Rabobank Groep
Jaarverslag 2006
Kerngegevens
1 2006
2005
2004
2004
2003
2002
Omvang dienstverlening (bedragen in miljoenen euro’s) Balanstotaal
556.455
506.573
483.574
475.089
403.305
374.720
Kredieten aan private sector
324.110
278.095
248.958
252.996
235.425
212.323
Toevertrouwde middelen
215.899
186.427
177.482
192.123
172.571
171.632
Beheerd en bewaard vermogen
286.400
224.200
223.400
195.000
184.000
168.000
Vermogen en solvabiliteit (bedragen in miljoenen euro’s) Eigen vermogen
29.377
26.349
23.004
18.143
15.233
14.261
Kernvermogen
26.391
24.860
21.404
22.621
19.660
17.202
Toetsingsvermogen Risico gewogen posten Solvabiliteitseis
27.114
25.272
21.205
22.586
19.892
17.414
247.458
213.901
196.052
198.552
182.820
165.843
19.797
17.112
15.684
15.887
14.626
13.268
Tier 1-ratio (kernvermogen)
10,7
11,6
10,9
11,4
10,8
10,3
BIS-ratio (toetsingsvermogen)
11,0
11,8
10,8
11,4
10,9
10,5
Totaal baten
10.049
9.363
9.222
10.055
9.018
8.518
Bedrijfslasten
6.887
6.242
6.177
6.732
6.243
5.839
450
517
479
514
427
752
0
0
0
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
2.712
2.604
2.566
2.809
2.348
1.927
Nettowinst
2.345
2.083
1.793
1.536
1.370
1.222
Resultaatgegevens (bedragen in miljoenen euro’s)
Waardeveranderingen Toevoeging aan fonds voor algemene bankrisico’s
Ratio’s Rendement op eigen vermogen 3 Efficiencyratio
9,4%
9,7%
9,1%
10,1%
9,6%
9,9%
68,5%
66,7%
67,0%
67,0%
69,2%
68,5%
188
248
288
288
328
349
Dichtbij Lokale Rabobanken Vestigingen: - kantoren
1.214
1.249
1.299
1.299
1.378
1.516
- contactpunten
3.091
3.031
2.965
2.965
2.800
2.697
Geldautomaten
3.139
3.116
3.062
3.062
2.981
2.979
330
267
244
244
222
169
- aantallen
56.209
50.988
56.324
56.324
57.055
58.096
- mensjaren
50.573
45.580
50.216
50.216
50.849
51.867
87%
81%
85%
85%
85%
84%
Leden (x 1.000)
1.641
1.551
1.456
1.456
1.360
1.108
Leden-klantenratio
18,4%
17,7%
16,7%
16,7%
16,0%
13,2%
AAA
AAA
AAA
AAA
AAA
AAA
Buitenlandse vestigingsplaatsen Medewerkers
Medewerkerstevredenheid Klantgegevens
Rating Standard & Poor’s Moody’s Investor Service
Aaa
Aaa
Aaa
Aaa
Aaa
Aaa
Dominion Bond Rating Service
AAA
AAA
AAA
AAA
AAA
AAA
SAM-rating (maatschappelijk verantwoord ondernemen) 4
80%
74%
2001
2000
1999
1998
1997
Omvang dienstverlening (bedragen in miljoenen euro’s) Balanstotaal
363.679
342.920
281.218
249.718
194.222
Kredieten aan private sector
197.262
179.137
161.074
129.554
117.569
Toevertrouwde middelen
172.174
146.705
127.527
114.826
98.307
Beheerd en bewaard vermogen
194.400
166.100
139.800
124.100
83.700
Vermogen en solvabiliteit (bedragen in miljoenen euro’s) 12.380
2
12.458
11.217
10.381
9.708
Kernvermogen
15.092
2
14.653
13.007
11.817
11.113
Toetsingsvermogen
15.542
2
Eigen vermogen
Risico gewogen posten Solvabiliteitseis Tier 1-ratio (kernvermogen) BIS-ratio (toetsingsvermogen)
152.812
15.093
13.650
12.660
11.947
142.278
129.801
114.445
107.163
11.382
10.384
9.156
8.573
9,9
2
10,3
10,0
10,3
10,4
10,2
2
10,6
10,5
11,1
11,1
12.225
Resultaatgegevens (bedragen in miljoenen euro’s) Totaal baten
8.388
7.714
6.801
5.832
5.280
Bedrijfslasten
5.965
5.459
4.826
4.099
3.730
539
369
350
340
254
Waardeveranderingen
0
52
100
0
0
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
1.884
1.834
1.525
1.393
1.296
Nettowinst
1.178
1.166
1.017
936
865
Toevoeging aan fonds voor algemene bankrisico’s
Ratio’s Rendement op eigen vermogen 3
9,5%
10,4%
9,8%
9,6%
9,8%
71,1%
70,8%
70,9%
70,3%
70,6%
369
397
424
445
481
- kantoren
1.648
1.727
1.795
1.797
1.823
- contactpunten
2.618
2.693
2.719
2.727
2.750
Geldautomaten
2.889
2.676
2.546
2.430
2.268
137
142
147
150
112
- aantallen
58.120
55.098
53.147
49.465
44.667
- mensjaren
52.173
49.711
48.224
45.310
40.927
83%
82%
80%
825
550
510
515
525
9,7%
6,1%
AAA
AAA
AAA
AAA
AAA
Moody’s Investor Service
Aaa
Aaa
Aaa
Aaa
Aaa
Dominion Bond Rating Service
AAA
SAM-rating (maatschappelijk verantwoord ondernemen) 4
64%
Efficiencyratio Dichtbij Lokale Rabobanken Vestigingen:
Buitenlandse vestigingsplaatsen Medewerkers
Medewerkerstevredenheid Klantgegevens Leden (x 1.000) Leden-klantenratio Rating Standard & Poor’s
Algemeen: bij groepsonderdelen genoemde bedragen tellen vanwege consolidatie-effecten niet altijd op tot het totaal van de Rabobank Groep. Procentuele mutaties kunnen als gevolg van afrondingen afwijken. 1) De eerste drie kolommen met de jaren 2006, 2005 en 2004 zijn op basis van IFRS. De andere kolommen met de jaren 1997 tot en met 2004 zijn op basis van Nederlandse verslaggeving. 2) Bij de stand van het vermogen en de berekening van de tier 1-ratio en de BIS-ratio per 31 december 2001 is rekening gehouden met de gevolgen van de per 1 januari 2002 doorgevoerde stelselwijzigingen pensioenen. 3) Vanaf de invoering van IFRS wordt het rendement op eigen vermogen berekend door de nettowinst te relateren aan het kernvermogen. 4) De SAM-rating wordt iedere twee jaar berekend.
Profiel Rabobank Groep
De Rabobank Groep is een financiële dienst-
Lokale Rabobanken en Rabobank Nederland
verlener op coöperatieve grondslag met een
De lokale Rabobanken en hun klanten vormen het coöpera-
zeer breed aanbod van financiële diensten en producten. Zij vindt haar oorsprong in de lokale
tieve kernbedrijf van de Rabobank Groep. Klanten kunnen lid worden van hun coöperatieve lokale Rabobank. De lokale Rabobanken op hun beurt zijn lid en aandeelhouder van
kredietcoöperaties die ruim honderd jaar gele-
de overkoepelende coöperatie Rabobank Nederland, die ze
den in Nederland werden opgericht door onder-
bij hun lokale dienstverlening adviseert en ondersteunt.
nemende mensen die nagenoeg geen toegang
Rabobank Nederland oefent namens De Nederlandsche
hadden tot externe financiering. De lokale Rabobanken die hieruit zijn voortgekomen,
Bank ook toezicht uit op de solvabiliteit, liquiditeit en administratieve organisatie van de lokale Rabobanken. Daarnaast opereert Rabobank Nederland als (internationale)
hebben een lange traditie, vooral in de agrarische
wholesalebank en als bankers’ bank van de groep. Rabobank
sector en in het midden- en kleinbedrijf.
Nederland fungeert tevens als houdstermaatschappij van een aantal gespecialiseerde dochterondernemingen.
De Rabobank Groep
De Rabobank Groep combineert het beste van twee
De Rabobank Groep bestaat uit 188 zelfstandige lokale
werelden: de lokale betrokkenheid en persoonlijke bedie-
coöperatieve Rabobanken met ruim 1.200 kantoren in
ning van de lokale Rabobanken én de deskundigheid
Nederland en hun centrale organisatie Rabobank Nederland
en schaalvoordelen van Rabobank Nederland en haar
met haar (internationale) dochterondernemingen.
dochterondernemingen.
De Rabobank bedient ruim negen miljoen particuliere en zakelijke klanten in Nederland en een groeiend aantal in
Missie en ambitie
het buitenland, heeft 56.000 medewerkers en is vertegen-
De Rabobank stelt het gezamenlijke belang van mensen
woordigd in 42 landen.
en gemeenschappen voorop. Vanuit betrokkenheid bij dat belang wil de Rabobank een stuwende en vernieuwende
De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor
kracht zijn die bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling
kredietwaardigheid (Triple A) van de bekende internationale
van welvaart en welzijn. Het realiseren van de huidige en
ratinginstituten Standard & Poor’s, Moody’s en Dominion
toekomstige ambities van mensen en gemeenschappen
Bond Rating Service. Gemeten naar kernvermogen behoort
is daarbij het doel. Het versterken van onderlinge samen-
de organisatie tot de twintig grootste financiële instellingen
werking en het aandragen van de best mogelijke financiële
ter wereld.
oplossingen zijn daarbij de middelen.
Vanuit deze missie is het de ambitie van de Rabobank Groep
Onze waarden
om in Nederland de grootste, beste en meest klantgedreven
De Rabobank Groep biedt in Nederland alle financiële
en vernieuwende instelling te zijn op financieel terrein.
diensten die voor deelname aan het economische verkeer
Met hun coöperatieve structuur en inmiddels ruim anderhalf
in een moderne samenleving noodzakelijk zijn. De groep
miljoen leden staan de lokale Rabobanken midden in de
wil haar diensten op eigentijdse wijze vormgeven voor
maatschappij. De Rabobank mag zich in Nederland met
mensen en ondernemingen.
recht betrokken, dichtbij en toonaangevend noemen. Betrokken bij haar klanten en hun wereld speelt de
De Rabobank vindt dat een duurzame ontwikkeling van
Rabobank dichtbij hen een actieve toonaangevende rol.
welvaart en welzijn een zorgvuldige omgang met natuur
Kernwoorden daarbij zijn innoverend, inspirerend, kundig
en leefmilieu vergt. Hieraan wil de Rabobank met haar
en visionair. De Rabobank is bovendien een persoonlijke
activiteiten bijdragen. De Rabobank respecteert de cultuur
bank, een bank met een gezicht. Via de menselijke kant
en de gebruiken van het land van vestiging, daarbij
komt de Rabobank tot zaken: via het menselijke ‘oranje’
eveneens rekening houdend met de eigen doelstellingen
komt de bank tot het zakelijke ‘blauw’, de twee kernkleuren
en waarden.
van de Rabobank-huisstijl. In het handelen van de Rabobank staat het belang van Internationaal wil de Rabobank Groep de beste food & agri-
de klant voorop. Het creëren van klantwaarde wordt
bank zijn met een sterke aanwezigheid in de belangrijkste
gerealiseerd door:
food & agrilanden in de wereld. Daarbij wordt de jarenlange
- het bieden van de best mogelijke financiële diensten die
ervaring ingezet, die op dit gebied in Nederland is opgedaan.
klanten als passend ervaren; - het bieden van continuïteit in dienstverlening, overeen-
De groep wil daarnaast mondiaal excelleren op het gebied van duurzaam ondernemen en bankieren, passend bij haar
komstig het langetermijnbelang van de klant; - betrokkenheid van de bank bij de klant en zijn omgeving,
identiteit en maatschappelijke positie. Maatschappelijk
waardoor realisatie van ambities mede mogelijk wordt
verantwoord ondernemen zal verder worden geïntegreerd
gemaakt.
in de kernactiviteiten.
Profiel Rabobank Groep | 1
Inhoud
24 56 Vastgoed De vastgoeddivisie van de Rabobank maakte in 2006 een grote sprong voorwaarts met onder meer de koop van onderdelen van Bouwfonds en heet vanaf nu Rabo Bouwfonds. De Rabobank is in Nederland nu leidend in vastgoeddienst-
Binnenlands retailbankbedrijf
verlening, waaronder projectontwikkeling en vastgoedassetmanagement. De divisie rappor-
De lokale Rabobanken versterkten in 2006 het marktleiderschap op de hypotheekmarkt, en
teerde een sterke resultaatgroei, zowel autonoom
handhaafden hun dominante positie in de spaarmarkt en in het midden- en kleinbedrijf.
als door overnames.
Rabobank investeerde veel in nieuwe distributiekanalen zoals Rabo TV-bankieren en Rabo Mobiel. Voor 2007 is het de ambitie om de marktleiderschapsposities verder uit te breiden.
82 36 Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
Ledenbeleid
Rabobank International leverde een sterke bijdrage aan het groepsresultaat. Het retailbanknetwerk werd verder uitgebreid in de
Het ledenbeleid van de Rabobank is in een nieuwe fase beland,
Verenigde Staten. Ook werd in 2006 de derde internationale internet-
waarbij naast een grote ledenbetrokkenheid ook ledenloyaliteit wordt
bank geopend in Nieuw-Zeeland. Rabobank International is wereld-
gestimuleerd. Onder meer via toonaangevende coöperatiefdividend-
wijd aanwezig in food & agri. In 2007 zal het retailbankbedrijf verder
initiatieven, maar ook via ledenvoordeelprojecten. Het aantal leden
worden uitgebreid.
kwam in 2006 op het historisch hoge aantal van meer dan 1,6 miljoen.
2 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
en verder
86
Omslag
Profiel Rabobank Groep
Omslag
Kerngegevens
2
Inhoud
4
Bericht van de voorzitter
8
Bestuurders en commissarissen Rabobank Nederland
10
Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland
14
Strategische lijnen naar de toekomst
18
Financiële ontwikkelingen
De mensen van de Rabobank Kernactiviteiten
Voor haar eigen mensen heeft Rabobank een nieuw en toonaangevend beleid uitgestippeld gericht op
24
Binnenlands retailbankbedrijf
talentontwikkeling, diversiteit, arbeidsvoorwaarden en
36
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
performance management. In het beleid voor 2007 en
46
Vermogensbeheer en beleggen
daarna wordt nadrukkelijk ook rekening gehouden met
51
Leasing
langetermijntrends in de maatschappij.
56
Vastgoed
62
Corporate governance Rabobank Groep
68
Risicomanagement
79
Klantwaarde
82
Ledenbeleid
86
De mensen van de Rabobank
92
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Maatschappelijk verantwoord ondernemen De Rabobank vindt dat een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn een zorgvuldige omgang met natuur
Jaarcijfers
en leefmilieu vergt. In 2006 zijn veel MVO-elementen in de eigen organisatie ingevoerd en werden eigen MVO-
98
doelstellingen vastgesteld. Extern is in kredietverlening,
100
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening
maar ook bij vastgoedontwikkelingsplannen de invloed
101
Geconsolideerd vermogensoverzicht
van MVO op de klantbeoordeling steeds zichtbaarder.
102
Geconsolideerd overzicht van kasstromen
92
Geconsolideerde balans
103
Bedrijfssegmenten
104
Accountantsverklaring
105
Personalia Rabobank Groep
106
Rabobank Groep wereldwijd aanwezig
107
Colofon
108
Organigram Rabobank Groep
Omslag
Profielen Rabobank Groep
Inhoud | 3
Bericht van de voorzitter Goed jaar met toonaangevende initiatieven
dichtbij, betrokken en toonaangevend. Veel van onze maatschappelijk verantwoorde initiatieven kunnen we
Ik wil uw aandacht vragen voor het thema ‘Toonaan-
met recht toonaangevend noemen. Ook in het
gevend’ van ons mooie jaarverslag over 2006. Zoals u
afgelopen jaar werd op lokaal en nationaal niveau een
weet, kent de Rabobank drie ijzeren kernwaarden:
groot aantal projecten gestart. Door het jaarverslag heen
Het jaar 2006 was een succesvol jaar, ondanks een aantal in financieel en strategisch opzicht lastige uitdagingen in onze markten. Met een nettowinstgroei van 13% realiseerden we andermaal onze doelstelling van een groei van minimaal 12%. Minstens zo belangrijk is dat de klanttevredenheid verder toenam. Met een aantal aansprekende internationale acquisities en participaties werd verder invulling gegeven aan de ambitie om wereldwijd een toonaangevende food & agribank te worden. 4 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Alle groepsonderdelen droegen bij aan de nettowinststijging.
Resultaatgroei ondanks lastige hypotheekmarkt
Ondanks de zware concurrentiestrijd op de Nederlandse
Het nettoresultaat van de Rabobank groeide in het verslag-
hypotheekmarkt en de zijeffecten van de fusiebewegingen
jaar met 13% tot EUR 2,3 miljard. Met name de kredietver-
bij de lokale Rabobanken wist het binnenlands retailbank-
lening in het buitenland groeide sterk, hetgeen leidde tot
bedrijf een gezonde stijging van het resultaat te realiseren.
een stijging van de kredietverlening aan de private sector
Daarbij werd het marktaandeel op de hypotheekmarkt
van maar liefst 17%. Ondanks de verkrappende rentemarge
weer tot boven de 25% opgeschroefd.
wisten we een stijging van de baten te realiseren van 7%
Het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbank-
tot EUR 10,0 miljard. Een prestatie van formaat.
bedrijf lieten een sterke stijging van de winst zien, mede dankzij de goede resultaten van de participaties. Onze
Ondanks de mooie spreiding van het resultaat is de vertraging
dochters Robeco, De Lage Landen, Rabo Bouwfonds, Alex,
van het groeitempo bij de lokale Rabobanken een punt van
Schretlen & Co en Obvion boekten wederom fraaie resultaten.
zorg. De groei van de baten vlakte wat af onder druk van
Veel aandacht werd besteed aan de uitbouw van de succes-
aanhoudende felle concurrentie. Bovendien moesten lokaal
volle samenwerking met Eureko/Achmea en aan de wijze
meer mensen worden aangenomen door het nijpende
waarop de beoogde vervolgstappen gestalte kunnen krijgen.
probleem van de toegenomen wet- en regelgeving.
2006 was ook een jaar waarin de Rabobank wederom een
Verder zijn nagenoeg alle lokale Rabobanken momenteel
aantal voor haar sector toonaangevende initiatieven en
bezig met een intensieve maar noodzakelijke opschalings-
projecten het daglicht liet zien. Door het verslag heen is
operatie. Veel van de nieuwe combinaties van lokale
een bloemlezing van deze vaak baanbrekende en grens-
Rabobanken beleefden in 2006 hun eerste jaar na een fusie,
verleggende projecten te vinden.
waarin over het algemeen meer kosten worden gemaakt.
is een bloemlezing te vinden van deze projecten,
grootstedelijk project door Rabo Bouwfonds nabij het
van de introductie van Rabo Mobiel, met vaste
Centraal Station in Amsterdam, tot de financiering van
abonnementskosten en betaalfunctie, via de lancering
Groen Label Kassen door Rabo Groenbank en de
van de Rabocard met klimaatbijdrage, de innovatieve
investering in de National Microfinance Bank in Tanzania.
financiering van een windmolenpark en een baanbrekend
Ik wens u veel leesplezier!
Voor 2007 zijn we, gesteund door een krachtige allfinanz-
Ondanks de lopende reorganisatieprocessen realiseerden we
organisatie en een gunstig economisch klimaat, opnieuw
in 2006 de doelstelling van een hoger marktaandeel op de
optimistisch gestemd.
hypotheekmarkt. Met een aandeel van boven de 25% heeft de Rabobank tot mijn grote genoegen haar traditionele
Krachtig herstel economie
marktleiderschap weer versterkt.
Terwijl in 2005 alleen in de Verenigde Staten, Azië en diverse opkomende landen sprake was van een voorspoedige
Marktleiderschap in Nederland
economische ontwikkeling, liet 2006 wereldwijd een sterk
Naast het weer uitgebouwde marktleiderschap op het
economisch herstel zien. Nederland bleef niet achter en
gebied van hypotheken door de lokale Rabobanken en
beleefde een economische groei van 2,9%, bijna een ver-
Obvion kon de Rabobank in 2006 ook in andere zeer
dubbeling ten opzichte van 2005. Met een plus van 13%
concurrerende markten haar dominante marktaandeel
realiseerde de AEX-index in lijn met veel Europese beurzen
handhaven. Ik denk daarbij aan onze positie op de spaar-
een dubbelcijferige groei. De investeringen van bedrijven
markt en in het midden- en kleinbedrijf, en uiteraard aan
namen toe, terwijl ook de consument zijn bestedingen
ons traditioneel zeer hoge marktaandeel in de agrarische
eindelijk weer opvoerde.
Bericht van de voorzitter | 5
sector. Door de overname van onderdelen van Bouwfonds
teleurstelling ging de overname van het beoogde belang
zijn we nu de grootste onroerendgoedontwikkelaar van
in de Turkse Sekerbank niet door. Dat wij ons daardoor
Nederland.
niet uit het veld laten slaan, blijkt wel uit de verschillende overnames die we in 2006 hebben gedaan. Zo werd de
Met de combinatie Achmea/Interpolis, de grootste verzeke-
overname van de Community Bank of Central California
raar op de nationale markt, zetten we ook in 2006 belang-
afgerond en brachten we eind 2006 een bod uit op Mid-State
rijke stappen op de weg naar het allfinanzmarktleiderschap
Bank & Trust. Hiermee krijgen we verdere toegang tot de
in Nederland. De schaalgrootte en gecombineerde net-
food & agrimarkt en het retailbankieren in de Verenigde
werken bieden uitgelezen kansen voor een succesvolle
Staten. Verder kochten we begin 2007 twee banken in
uitbouw van het pakket moderne (zorg)verzekeringen.
