegevens van het Milieu- en Natuurplanbureau.

- het aantal nieuw te ontwikkelen producten die op MVO-criteria zijn

Naast compensatie van de nog niet te vermijden CO2-uitstoot, krijgen

getoetst; - de tevredenheid van klanten over klachtenbehandeling van de Rabobank Groep in vergelijking met het voorafgaande jaar; - de groei of daling van de omzet in duurzame producten in vergelijking met het voorafgaande jaar.

onze leden informatie over hoe de CO2-uitstoot kosteneffectief kan worden verminderd. Ook krijgen zij aanbiedingen van klimaatvriendelijke producten en diensten. De creditcard met klimaatbijdrage is het eerste resultaat van een driejarige samenwerking tussen het WNF en de Rabobank. We hebben met het Wereld Natuur Fonds de handen ineengeslagen om gezamenlijk te

Betalen, sparen en lenen

werken aan het tegengaan van de gevolgen van klimaatverandering.

De Rabobank Groep tracht voor de particuliere klanten de leen-, spaar-

Ongekende vraag naar Rabo Groen Obligaties

en betaalproducten op een duurzame leest te schoeien. Sinds 2000

In overeenstemming met de algemeen groeiende belangstelling voor

bestaat als duurzame spaarvorm al de Rabo Groen Obligaties en vanaf

duurzaam beleggen was de vraag van particuliere beleggers naar Rabo

2002 is er de Hypotheekbescherming met een sterk maatschappelijk

Groen Obligaties zeer groot. In 2006 is er ruim EUR 800 miljoen geplaatst

profiel. In 2006 is veel werk verzet met het ontwikkelen van nieuwe

aan groenobligaties met als hoogtepunt de emissie in november. In een

producten, zoals de SpringPlank Hypotheek en de creditcard met

recordtijd was de emissieomvang van EUR 100 miljoen bereikt. Redenen

klimaatcompensatie. Een absolute vorm van duurzame innovatie.

voor deze vraag waren de gestegen rente en het feit dat particulieren

59



vrijgevallen groen geld opnieuw in groenobligaties belegden. In het

Basishypotheek Obvion

afgelopen jaar was de groei van het aanbod van groen geld zelfs groter

In 2006 heeft Obvion de basishypotheek ingevoerd tegen normale

dan de groei van de vraag naar groenfinanciering.

acceptatievoorwaarden. Het is een heel eenvoudige, transparante hypotheek met een extra lage maandlast door het ontbreken van een

Duurzame hypotheekvormen

aantal faciliteiten. Obvion hanteert strikte normen bij het verstrekken

De Rabobank zoekt voortdurend naar wegen om speciale woonbehoef-

van hypotheekleningen, waardoor consumenten tegen onverantwoorde

ten van woningkopers te kunnen financieren. Daarin krijgt duurzaam-

beslissingen (overfinanciering) worden beschermd.

heid hoe langer hoe meer een vaste plaats. Rabobank Hypotheekbescherming Rabo SpringPlank Hypotheek

De Hypotheekbescherming is een verzekering tegen de mogelijke

Woningcorporaties, gemeenten en projectontwikkelaars verkopen in

terugval in inkomen als gevolg van werkloosheid en arbeidsongeschikt-

toenemende mate (sociale)huurwoningen en en betaalbare nieuw-

heid. Dit product biedt huizenkopers met een hypothecaire lening de

bouwwoningen. De doelgroep van deze woningen - huurders en

zekerheid dat ze dan in hun huis kunnen blijven wonen, omdat de

koopstarters - hebben echter vaak onvoldoende inkomen om deze op

hypotheeklasten tijdelijk worden doorbetaald. Sinds de introductie in

eigen kracht te betalen.

2002 tot eind 2006 zijn in ruim 55.000 Hypotheekbeschermingen

De Rabobank ontwikkelde in 2006 de SpringPlank Hypotheek. Deze stelt

verkocht met een jaarlijks premievolume van EUR 12,2 miljoen.

consumenten in staat een woning te kopen die zij op basis van hun inkomen op dat moment net niet kunnen betalen. Deze hypotheek-

Duurzamer beleggen

vorm gaat uit van een derde partij (meestal een gemeente) die een financiële bijdrage verstrekt om de maandlasten van de koopstarter te

Robeco, het centrum van vermogensbeheer binnen de Rabobank Groep,

verlichten. Met deze bijdrage garandeert de Rabobank vervolgens voor

heeft in 2006 MVO verder geïntegreerd in zijn reguliere beleggings-

de gehele looptijd van de hypotheek een bij het inkomen van de klant

activiteiten door middel van engagement (dialoog met beursgenoteerde

passende financiering. Medio 2007 brengen we de SpringPlank

bedrijven). Robeco laat de overtuiging dat MVO een steeds dominanter

Hypotheek op de markt.

thema in vermogensbeheer wordt, zien met de overname van de SAM Groep, het engagement voor retail, de introductie van het Clean

Energiezuinige hypotheek

Technology Fonds én in het beleggingsonderzoek en beleggingsadvies

Rabobank West-Groningen heeft in de loop van 2006 het ‘Duurzaam

van het onderzoeksinstituut IRIS.

Oostindië-arrangement’ ontwikkeld, waarmee zij samen met de gemeente Leek duurzaam bouwen stimuleert in de nieuwbouwwijk Oostindië.

Robeco doet acquisitie in duurzaam beleggen

De gemeente heeft een subsidieregeling opgesteld om het energiezuinig

Robeco nam in 2006 een 64%-belang in de SAM Groep. De rest blijft

bouwen voor particuliere en projectmatige bouwers te stimuleren.

vooralsnog in handen van de werknemers. De SAM Groep is een voor-

In dit arrangement biedt de lokale Rabobank een korting op het rente-

aanstaande vermogensbeheerder op het gebied van duurzaam beleggen.

tarief aan kopers als ze energiebewust bouwen. Hoe energiezuiniger de

SAM is bekend door zijn water- en energiefondsen en door het samen-

woning, hoe lager het rentepercentage. Er zijn in 2006 circa 20 van deze

stellen en het in licentie uitgeven van het gebruik van de Dow Jones

hypotheken afgesloten. Voor 2007 wordt een flinke groei verwacht.

Sustainability Indexes, een gezamenlijk initiatief met Dow Jones.

Bovendien brengt de Rabobank in 2007 een landelijke klimaathypotheek

Het beheerde vermogen van de SAM Groep bedraagt EUR 2,2 miljard

op de markt.

en het beadviseerde vermogen bedraagt EUR 4,0 miljard. De acquisitie onderstreept de overtuiging van Robeco dat duurzaam beleggen een

De Groenhypotheek

steeds dominanter thema in vermogensbeheer zal worden.

De Rabobank voert al enige tijd de Groenhypotheek in het assortiment. nieuwbouw, kunnen het certificaat gebruiken om de Groenhypotheek

Significante uitbreiding engagement en stemrecht aandelenbeleggingen

af te sluiten tegen een rentekorting op een deel van de hypotheek.

In 2006 liet Robeco voor het eerst op grote schaal zien wat precies met

De Groenhypotheek wordt nauwelijks verkocht. De reden hiervoor is

engagement (betrokkenheid) wordt bedoeld: een constructieve dialoog

dat de hypotheek een te klein voordeel biedt omdat het voordeel van

aangaan met een groot aantal bedrijven waarin een klant van Robeco

de rentekorting maar op een gedeelte van de hypotheek slaat, terwijl

belegt. Rabobank Pensioenfonds is zo’n klant. Het onderwerp van de

een klant daarvoor wel speciaal een groencertificaat moet regelen.

dialoog beperkt zich niet alleen tot corporate governance maar strekt

Vandaar dat we dit product weinig promoten.

zich ook uit tot sociale en milieugerelateerde onderwerpen. In 2006

Klanten die bij de overheid een groencertificaat aanvragen bij hun

60



werd met zo’n 80 ondernemingen gesproken over MVO-thema’s.

Voorbeelden hiervan zijn duurzame energie (zonne-energie, biomassa,

Corporate governance was in ongeveer 40% van de gevallen het onder-

wind, golven en thermo-energie), alternatieve brandstoffen (waterstof

werp van gesprek. Sociale of milieuonderwerpen werden in ongeveer

en biobrandstoffen), energie-efficiëntie, energie uit afval, meet-en-regel-

60% van de gesprekken aangesneden. Daarnaast is in 2006 beleid goed-

systemen, het recyclen van materiaal, watertechnologie en luchtbehan-

gekeurd om vanaf 1 januari 2007 de dialoog aan te gaan met bedrijven

delingstechnologie.

voor de retailfondsen in ontwikkelde markten. Robeco zal op kwartaalbasis over deze engagementactiviteiten rapporteren.

Robeco Clean Tech Certificaat Omdat het Robeco Clean Tech Fonds alleen voor institutionele beleggers

Stemrecht corporate governance

toegankelijk is, heeft Robeco eind 2006 ook een afgeleid certificaat voor

Robeco stemde in 2006 tijdens 1.156 aandeelhoudersvergaderingen en

particuliere beleggers in het leven geroepen. Het Robeco Clean Tech

sprak op negentien aandeelhoudersvergaderingen of werd door andere

Certificaat biedt beleggers de mogelijkheid om op een eenvoudige

institutionele beleggers gerepresenteerd. Dat laatste was voor het eerst

manier te beleggen in het Clean Tech Fonds zonder daarin daadwerkelijk

op deze schaal. Robeco werkt via het Governance Platform en Eumedion

te participeren.

samen met andere institutionele beleggers op het gebied van corporate governance. In 2006 nam Robeco, naast de rol van vice-voorzitter in het

Goed jaar voor Robeco Duurzaam Aandelen

bestuur, ook de taak van voorzitter van de beleggingscommissie van

Voor Robeco Duurzaam Aandelen was 2006 een goed jaar. De koers van

Eumedion voor zijn rekening.

het fonds steeg met 11,5%. Dit is een beter rendement dan de benchmark, de FTSE4Good, die met 7,8% steeg. Het totale vermogen dat in dit

Toepassing duurzaamheidscriteria bij private equity

fonds is belegd, bedroeg ultimo 2006 EUR 105 miljoen (in 2005: 88 miljoen).

Robeco Private Equity beheert duurzame private equity fondsen en mandaten. Het totaal opgehaalde duurzame private equity vermogen

Duurzaam belegd vermogen Robeco stijgt sterk

bedraagt nu EUR 157 miljoen. Eind 2006 was het vermogen van het

Door de uitbreiding van de engagementdienstverlening nam het duur-

fonds voor 75% geïnvesteerd dan wel gecommitteerd .

zaam beheerd vermogen bij Robeco in 2006 sterk toe. Dit vermogen

Robeco Sustainable Private Equity is gemengd in de zin dat zowel

steeg van EUR 0,4 miljard naar EUR 5,7 miljard eind 2006. Het duurzaam

belegd wordt in traditionele fondsen die zich houden aan bepaalde, in

beheerde vermogen afgezet tegen het totale beheerde vermogen stijgt

samenwerking met Rabobank opgestelde duurzaamheidsrichtlijnen

hiermee van 0,3% ultimo 2005 naar 4%. Ook voor 2007 is het verhogen

(the Responsible Entrepreneurship Guidelines), als in specialistische

van het duurzaam beheerde vermogen over de gehele portefeuille van

clean-techfondsen. Robeco Private Equity en zijn adviseurs hebben in

Robeco een belangrijke doelstelling.

2006 met ongeveer 30 fondsmanagers van traditionele private-equityGuidelines. De clean-techfondsen waarin belegd wordt, beleggen in

Beleggingsproducten Triodos Bank en ASN Bank in ons assortiment

schone en duurzame technologieën binnen sectoren als energie, afval,

Steeds meer beleggers beleggen in bedrijven die duurzaam ondernemen.

water, voedsel en gezondheid. Op dit moment belegt het Robeco

De Rabobank onderschrijft deze trend en heeft in 2006 het assortiment

Sustainable Private Equity I-fonds in acht clean-techfondsen.

van beleggingsfondsen uitgebreid met het Triodos Meerwaarde

fondsen contact gehad over de Responsible Entrepreneurship

Aandelenfonds en het Triodos Meerwaarde Obligatiefonds. De hoge

Nieuw investeringsfonds voor schone technologie

duurzame signatuur is namelijk voor klanten heel duidelijk herkenbaar.

Uitputting van grondstoffen en klimaatverandering staan in het middel-

Het Triodos Meerwaarde Aandelenfonds belegt in beursgenoteerde

punt van de belangstelling. Het aantal veelbelovende, schone en duur-

bedrijven en het Triodos Meerwaarde Obligatiefonds belegt in obligaties

zame technologieën dat naar de markt gebracht wordt, groeit snel.

en onderhandse leningen aan bedrijven die een sterke financiële positie

De Rabobank wil als financier hierin een leidende rol spelen (zie ook het

combineren met goede prestaties op sociaal en milieugebied.

rapport ‘Financing and the emerging bio-energy markets’). Rabobank

Inmiddels is het Triodos Cultuurfonds eraan toegevoegd. Dit fonds heeft

en Robeco lanceerden daarom in 2006 Robeco Clean Tech Private

een extra fiscale vrijstelling naast de vrijstelling voor maatschappelijke

Equity II. Dit clean-techfonds, dat een beoogde omvang heeft van USD

beleggingen.

500 miljoen, is de opvolger van Robeco Sustainable Private Equity I.

Naast de duurzame beleggingsfondsen van Triodos Bank hebben we

Robeco Clean Tech Private Equity II zal bestaan uit een portefeuille van

van de ASN Bank het ASN Aandelenfonds, ASN Obligatiefonds en het

ongeveer 15 tot 25 van de meest vooraanstaande zuivere clean tech

ASN Milieu- & Waterfonds in het assortiment. Ook deze fondsen hebben

private-equityfondsen in de wereld. De investeringen door het fonds

een hoog duurzaamheidsgehalte.

zullen verdeeld worden over verschillende sectoren en technologieën.

61



Alex: waardecreatie voor beleggers door productverbeteringen

bij onze kredietverlening (indirecte effecten); zie pag. 50 en het overzicht

Alex creëert waarde voor haar klanten door steeds belangrijke productver-

In 2006 is veel energie gestoken in het inwerken van een aantal relatie-

beteringen door te voeren. In 2006 waren er de volgende verbeteringen.

managers van Corporate Clients in de CO2-problematiek en de CO2-markt.

• Bevoorschottingsystemen houden rekening met liquiditeit en sprei-

Zij bezoeken nu bedrijven in Nederland die in het kader van het

‘resultaten 2006 en doelstellingen 2007-2010’, pag. 19).

ding, waardoor betere invulling wordt gegeven aan zorgplicht. • Verbetering van de adviessystemen zorgt voor stabielere resultaten. • Door introductie van conditionele orders kan klant zijn risico’s beter

Nationale Allocatieplan CO2-rechten hebben ontvangen en hun uitstoot moeten rapporteren. In het afgelopen jaar hebben we ook veel energie gestoken in het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten voor onze zakelijke en

managen. • Door introductie van de Optiewijzer kan de klant niet alleen structuur

particuliere klanten. Eind 2006 hebben we het Robeco Clean Tech

creëren in de veelheid van uitoefenprijzen en looptijden maar ook

Certificaat (zie pag. 60) en het Robeco Clean Tech Fund II geïntroduceerd

bepalen welke optieseries het best bij zijn behoeftes passen.

(zie pag. 60). In de eerste helft van 2007 introduceren we samen met

• Introductie van de Alex-spaarrekening met een hoge, zeer concurrerende rente zonder beperkingen en bonusconstructies. De klant kan

het Wereld Natuur Fonds (WNF) een nieuwe creditcard met klimaatcompensatie (pag. 58).

direct over zijn geld beschikken als hij beleggingsmogelijkheden ziet.

Johan Frijns, BankTrack “Bij NGO’s bestond het beeld dat kernenergie tot het verleden behoorde. Duurzame energie (wind, zon, biomassa) en rigoureuze energiebesparing zouden de energievoorziening voor morgen dragen. Nieuwe kerncentrales, nee, dat leek niet aan de orde. Maar zelfs hier in Nederland laait de discussie weer op over de ‘noodzaak’ van nieuwe kerncentrales. Sommige Nederlandse banken testen al voorzichtig hoe hun klanten reageren op financiering van de bouw van kerncentrales. Maar laten we wel wezen, kernenergie is voor ons een no go area die elke pretentie over duurzaam bankieren om zeep helpt. Tijd voor de Rabobank om zich op te werpen als dé financier van duurzame energie.”


Financiering klimaatinitiatieven

Andere producten en diensten in ons ‘klimaatassortiment’ zijn: • New Values, een elektronisch handelsplatform voor emissierechten

In de visie van de Rabobank Groep biedt de CO2-markt bedrijven de

(CO2 en NOx) en Certificaten van Oorsprong voor duurzaam

mogelijkheid om op een flexibele en kosteneffectieve wijze te voldoen

opgewekte elektriciteit. New Values is een joint venture van de

aan de wettelijke eisen van verminderde CO2-uitstoot. We richten ons op het benutten van kansen die deze markt biedt aan duurzaam opere-

Rabobank en TenneT. • Beheersing van financiële risico’s voor bedrijven en overheden door

rende bedrijven, en op het faciliteren van emissiehandel voor onze

klimaat- en weersveranderingen via de eenheid Commodity &

klanten. We onderkenden al in een vroeg stadium de ernst van klimaat-

Weather Derivatives Energy and Carbon Trading Group van Rabobank

verandering de betekenis daarvan en de verantwoordelijkheid die we

International.

als financiële instelling hebben daar iets aan te doen. Onze visie, ons

Om de wateroverlast door weersveranderingen tegen te gaan, heeft

beleid en onze financiële dienstverlening in relatie tot klimaatverandering

de Rabobank verzekeringsproducten van Aquapol in haar product-

en vermindering van de uitstoot van broeikasgassen staan in de position

aanbod opgenomen.

paper klimaatbeleid. Bovendien hebben we doelstellingen opgenomen

• Financiering van windturbineparken en vormen van energiebesparing

over het in kaart brengen van de CO2-uitstoot van grootzakelijke klanten

zoals Groen Label Kassen, onder andere door groenfinancieringen.

62



New Values

Lease tuinbouwkassen

New Values is een elektronisch handelsplatform voor handel in CO2-

In Nederland is de Rabobank marktleider op het gebied van het leasen

emissierechten. Het handelsplatform is een CO2-spotmarkt (levering en

van energiezuinige tuinbouwkassen (Groenlabelkassen). De afdeling

betaling per direct). New Values heeft in 2006 zijn klantenbasis en net-

Projectfinanciering heeft in 2006 8 nieuwe projecten in lease genomen,

werk in de Europese CO2-markt uitgebreid. Eind 2006 had New Values in

bij elkaar ongeveer 90 hectare tuinbouwkassen voor circa EUR 108 mil-

totaal zestig leden. New Values richt zich op de 5.000 middelgrote en

joen. Het totaal uitgezette bedrag bedraagt momenteel EUR 180 miljoen.

kleinere Europese bedrijven in de markt, die niet vertrouwd zijn met tra-

Het aantal gefinancierde kassen had nog hoger kunnen uitvallen, maar

ding. New Values is in de loop van 2006 gegroeid tot de één na grootste

door het stopzetten van de investeringssubsidies door de overheid

handelsplaats op de Europese spotmarkt na PowerNext - veruit de grootste

bleef het bij deze acht.

handelsplaats. De doelstelling om structureel 400 Kton per week te verhandelen heeft New Values evenwel nog niet gehaald. Ondanks dat

Lokale bankendesk

het aantal leden is gestegen en ook het handelsvolume stijgt, draait

Vanwege de grote vraag vanuit lokale banken naar ondersteuning bij

New Values nog niet break-even. De belangrijkste reden hiervoor is dat

het financieren van investeringen in duurzame (energie)projecten heeft

de inkomsten per ton liggen lager dan vooraf was beraamd. In december

de afdeling Projectfinanciering van Rabobank International met ingang

2006 voerde de mede door New Values geïnitieerde Climex Alliance een

van 1 januari 2007 een lokale bankendesk opgericht. Deze desk zal

veiling van CO2-rechten uit voor de Hongaarse overheid.

lokale banken bijstaan in het financieren van duurzame projecten als biomassa, windenergie & waterzuivering.

Handel CO2-rechten grootzakelijke klanten Ons klimaat verandert merkbaar. Het weer wordt veranderlijker en dit

Biobrandstoffen

brengt aanzienlijke financiële risico’s met zich mee voor verschillende

De Rabobank heeft een unieke uitgangspositie voor het financieren van

sectoren, zoals de energiesector, de landbouw, de levensmiddelen-

de biobrandstoffensector. In de VS hebben we in 2006 4 projecten gefi-

industrie, het toerisme, maar ook voor overheden. De eenheid

nancierd voor een totaal bedrag van USD 67 miljoen. In Europa financier-

Commodity & Weather Derivatives Group van Rabobank International

den we 1 biodieselfabriek en ontvingen we 3 mandaten voor bio-etha-

verhandelt CO2-emissierechten en gecertificeerde emissierechten voor

nolfabrieken, waarvan 1 in Nederland.

onze grootzakelijke klanten op de markt. Op deze wijze kunnen zij het emissieniveau van hun bedrijfsvoering verlagen. Tevens is de Commodity

Windenergie

& Weather Derivatives Group in toenemende mate actief in de sector

In 2006 hebben we samen met Dexia en Eksport Kredit Fonden de bouw

van duurzame energie, vooral op het gebied van biobrandstoffen

en exploitatie gefinancierd van het 120 megawatt Q7 offshore wind-

(biodiesel en ethanol).

molenpark voor de kust van IJmuiden. Ook is vorig jaar het grootste particuliere windmolenpark van Nederland in Flevoland geopend.

Emissierechtencertificaten Rabobank Chili en Rabobank India hebben geconstateerd dat er

Financiering duurzame innovaties

behoefte is aan producten en diensten die gerelateerd zijn aan duurzame energie. Rabobank Chili heeft in samenwerking met de eenheid

De Rabobank Groep stimuleert actief vernieuwende ideeën en innovaties

Commodity & Weather Derivatives Group ‘Certified Emission Reductions’

met potentie. Innovaties en startende ondernemingen zijn immers van

van een Chileense F&A-klant verkocht aan een Brits nutsbedrijf.

groot belang voor de economische ontwikkeling. We zijn ervan overtuigd

Rabobank India heeft een fulltime expert die op dit gebied diensten

dat we met speciale financiële producten en diensten klanten kunnen

ontwikkelt voor zakelijke klanten. In augustus heeft Rabobank India een

stimuleren duurzame ontwikkeling een meer centrale rol in hun innova-

aantal producten gelanceerd op het gebied van Carbon Credits,

tiebeleid te laten spelen. Enkele producten en diensten in ons assortiment

gebruikmakend van de AAA-rating van de Rabobank. Rabobank India is

waarmee we actief duurzame initiatieven en investeringen van klanten

een van de pioniers in India op dit gebied.

bevorderen, zijn de groenfinanciering, de Groei- & Innovatielening voor agrariërs, het Bodemcentrum en fondsen gericht op stimulering van

Projectfinanciering van duurzame energie

duurzame vernieuwing. Maar ook nieuwe vormen van kredietverlening,

Op het gebied van duurzame projectfinanciering richt de Rabobank

zoals het microkrediet voor startende ondernemers.

zich met name op het financieren en/of leasen van duurzame (energie) projecten zoals groenlabel tuinbouwkassen, biobrandstoffabrieken en

Groenfinancieringen

windparken.

Al snel na de start heeft Rabo Groen Bank een leidende positie verworven

In 2006 financierden we voor circa EUR 180 miljoen (2005: 40 miljoen)

op het gebied van groenfinancieringen en deze positie hebben wij

9 nieuwe projecten (2005: 8). Het totaal uitgezette bedrag bedraagt

sindsdien behouden. Dat is vooral te danken aan onze klanten, de parti-

circa EUR 500 miljoen (2005: 430 miljoen). Circa 80% van de totale

culiere beleggers die hun geldmiddelen hebben toevertrouwd aan

portefeuille bestaat uit transacties waarin duurzaamheid een rol speelt.

63



Rabo Groen Bank, en de ondernemers die hun groenfinancieringen

Groei & Innovatielening

hebben aangetrokken via Rabo Groen Bank.

De Rabobank Groei-& Innovatielening is vooral een uitkomst voor agra-

De groei van de kredietverlening bleef met EUR 502 miljoen iets achter

riërs die investeringen willen doen die het duurzaamheidskarakter van

bij de groei van de afgelopen jaren (2005: EUR 550). Deze daling van

de bedrijfsvoering versterken, die op andere gebieden willen innoveren,

13% ten opzichte van 2005 is toe te schrijven aan een aantal mogelijke

dan wel een forse groei van de onderneming willen realiseren.

factoren. Zo zijn de criteria aangescherpt voor Groen Label Kassen, de

De lening is onderdeel van het Garantiefonds Rabobanken, dat onder-

grootste categorie binnen de Groenregeling, hetgeen gevolgen had

nemers gegarandeerde leningen tot maximaal EUR 1,5 miljoen verstrekt.

voor de financieringsmogelijkheden van deze categorie. Ook het ingrijpen

De Groei- & Innovatielening speelt in op het feit dat het voor agrarische

van de overheid in flankerende subsidieregelingen, zoals MEP, MIA en

topondernemers vaak lastig is om financiering te vinden. In 2006 werden

EIA, is van invloed geweest op de groei van de kredietverlening. Met

48 (2005: 10) leningen verstrekt voor een totaalbedrag van EUR 27,2 miljoen.

inachtneming van deze ontwikkelingen kunnen we spreken van een

Oplossing voor bodemverontreiniging

gunstige ontwikkeling van de groene kredietverlening in 2006.

In december 2006 hebben zes koepel- en brancheorganisaties, waaronder MKB Nederland en VNO-NCW, Stichting Bodemcentrum opgericht, Figuur 24: Omvang uitstaande groenfinancieringen

waaraan de Rabobank en het Ministerie van VROM een bijdrage hebben

in miljoenen euro’s per jaarultimo

geleverd. Het Bodemcentrum biedt voor bedrijven een totaaloplossing

3.000

voor bodemverontreiniging bestaande uit advies, uitvoering van de

2.500

sanering en subsidie. In 2006 zijn de eerste pilots gestart.

2.000

Bodemcentrum wil in de periode 2007-2009 groeien naar de financie-

1.500

ring van 250 bodemsaneringen per jaar in het midden- en kleinbedrijf.

1.000 500

Projectenfonds

0

Het Projectenfonds van de Rabobank Groep ondersteunt sinds 1984 2001

2002

2003

2004

2005

2006

projecten die innovatieve ontwikkelingen stimuleren op zowel economisch als maatschappelijk gebied en die passen bij het imago van de

Figuur 25: aantal uitstaande groenfinancieringen (totaal aantal, cumulatief )

Rabobank. Het gaat om projecten die ten goede komen aan groepen leden/klanten van de Rabobank en die zonder financiële steun niet van

2.500

de grond zouden komen.

2.000

In 2006 behandelde het Projectenfonds 84 aanvragen voor ondersteuning

1.500

van projecten (2005: 75). In totaal werden 33 aanvragen goedgekeurd

1.000

(2005: 24). In 2006 zijn 39 aanvragen afgewezen, 4 aanvragen zijn

500

ingetrokken door de aanvrager en 8 aanvragen zijn vervallen. Met de

0

goedgekeurde aanvragen was een bedrag van EUR 1,3 miljoen (2005: 2001

2002

2003

2004

2005

2006

1,2 mln) gemoeid. Voorbeelden van projecten zijn kas zonder broeikasgas, de energieproducerende kas en schoon geproduceerd, schoon

Figuur 26: Omvang uitstaande groenfinancieringen (in miljoenen euro’s per categorie ultimo 2006) Groenlabelkassen

vervoerd. 1.578

Rabo Innovatiekapitaalfonds

Windturbines

257

Het Rabo Innovatiekapitaalfonds verstrekt risicodragend vermogen

Biologische landbouw

173

aan kleinschalige duurzame en innovatieve projecten waarvan de

Bos en natuur

143

producten op het punt staan op de markt geïntroduceerd te worden.