Indonesië, namen we een belang in de eerste rurale coöperatieve bank in China en participeerden we in een aantal
Het fusieproces bij lokale Rabobanken, dat ook in 2006
banken in Afrika. Ook in de rest van het jaar zullen we
volgens plan verliep, moet bijdragen aan handhaving van
blijven zoeken naar mogelijkheden om onze positie als
onze vooraanstaande positie. Met dit proces worden de
wereldwijde food & agribank te versterken.
kwaliteit en de professionaliteit van de banken vergroot teneinde ook de positie in de bovenste segmenten van de zakelijke en de particuliere markt te kunnen versterken.
Dienstverlening verbeterd; klanttevredenheid verder toegenomen
En de eerste tekenen zijn er dat we in deze segmenten ook
Onze klanten toonden zich in 2006 tevreden over de
daadwerkelijk een stevig fundament aan het leggen zijn.
dienstverlening en initiatieven van de Rabobank Groep. De website www.rabobank.nl werd uitgeroepen tot web-
Duurzaam ondernemen
site van het jaar in de categorie financiële producten en
Op het gebied van duurzaam ondernemen heeft de
diensten en werd bovendien winnaar van de Usability
Rabobank een reputatie hoog te houden. Zowel intern als
Award 2006. Verder werd Rabobank Private Banking uit-
extern wordt nauwlettend bekeken hoe we met onze acti-
geroepen tot de beste private bank van het jaar.
viteiten kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld. Zo wil de Rabobank een van de topspelers worden op het
Eind 2006 introduceerde de Rabobank als eerste bank in
gebied van duurzame energie en dan met name als het
Europa mobiel bankieren en voordelig bellen in één.
gaat om financiering van en het investeren in duurzame
Met Rabo Mobiel kan de klant snel, gemakkelijk en veilig
energie. Voorts is in 2006 veel aandacht besteed aan het
geld overboeken. Met Zoekallehuizen.nl introduceerden we
integreren van maatschappelijk verantwoord ondernemen
een fantastisch en laagdrempelig alternatief voor reeds
(MVO) in de kredietverlening. Voor onze eigen mensen is
bestaande woningsites.
een MVO-handleiding opgesteld die hen moet helpen om onze MVO-richtlijnen toe te passen in onze zakelijke dienst-
De servicegraad en de dienstverlening aan klanten en
verlening. Ook werden binnen de Rabobank Groep diverse
leden hebben in 2006 een enorme impuls gekregen.
nieuwe MVO-producten gelanceerd, zoals het Robeco
Ik ben dan ook bijzonder verheugd dat uit marktonderzoek
Clean Tech Certificaat en het Robeco Clean Tech Fund II.
is gebleken dat de klanttevredenheid onder particulieren in
Begin 2007 introduceerden we in samenwerking met het
het verslagjaar verder is toegenomen van 7,4 naar 7,5.
Wereld Natuur Fonds een nieuwe creditcard met klimaat-
Daarmee voldoen we aan onze eigen minimumdoelstelling
compensatie. Ons Rabobank Development Program werd
voor de langere termijn.
verder uitgebreid door het nemen van een 49%-belang in
Dat betekent echter niet dat we op onze lauweren kunnen
de Zambia National Commercial Bank in Zambia.
rusten. Onze dienstverlening is op vele fronten nog steeds voor verbetering vatbaar. En aan die verbetering zullen we
Wereldwijd opererende food & agribank
in 2007 opnieuw hard moeten werken.
Het profiel waarmee de Rabobank zich op de wereldwijde markten beweegt is dat van de in Nederland gewortelde
Ledenbetrokkenheid
maar mondiaal opererende food & agribank. In het afge-
Als coöperatieve bank schenken we veel aandacht aan de
lopen jaar hebben we hard gewerkt om aan dit profiel nog
betrokkenheid van onze inmiddels ruim anderhalf miljoen
meer reliëf te geven. Begin 2006 breidde de Rabobank haar
leden bij het wel en wee van onze lokale Rabobanken.
Direct Banking-netwerk uit door in Nieuw-Zeeland haar
Ledenzeggenschap is in de afgelopen jaren opnieuw geborgd
derde buitenlandse internetbank te openen. Tot onze grote
in de groter wordende lokale Rabobanken, onder meer door
6 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
de introductie van uitstekend functionerende ledenraden.
De lage rentemarge noopt ons om meerdere producten uit
In 2006 zag het blad Dichterbij het licht, een prachtig nieuw
ons assortiment tegelijkertijd aan onze klanten te verkopen.
magazine voor leden waarin een goede mix van lokaal
Deze zogenoemde cross-selling zal noodzakelijk zijn om
Rabobank-nieuws en algemene Rabobank-aangelegenheden
onze groei van de baten op peil te houden. Grote kansen
te vinden is. Verder hebben we veel geïnvesteerd in het
liggen hier onder meer op het gebied van hypotheken en
coöperatieve dividend waarmee de lokale Rabobanken
verzekeringen. In 2007 zal daar intern dan ook extra aan-
winsten teruggeven aan de samenlevingen waarin zij actief
dacht aan worden besteed.
zijn. Vele hartverwarmende lokale maatschappelijke projec-
In Nederland wil de Rabobank haar marktaandeel bij grote
ten konden hierdoor ook in 2006 worden gerealiseerd.
bedrijven en in private banking verder vergroten. Tegelijkertijd willen we onze leidende positie op de particu-
Economische seinen op groen in 2007
lierenmarkt en in het midden- en kleinbedrijf vasthouden.
De economische vooruitzichten voor Nederland zijn gunstig.
De in 2006 gestarte campagne om onze positie in de grote
Wij voorzien dat de uitvoer in Nederland zich in 2007 positief
steden te versterken zal in 2007 met volle kracht worden
zal blijven ontwikkelen, maar ook dat de investeringen in het
doorgezet.
bedrijfsleven verder zullen toenemen. Doordat de koopkracht opnieuw stijgt, de werkgelegenheid verder oploopt
In het buitenland blijft de Rabobank dit jaar hard werken
en het consumentenvertrouwen zich op een hoog niveau
aan het verwezenlijken van de ambitie om wereldwijd de
bevindt, kan de particuliere consumptie opnieuw aanzienlijk
grootste food & agribank te worden. Daarnaast willen we
groeien. De economische groei kan door dit alles in 2007
een toonaangevende rol spelen op het gebied van beleg-
nog licht hoger uitpakken dan in 2006 en daarbij zal de
gingen in en financiering van vormen van duurzame energie.
markt voor koopwoningen zich ook dit jaar weer gunstig ontwikkelen.
Pas echt geslaagd zal 2007 zijn als in de sporten die wij sponsoren, wielrennen, hockey en de hippische sport, weer
De economische opleving gaat wel gepaard met een toe-
topprestaties worden neergezet. Dergelijke prestaties kun-
nemende krapte op delen van de arbeidsmarkt en heeft
nen ons inspireren om onze eigen doelstellingen te realise-
daardoor waarschijnlijk een versnelling van de loonstijging
ren. Met de inzet van alle medewerkers heb ik er alle
tot gevolg. Deze stijging zal naar verwachting worden
vertrouwen in dat we de resultaten van 2006 in 2007
weerspiegeld in een oplopende inflatie. De uitvoergroei zal
kunnen overtreffen.
ook in 2007 heel behoorlijk zijn. Wel is sprake van een wat gematigder expansie dan in 2006, doordat onder invloed
Tot slot wil ik al onze ruim 56.000 medewerkers die zich
van een groeivertraging in de Verenigde Staten ook de toe-
met hart en ziel inzetten voor onze onderneming hartelijk
name van de wereldhandel iets minder zal zijn. De rente-
bedanken en heel veel succes wensen bij het behalen van
curven in zowel de Verenigde Staten als Europa zijn in 2006
onze ambitieuze doelstellingen in 2007.
nadrukkelijk vlakker geworden. In 2007 zijn zelfs inverse rentestructuren - waarbij de korte rente hoger is dan de lange rente - waarschijnlijk; een fenomeen dat in Europa van geringere omvang en kortere duur zal zijn dan in de Verenigde Staten.
Vooruitzichten 2007 Ook 2007 zal voor de Rabobank een jaar met grote uitdagingen worden. Een van de belangrijkste daarvan is het weer ten volle benutten van de potentiële slagkracht van de opgeschaalde lokale Rabobanken. Een ambitieus kostenbeheersingsbeleid moet een groei van de baten naar traditionele niveaus hierbij ondersteunen. Ook de aanstaande hoogconjunctuur zal ons daarbij helpen. Verder blijven we aandacht vragen voor de uit de hand gelopen wet- en regelgeving in Nederland, die efficiënt en klant-
Bert Heemskerk, voorzitter van de raad van bestuur van
gericht werken ernstig bemoeilijkt.
Rabobank Nederland
Bericht van de voorzitter | 7
Bestuurders en commissarissen Rabobank Nederland
Bert Heemskerk
Bert Bruggink
8 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Hans ten Cate
Sipko Schat
Piet Moerland
Piet van Schijndel
Raad van bestuur
Bestuurssecretaris Drs. Rens Dinkhuijsen (L.A.M.)
Drs. Bert Heemskerk (H.)
Prof. dr. ir. Bert Bruggink (A.)
voorzitter
- Control Rabobank Groep
- Audit Rabobank Groep
- Group Risk Management
- Communicatie
- Kredietrisicomanagement
Prof. dr. Lense Koopmans (L.), voorzitter
- Juridische en Fiscale Zaken
- Treasury
Ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.), plaatsvervangend
- Personeel (Corporate)
- Investor Relations
voorzitter
Raad van commissarissen
Prof. mr. Sjoerd Eisma (S.E.), secretaris
- Toezicht & Compliance
Drs. Leo Berndsen (L.J.M.)
- Kennis en Economisch Onderzoek - Bestuurssecretariaat
Mr. Sipko Schat (S.N.)
Ir. Bernard Bijvoet (B.)
- Rabobank International (RI)
Dr. ir. Teun de Boon (T.)
• Managing Board Rabobank International
Drs. Hans ten Cate (J.C.) - Rabobank International (RI) • Management Board Rabobank International (MBRI), voorzitter • Regionaal management Amerika/Azië/ Europa • CFRO-domein RI
(MBRI), plaatsvervangend voorzitter
Prof. dr. ir. Louise Fresco (L.O.) Rinus Minderhoud (M.)
• COO-domein RI
Mr. Paul Overmars (P.F.M.)
• Corporate Clients Nederland
Ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.), plaatsvervangend
• Financial Markets
secretaris
• Corporate Finance
Ir. Herman Scheffer (H.C.)
• Trade & Commodity Finance
Prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.)
• Private Equity
Dr. ir. Aad Veenman (A.W.)
- Bijzonder Beheer
Prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.)
- Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Vastgoed
Dr. Piet Moerland (P.W.)
- Robeco
- Coöperatie & Bestuur Aangesloten
Ir. Piet van Schijndel (P.J.A.)
- Personeel (Aangesloten Banken)
- Particulieren
- MKB
- Private Banking
- Shared Services & Facilities
Banken
- Groep ICT - Leasing
Voor meer informatie
www.rabobankgroep.nl
Bestuurders en commissarissen Rabobank Nederland | 9
Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland De raad van commissarissen van de Rabobank Nederland is verantwoordelijk voor de benoeming, het ontslag en de beloning van de leden van de raad van bestuur van Rabobank Nederland en houdt toezicht op het beleid van de raad van bestuur, de algemene gang van zaken bij Rabobank Nederland en de met haar verbonden ondernemingen, en op de naleving van wet- en regelgeving. Ook staat de raad van commissarissen de raad van bestuur met advies terzijde.
Samenstelling raad van commissarissen op 1 januari 2007 Jaar eerste Einde lopende benoeming zittingstermijn Raad van commissarissen Prof. dr. Lense Koopmans (L.)
voorzitter
2002
2009
Ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.)
plaatsvervangend voorzitter
2002
2007
de raad van toezicht van
Prof. mr. Sjoerd Eisma (S.E.)
secretaris
2002 (1998) 1
2008
Rabobank Nederland. Bij de
Drs. Leo Berndsen (L.J.M.)
lid
2002
2009
wijziging van de corporate-
Ir. Bernard Bijvoet (B.)
lid
2002
2008
1) Jaar eerste benoeming in
governancestructuur van
Dr. ir. Teun de Boon (T.)
lid
2002
2008
2002 is de raad van toezicht
Prof. dr. ir. Louise Fresco (L.O.)
lid
2006
2010
vervangen door de raad van
Rinus Minderhoud (M.)
lid
2002
2007
commissarissen.
Mr. Paul Overmars (P.F.M.)
lid
2005
2008
Ir. Hans van Rossum (J.A.A.M.)
plaatsvervangend secretaris
dend de heren ing. A.J.A.M.
Ir. Herman Scheffer (H.C.)
lid
Vermeer, M. Minderhoud,
Prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.)
lid
2002
2009
ir. J.A.A.M. van Rossum en
Dr. ir. Aad Veenman (A.W.)
lid
2002 (1998) 1
2010
Prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.)
lid
2004
2007
Rabobank Nederland in
In 2007 zijn periodiek aftre-
prof.dr. A.H.C.M. Walravens.
10 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
2002
2007
2002 (1998) 1
2010
Samenstelling van de raad van commissarissen
commissarissen ook bij herhaling gesproken over de grote
Het is van belang dat de raad van commissarissen zijn taken
name de veelheid aan externe regelgeving. Het onder deze
onafhankelijk kan vervullen. Zelfs de schijn van belangen-
omstandigheden overeind houden van voldoende slag-
verstrengeling moet worden vermeden. Daarnaast zijn
kracht in de markt is een belangrijk aandachtspunt.
deskundigheid en een brede samenstelling belangrijk.
De raad van commissarissen kwam in 2006 negenmaal in
In de profielschets voor de raad van commissarissen zijn
vergadering bijeen. Geen enkele commissaris is herhaaldelijk
hiervoor eisen opgenomen. Zowel bij de benoeming als bij
bij deze vergaderingen afwezig geweest. Het audit & com-
de herbenoeming van commissarissen wordt aan deze
pliance committee kwam zesmaal bijeen, de commissie
aspecten uitgebreid aandacht geschonken.
voor coöperatieve aangelegenheden viermaal, de benoe-
De algemene vergadering van Rabobank Nederland heeft
mingscommissie en de remuneratiecommissie driemaal en
druk op de reguliere activiteiten van de Rabobank van met
op 15 juni 2006 mevrouw prof. dr. ir. L.O. Fresco benoemd als nieuw lid van de raad van commissarissen in de vacature die was ontstaan door het plotselinge overlijden van Fresco sluit goed aan bij de internationale food & agristrategie
Commissie en taakomschrijving
Samenstelling per 1 januari 2007
en de MVO-ambities van de Rabobank. Tot 1 juni 2006 was
Audit & compliance committee
M. Minderhoud
voorzitter
zij vicedirecteur-generaal van de voedsel- en landbouw-
Bereidt besluitvorming voor van de
Drs. L.J.M. Berndsen
vast lid
organisatie (FAO) van de Verenigde Naties in Rome.
raad van commissarissen betreffende
Prof. dr. L. Koopmans
vast lid
Vanaf die datum is zij werkzaam als universiteitshoogleraar
financiële aangelegenheden, toezicht
Prof. mr. S.E. Eisma
roulerend lid
aan de Universiteit van Amsterdam met als leeropdracht
en informatie en communicatie-
Dr. ir. A.W. Veenman
roulerend lid
International Development and Sustainability. De algemene
technologie (ICT).
Ing. A.J.A.M. Vermeer
roulerend lid
vergadering besloot voorts de heren ir. H.C. Scheffer,
Commissie voor coöperatieve
Ing. A.J.A.M. Vermeer
voorzitter
prof. dr. ir. M.J.M. Tielen en dr. ir. A.W. Veenman in de raad
aangelegenheden
Prof. dr. L. Koopmans
vast lid
van commissarissen te herbenoemen.
Bereidt besluitvorming voor van de
Prof. dr. ir. M.J.M. Tielen
vast lid
raad van commissarissen betreffende
Mr. P.F.M. Overmars
vast lid
dr. W.F. Duisenberg in 2005. De achtergrond van mevrouw
Commissies uit de raad van commissarissen
beleidsvoornemens van de raad van
Dr. ir. T. de Boon
roulerend lid
De raad van commissarissen kent vijf commissies. Deze
bestuur inzake de coöperatieve
Ir. B. Bijvoet
roulerend lid
commissies stellen adviezen op aan de raad van commissa-
inrichting van de lokale Rabobanken
Prof. dr. ir. L.O. Fresco
roulerend lid
rissen die mede op basis hiervan besluiten neemt. In 2006
en Rabobank Nederland en inzake
Ir. J.A.A.M. van Rossum
roulerend lid
heeft het audit committee zijn naam gewijzigd in audit &
maatschappelijk verantwoord
Ir. H.C. Scheffer
roulerend lid
compliance committee. Daarmee wil de commissie uitdruk-
ondernemen.
Prof. dr. A.H.C.M. Walravens
roulerend lid
king geven aan haar verantwoordelijkheid om ook op het
Benoemingscommissie
Prof. dr. L. Koopmans
voorzitter
gebied van compliance toezicht te houden. De commissie
Bereidt besluitvorming voor van de
Prof. dr. ir. L.O. Fresco
lid
voor coöperatieve aangelegenheden is in 2006 het terrein
raad van commissarissen betreffende
Mr. P.F.M. Overmars
lid
van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
de samenstelling van en
Ir. H.C. Scheffer
lid
nadrukkelijk tot haar aandachtsgebied gaan rekenen.
(her)benoemingen in de raad van
Dr. ir. A.W. Veenman
lid
commissarissen en de raad van
Ing. A.J.A.M. Vermeer
lid
Werkwijze
bestuur.
Prof. dr. A.H.C.M. Walravens
lid
Om goed toegerust te zijn voor de vervulling van zijn taken
Remuneratiecommissie
Prof. dr. A.H.C.M. Walravens
voorzitter
laat de raad van commissarissen zich regelmatig informeren
Bereidt besluitvorming voor van de
Prof. dr. ir. L.O. Fresco
lid
over bancaire en niet-bancaire onderwerpen. In 2006 werd
raad van commissarissen betreffende
Prof. dr. L. Koopmans
lid
specifiek aandacht besteed aan de solvabiliteit van de
de remuneratie van de leden van de
Mr. P.F.M. Overmars
lid
Rabobank Groep, aan ICT, aan MVO, aan het functioneren
raad van bestuur.
Ir. H.C. Scheffer
lid
Dr. ir. A.W. Veenman
lid
van de compliance-organisatie binnen de Rabobank en aan acquisities in lijn met strategische prioriteiten. Daarnaast
Ing. A.J.A.M. Vermeer
lid
waren in 2006 de ontwikkeling van toptalent, de zware
Beroepscommissie
Prof. mr. S.E. Eisma
voorzitter
concurrentie in de hypothekenmarkt en de ontwikkeling
Fungeert als adviserende beroeps-
Ir. J.A.A.M. van Rossum
lid
van de resultaten van de lokale Rabobanken bijzondere
instantie bij geschillen tussen lokale
Prof. dr. ir. M.J.M. Tielen
lid
aandachtspunten. In dit verband heeft de raad van
Rabobanken, of tussen een of meer lokale Rabobanken en Rabobank Nederland.
Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland | 11
de beroepscommissie eenmaal. De voorzitter van de raad
Rabobank Nederland, hetgeen eveneens geldt voor de
van commissarissen onderhoudt minimaal op maandbasis
twee onderstaande commissies.
contact met de voorzitter van de raad van bestuur en over-
Dat de inrichting en de werking van de corporate governance
legt maandelijks met de interne accountant en de directeur
van Rabobank Nederland steeds kritisch wordt gevolgd en
Toezicht en Compliance. Verder vindt minstens viermaal per
waar nodig wordt herijkt, blijkt uit het feit dat aan een
jaar een gesprek plaats tussen de voorzitter van de raad van
interne commissie is verzocht zich te buigen over de opzet
commissarissen, de voorzitter van het audit & compliance
van het belangrijke ledenorgaan van Rabobank Nederland,
committee, de externe accountant en de interne accountant.
de centrale kringvergadering (CKV). Daarnaast is eind 2006 de commissie herziening interne
De leden van de raad van commissarissen zijn gedurende
financiële verhoudingen haar werkzaamheden begonnen.
het jaar regelmatig als toehoorder aanwezig bij vergaderingen
Dit werk raakt kernpunten van de relatie tussen aangesloten
van de ondernemingsraad van Rabobank Nederland, de
banken en groepsonderdelen onderling, en van de relatie
kringen en de centrale kringvergadering. Hierdoor houdt
tussen aangesloten banken en Rabobank Nederland.
de raad van commissarissen goed voeling met wat er leeft
De raad van commissarissen ziet met belangstelling uit
bij de belangrijkste stakeholders van Rabobank Nederland.
naar de adviezen van beide commissies.