Stadsverwarming

60

De deelname van het Rabo Innovatiekapitaalfonds heeft tot doel de

Duurzame woningbouw

52

groeistrategie en de innovatieve ontwikkelingen van het bedrijf te

Overige duurzame energie

14

ondersteunen. In 2006 werden 121 aanvragen ingediend (2005: 96), en

Zonne-energie Overige projecten

7 127

er vonden 2 participaties plaats (2005: 2). De stijging van het aantal aanvragen ten opzichte van 2005 werd veroorzaakt door verbeterde economische omstandigheden. Een andere activiteit die te maken heeft met risicodragend kapitaal gaat, is het Schretlen Informal Investing Platform

64



Financiering van verwarmingsketels op bio-energie

Herman Wijffels Innovatieprijs

Het Noorse bedrijf Statoil is een grote leverancier van olie. In het licht

Het winnende idee van de Herman Wijffels Innovatieprijs 2006 was een verplaatsbare supermagnetron voor de ontsmetting van landen tuinbouwgrond. Met deze supermagnetron liggen de CO2-uitstoot en het stroomgebruik tot 75% lager dan bij het traditioneel stomen van grond. Ook zijn de arbeidsomstandigheden bij deze methode beter. In 2006 hadden 288 ondernemers met een innovatief idee zich ingeschreven voor deze innovatieprijs. De Herman Wijffels Innovatieprijs is een initiatief om ondernemers te stimuleren tot duurzaam en innovatief ondernemen. De jury kijkt bij de beoordeling van de inzendingen niet alleen naar de bedrijfseconomische ondernemingskwaliteiten, maar ook naar coöperatief en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap.

van nieuwe ontwikkelingen, mede omdat olie op den duur schaars wordt en de productie ervan milieuonvriendelijk is, heeft Statoil zelf een tablet ontwikkeld waardoor verwarmingsketels die op bio-energie warmte opwekken, de bestaande olieverwarmingsketel kunnen vervangen. De Lage Landen financiert deze nieuwe verwarmingsketels inclusief aanschafkosten van de tabletten.

Groene lease In 2006 stond er in totaal EUR 185 miljoen uit (2005: 103 mln.) aan groene leaseproducten die gebruik maken van fiscaal vriendelijke regelingen zoals VAMIL (vervroegde afschrijving milieu-investeringen), EIA (energieinvesteringsaftrek), MIA (milieu-investeringsaftrek). 72% van de waarde is uitgezet in de agrarische sector, 7,5% in windmolens en energieleaseconstructies. In 2006 zijn 92 groene leasecontracten afgezet, tegenover 36 in 2005.

MVO bij leasen

Sale-and-lease-backregeling voor agrarische bedrijven.

De Lage Landen (DLL), de leasedochter van de Rabobank Groep, heeft in

De Rabobank heeft een sale-and-lease-backregeling voor verschillende

2006 een paar flinke stappen gezet om de reguliere leaseactiviteiten te

agrarische sectoren ontwikkeld, zoals de glas- en tuinbouw en de mest-

verduurzamen. Naast de internationale introductie van een gedragscode

vergistingsinstallaties. Bij onze sale-and-lease-backregeling verkopen de

(zie pag. 42) zijn er MVO-criteria opgenomen in het klantacceptatiebeleid.

agrariërs hun productiecapaciteit (tuinbouwkas, varkensstal of vergis-

Ook op het gebied van duurzame produkten is er vernieuwing geweest.

tingsinstallatie) vóór ingebruikname aan onze leasemaatschappij en

DLL is met een initiatief gekomen om het gebruik van duurzame energie

leasen deze met de fiscale milieuvoordelen terug.

bij glastuinders te bevorderen.

In 2006 hebben we circa 30 mestvergistingsinstallaties (75% van het totaal aantal installaties) en 22 tuinbouwkassen gefinancierd.

MVO-criteria in klantacceptatiebeleid De Lage Landen (DLL) heeft MVO-criteria opgenomen in haar corporate

Lease van warmtekrachtcentrales en windturbines

klantacceptatiebeleid die sinds 1 januari 2007 van toepassing zijn. In het

Equipmentlease maakt leasen van o.a. warmtekrachtcentrales en wind-

licht van haar wereldwijde samenwerking met een producent van land-

turbines mogelijk. In 2006 heeft De Lage Landen via leaseconstructies

bouwmachines, onder andere in Brazilië, is voor dat land een specifiek

met energie-investeringsaftrek EUR 91 miljoen aangewend voor de

beleid geformuleerd voor de acceptatie van klanten die als eindgebruiker

financiering van 74 warmtekrachtcentrales (33 voor EUR 42 miljoen in

landbouwmachines leasen. Sinds 1 januari 2007 wordt daarbij extra

2005) en EUR 7 miljoen voor de financiering van 2 windturbines (2005:

zorgvuldig getoetst of de eindgebruiker geen milieuovertredingen heeft

1 voor EUR 1 mln).

begaan, met name in relatie tot de illegale ontbossing in het Amazonegebied. In dat geval wordt de eindgebruiker niet geaccepteerd.

Maatschappelijk vastgoed

De Lage Landen Brazilië and Rabobank Brazilië hebben, elk vanuit hun eigen businessmodel, hun klantacceptatiebeleid op dat van de ander

Na de overname van de vastgoedactiviteiten van het Bouwfonds is de

afgestemd.

Rabobank een van de grootste vastgoedontwikkelaars van Nederland met daarbij de verantwoordelijkheid voor het duurzaam inrichten van

Leasen van milieutechnologie

de samenleving. Rabo Vastgoed en FGH Bank hebben in 2006 een flinke

De Lage Landen probeert klanten van de lokale Rabobanken zo veel

aanzet gegeven tot de integratie van het MVO-denken en -handelen in

mogelijk behulpzaam te zijn bij het gebruik van de diverse stimulerings-

hun vastgoedkernactiviteiten en -processen.

regelingen op milieugebied. Door de inzet van een leaseconstructie waarbij de leasemaatschappij de fiscale voordelen claimt en direct verwerkt in een verlaging van de financieringslast voor de ondernemer of overheidsorganisatie, tracht zij de inzet van milieubesparende investeringen zo veel mogelijk te stimuleren.

65


Integratie MVO in kredietproces FGH Bank


Transparantie en zorgplicht

In 2006 heeft FGH Bank zowel de kwalificaties voor het taxeren als de voorwaarden voor het financieren van duurzame dan wel maatschap-

Transparantie en zorgplicht zijn aspecten van de financiële dienst-

pelijke vastgoedobjecten opgesteld. De eerste stappen zijn in 2006

verlening die niet alleen een hoge relevantie hebben voor onze klanten,

gezet om dit in het primaire proces te integreren. In 2007 volgen een

ze kunnen ook een enorme impact hebben op de bank zelf.

verdere uitwerking en implementatie. FGH Bank heeft daarnaast het ‘Ken uw klant’-beleid (Customer Due

Wet financiële dienstverlening

Diligence (CDD)) en de bijbehorende procedures in 2006 herijkt en

Op 1 januari 2006 is de Wet financiële dienstverlening (Wfd) van kracht

geïmplementeerd. Ter ondersteuning van de medewerkers bij de uitvoe-

geworden. De Wfd bevat regels voor het aanbieden van, het bemiddelen

ring van het herziene beleid is een CDD-flyer ontwikkeld. Deze flyer geeft

in en het adviseren over financiële producten aan consumenten en

een samenvatting van de te verrichten handelingen in het kader van CDD.

- in het geval van verzekeringen - ook aan bedrijven. De wet stelt eisen

Integratie MVO-denken in projectontwikkeling Rabo Vastgoed

kundigheid, integere bedrijfsvoering, financiële zekerheid, transparantie

In haar projectontwikkelingsbeleid staat ‘oog hebben voor zowel de

Besluit financiële dienstverlening. samenvatting Wfd

bestaande als de te realiseren omgeving’ centraal. De focus is hierbij

In het kader van de Wfd zijn en worden veel werkprocessen en instructie-

gericht op integratie van MVO in de kerntaken en kernprocessen van de

bladen binnen Rabobank Nederland en de lokale banken aangepast.

onderneming. Rabo Vastgoed wil bij de vaststelling van de programma-

Zo zijn onder meer de werkprocessen veel klantgerichter gemaakt .

tische uitgangspunten voor de woningbouw (verhouding sociaal-mid-

Ook zijn er de nodige nieuwe richtlijnen en hulpmiddelen ontwikkeld.

delduur-duur) en de toevoeging van voorzieningen, niet alleen winst-

De Rabobank maakt daarbij een onderverdeling in de volgende vier

maximalisatie op korte termijn beogen, maar ook maximalisatie van het

categorieën:

maatschappelijke rendement voor de lange termijn. Het is bijvoorbeeld

- reproduceerbaarheid van advies;

belangrijk om de karakteristieken van het Nederlandse landschap als

- deskundigheid;

uitgangspunt te nemen bij de gebiedsontwikkeling of om met een

- klantcommunicatie;

zorgvuldig ruimtelijk beleid ervoor zorg te dragen dat onderwerpen als

- ontbindingsrecht/Informatieplicht.

waterbergingscapaciteit of natuur een intrinsiek onderdeel zijn van de

Wat vraagt de Wfd?

aan financiële dienstverleners op het gebied van betrouwbaarheid, desen zorgplicht. Deze algemene normen uit de wet zijn uitgewerkt in het

planontwikkeling. Voorbeelden van duurzame vastgoedprojecten zijn: • de oprichting van een Stedenfonds en een gebiedsonderneming

Transparantie en zorgplicht bij hypotheken

voor stedelijke herstructurering in Amsterdam, samen met twee

In 2006 zijn binnen Rabobank Groep stappen gezet in verband met de

woningcorporaties;

invoering van de gedragscode voor hypothecaire financieringen. Deze

• de Citycampus in Utrecht, waarmee Rabo Vastgoed inspeelt op doel-

nieuwe gedragscode geldt vanaf 1 januari 2007. Om klanten tegen over-

groepen die een achtergestelde positie hebben op de woningmarkt;

creditering te beschermen gaat deze code uit van maximale percentages

• het bevorderen van de sloop van maatschappelijk ongewenste con-

voor toegestane lasten die gedefinieerd zijn door het NIBUD, een toets-

centraties van stallen voor intensieve veehouderij, onder de naam

rente die gebaseerd is op een 10 jarige staatslening en een annuïtaire

Ruimte voor ruimte;

lening met een looptijd van 30 jaar. In individuele uitzonderingsgevallen

• het ontwikkelen van ‘passieve’ woningen met 60% minder energieverbruik.

mogen lokale banken op basis van maatwerk afweging van deze norm afwijken. In deze afweging moeten overwegingen van klantbescherming uitdrukkelijk in acht genomen worden. Voor consumptieve financieringen

Bouwfonds Fondsenbeheer

wordt een soortgelijke gedragscode ontwikkeld.

Bouwfonds Fondsenbeheer voert het management over vier publiekprivate fondsen op het gebied van natuurontwikkeling, monumenten,

Niet alleen tijdens de verkoop maar ook daarna is het belangrijk om

stedelijke vernieuwing en industrieel erfgoed in Nederland. Gedurende

klanten regelmatig op de hoogte te houden van relevante ontwikkelingen

2006 zijn de vier fondsen gegroeid van EUR 1,7 miljard tot EUR 2,0

ten aanzien van de hypotheek en van de eventuele bijbehorende risico’s.

miljard en namen de financieringsportefeuilles toe van EUR 1,6 miljard

Dit updaten heeft tot doel te toetsen of het product nog aansluit op de

tot EUR 1,8 miljard. Voor deze fondsen is in totaal een resultaat geboekt

behoeften en de verwachtingen van klanten.

van EUR 12 miljoen, wat via de fondsen weer voor de genoemde doelen beschikbaar wordt gesteld.

66



Transparantie kosten beleggingsverzekeringen

Dutch Fund and Asset Management Association (DUFAS), Euronext en

De media hadden in 2006 aandacht voor de transparantie van kosten

de Nederlandse Vereniging van Banken voor de gehele markt een

van beleggingsverzekeringen. Daarnaast verscheen eind 2006 het

nieuw systeem ingevoerd. De wijziging van de handelssystematiek is er

onderzoeksrapport van de Commissie Transparantie

vooral op gericht beleggen transparanter en efficiënter te maken door

Beleggingsverzekeringen - ook bekend als de Commissie de Ruiter. De

de uitvoering van orders te garanderen op basis van de intrinsieke

Rabobank onderschrijft op hoofdlijnen de aanbevelingen in dit rapport

waarde, hetgeen leidt tot een faire prijsvorming. Dit systeem sluit beter

en heeft bij haar belangrijkste leveranciers van beleggingsverzekeringen

aan bij de Europese (en Luxemburgse) praktijk.

aangedrongen op spoedige implementatie van de verbetervoorstellen

De Product Quality Committee ziet er ten slotte op toe dat nieuwe

voor volledige transparantie ten aanzien van alle kosten en provisies.

producten voldoen aan een aantal kwaliteitseisen, zoals duidelijk gedefinieerde voorwaarden, een heldere doelstelling, een transparante

Transparantie en zorgplicht bij onderdelen van de Rabobank Groep

en redelijke vergoeding en relevante productinformatie. Voor dit doel

Ook de dochters van de Rabobank Groep besteden veel aandacht aan

de verschillende interne deskundigen het product vooraf hebben

transparantie en zorgplicht.

beoordeeld en goedgekeurd.

Robeco

Schretlen

Het verhogen van de transparantie was een van de doelstellingen van

Het zorgen voor transparantie in de producten en diensten is voor

Robeco voor 2006. Uit een nieuw onderzoek van Robeco in 2006 blijkt

Schretlen & Co van groot belang. Dit uit zich onder meer in transparantie

dat slechts de helft van de ondervraagde beleggers vindt dat banken

over de kosten. De cliënten van Schretlen & Co kunnen kiezen uit 2 opties:

duidelijk zijn over de kosten die in rekening worden gebracht. De helft

of uitsplitsing naar bewaarloon, beheerloon en transactiekosten of een

van de ondervraagde beleggers geeft ook aan helemaal zelf de beleg-

bepaald vast bedrag per jaar (all-in fee). Hiermee is voor iedereen

gingen in de gaten te moeten houden, terwijl slechts 30% aangeeft

duidelijk wat de kosten op jaarbasis zijn. Dit heeft als groot bijkomend

door zijn bank op tijd gewaarschuwd te worden als er iets gebeurt wat

voordeel dat cliënten niet het gevoel hebben dat we handelen om het

voor de beleggingen van belang is. Robeco heeft de resultaten van dit

handelen (en dus de provisie).

is een formele goedkeuringsprocedure ingesteld, die waarborgt dat

onderzoek gebruikt om de dienstverlening van Younique beter aan te laten sluiten op de wensen van de klanten.

Alex

Een aantal concrete projecten met betrekking tot transparantie is

Met transparantie probeert internetbroker Alex zich te onderscheiden.

gerealiseerd. Zo is het beleid op het gebied van transparantie, dat in 2005

Hierbij valt te denken aan inzichtelijkheid van tarieven en voorwaarden,

is vastgelegd in een beleidsdocument, in 2006 in alle business units

inzicht in de risico’s van beleggen in het algemeen en van afzonderlijke

geïmplementeerd. Een goede relatie met de klant kan alleen bestaan

producten in het bijzonder, gebruikershandleidingen, klachtenprocedures,

bij de gratie van transparantie en zinvolle informatie. Het transparantie-

bereikbaarheid van de servicedesk, bereikbaarheid van het management,

beleid is het rechtstreekse gevolg van bovengenoemde eis en is door

regelmatig klantonderzoek zoals enquêtes, en focusgroepen. Het motto

alle business units ingevoerd. Ook zijn de transactiekosten afgeschaft

is dat de transactieverwerking volledig anoniem en digitaal moet plaats-

als onderdeel van de lancering van het ‘Younique van Robeco Direct’-

vinden, maar dat de klant voor de rest juist niet het gevoel moet hebben

concept. Daarnaast zijn de managementfees van beursgenoteerde

met een internetbank te maken te hebben, maar met een bank die zijn

gestructureerde producten geharmoniseerd naar het laagste tarief van

klanten kent en persoonlijk betrokken is.

de diverse tranches en zijn de fees voor de riskmanagementactiviteiten van deze producten verlaagd. In het kader van de nieuwe huisstijl van

Op de website wordt de mogelijkheid geboden om op een eenvoudige

Robeco zal in 2007 de consumentenwebsite worden vernieuwd. Tevens

wijze een vergelijking te maken tussen de tarieven van Alex en die van

worden voor álle fondsen nieuwe brochures geschreven en zal de mening

de concurrenten. De voorwaarden en handleiding van alle Alex-produc-

van de consument in het kader van transparantie worden getoetst.

ten zijn online beschikbaar.

Ook eerdere initiatieven dragen nadrukkelijk bij aan de transparantie

De klant heeft permanent toegang tot actuele informatie over het risico

in tarieven en leveringsvoorwaarden. Zo is naast de verplichte Total

van zijn portefeuille in relatie tot zijn zijn profiel, en over het rendement

Expense Ratio (TER) in het jaarverslag ook een aparte service fee opge-

van zijn afzonderlijke posities en van de totale portefeuille. Er volgen

nomen zodat de uitsplitsing van de kosten altijd zichtbaar is. Alle kosten

uitgebreide waarschuwingen als orders tot gevolg hebben dat kritische

staan op de internetsite en andere communicatiemiddelen vermeld.

grenzen worden overschreden, bijvoorbeeld bij het ontstaan van een

Daarnaast heeft Robeco een beleid ingezet om, voor zover dat binnen

debetsaldo, het ontstaan van een marginverplichting of de overschrijding

de vigerende Nederlandse regelgeving mogelijk is, de wijze van aan-

van het risicolimiet. De klachtenadministratie wordt via workflowmanage-

en verkoop van Nederlandse Robeco-fondsen aan te passen aan de

ment geïntegreerd in de primaire administratie. Alex stelt hoge eisen aan

Luxemburgse praktijk, waarbij klanten fondsen aan- en verkopen tegen

de snelheid waarmee klachten worden afgehandeld en hecht veel belang

de intrinsieke waarde en daarnaast aan- en verkoopkosten betalen die

aan klanttevredenheid; hier wordt uitdrukkelijk op gecontroleerd.

vooraf bekend zijn. Inmiddels is door een gezamenlijk initiatief van de

67



Obvion

Waarborgen privacy bankhal

In de dienstverlening komen transparantie en de zorgplicht die Obvion

Privacy in de bankhal wordt gewaarborgd door de inrichting van de

op zich neemt impliciet en expliciet tot uiting. De kern van deze ‘verant-

banken, de identificatieprocedures en het bankgeheim dat de mede-

woorde financiële dienstverlening’ wordt gevormd door de wijze waar-

werkers hebben. Bij de geldautomaten beschermen we de privacy van

op Obvion met haar rentetarieven omgaat en strikte verstrekkings-

klanten door een goede situering van de automaten en door gebruikers-

grenzen hanteert.

instructies in het beeldscherm van de geldautomaat. Er is in 2006 één

Obvion kent een uniforme prijsstelling. Er wordt dus geen onderscheid

klacht ingediend over schending van de privacy van een consument

gemaakt naar nieuwe of bestaande klanten, regio of intermediair. Het

omdat beeldopnamen abusievelijk aan justitie zijn verstrekt (2005: vier).

tarief en de risico-opslagen die extern gecommuniceerd worden, gel-

Deze klacht is tot genoegen van de klant afgehandeld.

den voor iedereen. Obvion organiseert dus ook geen acties waarin met

Klachtenservice Rabobank Nederland heeft in 2006 zes klachten behan-

tarieven gestunt wordt. Transparantie in renteproducten is gebaseerd

deld over het niet naleven van de privacyregels (schending bankgeheim).

op geformaliseerd beleid. Dit beleid schrijft onder andere voor dat er

Geen van deze klachten is gegrond verklaard. Robeco heeft in totaal

geen onderscheid gemaakt wordt tussen prospects en klanten.

negen klachten ontvangen en Rabobank International vier over schendingen privacy van klanten.

De Lage Landen De Lage Landen heeft aan eind van 2006 75 % van de portefeuille

Klachten

consumptief krediet van de lokale Rabobanken overgenomen. De rest volgt in 2007. 2006 was voor de De Lage Landen een overgangsjaar.

De tevredenheid van klanten over de dienstverlening zegt iets over het

Voor de klanten van de Rabobank heeft de overname tot geen enkel

belang dat een onderneming hecht aan haar omgeving, haar betrokken-

zichtbaar effect geleid. De bestaande contracten worden ongewijzigd

heid bij klanten en de verantwoordelijkheid die zij daarvoor neemt.

voorgezet. De klant merkt er dus niets van. Ook wat betreft zorgplicht

Klantwaarde is een van de belangrijke prestatie-indicatoren voor de

en transparantie leidt het niet tot wijziging.

Rabobank Groep (zie pag. 45). Vandaar dat bijna alle groepsonderdelen

Eind 2006 nam De Lage landen ook de Crediam portefeuille over van

jaarlijks verschillende onderzoeken uitvoeren naar de tevredenheid van

de Gemeentelijke Kredietbank van Amsterdam. Hier was wel sprake van

klanten (en medewerkers) over hun dienstverlening.

zichtbare wijziging voor de klanten, omdat de contracten van Crediam

Naast de klanttevredenheid (zie pag. 45) is het ook belangrijk goed om

zijn omgezet in contracten van De Lage Landen. De klanten zijn hier-

te gaan met de klachten die binnenkomen en te proberen de dienst-

over schriftelijk geïnformeerd.

verlening op basis daarvan verder te verbeteren.

Veiligheid en privacy van klanten

Klachtenafhandeling Figuur 27 geeft een overzicht van het aantal klachten dat bij de verschil-

Klanten hechten steeds meer waarde aan persoonlijke veiligheid.

lende onderdelen van Rabobank Groep is binnengekomen.

De Rabobank Groep werkt aan het waarborgen van de veiligheid van klanten en aan de beleving van veiligheid. Daarnaast hebben wij continu

Onze lokale Rabobanken en alle groepsonderdelen hebben eigen klachten-

aandacht voor de veiligheid van de financiën van onze klanten. Betalings-

procedures. Klachten worden onderverdeeld naar beleid, medewerkers,

verkeer op het internet heeft een hoge vlucht genomen. De veiligheid

middelen en processen. Klachten over medewerkers hebben o.a. te

van het internetkanaal is voor ons daarom een belangrijk aandachts-

maken met advisering, deskundigheid en houding. Klachten met

punt. Ook met de privacy van onze klanten willen we zo zorgvuldig

betrekking tot beleid hebben te maken met zaken als het acceptatiebe-

mogelijk omgaan. De uitgangspunten hiervoor zijn de gedragscode

leid van de bank bij het aanvragen van bancaire producten.

verwerking persoonsgegevens en het privacyregelement.

De Klachtenservice van Rabobank Nederland ontving in 2006 in totaal 2.950 tweedelijns klachten (2005: 2.906). Tweedelijnsklachten zijn klachten

Veiligheid in en rond de bankhal

die bij Rabobank Nederland binnenkomen vanuit de lokale banken. De

In 2006 werden 5 overvallen gepleegd op Rabobanken (18 in 2005).

trend die we de afgelopen 2 jaar waarnemen is, dat na een aanvankelijke

Het totaal aantal overvallen in Nederland op financiële instellingen was

voortdurende jaarlijkse stijging het aantal tweedelijns klachten lijkt te

41 (73 in 2005). 12% van de overvallen vindt dus plaats bij de Rabobank.

stabiliseren. Ca. een vijfde van de klachten met een financiële impact

Dat is een duidelijke verbetering t.o.v. vorig jaar (toen 25%). De kans dat

wordt geheel of gedeeltelijk toegewezen. Het analyseren van de aard

een kantoor van de Rabobank wordt overvallen is één op 243 tegen

van de ontvangen klachten vormt een belangrijke informatiebron voor

één op 78 voor alle bankkantoren in Nederland. Tijdens de overvallen

het verbeteren van onze financiële dienstverlening. Klachtenservice geeft

waren 4 klanten aanwezig (in 2005: 33).

op basis van de informatie uit klachten signalen af voor verbetering. Maandelijks wordt aan belanghebbenden gerapporteerd. In 2006 zijn 23 signalen/verbetervoorstellen gegeven aan diverse afdelingen binnen Rabobank Nederland.

68



Figuur 27: Overzicht klachten groepsonderdelen Groepsonderdeel

Aantal klachten in 2006

Aantal klachten in 2005

2.950

2.906

6 (binnenland) / 130 (buitenland)


1.814

2.267

235

199

8

4

Lokale banken (Rabobank Nederland) De Lage Landen Alex Obvion FGH Bank

400 (binnenland)

-


622 (binnen- en buitenland)

Robeco Rabobank International Schretlen & Co

33

42

Rabo Vastgoed

8

0 (geen actieve registratie)

Robeco gestart met klachtpreventieoverleg

Dienstverlening aan allochtone klanten

In 2004 is bij Robeco Direct een nieuw klachtenproces geïntroduceerd.

Het spreekt vanzelf dat de Rabobank de bediening van allochtone

Hierdoor is de meetbaarheid sterk verbeterd. In 2006 is gestart met het

klanten tot een belangrijk onderdeel maakt van het grotestedenbeleid.

klachtpreventieoverleg. Op basis van de maandelijkse klachtrapportage

De Rabobank wil ook voor allochtonen de logische bankkeuze zijn.

worden door de betrokken managers analyses gemaakt van de klachten

Onze strategie is erop gericht om in de 32 grote steden op verschillende

veroorzaakt op hun afdelingen. Aan de hand hiervan worden verbeter-

terreinen de kwaliteit van onze dienstverlening aan allochtonen te

acties uitgezet en waar nodig processen aangepast. Deze aanpak werpt

tonen. Hiervoor hebben we onder andere een toolkit Diversiteit ontwik-

zijn vruchten af. Het aantal eerstelijnsklachten neemt af. We zien ook op

keld, een position paper Culturele diversiteit opgesteld en een voor-

langere termijn een dalende trend in het aantal klachten.

studie gedaan naar de haalbaarheid van een ‘Halal Hypotheek’, een hypotheek zonder rentebetaling. Ook organiseren we informatiesessies

Alex neemt nieuw klachtensysteem in gebruik

voor Turkse huizenkopers (zie pag. 69), we sponsoren netwerken van

Transparantie is een thema waarop Alex zich probeert te onderscheiden.

allochtone studenten en houden tijdelijke acties gericht op goedkoop

Goede klachtenprocedures maken hiervan onderdeel uit. In 2006 is een

overboeken naar het buitenland. En op verschillende locaties kan een

nieuw klachtensysteem in gebruik genomen, waarbij klachten via work-

microkrediet uitkomst bieden aan startende ondernemers.

flowmanagement worden afgewikkeld. Daarnaast is tijdens de Alex

Al deze initiatieven tezamen vormen een eerste stap van de Rabobank

Tennis Classics een klachtenseminar gehouden waarbij alle klanten van

om haar marktpositie in de grotere steden bij nieuwe Nederlanders te

Alex Assist collectief hun klachten over het product aan het manage-

verbeteren en ook in deze markt uiteindelijk marktleider te worden.

ment van Alex kon spuien. Dit werd door de klanten zeer gewaardeerd. Het aantal klachten is gedaald.

Toolkit en Tafel van Diversiteit ter verbetering dienstverlening aan allochtonen


In 2006 heeft de Rabobank gewerkt aan het integreren van het thema

De klachtenregistratie is in 2006 verbeterd en wordt bij de buitenlandse

culturele diversiteit in de financiële dienstverlening. Twee belangrijke

kantoren per kwartaal geïnventariseerd. De stijging hangt samen met

instrumenten die we hiervoor hebben ingezet, zijn de Toolkit Diversiteit

de aqcuisities in 2006.

en de bijeenkomst Tafel van Diversiteit. In de toolkit zijn de beschikbare kennis en ervaring rond het thema

Onze verantwoordelijkheid voor bijzondere groepen klanten

diversiteit overzichtelijk samengevat. Het is een dynamisch geheel

De Rabobank heeft haar verantwoordelijkheid jegens klanten te nemen

Rabobanken en voor marketeers, communicatiemanagers, coöperatie-

door zich in hun specifieke situatie of achtergrond te verdiepen.

medewerkers en HR-managers die te maken hebben met allochtone

Verdieping in de culturele, godsdienstige of sociale achtergrond van

studenten, huizenkopers en (startende) ondernemers. De bijeenkomst

(potentiële) klanten of in hun fysieke gesteldheid inspireert tot creatieve

‘Tafel van Diversiteit’ die plaatsvond op 12 september 2006 had als doel

en nieuwe financiële producten op maat. We zijn met onze financiële

goede voorbeelden uit te wisselen op het gebied van diversiteit. Dertig

dienstverlening hierop gefocust.

directeuren, HRM-professionals en marketing- en communicatiemanagers

dat telkens zal worden aangevuld met producten, diensten en praktijkvoorbeelden. De toolkit is bedoeld voor het management van lokale

69



van stadsbanken en van Rabobank Nederland kwamen daarvoor samen.

gehouden. Gedurende de actieperiode kostte een overboeking via

De aanwezigen noemden als belangrijk actiepunt voor 2007 het daad-

internet naar Turkije, Marokko, Suriname en de Antillen/Aruba slechts

werkelijk bereiken van allochtonen met de Rabobank-campagnes.

1 euro. De Rabobank bood hulp bij de geldinzamelingsactie voor de

Deze doelgroep herkent zich nog niet voldoende in de marktbewerking

overstromingsslachtoffers in Suriname. Via de internetbetaalfaciliteit

van de Rabobank voor jongeren, studenten, starters op de huizenmarkt

iDeal is er meer dan EUR 50.000,- ingezameld voor de slachtoffers van

en startende ondernemers.

de ramp. De Surinaamse gemeenschap in Nederland kon speciaal hiervoor kosteloos geld overmaken naar familie en vrienden in Suriname.

Maatwerk hypotheekadvies voor allochtone klant Steeds meer Turken, Marokkanen en Surinamers kopen een huis en vor-

Toegang tot financiële dienstverlening

men daarmee een interessante markt voor de Rabobank. De Rabobank

De Rabobank is ervan overtuigd dat het hebben van toegang tot finan-

heeft bij allochtone klanten een minder sterk imago en is niet altijd in

ciële dienstverlening een basisvoorwaarde is voor de kwaliteit van het

beeld bij de afname van financiële producten. Zo gaan veel Turken voor

menselijk bestaan. Als mensen toegang hebben tot financiële middelen

een hypotheek naar Turkse tussenpersonen. Toch vinden zij die lang

kunnen ze hun ambities verwezenlijken en hun wensen gemakkelijker

niet altijd professioneel en betrouwbaar. Mede daarom organiseerde de

realiseren. Daarbij is extra aandacht nodig voor de meer kwetsbare

Rabobank in 2006 verschillende voorlichtingsbijeenkomsten voor Turkse

groepen in Nederland, zoals ouderen en mensen met een handicap.

huizenkopers in grote steden. Zo organiseerde Rabobank Tilburg op

Ook het vergroten van het inzicht van klanten in het zorgvuldig omgaan

30 mei in de plaatselijke moskee een speciale bijeenkomst waaraan 76

met geld behoort hiertoe. Bij bepaalde klantgroepen, zoals jongeren en

Turkse huizenkopers deelnamen. Het resultaat was dat direct na afloop

mensen met een verstandelijke beperking, kan het gevoel voor de

van de sessie acht hypotheekafspraken werden gemaakt.

waarde van geld ontbreken, evenals de vaardigheid om het geld zorgvuldig te besteden. We zien het als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om hier iets aan te doen.

Sponsoring allochtone studentennetwerken Om de binding met de allochtone doelgroepen verder te versterken, sponsorde de Rabobank Turkse en Marokkaanse talentnetwerken.

Laagdrempelige toegang door netwerk contactpunten

Zoals Cosmicus, een landelijke netwerkorganisatie opgericht door

Als coöperatieve bank ziet de Rabobank het als haar plicht een uitge-

Turkse studenten en afgestudeerden. Tevens sloot de bank een sponsor-

breid netwerk van contactpunten aan te houden. Contactpunten is een

contract met Tannet, een netwerkorganisatie voor hogeropgeleide

verzamelnaam van vestigingen, geldautomaten op openbare locaties,

Turkse Nederlanders. Eerder verbond de Rabobank zich aan Tans, een

Servicewinkels, chipknipservice en traditionele zittingen in verzorgings-

van oorsprong Marokkaanse netwerkorganisatie. Voor de studenten-

tehuizen, geldpunten (extra geld pinnen bij winkeliers) en de stops van

introcampagne zocht de Rabobank nadrukkelijk de grote steden op.

bankbussen. Deze ruim 3.000 contactpunten brengen onze dienstverle-

Zo zond de bank radiocommercials uit op Radio FunX: de radiozender

ning dicht bij onze klanten en op hun behoeften toegesneden, ook in

voor allochtone jongeren in de grotere steden.

de kleine kernen. Speciale contactpunten die de Rabobank inzet voor kwestbare klantgroepen zoals ouderen en visueel gehandicapten zijn

Acties Internationaal Betalen

Rabo Contact vestigingspunten in zorginstellingen en pratende chipknip-

De Rabobank houdt tijdelijke acties gericht op nieuwe Nederlanders.

oplaatpunten. De persoonlijke vestigingspunten leveren eenvoudige

Zo hebben we eind 2005, begin 2006 de actie Internationaal Betalen

bankdiensten. In 2006 waren er hiervan 447 in zorgcentra. De pratende

Willem Lageweg, directeur MVO Nederland “In MVO-kringen wordt het allochtonenbeleid de komende jaren een hot issue. De Rabobank bevindt zich achter de andere grootbanken op plaats drie. Dat is beneden haar stand. Het gaat inmiddels over meer dan 1,7 miljoen mensen in Nederland en in steeds meer wijken in de grote steden is het percentage vaak al boven de 50% gekomen. Als de Rabobank in Nederland marktleider wil blijven, dan zijn heel forse stappen nodig om ook de groeiende groep nieuwe Nederlanders te binden.”


70



chipknipoplaadpunten geven de gebruiker voldoende tijd om de uitge-

Het belang van seniorenvoorlichting

sproken instructies uit te voeren. In 2006 waren van deze oplaadpunten

Sinds de tweede helft van 2002 tot eind 2006 zijn circa 125.000 senioren

124 (2005: 92) in gebruik.

voorgelicht over modern bankieren door de Rabobank-seniorenvoorlichters en de SeniorWeb-ambassadeurs.

Rabobank vergemakkelijkt bankieren laaggeletterden

Bancair gezien is de doelstelling van de Rabobank met betrekking tot de

In Nederland zijn naar schatting 1,5 miljoen mensen laaggeletterd.

senioren gericht op behoud, en waar mogelijk verdieping van de relatie.

Zij kunnen niet goed genoeg lezen, schrijven en/of rekenen en ervaren

In 2002 kregen we nog vele klachten binnen via de ouderenbonden

daarvan hinder in het dagelijkse leven. De Rabobank spant zich in haar

over de gebrekkige toegankelijkheid van het moderne betalingsverkeer

bancaire dienstverlening in om laaggeletterde klanten financiële vaar-

voor senioren. Nu is dat sterk teruggelopen. Middels free publicity zijn

digheden (zogenaamde financial literacy) bij te brengen in het doen van

de voorlichters en al onze services voor senioren en mensen met een

bankzaken. Hiertoe hebben we drie nieuwe hulpmiddelen geïntroduceerd.

beperking al regelmatig in het nieuws geweest (landelijk en regionaal, in

• Herkenningswijzer voor banken: met de Stichting Lezen en Schrijven

de krant en op tv).

is een instructiekaart gemaakt voor bankmedewerkers om laaggelet-

De voorlichters vervullen de rol van Rabobank-ambassadeurs. Zij treden

terden te herkennen en om ze te kunnen wijzen op speciale lees- en

niet alleen op bij lokale banken en ouderenbonden maar dragen met

schrijfcursussen. Ook kreeg dit onderwerp vanaf het najaar 2006 een

hun demonstraties ook bij aan het succes van de invoering van het

vaste plaats in de basisopleiding voor deze medewerkers.

(pratende) chipknipsysteem of RaboContact in zorginstellingen. Van

• Brochure Stap voor stap bankieren: in deze klantbrochure met het

belang is ook hun aanwezigheid op de doelgroepbeurzen, bijvoorbeeld

keurmerk ‘Gewone Taal’ wordt in eenvoudige taal en met veel beeld

de 50-plusbeurs. Zij laten zien hoe dichtbij en betrokken de Rabobank is

uitgelegd hoe basisbankdiensten werken.

en geven uitleg over het gemak van Rabobank Internetbankieren en

• ReadSpeaker op www.rabobank.nl: een computerprogramma dat

nieuwere ontwikkelingen zoals iDeal en NotaBox. Ook de ondersteu-

teksten op de website voorleest. Deze innovatie is ook voor slechtzien-

nende tool voor slechtzienden, ReadSpeaker, en de interactieve site

den, mensen met dyslexie en handig voor ouderen.

www.steffie.nl worden gedemonstreerd. De bezoekers ontvangen ook de handleiding Stap voor stap bankieren in gewone taal. Meer voorbeelden kwestbare groepen.

Gerjoke Wilmink, directeur NIBUD “Rabobank, neem de stap van maatschappelijke betrokkenheid naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Rabobank, neem de verantwoordelijkheid om bij het leveren van financiële producten en diensten aan jongeren, minima, ouderen en migranten meer aandacht te besteden aan het vergroten van hun basisvaardigheden voor financiële zelfstandigheid. Stel - zonder belerend te zijn - basiskennis beschikbaar, werk samen met en stimuleer andere actoren op dit gebied en speel een actieve rol in schuldpreventie en schuldsanering. Rabobank, ga een entamerende rol spelen in het debat over financial literacy!”




71


Bankieren in ontwikkelingslanden

7 Bankieren in ontwikkelingslanden Onder het label Rabobank Development Program (RDP) wordt in ontwikkelingslanden toegang tot betaalbare financiële dienstverlening verschaft aan particulieren en ondernemers in de steden maar vooral op het platteland. In 2006 hebben we onze activiteiten uitgebreid met onder meer een belang van 49% in de Zambia National Commercial Bank PLC (Zanaco). Verder ondertekenden we met een Chinese bank een overeenkomst voor een participatie van 10%. Het aantal kredietcoöperaties die door Rabobank Foundation worden ondersteund, groeide tot circa 400. Met het RDP leveren we ook direct en indirect een bijdrage aan het verwezenlijken van de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Onze managementbenadering van bankieren in ontwikkelingslanden Onder het label van het Rabobank Development Program (RDP) leveren we een belangrijke bijdrage aan het versterken van de financiële sector in rurale gebieden van ontwikkelingslanden. Het RDP is gebaseerd op het uitgangspunt dat ondernemende mensen hun leven in eigen hand willen nemen en op zoek gaan naar de financiële diensten die zij nodig hebben. In het RDP zetten we onze ervaring, kennis, menskracht en kapitaal zo in dat mensen toegang daartoe hebben. Kleine ondernemers hebben behoefte aan kleine leningen en verzekeringen. Voor de

In dit hoofdstuk

verdere ontwikkeling zijn additioneel kapitaal, complexere financiële diensten, sectorkennis en netwerkondersteuning nodig (zie figuur 28). Het uiteindelijke doel is de economische onafhankelijkheid en welvaart van de plaatselijke bevolking te bevorderen. We verwachten dat de

Onze managementbenadering van bankieren in ontwikkelingslanden • Participaties Rabo Financial Institutions Development BV • Rabo International Advisory Services • Rabobank Foundation buitenland • Communicatie en congressen

economie in deze landen zich op de lange termijn zo ontwikkelt dat het de Rabobank ook zakelijk voordeel oplevert. Het RDP wordt uitgevoerd door drie eenheden die zich vanuit een gemeenschappelijke focus richten op verschillende en elkaar aanvullende activiteiten:

>

• Rabobank Foundation • Rabo Financial Institutions Development BV (RFID) • Rabo International Advisory Services BV (RIAS)

72



Figuur 28: Financieel landschap in ontwikkelingslanden en opkomende economiën

Hoog Midden Rabo Development/ RIAS Laag inkomen

Economisch actieve armen

Officiële armoedegrens

Rabobank Foundation

Allerarmsten

Financiële diensten op maat

Subsidies

NGO’s en particuliere

voor grootbedrijf

Commerciële banken

geldverstrekkers

Standaard financiële diensten

Ontwikkelingsbanken,

Overheden

voor middenbedrijf

plattelandsbanken en spaarbanken

Microfinanciering voor

Instituten voor microfinanciering,

kleinbedrijf

kredietverenigingen, kredietcoöperaties en banken voor betalingsverkeer Bron: Rabobank Nederland (2006)

Strategie focuslanden

en beoordeeld. De conclusie was dat, gelet op de aard van deze risico’s,

De strategie voor het RDP is vanuit een gezamenlijke focus en concen-

de aanwezige landenkennis en de ervaring binnen het team, er geen

tratie activiteiten te ontplooien. In dit kader heeft de raad van bestuur

bovenmatig risicoprofiel is voor onze activiteiten in de focuslanden en

een aantal focuslanden benoemd, waar de komende jaren gezamenlijk

voor de Rabobank Groep als geheel.

nieuwe initiatieven worden ontwikkeld. De geografische focus voor participaties is thans gericht op Tanzania, Zambia, Mozambique, China,

Bijdragen aan Millenniumdoelstellingen

Paraguay en Peru en zal in 2007 worden uitgebreid. Gelet ook op de

De Rabobank Groep vindt het belangrijk met het Rabobank Development

ambitie van Rabobank International ligt de nadruk op participatie in

Program een bijdrage te leveren aan de realisatie van de Millennium-

geschikte plattelandsbanken in India en Indonesië. Hiermee komt het

doelstellingen van de Verenigde Naties (VN). De VN hebben deze doelstel-

aantal focuslanden op acht. India en Indonesië zijn ook landen die

lingen in september 2000 aangenomen. De realisatie ervan zou in 2015

belangrijk zijn voor Rabobank Foundation.

moeten zijn. We richten ons vooral op twee van de acht doelstellingen (zie figuur 29), omdat die het best passen bij onze kernactiviteiten.

Meer samenhang tussen activiteiten

1. Het uitbannen van extreme armoede en honger (halvering van het

In 2007 zullen we de samenwerking tussen RFID, RIAS, Rabobank

aantal mensen dat moet rondkomen van minder dan 1 dollar per dag

Foundation en Rabobank International vergroten. De uitdaging daarbij is

en het aantal mensen dat honger lijdt).

om projecten, programma‘s en nieuwe producten te ontwikkelen die de

Aan deze doelstelling leveren we een bijdrage met het opzetten en

slagkracht en samenhang tussen deze onderdelen vergroten. Op deze

ondersteunen van spaar- en kredietcoöperaties en het verstrekken

wijze zal het effect van onze inspanningen op de economieën van die

van handelsfinancieringen aan kleine boeren. Met de Rabobank

landen aan kracht winnen en zal de zichtbaarheid van het RDP toenemen.

Foundation hebben we hiermee ruim dertig jaar ervaring. 2. Het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikke-

Risicoanalyse ‘Werken in focuslanden’

ling, waarbinnen onder meer gewerkt wordt aan een open en eerlijk

De landen waarin we werken met het RDP kennen een andere wijze

handels- en financieel systeem. Aan deze doelstelling leveren wij een

van werken, handelen en denken. Vooral daar waar we via participaties

bijdrage door te participeren in plattelandsbanken in ontwikkelings-

en technisch advies managementverantwoordelijkheid nemen, hebben

landen die het in zich hebben door te groeien tot sterke financiële

we, naast financieel risico, vooral ook te maken met reputatierisico voor

dienstverleners met een landelijk toegankelijk kantorennetwerk.

de Rabobank Groep. In 2006 heeft RFID de diverse risico’s in kaart gebracht

73


Figuur 29: Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties


banksysteem in deze provincie met 47 miljoen inwoners. Verder zullen we trainingen verzorgen aan het management en de medewerkers van de bank.

1. Uitbannen van extreme armoede en honger. 2. Basisonderwijs voor alle kinderen.

Uitbreiding en modernisering kantorennet National Microfinance

3. Gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen.

Bank (NMB)

4. Vermindering van de kindersterfte in ontwikkelingslanden.

De Rabobank heeft sinds 2005 een aandeel van 35% in de National

5. Verlaging van de moedersterfte.

Microfinance Bank (NMB). Deze Tanzaniaanse bank heeft in 2006 het

6. Bestrijding van HIV/AIDS, malaria en andere armoedeziekten.

kantorennet uitgebreid en de eerste geldautomaten in gebruik genomen.

7. Waarborgen van een duurzaam milieu.

Er zijn 6 nieuwe kantoren geopend in 2006, zodat het totale aantal op

8. Ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling

114 kantoren komt. Hiermee brengt de bank de financiële dienstverlening dichter bij de bevolking van het land. Nu moeten mensen vaak een dag

Bron: www.un.org/millenniumgoals

reizen voordat zij hun salaris kunnen opnemen. Het is uniek dat de nieuwe kantoren voornamelijk in afgelegen gebieden zijn geopend.

Participaties Rabo Financial Institutions Development BV

De concurrenten richten zich veelal op de steden, omdat daar meer

Rabo Financial Institutions Development BV heeft de doelstelling voor

financieel voordeel te behalen valt. Voor 2007 zijn er plannen voor

2006 (zie het maatschappelijk jaarverslag 2005) gehaald om te investeren

verdere uitbreiding met 15 bankkantoren en een verbetering van het

in twee à drie rurale banken (partnerbanken). De belangrijkste participatie

producten- en servicepakket van de NMB.

was de verwerving van 49% van de aandelen in de Zambia National Commercial Bank PLC. Daarnaast is met de voorbereidingen begonen

RIAS in 2006

voor de oprichting van de eerste rurale bank in Mozambique en vond

Rabo International Advisory Services (RIAS) heeft de doelstelling voor

de ondertekening plaats van een overeenkomst met de United Rural

2006 (zie het maatschappelijk jaarverslag 2005) gehaald om technische

Co-operative Bank of Hangzhou (URCB) in China voor de acquisitie van

assistentie uit te voeren bij 15 rurale banken. Door de technische assi-

een aandeel van 10% in de Chinese bank.

stentie van RIAS konden deze banken faciliteiten voor sparen en financieren opbouwen. Voorbeelden van werkzaamheden van RIAS in 2006 zijn:

Verwerving 49% in Zanaco De Rabobank heeft eind 2006 met de Zambiaanse overheid overeenstemming bereikt over de verwerving van 49% van de aandelen in de Zambia National Commercial Bank PLC (Zanaco). Deze deelneming is het gevolg van het privatiseringsprogramma van de Zambiaanse overheid

• de oprichting in Egypte van het Horus Agri Fund; een venture capital fund voor participaties in middelgrote Egyptische bedrijven; • het assisteren van UBB Bulgarije bij het verstrekken van EUR 10 miljoen krediet aan het MKB en agrarische bedrijven; • de organisatie van een studiereis langs Nederlandse financiële

waarvan Zanaco deel uitmaakt. Deze keuze is onder meer gebaseerd op

experts voor management van banken uit ontwikkelingslanden;

het feit dat de Rabobank het aantal kantoren van Zanaco wil uitbreiden,

• het opstellen van een strategisch plan voor de National Bank of Iraq

met name op het platteland. Daarnaast zullen we in een uitgebreid

voor het opzetten van een bank voor het MKB en particulieren klanten;

meerjarenprogramma investeren. Zanaco kan zich hierdoor ontwikkelen

zowel in Jordanië als in Nederland zijn trainingen gegeven aan

tot een vooraanstaande financiële dienstverlener in Zambia. We willen

Irakees personeel;

met onze kennis, ons management en kapitaal de financiële dienst-

• ondersteuning van de Asia Commercial bank in Vietnam bij de

verlening in Zambia professionaliseren. Rabo Financial Institutions

ontwikkeling van beleid en procedures op het gebied van rente-,

Development B.V. levert het management en verbindt zich voor een

liquiditeits- en valutarisico’s.

driejarig programma van technische assistentie.

Uitzendingen naar buitenlandse projecten Oprichting eerste rurale bank in Mozambique

De Rabobank zendt jaarlijks een groot aantal interne consultants voor

In Mozambique is de Rabobank in 2006 gestart met de voorbereidingen

een korte termijn naar het buitenland voor minimaal één week en soms

voor de oprichting van de eerste rurale bank in dat land. In deze nieuwe

langer. Daar adviseren zij banken op specialistische terreinen op het vlak

bank worden de financiële activiteiten van de Mozambikaanse instituti-

van financiële dienstverlening. Rabo Financial Institutions Development

onele aanbieder van kredieten GAPI opgenomen. GAPI is de enige

BV heeft in 2006 zeventien Rabobankmanagers voor een periode van

institutionele aanbieder van kredieten op het platteland.

drie jaar uitgezonden naar het buitenland.

Overeenkomst voor 10% aandeel in Chinese bank

Talents for Development

De Rabobank heeft een overeenkomst getekend met de United Rural

Via het in 2005 gestarte programma Talents for Development worden

Co-operative Bank of Hangzhou (URCB) in China voor de acquisitie van

jonge, ambitieuze Rabobankmedewerkers uitgezonden die ervaring willen

een aandeel van 10% in deze Chinese bank. Op provinciaal niveau

opdoen bij buitenlandse projecten van het Rabobank Development

adviseren we over de toekomstige structuur en het totale coöperatieve

Program. Zij krijgen zo de kans om een opdracht uit te voeren bij een

74



financiële instelling in een ontwikkelingsland. Dit programma is waardevol voor de ontwikkeling van de medewerkers en de bank. Zij krijgen daarbij begeleiding van een ervaren adviseur of manager die namens de Rabobank is uitgezonden.

Figuur 31: uitgaven Rabobank Foundation in EUR miljoenen 20 15

Mismatch tussen beschikbaarheid en uitzending Het enthousiasme onder specialisten van de Rabobank voor het leveren van een bijdrage aan deze buitenlandse projecten is groot. Managers

10

Buitenland

5

Binnenland

0 2001

2002

2003

2004

2005

2006

zijn echter niet altijd in staat om hun specialisten tijdig beschikbaar te stellen vanwege eigen prioriteiten. Vanwege het toenemende aantal mandagen dat RIAS inzet, is het soms lastig om op het juiste moment de juiste mensen te krijgen. Daarom worden in sommige gevallen

Figuur 32: spaar- en kredietcoöperaties met een lening per werelddeel in procenten

extern mensen ingehuurd.

De buitenlandse activiteiten van de Rabobank Foundation in 2006 De Rabobank Foundation bereikt met haar activiteiten ruim 3,2 miljoen

Azie

48

Latijns-Amerika

27

Afrika

17

Oost-Europa

8

leden van coöperaties wereldwijd. Hiermee levert de Foundation een zichtbare bijdrage aan de verstrekking van microkredieten en de ondersteuning van coöperaties in derdewereldlanden. Uit een evaluatie gehouden in 2006 blijkt dat van deze totale populatie driekwart vrouw en driekwart ruraal georiënteerd is. De helft leeft op of onder de armoedegrens en een derde is analfabeet. De Foundation steunt bij voorkeur microkredietverstrekkers in hun opstart-

Handelsfinancieringen

fase. In de periode 2001-2006 konden circa 400 organisaties rekenen op

De handelsfinancieringen zijn gestegen van ongeveer EUR 5,8 in 2005

een bijdrage. De evaluatie laat zien dat deze organisaties snel groeien. Het

naar ongeveer EUR 7,7 miljoen in 2006. Deze handelsfinancieringen zijn

ledental van de gesteunde coöperaties groeit jaarlijks gemiddeld met 15%.

gericht op koffie, cacao en tropische vruchten. Progresso is een samenwerkingsverband van Rabobank Foundation,

Inkomsten en bestedingen in 2006

Stichting Doen en Stichting Green Development. In het verslagjaar is de

De Rabobank Foundation ontving in 2006 een vrijwillige bijdrage van

samenwerking binnen het Progressofonds geformaliseerd en zijn de

3,95 miljoen van de lokale Rabobanken (2005: EUR 2,9 mln). Inclusief de

verstrekkingsprocedures van de handelsfinancieringen tot productie

verdubbeling van Rabobank Nederland en overige inkomsten, zoals

gekomen. Dit heeft geresulteerd in een totaal van de uitstaande finan-

rente en terugboekingen, was het totaal aan opbrengsten EUR 14,2

cieringen per ultimo 2006 van EUR 2,15 miljoen. Het oogstseizoen in

miljoen. Dat is 29% meer dan in 2005. De verklaring voor deze stijging

Zuid-Amerika moet nog op gang komen. Het beschikbare geld van

is het succes van het Infotainmentprogramma ‘Wereld in eigen hand’.

EUR 4 miljoen zal, naar het zich laat aanzien, geheel worden benut.

Dit programma informeert leden van lokale Rabobanken over de activi-

De plannen uit 2005 met betrekking tot de cacao hebben stilgelegen

teiten van de Rabobank in ontwikkelingslanden.

in afwachting van de nadere uitwerking van het Progressofonds.

De Foundation steunde in 2006 zo’n 151 projecten (2005: 116) in meer dan 40 landen, in totaal voor EUR 14,4 miljoen (2005: ruim EUR 10,3 mil-

Medewerkersfonds Share4more Het medewerkersfonds Share4more zamelt bij medewerkers en gepen-

joen, inclusief garanties).

sioneerden geld in voor kleinschalige projecten in binnen- en buitenland. Donateurs kunnen zelf aangeven aan welk type projecten ze het bedrag Figuur 30: inkomsten Rabobank Foundation in EUR miljoenen

willen besteden. De projecten van Share4more richten zich op kansarmen in de samenleving.

20

Overige

In 2006 heeft Share4More aan 89 projecten in Afrika, Azië en Zuid-

15

inkomsten

Amerika in totaal EUR 267.000 uitgekeerd (2005: EUR 23.500).