Wisseling in de raad van bestuur
Reflectie op eigen functioneren
Op 1 juli 2006 is drs. D.J.M.G. (Rik) baron van Slingelandt
De raad van commissarissen heeft zich in 2006 gebogen
vanwege zijn pensionering teruggetreden uit de raad van
over het eigen functioneren, zowel van het collectief als per
bestuur, waarvan hij vele jaren plaatsvervangend voorzitter
individuele commissaris. De aanwezigheid van commissa-
was. De heer Van Slingelandt heeft in belangrijke mate bij-
rissen bij de vergaderingen van de raad, de mate waarin de
gedragen aan de succesvolle uitbouw van het internationale
raad voldoet aan het gewenste profiel, de samenstelling en
bankbedrijf van de Rabobank Groep. Hij heeft tevens een
de vereiste competenties van de raad van commissarissen
belangrijk stempel gedrukt op de internationale positionering
vormden hierbij aandachtspunten. Waar mogelijk worden
van de Rabobank als dé mondiale food & agribank.
op basis van deze evaluatie verbeteringen in het functioneren
Wij danken hem bijzonder voor zijn jarenlange inzet.
van de raad aangebracht. Deze evaluatie wordt jaarlijks
Per 1 juli 2006 is benoemd tot lid van de raad van bestuur
uitgevoerd. Ook het audit & compliance committee heeft in
mr. S.N. (Sipko) Schat. De heer Schat was tot die datum binnen
het verslagjaar zijn samenstelling en functioneren tegen het
Rabobank International lid van de managing board, met als
licht gehouden en op grond daarvan enkele verbeteringen
speciale verantwoordelijkheid het wholesalebankbedrijf.
in zijn werkwijze doorgevoerd.
Corporate governance
Vervulling van de toezichthoudende rol
De corporate governance van Rabobank Nederland wordt
De raad van commissarissen heeft ook in 2006 het functio-
behandeld in het hoofdstuk ‘Corporate governance
neren van de raad van bestuur en dat van de individuele
Rabobank Groep’. De drie pijlers van deze governance zijn
bestuurders beoordeeld en daaraan conclusies verbonden.
slagvaardig bestuur, effectieve ledeninvloed en sterk en
Ook is toezicht gehouden op de algemene gang van zaken
onafhankelijk toezicht. De raad van commissarissen onder-
bij Rabobank Nederland en de met haar verbonden onder-
schrijft volledig de inhoud van dit hoofdstuk.
nemingen. Daarnaast was de raad van commissarissen
Het werk van de commissie herziening kringindeling, resul-
met enige regelmaat klankbord voor de raad van bestuur.
terend in een reductie van het aantal kringen van 20 tot 12,
Als regulier terugkerende onderwerpen zijn de strategie,
en van de commissie lokaal-centraal, die een toetsingskader
de resultaten en de aan de onderneming verbonden
heeft ontwikkeld voor de vraag welke activiteiten optimaal
risico’s besproken, zoals de beoordeling door de raad van
lokaal georganiseerd kunnen worden en welke collectief, is
bestuur van de opzet en de werking van de interne risico-
door de raad van commissarissen besproken. In beide com-
beheersings- en controlesystemen, en significante wijzigin-
missies hadden directeuren, bestuurders en toezichthouders
gen daarin.
van aangesloten banken zitting, alsmede medewerkers van
12 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
De volgende onderwerpen kregen bijzondere aandacht:
Uitvoering strategie In 2005 zijn in het vernieuwde Strategisch Kader ambities
Jaarrekening 2005
en plannen voor de periode tot 2010 vastgelegd. Het
Dit betrof onder andere een gedetailleerde bespreking van
Strategisch Kader voorziet in het binnenland in bestendiging
de management letter in aanwezigheid van de interne en
van het marktleiderschap van de Rabobank en - waar van
externe accountant. Ten behoeve van de toetsing van de
toepassing - uitbouw van onze marktpositie. De Rabobank
jaarrekening 2005 heeft het audit & compliance committee
wil haar internationale bankbedrijf verder ontwikkelen met
intensief voorwerk verricht.
een nadruk op de food & agribusiness en retailbanking. Dit laatste met name in enkele grote, ontwikkelde economieën.
Begroting 2007
De uitbouw van de succesvolle samenwerking met Eureko/
Conform de statuten is de begroting voor 2007 door de raad
Achmea en de wijze waarop de beoogde vervolgstappen
van commissarissen besproken en goedgekeurd. Ook hier
gestalte kunnen krijgen, zijn regelmatig terugkerende
heeft het audit & compliance committee belangrijk voor-
onderwerpen op de agenda van de raad van commissarissen.
werk verricht.
De uitvoering van de doelstellingen van het Strategisch Kader verloopt zeer voortvarend. Het bewaken van de
De lokale Rabobanken
samenhang en de besluitvorming rond voorgenomen deel-
Het streven naar marktleiderschap kreeg in 2006 verder
nemingen of acquisities en van hun gevolgen voor de
gestalte: de belangrijkste marktaandelen van de lokale
financiële ratio’s krijgt de nodige aandacht van de raad van
Rabobanken ontwikkelden zich in gunstige richting.
commissarissen. In 2006 werd overgegaan tot de acquisitie
De bijbehorende resultaten bleven in 2006 echter achter
van Athlon door De Lage Landen, het verwerven van een
bij de verwachtingen, waarbij de toegenomen wet- en
deel van de activiteiten van Bouwfonds van ABN AMRO, de
regelgeving, lagere opbrengsten door de felle concurrentie
overname van de Mid-State Bank in Californië die naar ver-
in de markt en afkalvende rentemarges een rol speelden.
wachting in het tweede kwartaal van 2007 zal worden geëf-
Naar aanleiding hiervan heeft de raad van commissarissen
fectueerd en de uitbreiding van het belang in de Zwitserse
met de raad van bestuur gesproken over passende beleids-
private bank Sarasin tot een controlerend belang. Met deze
maatregelen die de financiële perspectieven van het
investeringen werd invulling gegeven aan de strategische
binnenlands retailbankbedrijf op termijn kunnen helpen
ambities van de Rabobank. Daarnaast nam de Rabobank
verbeteren. De raad van commissarissen heeft zich daar-
Bank Haga en Bank Hagakita in Indonesië over. De raad van
naast uitvoerig laten informeren over de wijze waarop kan
commissarissen heeft, mede gelet op de invoering van de
worden voorzien in de vraag naar toekomstig topmanage-
richtlijnen van BIS II, met de raad van bestuur gesproken over
ment van de lokale Rabobanken.
het gewenste toekomstige niveau van de solvabiliteit en het beleid dat hiertoe gevoerd zou kunnen worden.
Voorstel aan de algemene vergadering In lijn met het bepaalde in de statuten van Rabobank
Accountants en gelet op het bepaalde in de statuten van
Nederland heeft de raad van commissarissen het jaarver-
Rabobank Nederland stelt de raad van commissarissen de
slag en de jaarrekening 2006 onderzocht. In dit verband
algemene vergadering van Rabobank Nederland voor om
besprak de raad deze stukken met de externe accountant.
de jaarrekening 2006 vast te stellen en de winst te bestem-
Mede op grond van de verklaring van Ernst & Young
men overeenkomstig het gedane voorstel.
Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland | 13
Strategische lijnen naar de toekomst De Rabobank Groep groeit al ruim een eeuw op eigen kracht. Sinds 1898 is de Rabobank uitgegroeid van een verzameling kleine coöperatieve plattelandsbanken tot de grootste allfinanzdienstverlener in Nederland en de meest vooraanstaande food & agribank wereldwijd. De Rabobank dankt de triple A-rating aan stabiele financiële ontwikkelingen, de sterke vermogensbuffer en haar conservatieve risicobeleid. Bestendige groei op eigen kracht is ook leidend in de strategische koers die de Rabobank Groep de komende jaren wil volgen. In 2006 breidde de Rabobank haar markleiderschapspositie in de Nederlandse hypotheekmarkt uit met 2,5 procentpunt tot 25,5% (23,0).
Met de acquisitie van Athlon en onderdelen van Bouwfonds versterkte de Rabobank haar leidende marktpositie in Nederland. Bij de vermogensbeheeractiviteiten is het aantal bedieningsconcepten en de beleggingsexpertise verder uitgebreid. Verder heeft het internationaal retailbankbedrijf zich gedurende 2006 goed ontwikkeld door een combinatie van autonome groei en uitgekiende overnames.
14 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Het Strategisch Kader 2005 - 2010 van de Rabobank gaat behalve van groei op eigen kracht uit van de volgende
Strategie
uitgangspunten: - de Rabobank is en blijft Nederlands met haar dominante marktpositie in food & agri, onder particulieren en in het
Continuïteit door bestendige groei op eigen kracht.
midden- en kleinbedrijf (MKB);
Rabobank kiest positie als ‘de in Nederland gewortelde
- de Rabobank is en blijft een coöperatie. Voor groeps-
mondiale food & agribank’.
dochters kan dit anders liggen; - de Rabobank blijft triple A-waardig; - de Rabobank blijft zelfstandig.
Groei op drie gebieden Het Strategisch Kader schetst de Rabobank als ‘de in
Ook verkreeg de vastgoeddivisie met deze overname een
Nederland gewortelde mondiale food & agribank’ en
vooraanstaande positie in vastgoedassetmanagement.
onderscheidt daarbij drie gebieden waarop groei gerealiseerd moet worden:
Verder biedt een aantal productmarkten mogelijkheden
- groei in de Nederlandse allfinanzmarkt, met name door
voor verdere groei. Verzekeringen, beleggen, consumptief
verdere samenwerking met Eureko/Achmea en een ver-
krediet en vastgoed zijn daar de speerpunten.
dere versterking van de positie aan de bovenkant van de particuliere en zakelijke markt; - voortgaande buitenlandse expansie als leidende internationale food & agribank; - verdere groei van en synergie tussen de groepsdochters.
Distributiekracht ‘dichtbijbank’ optimaal benutten Er wordt optimaal gebruikgemaakt van de distributiekracht van de Rabobank als de dichtbijbank van Nederland. Niet alleen fysiek, maar in toenemende mate ook virtueel.
Strategie in Nederland - marktleider in de allfinanzmarkt
Gedifferentieerde marktstrategieën spelen in op verschillende
Nederlands marktleiderschap in allfinanz blijft vooropstaan.
op het aspect dichtbij wordt gepareerd door uitbreiding
Behalve in de massamarkt voor particuliere bankdiensten,
van het aantal klantcontactpunten. Ook door verdere uit-
het MKB en de agrarische sector, zijn er attractieve groei-
bouw van de virtuele bank blijven klanten de Rabobank als
mogelijkheden aan de bovenkant van de particuliere en de
dichtbij en persoonlijk ervaren. In het verslagjaar werd het
klantsegmenten, geografische verschillen en afzonderlijke labels en distributiekanalen. De toenemende concurrentie
zakelijke markt waar momenteel een tweede positie wordt
aantal contactpunten verder uitgebreid en werd onder
ingenomen. Ook de ‘segmenten van de toekomst’ - jongeren
meer geïnvesteerd in Rabo Mobiel, in het nieuwe leden-
en startende ondernemers - hebben veel perspectief. Van
blad ‘Dichterbij’ en in de vernieuwing van de website.
oudsher is de Rabobank sterk vertegenwoordigd in de rurale gebieden. In de grote steden zijn de lokale
De internationale strategie
Rabobanken minder prominent aanwezig. Het is de ambitie om de posities in de grootstedelijke gebieden verder uit te
Rabobank International wil mondiaal de leidende food &
breiden. In het verslagjaar steeg in de steden het marktaan-
agribank zijn. Die ambitie sluit feilloos aan bij de coöperatieve
deel in de MKB-markt met 1 procentpunt tot 29% (28%).
oorsprong van de Rabobank als financier van de Nederlandse agrarische sector en bij de expertise die daarbij is opge-
Het marktaandeel in de hypotheekmarkt steeg in 2006.
bouwd. De internationale activiteiten van de Rabobank
Met een marktaandeel van 25,5% (23,0%) is de Rabobank
laten zich in vier categorieën onderscheiden:
de grootste hypotheekverstrekker van Nederland. De leidende posities van Rabobank in de spaarmarkt en in het MKB
- Internationaal retailbankieren
bleven nagenoeg stabiel. Door de overname van Athlon is
De Rabobank richt zich hier op drie groeimarkten.
De Lage Landen de nummer twee in de Nederlandse auto-
Bovenaan op de prioriteitenlijst staan traditioneel agrarische
leasemarkt geworden. Met de acquisitie van onderdelen
landen zoals de Verenigde Staten en Australië met een stabiel
van Bouwfonds werd de Rabobank Groep marktleider in de
sociaal politiek klimaat en een structureel aantrekkelijke
markt voor projectmatige koopwoningen in Nederland.
agrarische sector. Verder richt Rabobank zich op landen in
Strategische lijnen naar de toekomst | 15
Midden- en Oost-Europa, met een groeiende agrarische
Strategie dochters en deelnemingen
sector, zoals Polen. Daarna komen de snelgroeiende opkomende landen met een omvangrijke agrarische sector,
Goede samenwerking tussen de groepsonderdelen is van
zoals Brazilië, China, India en Indonesië. Dit betreft klein-
belang. De lokale Rabobanken bieden de klanten een
schalige projecten waarin het financiële belang beperkt is.
breed assortiment van Robeco-producten aan. Ook werken
In 2006 werden de retailactiviteiten in de Verenigde Staten
ze nauw samen met Schretlen & Co om vermogende klanten
verder uitgebreid met de overname van Community Bank
optimaal te bedienen. In Nederland wordt een groot deel
of Central California en door een bod uit te brengen op de
van de producten van De Lage Landen verkocht via de
aandelen van Mid-State Bank & Trust. In Azië werd het
Rabobank. Rabo Bouwfonds werkt nauw samen met de
retailnetwerk in 2007 versterkt met de acquisitie van Bank
lokale Rabobanken om de klant in het gehele traject van
Haga en Bank Hagakita in Indonesië. In Nieuw-Zeeland
het kopen van een woning te begeleiden. Doordat de
werd dit jaar de internetbank Raboplus geopend.
lokale Rabobanken diep geworteld zijn in de lokale samenleving, zijn zij goed op de hoogte van wat de klant wil op
- Internationaal wholesalebankieren
het gebied van wonen. Door de goede samenwerking kan
De wholesaleactiviteiten vanuit het internationale vestigingen-
Rabo Bouwfonds goed inspelen op de wensen van de
net zullen, behalve op de internationale food & agriklanten,
klanten. Het is de ambitie om de samenwerking tussen de
in de toekomst meer dan in het verleden ook op Neder-
Rabobank Groep en haar dochters verder te vergroten.
landse wholesaleklanten worden gericht. De geografische focus van de wholesaleactiviteiten ligt op Europa en op de
Ook verloopt de samenwerking met Eureko, een deelneming
landen waar Rabobank International retailactiviteiten ont-
van Rabobank, voorspoedig. In 2006 is er een groter aantal
plooit. Rabobank International beschikt over een wereldwijd
verzekeringen verkocht via de lokale Rabobanken.
netwerk in meer dan dertig landen en met honderden kantoren in het buitenland.
De Nederlandse dochteractiviteiten van de Rabobank Groep spelen een belangrijke rol bij het realiseren van de
- Professionele marktactiviteiten
marktleiderschapsambities. Dit marktleiderschap dient als
De Rabobank koestert haar triple A-rating en blijft deze
middel voor het realiseren van een hoge klantwaarde.
benutten ten behoeve van een geselecteerd aantal winst-
Doel is leidende marktposities te bereiken en de nettowinst
gevende product-marktcombinaties op de professionele
van de dochters jaarlijks met 10% tot 15% te laten groeien.
financiële markten. De wereldwijde productengroepen bestaan uit Global Financial Markets, Corporate Finance
Vermogensbeheer
en Participaties. Intensivering van de samenwerking met
In 2006 verbeterde de performance van de vlaggenschip-
andere groepsonderdelen moet de komende jaren resulteren
fondsen van vermogensbeheerder Robeco evenals de overall
in extra groei van deze activiteiten. Gezien de grotere vola-
performance. Robeco wil in Europa investeren, in de
tiliteit in de winstgevendheid van professionele markten is
Verenigde Staten groeien en selectief investeren in
de doelstelling om in de toekomst circa 50% van de inter-
opkomende markten. Robeco zal zijn beleggingsvaardig-
nationale winst uit internationale retailactiviteiten te verkrijgen.
heden verder versterken. In het verslagjaar werden deze uitgebreid door belangen die werden genomen in
- Rabobank Development Program
Analytical Investment Management en in Sustainable Asset
In 2004 is het Rabobank Development Program (RDP)
Management Groep. Verder wil Robeco het verpakken van
gestart. Doel van het RDP is een aantal banken in
producten verbeteren om deze voor een breed publiek
ontwikkelingslanden te helpen om uit te groeien tot
toegankelijk te maken. Ook wil Robeco zijn positie uitbreiden
succesvolle ‘Rabobanken’. Voor de eerstkomende jaren zijn
op het gebied van institutioneel vermogensbeheer. Robeco
de activiteiten gericht op een vijftal landen, waaronder
zal voorts de fondsendistributie via derden verder uitbreiden.
China en enkele Oost-Afrikaanse landen. In 2005 werd
Via bedrijfsonderdeel Alex biedt de Rabobank beleggings-
reeds een belang genomen in de National Microfinance
diensten aan voor de actieve en zelfstandige belegger.
Bank LTD in Tanzania. In het verslagjaar is nadere invulling
Schretlen & Co richt zich op de vermogende particulier
gegeven aan de strategie van RDP door minderheidsbelangen
en de middelgrote institutionele belegger. Dit doet ze in
te verwerven in de Chinese United Rural Cooperative Bank
nauwe samenwerking met de lokale Rabobanken. Met het
of Hangzhou en in Zambia National Commercial Bank PLC.
Zwitserse Sarasin bedient de Rabobank particuliere en institutionele klanten.
16 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Leasing
ledenbetrokkenheid cruciaal. De komende jaren zal het
De Lage Landen biedt financieringsoplossingen aan gericht
onderscheidende karakter van de coöperatie dan ook
op afzetbevordering van vendors – fabrikanten of distribu-
verder worden onderstreept, zowel intern als extern.
teurs – wereldwijd via gestructureerde samenwerking en op basis van partnerships. Doordat in 2006 besloten is dat
Toonaangevend personeelsbeleid
De Lage Landen het competentiecentrum wordt op het
De strategie valt of staat met de kwaliteit van de mensen.
gebied van consumentenkrediet, is dit een integraal
Het personeelsbeleid is gericht op het aantrekken en ont-
onderdeel geworden van de strategie van De Lage Landen.
wikkelen van talent, het verbreden van het management
Daarnaast wil De Lage Landen prominenter als factoring-
en het verbeteren van de doorstroom van medewerkers.
specialist van Rabobank naar voren komen.
Daarnaast is het van belang om blijvend te investeren in
Door de overname van Athlon zijn de autoleaseactiviteiten
kennis, vaardigheden en ervaring. De algemene tevreden-
aanzienlijk uitgebreid, ook buiten Nederland. Het is de
heid van medewerkers herstelde zich in 2006. 87% (81%)
ambitie van de Lage Landen om het meest klantgerichte
van de medewerkers was alles overwegend tevreden over
autoleasebedrijf in Europa te worden.
het werken bij de Rabobank. Ook behoort de Rabobank tot de top drie van populairste werkgevers, blijkt uit het
De vastgoeddivisie
Intermediair Imago Onderzoek 2006.
Door verdere groei, zowel autonoom als via de overname van onderdelen van Bouwfonds, heeft de vastgoeddivisie
Duurzaamheid
in 2006 nadrukkelijker vorm gekregen. De divisie wil haar
De Rabobank wil haar identiteit en reputatie als coöperatieve,
leidende positie in de Nederlandse markt voor ontwikkeling
betrokken en op duurzaamheid gerichte bank verder
van koopwoningen en commercieel vastgoed behouden en
uitbouwen. In 2006 is vooral vooruitgang geboekt met
waar mogelijk verder verstevigen. Daarnaast heeft de vast-
het integreren van MVO-criteria in onze kernactiviteiten.
goeddivisie een aantal buitenlandse projecten in portefeuille
De meeste impact zal naar verwachting uitgaan van de
op het gebied van de ontwikkeling van woningen en com-
inbedding van MVO in het kredietverleningproces.
mercieel vastgoed. Verder wenst de divisie een dominante
Daarnaast wordt gestreefd naar groei in de afzet van
positie te verkrijgen in de financiering van commercieel
MVO-producten en -diensten, uitbouw van het Rabobank
vastgoed. Optimaal zal gebruikgemaakt gaan worden van
Development Program en afname van de belasting van
de distributiekracht van de Rabobank voor de groei van het
het milieu.
beheerd vermogen op het gebied van vastgoed assetmanagement.
Financiële doelstellingen De Rabobank Groep hecht veel waarde aan financiële
Organisatorische en financiële implicaties
stabiliteit. Om deze stabiliteit te waarborgen zijn de
De strategische ambities van de Rabobank Groep zijn ingebed
- jaarlijkse stijging van de nettowinst met tenminste 12%;
in een coöperatieve, hoogwaardige en op maatschappelijk
- tier 1-ratio van 10% of meer;
verantwoord ondernemen (MVO) gerichte organisatie.
- rendement op eigen vermogen van minimaal 10%.
De coöperatieve wortels
Langs deze bovenstaande strategische lijnen denkt de
De coöperatie is en blijft de hoeksteen van de Rabobank.
Rabobank Groep dat de klant in binnen- en buitenland
De lokale coöperatieve Rabobanken en hun centrale
optimaal bediend kan worden, dat ze haar gezonde financiële
coöperatie Rabobank Nederland, die tevens holdingmaat-
verhoudingen zal kunnen handhaven en een goede en
schappij is van de groepsdochters, zijn en blijven volgens
aantrekkelijke werkgever zal kunnen blijven. Hiermee kan
het coöperatieve model bestuurd. De Rabobank is er de
de Rabobank Groep zich een goede uitgangspositie ver-
afgelopen jaren in geslaagd haar coöperatieve identiteit te
werven voor de eventuele Europese consolidatieslag in de
versterken, wat onder meer heeft geleid tot een groot aan-
financiële sector op de middellange termijn.
volgende financiële doelstellingen geformuleerd voor de lange termijn:
tal nieuwe leden van de lokale Rabobanken. Ook in 2006 nam het aantal leden toe, met 90 duizend, tot 1.641 (1.551) duizend. Om de lokale coöperatie van een blijvende legitimatie te voorzien, is het verder ontwikkelen van actieve
Strategische lijnen naar de toekomst | 17
Financiële ontwikkelingen Voor de Rabobank Groep was 2006 in financieel opzicht wederom een succesvol jaar. Het nettoresultaat steeg met 13% tot EUR 2,3 miljard, tegen EUR 2,1 miljard in 2005. Daarmee werd de doelstelling - een stijging van de nettowinst met minimaal 12% - gehaald. De kredietverlening steeg door het hoge aantal hypotheken dat in Nederland werd afgesloten en door de toename van kredietverlening in het buitenland. Resultaten (in miljoenen euro’s) 2006
2005
Rente
6.472
6.261
3%
Honoraria en provisies
2.296
2.060
11%
Overige baten
1.281
1.042
23%
10.049
9.363
7%
steeg hierdoor met 17% van EUR 278,1
Personeelskosten
4.117
3.880
6%
miljard in 2005 tot EUR 324,1 miljard in
Andere beheerskosten
2.429
2.031
20%
2006. De toename van de spaargelden
341
331
3%
Totale bedrijfslasten
6.887
6.242
10%
Brutoresultaat
3.162
3.121
1%
450
517
-13%
2.712
2.604
4%
Belastingen
367
521
-30%
Nettowinst
2.345
2.083
13%
20
25
-20%
Totale baten
Afschrijvingen
Waardeveranderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen
Risicokosten (in basispunten)
Mutatie
met 4% tot EUR 89,5 miljard was met name te danken aan groei bij de internationale Direct Banking-activiteiten. Ondanks druk op de rentemarge stegen de baten met 7% tot EUR 10,0 miljard. Autonome groei en overnames droegen bij aan de toename van de bedrijfslasten
Ratio’s Efficiencyratio
De kredietverlening aan de private sector
68,5%
66,7%
Rendement op het eigen vermogen
9,4%
9,7%
Balansgegevens (in miljarden euro’s)
31-dec-06
31-dec-05
Balanstotaal
556,5
506,6
10%
tot 10,7. Hiermee bleef de Rabobank Groep
Kredietverlening private sector
324,1
278,1
17%
ruimschoots voldoen aan de doelstelling
89,5
86,2
4%
247,5
213,9
16%
11,0
11,8
Spaargelden Risico gewogen posten
met 10% tot EUR 6,9 miljard. De tier 1-ratio daalde door overnames in 2006 met 0,9
Vermogensratio’s BIS-ratio Tier 1-ratio
10,7
11,6
Aantal fte’s
50.573
45.580
18 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
van een tier 1-ratio van ten minste 10. Het rendement op eigen vermogen daalde licht tot 9,4% (9,7%).
11%
Resultaatontwikkeling
Financiële doelstellingen
Totale baten +7% De totale baten stegen in 2006 met 7% tot EUR 10.049 (9.363) miljoen. Vooral het provisieresultaat en de overige
- Jaarlijkse nettowinststijging van tenminste 12%.
baten namen sterk toe.
- Tier 1-ratio van minimaal 10. - Rendement op eigen vermogen van tenminste 10%.
Rente Het renteresultaat steeg met 3% tot EUR 6.472 (6.261) miljoen. In het binnenland woedde een hevige concurrentiestrijd op de hypotheekmarkt, waardoor de rentemarge afnam. Door de gestegen rente hadden klanten minder behoefte om hun
- Nettowinst stijgt met 13% tot EUR 2,3 miljard
hypotheek vervroegd af te lossen. De ontvangen boeterente
- Baten nemen met 7% toe tot EUR 10,0 miljard
nam af. Ook bij het wholesalebankbedrijf en bij de leasing-
- Kredietverlening private sector stijgt 17% tot EUR 324,1 miljard
activiteiten daalde de marge. De toegenomen krediet-
- Spaargelden stijgen met 4% tot EUR 89,5 miljard
verlening compenseerde echter de verkrapte rentemarge.
- Tier 1-ratio daalt door acquisities tot 10,7 (11,6) - Rendement op eigen vermogen 9,4% (9,7%)
Honoraria en provisies
- Toename bedrijfslasten met 10% tot EUR 6,9 miljard
Het verbeterde beleggingsklimaat resulteerde in een toename van het beheerd en bewaard vermogen. Vooral door de hogere vermogensbeheerprovisies en hogere assurantieprovisies stegen de provisiebaten met 11% tot EUR 2.296 (2.060) miljoen.
regelgeving. Het totale aantal medewerkers van de Rabobank Groep steeg in 2006 met 11% tot 50.573 (45.580) fte’s.
Overige baten De overige baten namen toe met 23% tot EUR 1.281 (1.042)
Andere beheerskosten
miljoen. Onder de overige baten worden onder meer han-
De groei van de activiteiten resulteerde in een toename
delsresultaten, resultaten op voor verkoop beschikbare
van de andere beheerskosten. De andere beheerskosten,
financiële activa en resultaten uit deelnemingen verantwoord.
waaronder marketingkosten, kantoorkosten, huisvestings-
De handelsresultaten en de resultaten op voor verkoop
kosten en automatiseringskosten, stegen met 20% tot
beschikbare financiële activa zijn sterk afhankelijk van valuta-
EUR 2.429 (2.031) miljoen. In 2006 werden meer kosten
en renteontwikkelingen en hebben hierdoor een relatief
gemaakt om te voldoen aan de toegenomen wet- en regel-
volatiel karakter. De groei van de autoleaseactiviteiten, door
geving. Daarnaast werd er in het verslagjaar meer gedo-
de overname van Athlon, droeg bij aan de stijging van de
teerd aan reorganisatie- en juridische voorzieningen.
overige baten. Ook werden in 2006 hogere resultaten behaald uit de deelnemingen in de Gilde-fondsen.
Bedrijfslasten +10% De totale bedrijfslasten namen toe met 10% tot EUR 6.887 (6.242) miljoen. Van de totale kosten heeft 60% betrekking op personeelslasten.
Nettowinst groepsonderdelen in miljoenen euro’s
1.200 1.000
2005
Personeelskosten
800
2006
Als gevolg van de grotere omvang van het personeels-
600
bestand en door reguliere loonsverhogingen namen de
400
personeelskosten toe met 6% tot EUR 4.117 (3.880) miljoen.
200
Diverse overnames en de uitbreiding van het belang in
0
Sarasin resulteerden in een sterke groei van het personeels-
Binnenlands retailbankbedrijf
bestand met circa 3.400 fte’s. Daarnaast nam de personeels-
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
Vermogensbeheer en beleggen
Leasing
Vastgoed
bezetting toe door autonome groei en door toegenomen
Financiële ontwikkelingen | 19
Afschrijvingen
Nettowinst +13%
De afschrijvingskosten stegen in 2006 met 3% tot EUR 341
De Rabobank Groep realiseerde een nettowinststijging van
(331) miljoen.
13%. Het nettoresultaat bedroeg in 2006 EUR 2.345 (2.083) miljoen. Na aftrek van belang derden en betaling van de
Waardeveranderingen -13%
vergoeding aan de houders van Rabobank Ledencertificaten
De post waardeveranderingen, bestaande uit kosten krediet-
en Trust Preferred Securities III tot en met VI, resteert een
verliezen en verliezen op financiële activa, nam af met 13%
bedrag van EUR 1.757 (1.577) miljoen. Dit is toegevoegd
tot EUR 450 (517) miljoen. Positieve economische ontwik-
aan het eigen vermogen.
kelingen en een verdere verbetering van de kwaliteit van de leningenportefeuille hebben tot deze afname geleid.
Balansontwikkeling
De waardeveranderingen zijn 20 (25) basispunten van de gemiddelde naar risico gewogen posten, hetgeen ruim
Kredietverlening private sector +17%
onder het langjarige gemiddelde van 30 basispunten ligt.
De post kredieten aan cliënten nam in 2006 met 17% toe tot EUR 354,9 (304,5) miljard. Deze balanspost is opgebouwd uit:
Belastingen -30%
- kredietverlening private sector;
De in 2006 verantwoorde belasting bedraagt EUR 367 (521)
- kredietverlening aan overheden;
miljoen. Dit correspondeert met een effectieve belasting-
- professionele effectentransacties;
druk van 14% tegenover 20% in dezelfde periode van 2005.
- aanpassing kredieten als gevolg van hedgeaccounting.
De verlaging van het vennootschapsbelastingtarief in Nederland van 31,5% van 29,6% droeg bij aan de daling
Het grootste deel van de stijging van de kredietverlening
van de belastingdruk. Daarnaast droegen de hogere onbe-
had betrekking op de kredietverlening aan de private sector.
laste resultaten uit de deelnemingen in de Gilde-fondsen bij
Eind 2006 bedroeg de kredietverlening aan overheden
aan een lagere belastinglast. De belastingdruk daalde even-
EUR 3,1 (2,5) miljard. Het bedrag aan professionele effecten-
eens door incidentele belastingbaten.
transacties bedroeg EUR 28,4 (22,0) miljard. Met behulp van derivaten dekt de Rabobank Groep haar renterisico voor kredietverlening aan cliënten voor een groot deel af. Deze derivaten worden op marktwaarde gewaardeerd en de kredietverlening aan cliënten op basis van geamortiseerde kostprijs. De Rabobank Groep past hedgeaccounting toe
Kredietverlening naar onderdelen ultimo 2006
Kredietverlening naar regio ultimo 2006
om te voorkomen dat deze waardemutaties direct tot uitdrukking komen in de winst-en-verliesrekening. Door de renteontwikkelingen in 2006 leidde dit tot een herwaardering van de kredietverlening aan cliënten. Hierdoor komt de post aanpassing kredieten als gevolg van hedgeaccounting uit op EUR -0,7 (1,8) miljard. De kredietverlening aan de private sector - 91% van de totale kredietverlening - nam in het verslagjaar met 17% toe tot EUR 324,1 (278,1) miljard, voornamelijk door de groei van de hypothecaire kredietverlening in het binnen-
Binnenlands retailbankbedrijf
Nederland 68%
76%
land en door de sterke groei van de kredietverlening in het buitenland. Het merendeel - 76% - van de kredietverlening
Europa, exclusief
Wholesalebankbedrijf
Nederland
10%
aan de private sector is verstrekt aan klanten in Nederland.
en internationaal
Amerika
10%
In Europa exclusief Nederland werd 10% verstrekt, in
retailbankbedrijf
23%
Amerika 10%, in Australië & Nieuw-Zeeland 3% en in Azië
Australië en
Leasing
5%
Nieuw-Zeeland
3%
1%. De totale private kredietverlening bestond eind 2006
Vastgoed
3%
Azië
1%
voor 51% uit kredieten aan particulieren, 33% werd
Overig
1%
verstrekt aan de sector handel, industrie en dienstverlening en 16% aan de food & agrisector.
20 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Particulieren
Van de kredietverlening aan de private sector werd 68%
De groei van de hypotheekportefeuille was bepalend voor de
ofwel EUR 220,9 (200,7) miljard verleend aan klanten van
stijging van de kredietverlening aan particulieren met 13%
het binnenlands retailbankbedrijf. Het wholesalebankbedrijf
tot EUR 166,1 (146,5) miljard. De particuliere hypotheek-
en het internationaal retailbankbedrijf verstrekten 23% van
portefeuille groeide met 12% tot EUR 160,9 (143,1) miljard.
de totale kredieten en leasing en vastgoed respectievelijk
Door verdere groei van het internationale retailbankbedrijf
5% en 3%. Andere groepsonderdelen verstrekten 1%.
nam de kredietverlening aan particulieren in het buitenland
Financiële activa
toe met 26% tot EUR 3,3 (2,6) miljard.
Onder financiële activa wordt begrepen aandelen, obliga-
Handel, industrie en dienstverlening
ties, geldmarktpapier, kortlopend overheidspapier en andere
Meer kredieten werden verstrekt aan producenten van
vormen van waardepapieren. Deze financiële activa zijn
duurzame goederen en aan de vastgoedsector. Dit droeg
onder te verdelen in de volgende categorieën:
bij aan de groei van de kredietverlening aan bedrijven in
- voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa;
de handel, industrie en dienstverlening (HID) met 27% tot
- voor verkoop beschikbare financiële activa;
EUR 105,5 (83,3) miljard.
- overige financiële activa tegen reële waarde met verwerking
Food & agri
- tot einde looptijd aangehouden financiële activa.
van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening; De kredietverlening aan de food & agrisector betreft de volledige keten van de primaire agrarische sector tot en
De financiële activa namen in het verslagjaar toe met 2%
met de detailhandel in levensmiddelen. Deze kredietver-
tot EUR 108,8 (107,0) miljard.
lening nam toe met 9% tot EUR 52,5 (48,2) miljard. De groei
Ongeveer een derde van deze financiële activa - EUR 36,8
in food & agri werd vooral in het buitenland gerealiseerd.
(39,0) miljard - wordt aangehouden voor handelsdoeleinden.
Hier steeg de kredietverlening met 15%. De toename van
De waardemutaties op deze post worden rechtstreeks in de
verstrekkingen aan de vleesproducenten en de melkveehou-
winst-en-verliesrekening verantwoord.
derij droegen sterk bij aan de groei van de kredietverlening
Met EUR 49,0 (48,6) miljard is de post voor verkoop beschik-
aan de primaire agrarische sector.
bare financiële activa de grootste categorie binnen overige
Kredietverlening naar sector in miljarden euro’s
Spaargelden in miljarden euro’s
350
100
300
80
250
60
200
40
150
20
100
0 2004
50 0
Verdeling toevertrouwde middelen ultimo 2006
2005
2006
Overig 2004
2005
2006
Roparco
Food & agri
Deposito’s met vaste looptijd
Spaargelden
42%
HID
Rendements-rekening
Rekening-courant/vereffeningsrekeningen
24%
Particulieren
Telesparen
Termijndeposito’s
21%
Internetsparen
Overige toevertrouwde middelen
9%
Terugkooptransacties
4%
Financiële ontwikkelingen | 21
lokale Rabobanken. Daarnaast namen de toevertrouwde
Eigen vermogen in miljarden euro’s
middelen voornamelijk toe door een toename van de zakelijke termijndeposito’s en de overige toevertrouwde middelen.
30
De termijndeposito’s stegen met 28% tot EUR 46,3 (36,2)
25
miljard.
20
Overige belangen van derden
15
Trust Preferred Securities III t/m VI
10
Rabobank Ledencertificaten
Uitgegeven schuldpapier
5
Ingehouden winsten en
In het verslagjaar werd voor ruim EUR 25 miljard aan lange-
0
overige reserves
termijnschuldbewijzen uitgegeven ter financiering van de
2004
2005
2006
groeiende kredietverlening. Deze uitgiftes droegen bij aan de toename van het bedrag aan uitgegeven schuldpapier tot EUR 128,1 (116,0) miljard. Voor ruim een derde betreft dit kortlopend schuldpapier.
financiële activa. Deze activa spelen een belangrijke rol in het voorzien in de liquiditeitsbehoefte van de Rabobank
Eigen vermogen
Groep. Verschillen tussen de boekwaarde en de reële
Het eigen vermogen van de Rabobank Groep nam in 2006
waarde worden verantwoord in de herwaarderingsreserve.
toe met EUR 3,1 miljard tot EUR 29,4 (26,3) miljard.
Van de financiële activa die gewaardeerd worden tegen
Dit vermogen bestaat uit ingehouden winsten en overige
reële waarde, EUR 21,5 (17,4) miljard, worden de waarde-
reserves, Rabobank Ledencertificaten, Trust Preferred
aanpassingen verantwoord in de winst-en-verliesrekening.
Securities III t/m VI en overige belangen van derden.
Het betreft hier waardepapieren waarbij een rechtstreeks
De toevoeging van winst resulteerde in een toename van
verband bestaat met financiële instrumenten waarvan de
de post ingehouden winsten en overige reserves tot
waardemutaties ook via de winst-en-verliesrekening lopen.
EUR 17,4 (15,5) miljard. Het eigen vermogen bestaat voor
Een gering deel van de overige financiële activa, EUR 1,5 (1,9)
59% uit ingehouden winsten en overige reserves, 20% uit
miljard, wordt aangehouden tot het einde van de looptijd en
Rabobank Ledencertificaten, 7% uit Trust Preferred Securities
wordt gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs.
III t/m VI en 14% uit overige belangen van derden.
Goodwill en andere immateriële activa
Financiële doelstellingen
Eind 2006 stond er voor een bedrag van EUR 1.844 (252) miljoen aan goodwill en immateriële activa op de balans.
De Rabobank stuurt financieel op een drietal doelstellingen:
Vooral de overnames van Athlon, onderdelen van
de nettowinstgroei, de tier 1-ratio en het rendement op
Bouwfonds en Community Bank of Central California resul-
eigen vermogen. Met een nettowinstgroei van 13% overtrof
teerden in een toename van de post goodwill en immateriële
de Rabobank Groep in 2006 de doelstelling van 12%. De tier
activa. Ook het vergroten van het belang in Sarasin droeg
1-ratio - de verhouding tussen het kernvermogen en de
bij aan de stijging van dit activum.
naar risico gewogen posten - kwam uit op 10,7 (11,6). Dit is ruim boven de doelstelling van 10. Door de overname van
Spaargelden +4%
Athlon en onderdelen van Bouwfonds daalde de tier 1-ratio.
De toevertrouwde middelen stegen in 2006 met 16% tot
Het kernvermogen steeg in het verslagjaar met EUR 1,5
EUR 215,9 (186,4) miljard. De spaargelden maken hier een
miljard tot EUR 26,4 (24,9) miljard. Door een verdere groei
belangrijk deel van uit. In 2006 namen de spaargelden toe
van de kredietverlening namen de naar risico gewogen
met 4% tot EUR 89,5 (86,2) miljard. Deze groei werd volledig
posten toe met 16% tot EUR 247,5 (213,9) miljard. De
gerealiseerd bij internetsparen, waar sprake was van een
Rabobank behaalde een rendement op eigen vermogen -
toename van EUR 4,1 miljard. Mede door de groei van de
de nettowinst gerelateerd aan het kernvermogen - van 9,4%
buitenlandse Direct Banking-activiteiten steeg het aandeel
(9,7%). De gewenste rendementseis is 10%.
internetspaargeld in het totale spaargeld van 46% naar 48%. Hier stond onder meer een daling van de spaargelden bij Roparco tegenover. Van de totale spaargelden is het
Voor meer informatie
merendeel - EUR 80,5 (77,7) miljard - toevertrouwd aan de
www.rabobankgroep.nl
22 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Het geheel is meer dan de som der delen
De kernactiviteiten De Rabobank Groep is een financiële dienstverlener op coöperatieve grondslag die uitgaat van het allfinanzconcept. Aan de basis hiervan staat het binnenlands retailbankbedrijf van de lokale Rabobanken. Het concept wordt gecompleteerd door de specialistische kennis en activiteiten van andere groepsonderdelen. De activiteiten van deze onderdelen hebben betrekking op: - wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf; - vermogensbeheer en beleggen; - leasing; - vastgoed. Dankzij de nauwe samenwerking tussen de groepsonderdelen is er sprake van een grote mate van synergie binnen de Rabobank Groep: het geheel is meer dan de som der delen.
De kernactiviteiten | 23
Lokale Rabobanken en Obvion
Binnenlands retailbankbedrijf Het binnenlands retailbankbedrijf, bestaande uit de lokale Rabobanken en Obvion, de hypotheekverstrekker voor het intermediaire kanaal, realiseerde een nettowinst van EUR 1.091 (1.024) miljoen. 2006 was een jaar met twee gezichten. Enerzijds zette de hevige concurrentie op de hypotheekmarkt de inkomsten onder druk. Bovendien groeide de personele bezetting, met name door toegenomen wet- en regelgeving, waardoor het brutoresultaat daalde. Dankzij een daling van de waardeveranderingen en de belastingen nam de nettowinst toe met 7%. Anderzijds werd de marktleiderschapspositie in Nederland versterkt.
24 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Strategie en doelstellingen Streven naar marktleiderschap in alle sectoren van financiële dienstverlening in Nederland. De ‘dichtbijbank’ van Nederland zijn en blijven, zowel fysiek als virtueel. Verstevigen positie in de grote steden. - Beoordeling klanttevredenheid tenminste 7,5. - Jaarlijkse stijging van de nettowinst met 6 - 10%.
Het marktaandeel hypotheken kwam 2,5 procentpunt hoger uit op 25,5%
Bellen met de portemonnee van morgen
(23,0%). Ook op de spaarmarkt behield de Rabobank Groep met een marktaandeel van 39,3% (39,4%) haar dominante positie. Het markt-
Met Rabo Mobiel introduceerde de Rabobank in 2006 als eerste
aandeel in het midden- en kleinbedrijf bleef met 38% (38%) stabiel.