10

Inkomsten

De gesteunde projecten houden zich onder meer bezig met de opvang

5

lokale

van weeskinderen met aids (Zuid-Afrika), het bouwen van huizen en

0

Rabobanken 2001

2002

2003

2004

2005

2006

scholen en het steunen van landbouwprojecten (Rwanda), en het behandelen van kinderen met een aangeboren afwijking of verlamming (Azië). Het geld is afkomstig van medewerkers en gepensioneerden van de

75



Rabobank Groep, die minimaal EUR 4,- per maand doneren. 2.142

Ook gaan we onze klanten het nieuwe Cordaid Microkrediet Fonds

personen hebben EUR 95.000,- in het fonds gestort. Daarnaast zijn voor

aanbevelen dat speciaal gericht is op steun aan kleine ondernemers in

EUR 15.000,- incidentele bijdragen ontvangen. De raad van bestuur heeft

ontwikkelingslanden. In veel landen kampt het midden- en kleinbedrijf

de bijdragen van in totaal EUR 110.000,- verdubbeld tot EUR 220.000,-.

met grote problemen. De sector valt in de zogeheten ‘missing middle’ wat kredietverstrekking, investeringen en andere financiële diensten

Microverzekering

betreft. Veel microfinancieringsinstellingen beperken zich met kleine

Sinds de oprichting van de Micro Insurance Association Netherlands

leningen tot arme mensen zonder onderpand, en traditionele banken

(MIAN) in 2004 werkt de Foundation met deze organisatie samen.

richten zich vooral op grote ondernemingen. Het midden- en kleinbedrijf

De MIAN ondersteunt lokale organisaties bij het opzetten van een

valt tussen de wal en het schip en heeft grote behoefte aan financiers

microverzekeringssysteem. In 2006 werkte de Rabobank Foundation

die zich specifiek richten op de behoefte van startende kleine en

samen met de MIAN op het gebied van health insurance in Cambodja

middelgrote ondernemingen.

en op het gebied van gezondheidsrisico’s in India. In het project in Cambodja werd samengewerkt met de Achmea Groep

Sustainable Agriculture Guarantee Fund

en Healthnet. In deze samenwerking heeft de Rabobank Foundation

Het Sustainable Agriculture Guarantee Fund (SAGF) is in november 2005

geholpen met de voorbereiding en het opzetten van de health insurance

officieel van start gegaan. Het fonds biedt (partiële) kredietgaranties aan

en een rol gespeeld in de financiering. In India heeft een uitgezonden

plaatselijke banken in met name Zuid-Amerika en Afrika. Zij kunnen

medewerker gewerkt bij het Asian Knowledge Centre for Mutual Insurance

zodoende gemakkelijker kredieten verlenen aan boerencoöperaties om

(ASKMI), dat een onderdeel vormt van de Dahu Foundation in Madurai.

op termijn het krediet zelfstandig te verstrekken op basis van opgebouwd vertrouwen. In 2006 heeft het SAGF vertraging opgelopen op het

Internationale samenwerking

gebied van uitzettingen vanwege de reorganisatie binnen Rabobank

In haar bancaire activiteiten in ontwikkelingslanden zoekt de Rabobank

International en personeelswisselingen. Toch heeft niet alles stilgelegen:

actief de samenwerking met andere partijen. We startten in 2006 een

er zijn gesprekken gevoerd met potentiële investeerders die overwegen

nauwe samenwerking met de ontwikkelingsorganisatie Cordaid.

deel te nemen in het fonds. Cordaid besloot deel te nemen met een

Andere voorbeelden zijn:

inbreng van EUR 1,5 miljoen in het fonds.

- het Sustainable Agriculture Guarantee Fund (samenwerking van ministerie van Buitenlandse Zaken, Solidaridad, Rabobank

Communicatie en congressen

International en Rabobank Foundation);

Voor het uitdragen van de boodschap dat de Rabobank zich sterk

- de samenwerking met ontwikkelingsorganisatie ‘Woord en Daad’ voor een grootschalig microkredietprogramma in Bangladesh; - Terrafina, een samenwerkingsverband in Afrika tussen ICCO, Oikocredit en de Rabobank Foundation; - Agri-ProFocus, een samenwerkingsverband dat uit twintig partners bestaat, waaronder Rabobank Foundation, Solidaridad, Novib, ICCO en Cordaid, met als doel het effectiever ondersteunen van agrarischeproducentenorganisaties; - de samenwerking met de ontwikkelingsbanken; - het samenwerkingsverband Netherlands Financial Sector Development Exchange (NFX).

maakt voor een laagdrempelige toegang tot financiële dienstverlening voor de bevolking in ontwikkelingslanden is effectieve communicatie onmisbaar. In 2006 hebben we de volgende communicatieactiviteiten uitgevoerd: • presentatie communicatieprogramma Wereld in eigen hand bij lokale Rabobanken over projecten van RDP in India, Honduras, Tanzania en Egypte; • sponsoring van de Business in Development (BiD) Challenge, een initiatief van het NCDO; • deelname aan het televisieprogramma Nederland in Bedrijf over projecten in landen als Tanzania, Sri Lanka, Vietnam, Kenia, Egypte, India, Ghana, Mozambique, Zambia en Indonesië;

Samenwerking met Cordaid

• gastheer van de jaarvergadering van Organic Exchange, een congres

In oktober 2006 is de voorgenomen samenwerking tussen de Rabobank

met 400 deelnemers uit de productieketen van biologische katoen

en de ontwikkelingsorganisatie Cordaid bekendgemaakt. We zullen

wereldwijd.

Cordaid ondersteunen met financiële expertise. Cordaid op haar beurt brengt ons en onze klanten in contact met collega-ondernemers in ontwikkelingslanden.



76


Midden in de samenleving

8 Midden in de samenleving In een wereld waarin lokale en mondiale welvaart en vormen van achterstelling hand in hand gaan, is er een sterk appel op ondernemingen om in hun directe leefomgeving betrokken te zijn bij allerlei sociale en milieuvriendelijke initiatieven. Vanuit onze coöperatieve achtergrond is het voor de Rabobank vanzelfsprekend om hieraan gevolg te geven. We doen dat vanuit de ‘coöperatief dividend’-filosofie. Een deel van onze winst besteden we aan economische, sociale en culturele verbeteringen. Ook zijn we initiatiefrijke mensen van dienst met kennis en netwerken. Onze managementbenadering van maatschappelijke betrokkenheid Het uitgangspunt van de Rabobank is dat de bijdragen die ze aan de samenleving geeft, het eigen initiatief van mensen dienen te belonen. Met onze donaties en sponsoring enerzijds en onze coöperatieve initiatieven (coöperatief dividend, pag. 77) en studies anderzijds zetten we steeds meer mensen aan om zelf ondernemend op te treden en vernieuwingen in gang te zetten. Ons streven daarbij is maatschappelijke betrokkenheid te laten aansluiten bij onze kernactiviteiten. Dat heeft

In dit hoofdstuk

niet alleen meer impact op onze samenleving, maar draagt er ook toe bij dat onze commerciële mensen in hun dagelijkse werkzaamheden de oriëntatie op de samenleving houden. Samenwerking en kennis spelen daarbij een belangrijke rol. Coöperatief bankieren is te beschouwen als de synergie tussen onze betrokkenheid met de samenleving en onze

• Onze managementbenadering van maatschappelijke betrokkenheid • Rabobank Foundation Nederlandfinanciële dienstverlening • Maatschappelijke impact • Lokale initiatieven • Maatschappelijke betrokkenheid groepsonderdelen • Sponsoring • Kennis over en voor de markt

financiële kernactiviteiten. Samenwerking: we gaan er bewust steeds vaker toe over om via uiteenlopende coalities of partnerschappen dingen tot stand te brengen die leiden tot een duurzamere samenleving. Dat kan bijvoorbeeld een partnerschap zijn voor het ontwikkelen van financiële producten, zoals de creditcard met klimaatcompensatie die we samen met het Wereld Natuur Fonds op de markt brengen (zie pag. 58). Een ander voorbeeld is de samenwerking met Cordaid voor de steun aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden (zie pag. 75).

>

Kennis: de Rabobank heeft een naam hoog te houden als kennisbank op sociaaleconomisch terrein en op food & agrigebied. Al jaren geeft ons directoraat Kennis en Economisch Onderzoek sociaaleconomische

77



ontwikkelingen in de verschillende internationale food & agrisectoren.

Rabobank Foundation Nederland voor maatschappelijke initiatieven

Steeds vaker vormt duurzaamheid het referentiekader van deze studies.

De Rabobank Foundation in Nederland doet talrijke donaties aan kleine

studies uit. Het Food & Agri Researchteam maakt studies over markt-

en grote projecten die gericht zijn op het verbeteren van de mogelijkCoöperatief dividend voor de samenleving en de leden

heden tot participatie in de samenleving van mensen met een geestelijke

De Rabobank heeft geen aandeelhouders aan wie zij periodiek dividend

of lichamelijke beperking.

uitkeert, maar biedt daarvoor in de plaats ondersteuning aan maatschap-

Jaarlijks ontvangt de Rabobank Foundation circa 350 aanvragen voor

pelijke, economische, duurzame en culturele projecten. De ondersteuning

financiële steun in Nederland. In 2006 honoreerde zij 53 van deze aan-

bestaat niet alleen uit geld, maar ook uit de inzet van medewerkers

vragen. In 2006 doneerde zij aan projecten ruim EUR 1,6 miljoen (2005:

tijdens werktijd, de inzet van onze netwerken en media en het ter

1,5 miljoen). De donaties van de Rabobank Foundation in Nederland

beschikking stellen van middelen, zoals vergaderruimtes en kopieer-

zijn schenkingen waar geen rechtstreekse (commerciële) wederdienst

apparatuur. Deze activiteiten, zowel lokale als centrale, worden gerang-

tegenover staat. De lokale Rabobanken geven een jaarlijkse bijdrage aan

schikt onder de noemer ‘coöperatief dividend’. We gaan ervan uit dat

de Rabobank Foundation en werken bovendien vaak met de

door samenwerking en bundeling van krachten een beter resultaat kan

Foundation samen in projecten. Vaak dragen zij een project bij de

worden geboekt dan door individueel opereren. Dit is de kern van het

Rabobank Foundation aan en zijn zij actief in dat project.

coöperatieve gedachtegoed. Het maakt de Rabobank in Nederland

Voorbeelden van projecten waaraan de Rabobank Foundation in 2006

uniek en onderscheidend. Hoewel geen haarscherpe grens kan worden

heeft gedoneerd, zijn:

getrokken tussen coöperatief dividend en sponsoring, zit het onder-

• de stichting Lezen & Schrijven voor het helpen oplossen van het

scheid vooral in de vraag of een directe tegenprestatie is afgesproken. Van de lokale Rabobanken geeft 95% aan over een coöperatiefonds te beschikken of anderszins aan het coöperatief dividend ‘uit te keren’ aan de lokale gemeenschap. De activiteiten van de banken staan op www.rabobank.nl/leden.

probleem van laaggeletterdheid; • de training Goede Zaken voor ideële organisaties om zich goed te profileren bij commerciële bedrijven; • de nationale Special Olympics voor het stimuleren van sporten voor mensen met een verstandelijke beperking.

Coöperatief dividend in onze marktformules

Lokale initiatieven voor de samenleving

Als coöperatieve organisatie gaat de betrokkenheid van de Rabobank

Onze lokale banken nemen veel initiatieven om het milieu, de econo-

verder dan alleen het behartigen van de financiële belangen van haar

mische ontwikkeling en de sociale samenhang van onze omgeving te

klanten. Met onze kennis en netwerken helpen we klanten bij het ver-

versterken. Dat past goed binnen ons coöperatieve gedachtegoed.

wezenlijken van hun maatschappelijke ambities. Ons fundamentele

We onderscheiden in de projecten die we steunen zes verschillende

streven om betrokken te zijn bij de lokale omgeving, biedt ons de moge-

thema’s: (1) financiële scholing, (2) onderwijs en loopbaanontwikkeling,

lijkheid om op een geloofwaardige manier uniek te zijn in de markt.

(3) wijk en buurt, (4) zorg en welzijn, (5) plattelandsvernieuwing en (6)

Veel van onze klanten hebben de behoefte om iets te doen voor hun

milieu. Voor meer dan zestig praktijkvoorbeelden zie ‘MVO in de praktijk‘

directe omgeving. Onze lokale Rabobanken geven daar invulling aan,

op www.rabobankgroep.nl/MVO.

bijvoorbeeld door welgestelde klanten in contact te brengen met bankingklanten kunnen deze organisaties ondersteunen met hun

Maatschappelijke betrokkenheid van onderdelen Rabobank Groep

kennis, middelen en/of netwerk.

Vele onderdelen van de Rabobank Groep (Robeco, De Lage Landen,

verenigingen, stichtingen, instellingen en bedrijfjes. Deze private-

FGH Bank, Obvion, Schretlen & Co, Alex en Rabobank International) zijn

Lid zijn van de Rabobank

overeenkomstig de traditie van de Rabobank actief in de samenleving.

Een lid heeft recht van spreken bij de lokale Rabobanken. In de algemene vergadering of de ledenraad kunnen leden een stem laten horen en meebeslissen. Omdat de lokale Rabobanken geen winst hoeven uit te keren, laten ze een deel van de winst terugvloeien naar de lokale gemeenschap door te investeren in lokale projecten. De leden bepalen gezamenlijk in welke projecten door de lokale bank wordt geïnvesteerd. Maar ook in andere opzichten hebben leden een streepje voor. Ze krijgen meer informatie dan gewone klanten, bijvoorbeeld via seminars, workshops en lezingen en het ledenblad Dichterbij. Daarnaast krijgen ze ook materiële en financiële voordelen in de vorm van kortingen en speciale ledenproducten.

Dat gebeurt in de vorm van donaties, sponsoring en vrijwilligerswerk.

Sponsoring De Rabobank kiest in haar sponsorbeleid voor langdurige en structurele partnerships waarbij niet alleen de bank, maar vooral ook de gesponsorde partij voordelen moet ondervinden van de samenwerking. In ons sponsorbeleid speelt naast merkprofilering het opleiden van talent en de bevordering van een vitale en sociale samenleving een belangrijke rol. We sponsoren geen organisaties met politieke doelstellingen, individuen, gevaarlijke sporten of milieubelastende activiteiten. Onze lokale Rabobanken hebben in 2006 via sponsoring EUR 22,8 miljoen en via donaties EUR 2,8 miljoen bijgedragen aan projecten. In 2005 werd in totaliteit EUR 25,6 miljoen uitgegeven.

78



Rabobank Nederland gaf het afgelopen jaar in totaal EUR 20 miljoen uit

Kennis over en voor de markt

aan sponsoring en EUR 0,2 miljoen aan donaties. Landelijk richten we

De Rabobank is bij uitstek een kennisbank. Binnen haar gelederen func-

onze sponsorinitiatieven op de volgende gebieden:

tioneren diverse kenniscentra en onderzoeksafdelingen. Deze genereren

• de sponsoring van sport en dan met name wielrennen, hockey,

niet alleen kennis voor eigen gebruik, maar ook voor klanten en leden.

paardensport en NOC*NSF;

MVO krijgt daarbij hoe langer hoe meer aandacht. Zo heeft directoraat Kennis en Economisch Onderzoek (KEO) van Rabobank Nederland zich

• de sponsoring van cultuur, waarbij musea en vooral het Van Gogh

ten doel gesteld MVO te incorporeren in studies en visies. Deze doelstel-

Museum een belangrijke plaats krijgen; • de sponsoring van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK).

ling is in 2006 gerealiseerd. In eerdere edities van het maatschappelijk jaarverslag is hieraan al aandacht gegeven. Hieronder noemen we enkele voorbeelden uit 2006.

Figuur 33: Totaal aan sponsorbedragen en donaties Rabobank Nederland in miljoenen euro’s Sponsoring Donaties

• Rapport Financing and the emerging bio-energy markets over bio-energie en de ontwikkeling van duurzame energieoplossingen.

2006

2005

2004

2003

20,0

19,3

18,9

19,0

0,2

0,1

0,2

0,2

• De artikelen Langer doorwerken met de levensloopregeling en Langer werken: hoe dan?’ over de kosten van vergrijzing en het belang van meer werken en langer doorwerken. Voor dit thema hebben we via de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) bij de politiek om aandacht gevraagd. • Onderzoeken naar regionale en ruimtelijke economische aspecten

Medewerkers waarderen sponsoring

in Nederland langs de drie duurzaamheidsperspectieven People,

Uit het jaarlijkse sponsoronderzoek blijkt dat medewerkers van de lokale

Planet, Profit.

Rabobanken de sponsorprojecten op gebied van sport en cultuur goed vinden passen bij de Rabobank. 97% van de ondervraagde Rabobank-

• Onderzoeken naar de sociaaleconomische positie en bankdiensten van niet-westerse allochtonen in Nederland.

medewerkers staat positief tegenover sponsoring in het algemeen, mede doordat daarmee maatschappelijke betrokkenheid wordt getoond.

Maatschappelijke impact vrijwilligerswerk De verschillende onderdelen van de Rabobank geven op eigen wijze invulling aan vrijwilligerswerk. Voorbeelden zijn: • Lokale Rabobanken en groepsonderdelen kunnen zelf bepalen of hun personeelsleden in werktijd vrijwilligerswerk mogen doen. Zeker sinds onze aansluiting bij ‘Make a Difference Day’ is dit het geval. Zo krijgen werknemers van Robeco bijvoorbeeld één dag per jaar vrij om vrijwilligerswerk via Benefits 4 Kids of Workmate te doen. • Een aantal lokale Rabobanken en onderdelen van de Rabobank Groep hebben in 2006 meegedaan aan Make a Difference Day, de landelijke vrijwilligersdagen op 3 en 4 november. Deze vrijwilligersactiviteiten worden over het algemeen zeer goed gewaardeerd, ook vanwege de teambuilding. • Schretlen & Co heeft een persoonlijk budget in het leven geroepen om te kunnen besteden aan vrijwilligerswerk. • De medewerkers van Rabobank Indonesië hebben geholpen bij de Yogyakarta aardbeving en Rabobank Tokyo heeft beleid ontwikkeld om vrijwilligerswerk te bevorderen.



79


Onze medewerkers

9 Onze medewerkers De Rabobank is in beweging. Ontwikkelingen in de maatschappij, veranderende eisen in de vraag van klanten, scherpe concurrentie én het verdergaande terugtreden van de overheid vragen om continue vernieuwing in denken en handelen. Daarbij heeft de Rabobank haar ambities verder aangescherpt en zal zich de komende jaren richten op een forse omwenteling door een sterke internationale groei. Bovendien willen we als werkgever een bijdrage leveren aan de samenleving. Dit alles stelt hoge eisen aan onze medewerkers en ons human resources management (HRM) beleid. In dit hoofdstuk Onze managementbenadering van human resources • Veranderende context van HRM • Visie HRM • Uitgangspunten HRM-beleid

Onze managementbenadering van human resources >

Veranderende context van HRM De omgeving van de Rabobank Groep is aan snelle veranderingen onderhevig. De maatschappij, en daarbinnen de arbeidsmarkt, is continu

Slimmer werken • Arbeidsvoorwaarden • Performance management en beloningsbeleid Loopbaan • Interne mobiliteit medewerkers • Inzetbaarheid • Ontwikkelen van MVO-kennis bij medewerkers • Opleidingen • Vrijwilligerswerk • Medewerkers tevredenheid • Arbeidsomstandigheden en - (on)geschiktheid • Verloop personeel

in beweging, wordt krapper en verandert van aard. Onze verwachting is

>

dat de arbeidsmarkt steeds meer pluriform wordt (meer vrouwen en multicultureel), en bovendien internationaal, digitaal, onzeker en ondernemend. Daarnaast wordt de gemiddelde loopbaan langer. Ook verandert de wijze waarop het werk wordt georganiseerd, en dat heeft gevolgen voor de opbouw en samenstelling van het personeelsbestand. Zo is bijvoorbeeld in 2006 besloten om een deel van de ICT-activiteiten af te bouwen en uit te besteden (zie casestudie “Uitbesteden van werk langs de MVO-meetlat”. Verder heeft de Rabobank onderdelen van Bouwfonds overgenomen, wat per 1 december 2006 heeft geresulteerd

>

in een samenvoeging van Bouwfonds, FGH Bank en Rabo Vastgoed tot Rabo Bouwfonds. Door deze maatschappelijke trends, gekoppeld aan onze ambitie om

Verschillen • Aantrekken en ontwikkelen van talent • Stimuleren van vrouwen in topfuncties • Culturele diversiteit • Inzetbaarheid van oudere medewerkers

commercieel succesvoller te zijn tegen lagere kosten, de samenwerking binnen de Rabobank Groep te verbeteren en internationaal flink uit te breiden, moeten we als werkgever in steeds meer verschillende arbeids-

>

markten actief zijn. Veronachtzaming van deze ontwikkelingen draagt risico’s in zich, maar het anticiperen erop met doordacht HRM-beleid levert nieuwe kansen op. Dit is voor ons de uitdaging.

80


Onze medewerkers

Visie HRM

Slimmer werken

De maatschappelijke trends en de strategie van de Rabobank Groep

De Rabobank 16 wil efficiënter en effectiever werken. Daarvoor zijn

om op eigen kracht bestendig te groeien op drie terreinen (marktleider-

bevlogen en ondernemende medewerkers nodig. Leidinggevenden

schap in Nederland, synergie tussen groepsonderdelen en uitbreiding

moeten medewerkers de ruimte geven zich als zodanig te ontplooien.

als leidende bank in de internationale food & agrisectoren en in de

Zij inspireren, coachen en sturen op resultaat. Performance management

internationale retailbanking) vragen om een heldere visie en kordaat

- de jaarlijkse cyclus binnen de Rabobank van plannen, functioneren,

beleid op het gebied van HRM. Want we kunnen onze ambities alleen

beoordelen en belonen - speelt hierop in. In 2006 werd de eerste cyclus

verwezenlijken met de inzet van getalenteerde, vitale en blijvend gemo-

afgerond. Uit de evaluatie bleek dat performance management heeft

tiveerde mensen. Dit is het belangrijkste kapitaal voor onze organisatie.

geleid tot een betere koppeling tussen prestaties en belonen, en tot

Vanuit dit leidende principe hebben we in 2006 de studie ‘De

meer duidelijkheid in wat van medewerkers verwacht wordt. HRM-

WERKelijkheid van morgen’ gepubliceerd. De studie beschrijft zeven

activiteiten die onder het aandachtsgebied slimmer werken vallen, zijn:

megatrends die werk en werken de komende jaren beïnvloeden: digitaler,

• arbeidsvoorwaarden, pag. 81;

grenzelozer, pluriformer, onzekerder, verantwoordelijker, vitaler en

• pensioenvoorziening, pag. 81;

ondernemender. Over deze trends is extern gediscussieerd tijdens een

• performance management en beloningsbeleid, pag. 81;

landelijk congres, in samenwerking met de werknemersvereniging AWVN,

• beoordeling en beloning topmanagement, pag. 82;

en intern met leidinggevenden, HR-managers en de ondernemingsraden.

• MVO-doelstellingen binnen performance management, pag. 82.

De resultaten hebben we in 2006 uitgewerkt in een geactualiseerde visie op ons HRM-beleid: “Mensen maken de bank, nog beter”. Met deze visie

Loopbaan

leggen we een verbinding tussen de trends en de ambities van de

Medewerkers van de Rabobank Groep moeten zich ontwikkelen, om bij

Rabobank. Dit heeft geresulteerd in drie aandachtsgebieden: (1) slimmer

te blijven en om door te groeien. Daarom stimuleren wij ontwikkeling en

werken, (2) loopbaan en (3) verschillen. In 2007 zal in afdelingen en

beweging. Een regelmatige wisseling van werkomgeving is ook nodig

eenheden en op lokaal niveau concrete invulling worden gegeven aan

om vitaal te blijven. Vitaliteit en gezondheid zijn weer belangrijke voor-

de uitgangspunten van deze visie.

waarden om inzetbaar te blijven. Dat is nog meer nodig dan in het verleden, ook voor ouderen; loopbanen worden immers een stuk langer.

Uitgangspunten HRM-beleid

Daarom leggen wij het accent behalve op het voorkomen van ziekte-

De Rabobank Groep onderschrijft de beginselverklaring van de Inter-

verzuim, ook steeds meer op het bevorderen van gezondheid en vitaliteit.

national Labour Organisation (ILO) betreffende multinationale onder-

Door de toenemende krapte op de arbeidsmarkt wordt het steeds

nemingen en sociaal beleid. De beginselverklaring kiest als vertrekpunt de

moeilijker om de juiste mensen te vinden. Gelukkig is de Rabobank een

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en overeenkomstige

populaire werkgever: in het jaarlijkse onderzoek van Intermediair naar

internationale verdragen. In de beginselverklaring komen onder meer

favoriete werkgevers in Nederland eindigde de Rabobank als beste

onderwerpen aan bod als non-discriminatie, arbeidsomstandigheden

bankwerkgever op de derde plaats, achter Philips en Shell. Onder hoog-

(veiligheid en gezondheid), arbeidsverhoudingen (vrijheid van vakver-

opgeleide vrouwen komen we in datzelfde onderzoek als populairste

eniging en recht op organisatie en collectieve onderhandelingen).

werkgever naar voren. HRM-activiteiten die onder het aandachtsgebied

De verklaring vormt een externe pijler van ons HRM-beleid.

loopbaan vallen, zijn:

Het groepsbrede HR-beleid over talentontwikkeling, organisatieont-

• vergroting van de interne mobiliteit van medewerkers, pag. 83;

wikkeling, arbeidsvoorwaarden en pensioenen valt onder de verant-

• inzetbaarheid, pag. 84;

woordelijkheid van het Directoraat Personeel van Rabobank Nederland.

• opleidingen, pag. 85;

Ook de daaraan verbonden afstemming met de ondernemingsraad

• vrijwilligerswerk, pag. 85;

van Rabobank Nederland en de GOR AB (Groepsondernemingsraad

• medewerkerstevredenheid, pag. 85;

Aangesloten Banken) en het overleg met de vakbonden behoren tot

• arbeidsomstandigheden, pag. 86;

de taak van het Directoraat (meer over organisatie van HR, vertegen-

• personeelsverloop, pag. 87.

woordigend overleg en medezeggenschap. Verschillen De drie aandachtsgebieden slimmer werken, loopbaan en verschillen

De Rabobank Groep streeft naar een landelijke afspiegeling van de

- vastgesteld in de geactualiseerde visie ‘Mensen maken de bank, nog

beroepsbevolking met een regionale afspiegeling per werkgebied,

beter’ - omvatten verschillende beleidsinitiatieven van het Directoraat

zowel nationaal als internationaal. Op die manier kunnen we optimaal

Personeel.

aansluiten bij cultureel bepaalde behoeften van regionale en lokale

16. Daar waar Rabobank vermeld staat, worden Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken bedoeld.

81


Onze medewerkers

markten en beter inspelen op de wens van de klant. Die afspiegeling

van eigen keuzes op het gebied van de financiële toekomst.

verschilt sterk per onderdeel en lokale Rabobank.

Meer informatie over vernieuwingen arbeidsvoorwaarden en arbeids-

We benadrukken in ons human resourcesbeleid de positieve benadering

duur in Rabobank CAO.

van verschillen in mensen in levensfase, sekse, etniciteit, seksuele geaardheid,

De arbeidsvoorwaarden stimuleren ook het maken van bewuste duur-

afkomst, levensbeschouwing of lichamelijke validiteit. Diversiteit in mensen

zame mobiliteitskeuzes. Zo mogen leaserijders van Rabobank Nederland

stimuleert ondernemend gedrag en laat de kwaliteiten van medewerkers

alleen een auto uitzoeken uit de zuinigheidscategorie A, B of C uit het

beter tot hun recht komen. Gevarieerde teamsamenstellingen bevorderen

brandstofboekje van de Rijksdienst voor Wegverkeer.

de kwaliteit en creativiteit. Om genoeg hoogwaardig personeel te kunnen

Dit beleid wordt ook gestimuleerd bij lokale Rabobanken en groeps-

aantrekken, moeten we in alle deelmarkten van de arbeidsmarkt actief

onderdelen. Lees hierover meer op pag. 97.

zijn: jong en oud, vrouw en man, autochtoon en allochtoon. HRM-activiteiten die hieronder vallen zijn:

Arbeidsvoorwaarden op maat

• aantrekken en ontwikkelen van talent, pag. 87;

De organisatie is in steeds meer verschillende arbeidsmarkten actief

• stimuleren van vrouwen in topfuncties, pagina 87;

en dit zal om verschillende arbeidsvoorwaardelijke pakketten en

• culturele diversiteit, pag. 87;

(maatwerk)oplossingen vragen. In 2006 is een lijn ingezet om verder

• inzetbaarheid van oudere medewerkers, pag. 88.

diversificeren van of differentiëren binnen de Rabobank CAO mogelijk te maken. Medewerkers in de commerciële buitendienst vragen om

Slimmer werken

andere sturing op resultaten en daaraan gerelateerde beloningsvormen en niveaus dan medewerkers die in de backoffice werkzaam zijn.

Rabobank heeft medewerkers nodig die initiatief nemen, innovatief

Performance management biedt hier overigens ook ruimte voor.

bezig zijn en verantwoordelijkheid nemen. Dit vraagt vertrouwen en flexibiliteit. Huisvestingsconcepten die in ontwikkeling zijn, spelen hierop

Pensioenvoorziening

in. Daarin passen we een flexibel werkconcept toe, dat moet bijdragen

De pensioenvoorziening is ondergebracht bij Stichting Rabobank

aan een nieuwe manier van werken, aan effectiviteitverbetering en

Pensioenfonds. De voorziening pensioenverplichtingen eind 2006 is

kostenbesparing. In dat concept nemen de medewerkers zelf de verant-

EUR 6,3 miljard. De pensioenpremie in 2006 bedraagt EUR 430 miljoen

woordelijkheid om op een andere manier te gaan werken, gesteund

voor de deelnemende instellingen: Rabobank Nederland, lokale

door de leidinggevende en de organisatie. Zo beslist de medewerker van

Rabobanken,

de Rabobank met het oog op de klant en in overleg met zijn manager

De medewerkers van De Lage Landen, Schretlen & Co, Obvion en Alex,

zelf waar en wanneer hij zijn werkzaamheden uitvoert en hoe hij effectief

die vanaf 1 januari 2004 in dienst zijn gekomen, betalen een eigen

samenwerkt. Hij heeft ook een eigen verantwoordelijkheid in het opstellen

bijdrage voor hun pensioenpremie van 6,67%. Voor de overige mede-

van zijn persoonlijke doelstellingen en individuele prestaties in relatie tot

werkers geldt een overgangsregeling, waardoor zij met ingang van het

de doelstellingen van de Rabobank. Van een medewerker wordt verwacht

jaar 2014 gedeeltelijk een eigen bijdrage gaan betalen.

dat hij zich blijft ontwikkelen en de verantwoordelijkheid neemt om dit

FGH Bank en Robeco hebben een eigen pensioenfonds. Medewerkers

ook uit te dragen in de organisatie. De keuzevrijheid draagt bij aan een

van FGH Bank betalen een eigen bijdrage voor hun pensioenpremie die

gezonde balans tussen werk en privé. Ons performance- en arbeids-

oploopt tot maximaal 5%. Medewerkers van Robeco betalen geen

voorwaardenbeleid sluit hierop aan. De medewerker heeft steeds meer

eigen bijdrage.

keuzemogelijkheden voor de wijze waarop hij het arbeidsvoorwaardenpakket en zijn pensioen op een persoonlijke leest schoeit.

Performance management en beloningsbeleid Sinds 2005 stellen medewerkers en leidinggevenden van de Rabobank

Arbeidsvoorwaarden

die onder de CAO vallen in het kader van performance management,

In 2006 hebben er grote veranderingen plaatsgevonden in de wet-

zowel collectieve doelstellingen als individuele resultaat- en competen-

geving. Samen met de wijzigingen in de Rabobank CAO van medio 2005

tiedoelstellingen op.

hebben deze geleid tot veel vernieuwingen in de arbeidsvoorwaarden.

In april 2006 was het de eerste keer dat op basis van het performance

Zo heeft de Rabobank de nieuwe zorgverzekering en de levensloop-

management systeem het vaste inkomen en de uitbetaling van het

regeling ingevoerd, het persoonlijk budget van 1,8% van het jaarsalaris

variabele inkomen is vastgesteld. Deze eerste cyclus van het systeem is

toegevoegd aan het arbeidsvoorwaardenpakket, de pensioenregelingen

geëvalueerd met medewerkers en managers.

aangepast en het aanvullend pensioensparen geïntroduceerd.

Uit de evaluatie blijkt dat 70% 17 van de medewerkers vindt dat de belo-

De vernieuwingen in de arbeidsvoorwaarden leiden voor medewerkers

ning is gerelateerd aan prestaties die in het afgelopen jaar zijn geleverd;

tot het maken van keuzes. We hebben als uitgangspunt dat medewerkers

dit was 43%. De systematiek wordt door medewerkers als transparant

regisseur zijn van hun eigen toekomst. Via de brochure ‘Eigen keuzes

ervaren en leidt tot meer duidelijkheid in wat van hen verwacht wordt.

maken’ hebben we in 2006 medewerkers geïnformeerd over het maken

Een deel van de medewerkers, voornamelijk bij commerciële functies,

17. Dit cijfer heeft betrekking op Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken.

82


Onze medewerkers

ervaart een daadwerkelijke verbetering van de resultaatgerichtheid.

De totale vergoeding voor leden en oud leden van de raad van

Hierin is nog wel winst te behalen, voornamelijk door een verbetering

commissarissen bedroeg in 2006 EUR 1,3 mln (2005 EUR 1,2).

van de kwaliteit van de individuele en collectieve doelstellingen en

Aan het eind van 2006 bedroegen de aan leden van de raad van

door het geven van meer tussentijdse feedback en bijsturing. De in de

commissarissen en de raad van bestuur verstrekte leningen en voor-

evaluatie genoemde aandachtspunten (beperkte mate van differentiatie,

schotten EUR 3,9 mln (2005 EUR 1,4) respectievelijk EUR 4,2 mln (2005

te weinig ruimte voor een algemeen oordeel, tijdrovendheid) hebben

EUR 3,4). Meer over beoordeling en beloning topmanagement.

geleid tot aanpassingen van bestaande hulpmiddelen. Meer over performance management.

MVO-doelstellingen binnen performance management De Rabobank Groep heeft in 2006 ervoor gekozen om MVO te integre-

Beoordeling en beloning topmanagement

ren in alle onderdelen van het dagelijks werk. Er is een aantal acties

In 2006 bedroeg de bezoldiging van de leden en de oud-leden van de

genomen om dit ook in de beoordeling tot uiting te kunnen laten komen.

raad van bestuur EUR 9,8 miljoen. Dit bedrag bestaat uit:

In 2006 was het voor het eerst verplicht voor het executive kader van Rabobank Nederland en groepsonderdelen (met uitzondering van kaderleden van lokale Rabobanken) om minimaal één MVO-doelstelling

Figuur 34: bezoldiging raad van bestuur

op te nemen in hun performance management. Met ingang van 2007 is

In miljoenen euro’s

het voor medewerkers die onder het performance management

2006

2005

Salarissen

6,6

5,4

te nemen in hun individuele competentiedoelstellingen. Hiertoe hebben

Pensioenlasten

1,2

0,6

we in 2006 een nieuwe competentie ontwikkeld: maatschappelijk

Prestatie gebonden uitkeringen

1,7

1,4

verantwoord handelen (MVH). Deze competentie is toepasbaar voor alle

Overig

0,3

0,5

functies van de Rabobank. Bij het maken van taakafspraken over de

totaal

9,8

7,9

competentie MVH dient de doelstelling te passen bij zowel de functie

systeem van de Rabobank vallen, mogelijk om MVO-doelstellingen op

als het karakter en de voorkeuren van de individuele medewerker.

Peter van den Meijenberg, lid ondernemingsraad Rabobank Nederland: “Er is nog te weinig sprake van een positieve opstelling van de managers op verschillende niveaus in de Rabobank Groep om hun mensen te enthousiasmeren voor MVO-taken. Laat medewerkers eerst zien wat het belang van MVO is voor ons bedrijf, enthousiasmeer ze. Toon zelf consistent gedrag. Zeker nu we zijn beland in de fase van de bedrijfsbrede implementatie van MVO in de kernactiviteiten van de Rabobank, zoals kredietverlening en het beleggen, kan de OR een belangrijke, invloedrijke factor in het implementatieproces zijn. Maak daar gebruik van.”


83


Onze medewerkers

Kees Kodde, directeur campagnes en Donald Pols, campagneleider klimaat en energie van Milieudefensie: “Het opnemen van MVO criteria in het performance management van een bedrijf is een eerste voorwaarde voor een succesvol MVO beleid. Dat blijkt in de praktijk goed te werken. De Rabobank moet hier aandacht aan besteden, anders halen andere banken haar in. Het opnemen van MVO doelstellingen in het performance management moet echter wel gedegen en op alle niveaus in het bedrijf gebeuren anders werkt het niet”


Loopbaan

Op deze wijze hebben we een adequaat antwoord op een aanzienlijke managementbehoefte die we binnen afzienbare tijd verwachten.

Babyboomers gaan met pensioen en het aantal schoolverlaters loopt

Voor het uitvoeren van deze opdracht is de afdeling Management en

terug. Hierdoor wordt de arbeidsmarkt krapper en vergrijst het perso-

Talent Ontwikkeling opgericht.

neelsbestand. De concurrentie op de arbeidsmarkt voor het werven en behouden van hoogopgeleiden en echte talenten neemt toe.

Verbetering vacaturebank

Dit terwijl de eisen die de Rabobank Groep aan medewerkers stelt om

Een goed functionerende, Rabobank Groepsbrede vacaturebank

onze ambities waar te maken steeds hoger worden. Deze ontwikkelingen

stimuleert interne mobiliteit. In 2006 is de vacaturebank verbeterd en is

vragen extra aandacht voor de instroom, ontwikkeling en doorstroom

extra gecommuniceerd over mobiliteit en de rol die de medewerkers

van gezonde, vitale medewerkers.

daar zelf in hebben. Dit heeft geleid tot een verhoging van het aantal

Speciale aandacht verdient talentbehoud en -ontwikkeling. Werving,

medewerkers dat thuis inlogt op de vacaturebank. Ook regionale

mobiliteit, langere inzetbaarheid en ontwikkeling van de medewerkers

samenwerking van lokale Rabobanken op het gebied van personeels-

staan hierbij centraal. Van belang is dat onze medewerkers meegroeien

planning bevordert de mobiliteit. Een voorbeeld hiervan is SPOT. Dit is

met hun huidige werk én zich ontwikkelen in de richting van een

een initiatief van zes lokale Rabobanken en Rabobank Nederland om

volgende functie tijdens hun - in de toekomst langer durende -

talentenwerving en arbeidsmarktbewerking op alle functieniveaus

loopbaan. Daarbij heeft de medewerker nadrukkelijk ook zelf de verant-

gezamenlijk op te pakken. SPOT biedt extern toptalent een versnelde

woordelijkheid om zich te scholen en kansen te pakken waar en wan-

carrière en zorgt voor versnelde ontwikkeling van intern talent. Dit leidt

neer die zich voordoen.

tot beweging in de regio, maar ook tot doorstroom naar Rabobank Nederland. De verwachting is dat de initiatieven die in 2006 zijn gestart

Vergroting van de interne mobiliteit van medewerkers

voor het regionaal organiseren van HR-activiteiten als arbeidsmarkt-

Interne mobiliteit, ook tussen de groepsonderdelen, is een essentieel

bewerking, talentontwikkeling, loopbaancoaching en werving & selectie

onderdeel van de strategie van de Rabobank Groep om talent te

zullen in 2007 in omvang toenemen.

behouden en te ontwikkelen. De grootste uitdaging hierbij is medewerkers ervan bewust te maken dat de Rabobank Groep één organisatie

Uitbouw internationale mobiliteit

is, waarbinnen zij een carrière kunnen opbouwen. Dat wordt echter nog

Een andere grote uitdaging is het opbouwen van een sterk mobiel

onvoldoende ervaren. Onze decentrale structuur kent geen centrale

internationaal management. Dat is nodig om onze internationale

regie voor interne mobiliteit. De doorstroom van medewerkers vindt

ambities om dé leidinggevende food & agribank wereldwijd te zijn,

daardoor te weinig plaats over grenzen van groepsonderdelen heen.

te kunnen verwezenlijken. Met het oog hierop worden binnen de

In 2006 heeft de bank een programma opgezet om doorstroombelem-

Rabobank drie initiatieven ontplooid.

meringen tussen groepsonderdelen weg te nemen en om de interne mobiliteit te bevorderen over afdelings- en eenheidsgrenzen heen.

• Rabo Exchange. Binnen dit platform wordt kennis uitgewisseld over

In 2007 wordt dit programma uitgevoerd met als doel talenten te

werving en selectie van medewerkers en managers binnen de lokale

herkennen, ontwikkelen, behouden en begeleiden. Uiteindelijk levert

Rabobanken en Rabobank Nederland ten behoeve van uitzending

dit meerwaarde op voor zowel de medewerker als de Rabobank Groep.

naar het buitenland. Rabo Exchange bestaat uit afgevaardigden van

84


Onze medewerkers

Rabo International Advisory Services BV (RIAS), International Retail

om mee te veranderen en om zich te blijven ontwikkelen extra onder

banking, Rabobank International en het Directoraat Personeel.

de aandacht gebracht moet worden bij managers en medewerkers.

• Talents for Development Program. Via dit programma worden talenten

Daarnaast bleek dat instrumenten om aan inzetbaarheid te werken wel

van de Rabobank Groep korte tijd uitgezonden naar het buitenland

voorhanden zijn, maar nog niet optimaal worden benut. In 2007 zullen

om onder begeleiding van senior consultants van Rabo International

medewerkers daarom de mogelijkheid krijgen om via een zelfscan hun

Advisory Services (RIAS) coöperatieve organisaties te adviseren op het

eigen inzetbaarheid in te schatten. Ook wordt onderzocht of en hoe de

vlak van financiele dienstverlening (zie hoofdstuk 7). RIAS werft en

mobiliteit van ‘ouderen’ kan worden verbeterd door financiële drempels

selecteert medewerkers van lokale Rabobanken en Rabobank

voor mobiliteit te verlagen.

Nederland voor vacatures bij buitenlandse banken. Binnen RIAS en Talents for Development zijn in 2006 in totaal 66 personen

Persoonlijk ontwikkelingsplan

uitgezonden voor korte of lange missies.

Persoonlijke en professionele ontwikkeling van medewerkers is een pure

• Global Management Development Committee en Regional

noodzaak: hoe blijven medewerkers waardevol voor de bank, hoe hou-

Management Development Committees bij Rabobank International.

den zij plezier in het werk en hoe houden zij waarde op de arbeidsmarkt?

Deze bekijken welke medewerkers geschikt zijn voor een functie bij

Dat is belangrijk voor medewerkers zelf, maar zeker ook voor de bank.

een van de buitenlandse kantoren. Via deze committees zijn in 2006

Met een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) geven manager en mede-

31 medewerkers uitgezonden.

werker hier gericht invulling aan. Er zijn hulpmiddelen beschikbaar voor het opstellen van een POP, die zijn gebundeld in een praktische Toolbox

Ook De Lage Landen geeft invulling aan internationale mobiliteit.

op het HR Portaal. Wij zien POP als een essentieel instrument voor de

Zo heeft deze leasedochter van de Rabobank Groep in 2006 een ‘Global

ontwikkeling van medewerkers en streven daarom naar een POP voor

Mobility Rule’ (expatregeling) geformuleerd voor het uitzenden van

iedereen.

medewerkers. Deze regeling zal in 2007 nader worden vastgesteld in overleg met de medezeggenschap.

In 2006 heeft 69% van de medewerkers van de lokale Rabobanken en

In 2006 waren er 150 expats werkzaam binnen de Rabobank Groep,

Rabobank Nederland een POP met zijn/haar leidinggevende afgesproken

waarvan 95 binnen Rabobank International. Binnen de expatpopulatie

(in 2005 was dit 62%). FGH Bank werkt voor alle medewerkers met een

van Rabobank International heeft drie vierde een Nederlandse nationali-

performance management systeeem waarin ook aandacht wordt besteed

teit en een vierde een andere nationaliteit. Meer over interne mobiliteit.

aan ontwikkeling en opleiding middels een beknopt POP-gedeelte in het prestatiedocument.

Inzetbaarheid

Robeco werkt in het kader van persoonlijke ontwikkeling voor al zijn

In 2006 heeft de Rabobank samen met de ondernemingsraden (GOR AB

medewerkers met een persoonlijk actie plan dat twee keer per jaar

en de ondernemingsraden van Rabobank Nederland en De Lage landen)

bij de evaluatie en de beoordeling wordt besproken en indien nodig

en betrokken vakbonden (De Unie, FNV, CNV en BBV) een voorstudie

aangepast. Om loopbaanbegeleiding en ontplooiingsmogelijkheden

uitgevoerd naar de wijze waarop de inzetbaarheid van medewerkers

bij Robeco inzichtelijker te maken zal vanaf begin 2007 een develop-

behouden en verbeterd kan worden in het licht van toenemende con-

mentsite beschikbaar zijn, waar meer informatie te vinden is over

currentie, margedruk en de ambities van de bank. De studie toonde aan

doorgroeipaden, opleidingsmogelijkheden en de aanpak van loopbaan-

dat de meeste managers en medewerkers hun inzetbaarheid nu (nog)

vraagstukken. In 2006 hebben meer dan 200 medewerkers binnen

niet als een groot probleem zien, maar wel inschatten dat het belang

Rabobank Nederland een loopbaanbegeleidingstraject gevolgd.

hiervan in de toekomst zal groeien. Benadrukt werd dat de noodzaak

Figuur 35: gegevens opleidingen 18 2006

2005

Aantal opleidingen

162.772

94.500

Kosten opleidingen

EUR 76,9 miljoen

EUR 68,7 miljoen

2,8%

2,6%

Gemiddelde kosten per fte

EUR 1.518

EUR 1.509

Aantal e-learning cursisten

135.397

77.500

27.240

25.000

Aandeel loonsom

Aantal digitale examens

18. Alle opleidingen aangemeld en gevolgd via OpleidingenNet van de Rabobank Groep, inclusief geliëerde instellingen, Interpolis en detacheringsbureau’s.

85


Onze medewerkers

De Rabobank vindt het daarnaast belangrijk dat medewerkers onderling

Opleidingen

actief hun kennis en ervaring delen. Daarom bestaat er bankbreed een

Het opleidingsbeleid van de Rabobank is gebaseerd op een drietal

mentoringconcept. Ervaren managers uit het senior en executive kader

componenten: de individuele (potentiele) ontwikkeling van de mede-

worden gematcht met talentvolle jongeren. Sinds 2006 is het mogelijk

werker, de loopbaan van de medewerker en opleidingen om de functie

via het HR Portaal een mentor te zoeken. Er zijn inmiddels rond de 100

optimaal te kunnen uitoefenen.

mentoren met hun cv actief in het mentormatchsysteem opgenomen

In 2006 is op ons intranet gewerkt aan een elektronisch opleidings-

en er zijn 82 matches gemaakt. Rabobank Opleidingen biedt al enkele

dossier voor alle medewerkers van Rabobank Nederland en de lokale

jaren de goed bezochte mentorclasses aan, waar nieuwe en ervaren

Rabobanken. Het opleidingsbeleid is erop gericht dat jaarlijks wordt

mentoren zich laten bijpraten over de tips, tricks en valkuilen.

vastgesteld welke opleidingsinspanningen een medewerker moet volgen om een hoog deskundigheidsniveau te waarborgen. Door de

Cursus Pensioen in Zicht

inhoud van het persoonlijk opleidingsdossier te koppelen aan de bij de

De Rabobank stelt medewerkers die met pensioen gaan in de gelegen-

betreffende functie behorende opleidingen, is het mogelijk om snel te

heid om een cursus te volgen, die ze voorbereidt op hun nieuwe

beoordelen of de medewerker voldoet aan de gewenste deskundig-

toekomst. Tijdens de cursus leren zij omgaan met de komende verande-

heidseisen. Meer over opleidingen.

ringen en bezinnen zij zich op een toekomst zonder baan. In de cursus wordt ook aandacht geschonken aan de partner om een nieuwe balans

Vrijwilligerswerk

te vinden tussen de eigen vertrouwde bezigheden en de gezamenlijk te

De Rabobank Groep onderschrijft het belang van vrijwilligerswerk door

ondernemen activiteiten.

medewerkers. Medewerkersvrijwilligerswerk is belangrijk voor de maatschappij, maar daagt ook uit en stimuleert tot het ontwikkelen van

Ontwikkelen van MVO-kennis bij medewerkers

persoonlijke vaardigheden en competenties. Het kan bijdragen aan per-

In januari 2006 zijn de resultaten bekend geworden van een onderzoek

soonlijke ontwikkeling en managementontwikkeling en kan reïntegratie

dat eind 2005 plaatsvond naar de kennis en het bewustzijn van MVO

of teambuilding bevorderen. We stimuleren onze medewerkers met

bij managers en medewerkers van de Rabobank. De belangrijkste

diverse activiteiten. Zo zijn we sinds april 2006 sponsor en deelnemer van

conclusies zijn dat:

Workmate. Dit is een systeem dat vrijwilligers koppelt aan individueel

• de grondhouding van de medewerkers ten aanzien van MVO positief

en incidenteel vrijwilligerswerk op het gebied van mens, dier en natuur.

is, maar dat zij dit, vanwege een gebrek aan kennis en een gefrag-

In 2006 hebben 419 medewerkers van de Rabobank Groep zich bij

menteerd beeld van wat MVO is, nog onvoldoende kunnen vertalen

Workmate aangemeld. Meer voorbeelden van vrijwilligerswerk in hoofd-

naar gedrag;

stuk 8 “midden in de samenleving” op pag. 78.

• de behoefte aan kennis en communicatie over MVO in alle facetten,

Met de invoering van de competentie maatschappelijk verantwoord

en over het belang van MVO-beleid van de Rabobank in het bijzonder,

handelen (zie pag. 82) in performance management, zal vrijwilligers-

groot is.

werk als activiteit in 2007 meer structurele aandacht krijgen.

Naar aanleiding van dit onderzoek hebben we in 2006 een intern communicatieprogramma georganiseerd. Daarbij ging het er vooral om,

Medewerkerstevredenheid

om met aansprekende voorbeelden MVO dichter bij de medewerkers te

De betrokkenheid van medewerkers bij de Rabobank als werkgever en

brengen. Speciale aandacht ging uit naar het faciliteren van de MVO-

de functie die zij uitoefenen is essentieel om onze organisatiedoel-

coördinatoren en het management.

stellingen te kunnen realiseren. Vandaar dat we periodiek een mede-

Een van de activiteiten die is ondernomen, is de ontwikkeling van de

werkerstevredenheidsonderzoek 19 houden. In 2006 heeft ruim 30% van

e-learningmodule MVO. Deze module behandelt de MVO-beleidsterreinen

de medewerkers deelgenomen aan het medewerkersonderzoek.

financiële dienstverlening, bedrijfs interne milieuzorg en maatschappe-

We participeren met ons medewerkersonderzoek ook in een externe

lijke betrokkenheid met daarin thema’s als mensenrechten en milieu.

benchmark. De Rabobank scoort op het punt van tevreden medewerkers

De e-learningmodule MVO is ontwikkeld voor leidinggevenden, mede-

met 87% (81% in 2005 en 85% in 2004) beduidend beter dan de externe

werkers in commerciële functies en MVO-coördinatoren. 177 mede-

benchmark met een veertigtal grotere Nederlandse bedrijven (73%).

werkers hebben de e-learningmodule MVO in 2006 gevolgd. Een tweede

Medewerkers zijn vooral tevreden over hun opleidingsmogelijkheden,

e-learningmodule MVO is in voorbereiding voor backofficemedewerkers;

mogelijkheden voor persoonlijke ontplooiing en de informatievoorzie-

deze komt in 2007 ter beschikking.

ning. Met name wat samenwerking op de afdeling betreft, doen we het

Een ander voorbeeld is de plaats die het thema MVO in 2006 had in de

slechter dan de benchmark. Bij ruim 90% van de medewerkers is het

introductieprogramma’s van Corporate Management Trainees. In 2006

onderzoek uitgezet. Meer over medewerkerstevredenheid.

hebben 17 trainees als eerste opdracht van hun traineeship een individueel intern onderzoek uitgevoerd over een MVO-thema. Zie ook pag. 37.

19. Het onderzoek heeft betrekking op Rabobank Nederland en lokale Rabobanken.

86


Naast het interne onderzoek naar de tevredenheid van Rabobank-

Onze medewerkers

• Beeldschermwerk en werkdruk zijn voor ons belangrijke arbeidsrisico’s.

medewerkers heeft ook onderzoek plaatsgevonden door het zakenblad

Door onderzoek en interventies levert de Arbodienst een bijdrage aan

Incompany. Wij staan in de top drie van bedrijven met meest tevreden

de terugdringing van deze risico’s en het voorkomen van negatieve

werknemers. In het onderzoek geven onze medewerkers ons gemiddeld

gevolgen hiervan, zoals RSI en werkstress. Daarnaast treedt de

een 7,5 in de categorieën die de medewerkerstevredenheid in kaart

Arbodienst in dit kader preventief op bij inkoop van meubilair en bij

brengen: arbeidsvoorwaarden, carrière, cultuur en functie.

bouwprojecten. Het percentage medewerkers met verhoogd risico op uitval door

Arbeidsomstandigheden en arbeids(on)geschiktheid Op 29 december 2005 is de WAO vervangen door de wet Werk en

werkdruk en stress is gedaald van 14% in 2005 naar 9% in 2006. • In 2006 is, in samenwerking met Zilveren Kruis Achmea, het pakket

Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA). Een belangrijk verschil met de

Present geïntroduceerd. Dit is een pakket voor arbeidsgerelateerde

WAO is dat de WIA de nadruk legt op wat gedeeltelijk arbeidsgeschikte

zorg waarmee de Rabobank wil bijdragen aan een werkomgeving

medewerkers kunnen in plaats van wat ze niet meer kunnen. In overleg

waarin medewerkers met plezier werken en zich fit en vitaal voelen.

met de vakorganisaties/vakbonden is gekozen om het nieuwe arbeids

Voorbeelden van arbeidsgerelateerde zorg zijn: zorgen wachttijd-

(on)geschiktheidsbeleid in een breed perspectief van inzetbaarheid en

bemiddeling, thuiszorg, vervoermogelijkheden en een cursus stoppen

volwassen arbeidsverhoudingen te plaatsen, waarbij een goede samen-

met roken. Present slaat een brug tussen de arbodienstverlening en

werking tussen manager en medewerker centraal staat. In het nieuwe

de individuele zorgverzekering van medewerkers.In 2006 zijn 591

beleid is sprake van een ketenbenadering waarin preventie, ziektever-

aanvragen in het kader van Present ingediend.

zuim en ziekteverzuimbegeleiding, reïntegratie en inkomen bij ziekte en

• De Arbodienst Rabobank Groep introduceerde in 2006 het programma

arbeidsongeschiktheid een samenhangend geheel vormen. Het vertrek-

BRAVO dat een gezonde leefstijl onder medewerkers stimuleert.

punt is gezondheidsbevordering en preventie. Mocht een medewerker

• Het percentage ziekteverzuim is iets gedaald, van 3,7% in 2005 naar

toch ziek worden, dan zijn beleid en praktijk erop gericht om hem via

3,6% in 2006. De directe kosten van verzuim (doorbetaling van loon

goede verzuimbegeleiding en reïntegratie-inspanningen zo veel moge-

tijdens ziekte) bedroegen in 2006 ongeveer EUR 129 miljoen.

lijk aan het werk te houden of zo snel mogelijk weer aan het werk te

Meer over arbeidsomstandigheden.

krijgen. Dit alles in combinatie met een passende inkomensaanvulling die verder gaat dan de wettelijke verplichting. Daarbij zit de systematiek

Ongewenste omgangsvormen op werkplek

van de inkomensaanvulling zodanig in elkaar dat het totale inkomen bij

Medewerkers die binnen de eigen werksituatie worden geconfronteerd

werken hoger is dan bij niet-werken en dat het inkomen toeneemt als

met ongewenste omgangsvormen (bijvoorbeeld seksuele intimidatie,

een medewerker zijn werk voor meer uren hervat. Werken loont, en meer

agressie en geweld, discriminatie of pesten) kunnen terecht bij vertrou-

werken loont meer. Hierna volgt een overzicht van activiteiten in 2006.

wenspersonen.