Europese bank mobiel bankieren
Door de toestroom van startende ondernemers is de Rabobank in
en voordelig bellen in één.
deze markt wederom marktleider met een marktaandeel van 33%.
Klanten bellen voor een vast scherp tarief en hebben zeven dagen per week, 24 uur per dag
Markt en klanten
marges op hypotheken dan ook afnemen.
hun bank binnen handbereik.
Klanten kozen in 2006 voor zekerheid en sloten
Daarmee speelt de bank in op
In 2006 ontwikkelde de Nederlandse econo-
hypotheken af op een relatief laag renteniveau
de wens van de klant om de
mie zich voorspoedig. De consument ging
met een langere rentevaste periode van 20, 25
bank altijd en overal dichtbij
meer besteden en de investeringen van de
of 30 jaar. Ook klanten van Obvion hadden de
te hebben. Met Rabo Mobiel
bedrijven namen verder toe. De rente op de
behoefte om de rente voor een langere tijd
kunnen klanten snel en gemak-
geld- en kapitaalmarkt liep geleidelijk op, waar-
vast te zetten. Obvion introduceerde daarom
kelijk geld overboeken tussen
bij de rentecurve vervlakte.
eind 2006 een hypotheek met een rentevaste
rekeningen, facturen betalen,
Op de hypotheekmarkt zette de hevige
periode van 30 jaar.
en gebruikmaken van speciale
concurrentiestrijd zich onverminderd voort.
Ook in de zakelijke markt nam de concurrentie
bankdiensten als een sms-
De lokale Rabobanken en Obvion zagen hun
toe. Dit resulteerde in een daling van de marge
service op het moment dat het salaris binnen is.
‡
Binnenlands retailbankbedrijf | 25
‡
op zakelijke kredieten, zij het beperkter dan op
2% tot 3.091 (3.031). Bij een cashbackpunt kan
de hypotheekmarkt. Door de aantrekkende
de klant contant geld pinnen bij de retailer.
conjunctuur nam het aantal startende onder-
Het aantal geldautomaten bleef eind 2006
nemers weer toe, vooral in de zakelijke dienst-
nagenoeg stabiel met 3.139 (3.116).
verlening, de non-fooddetailhandel en in de
De site www.rabobank.nl werd begin 2006
bouw. Dit bleek ook uit de 30e editie van
vernieuwd. De verbeterde website werd door
Rabobank Cijfers & Trends, waarin uitgebreid
klanten gewaardeerd. Op 24 mei 2006 was er
onderzoek werd gedaan naar de ontwikkelingen
een recordaantal bezoekers van bijna 770 dui-
in 80 branches in het Nederlandse midden- en
zend. De website werd uitgeroepen tot web-
kleinbedrijf (MKB). Doordat Cijfers & Trends
site van het jaar in de categorie financiële
vanaf 2006 volledig digitaal is, bevat deze editie
producten en diensten door ‘Website van het
nog meer informatie en is deze nog actueler.
Jaar’. Daarnaast was de Rabobank met haar site
Het aantal MKB-bedrijven groeide in 2006
ook winnaar van de Usability Award 2006. Uit
voorspoedig met 6% tot 731 duizend. In lijn
een onderzoek van TNS NIPO blijkt dat 42%
met de voorgaande jaren nam het aantal agra-
van de Nederlandse huishoudens die hun
rische bedrijven in het verslagjaar af, maar het
bankzaken regelen via internet, gebruikmaken
marktvolume steeg opnieuw.
van Rabo Internetbankieren. In 2006 introdu-
Ook hebben ze altijd en
ceerde Rabobank de Rabo NotaBox. Hiermee kunnen particuliere klanten digitale nota’s en
en kunnen ze het financiële
Rabobank investeert in opkomende distributiekanalen
nieuws op de voet volgen.
De lokale Rabobanken willen graag dicht bij
netbankieren. Tevens startte Rabobank met
Bovendien is het de porte-
hun klanten zijn en blijven. Om het contact
Rabo TV-bankieren. Dit is veilig internetbankieren
monnee van morgen: binnen
met de klant te optimaliseren investeerde de
op de televisie met de afstandbediening.
afzienbare tijd kunnen klanten
Rabobank daarom volop in andere distributie-
Ook ontwikkelde Rabobank een Readspeaker.
met hun telefoon betalen in
kanalen, waaronder www.rabobank.nl, Rabo
Deze functionaliteit leest voor slechtzienden
winkels en treinkaartjes en toe-
TV-bankieren en Rabo Mobiel.
de teksten van de website voor.
gangsbewijzen kopen. Rabo
Als gevolg van fusies nam het aantal lokale
Eind 2006 introduceerde de Rabobank als eer-
Mobiel is een samenwerkings-
Rabobanken af van 248 tot 188. Met 1.214
ste bank in Europa mobiel bankieren en voor-
project tussen de Rabobank,
(1.249) kantoren blijft de Rabobank in
delig bellen in één. Met Rabo Mobiel kan de
multimediabedrijf Talpa en
Nederland de bank met verreweg het meest
klant snel, gemakkelijk en veilig geld overboeken.
telecomprovider Orange.
fijnmazige netwerk. Onder meer door de toe-
De Rabobank verwacht dat in de nabije toe-
name van het aantal cashbackpunten, groeide
komst veel klanten hun bankzaken via de
het aantal fysieke klantencontactpunten met
mobiele telefoon zullen willen regelen.
overal inzicht in hun banksaldi
acceptgiro’s van bedrijven ontvangen via inter-
Marktaandelen in % 45 40 35 30 25 20 15 10
2004
5
2005 2006
0 Hypotheken
26 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Sparen
Midden- en kleinbedrijf
Particulieren
lokale Rabobanken de spaargelden slechts met 4% toe. Hun marktaandeel steeg met
Hypotheken
0,3 procentpunt tot 37,4% (37,1%). Bij Roparco
Zowel de lokale Rabobanken als Obvion wisten
daalde het marktaandeel. Roparco had eind
marktaandeel te winnen. Het marktaandeel van
2006 een marktaandeel van 1,9% (2,3%).
de Rabobank Groep nam in het verslagjaar toe met 2,5 procentpunt tot 25,5% (23,0%). Om het
Private banking
marktaandeel te vergroten startten de lokale
Een klant met een vermogen of inkomen van
Rabobanken in 2006 met het actieprogramma
meer dan EUR 80 duizend, kan private- banking-
hypotheken. Hierin werden speerpunten
klant worden bij de lokale Rabobank. Als private-
benoemd om het contact met klanten te ver-
bankingklant krijgt hij een relatiebeheerder en
hogen en de klantgerichtheid bij lokale
een op zijn wensen toegesneden dienstverle-
Rabobanken te vergroten. De lokale
ningspakket. In 2006 is Rabobank Private
Rabobanken slaagden erin hun positie te ver-
Banking door zakenblad Incompany uitgeroepen
sterken. Het marktaandeel ging omhoog van
tot private bank van het jaar.
18,9% naar 20,3%. Ook voor Obvion, de hypo-
Door klanten zakelijk en privé als één klant te
theekverstrekker voor het intermediaire kanaal,
bedienen - de ondernemer in privé - kan de
was 2006 een uitstekend jaar. Het marktaandeel
Rabobank de klant meer mogelijkheden bieden.
van Obvion kwam 1,1 procentpunt hoger uit
De lokale Rabobank zorgt ervoor dat de privé-
op 5,2% (4,1%). Het succes van Obvion was
financiën van de klant zijn afgestemd op die
Thuisbankieren vanaf je eigen
deels het gevolg van de introductie van de
van de onderneming en vice versa. In 2006 is
bank met de afstandsbediening
Obvion Basis hypotheek. Door de eenvoud van
het aantal ondernemers die ook private-bank-
van de tv. Klanten die Rabo-
deze hypotheek kan een lagere rente aange-
ingklant is, gegroeid van 102 duizend naar 111
bank Internetbankieren en een
boden worden. Sinds maart 2006 sloten klan-
duizend.
Windows Media Center in huis
Bankieren op tv
hebben, kunnen dat sinds
ten voor EUR 2,7 miljard aan Obvion Basis
Bedrijven
februari 2006. Daarmee is de
In de tweede helft van 2006 nam de Rabobank
Midden- en kleinbedrijf
Nederland die deze nieuwe
Zoekallehuizen.nl over.
In 2006 blijft de Rabobank marktleider in het
manier van bankieren mogelijk
Via deze website, die toegang geeft tot een uit-
MKB, ondanks de sterke druk van de concurrentie.
maakt. Met Rabo TV-bankieren
gebreid woningaanbod, helpt de Rabobank
Het aantal MKB-klanten groeide in het verslag-
kun je meer dan geld overboe-
particulieren bij het vinden van hun droomhuis.
jaar met 3% tot ruim 550 duizend. Van oudsher
ken, banksaldo’s bekijken en
De lokale Rabobanken vinden het van belang
is de Rabobank sterk vertegenwoordigd in de
bij- en afschrijvingen controle-
dat producten aansluiten bij de actuele financiële
rurale gebieden. Om hun positie te verstevigen,
ren. Klanten kunnen via inter-
situatie van de klant. In 2006 werd hieraan
richten de lokale Rabobanken zich in toene-
actieve video’s informatie en
onder meer invulling gegeven met de cam-
mende mate ook op MKB-klanten in de grote
advies inwinnen over onder
pagne: ‘Altijd up-to-date met uw Rabo
steden. Het marktaandeel in de steden steeg
meer hypotheken, de zorg-
Hypotheek’. Beter inspelen op de behoeften
met 1 procentpunt tot 29% (28%). Het aandeel
verzekering, de levensloop-
van de klant, heeft geresulteerd in een hoge
in de gehele MKB-markt, zoals gemeten door
regeling en het starten van een
klanttevredenheid onder particulieren met een
TNS NIPO, bleef met 38% (38%) stabiel.
eigen bedrijf. Bovendien zendt
waardering van 7,5 (7,4).
De Rabobank investeert in startende onderne-
de bank dagelijks een beleg-
hypotheken af. Dit is ruim 40% van de totale
Rabobank de eerste bank in
hypotheekproductie van EUR 6,1 miljard in 2006.
mers. De Rabobank biedt starters verschillende
gingsjournaal uit, dat actueel
Sparen
ondersteunende faciliteiten. Door de toestroom
beursnieuws, financieel-
In de Nederlandse spaarmarkt bedroeg het
van starters zijn de lokale Rabobanken wederom
economische achtergronden
marktaandeel van de Rabobank ultimo 2006
marktleider in het segment voor startende
en concrete handelstips pre-
39,3% (39,4%). De economische opleving gaf
ondernemers met een marktaandeel van 33%.
senteert. De Rabobank wil met
consumenten een impuls om spaargeld vrij te
Omdat het aantal internetklanten nog steeds
tv-bankieren de contacten met
maken voor extra consumptie en om te inves-
groeit en omdat zij zelfstandig hun bankzaken
de klant persoonlijker maken
teren in aandelen. Daardoor namen bij de
willen regelen, breidt de Rabobank haar
en een nieuwe invulling geven aan haar positie als de Dichtbijbank.
Binnenlands retailbankbedrijf | 27
“Perfecte begeleiding” “Ik sta nog redelijk aan het begin van mijn wielercarrière. En van mijn financiële carrière. Daarom is het prettig dat ik hulp krijg van mensen die écht verstand van zaken hebben. Bij de Rabobank Topsportdesk krijg ik de begeleiding die ik ook bij het fietsen gewend ben: de experts regelen de zaken perfect, zodat ik me volledig op mijn sport kan concentreren.”
Lars Boom, wereldkampioen veldrijden bij de beloften.
“Goed initiatief” “Ik heb een A-status als sporter. Daardoor verdien ik genoeg geld om me volledig op het zwemmen te kunnen concentreren. Maar daarmee zou ik normaal gesproken geen hypotheek kunnen krijgen, omdat het inkomen maar voor een jaar gegarandeerd is: een A-status moet je ieder jaar opnieuw verdienen. De Rabobank Topsportdesk kijkt verder dan het inkomen tijdens de sportcarrière. Zij hebben verstand van sport en van financiën en kunnen topsporters daardoor verder helpen. Het is dan ook een goed initiatief.” Zwemster Marleen Veldhuis.
28 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Topsporters hebben behoefte aan specifieke financiële begeleiding. Financieel advies voor topsporters dienstverlening op internet steeds verder uit.
ceerde Rabobank in februari 2007 de virtuele
Zo is het vanaf 2006 mogelijk om via de site
bank www.bizner.nl. Bizner is een compacte en
Topsporters hebben behoefte
van de Rabobank geld te bestellen en het belte-
flexibele internet-only-formule met zelfbediening
aan specifieke financiële bege-
goed van de mobiele telefoon op te waarderen.
en operational excellence als basis. Er wordt
leiding, zo blijkt uit onderzoek.
Ook ontwikkelde de Rabobank in het verslag-
een sterk gestandaardiseerde bankrelatie
Meer dan de helft van de top-
jaar specifiek voor de startende
geboden. Deze nieuwe formule is met name
sporters maakt zich druk over
(internet)ondernemers iDEAL Lite en de Rabo
interessant voor starters en MKB-klanten in de
zijn financiële toekomst, één op
Pinbox. Het aantal iDEAL-transacties in 2006
steden. Bizner richt zich op de MKB-ondernemers
de twee zegt een financiële ver-
bedroeg ruim 4 miljoen. Hiervan had de
met behoefte aan eenvoudig betalingsverkeer
trouwenspersoon te missen,
Rabobank een aandeel van 45% bij particuliere
en kleine kredieten. Ondernemers kunnen bij
een kwart van de sporters heeft
klanten en een aandeel van 29% bij webwinkels.
Bizner 24 uur per dag online alle financiële
zijn financiën niet op orde en
In het verslagjaar - na de introductie in 2005 -
basisproducten aanschaffen, wijzigen of afslui-
ook een kwart zegt een poten-
is het aantal bedrijven die iDEAL aanbieden als
ten. Bizner is de eerste zakelijke internetbank
tiële medaillekandidaat te ken-
betaaldienst op hun site met ruim 700 toe-
zonder relatiemanagers en zonder kantoren,
nen die om financiële redenen
genomen. Met iDEAL kunnen klanten makkelijk
maar met zelfbediening.
is afgehaakt. Daarom opende de Rabobank in 2006 speciaal
aankopen doen op internet. iDEAL Lite is speciaal ontwikkeld voor startende onlinewinkels.
Food & agri
voor topsporters een Topsport-
Dit product is interessant voor webwinkels
De agrarische sector en de daaraan verbonden
desk in Eindhoven en in
met een kleiner aantal transacties, omdat de
sectoren zijn belangrijke klanten voor de
Utrecht. De Topsportdesk komt
ondernemer alleen transactiekosten betaalt.
Rabobank. Om deze food & agriklanten optimaal
voort uit de relatie met
Met Rabo Pinbox heeft de klant een vaste- of
te kunnen bedienen heeft de Rabobank Groep
NOC*NSF en helpt topsporters
mobiele betaalautomaat voor een vast bedrag
de expertise, dienstverlening en marketing-
om hun ambities waar te
per maand inclusief alle kosten.
communicatie gebundeld in de afdeling Food
maken. Vermogende en niet-
De lokale Rabobanken streven ernaar dat ook
& Agri. Deze afdeling had in 2006 veel aan-
vermogende topsporters kun-
de bankzaken van MKB-klanten altijd up-to-date
dacht voor de ontwikkelingen op het gebied
nen bij de desk terecht voor
zijn. Met de in 2006 ontwikkelde Financiële
van energie. Onderwerpen die op dit gebied
financieel advies op Private
APK wordt het voor de klant snel inzichtelijk of
bijzondere aandacht kregen, betroffen de glas-
Bankingniveau. Het regelen van
zijn bankzaken nog aansluiten bij zijn behoeften.
tuinbouw (bijvoorbeeld kas als energiebron),
bankzaken voor topsporters is
Het goed aansluiten op de wensen van de
windmolenparken als initiatief van agrarische
een gespecialiseerde tak van
MKB-klant resulteerde wederom in een hoog
ondernemers en de bouw van biovergistings-
sport, ondermeer omdat top-
aantal tevreden klanten.
installaties.
sporters geen vast inkomen
De Rabobank koestert jonge agrarische
hebben, veel in het buitenland
Bizner, de virtuele bank voor de online ondernemer
bedrijfsopvolgers. Zij zijn immers de agrariërs
vertoeven en een relatief korte
van de toekomst. Speciaal voor hen is het
carrière doormaken. Betrokken
Een groeiende groep bedrijven maakt gebruik
Rabo Opvolgers Perspectief ontwikkeld.
adviseurs met kennis van top-
van internetbankieren. Voor ondernemers die
Hiermee worden jonge ondernemers onder-
sport en financiën hebben voor
voorkeur hebben voor zelfbediening, introdu-
steund bij de overname in hun persoonlijke en
alle sporters -van jong talent tot gevestigde toppers- een oplossing op maat.
Binnenlands retailbankbedrijf | 29
financiële ontwikkeling.
verbanden. Van oudsher zijn de lokale
De Rabobank volgt de ontwikkelingen in de
Rabobanken sterk verbonden met de food &
food & agrimarkten op de voet. De groep Food
agrisector. Dit blijkt ook uit het hoge marktaan-
& Agri geeft regelmatig publicaties uit voor de
deel van 84%.
agrarische ondernemer. In 2006 publiceerde markt, de bloembollensector, de varkenssector
Maatschappelijk verantwoord ondernemen in de kredietverlening
en de melkveehouderij. De visie op de melk-
Sinds oktober 2006 beschikken de lokale
veehouderij gaat in op de gevolgen van de
Rabobanken over een vragenlijst met zeven
afschaffing van de quotering in 2015.
aandachtspunten - waaronder milieu, sociale
Ontwikkeling van ondernemerschap in de
en arbozaken - waarmee zij de MVO-prestatie
agrarische sector betreft een wederzijds
van hun zakelijke klanten in het midden- en
belang. In 2006 gaven de lokale Rabobanken
kleinbedrijf en in de agrarische sector kunnen
diverse strategische trainingen voor onder-
inschatten. De zeven aandachtspunten zijn
nemers in de melkveehouderij en later ook
opgenomen in het financieringsproces bij
voor akkerbouwers.
financieringen van meer dan een miljoen.
Omdat de gemiddelde bedrijfsomvang sterk
Ook zijn voor de lokale Rabobanken overzichten
de Rabobank onder meer visies op de suiker-
toeneemt en de producten en de advisering
opgesteld van de belangrijkste MVO-issues,
daarbij moeten aansluiten, groeit de behoefte
inclusief een toelichting op de issues met
aan gespecialiseerde dienstverlening in de
‘gewenste’ en ‘ongewenste’ praktijken. Deze
agrarische sector. Lokale Rabobanken bundelen
overzichten zijn beschikbaar voor alle belang-
daarom in toenemende mate hun food & agri-
rijke sectoren en enkele branches in het MKB
expertise in bovenlokale samenwerkings-
en de agrarische sector.
Verzekeren Met haar fijnmazige netwerk bedienen de lokale Rabobanken de helft van de Nederlandse particulieren en bedrijven. Hiermee is de Rabobank een zeer grote intermediair in Nederland op het gebied van verzekeren. In
Actuele branche-informatie
2006 boekten de lokale Rabobanken in samenwerking met Eureko succes met de nieuwe Interpolis Zorg Actief Polis. Met de introductie
Ondernemers maken al dertig jaar gebruik van Rabobank
van het nieuwe zorgstelsel zijn veel mensen
Cijfers & Trends, de unieke kijk van de Rabobank op de
overgestapt naar een nieuwe verzekeraar. Aan
ontwikkelingen in het Nederlandse bedrijfsleven. In 2006
leden van de lokale Rabobanken werd een aan-
heeft het vertrouwde lijvige boekwerk plaatsgemaakt
trekkelijke korting geboden voor de Interpolis
voor een digitale versie op internet. De onlineversie is
Zorg Actief Polis. Dit was bepalend voor de
uitgebreider: het aantal branches is toegenomen van 75
stormachtige groei van het aantal verzekerden
naar 80 en inhoudelijk gaat Rabobank Cijfers & Trends
tot 102,5 duizend eind 2006. Daarnaast bleven
dieper in op de ontwikkeling van vraag en aanbod in de
de Interpolis Alles in één Polis® en de Interpolis
branches. Het grootste voordeel van de digitale versie is
Bedrijven Compact Polis succesvol.
dat de informatie steeds aangepast kan worden aan de snelle veranderingen. Zo ontstaat er een levend document waarmee de bank haar ondernemende klanten nog beter kan bedienen. Een deel van de informatie is voor iedereen toegankelijk. Het benchmarkmiddel en uitgebreidere toelichtingen zijn via een wachtwoord exclusief voor klanten bereikbaar. Ter ondersteuning van de onlineversie verschijnt vier keer per jaar een Rabobank Cijfers & Trends Kwartaalbericht met een specifieke insteek.
30 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Het aantal Alles in één Polissen steeg in 2006
voor het overlijdensrisicodeel en het spaardeel.
tot 1.202 (1.163) duizend. Binnen deze polis
Om de Rabobank beter van dienst te zijn, is in
sloten klanten gemiddeld meer rubrieken af.
juli 2006 binnen Eureko een nieuwe divisie
In het verslagjaar nam het aantal klanten met
Bancaire Distributie opgezet, specifiek gericht
drie of meer rubrieken toe van 48,0% naar
op de Rabobank. Binnen de nieuwe organisatie
50,4%. Particuliere klanten sloten bij de lokale
van Eureko is dit een van de zeven divisies.