• Vrijwel alle lokale Rabobanken, FGH Bank, Obvion en Robeco hebben

Van de medewerkers van lokale Rabobanken die aan het medewerkers-

in 2006 een preventiemedewerker aangesteld die ondersteuning

tevredenheidsonderzoek hebben deelgenomen, had in 2006 5% last

biedt bij het in kaart brengen van de risico’s op arbogebied en advi-

van agressie, 2% van bedreiging, 2% van pesten 1% van discriminatie en

seert over maatregelen om deze risico’s te beperken. De Arbodienst

0% van seksuele intimidatie. Bij medewerkers van Rabobank in Nederland

heeft hierin voorzien voor Rabobank Nederland, De Lage Landen,

is dat respectievelijk 2%, 1%, 2%, 1% en1%. Meer over maatregelen ter

Schretlen & Co en Alex.

voorkoming van ongewenste omgangsvormen.

• Met de introductie in 2006 van het systeem Integraal Gezondheidsmanagementkomt het accent te liggen op het voorkomen van ziekte

Arbeidsgeschillen

en het bevorderen van vitaliteit voor zowel medewerkers als organisa-

De Geschillenregeling Arbeidsverhoudingen is opgenomen in de

tie. We sluiten hiermee aan bij de ontwikkelingen in de organisatie én

Rabobank CAO voor de behandeling van geschillen tussen medewerker

bij de veranderingen in de samenleving, zoals de toenemende kosten

en bank over arbeid, arbeidsomstandigheden of de toepassing van

van gezondheidszorg en de discussies over de verantwoordelijkheid

arbeidsvoorwaarden. Het doel van de regeling is het leveren van een

van overheid, werkgever en werknemer. In het kader van Integraal

bijdrage aan goede sociale verhoudingen binnen de bank, door mede-

Gezondheidsmanagement is er een scan ontwikkeld waarmee lokale

werkers en de bank de mogelijkheid te bieden geschillen voor te leggen

Rabobanken en onderdelen van Rabobank Nederland kunnen bepa-

aan een onafhankelijke derde partij. Vormen van begeleiding van

len hoe ver ze zijn met de integratie van gezondheid in hun bedrijfs-

geschillen zijn advisering, bemiddeling (telefonische bemiddeling of

processen. De Arbodienst 20 adviseert en ondersteunt hen hierbij. Het

mediation) en het vragen van een uitspraak door de Geschillencommissie.

rendement van de activiteiten in het kader van Integraal

Het bestaan van de regeling blijkt in een belangrijk - maar niet meet-

Gezondheidsmanagement is naast een daling van het ziekteverzuim

baar - aantal gevallen preventief te werken, omdat partijen hierdoor meer

ook het vergroten van de aantrekkelijkheid van de Rabobank als

energie steken in het vinden van voor alle betrokkenen acceptabele

werkgever.

oplossingen.

20. De Arbodienst Rabobank Groep ondersteunt binnen de Rabobank Groep Rabobank Nederland, De Lage Landen, lokale Rabobanken (op twee lokale Rabobanken na), Schretlen & Co en Alex.

87


Onze medewerkers

De Lage Landen heeft in afwijking van de Rabobank CAO een eigen

volle medewerkers te bevorderen. We willen ons sterker profileren als

interne klachtenregeling. In 2006 heeft ook FGH Bank een geschillen-

een aantrekkelijke zakelijke werkomgeving met volop carrièrekansen.

regeling en geschillencommissie ingesteld. In 2007 zal bij Robeco een

Om zichtbaar te zijn op de arbeidsmarkt hebben wij in 2006 deelgeno-

eigen algemene geschillenregeling worden ingevoerd in overleg met

men aan landelijke en regionale carrière-evenementen en zijn er enkele

de ondernemingsraad.

landelijke wervingscampagnes van start gegaan, onder andere speciaal

In 2006 behandelde de Geschillenregeling Arbeidsverhoudingen van

voor functies bij lokale Rabobanken.

de Rabobank 178 (2005: 157) geschillen. Naast 134 adviseringen hebben

Hierbij is extra aandacht besteed aan talenten met een multiculturele

er 18 telefonische bemiddelingen en 20 mediations plaatsgevonden

achtergrond. Het aandeel Corporate Management Trainees met een

(2005: telefonische bemiddelingen en mediation samen 35). Er zijn 6

multiculturele achtergrond laat over de achterliggende jaren een gestage

bindende uitspraken door de Geschillencommissie gedaan (2005: 7).

groei zien van 0% in 2003 tot 10% in 2006. De doelstelling van 20% is in

De geschillenregeling van De Lage Landen heeft 4 geschillen behandeld

2006 niet gehaald. Ook voor de stagedesk was het verhogen van het

in 2006 en bij FGH Bank zijn in 2006 geen geschillen gemeld.

aantal stagiairs met een multiculturele achtergrond een speerpunt, waardoor het percentage is toegenomen van 12% in 2005 naar 21% in

De Rabobank heeft een Regeling Interne Melding Misstanden

2006. Meer over werving trainees en stagiairs.

(Klokkenluiderregeling) met als doel de handhaving van de integriteit te bevorderen. Hiervoor is een vertrouwenspersoon en een commissie

Stimuleren van vrouwen in topfuncties

ingesteld. In 2006 behandelde de commissie zeven meldingen (2005:

De Rabobank Groep streeft naar meer vrouwen in hoge functies.

twee meldingen) over misstanden. Meer over (klokkenluiderregeling).

Naast het bestaan van een mentornetwerk voor topvrouwen en lunches met talentvolle vrouwelijke collega’s en leden van de raad van bestuur,

Verloop personeel

sturen we bij het invullen van vrijgekomen hogere functies zo veel

De totale bezetting van de Rabobank Groep bedroeg eind 2006 56.209

mogelijk op het voordragen van vrouwelijke kandidaten. In workshops

medewerkers. Ten opzichte van 2005 (50.988 medewerkers) is dit een

worden alternatieve strategieën ontwikkeld en nieuwe modellen verkend,

toename van 5221 personen. Deze groei is voor het merendeel het

die bijdragen aan meer vrouwen in hoge functies. Het percentage

gevolg van diverse overnames die de Rabobank deed in het verslagjaar.

vrouwen in het executive kader van onze organisatie is toegenomen

Groei is verder vooral zichtbaar bij het internationale retailbankbedrijf,

van 4% in 2000 naar 7% in 2006. De doelstelling was dat in 2008 15%

bij vermogensbeheer en beleggen, bij leasing en bij de vastgoeddivisie.

van het executive kader van de Rabobank Groep vrouw is. In 2006 is

Ook bij de lokale banken groeide het aantal medewerkers; met 1%. Voor

deze doelstelling aangepast naar 10%. Het blijft een grote uitdaging

het eerst sinds 2002 is de instroom bij lokale Rabobanken (9%) groter

om elk jaar een stap dichter te komen bij het realiseren van deze doel-

dan de uitstroom, die al jaren op hetzelfde niveau ligt en rond de 8%

stelling voor 2008.

bedraagt. Netwerk homoseksuele medewerkers

Verschillen

Een andere ontwikkeling in 2006 op het gebied van diversiteit is de oprichting van een netwerk voor homoseksuele, lesbische en biseksuele

De Nederlandse samenleving verandert van een monoculturele in een

medewerkers binnen de Rabobank Groep.

multiculturele samenleving met nieuwe doelgroepen en markten. De Rabobank Groep zet in op een flinke uitbreiding van haar marktpositie

Culturele diversiteit

in de internationale food & agrisectoren en in de internationale retail-

De Rabobank heeft de strategie om een grotere culturele diversiteit van

banking. Dit vraagt om een actueel, eigentijds HRM-beleid dat hoog-

het personeelsbestand te bereiken door kleinschalige bewustwordings-

opgeleiden met verschillen in afkomst, leeftijd en culturele en religieuze

activiteiten met een interne voorbeeldfunctie. De activiteiten in 2006

achtergrond aanspreekt.

waren gericht op competentieontwikkeling en professionalisering van

We benadrukken in ons human resources beleid de positieve benadering

het thema diversiteit. Dit gebeurde via het houden van seminars en het

van verschillen in mensen. Diversiteit in mensen stimuleert ondernemend

geven van training voor HR professionals over thema’s als werving en

gedrag en laat de kwaliteiten van medewerkers beter tot hun recht

selectie in relatie tot culturele diversiteit en het gebruik van andere wer-

komen. Gevarieerde teamsamenstellingen bevorderen de kwaliteit en

vingskanalen (sites, magazines, hogescholen met een grote populatie

creativiteit.

studenten met een multiculturele achtergrond). Begin 2006 is er in dit kader een diversiteitstour georganiseerd waarbij 25 HR professionals een

Aantrekken en ontwikkelen van talent

aantal organisaties en een school hebben bezocht met als doel het ver-

De aantrekkende arbeidsmarkt en het toenemende aantal vacatures bij

ruimen van inzicht en bewustzijn ten aanzien van de verkleuring van de

de Rabobank vragen een proactieve marktbenadering van de Rabobank

bevolking en de gevolgen daarvan voor de dienstverlening. Daarnaast is

als werkgever. Begin 2006 is bij Rabobank Nederland een nieuwe afdeling

binnen Rabobank Nederland in 2006 de diversiteitsscan geïntroduceerd.

arbeidsmarktbewerking opgericht om de instroom van nieuwe talent-

88


Onze medewerkers

Diversiteitsscan

Inzetbaarheid van oudere medewerkers

Met de scan hebben afdelingen een goed beeld gekregen van de

De Nederlandse bevolking zal de komende decennia gestaag vergrijzen.

opbouw van hun personeelsbestand in termen van de verhouding

Ook wordt steeds meer duidelijk dat knelpunten zullen ontstaan op de

man-vrouw en allochtoon-autochtoon. Uit de diversiteitsscan blijkt dat

arbeidsmarkt als gevolg van de krimpende beroepsbevolking.

het personeelsbestand bij Rabobank Nederland voor 81% uit autochtonen

De Rabobank kent al geruime tijd een loopbaanbeleid dat ervan uitgaat

en voor 13% uit allochtonen bestaat (van 6% is de registratie onbekend

dat permanente ontwikkeling van medewerkers van groot belang is

of niet gewenst door de medewerker). Van de groep allochtonen is 8%

om op termijn met plezier en effectief in de bank inzetbaar te blijven.

westers en 5% niet-westers. Voor elk deelnemend bedrijfsonderdeel is

In de HR-visie neemt dat een prominente plaats in. Dat houdt in dat:

een schets gemaakt van de gewenste toekomstige situatie. Met de

• de ontwikkeling van medewerkers nodig blijft ook in de latere fases

managementteams zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop in

van de loopbaan, dus opleiding en functiewisseling ook na de 45e

2007 aan verbetering van dit resultaat kan worden bijgedragen. In 2007

verjaardag;

zal de diversiteitsscan opnieuw plaatsvinden en worden de resultaten met het managementteam van elke eenheid besproken.

• Ouderen in eenheden en in teams een groter deel van het personeelsbestand zullen gaan uitmaken, zodat gezorgd moet worden voor een goede balans in de teams tussen jong en oud;

Minderheden Onderzoek Arbeidsmarkt

• arbeidsvoorwaarden meer worden ingericht op variatie in belasting

De Rabobank participeert sinds 2004 in het Minderheden Onderzoek

en beloning door de jaren heen, zowel opwaarts als neerwaarts.

Arbeidsmarkt (MOA). Dit onderzoek toont ons hoe minderheden tegen

Functiewisseling en periodes van aanpassing van de arbeidsduur

de Rabobank aankijken. Ook geeft het onderzoek inzicht in de wensen

helpen daarbij.

van hoogopgeleide jongeren van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en

Het eerder genoemde persoonlijke budget en de aangepaste pensioen-

Arubaanse of Antilliaanse afkomst op het gebied van onder andere

regelingen ondersteunen deze visie.

arbeidsvoorwaarden en de wijze waarop zij zich op de arbeidsmarkt oriënteren. Uit het MOA van 2006 blijkt dat het salaris (inclusief bonus

In 2006 publiceerde de eenheid Kennis en Economisch Onderzoek van

en 13e maand) en een auto van de zaak (of een goede reiskosten-

de Rabobank een tweetal Themaberichten over dit onderwerp:

vergoeding) voor deze doelgroep belangrijke aspecten zijn bij de keuze

• Vergrijzing: Hoera, we worden ouder! En nu? september 2006

voor een werkgever.

• Langer doorwerken, hoe dan? november 2006 Van onze kennis op dit gebied wordt op deze wijze ook buiten de organisatie gebruik gemaakt.

89


Onze medewerkers

Personeelsgegevens Kerncijfers personeel 21 bedragen in EUR miljoen

2006

2005

Totaal lonen en salarissen

2.792

2.637

2.596

Totaal personeelskosten

4.117

3.880

3.683

Personeels- en andere beheerskosten

6.546

5.826

5.856

50.573

45.580

50.216

Lonen en salarissen per fte

55.207

57.911

51.697

Personeelskosten per fte

81.407

85.209

73.343

129.437

127.946

116.616

2,8%

2,6%

2,7%

Aantal fte’s

2004

bedragen in EUR

Personeels- en andere beheerskosten per fte

Opleidingskosten ten opzichte van lonen en salarissen

Kerngegevens personeelsontwikkelingsbeleid 22 2006

2004

2005

in procenten

LB

RN

Totaal

LB

RN

Totaal

LB

RN

Totaal

De Rabobank biedt mij voldoende mogelijkheden tot persoonlijke ontplooiing

74

66

73

68

64

67

71

65

70

De Rabobank biedt mij voldoende opleidingsmogelijkheden voor mijn

86

75

84

81

76

80

81

76

80

69

72

69

64

53

62

73

73

72

huidige werk Totaal medewerkers met POP

21. Deze gegevens hebben betrekking op de volledige Rabobank Groep. 22. Deze gegevens hebben betrekking op lokale Rabobanken en Rabobank Nederland en zijn afkomstig van een onderzoek op basis van een steekproef.

90


Onze medewerkers

Aantal medewerkers Nederland

Buitenland

Totaal 2006

Totaal 2005

Verschil 06-05

33.936

33.936

33.618

345

208

208

179

29

Binnenlands Retailbankbedrijf Aangesloten banken Obvion Rabo Onroerend Goed

51

51

34.222

34.222

33.797

425

51

4.024

3.649

375

Wholesale- en internationaal retailbankbedrijf Rabobank International

1.629

2.395 2.711

2.711

2.340

371

1.629

5.106

6.735

5.989

746

Robeco Groep

1.050

569

1.619

1.512

107

Schretlen & Co

281

281

241

40

Alex BV

213

2

215

207

8

-

1.121

1.121

-

1.121

RI buitenlandse deelnemingen

Vermogensbeheer

Bank Sarasin

23

IPB

-

-

-

1

-1

Rabo Trust

-

-

-

1

-1

1.581

1.692

3.273

1.962

1.311

1.346

2.981

4.327

3.143

1.184

Rabo Vastgoed

137

-

137

108

29

Bouwfonds

846

489

1.335

228

1.107

Orbay

37

37

37

Leasing De Lage Landen (incl. Athlon)

Vastgoed

FGH Bank

288

-

288

-

288

1.271

489

1.760

336

1.424

5.695

5.695

5.716

-21

18

18

Overig Stafgroepen en Diensten Ondersteunende eenheden Rabobank Nederland Rabo Financial Institutions Development B.V. VRN Overig RN

Totaal

23. Conform Jaarverslag 2006 is Bank Sarasin in deze tabel opgenomen.

18

11

11

168

168

45

123

11

5.892

-

5.892

5.761

131

45.941

10.268

56.209

50.988

5221

91


Onze medewerkers

Externe in- en uitstroom Rabobank Groep 24

Ontwikkeling personeelsbestand Rabobank Groep aantal medewerkers

stijging/daling t.o.v.

stijging/daling t.o.v.

per 31-12

voorgaande jaren

voorgaande jaren

in aantal

in procenten 0%

2002

58.096

-24

2003

57.055

-1.041

-2%

2004

56.324

-731

-1%

2005

50.988

-5.336

-9%

2006

56.209

5.221

9%

Man/vrouw salarisverhouding per leeftijdscategorie 25 man

2006 instroom van buiten Rabobank Groep uitstroom naar buiten Rabobank Groep

2005

2004

10%

8%

5%

8%

9%

8%

Man/vrouw verhouding naar salarisschaal 25 man

vrouw

vrouw

t/m 24 jaar

20.444

20.073

Executive Kader

148.297

132.490

25 t/m 34 jaar

32.396

26.998

Senior Kader

103.136

102.736

35 t/m 44 jaar

47.782

30.646

Schaal 8 tm 11

51.461

48.403

45 t/m 54 jaar

49.511

27.006

Schaal 1 tm 7

32.178

26.794

55 jaar en ouder

46.899

26.025

Gemiddelde

43.103

27.800

Gemiddelde

43.103

27.800

Samenstelling personeel naar salarisschaal 25 %

%

%

vrouwen

allochtonen

in deeltijd

%

%

%

%

%

%

met contract medewerkers medewerkers medewerkers medewerkers medewerkers t/m 24 jaar

voor onbepaalde tijd

25 t/m 34

35 t/m 44

45 t/m 54

55 jaar en

jaar

jaar

jaar

ouder

Medewerkers totaal

56

9

38

91

4

31

37

21

7

Medewerkers schaal 1 t/m 7

71

9

49

89

5

36

34

19

6

Medewerkers schaal 8-11

21

8

11

98

0

20

45

26

8

9

8

9

99

0

1

38

43

18

Senior Kader leden en Executive kader leden

Loonsomverdeling naar managementniveau 25

Samenstelling Corporate Management Traineeship 2006

2005

Vrouwen

11

Mannen

28

Aantal % allochtonen

2004

2003

13

6

5

Senior kader

23

11

8

Middle management

Executive kader

39

36

17

13

Overig (schaal 1-7)

10%

8%

6%

0%

Totaal

*

Op basis van bruto fulltime jaarsalaris

24. De gegevens hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds; de gegevens van 2006 zijn inclusief Robeco en FGH Bank. 25. Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds.

2% 6% 37% 55% 100%

92


Onze medewerkers

Externe in- en uitstroom naar leeftijdscategorie 26 Man %

Vrouw %

Totaal%

instroom

uitstroom

instroom

uitstroom

instroom

uitstroom

t/m 24 jaar

88

26

60

23

69

24

25 t/m 34 jaar

19

11

11

8

14

9

35 t/m 44 jaar

7

8

5

6

6

7

45 t/m 54 jaar

3

4

4

5

3

4

1

16

2

13

2

16

11

9

10

8

10

8

2005

8

9

2004

5

8

55 en ouder Totaal

Ziekteverzuimpercentages Rabobank Groep (exclusief zwangerschap) naar bedrijfsonderdeel Rabobank Groep 27

Lokale Rabobanken 28

2006

2005

2004

2003

2002

3,6

3,7

3,8

4,1

4,7

3,6

3,7

3,7

4,0

4,6

-

-

-

-

-

Stafgroepen en Diensten

3,0

4,0

4,2

-

5,5


3,3

3,3

-

-

3,8

Wholesale Bankbedrijf

3,2

3,3

2,9

2,9

Rabobank Nederland

RN ondersteunende eenheden

4,0

-

4,3

4,4

Vermogensbeheer

2,9

3,0

2,5

3,2

FGH Bank

3,3

De Lage Landen

3,1

3,1

3,3

3,8

4,2

Schretlen & Co

2,8

3,5

2,6

3,3

5,2

Robeco NL

2,5

2005

2004

2003

2002

Verzuim wegens ziekte 27 (exclusief zwangerschap) 2006 Ziekteverzuimpercentage

3,6

3,7

3,8

4,1

4,7

Frequentie ziekmeldingen

1,4

1,5

1,5

1,6

1,7

Instroom WIA

74

Instroomkans WIA

0,2

26. Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds. 27. De gegevens hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland, exclusief Robeco, FGH Bank, Athlon en Bouwfonds; de gegevens van 2006 zijn inclusief Robeco en FGH Bank. 28. Door reorganisaties is de onderverdeling naar bedrijfsonderdelen van Rabobank Nederland gewijzigd. Sommige cijfers zijn niet meer exact te vergelijken met voorafgaande jaren.

93


Onze medewerkers

Samenstelling personeelsbestand binnenland aantal

% vrouwen

% in deeltijd

medewerkers

% vrouwen

% mannen

% vrouwen

gemiddelde

% 55 jaar

in deeltijd

in deeltijd

in hogere

leeftijd

en ouder

functies totaal 2005

43.560

56

38

64

5

19

39

6

2006

45.941

56

38

64

5

20

39

7

33.987

62

43

67

5

19

39

7

208

51

31

57

4

26

41

9

1.629

30

13

35

3

19

38

4

Robeco Groep

1.050

31

25

53

13

10

39

3

Schretlen & Co

281

32

22

48

5

12

37

5

Alex B.V.

213

19

48

64

44

13

31

1

37

27

16

30

11

0

37

5

876

39

20

44

4

19

38

5

Rabo Vastgoed

137

32

7

21

0

15

40

6

FGH Bank

288

31

20

41

7

10

38

9

5.695

36

20

48

4

24

41

8

per onderdeel 2006 29

Retailbankbedrijf Lokale Rabobanken Obvion

Wholesalebankbedrijf Rabobank International

Vermogensbeheer

Orbay

Leasing De Lage Landen (excl. Athlon)

Vastgoed

Overig Ondersteunende eenheden Rabobank Nederland

29. Deze gegevens hebben betrekking op Rabobank Groep binnenland exclusief Athlon, Bouwfonds.



94


Integratie (MVO) in onze bedrijfsvoering

10 Integratie (MVO) in onze bedrijfsvoering De impact van de bedrijfsvoering van de Rabobank Groep op de maatschappij is weliswaar minder dan die van de financiële dienstverlening, maar we onttrekken indirect wel degelijk ook zelf de nodige grond- en hulpstoffen, veroorzaken de nodige emissies en produceren een grote hoeveelheid afval. We hebben daarom vermindering van de impact van onze bedrijfsvoering op mens en milieu hoog in ons vaandel staan. In 2006 hebben we er vooral werk van gemaakt door een verdere verankering van MVO in onze dagelijkse inkooppraktijk, een verdere organisatiebrede invoering van energiemanagement, zuinigere leaseauto’s, FSC-papier en collectief afvalmanagement. De volgende stap is die naar een klimaatneutrale bedrijfsvoering door compensatie van onze CO2-uitstoot. Onze managementbenadering van interne milieuzorg

In dit hoofdstuk

Interne milieuzorg is voor de Rabobank Groep meer dan voldoen aan weten regelgeving. We vinden het een elementair onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen. We willen dus het goede voorbeeld geven en waar mogelijk zelfs trendsetter zijn. Durf, innovatie, doorzettingsvermogen en brede betrokkenheid van de medewerkers

• Onze managementbenadering van interne milieuzorg • Duurzame inkoop • Energie • Duurzame mobiliteit • CO2- uitstoot/klimaatneutraal • Papiergebruik • Afval • Duurzaam bouwen • Biologische catering

zijn hiervoor essentiële randvoorwaarden. Actief aandacht besteden aan interne milieuzorg dient meerdere doelen en heeft door onze schaalgrootte met ruim 56.000 medewerkers een niet te verwaarlozen impact. Het draagt bij aan het verbeteren van het klimaat en de leefomgeving (o.a. door minder en schoner gebruik van energie en vervoer) en aan de verminderde onttrekking van belangrijke grondstoffen aan de natuur (denk aan bomenkap voor papierproductie). Het versterkt tevens onze reputatie als organisatie die maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft staan en vermin-

>

dert het risico van boetes en claims als gevolg van het niet voldoen aan (inter)nationale regelgeving. Ten slotte biedt het mogelijkheden voor interessante kostenbesparingen.

95



Collectieve aanpak

beperkt de vervoersafstanden. Naar schatting betalen wij circa 100%

Binnen ons interne milieuzorgbeleid kiezen we zo veel mogelijk voor

van onze facturen aan in Nederland gevestigde ondernemingen 30.

een centrale en collectieve aanpak. Dit geeft ons de mogelijkheid om

Voor Rabobank International ligt dit natuurlijk anders.

de kansen en risico’s op milieugebied beter te benutten dan wel te beheersen en zorgt er tevens voor dat de verschillende onderdelen zich

Invoering webtool

kunnen concentreren op hun kernbusiness. Zo worden centraal vanuit

De vorig jaar ontwikkelde webtool ter verbetering van de ontsluiting

Rabobank Nederland beleid opgesteld, trainings- en communicatiemid-

van de MVO-informatie over bepaalde productgroepen is medio 2006

delen aangeboden en tools ontwikkeld. Deze worden vervolgens breed

geïmplementeerd als onderdeel van de groepsbrede inkoopsite. Voor

in de organisatie (dus inclusief dochters en lokale banken) aangeboden.

twintig productgroepen commodity’s zijn inmiddels de Rabobank-

Ook de inkoop verloopt zo veel mogelijk met centrale ondersteuning.

specificaties opgesteld en opgenomen in deze tool. De rest volgt in

Waar mogelijk sluiten we collectieve raamcontracten af (bijvoorbeeld

de loop van 2007.

voor groene stroom en afvalinzameling) waaraan alle groepsonderdelen

In 2007 zal ook getoetst worden in hoeverre alle na 1 april 2006

kunnen deelnemen. Milieucriteria spelen een rol bij het afsluiten van

afgesloten nieuwe contracten daadwerkelijk voldoen aan de gestelde

deze en andere inkoopcontracten.

MVO-eisen. Medio 2006 hebben we een start gemaakt met de screening van zo’n 4.000 producten in de RaboShop op MVO-criteria. Dit arbeids-

ISO 14001

intensieve proces loopt nog door tot begin 2007, waarna vervolgacties

Voor de gewenste borging van ons milieuzorgbeleid kiezen we in toe-

bepaald zullen worden.

nemende mate voor een managementbenadering conform ISO14001. Zo is in 2005 energiemanagement conform ISO14001 opgezet, en in

Training inkoopmedewerkers

2006 is gestart met deze opzet voor papiermanagement. Het werken

In november 2006 voor alle inkoopmedewerkers een themadag ‘maat-

met specifieke interne milieuzorgdoelen per groepsonderdeel en met

schappelijk verantwoord inkopen’ gehouden. De ‘gedragscode voor

onderlinge benchmarkgegevens draagt eveneens bij aan een verdere

inkopers’ is uitvoerig aan de orde geweest tijdens een themadag over

verankering van interne milieuzorg binnen de Groep. Centrale spelers

inkoop en ethiek. Naar aanleiding van deze dag zijn er enkele vuistregels

bij het opstellen, uitvoeren en borgen van ons interne milieuzorgbeleid

voor RCI opgesteld, die alle betrokkenen ontvangen hebben.

zijn de directoraten MVO, Shared Services & Facilities (waaronder

Alle medewerkers van RCI hebben de interne gedragscodes van de

Rabobank Concern Inkoop) en Groeps-ICT.