Rabobanken in 2006 23% meer reisverzekeringen af. Ook werden er aanzienlijk meer woonhuis-
Kredietverlening private sector +10%
en motorrijtuigenverzekeringen verkocht.
In 2006 groeide de kredietverlening aan de
Doordat meer hypotheken werden verstrekt,
private sector met 10% tot EUR 220,9 (200,7)
nam het aantal afgesloten overlijdensrisicover-
miljard. Hiervan was 72% afkomstig van parti-
zekeringen flink toe.
culieren, 18% van handel, industrie en dienst-
“Door Rabobank Cijfers & Trends zijn we op de hoogte van de ontwikkelingen in branches.” Het aantal Interpolis Bedrijven Compact
verlening (HID) en 10% van de food & agrisector.
Polissen steeg tot 172 (168) duizend. In het
De verstrekkingen aan particulieren namen
verslagjaar werden enkele nieuwe diensten
toe met 12% tot EUR 158,9 (141,7) miljard.
ontwikkeld voor de zakelijke klanten, zoals de
Deze kredieten bestaan nagenoeg geheel -
RisicoScan Verzekeren en de CombinatieLevens-
voor EUR 153,7 (137,8) miljard - uit hypotheken.
Verzekering voor agrarische ondernemers.
De kredietverlening aan de handel, industrie
“Door Rabobank Cijfers &
Met de RisicoScan Verzekeren krijgt de onder-
en dienstverlening steeg met 6% tot EUR 39,9
Trends zijn we op de hoogte
nemer snel inzicht in de risico’s die hij loopt en
(37,5) miljard. De verstrekkingen aan de bouw-
van de ontwikkelingen in
in de mogelijkheid om de risico’s te beperken.
nijverheid en de vastgoedsector lieten een
branches. Het is handig bij het
Met de CombinatieLevensVerzekering bouwt
sterke groei zien. Daarentegen daalde de krediet-
sparren met bestaande klanten
de agrariër pensioen op buiten zijn bedrijf.
verlening aan de gezondheidszorg.
en bij het uitbrengen van een
De premie kan, afhankelijk van de levensfase
De kredietverlening aan de food & agrisector
offerte aan potentiële relaties.
van de onderneming, flexibel worden ingezet
nam toe met 3% tot EUR 22,1 (21,5) miljard.
Doordat we weten wat er
“We zijn een volwaardige gesprekspartner”
speelt, zijn we een volwaardige gesprekspartner. De nieuwe versie is een duidelijke verbetering: je kunt cijfers vergelijken, de informatie is uitgebreider en actueler.” Frank Jongejan van Jongejan & Tjakkes accountants en belastingadviseurs.
Binnenlands retailbankbedrijf | 31
Investeren in agrarische opvolgers
Jonge, agrarische ondernemers zijn van groot belang voor een gezonde, toekomstgerichte en succesvolle Nederlandse agrarische sector. De Rabobank investeert daarin met het in 2006 geïntroduceerde Rabo Opvolgers Perspectief. Dit unieke programma helpt jonge agrariërs die een bedrijf willen overnemen. Bij iedere bedrijfsoverdracht krijgt de ondernemer te maken met drie vragen: waar ligt mijn kracht, kan ik het financieren en hoe neem ik het bedrijf over? Het Rabo Opvolgers Perspectief geeft antwoord op die vragen. Zo weten opvolgers al vroeg in het overnametraject hoe het met hun persoonlijke en met hun ondernemerskwaliteiten gesteld is, wat de betekenis daarvan is voor hun toekomstige bedrijf en op welke terreinen ze zich verder kunnen ontwikkelen. Ook leren ze in een training hun visie op zichzelf, hun bedrijf en de omgeving aan te scherpen en een strategisch plan te ontwikkelen en te realiseren. Rabo Opvolgers Perspectief is ontwikkeld met het Landbouw Economisch Instituut (LEI), het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en De Boer CS Organisatieadviseurs.
32 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
“Je moet vooruitkijken”
“Ik heb binnen het Rabo Opvolgers Perspectief de Rabo Opvolgers Spiegel gedaan. Daardoor ben ik nog eens op mijn kracht en zwaktes gewezen. Daaraan kan ik nu concreet werken. Sommige van mijn zwaktes worden perfect aangevuld door Rianne. Zij volgde de Rabo Opvolgers Training, waarin je leert hoe je via strategiebepaling en acties je toekomstdroom kunt bereiken. Je moet in deze branche vooruitkijken, écht ondernemer zijn. Het Rabo Opvolgers Perspectief helpt daarbij.” Ton van Helmond neemt samen met zijn vrouw Rianne het melkvee- en loonbedrijf van zijn ouders over.
Binnenlands retailbankbedrijf | 33
Het overgrote deel van deze kredieten heeft
wet- en regelgeving. Projecten in het kader
betrekking op de primaire agrarische sector.
van de Wet identificatie dienstverlening (WID)
De verstrekkingen aan de primaire agrarische
en de Wet melding ongebruikelijke transacties
sector stegen met 2% tot EUR 18,2 (17,8) miljard.
(Wet MOT) resulteerden in een stijging van de
De toename van kredietverlening aan de melk-
lasten. Ook de fusies van de lokale
veehouderij droeg bij aan deze groei. Aan de
Rabobanken leidden in 2006 tot een tijdelijke
andere kant nam de kredietverlening aan de
inzet van extra personeel. De andere beheers-
tuinbouw af. Bedrijven in deze sector ondervon-
kosten namen toe met 2% tot EUR 1.607
den hinder van de hogere energieprijzen.
(1.581) miljoen. De afschrijvingslasten op gebouwen en inventaris kwamen lager uit.
Financieel
Hierdoor daalden de afschrijvingskosten met EUR 12 miljoen tot EUR 152 (164) miljoen.
Baten +2%
Huis zoeken via de bank
De totale baten namen toe met 2% tot EUR 5.551
Waardeveranderingen –21%
(5.431) miljoen, voornamelijk dankzij de hogere
Het verbeterde economische klimaat bepaalde
provisiebaten. Ondanks de lagere marge op
in belangrijke mate de daling van de post
hypotheken en een daling van de ontvangen
waardeveranderingen met 21% tot EUR 139
boeterente steeg het renteresultaat met 1% tot
(175) miljoen. De risicokosten daalden naar
EUR 4.226 (4.202) miljoen. De groei van de
10 (14) basispunten van de gemiddelde naar
kredietverlening compenseerde de lagere rente-
risico gewogen posten. De kosten liggen hier-
marge. Doordat er meer verzekeringen werden
mee onder het langjarige gemiddelde van 17
verkocht bij de lokale Rabobanken stegen de
basispunten.
assurantieprovisies met 4% tot EUR 379 (364)
Ambities en vooruitzichten
De Rabobank heeft in 2006
miljoen. Naast deze provisies was ook de
Zoekallehuizen.nl overgenomen.
provisie op treasuryproducten voor bedrijven
Deze zoekmachine bezoekt
bepalend voor de stijging van de provisiebaten
De Rabobank Groep wil de beste financiële
dagelijks vrijwel alle websites
met 4% tot EUR 1.259 (1.205) miljoen. Klanten
dienstverlener zijn en blijven voor haar klanten.
van makelaars en bovendien het
plaatsten in het verslagjaar aanzienlijk meer
Het handhaven van klanttevredenheid en
particuliere woningaanbod op
beleggingsorders bij de lokale Rabobanken,
klantloyaliteit staat hierbij voorop. Door fusies
andere internetsites. Zodoende
maar doordat er in 2006 een tariefverlaging
daalt het aantal lokale Rabobanken verder,
bevat Zoekallehuizen.nl in
werd doorgevoerd, leidde dit niet tot een
maar in 2007 zal het aantal fysieke kantoren
Nederland het meest complete
toename van de effectenprovisies. De overige
nagenoeg stabiel blijven. Daarnaast zullen
woningaanbod van zowel
baten stegen met EUR 42 miljoen tot EUR 66
nieuwe vormen van distributie ontwikkeld
particulieren als makelaars.
(24) miljoen.
worden, zowel fysiek als virtueel.
Als Nederlands marktleider in
Het is de ambitie van de Rabobank om haar
hypotheken én als de grootste
Bedrijfslasten +4%
marktleiderschapspositie verder te verstevigen.
internetbank van Europa ziet
De totale bedrijfslasten stegen in 2006 met 4%
Optimale klantbediening blijft ook in 2007 het
de Rabobank in de overname
tot EUR 3.877 (3.735) miljoen. De groei van het
vertrekpunt. Rabo Mobiel zal verder worden
een mooie aanvulling op haar
aantal medewerkers droeg bij aan de toename
uitgebouwd. De lokale Rabobanken willen
dienstverlening. Klanten van
van de personeelslasten met 6% tot EUR 2.118
hun marktleiderschapspositie in de hypotheek-
de bank krijgen via Zoekalle-
(1.990) miljoen. De personele bezetting steeg
markt handhaven en Obvion wil haar positie in
huizen.nl concrete en prakti-
vooral om te voldoen aan de toegenomen
de intermediaire markt verder uitbouwen.
sche hulp bij het vinden van hun droomhuis; de meeste huizenspeurders beginnen hun zoektocht immers op internet. Zoekallehuizen.nl blijft onder de eigen naam bestaan en zal op termijn onderdeel worden van de dienstverlening die de Rabobank via haar eigen site aanbiedt.
34 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Onder regie van De Lage Landen verwacht
meer onderzoek verrichten naar schone energie.
de Rabobank Groep haar marktpositie voor
De Rabobank zal in nauwe samenwerking met
consumptiefkrediet te verstevigen.
Eureko/Achmea de assurantiedienstverlening
In het MKB verwacht de Rabobank Groep haar
naar cliënten uitbreiden.
marktaandeel te vergroten. De focus zal daarbij
Door verkrapping van de marge op hypotheken
gelegd worden op de ondernemer in privé en
en zakelijke kredieten zal er nadrukkelijker op
de startende ondernemer. Dit zal in samen-
kosten gestuurd worden, om de toekomstige
hang gaan met een versteviging van de positie
winstgevendheid op peil te houden.
in de grote steden. Ook in 2007 wil de Rabobank toonaangevend zijn op het gebied van food & agri. Aan deze ambitie geeft ze
Voor meer informatie
invulling door nieuwe innovatieve oplossingen
www.rabobank.nl
voor klanten te bedenken, door zich toe te leg-
www.obvion.nl
gen op jonge agrarische ondernemers en door
www.bizner.nl
Kredietverlening naar sector in miljarden euro’s
Resultaten (in miljoenen euro’s) 2006
2005
Mutatie
250
Rente
4.226
4.202
1%
225
Honoraria en provisies
1.259
1.205
4%
200
66
24
175%
175
Totale baten
5.551
5.431
2%
150
Personeelskosten
2.118
1.990
6%
125
Andere beheerskosten
1.607
1.581
2%
100
152
164
-7%
75
Totale bedrijfslasten
3.877
3.735
4%
50
Brutoresultaat
1.674
1.696
-1%
25
139
175
-21%
0
1.535
1.521
1%
Belastingen
444
497
-11%
Nettowinst
1.091
1.024
7%
10
14
-29%
69,8%
68,8%
31-dec-06
31-dec-05
Overige baten
Afschrijvingen
Waardeveranderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen
Risicokosten (in basispunten) Efficiencyratio Balansgegevens (in miljarden euro’s) Balanstotaal
242,4
219,8
10%
Kredietverlening private sector
220,9
200,7
10%
Spaargeld
80,5
77,7
4%
143,2
132,8
8%
29.375
28.909
2%
Hypotheken
25,5%
23,0%
Sparen
39,3%
39,4%
38%
38%
Risico gewogen posten Aantal fte’s
2004
2005
2006
Food & agri HID Particulieren
Marktaandelen
Midden- en kleinbedrijf
Binnenlands retailbankbedrijf | 35
Rabobank International
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf Met een nettowinststijging van 20% leverde Rabobank International - het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf - een fraaie bijdrage aan het groepsresultaat. De nettowinst nam toe met EUR 114 miljoen tot EUR 687 (573) miljoen. Inmiddels is 15% van de nettowinst van Rabobank International afkomstig uit de internationale retailactiviteiten.
36 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
“Sale-en-leaseback gunstig voor ondernemer”
“Duurzaam verantwoord ondernemen móét gewoon. Voor het milieu, maar ook in verband met de torenhoge energieprijzen. Ik heb een energieproducerende kas, die moet zichzelf dit jaar van energie kunnen voorzien en ook energie leveren aan een deel van de rest van mijn bedrijf. Door de sale-en-leasebackconstructie van de Rabobank ligt de investeringsdruk in het begin een stuk lager dan normaal. Dat is gunstig voor een ondernemer.” Stef Huisman, kweker van tropische planten.
Begin 2006 werd de overname van Community Bank of Central California in de Verenigde
Strategie en doelstellingen
Staten afgerond. Eind 2006 bracht Rabobank een bod uit op Mid-State Bank & Trust. Met deze Amerikaanse retailbanken verkrijgt
Uitbreiding van de retailactiviteiten, door selectieve acquisities en door autonome groei. Verdiepen van relaties met bestaande cliënten door
Rabobank International verdere toegang tot
focus op cross-selling.
de belangrijke food & agrimarkt in Californië.
Versterkte groei van de wholesaleactiviteiten in Azië
Daarnaast werden in januari 2007 de interna-
en in Trade & Commodity Finance.
tionale retailactiviteiten versterkt met de
Versterken van de positie in de Nederlandse grootzakelijke markt.
acquisitie van Bank Haga en Bank Hagakita in
Toegevoegde waarde leveren aan klanten door
Indonesië. Verder breidde Rabobank
kennisgedreven oplossingen gebaseerd op uitgebreid
International in de eerste helft van 2006 haar
food & agri-onderzoek.
Direct Banking-activiteiten uit door in NieuwZeeland de derde buitenlandse internetbank
- Jaarlijkse stijging van de nettowinst met 10 - 15%. - Op lange termijn is circa de helft van de nettowinst afkomstig uit de internationale retailactiviteiten.
te openen.
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf | 37
Markt en klanten
bewust teruggebracht. Dit beleid zal in 2007 worden doorgezet. De huidige omvang van de
Net als in de voorafgaande jaren was in 2006 in
kredietportefeuille wordt benut om de
de markt voor wholesalebankieren sprake van
bestaande relaties met klanten verder te ver-
een overaanbod van liquiditeit. Dit resulteerde
diepen door meer maatwerkproducten aan te
in een continue neerwaartse druk op de rente-
bieden en door vergroting van de cross-sell-
marges en langere looptijden van de kredieten.
inspanning van niet-kredietgerelateerde produc-
Ondanks de forse concurrentie is Rabobank
ten. Het overaanbod aan liquiditeiten speelden
International sterk gegroeid in dit segment
ook Global Financial Markets en Corporate
gedurende 2006. Eind 2006 is het groeitempo
Finance parten. Doordat de afgelopen jaren de markten transparanter zijn geworden en marktvolumes van complexe producten sneller dan in het verleden zijn toegenomen, daalde de
Groot in groen
rentabiliteit op de aangeboden producten. In het internationale retailbankbedrijf bleven de marges het afgelopen jaar nagenoeg stabiel,
De glastuinbouw levert een belangrijke
de regio Australië uitgezonderd. Door de
bijdrage aan de Nederlandse economie en is
hevige concurrentie van voornamelijk lokale
tegelijkertijd een voor Nederland gezichts-
Australische banken stond de rentemarge hier
bepalende bedrijfstak. Maar de sector legt ook
onder druk. In 2006 werden veel boeren in
een grote druk op het milieu: het verwarmen
Australië geconfronteerd met de gevolgen van
en verlichten van een kas kost bijvoorbeeld
extreme droogte. Het in het verleden gevoerde
veel energie. De overheid stimuleert daarom
financieringsbeleid biedt naar verwachting
Groen Label Kassen. Dit zijn tuinbouwkassen
voldoende basis om de Australische klanten
die voldoen aan een set strenge milieueisen.
ook in deze moeilijke periode te kunnen blijven
Verreweg de meeste Groen Label Kassen in
ondersteunen en de kredietverliezen te beper-
Nederland zijn gefinancierd met een groen-
ken. In goed overleg met onze klanten probeert
financiering van Rabo Groen Bank, vaak in
Rabobank International de financiële gevolgen
combinatie met een innovatieve sale-en-lease-
van deze droogte op te vangen. De ervaringen
backconstructie. In totaal beslaan de Groen
in Nederland met de van jaar tot jaar wisse-
Label Kassen al meer dan 200 hectare, hetgeen
lende omstandigheden in de agrarische sector
gelijk staat aan ongeveer 400 voetbalvelden.
bieden hiervoor een goed referentiekader.
Rabo Groen Bank financiert niet alleen Groen
Ook is Rabobank International in 2006 gecon-
Label Kassen maar heeft ook stevige posities in
fronteerd met een toenemende stroom van
de biologische landbouw, het agrarisch
nieuwe wet- en regelgeving. Als internationaal
natuurbeheer en de windenergie.
opererend bedrijf is Rabobank International niet alleen gehouden aan de Nederlandse regels, maar ook moet worden voldaan aan de regels die gesteld worden in de landen waar zij aanwezig is. Er is in 2006 veel inspanning gepleegd zodat tijdig en op efficiënte wijze aan de aangepaste regels kon worden voldaan.
38 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Organisatorische aansturing
wordt de focus gelegd op opkomende landen
Rabobank International is georganiseerd als een
met een snelgroeiende food & agrisector, zowel
matrixorganisatie. Het doel hiervan is om com-
in Midden- en Oost-Europa als verder weg in
mercieel slagvaardig te opereren door de kennis
landen als Indonesië, Brazilië, China en India.
van lokale markten en klanten te combineren met specifieke op wereldwijde schaal gebun-
Rabobank investeert in Clean Tech
delde kennis van klantsectoren en producten.
De Rabobank en Robeco willen graag investeren
De verschillende regio’s vormen het uitgangs-
in bedrijven die schone technologieën (Clean
punt voor de besturing van de wereldwijde
Tech) gebruiken voor het winnen van energie.
activiteiten van Rabobank International
Dit kan zijn door het verstrekken van een finan-
(Nederland, Europa exclusief Nederland,
ciering of door producten voor beleggers te
Noord-en Zuid-Amerika, Australië & Nieuw-
ontwikkelen. In 2006 introduceerden de
Zeeland en Azië). Naast een verdeling in regio’s
Rabobank en Robeco het Robeco Clean Tech
onderscheidt Rabobank International een aantal
Certificaat voor particuliere beleggers en het
klantsectoren en productgroepen, die wereld-
Robeco Clean Tech Private Equity II Fund voor
wijd aangestuurd worden. Dit zijn Global
institutionele beleggers.
Financial Markets, Structured Finance, Leveraged
Om meer kennis te krijgen van Clean Tech-
Finance, Direct Banking, Trade & Commodity
bedrijven is begin 2007 een nieuwe afdeling
De Rabobank tekende in 2006
Finance, en Participaties. Om de klanten en de
Clean Tech Research opgezet binnen Food &
een overeenkomst voor de
markten zo goed mogelijk te bedienen wordt er
Agri Research. Dit wordt het expertisecentrum
overname van de Bank Haga en
nauw samengewerkt tussen de regio’s en deze
op het gebied van schone technologie binnen
de Bank Hagakita in Indonesië.
wereldwijd georganiseerde eenheden.
de Rabobank. Deze afdeling doet onderzoek
Beide banken richten zich voor-
Overname twee Indonesische MKB-banken
naar ontwikkelingen in de bedrijfstak en bij
namelijk op de dienstverlening
Wereldwijd aanwezig in food & agri
de bedrijven die gebruikmaken van schone
aan het midden- en kleinbedrijf
Rabobank heeft de ambitie om wereldwijd de
technologieën zoals biobrandstoffen, bio-
in de handel, de industrie en de
beste food & agribank zijn, met een sterke aan-
massa, vergisting, wind- en zonne-energie.
zakelijke dienstverlening, maar ook op particulieren. Met de
wezigheid in de belangrijkste landen. Om over mondiale kennis te beschikken, is het onder-
De wholesaleactiviteiten
deel Food & Agri Research behalve in Nederland
overname krijgt de Rabobank dan ook toegang tot de MKB-
ook gevestigd in onder meer de Verenigde
De wholesaleactiviteiten zijn in 2006 sterk
sector en de retailbanksector in
Staten en Australië. Zowel klanten als de
gegroeid. Het doel is deze sterke groei in 2007
Indonesië. Via haar dochter-
Rabobank Groep profiteren van deze kennis.
te consolideren en te streven naar bestendiging
maatschappij Rabobank Inter-
Rabobank doet onderzoek naar alle belangrijke
en versterking van de bestaande relaties.
national Indonesia beweegt de
food & agrisectoren waar Rabobank actief is,
Rabobank International bedient in het binnen-
Rabobank zich al zestien jaar
en regelmatig worden er publicaties uitgege-
land niet alleen de eigen klantengroep,
succesvol op de grootzakelijke
ven. In 2006 werd onder meer gepubliceerd
bestaande uit de grote Nederlandse onder-
markt in Indonesië. De over-
over de diervoedingsindustrie in Brazilië en de
nemingen, maar ondersteunt ook de lokale
name van Bank Haga en Bank
zuivelsector in China.