Rabobank Groep, de Nevi Beroepscode voor inkopers en de aanvullende gedragsregels van RCI ondertekend. Hierin komen zaken aan de orde

Uitdaging: centralisering duurzame bedrijfsvoering

als integriteit, openheid, objectiviteit en transparantie, klantgerichtheid,

Tot nu toe zijn we er steeds in geslaagd elk jaar weer belangrijke stappen

toetsing van de handelswijze aan deze codes en omgaan met giften en

te zetten om onze interne milieuzorg verder te verbeteren. Initiatieven

relatiegeschenken. In het voorjaar van 2007 staat een cursus over duur-

als het gebruik van FSC-papier, het ABC-autoleasebeleid en het duurzame

zame papierinkoop gepland. In de inkoopfunctie is inmiddels geborgd

sloop- en bouwproces van het pand aan de Croeselaan van Rabobank

dat MVO wordt meegenomen en meetbaar is. Inkopers worden hier

Nederland krijgen steeds meer navolging van andere binnenlandse

volgend jaar ook op beoordeeld.

groepsonderdelen. Tegelijkertijd liggen er ook nog voldoende uitdagingen. Zo zouden we graag zien dat de verschillende groepsonderdelen

Afspraken met leveranciers

nog meer en beter gaan aansluiten bij het milieubeleid, de tools, de

Eind 2006 is een aanvang gemaakt met het opstellen van een

monitoringsactiviteiten en de collectieve inkoopinitiatieven. Vooral onze

‘Leveranciersgedragscode’, als afgeleide van de gedragscode van de

buitenlandse vestigingen zouden we nog meer willen laten aansluiten.

Rabobank Groep. Deze gedragscode zullen we in 2007 ter ondertekening

Ook moeten we ervoor zorgen dat alle medewerkers zich bewust zijn

aan bestaande leveranciers toezenden. De code gaat ook deel uitmaken

en blijven van hun invloed en eigen verantwoordelijkheid daar waar het

van nieuw af te sluiten contracten.

de milieubelasting van onze interne bedrijfsvoering betreft.

In oktober 2006 is ook een project opgestart met als doel de MVOperformance van leveranciers in kaart te brengen aan de hand van

Duurzame inkoop

self-assessment. Op basis daarvan zullen we leveranciers rangschikken,

Via Rabobank Concern Inkoop (RCI) werd in 2006 voor EUR 1,8 miljard

en vervolgens bepalen we welke acties eventueel gewenst zijn om hun

aan goederen en diensten ingekocht voor de Nederlandse vestigingen

performance te verbeteren om die op het door de Rabobank gewenste

van de Rabobank Groep. Behalve voor Rabobank Nederland regelt RCI

niveau te brengen. In dit traject beoordelen we ook de toeleverings-

ook voor de De Lage Landen, Obvion, FGH en Robeco een belangrijk

keten van de leveranciers. Er wordt overwogen om in 2007 een

deel van de inkoop. Rabobank Nederland doet hoofdzakelijk zaken met

tevredenheidsonderzoek onder leveranciers uit te voeren.

Nederlandse leveranciers. Dit stimuleert de Nederlandse economie en

30. Voor zover centraal ingekocht via Rabobank Concern Inkoop.

96



Energie

Energiebesparing en inkoop groene stroom

Het spreekt vanzelf dat de Rabobank Groep zich inzet om haar eigen

In 2006 is het gelukt om meer grip te krijgen op de energiecijfers van

CO2-uitstoot en daarmee haar invloed op het klimaat te verminderen.

de gehele Rabobank Groep. In 2006 hebben ook vestigingen in het

Een belangrijke maatregel op dit gebied is het gebruik van (groene)

buitenland gegevens aangeleverd over hun energieverbruik. Het totale

energie opgewekt uit duurzame energiebronnen: wind, zon, water of

elektriciteitsverbruik dekt nu op basis van fte’s 92% van de Rabobank

biomassa. Het gebruik van groene energie door de Rabobank Groep in

Groep. Voor gasverbruik is dit 88%. Uit deze energiecijfers blijkt dat we

Nederland en in het buitenland bedroeg in 2006 86%. (Zonder buiten-

in 2006 2.444 TJ hebben verbruikt. De Nederlandse vestigingen hebben

land bedroeg dit 97%.) Een andere belangrijke maatregel voor beper-

2.201 TJ hiervan verbruikt. Het totale energieverbruik per fte in Nederland

king van de klimaatverandering is energiebesparing. De invoering van

is daarmee gelijk gebleven aan 2005.

een energieprogramma en een energiezorgsysteem draagt hieraan bij. Elektriciteitsverbruik

Energieprogramma en energiezorgsysteem

Bij de Rabobank Groep in Nederland is het elektriciteitsverbruik per fte

Na de succesvolle pilot vorig jaar is vanaf januari 2006 het zogenaamde

6% toegenomen. Het elektriciteitsverbruik van de Rabobank Groep in

energieprogramma operationeel voor Rabobank Nederland en de

totaal is 4.580 kWh per fte. Het aandeel groene stroom is in Nederland

deelnemende lokale banken. Binnen dit programma worden niet alleen

is licht gestegen tot 97%. Maar ook sommige van onze buitenlandse

de betalingen geregeld, maar bovendien wordt het energieverbruik per

kantoren passen groene stroom toe, onder andere in Brazilië, Spanje en

locatie gekoppeld aan het aantal vierkante meters (en/of het aantal

Frankrijk. Het totale aandeel groene stroom van de Rabobank Groep lag

medewerkers). Hierdoor wordt het mogelijk onderlinge vergelijkingen

daarmee in 2006 op 86%.

te maken. Locaties die relatief veel energie verbruiken, worden actief benaderd. Enerzijds om ze voor te rekenen wat de locatie te veel verbruikt/betaalt en anderzijds om te achterhalen wat de reden van het hoge energieverbruik is. Ook reikt Rabobank Nederland hulpmiddelen

Figuur 36: Elektriciteitsgebruik Rabobank Groep in kWh per fte

aan, zoals energieonderzoeken. De doelstelling van de Rabobank Groep

5.000

is het realiseren van een energiebesparing van 10% in 2010 ten opzichte

4.500

van 2006. Collectieve energie-inkoop maakt eveneens deel uit van het

4.000

energieprogramma. In 2006 deed circa 93% van alle lokale Rabobanken

3.500

mee en 100% van de vestigingen van Rabobank Nederland. Aan het

3.000

totale energieprogramma neemt 45% van lokale banken deel. In 2007

2.500

Groene stroom

zullen we diverse acties ondernemen om ook het aantal deelnemende

2.000

Rabobank Groep (NL+Int.)

locaties aan het volledige energieprogramma te verhogen tot rond de

1.500

Grijze stroom

80% in 2007 en voor 2008 95%.

1.000

Rabobank Groep (NL+Int.)

500

Actieve waterbesparing in 2007

0 2004

In 2007 voegen we het onderwerp water aan het energieprogramma toe

2005 31

2006 32

om zo indien gewenst ook waterbesparing verder te kunnen stimuleren. Gasverbruik

Energiezorgsysteem

Het gasverbruik per m2 in Nederland is met 9% afgenomen ten opzichte

Voor de vestigingen van Rabobank Nederland is in 2005 ook een energie-

van 2005. Een trend in het gasverbruik van de buitenlandse vestigingen

zorgsysteem ontwikkeld conform ISO14001. Doel was om het systeem

kan nog niet gegeven worden omdat betrouwbare gegevens van voor-

in 2006 te laten voldoen aan de Leidraad Energiezorg van SenterNovem.

gaande jaren ontbreken.

Dit is nog niet volledig gelukt.

De energiegegevens blijven gemiddeld over de hele groep ongeveer

Het energiezorgsysteem heeft de mogelijkheid om op pandniveau en op

constant, maar op het niveau van de groepsonderdelen zijn er wel

energieaspecten maatregelen te registreren en rapporten te genereren.

schommelingen. Zie voor meer energieverbruik groepsonderdelen.

Het systeem is als zodanig gereed. De vertaling naar de beoogde doelstellingen moet nog gemaakt worden. In 2007 geven we prioriteit aan het verder implementeren van het energiezorgsysteem, waarna ook audits van het systeem kunnen plaatsvinden.

31. Deze gegevens hebben, uitgaande van fte’s, betrekking op 92% van de Rabobank Groep (exclusief Rabobank International) en 96% van de lokale Rabobanken. 32. Deze gegevens hebben, uitgaande van fte’s, betrekking op 92% van de Rabobank Groep.

97



Figuur 37: Gasverbruik Rabobank Groep in Nederland in m3 gas per m2 BVO

regeling te hebben aangesloten ligt hiermee op koers. Eind 2006

16

voor 55% uit auto’s met het label A, B of C. De wagenparken van

14

Schretlen & Co, FGH Bank en Robeco bestaan voor respectievelijk 87%,

12

88% en 52% uit auto’s met label A, B of C. Robeco heeft de ABC-regeling

10

begin 2007 ingevoerd en verwacht volgend jaar dus een flinke stijging

8

in het percentage ABC-auto’s. Schretlen & Co gaat nog een stap verder.

bestond het wagenpark van Rabobank Nederland en de lokale banken

6

Schretlen & Co heeft niet alleen de ABC-regeling ingevoerd, maar heeft

4

bovendien het initiatief genomen om de uitstoot van het wagenpark te

2

neutraliseren. Ter compensatie van de 558 ton CO2 die jaarlijks wordt

0

uitgestoten, zijn er CO2-credits gekocht van duurzaam beheerde bossen 2004

2005 33

2006 34

en van energieprojecten die CO2-uitstoot voorkomen. De Lage Landen heeft haar leaseregeling aangepast op een zodanige

Energie Efficiency Index

manier dat men minder aan eigen bijdrage betaalt naarmate men

Hoewel het convenant de Meerjaren Afspraak Energie-efficiency eind

schoner rijdt.

2005 is beëindigd, heeft de Rabobank besloten de Energie Efficiency

Het resultaat van de initiatieven bij Rabobank Nederland en de lokale

Index (EEI) te blijven hanteren.

Rabobanken in 2006 is een besparing van 1.100 ton CO2-uitstoot door

De Energie Efficiency Index over 2006 is uitgekomen op 93%. Dat betekent

de leaseauto’s ten opzichte van 2005.

dat energie-efficiency verbetering voor Rabobank Nederland en lokale Rabobanken ten opzichte van 1995 uitkomt op 7%. De verslechtering

Het aantal leaseauto’s bij Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken

van de EEI ten opzichte van 2005 (10%) is te verklaren door een upgrade

nam in 2006 onder druk van de aantrekkende arbeidsmarkt licht toe

van het rekencentrum in Zeist waarbij nieuwe ICT hardware en koeling

met 3,5% tot 5.674 auto’s. Het reductiedoel van 15 % per eind 2008 is

is geplaatst. Samen heeft dit geleid tot een flinke toename in het

niet haalbaar vanwege de aantrekkende economie en de daaraan

stroomverbruik in Zeist. Convenantafspraken tussen de Rabobank Groep

gekoppelde arbeidsmarkt en is per eind 2006 komen te vervallen.

en het ministerie van VROM over energie-efficiency zijn in de maak.

In 2006 hebben we niet alleen de ABC-regeling uitgebreid. We hebben ook het programma Berijderbeïnvloeding getest. Alle medewerkers

Duurzame mobiliteit

die een nieuw contract afsluiten ontvangen een waardebon waarmee

Door haar schaalgrootte veroorzaakt Rabobank Groep elke dag weer een

zij de cursus Het Nieuwe Rijden kunnen volgen. Met de Nederlandse

relevant aantal vervoersbewegingen. Zo’n 56.000 medewerkers begeven

Spoorwegen startte de Rabobank het initiatief NS Business Card.

zich elke dag weer in het woon-werkverkeer of gaan zakelijk op reis.

Bovendien zijn alle nieuwe geleasede dieselauto’s vanaf 2006 voorzien

Dit draagt niet alleen bij aan het dichtslibben van het wegennet, maar

van een roetfilter.

heeft bovendien een niet te verwaarlozen impact op het milieu door de

Met deze initiatieven geven we invulling aan de afspraken die we in 2005

uitstoot van onder andere CO2. Dit jaar is op diverse terreinen verder

hebben gemaakt met de Stichting Natuur & Milieu en met Milieudefensie.

gewerkt aan vermindering van deze impact, vooral op het gebied van autolease. Deze activiteiten komen voort uit het vervoersplan dat in

Transport van goederen door derden

2005 is opgesteld en waarvan in 2006 de uitvoering is gestart.

Naast het vervoer van onze medewerkers vindt er uiteraard ook trans-

Andere kleinschalige initiatieven op het gebied van duurzame mobiliteit

port van goederen plaats. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het waarde-

in 2006 zijn het verder stimuleren van de toepassing van tele- en

transport. Het merendeel van het transport is uitbesteed. In het kader

videoconferenties (o.a. FGH Bank), carpoolen en de fiets van de zaak

van het programma duurzaam inkopen zullen bij vernieuwing van de

(o.a. FGH Bank).

contracten ook aan deze diensten MVO-eisen gesteld worden. Voor het transport van onze post en van pakketten is een gezamenlijk project

Maatregelen voor vermindering CO2-uitstoot autolease

gestart met TNT Post dat tot doel heeft mogelijkheden voor transport- en

De in 2005 geïntroduceerde ABC-regeling waarbij leaserijders alleen

verpakkingsmateriaal-besparingen in het logistieke traject te identificeren.

nog kunnen kiezen uit de zuinigste auto’s (categorie A, B of C uit het brandstofboekje van de Rijksdienst voor het Wegverkeer) heeft in 2006

Vliegverkeer

binnen de Groep nadere opvolging gekregen. Bij Obvion kan in 2007

In 2006 hebben de Nederlandse vestigingen van Rabobank Nederland

ook nog gekozen worden uit de D-categorie. In 2007 wordt overwogen

én de overige groepsonderdelen ruim 36 miljoen kilometer per vliegtuig

om in 2008 alleen nog lease-auto’s uit de categorieën A, B en C te laten

afgelegd. De ambitie het komende jaar is om ook de vliegkilometers

kiezen. Inmiddels volgt 45% van de lokale banken het ABC-beleid.

van de lokale Rabobanken en van de grote buitenlandse vestigingen te

Het streven om per eind 2008 65% van de lokale banken op de ABC-

kunnen presenteren. Robeco en De Lage Landen hebben hiermee al

33. Deze gegevens hebben, uitgaande van fte’s, betrekking op 92% van de Rabobank Groep (exclusief Rabobank International) en 96% van de lokale Rabobanken. 34. Deze gegevens hebben, uitgaande van fte’s, betrekking op 88% van de Rabobank Groep.

98



een start gemaakt. Samen hebben zij 1,6 miljoen vliegkilometers van

Papiergebruik

hun buitenlandse vestigingen gerapporteerd. Op basis van schattingen

Het papiergebruik is binnen een kantoororganisatie bijzonder relevant.

uit 2005 en door de aard van de werkzaamheden is de verwachting dat

Niet alleen is er voor papierproductie veel bos nodig, maar ook veel

de buitenlandse vestigingen van Rabobank International het totale

energie. Verder bestaat afval voor een belangrijk deel uit papier. Om deze

aantal vliegkilometers nog fors omhoog zullen brengen. Zodra alle

redenen streeft de Rabobank Groep ernaar om het papiergebruik te

gegevens bekend zijn, zal ook het aantal vliegkilometers worden

verminderen en toe te zien op kwalitatieve aspecten, zoals de herkomst

opgenomen in de CO2-administratie van de Rabobank Groep.

van de grondstoffen en de wijze van produceren. Dit jaar hebben we

CO2- uitstoot/klimaatneutraal

In het gebruik van A4-papier per fte hebben we een daling gezien van

Het tot op heden gevoerde milieubeleid was gericht op het verminderen

4% ten opzichte van 2005 bij Rabobank Nederland en de lokale

van de benodigde hoeveelheden grondstoffen en energie ten behoeve

Rabobanken. Ook het papiergebruik bij de groepsonderdelen daalde.

van onze bedrijfsvoering. Het compenseren van niet te vermijden

Om op A4-papier te besparen, treffen we gerichte maatregelen, zoals het

milieubelasting is een logische volgende stap. Dit wordt bij vertaling

dubbelzijdig printen en kopiëren en het verminderen van rekening-

naar CO2 ‘klimaatneutraal maken’ genoemd.

afschriften, nota’s en acceptgiro’s door digitale toepassingen.

vooral resultaat geboekt op de verdere introductie van FSC-papier.

De Rabobank Groep zal in 2007 besluiten wanneer zij klimaatneutraal wil zijn. Wij zijn van mening dat compensatie meer kan zijn dan bomen

Papiermanagement

planten. Daarom zal Rabobank ook investeren in CO2-reductie elders,

Om beter te kunnen managen op papier heeft Rabobank Nederland in

bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden. In 2007 moet de gegevensverza-

2006 een eerste stap gezet om te komen tot een managementstructuur

meling ten behoeve van de CO2-administratie worden georganiseerd.

op basis van de ISO 14001-norm voor milieumanagement. Deze norm

Dit zal een aanvulling zijn op de dataverzameling die nu al plaatsvindt

richt zich speciaal op het beheersen en verbeteren van de prestaties op

voor de MVO-monitoring. Ook onafhankelijke toetsing van de CO2-foot-

milieugebied. Daarvoor zijn de eisen die ISO 14001 stelt, vertaald naar

print is hierbij noodzakelijk. Rabobank zal in 2007 onderzoeken of het

een maatlat voor papiermanagement en wordt in kaart gebracht waar

mogelijk is om van alle inkoopprojecten (vanaf 2007) die verlopen via

we staan ten opzichte van die maatlat. Vervolgens wordt een ambitie-

RCI de CO2-uitstoot te berekenen, zodat in het inkoopbeleid CO2 als

niveau bepaald en een plan van aanpak gemaakt. In het voorjaar van

belangrijk criterium kan worden opgenomen. Zo krijgen leveranciers die

2007 zal dit plan van aanpak gereed zijn en vindt hierover besluit-

in hun productieketen een lagere CO2-uitstoot veroorzaken een betere

vorming plaats.

kans en verlaagt de Rabobank haar indirecte CO2-uitstoot.

Afval Ons gas- en elektriciteitsverbruik in 2006 heeft geleid tot een CO2-uit-

Verantwoord omgaan met afval vinden we bij de Rabobank Groep

stoot van 27.909 ton in Nederland en 13.526 ton in het buitenland.

vanzelfsprekend. We werken daarom ook aan afvalpreventie, onder

In totaal hebben we in 2006 dus rond de 41.400 ton CO2 uitgestoten

andere via onze activiteiten op het gebied van duurzaam inkopen.

door ons gas- en elektriciteitsverbruik.

Activiteiten op dit gebied zijn: • het EcoSmart total-wastemanagementsysteem Rabobank Nederland waarmee de scheiding en de recyling van ons afval

Figuur 38: CO2-uitstoot door gas- en elektriciteitsverbruik Rabobank Groep in ton CO2 150.000

aanzienlijk zijn verbeterd. Het percentage recyclebare stromen was in 2006 73% (2005: 70%); • standaardisering van afvalmanagement bij lokale Rabobanken.

125.000 100.000

Duurzaam bouwen

75.000

Buitenland

Natuurlijke momenten zoals nieuw- en verbouw zijn voor de Rabobank

50.000

Binnenland

Groep dé momenten om maatregelen op het gebied van duurzaam

25.000

bouwen en inrichten door te voeren. Door bij het ontwerp al rekening

0

te houden met duurzaamheidsaspecten, zoals het gebruik van verant2004

2005

2006 35

woorde materialen en een toekomstig zuinig energiegebruik, kunnen we veel bereiken. Duurzame bouw dient natuurlijk samen te gaan met

Ook andere aspecten van onze bedrijfsvoering leiden tot CO2-uitstoot.

het duurzame gebruik van het gebouw.

Zo heeft ons Nederlands lease wagenpark circa 33.000 ton CO2 uitgesto-

Het gebruik van hout uit duurzaam beheerde bossen en plantages

ten. De geplande CO2-administratie zal ook voor andere aspecten meer

(FSC-gecertificeerd hout) is een voorbeeld van het gebruik van verant-

duidelijkheid brengen.

35. Deze cijfers zijn gebaseerd op de energiecijfers en dekken daarmee 92% van het elektriciteitsverbruik en 88% van het gasverbruik van de Rabobank Groep.

99



woorde materialen. Afspraken hierover liggen vast in een overeenkomst

bepalen alsmede alsook de manier waarop in de praktijk per bouw-

tussen Rabobank Nederland en FSC Nederland. Van de lokale banken

project invulling kan worden gegeven aan deze ambitie. Op deze wijze

die in 2006 (ver)bouwden gaf 25% aan hiervoor FSC-hout te gebruiken.

zal duurzaam bouwen op langere termijn een structureel en meetbaar

Wat het energiegebruik betreft, hanteert de Rabobank onder andere de

onderdeel vormen van de vastgoedportefeuille.

norm dat de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van het gebouw minimaal 10% onder de wettelijke norm dient te liggen. Voor de nieuwbouw

Biologische catering

hoofdkantoor Rabobank geldt nog steeds dezelfde doelstelling,

Rabobank Nederland had voor 2006 de ambitieuze doelstelling

namelijk het behalen van een GreenCalc+ score van ruim 300.

geformuleerd van 15% biologische producten in het assortiment van de bedrijfsrestaurants (in 2005 was dit nog maar 9%). De cateraar heeft

Eigen Steen

daarom voor de volgende productgroepen maatregelen genomen.

Een belangrijke ontwikkeling voor het eigen vastgoed (en voor duur-

- Alle melk en karnemelk die wordt verstrekt in de restaurants is nu

zaam bouwen) van de Rabobank is de oprichting van het vastgoedbedrijf Eigen Steen. Eigen Steen gaat deel uitmaken van Rabobank Nederland en wordt eigenaar en beheerder van het vastgoed voor de

biologisch. - Van de afbakbroodjes, het fruit, de salades en de groentecomponenten van de warme maaltijden is een deel biologisch.

lokale banken die daarvoor gekozen hebben. Vanuit de rol van eigenaar

Door deze aanpassingen is het percentage biologische producten

zal Eigen Steen opdrachtgever worden voor nieuwbouw en verbouw.

gestegen naar 11% van het totale aanbod. Zie voor meer biologische

Het bedrijf zal in het voorjaar 2007 zijn ambitie voor duurzaam bouwen

catering.



100


Assurance rapport

Assurance rapport Aan de lezers van het maatschappelijk jaarverslag 2006 van de

Er bestaan geen algemeen aanvaarde richtlijnen voor rapportages op

Rabobank Groep.

het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Rabobank past haar eigen interne rapportagecriteria voor de informatie in het

Introductie

Verslag toe die zijn afgeleid van de Sustainability Reporting Guidelines

De raad van bestuur van Rabobank Groep (verder: Rabobank) heeft ons

v3.0 (G3) van de GRI die in lijn liggen met de principes van AA1000AS ,

verzocht zekerheid te verschaffen bij de informatie in het maatschappelijk

zoals nader uiteengezet in de rapportageprincipes en het hoofdstuk

jaarverslag 2006 (verder: het Verslag). De raad van bestuur is verant-

‘In dialoog met onze stakeholders’.

woordelijk voor het opstellen van het Verslag, inclusief het identificeren van de stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. Het is

Werkzaamheden

onze verantwoordelijkheid een assurance rapport te verstrekken.

Onze werkzaamheden voor het gehele Verslag bestonden uit: • het afnemen van interviews met relevante medewerkers op groeps-

Context en reikwijdte

niveau en bij entiteiten over strategie, het beleid, de communicatie en

Onze werkzaamheden waren gericht op het verschaffen van een

het management in relatie tot MVO ter controle van de in het Verslag

redelijke mate van zekerheid dat het verslag in alle van materieel belang zijnde aspecten betrouwbaar is, uitgaande van de rapportageprincipes zoals uiteengezet op pagina 8.

opgenomen informatie; • het beoordelen van de opzet en het bestaan en het toetsen van de werking van de systemen en processen van informatieverzameling en verwerking, waaronder de aggregatie van gegevens tot informatie

Voor de financiële data in de kerngegevens gemerkt met hebben onze werkzaamheden zich beperkt tot vaststelling dat deze data juist

zoals opgenomen in het Verslag; • het controleren van de informatie in het Verslag aan de hand van

zijn overgenomen uit de gecontroleerde jaarrekening van Rabobank

interne en externe documenten, onder meer door in detail vast te

Groep. Om een volledig inzicht in de financiële resultaten en de

stellen dat de in het Verslag opgenomen informatie overeenkomt

vermogenspositie van de Rabobank Groep te verkrijgen, dient de lezer

met de informatie in de relevante onderliggende bronnen en dat alle

de gecontroleerde jaarrekening over 2006 te raadplegen.

relevante informatie uit deze onderliggende bronnen is opgenomen in het Verslag;

Standaarden en criteria

• voor de financiële data in de kerngegevens aangeduid met vast-

We hebben deze opdracht uitgevoerd in overeenstemming met de

gesteld dat deze op de juiste wijze zijn ontleend aan of berekend op

“International Standard for Assurance Engagements (ISAE) 3000:

basis van de door de accountant gecontroleerde jaarrekening over

Assurance Engagements other than Audits or Reviews of Historical

2006 van de Rabobank Groep.

Financial Information” uitgevaardigd door de International Auditing

• het toetsen van de toepassing van de principes materialiteit,

and Assurance Standards Board. Wij hebben in de uitvoering van onze

volledigheid en responsiviteit van AA1000AS door:

werkzaamheden tevens de principes van AA1000AS, zijnde materialiteit,

-

het beoordelen van de resultaten van de stakeholder-consultatieprocessen van Rabobank en het bepalen of de materiële issues

volledigheid en responsiviteit toegepast.

voor haar stakeholders zijn opgenomen; ISAE 3000 vereist onder andere dat de leden van het assuranceteam

-

het uitvoeren van een media-analyse en internetsearch in relatie

-

het vergelijken van de inhoud van het Verslag met andere MVO-

tot Rabobank in de rapportageperiode;

over de specifieke kennis, vaardigheden en vaktechnische bekwaamheden beschikken die nodig zijn om de informatie in het verslag te kunnen

verslagen in de financiële sector;

begrijpen en beoordelen, en dat die leden voldoen aan de vereisten van de Code of Ethics van de IFAC teneinde hun onafhankelijkheid te waarborgen.

-

het beoordelen of de informatie in het Verslag in lijn is met onze algemene kennis van en ervaring met MVO bij Rabobank.

101


Tijdens ons onderzoek hebben wij de noodzakelijke wijzigingen in het Verslag besproken en hebben wij vastgesteld dat deze wijzigingen adequaat zijn verwerkt in de definitieve versie van het Verslag.

Assurance rapport

• De reikwijdte van de gerapporteerde informatie in het Verslag varieert binnen en tussen de onderwerpen. Het afgelopen jaar heeft Rabobank verdere stappen gezet om het aantal onderdelen van de groep dat rapporteert over de verschillende onderwerpen inclusief kwantitatieve

Conclusies

informatie uit te breiden.Wij raden Rabobank aan in 2007 de eventuele

Op basis van onze werkzaamheden concluderen wij dat het Verslag in

knelpunten voor toekomstige uitbreiding van de reikwijdte te onder-

alle van materieel belang zijnde aspecten betrouwbaar is, uitgaande van

zoeken en tijdig acties te ondernemen om een volledig en onderling

de rapportageprincipes zoals uiteengezet op pagina 8.

vergelijkbaar beeld te kunnen waarborgen.

Commentaar Ons onderzoek heeft geleid tot enkele belangrijke bevindingen voor de verbetering van het Verslag. Zonder dat deze bevindingen de strekking

Amsterdam, 27 maart 2007

van ons assurance rapport aantasten, verdienen de volgende zaken naar onze mening de aandacht: • Rabobank heeft in 2006 de MVO-doelstellingen nader gespecificeerd en monitoring daarvan opgenomen in de reguliere planning- en control-cyclus. De koppeling tussen het Strategisch Kader, de doelstellingen en de kernprestatie-indicatoren kan verder worden verbeterd. Versterking van verantwoordelijkheden in de lijn voor de geformuleerde doelstellingen op lokaal en groepsniveau zal verder bijdragen aan

KPMG Sustainability B.V.

verankering van MVO in de organisatie en bedrijfsvoering.