Rabobanken bij de bediening van de groot-
Hagakita zorgt voor uitbreiding
Voor groei in food & agri richt Rabobank Inter-
zakelijke markt.
van de bestaande dienstverle-
national zich primair op uitbreiding van de retail-
Buiten Nederland richt het wholesalebank-
ning en past in de ambitie van
activiteiten in traditionele agrarische landen, zoals
bedrijf zich primair op de food & agrisector,
de Rabobank om ’s werelds
de Verenigde Staten en Australië. Daarnaast
waarbij de nadruk ligt op de foodsector.
belangrijkste financier te zijn van de voedingsmiddelenindustrie en de agrarische sector. De Indonesische economie is de grootste van Zuidoost-Azië en food & agri spelen een belangrijke rol in de nationale economie. Bovendien is de MKB-sector welvarend en zit er een sterke groei in bankdiensten voor de retailmarkt.
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf | 39
“Leidend in China” “Het doet ons veel genoegen dat wij als eerste buitenlandse bank door de Chinese overheid zijn gevraagd voor deze mogelijkheid om een rol te spelen in het proces van modernisering van rurale kredietcoöperaties
Daarnaast heeft de Rabobank specifieke
International, waaronder Global Financial
in China. Wij zien dit tevens als
expertise op het gebied van Telecom Media &
Markets, Corporate Finance en Participaties.
een geweldige kans om onze
Internet en Trade & Commodity Finance.
De mondiaal opererende afdeling Trade &
franchise in food & agribanking
Telecom, Media & Internet is een belangrijke
Commodity Finance richt zich voornamelijk op
in China verder uit te bouwen.
focussector naast food & agri. Sinds 1996 is
klanten die actief zijn in de markt voor agro-
Door onze technische kennis
Telecom Media & Internet actief op in de
producten, maar tevens op klanten in de meta-
op het gebied van banking
belangrijkste markten waaronder Europa,
len- en energiemarkt. Door diepgaande kennis
en marketing beschikbaar te
Noord-Amerika en Azië en sinds kort ook in
van deze markten is Rabobank International bij
stellen, gaat de Rabobank een
Latijns-Amerika. Een gedegen markt- en sector-
uitstek geschikt en in staat producenten en
leidende rol spelen bij het ont-
kennis stelt de mondiale Telecom Media &
handelsbedrijven op het gebied van
wikkelen van een toonbeeld
Internet-afdeling in staat klanten in dit segment
genoemde grondstoffen adequaat te onder-
van een ‘moderne, duurzame
een breed pakket financiële- en adviesdiensten
steunen met maatwerkfinancieringsoplossin-
bestpractise-plattelandsbank’
aan te bieden. De afdeling Telecom Media &
gen. Ook biedt deze afdeling haar klanten een
in China.”
Internet werkt bij haar dienstverlening nauw
brede range van producten op het gebied van
samen met andere afdelingen binnen Rabobank
exportfinanciering.
Fergus Murphy, regiomanager Rabobank International regio Azië
40 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Hulp aan rurale kredietcoöperatie in China
De Rabobank gaat de United Rural Cooperative Bank of Hangzhou (URCB) helpen bij haar verdere ontwikkeling.
De internationale retailactiviteiten
De bank verwierf in juli 2006 een aandeel van 10% pro-
In de afgelopen jaren heeft de Rabobank Groep
Wereldbank, een belang van 5%. De investering door de
haar internationale retailactiviteiten uitgebreid
Rabobank vertegenwoordigt de eerste buitenlandse
door autonome groei, door overnames van
deelneming in een Chinese rurale kredietcoöperatie en
lokale retailbanken en door het starten van
vormt een waardevol precedent in de herstructurering
nieuwe activiteiten. Deze activiteiten werden
en hervorming van de 35.000 kredietcoöperaties die
onder meer opgezet in Brazilië, Chili en met
het Chinese platteland rijk is. De hervorming van het
het openen van nieuwe internetbanken.
systeem van rurale kredietcoöperaties is ingezet door
Retailactiviteiten worden nu ontplooid in de
de Chinese regering en is van groot belang voor de ont-
regio’s Europa, Noord- en Zuid-Amerika,
wikkeling van het platteland en de armoedebestrijding
Australië & Nieuw-Zeeland en Azië. Daarnaast
in China. Behalve geld zet de Rabobank ook haar kennis
worden klanten bediend via een drietal inter-
in om URCB verder te privatiseren en te moderniseren.
netbanken in België, Ierland en Nieuw-Zeeland.
Zo adviseert ze over de versterking van bestuur en
cent in deze Chinese bank. In dezelfde transactie nam International Finance Corporation, onderdeel van de
management, business development, distributiebeleid,
Europa
marketing, kredietbewaking, risicomanagement en de
In Europa ontplooit Rabobank International haar
ontwikkeling van IT-systemen. Onze Chinese partners
retailactiviteiten in Ierland via ACCBank en in
hechten veel waarde aan de coöperatieve grondslag
Polen via haar minderheidsbelang van 35% in
van de Rabobank, want die komt in veel opzichten
Bank Gospodarki Żywnościowej (BGZ). ACCBank
overeen met hun eigen coöperatieve banksysteem.
is van oorsprong nauw verbonden met de agrarische sector. In Polen is BGZ een belangrijke bank in de agrarische en voedselverwerkende sector. Gezien haar agrarische achtergrond biedt BGZ een uitstekend perspectief voor verdere uitbreiding van het internationale
Bank of Central California geïntegreerd in de
retailbankbedrijf. In 2006 startte BGZ met het
bestaande Rabobank Noord-Amerika-organisatie.
verkopen van beleggingsfondsen van Robeco.
In 2007 zal Mid-State Bank & Trust eveneens worden opgenomen in de bestaande structuur.
Noord- en Zuid-Amerika
In het verslagjaar werd in Brazilië het kantoren-
In de Verenigde Staten onderneemt Rabobank
netwerk verder uitgebreid. Inmiddels zijn buiten
International via Rabobank Noord-Amerika
São Paulo meer dan tien kantoren operationeel.
retailactiviteiten in Californië. Het in oktober
Mede door de verdere uitbreiding van het net-
2006 uitgebrachte bod op de aandelen van de
werk groeide de kredietverlening in 2006 voor-
Mid-State Bank & Trust is erop gericht de
spoedig.
bestaande marktpositie in een van de belangrijkste agrarische gebieden in de VS verder uit
Australië en Nieuw-Zeeland
te breiden. Deze acquisitie wordt begin 2007
Evenals in de regio Amerika, zijn de retailbank-
afgerond. Door de overname breidt Rabobank
activiteiten in Australië en Nieuw-Zeeland
het aantal filialen in Californië uit van bijna 50
vooral gericht op de food & agrisector. De
tot ruim 90. In het verslagjaar werd Community
primaire diensten die worden aangeboden
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf | 41
zijn: het verstrekken van financieringen aan de
Direct Banking
primaire agrarische sector, het aanbieden van
In het begin van 2006 breidde de Rabobank
bankdiensten aan bedrijven in het middenseg-
haar Direct Bankingnetwerk uit door in Nieuw-
ment die affiniteit hebben met de food & agri-
Zeeland haar derde buitenlandse internetbank
sector, en het aanbieden van gecompliceerde
te openen. Tevens werden de voorbereidingen
financiële producten en diensten aan grote
getroffen om begin 2007 een vierde internet-
coöperaties en ondernemingen in de food &
bank te openen. Eind 2006 maken bijna 19
agri-industrie.
duizend klanten in Nieuw-Zeeland gebruik van de internetbank RaboPlus. Behalve in
Azië
Nieuw-Zeeland heeft Rabobank ook internet-
In de regio Azië werd in 2006 begonnen met
banken in België en Ierland. De buitenlandse
het opzetten van internationale retailactiviteiten
Direct Banking-activiteiten hebben ultimo
door de aangekondigde overname van Bank
2006 gezamenlijk 102 (51) duizend klanten.
Haga en Bank Hagakita in Indonesië. Deze over-
In het verslagjaar nam het spaargeld met 94%
name is begin 2007 afgerond. Beide banken
toe tot EUR 3,1 (1,6) miljard.
Rabobank International leverde een fraaie bijdrage aan het groepsresultaat.
beschikken over een uitgebreid kantorennetwerk met vestigingen op Bali, Java en ZuidSumatra. Met deze overname krijgt de
De wereldwijde productgroepen
Rabobank toegang tot het midden- en klein-
Global Financial Markets
bedrijf in Indonesië. De Rabobank wil de
Global Financial Markets opereert op de inter-
bestaande dienstverlening die deze banken
nationale financiële markten. Naast klant-
aanbieden verder professionaliseren en nieuwe
gerichte activiteiten verzorgt deze afdeling de
financiële producten via deze banken gaan
handel in geldmarktproducten ten behoeve
aanbieden.
van het dagelijks management van de liquiditeitspositie, het kredietrisico en het marktrisico van
42 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Naast de integratie van de recent aangekochte
de Rabobank Groep en haar klanten.
retailbanken, zal Rabobank International zich in
Voorbeelden van deze producten zijn valuta-
2007 vooral richten op het verder ontwikkelen
producten, obligaties en afgeleide producten.
van de commerciële slagkracht van deze
In 2005 startte Global Financial Markets met de
activiteiten.
handel in CO2-emissierechten. Dit resulteerde
in 2006 in transacties met onder meer Enercon,
teringsmaatschappijen met een aankoopprijs
een fabrikant van windmolens en beheerder
boven de EUR 50 miljoen. Leveraged Finance is
van windmolenparken in India, en met
wereldwijd een grote speler op de agrarische
Agrosuper, het grootste varkensbedrijf in Chili.
markt, maar daarnaast is zij ook actief in andere
Global Financial Markets biedt daarnaast kapitaal-
sectoren. Leveraged Finance trad in een groot
marktoplossingen, waarbij bepaalde risico’s of
aantal transacties op als Mandated Lead Arranger.
kasstromen van bedrijven of financiële instituten
De portefeuille nam in 2006 onder meer toe
worden gesecuritiseerd of geherstructureerd.
door transacties met Heiploeg en MW Brands.
Zo is bijvoorbeeld een perpetuele obligatie van Aegon geplaatst bij intermediairs en finan-
Participaties
ciële instituten.
De activiteiten van Participaties bestaan uit Rabo
In toenemende mate worden obligaties en
Innovatiekapitaalfonds, Rabo Participaties en
producten van Rabobank International aan-
Rabo Capital. Het Rabo Innovatiekapitaalfonds
geboden aan particuliere klanten van lokale
investeert in startende ondernemingen die
Rabobanken, waarvoor bij klanten veel belang-
innovatieve en duurzame producten leveren.
stelling bestaat. Een belangrijke groeimarkt
Het investeringsbedrag varieert hierbij tussen
voor Global Financial Markets is die van de
EUR 125.000 en EUR 1,5 miljoen. Rabo Participa-
ontwikkeling en het beheer van structuren en
ties richt zich op de groeiende onderneming
investeringsvehikels. In het verslagjaar is
in het middensegment. Hierbij investeert zij
wederom een breed scala aan garantie-
voor tussen EUR 2 miljoen en EUR 10 miljoen
producten geïntroduceerd, zoals de Rabo
per bedrijf. In 2006 nam Rabo Participaties
Europe Double Tracker, de Rabo Japan Double
ondermeer een belang in opleidingsbedrijf
Tracker en de Rabo AEX High Yield Note III.
Luzac Holding. Rabo Capital richt zich op het
Kredietverlening naar regio ultimo 2006
nemen van minderheidsbelangen in grotere
Corporate Finance
ondernemingen. Rabo Capital investeert hier-
Amerika
Corporate Finance ondersteunt ondernemingen
bij per transactie tussen EUR 10 miljoen en
Europa, exclusief
en financiële instellingen door het structureren
EUR 100 miljoen. Rabobank International heeft
Nederland
van maatwerkproducten. Deze producten rich-
naast deze activiteiten een aantal participaties
Australië en
ten zich onder meer op het optimaliseren van
in Gilde-fondsen.
Nieuw-Zeeland
14%
Nederland
13%
de balans en het sturen van kasstromen als
35%
aanvulling op de standaardkredietverlening.
Kredietverlening private sector +38%
Hierbij wordt nauw samengewerkt met de
In 2006 steeg de kredietverlening aan de private
lokale Rabobanken en andere dochteronder-
sector met 38% tot EUR 74,7 (54,2) miljard,
nemingen. De klanten worden bediend vanuit
ondanks de daling van de Amerikaanse dollar
de productgroepen Structured Finance en
met 10%. De kredietverstrekkingen aan de
Leveraged Finance.
food & agrisector namen met 15% toe tot
80
Structured Finance levert klantspecifieke
EUR 26,5 (23,1) miljard. Daarmee is deze sector
70
producten gericht op zowel de actiefzijde als
goed voor 36% van de kredietverlening aan de
60
de passiefzijde van de balans. In 2006 was er
private sector. Kredieten aan handel, industrie
50
bij klanten veel behoefte aan het sale-en-
en dienstverlening (HID) namen toe met 57%
40
leasebackproduct van de Rabobank voor
tot EUR 44,9 (28,5) miljard. De kredietverlening
30
Groen Label Kassen. Met dit product maakt
aan particulieren groeide met EUR 0,7 miljard
20
Rabobank deze kassen voor meer tuinders toe-
tot EUR 3,3 (2,6) miljard. Het grootste deel van
10
gankelijk. Rabobank was in 2006 betrokken bij
de kredietverlening betrof Amerika, met 35%.
0
de financiering voor de bouw en exploitatie
Van de kredietverlening werd 13% in Nederland
2004
van het 120 megawatt Q7 offshore windmolen-
verstrekt, in Europa exclusief Nederland 33%, in
Food & agri
park voor de kust van IJmuiden.
Australië & Nieuw-Zeeland 14% en in Azië 5%.
HID
Leveraged Finance is internationaal betrokken
Het internationaal retailbankbedrijf verstrekte
Particulieren
bij het financieren van overnames door inves-
24% van de kredieten. De kredietverlening
33%
Azië
5%
Kredietverlening naar sector in miljarden euro’s
2005
2006
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf | 43
steeg hier in 2006 met 16% tot EUR 18,2 (15,7)
binnen Corporate Finance een sterke bijdrage
miljard. Bij de Amerikaanse retailactiviteiten
aan het resultaat en compenseerde daarmee
groeide de kredietverlening met 85% tot
de licht afgenomen Structured Finance-
EUR 4,2 (2,3) miljard. De ingebrachte krediet-
inkomsten. Door de aantrekkende vraag naar
portefeuille van Community Bank of Central
financieringen voor overnames stegen de
California had een omvang van EUR 0,8 miljard.
inkomsten bij Leveraged Finance met 31%.
Na drie jaren van sterke groei bij ACCBank
De inkomsten uit Rabo Participaties en de
daalde in 2006 de kredietverlening met 4% tot
Gilde-fondsen waren aanmerkelijk hoger door
EUR 6,2 (6,5) miljard.
de toegenomen resultaten uit verkopen en herwaarderingen. Dit droeg bij aan de groei
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) geïntegreerd in de dienstverlening
van de overige baten. 19% van de totale baten
Rabobank International laat haar MVO-beleid
activiteiten met 10% tot EUR 506 (460) miljoen.
onderdeel zijn van de zakelijke dienstverlening.
De inkomsten bij ACCBank stonden onder druk
In 2006 zijn richtlijnen vastgesteld teneinde de
als gevolg van de gedaalde kredietverlening.
MVO-prestatie van zakelijke relaties expliciet te
Bij de andere retailbankingactiviteiten stegen
betrekken in de procedures rond klantaccepta-
de inkomsten door organische groei en door
tie en kredietverlening.
de overname in Amerika. Vanaf februari 2006 is
In Brazilië, Indonesië en Nederland is met de
Community Bank of Central California (CBCC)
implementatie begonnen.
meegeconsolideerd.
is afkomstig van het internationaal retailbankbedrijf. De inkomsten stegen bij de retail-
De richtlijnen vormen een hulpmiddel voor de
Baten naar regio in 2006
relatiemanagers en kredietanalisten. Deze
Bedrijfslasten +24%
richtlijnen gaan onder meer over corruptie,
De totale bedrijfslasten stegen met 24% tot
mensenrechten, arbeidsomstandigheden en
EUR 1.586 (1.277) miljoen. Door de groei van
milieu. In 2007 zal deze procedure wereldwijd
de activiteiten nam het aantal medewerkers in
worden geïmplementeerd, waarmee beoogd
het verslagjaar toe met 12% tot 6.684 (5.960)
wordt in goede samenspraak met onze (poten-
fte’s. Ongeveer 260 fte’s zijn afkomstig van het
tiële) klanten maatschappelijk verantwoord
voormalige CBCC. Door de toename van de
ondernemen te stimuleren.
personele bezetting kwamen de personeelkosten 14% hoger uit op EUR 867 (760) miljoen.
Financieel
De integratie van CBCC resulteerde in een extra last in 2006. Daarnaast was sprake van
Amerika
31%
Europa, exclusief
Baten +18%
hogere projectenkosten teneinde te kunnen
De totale baten stegen in 2006 met 18% tot
voldoen aan de vereisten van Basel II en door
EUR 2.622 (2.226) miljoen. Bij de kredietverle-
‘in control’-projecten. Mede door CBCC en toe-
ningsactiviteiten van het wholesalebankbedrijf
genomen regelgeving namen de andere
Nederland
30%
stond de rentemarge onder druk. Mede hier-
beheerskosten toe met EUR 191 miljoen tot
Nederland
24%
door nam het renteresultaat slechts toe met
EUR 668 (477) miljoen. Door hogere afschrijvin-
12% tot EUR 1.649 (1.477) miljoen, ondanks
gen op gebouwen en software stegen de
Nieuw-Zeeland
9%
de sterke groei van de kredietverlening.
afschrijvingslasten met EUR 11 miljoen tot
Azië
6%
De inkomsten bij Global Financial Markets
EUR 51 (40) miljoen.
Australië en
stegen met 14%. Leveraged Finance leverde
44 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Waardeveranderingen –10%
en energie teneinde de specifiek opgebouwde
In 2006 nam de post waardeveranderingen af
kennis zo veel mogelijk te kunnen benutten.
met 10% tot EUR 234 (259) miljoen. Deze daling
Global Financial Markets verwacht in 2007 een
was het gevolg van de gezonde groei van de
verdere groei te kunnen realiseren, ondanks de
wereldeconomie in combinatie met een verdere
toegenomen concurrentie.
kwalitatieve verbetering van de portefeuille.
Het internationaal retailbankbedrijf zal 2007 in
De waardeveranderingen bedragen 40 (56)
het teken staan van verdere integratie van de
basispunten van de gemiddelde naar risico
activiteiten. Mid-State Bank & Trust zal samen-
gewogen posten. De kosten liggen hiermee
gevoegd worden met de bestaande activitei-
onder het langjarige gemiddelde van 60
ten. Het aanbieden van nieuwe producten en
basispunten.
het verwerven van nieuwe klanten zullen resulteren in verdere groei van het retail-
Ambities en vooruitzichten
banknetwerk. Daarnaast laten de Direct Banking-activiteiten komend jaar naar ver-
Binnen wholesalebankieren legt Rabobank in
wachting een aanhoudende groei zien door
2007 de focus op versteviging van de positie in
een verdere toename van het aantal klanten
de regio Azië en het uitbouwen van activiteiten
en uitbreiding van het productenpalet, mede
op het gebied van Trade & Commodity
door het starten in een of meer nieuwe landen.
Finance. Uitbreiding in de regio Azië moet zor-
Naar verwachting zal ook in 2007 een aanzien-
gen voor voldoende schaalgrootte om een
lijke inspanning geleverd moeten worden om
gespreide portefeuille te kunnen opbouwen.
te voldoen aan nieuwe regelgeving.
Er zijn hoge verwachtingen van het economische potentieel in deze regio en dan met name van China en India. De activiteiten van
Voor meer informatie
Trade & Commodity Finance worden versterkt
www.rabobank.com
doorgezet op het gebied van de food & agri-
www.raboparticipaties.nl
sector en zullen worden verbreed naar metalen
www.rabospecialproducts.com
Resultaten (in miljoenen euro’s) Rente Honoraria en provisies Overige baten
2006
2005
Mutatie
1.649
1.477
12%
372
354
5%
601
395
52%
2.622
2.226
18%
Personeelskosten
867
760
14%
Andere beheerskosten
668
477
40%
51
40
27%
Totale bedrijfslasten
1.586
1.277
24%
Brutoresultaat
1.036
949
9%
Totale baten
Afschrijvingen
Waardeveranderingen
234
259
-10%
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
802
690
16%
Belastingen
115
117
-2%
Nettowinst
687
573
20% -29%
Risicokosten (in basispunten) Efficiencyratio Balansgegevens (in miljarden euro’s) Balanstotaal Kredietverlening private sector Risico gewogen posten Aantal fte’s
40
56
60,5%
57,4%
31-dec-06
31-dec-05
404,0
368,4
10%
74,7
54,2
38%
64,3
53,1
21%
6.684
5.960
12%
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf | 45
Robeco, Sarasin, Schretlen & Co en Alex
Vermogensbeheer en beleggen De vermogensbeheeractiviteiten - Robeco Groep, Sarasin, Schretlen & Co en Alex - realiseerden een nettowinststijging van 28%. De nettowinst nam toe tot EUR 223 (174) miljoen. Deze sterke toename is vooral te danken aan een sterke cashflow van EUR 6 miljard en het positieve beleggingsklimaat in het verslagjaar. De verbeterde beleggingsperformance van Robeco droeg in belangrijke mate bij aan de positieve instroom van vermogen. Deels was deze instroom afkomstig van institutionele klanten in Europa. Daarnaast was een groot deel van de cashflow afkomstig van Harbor Capital Advisors, een Amerikaanse dochter van Robeco.