Drs. W.J. Bartels RA, directeur

Dit vormt tevens een stimulans voor de vorig jaar aanbevolen verdere verbetering van de interne beheersing rondom de verzamelde en gerapporteerde informatie.

102


Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland

Bestuurders en toezichthouders Rabobank Nederland Raad van bestuur (met aandachtsgebieden)

Mr. Sipko Schat (S.N.)

drs. Bert Heemskerk (H.), voorzitter

- Rabobank International (RI)

- Audit Rabobank Groep - Communicatie

• Managing Board Rabobank International (MBRI), plaatsvervangend voorzitter

- Juridische en Fiscale Zaken

• COO-domein RI

- Personeel (Corporate)

• Corporate Clients Nederland

- Toezicht & Compliance

• Financial Markets

- Kennis en Economisch Onderzoek

• Corporate Finance

- Bestuurssecretariaat

• Trade & Commodity Finance

drs. Hans ten Cate (J.C.)

• Private Equity

- Rabobank International (RI) • Management Board Rabobank International (MBRI), voorzitter

Bestuurssecretaris

• Regionaal management Amerika/Azië/Europa

Drs. Rens Dinkhuijsen (L.A.M.)

• CFRO-domein RI - Bijzonder Beheer

Raad van commissarissen

- Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Prof. dr. Lense Koopmans (L.), voorzitter

- Vastgoed

Ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.), plaatsvervangend voorzitter

- Robeco

Prof. mr. Sjoerd Eisma (S.E.), secretaris

prof. dr. ir. Bert Bruggink (A.)

Drs. Leo Berndsen (L.J.M.)

- Control Rabobank Groep

Ir. Bernard Bijvoet (B.)

- Group Risk Management

Dr. ir. Teun de Boon (T.)

- Kredietrisicomanagement

Prof. dr. ir. Louise Fresco (L.O.)

- Treasury

Rinus Minderhoud (M.)

- Investor Relations

Mr. Paul Overmars (P.F.M.)

ir. Piet van Schijndel (P.J.A.)

Ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.), plaatsvervangend secretaris

- Particulieren

Ir. Herman Scheffer (H.C.)

- Private Banking

Prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.)

- Groep ICT

Dr. ir. Aad Veenman (A.W.)

- Leasing

Prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.)

dr. Piet Moerland (P.W.) Coöperatie & Bestuur Aangesloten Banken - Personeel (Aangesloten Banken) - MKB - Shared Services & Facilities

103




Noord-Amerika

Europa

Nederland

Azië

Australië

Canada

België

Noorwegen

Bahrein

Australië

Verenigde Staten

Denemarken

Oostenrijk

China

Nieuw-Zeeland

Duitsland

Polen

India

Latijns-Amerika

Finland

Rusland

Indonesië

Argentinië

Frankrijk

Slowakije

Japan

Brazilië

Groot Brittannië

Spanje

Korea

Chili

Guernsey

Tsjechië

Maleisië

Curaçao

Hongarije

Turkije

Singapore

Voor verdere informatie over onze vestigingen

Kaaiman Eilanden

Ierland

Zweden

Thailand

en kantoren, zoals vestigingsplaats en contact-

Mexico

Italië

Zwitserland

Verenigde Arabische

gegevens: zie www.rabobankgroep.nl/

Emiraten

vestigingen

Luxemburg

104




De Rabobank Groep is een brede financiële

Rabo Bouwfonds is een internationale vastgoed-

Alex is van geavanceerde handelssysteem

dienstverlener op coöperatieve grondslag. Ze

onderneming met drie op vastgoed gerichte

uitgegroeid tot digitale beleggersbank. Alex

bestaat uit 188 zelfstandige lokale Rabobanken

kernactiviteiten: ontwikkelen, financieren en

Beleggersbank bestaat sinds 1999 en is met

in Nederland, Rabobank Nederland en een

investment management. Rabo Bouwfonds

meer dan 100.000 beleggersrekeningen markt-

groot aantal gespecialiseerde dochteronder-

opereert op de particuliere en zakelijke markt

leider op het gebied van online beleggen en

nemingen. De kerndoelstelling van de groep is

en behoort tot de grootste vastgoedonder-

de grootste aanbrenger van particuliere orders

het genereren van een zo hoog mogelijke

nemingen van Europa. Rabo Bouwfonds had

op zowel de Euronext effectenbeurs als de

klantwaarde. Daartoe biedt de organisatie haar

ultimo 2006 zo’n 1900 medewerkers in dienst,

Euronext derivatenbeurs.

klanten alle mogelijke financiële producten en

waarvan bijna 500 in het buitenland. Het ont-

Alex richt zich op de optimale bediening van

diensten. De Rabobank Groep bedient meer

wikkelen van vastgoed gebeurt door Bouwfonds

een groeiend aantal beleggers, die afhankelijk

dan de helft van de 16 miljoen Nederlanders

Property Development en Rabo Vastgoed.

van hun eigen doelstellingen, volledig zelf-

en van de Nederlandse bedrijven. In Nederland

Het financieren van vastgoed gebeurt door

standig of met advies wil beleggen. Daarnaast

heeft zij dominante marktposities op vrijwel

FGH Bank en haar labels Nederlandse

biedt Alex allerlei ondersteunende en educa-

alle gebieden van de financiële dienstverlening:

Hypotheekbank en Rijnlandse Bank. Op het

tieve mogelijkheden, waaronder professionele

woninghypotheken, spaarmiddelen en in de

gebied van vastgoedbeleggingen zijn

analyses, nieuwsberichten, beleggingsexperts,

sectoren midden- en kleinbedrijf en food & agri.

Bouwfonds Asset Management en FGH Asset

seminars en het opleidingsinstituut de Alex

In de grootzakelijke markt in Nederland is de

Management actief.

Academy, welke recent gecertificeerd is door

positie inmiddels aanzienlijk versterkt.

de Universiteit van Maastricht.

Wereldwijd focust de Rabobank Groep via

www.alex.nl

Rabobank International primair op de financiering van de internationale food & agribusiness, een niche waarin zij een leidende positie bekleedt. De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardigheid (triple A) en is buiten Nederland met 330 vestigingsplaatsen vertegenwoordigd in 41 landen. www.rabobankgroep.nl

105



De Lage Landen is een internationale aanbieder

Obvion verstrekt hypotheken en eenvoudige

Robeco, opgericht in 1929, is een vermogens-

van hoogwaardige programma’s op het gebied

financiële producten via een selectie van

beheerder pur sang.

van activafinanciering. De Lage Landen heeft

kwalitatief goede, onafhankelijke inter-

Wereldwijd voorziet Robeco circa 700 instituti-

kantoren en samenwerkingsverbanden in

mediairs. Obvion biedt goedgeprijsde

onele en circa 1,5 miljoen particuliere klanten

meer dan 25 landen in Europa, Noord- en

producten, hoogwaardige productopties en

van beleggingsproducten en -diensten.

Zuid-Amerika, Zuidoost Azië, Australië en

ondersteuning van het intermediair. Verder

Particulieren worden zowel bediend via banken

Nieuw-Zeeland. De onderneming specialiseert

kiest Obvion voor een snelle en vlekkeloze

en andere distributiepartners als via directe

zich internationaal in activafinanciering en

procesgang waarbij betrouwbaarheid voor-

kanalen. Het productaanbod omvat vast-

Vendor Finance, en concentreert zich op de

op staat. Door de samenhang van deze

rentende en aandelenbeleggingen alsmede

bedrijfstakken: Food & Agriculture, Healthcare,

onderdelen onderscheidt Obvion zich in de

alternative investments. Behalve in thuismarkten

Office Equipment, Information Technology,

markt. Obvion is de grootste geldverstrekker

de Benelux en de Verenigde Staten heeft

Telecommunications, Financial Institutions,

die uitsluitend het intermediaire kanaal

Robeco vestigingen in Frankrijk, Zwitserland,

Trucks & Trailers, Public Finance and Materials

bedient, met een marktaandeel dat sinds

Duitsland, Spanje, Polen en het Midden-

Handling & Construction Equipment.

de start in 2002 meer dan verdubbeld is tot

Oosten en Japan. Het beheerd vermogen

In Nederland biedt het bedrijf een breed pakket

5,2% in 2006. Obvion is voortgekomen uit

bedraagt circa EUR 142 miljard (per eind 2006).

leasing- en handelsfinancieringsproducten aan.

een samenwerkingsverband van Rabobank

Robeco heeft wereldwijd circa 2.000 mede-

Tot het productenpakket behoren equipment-

en ABP. Het hoofdkantoor is gevestigd in

werkers, verspreid over tien landen.

lease, auto- en bedrijfswagenlease, ICT-lease,

Heerlen.

www.robeco.nl

consumer finance en handelsfinanciering.

www.obvion.nl

Sinds 2006 is Athlon Carlease onderdeel van De Lage Landen Groep. www.delagelanden.com

106


Bank Sarasin is een toonaangevende Zwitserse

Schretlen & Co is de vermogensbank binnen de

private bank die in 1841 is opgericht. Haar

Rabobank Groep. Haar missie is het begeleiden

duurzame succes is gebaseerd op vertrouwen,

van topvermogenden bij het waarmaken van

vertrouwelijkheid, expertise en toewijding.

hun ambities op het gebied van vermogens-

De kernactiviteiten van Bank Sarasin bestaan

vraagstukken. Schretlen & Co richt zich primair

uit beleggingsadvies en vermogensbeheer-

op (zeer) vermogende particulieren en

diensten voor particuliere en institutionele

middelgrote instellingen. Kernactiviteit is

klanten, en beleggingsfondsen. Corporate

vermogensbeheer en -advies, gecombineerd

finance, brokerage en financiële analyse

met vermogensplanning.

completeren het pakket diensten en producten.

Er wordt intensief contact onderhouden en

Bij Sarasin werken ruim 1.100 medewerkers.

samengewerkt met lokale Rabobanken. Dat

Het hoofdkantoor van de Sarasin Groep staat

heeft onder meer geresulteerd in Rabobank

in Bazel, andere Zwitserse vestigingen staan

Beheerd Beleggen (RBB) en Rabobank Effecten

in Zürich, Genève en Lugano. Internationaal

Advies Desk (READ), beide samenwerkings-

heeft de Sarasin Groep kantoren in Dubai,

verbanden tussen Schretlen & Co en lokale

Guernsey, Hongkong, Londen, Luxemburg,

banken op het gebied van effectendienst-

München, Parijs en Singapore. De aandelen

verlening.

van Bank Sarasin zijn genoteerd aan de SWX,

Naast het hoofdkantoor in Amsterdam heeft

de Zwitserse effectenbeurs.

Schretlen & Co vestigingen in Apeldoorn,

www.sarasin.com

Heerenveen, Rotterdam en Waalre. www.schretlen.com


107


Indicatoren

GRI-indicatorenoverzicht Rabobank Groep Type

Waar te vinden

Niet gerapporteerd

Geheel voldaan

Gedeeltelijk voldaan

Website (doorklik)

Gerelateerde informatie (doorklik)

Pagina

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

Strategie en analyse 1.1

Een verklaring van raad van bestuur over relevantie van

x

11

x

13-22

duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie 1.2

Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s

27-30

en mogelijkheden Deel 1. Gevolgen van organisatie voor duurzame

ontwikkeling en effecten op belanghebbenden Deel 2. Gevolgen van duurzaamheidstrends, -risico’s en mogelijkheden op de vooruitzichten voor lange termijn en financiele prestaties Organisatieprofiel 2.1

Naam van de organisatie

x

4

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten

x

4

2.3

Operationele structuur van de organisatie, met inbegrip

x

van divisies, dochterondernemingen en samenwerkings-

3, 4 en 104

verbanden 2.4

Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie

x

4

2.5

Het aantal landen waar de organisatie actief is

x

103

(met relevantie voor de duurzaamheidskwesties) 2.6

Eigendomsstructuur en de rechtsvorm

x

4

2.7

Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren en

x

6 en 103

x

6

x

8

x

24

x

8

x

101

soorten klanten) 2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie

2.9/ Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat 3.8

betreft omvang, structuur of eigendom

2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend

Verslagparameters Verslagprofiel 3.1

Verslagperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft

3.2

Datum van het meest recente verslag (indien van toepassing)

108


Indicatoren

Type

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

Geheel voldaan


Website (doorklik)


Pagina

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

3.3

Verslaggevingscyclus (jaarlijks, tweejaarlijks, etc.)

x

8

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan

x

115

x

8

x

8

Reikwijdte en afbakening van het verslag 3.5

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag,

met inbegrip van: relevantie, materialiteit en stakeholders 3.6 / Afbakening of reikwijdte van het verslag (bv. landen, 3.7

divisies, dochterondernemingen, gehuurde faciliteiten) en eventuele beperkingen

3.9

De technieken en berekeningsgrondslagen voor

x

8

gegevensmetingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aannames 3.10 Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen

x

8

x

8

van eerder verstrekte informatie 3.11 Significante veranderingen ten opzichte van vorige

verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden van het verslag GRI-inhoudsopgave 3.12 Inhoudsopgave.

x

2

x

8 en 100

x

37-39

Assurance 3.13 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het

verstrekken van externe assurance van het verslag Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid Bestuursstructuur 4.1

De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurs-

en 102

commissies die vallen onder het hoogste bestuurslichaam 4.2

x

x

102

x

37

x

lichaam eveneens een leidinggevende functie heeft 4.4

Overlegorganen voor aandeelhouders en medewerkers voor aanbevelingen of medezeggenschap op het hoogste

x

bestuurslichaam 4.5

Een koppeling tussen vergoedingen voor leden

x

82

van raad van bestuur en (top)managers en de (MVO)-prestaties van de organisatie 4.6

Processen waarmee de raad van bestuur waarborgt dat

x

39 en 40

x

37

x

strijdige belangen worden vermeden 4.7

Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise

van de leden van de raad van bestuur voor het sturen van de MVO-strategie 4.8

Intern ontwikkelde missieverklaringen en gedragscodes die van belang zijn voor de MVO-prestaties, met de mate van invoering ervan

x

17, 37 en 49

x

109


Indicatoren

Type

Geheel voldaan


Website (doorklik)


Pagina

x

EPI Finance 2002

Procedures van de raad van bestuur voor het overzien van

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

4.9

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

36 en 37

de MVO-prestaties, met inbegrip van relevante risico’s en

kansen en naleving van internationaal overeengekomen standaarden en principes 4.10 Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van

x

37

x

de raad van bestuur in het bijzonder betreffende MVOprestaties Verplichtingen i.v.m. externe initiatieven 4.11 Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe

x

65

x

4.12 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde

x

14 en 73

x

en sociale handvesten, principes of standaarden die de organisatie onderschrijft 4.13 Lidmaatschap van verenigingen (zoals branche-

x

30 en 31

x

26

4.15 Basis voor inventarisatie en selectie van stakeholders

x

24-26

4.16 Benadering van stakeholders en de frequentie van

x

23-33

x

29 en 30

verenigingen) en (inter)nationale belangenorganisaties

Overleg met belanghebbenden 4.14 Lijst van relevante groepen belanghebbenden voor de organisatie.

contacten 4.17 Reactie organisatie op de voornaamste onderwerpen en

vraagstukken naar voren gekomen in contact met stakeholders Managementbenadering en prestatie-indicatoren Economische prestatie-indicatoren DMA Economische aspecten

x

44

EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd

x

46

EC2 Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden

x

15 en 61

voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vast-

x

81

x

95

gestelde (pensioen)uitkeringenplan van de organisatie EC6 Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties EC7 Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel

x

x

van het topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten voor het algemeen nut (commercieel, in natura of pro deo)

x

63, 64 en 77

110


Indicatoren

Type

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

Geheel voldaan


Website (doorklik)


Pagina

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

Milieu prestatie-indicatoren

DMA Milieuaspecten

x

94

EN1

x

98

x x

Totale hoeveelheid gebruikt papier (meest relevant materiaal voor Rabobank Groep) naar gewicht of volume

EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron

x

96

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron

x

97

EN8

Totale wateronttrekking per bron

x

96

x

50, 61

EN16/ Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen

en 98

EN17 naar gewicht EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode

x

98

EN26 Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen

x

98

x

van producten en diensten en de omvang van deze compensatie Sociale prestatie-indicatoren: Arbeidsomstandigheden DMA aspecten arbeid: verhouding tussen werkgever en

x

79

werknemer, ezondheid en veiligheid, opleiding en onderwijs, diversiteit en kansen LA1 Totale personeelsbestand naar type werk arbeidsovereen-

x

90

x

91 en 92

x

81

komst en regio LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per

leeftijdsgroep, geslacht en regio LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve

x

arbeidsovereenkomst valt LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele

x

x

veranderingen, inclusief specificatie in collectieve overeenkomsten LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en

x

92

x

85 en 89

het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar

x

besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werk-

nemerscategorie LA13 Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling

x

91 en 102

van medewerkers naar geslacht, leeftijdsgroep en minderheid (diversiteit) LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en

x

91

DMA Mensenrechten

x

31

HR1 Percentage en totaal van aantal investeringsovereen-

x

51 en 52

vrouwen per medewerkerscategorie

Sociale prestatie-indicatoren: Mensenrechten

komsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving is getoetst.

111

Indicatoren


Type

Geheel voldaan


Website (doorklik)


x

Pagina

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

HR2 Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

95

getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen

x

86 en 87

x

31, 51

x

maatregelen HR5/ Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk

x

en 52

HR6/ risico is van gevallen van (1) het ontnemen van het recht HR7 op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en

collectieve arbeidsonderhandelingen, of (2) kinderarbeid, of (3) gedwongen of verplichte arbeid, alsmede de maatregelen om dit uit te bannen Sociale prestatie-indicatoren: Maatschappij DMA acteren in maatschappij en gemeenschap

x

71 en 76

SO1 Aard, reikwijdte en effectiviteit van programma’s en

x

72-75

methoden die effect hebben op gemeenschappen SO3 Percentage van het personeel dat training in anticorruptie-

en 77-78 x

x

x

x

beleid en –procedures van de organisatie heeft gevolgd SO4 Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van fraude / corruptie SO5 Standpunten betreffende publiekbeleid en deelname aan

x

77

x

65-68

x

67

x

65-67

x

de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen

Sociale prestatie-indicatoren: Productverantwoordelijkheid DMA Productverantwoordelijkheid: veiligheid van klanten,

productinformatie, marketing, privacy van klanten, naleving PR1 Beoordeling gevolgen van diensten voor veiligheid met

het oog op verbetering PR3 Type informatie over producten en diensten dat verplicht

wordt gesteld door procedures PR6 Programma’s voor naleving van wetten, standaarden en

x

x

vrijwillige codes over marketing (reclame, promotie en sponsoring) PR8 Totaal aantal gegronde klachten over inbreuken op de

x

67

x

46

privacy van klanten en het kwijtraken van klantgegevens PR9/ Geldwaarde boetes vanwege het niet-naleven van

x

SO8 weten regelgeving (betreffende levering en gebruik van producten en diensten) Sector supplement: Financiële Diensverlening (EPI-finance) Milieu prestatie-indicatoren F1

Beschrijving van toepassen van milieubeleid in de

x

kernactiviteiten F2

Beschrijving van processen voor bepalen en beoordelen van milieurisico’s in de kernactiviteiten

51-56 en 57-65

x

51-56 en 59

112


Indicatoren

Type

Beschrijving van het monitoringproces van de invoering

51-56

Geheel voldaan

x

len van milieurisico’s zijn toegepast in de kernactiviteiten F4


51-56

Website (doorklik)

x


Pagina

Niveau aangeven van waaraf procedures voor het vaststel-

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

F3

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

en naleven van milieuaspecten door klanten bij risicobeoordeling F5

Beschrijving van processen voor verbeteren van kennis en

x

vaardigheden personeel voor behandelen van milieu-

11, 36

en 85

risico’s en kansen F6

Aantallen en frequentie van audits die milieurisicosystemen

x

39

x

55

x

53 en 54

x

59 en 60

x

60

x

en procedures onderzoeken in relatie tot kernactiviteiten F7

Beschrijving van interacties met klanten en zakenrelaties

F8

Percentage en aantallen bedrijven in portfolio waarmee

over milieurisico’s en kansen.

gesproken is over milieukwesties F9

Percentage van bezittingen onderworpen aan positieve,

negatieve of best-in-class milieuonderzoek. F10

Beschrijving van stembeleid over milieu-issues waarmee

het verslagleggende bedrijf als aandeelhouder het recht heeft te stemmen F11

Percentage aandelen onder beheer waarmee het verslag-

x

60

leggende bedrijf het recht heeft te stemmen of daarover te adviseren F12

Totale geldwaarde van specifieke milieuproducten en

x

7

x

49-65

diensten verdeeld over de commerciële eenheden F13

De waarde van de portfolio voor elke commerciële

eenheid in specifieke regio’s en sectoren met potentieel hoge milieu-impact Sociale prestatie-indicatoren (SPI-finance) Management System CSR1 MVO-beleid

x

13

x

x

CSR2 MVO-organisatie

x

37

x

x

CSR3 MVO-audits

x

39

x

CSR4 Management van gevoelige kwesties

x

39

x

CSR5 (Non-)Compliance

x

x

CSR6 Stakeholdersdialoog

x

23

x

x

INT1 Intern MVO beleid

x

34

x

x

INT2 Personeelsverloop en creatie werkgelegenheid

x

87 en 91

x

INT3 Werknemerstevredenheid

x

85

x

x

Internal Performance

INT4 Beloning senior management

x

82

INT7 Medewerkersprofiel

x

80 en 81

x

113

Indicatoren


Type

Niet gerapporteerd

Waar te vinden

Geheel voldaan


Website (doorklik)


Pagina

EPI Finance 2002

SPI Finance 2002

G3-indicatoren

Maatschappij SOC1 Bijdragen goede doelen

x

76

SOC2 Toegevoegde economische waarde (Salarissen +

x

44

sociale premies + belastingen + winst)

Toeleveranciers SUP1 Screening van belangrijkste toeleveranciers

x

95

SUP2 Tevredenheid toeleveranciers

x

95

x

55-56

Retail Banking RB1

Maatschappelijk relevante aspecten in beleid retail bankieren (particulieren en MKB)

en 58-59

RB2

Profiel van leningen

x

47

RB3

Maatschappelijk verantwoorde leningen

x

55, 58 en 59

(particulieren en MKB)

Investment Banking IB1

Maatschappelijk relevante aspecten investeringsbeleid

x

53-55

(groot zakelijk)

IB2

Profiel klantenportefeuille premies + belastingen + winst)

x

IB3

Maatschappelijk verantwoorde zakelijke transacties

x

53 en 54

x

x

59

AM2 Duurzaam beheerd vermogen

x

60

AM3 MVO activiteiten richting institutionele beleggers

x

33

Asset Management AM1 Maatschappelijk relevante aspecten in beleid vermogensbeheer

114


Indicatoren

Verantwoording toepassing GRI-indicatoren Deze indicatorentabel is gebaseerd op de richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving van het Global Reporting Initiative (GRI). In dit maatschappelijk jaarverslag volgen we de in oktober 2006 door GRI officieel vastgestelde nieuwe generatie richtlijnen en indicato-ren, aangeduid als G3 de GRI hanteert bij de G3-richtlijnen application levels. Report Application Level

G3 Profile Disclosures

C

C+

B+

A

A+

Report on: 1.1 2.1 - 2.10 3.1 - 3.8, 3.10 - 3.12 4.1 - 4.4, 4.14 - 4.15

Report on all criteria listed for Level C plus: 1.2 3.9, 3.13 4.5 - 4.13, 4.16 - 4.17

Same as requirement for Level B

Not Required

Management Approach Disclosures for each Indicator Category

Management Approach Disclosures for each Indicator Category

Report on a minimum of 10 Performance Indicators, including at least one from each of: Economic, Social and Environmental.

Report on a minimum of 20 Performance Indicators, at least one from each of Economic, Environmental, Human rights, Labor, Society, Product Reponsibility.

Report on each core G3 and Sector Supplement* Indicator with due regard to the Materiality Principle by either: a) reporting on the Indicator or b) explaining the reason for its omission.

G3 Management Approach Disclosures

G3 Performance Indicators & Sector Supplement Performance Indicators

B

200720072007 + 200720072007 200720072007 200720072007 200720072007 200720072007 200720072007

A

GRI REPORT GRI CHECKED

*Sector supplement in final version

In de tabel staan de kernindicatoren van G3; de addtionele indicatoren zijn buiten beschouwing gelaten om de goede toepasbaarheid van de indicatoren in onze verslaglegging te kunnen waarborgen. In de tabel zijn naast de voor de Rabobank Groep relevante G3-kernindicatoren ook de belangrijkste indicatoren uit het supplement (SPI Finance en EPI Finance 2002) opgenomen. Deze zijn complementair zijn aan de G3-indicatoren. Ook staan in de tabel de belangrijkste verslaggevingselementen uit de standaard GRI-inhoudsopgave. De Rabobank Groep is van mening dat op het maatschappelijk jaarverslag 2006 de A+ niveau van de G3-richtlijnen van Global Reporting Initiative (GRI) van toepassing is. Dit is gecheckt en gevalideerd door GRI. Een aantal G3-indicatoren zijn niet van toepassing op de Rabobank Groep als financiële instelling. Deze indicatoren hebben vooral betrekking op industriële productieomgevingen: EC4, EN2, EN 11, EN12, EN19, EN20, EN21, EN23, EN27 en LA8. Toelichting op niet gerapporteerde indicatoren Op enkele indicatoren wordt niet gerapporteerd, te weten: • G3 4.3: niet van toepassing op Rabobank Groep, omdat Rabobank geen enkelvoudige bestuursstructuur heeft. • G3 SO2: de informatie die deze indicator bevraagd betreft voor de Rabobank Groep bedrijfsgevoelige informatie, waarmee we terughoudendheid betrachten. • De SPI-indicatoren inzake verzekeren INS 1 tot en met 4 wordt niet op gerapporteerd, omdat verzekeraar Interpolis sinds 2005 geen onderdeel meer vormt van de Rabobank Groep

115


Colofon

Colofon Redactie

Jaarverslagen

Richard Piechocki, Bouwe Taverne, Hubalt van Ark,

De Rabobank Groep publiceert de volgende jaarverslagen:

Ineke Tacq, Hans Biemans, Wim Lange, Christel Renkema

• Jaarverslag 2006 (Nederlands en Engels);

Pieter Noorman, Geoffrey van Diessen en Sybren de Hoo

• Geconsolideerde jaarrekening 2006 (Nederlands en Engels); • Maatschappelijk jaarverslag 2006 (Nederlands en Engels).

Samenstelling en advies Beco Groep, Rotterdam

Exemplaren van deze verslagen zijn op te vragen bij Rabobank Nederland, Directoraat Communicatie.

Art-direction en vormgeving

Croeselaan 18, 3521 CB Utrecht

Eden Design & Communication, Amsterdam

Postbus 17100, 3500 HG Utrecht

Borghouts Design, Haarlem

Telefoon 030 - 216 22 98

Fotografie

Fax

030 - 216 19 16

E-mail

[email protected]

Omslag en themafotografie: Tjeerd Fonk, Amsterdam Portretfotografie: Edwin Walvisch, Heemstede en Frans Jan Fortunati, Breda

Meer verslagen op internet


Tekstcorrecties Mary Pranger, Amsterdam

Voor meer informatie over MVO en de Rabobank: Directoraat MVO Telefoon 030 - 216 49 37 E-mail

[email protected]

Rabobank Groep Maatschappelijk jaarverslag 2006

Recommend Documents