Met de belangen die Robeco nam in het Belgische Analytic Investment Management en begin 2007 in de Zwitserse Sustainable Asset Management Groep,
Strategie en doelstellingen
breidde Robeco zijn beleggingsexpertise verder uit. Ook voor Alex was 2006 een uitstekend jaar, zowel door toe-
Bieden van hoge kwaliteit van dienstverlening aan
name van het aantal klanten, als door het aantal uitge-
alle typen beleggingsklanten.
voerde orders als in het beheerd vermogen. Mede door
Versterken van de positie van de Rabobank Groep op de markt voor welgestelden.
de goede samenwerking met lokale Rabobanken
Consolideren van de positie en op selectieve wijze
slaagde Schretlen & Co erin om een sterke groei van het
uitbreiden van het distributienetwerk in
klantenbestand te laten zien. Eind december 2006
het buitenland.
breidde de Rabobank haar stemrecht in Sarasin uit van
Verbreden aanbod van innovatieve producten en diensten. - 60% van het beheerd vermogen van de Robeco Groep verslaat de benchmark. - Jaarlijkse stijging van de nettowinst met 10 - 15%.
46 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
16% tot 69%, door het uitoefenen van haar calloptie. Sarasin is een toonaangevende Zwitserse private bank en vermogensbeheerder.
Markt en klanten
particulieren met een belegd vermogen vanaf EUR 25.000. De vermogende particulieren met een vermogen vanaf
Eind 2006 was de stand van de AEX-index 13% hoger dan
EUR 500.000 en middelgrote institutionele beleggers worden
aan het begin van het jaar. Ook veel Europese aandelen-
bediend door Schretlen & Co. De grote institutionele beleg-
beurzen lieten in 2006 dubbele groeicijfers zien. In Amerika
gers kunnen terecht bij Robeco Asset Management. Van
steeg de S&P500-index met 14%, maar in euro’s gemeten
oudsher biedt Robeco de mogelijkheid voor zowel instituti-
was de toename veel geringer doordat de Amerikaanse
onele als particuliere klanten om te beleggen in een groot
dollar in waarde daalde. De Japanse Nikkei-index liet met
aantal beleggingsfondsen. Ook bedient Rabobank een
7% een geringere toename zien. De stijgende rente in het
groot aantal buitenlandse beleggers. Robeco distribueert
verslagjaar resulteerde in een daling van de meeste obligatie-
fondsen via derden in een groot aantal landen en heeft ook
koersen. Door het aantrekkende beursklimaat bestond er
enkele dochterondernemingen in de Verenigde Staten.
bij klanten van Robeco minder behoefte aan gestructureerde
Daarnaast bedient de Rabobank, via haar meerderheids-
producten. De vraag naar dit soort producten nam af.
deelneming in Sarasin, vermogende particuliere en institu-
Tussen aanbieders van onlinebeleggingsdiensten woedde
tionele klanten. Het Zwitserse Sarasin opereert internationaal
in 2006 een hevige concurrentiestrijd. Deze strijd ging
vanuit Bazel.
gepaard met een verdere verlaging van de tarieven voor Rabo Direct Beleggen profiteerden hiervan. Ook betaalt
Uitbreiding belang Sarasin en cashflow dragen bij aan groei beheerd en bewaard vermogen
men als klant van het nieuwe Younique geen transactie-
In 2006 nam het beheerd en bewaard vermogen van de
kosten indien via internet wordt belegd in Robeco-fondsen.
Rabobank Groep toe met 28% tot EUR 286 (224) miljard.
het uitvoeren van beleggingsorders. Klanten van Alex en
Daarvan heeft EUR 72 (68) miljard betrekking op de eigen
Bedieningsconcepten
beleggingsportefeuille en EUR 214 (156) miljard op beheerd
Voor Nederlandse particuliere en institutionele beleggers
en bewaard vermogen van klanten. Doordat Sarasin vanaf
biedt Rabobank een zeer uitgebreid palet van beleggings-
eind 2006 wordt meegeconsolideerd steeg het beheerd en
producten en -diensten via verschillende kanalen aan.
bewaard vermogen met EUR 41 miljard. Ook door consolidatie
De actieve en zelfstandige belegger kan terecht bij Alex of
van de Bouwfonds Asset Management-activiteiten nam het
Rabo Direct Beleggen. Ook biedt Alex digitaal portefeuille-
vermogen toe met EUR 4 miljard. De instroom van nieuw
advies aan particulieren met een vermogen vanaf
vermogen droeg positief bij aan de ontwikkeling vermogen.
EUR 25.000. Rabobank Private Banking richt zich op particu-
In 2006 bedroeg de bruto cashflow EUR 6 miljard, vooral
lieren met een belegd vermogen of inkomen vanaf EUR
door instroom bij Harbor Capital Advisors - een
80.000. Robeco Direct biedt met het Younique-concept van
Amerikaanse dochter van Robeco - en bij Robeco Asset
Robeco maatwerk in vermogensadvies en -beheer voor
Management. Het gunstige beursklimaat in de tweede
Ontwikkeling beheerd en bewaard vermogen van klanten in miljarden euro’s 220 210 200 190 180 170 160 150 31-12-2005
Bruto cashflow
Valuta- Beleggingsresultaten resultaten
Sarasin
Rabo Bouwfonds
Interest, 31-12-2006 dividend en overig
Vermogensbeheer en beleggen | 47
Operationele gang van zaken Robeco Groep Positieve cashflow draagt bij aan groei beheerd vermogen In 2006 bedroeg de instroom van nieuw vermogen EUR 5,8 miljard. Naast de cashflow droegen de beleggingsresultaten positief bij aan de groei van het beheerd vermogen. Beheerd en bewaard vermogen klanten ultimo 2006 naar beleggingstype
Het beheerd vermogen steeg in het verslagjaar met 8% tot EUR 141,7 (131,6) miljard. Nagenoeg de helft van dit vermogen is afkomstig van institutionele beleggers. Beleggers zorgden voor een flinke instroom van vermogen in aandelenfondsen bij de Amerikaanse dochter Harbor Capital Advisors. Voor een beperkt deel werd deze cashflow Beheerd en bewaard vermogen van klanten in miljarden euro’s
tenietgedaan door uitstroom van institutioneel aandelenvermogen bij de Amerikaanse dochter Boston Partners. De derdendistributie - het verkopen van fondsen via derden -
250
ontwikkelde zich in 2006 voorspoedig. De instroom was
200
voornamelijk afkomstig uit Nederland, België, Duitsland en
175
Zwitserland. Beleggers hadden in 2006 minder behoefte
Aandelen
44%
150
aan gestructureerde producten. Robeco Alternative
Vastrentend
32%
125
Investments introduceerde dan ook minder nieuwe pro-
Alternatives
7%
100
ducten en Robeco kocht een deel van de gestructureerde
Overig
6%
75
producten terug. Positief was de instroom van vermogen in
Gemengd
5%
50
hedgefundbeleggingen bij de dochter Transtrend en
Geldmarkt
4%
25
Robeco-Sage. Robeco-Sage belegt voor klanten in hedge-
Vastgoed
2%
0
fundmanagers en is derhalve gespecialiseerd in het selecteren 2004
2005
2006
van deze managers. Uitbreiding van activiteiten In 2006 versterkte Robeco de institutionele verkoopteams. Tevens werd de internationale samenwerking binnen de Rabobank Groep verstevigd. Mede hierdoor werden de eerste mandaten binnengehaald van Canadese, Noorse en
helft van 2006 leidde tot positieve beleggingsresultaten.
Italiaanse klanten. Voorts breidde Robeco in 2006 zijn inter-
Hierdoor steeg het vermogen met EUR 12 miljard. De daling
nationale fondsendistributie verder uit. Via een samenwer-
van de dollar met 10% deed het effect van de positieve
king met de Poolse Bank BGZ, waarin Rabobank een
beleggingsresultaten voor een deel teniet. Het beheerd en
minderheidsbelang heeft, werd gestart met het verkopen
bewaard vermogen van klanten bestaat voor 44% uit aan-
van beleggingsfondsen. In Saudi-Arabië sloot Robeco een
delen, 32% is belegd in vastrentende waarden en 7% in
samenwerkingsovereenkomst met Rana Investment
gestructureerde producten, hedgefunds en private equity.
Company. In het verslagjaar nam Robeco een 40%-belang
De overige categorieën, waaronder vastgoed, gemengde
in het Analytic Investment Management (AIM). Deze
en geldmarktbeleggingen, nemen 17% voor hun rekening.
Belgische hedgefundmanager is gespecialiseerd in systematische intraday valutahandel. Vanaf 2007 bundelen
Fors meer orders verwerkt in 2006
Robeco en Sustainable Asset Management (SAM) Groep
In het verslagjaar steeg het aantal in Nederland verwerkte
hun kennis op het gebied van duurzame beleggingen.
effecten- en huisfondsenorders tot 8,6 (6,1) miljoen. Bij de
SAM Groep, waarin Robeco begin 2007 een 64%-belang
lokale Rabobanken nam zowel het aantal orders in huis-
verkreeg, is een vooraanstaande vermogensbeheerder op
fondsen (+17%) als het aantal effectenorders (+65%) toe.
het gebied van duurzaam beleggen. SAM heeft een
Ook bij Alex was er een sterke toename van het aantal
beheerd vermogen van EUR 2,3 miljard. Met deze nieuwe
uitgevoerde orders. Het aantal orders steeg hier met 43%.
beleggingsstrategieën van AIM en SAM Groep vergroot
48 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Robeco zijn expertise. Begin 2007 breidde Robeco zijn
Het onderwerp van de dialoog beperkt zich niet alleen tot
belang in Transtrend verder uit van een 51%-deelneming
corporate governance, maar strekt zich ook uit tot sociale
naar een 100%-deelneming. Transtrend is een in termijn- en
en milieugerelateerde onderwerpen. In 2006 werd met
optiemarkten gespecialiseerde vermogensbeheerder. De
circa 80 ondernemingen gesproken over MVO-thema’s.
door Transtrend beheerde beleggingsportefeuille is EUR 2,8
Corporate governance was in ongeveer 40% van de geval-
miljard groot en is nauwelijks gecorreleerd met traditionele
len het onderwerp van gesprek. Sociale en milieugerela-
beleggingen zoals aandelen en obligaties.
teerde onderwerpen kwamen in circa 30% van de gevallen aan bod. Robeco is overtuigd van het belang van MVO bin-
Overall performance Robeco ontwikkelt zich positief
1
nen vermogensbeheer. Dit blijkt ook uit het belang dat
De meeste aandelenbeleggingen laten over een driejaars-
Robeco heeft genomen in SAM Groep.
periode gemeten een outperformance zien. Hoewel niet
Door de uitbreiding van de engagementdienstverlening
alle trackrecords het afgelopen jaar verbeterden, laat
nam het duurzaam beheerd vermogen bij Robeco in 2006
Robeco op dit moment een uitstekende driejaarshistorie
toe. Dit vermogen steeg van EUR 0,4 miljard naar EUR 5,7
zien. Over een driejaarsperiode gemeten overtreft 87% van
miljard eind 2006. Het duurzaam beheerde vermogen
alle aandelenbeleggingen de benchmark, bij een doelstelling
afgezet tegen het totale beheerde vermogen stijgt hiermee
van 60%, waarbij ieder bedrijfsonderdeel een percentage
van 0,3% eind 2005 naar 4% eind 2006.
laat zien boven de 80%. In 2006 overtrof 60% van het vermogen in aandelen de benchmark. Het vlaggenschip-
Alex Beleggersbank
fonds Robeco versloeg de benchmark met 0,2% en het
Door het gunstige beursklimaat was het voor Alex een
fonds Rolinco met 2,8%. Het Robeco Emerging Market-
uitstekend jaar. Het aantal uitgevoerde orders nam toe met
aandelenfonds bleef achter bij de benchmark. Uitermate
43% tot 3,2 (2,2) miljoen en het aantal beleggersrekeningen
goed was de performance van het Harbor International
bereikte de mijlpaal van 100.000. Door het toegenomen
fonds, met een beheerd vermogen van USD 18,5 miljard.
aantal klanten en door het positieve beurssentiment,
Het rendement lag 5,9% boven de benchmark.
groeide het bewaard vermogen met 12% tot EUR 3,7 (3,3)
De performance van de vastrentende portefeuilles was
miljard. Ook in 2006 is Alex marktleider in de optiemarkt,
voor 2006 wederom goed. Gemiddeld was het rendement
met een marktaandeel van 23,9% (23,6%). Om haar klanten
0,2% hoger dan de benchmark. In het verslagjaar overtrof
in Spanje beter van dienst te kunnen zijn opende Alex in
86% van het beheerd vermogen in vastrentende waarden
november 2006 een kantoor aan de Costa del Sol. Vanuit
de benchmark. Over een driejaarsperiode gemeten was dit
dit Alex Beleggerscentrum worden onder meer thema-
93%. Over 2006 lieten de vlaggenschipfondsen Rorento en
bijeenkomsten, workshops en demonstraties gegeven.
Lux-o-rente outperformances zien van 0,2% respectievelijk
In 2006 startte Alex op RTL 7 met een eigen tv-programma
0,6%. Ook het Harbor obligatiefonds overtrof de benchmark.
voor particuliere beleggers. Door beurs.nl werd Alex in
Bij de alternatieve beleggingsproducten is sprake van een
2006 uitgekozen tot Beste Broker 2006. Ook de Alex
gemengd beeld. De Hattrick-obligaties realiseerden in 2006
Academy, het opleidingsinstituut, was succesvol in 2006
een negatief rendement van 1,9% bij een beoogd rendement
en trainde ruim 3.300 particuliere beleggers tijdens 215
van 10%. Het futuresprogramma van Transtrend behaalde
Academy-trainingen.
in 2006 wederom een goed rendement. Transtrend realiseerde met het Enhanced Risk Diversified Risk Programma
Schretlen & Co
een rendement van 12,0% in 2006 en een jaarlijks rendement
Schretlen & Co kan met tevredenheid terugkijken op 2006.
van 10,2% in de afgelopen drie jaar. Ook Robeco-Sage blijft
Door hechte relaties en een goede samenwerking met de
goed presteren. Het rendement van Sage overtrof de refe-
lokale Rabobanken en door het zelfstandig aantrekken van
rentiegroep met 0,4%.
klanten nam het aantal klanten toe met 19% tot 5,2 (4,4) duizend. Door de groei van het aantal klanten en het
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
positieve beursklimaat steeg het beheerd vermogen met
dominant in strategie
15% tot EUR 7,5 (6,5) miljard.
Robeco heeft in 2006 maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) vergaand ingevoerd in zijn reguliere beleggingsactiviteiten. De strategie hiervoor is engagement. Met engagement gaat Robeco actief een constructieve dialoog
1)
aan met een groot aantal bedrijven waarin de klant belegt.
voor de alternatieve beleggingsproducten. Dit zijn netto rendementen.
Rendementen zijn op bruto basis voor aftrek van management fees behalve
Vermogensbeheer en beleggen | 49
Financieel
Door de groei van het aantal medewerkers, hogere kosten van extern personeel en reguliere loonsverhogingen stegen
Baten +16%
de personeelslasten met 19% tot EUR 330 (278) miljoen.
De totale baten namen toe met 16% tot EUR 836 (718)
De toename van de marketingkosten droeg bij aan de
miljoen door de groei van het beheerd en bewaard vermo-
stijging van de andere beheerskosten met 19% tot EUR 210
gen. Het renteresultaat steeg met EUR 25 miljoen tot
(177) miljoen. De afschrijvingskosten namen met EUR 2 mil-
EUR 86 (61) miljoen. De provisiebaten namen toe met 8%
joen af tot EUR 11 (13) miljoen dankzij lagere afschrijvingen
tot EUR 648 (600) miljoen. Bij Robeco zorgden de groei van
op gebouwen.
het beheerd vermogen en de verschuiving naar aandelenfondsen voor hogere beheervergoedingen. Doordat Robeco
Ambities en vooruitzichten
in het verslagjaar minder alternatieve beleggingsproducten introduceerde, namen de hieraan gerelateerde inkomsten
In 2007 wil Robeco zijn institutionele verkoopcapaciteiten
af. Alex voerde in 2006 fors meer orders uit dan in dezelfde
en de fondsendistributie in het buitenland verder uitbreiden.
periode vorig jaar. Dit resulteerde bij Alex, ondanks de
Het Younique-beleggingsconcept van Robeco zal naar
tariefsverlaging, in een stijging van de provisie-inkomsten.
verwachting bijdragen aan verdere groei van het directe
De overige baten namen toe met EUR 45 miljoen tot
distributiekanaal in Nederland. Mogelijk zal Robeco nieuwe
EUR 102 (57) miljoen.
samenwerkingsverbanden aangaan of acquisities doen om zijn beleggingsexpertise te vergroten of zijn distributie-
Bedrijfslasten +18%
capaciteit verder uit breiden. In lijn met de uitbreiding van
De totale bedrijfslasten kwamen 18% hoger uit op EUR 551
derdendistributie wordt naar verwachting een lagere marge
(468) miljoen, voor het merendeel het gevolg van de toe-
op de beheersvergoedingen behaald. Bij het betreden van
name van de personeelskosten. Eind 2006 waren circa
nieuwe landen volgt Robeco waar mogelijk de Rabobank.
1.120 fte’s werkzaam bij Sarasin. Door het meetellen van
Robeco wil beperkt investeren in opkomende markten.
deze medewerkers, door uitbreidingen van activiteiten
Sarasin zet in 2007 haar groeistrategie voort en blijft onaf-
en door toegenomen inzet van personeel in ‘in control’-
hankelijk opereren. Alex verwacht voor 2007 dat beleggers
projecten nam de personeelsbezetting met 1.328 fte’s toe
meer gebruik gaan maken van internetbeleggen. Dit geeft
tot 3.126 (1.798) fte’s.
voldoende groeiperspectief, maar wel wordt een aanhoudende hevige concurrentie verwacht tussen de aanbieders van deze onlinebeleggingsdiensten. Schretlen & Co verwacht een verdere toename van het klantenbestand door
Resultaten (in miljoenen euro’s)
haar relatie met de lokale Rabobanken verder te intensiveren 2006
Rente
2005
Mutatie
86
61
41%
Honoraria en provisies
648
600
8%
Overige baten
102
57
79%
Totale baten
836
718
16%
Personeelskosten
330
278
19%
Andere beheerskosten
210
177
19%
11
13
-15%
Afschrijvingen Totale bedrijfslasten
551
468
18%
Brutoresultaat
285
250
14%
Waardeveranderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen
-
-
285
250
14%
Belastingen
62
76
-18%
Nettowinst
223
174
28% 39%
Aantal orders in Nederland (in miljoenen) Beheerd en bewaard vermogen
8,6
6,1
31-dec-06
31-dec-05
286
224
28%
214
156
37%
(in miljarden euro’s) Voor klanten Beleggingsportefeuille Aantal fte’s
50 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
72
68
6%
3.126
1.798
74%
en door nieuwe vermogende klanten aan te trekken.
Voor meer informatie
www.robeco.nl www.sarasin.com www.alex.nl www.schretlen.com
De Lage Landen
Leasing Ondanks een lagere marge steeg de nettowinst van De Lage Landen, de leasedochter van de Rabobank Groep, in 2006 met 16% tot EUR 206 (178) miljoen. De goede samenwerking met lokale Rabobanken en Rabobank International droeg duidelijk bij aan het resultaat.
Mede als gevolg van de overname van Athlon,
van een kleine, in Moskou gevestigde leasemaatschappij
dat vanaf de tweede helft van 2006 aan de
breidde De Lage Landen haar netwerk naar Rusland uit. In
bestaande activiteiten werd toegevoegd, groeide de leaseportefeuille met 23%. Door
Argentinië verbeterden de economische omstandigheden, waardoor daar een hernieuwde start van de activiteiten kon plaatsvinden.
de continue groei van de leaseportefeuille heeft De Lage Landen haar stevige positie in Europa en in de Verenigde Staten verder
Aanpassing organisatie aan nieuwe activiteiten Door de overname van Athlon werden de autoleaseactiviteiten aanzienlijk uitgebreid. Binnen de Rabobank Groep is
uitgebreid.Na de overname van Athlon is
besloten dat De Lage Landen het competentiecentrum
de combinatie met Translease de nummer
wordt op het gebied van consumentenkrediet. Voorts wil
twee op de Nederlandse autoleasemarkt.
De Lage Landen haar positie als de factoringspecialist van
Daarnaast is een sterke uitgangspositie
de Rabobank versterken. De Lage Landen kent inmiddels vier kernactiviteiten die in separate organisatorische entiteiten
gecreëerd voor de verdere ontwikkeling van de bestaande autoleaseactiviteiten in Europa en het opzetten van autolease-
Strategie en doelstellingen
activiteiten in Centraal Oost-Europa. Wereldwijd aanbieden van financieringsoplossingen voor
Markt en klanten
producenten en/of distributeurs van kapitaalgoederen onder andere via internationale samenwerkingsverbanden.
Ondanks de sterk toegenomen concurrentie en een grote
Meest klantgerichte autoleasebedrijf worden in Europa.
liquiditeit in de markt, die een drukkend effect op de rente-
Competentiecentrum worden op het gebied van consumenten-
marge hadden, wist De Lage Landen de groei van haar
krediet binnen de Rabobank Groep.
activiteiten ook in 2006 vast te houden. Met de overname
Lokale Rabobanken en Rabobank International bedienen met een breed pakket leasing- en factoringproducten. - Jaarlijkse nettowinststijging van 10 - 15%.
Leasing | 51
zijn ondergebracht: Vendor Finance, Autoleasing, Consumer
internationale ervaring op het gebied van Vendor Finance,
Finance en Factoring. Vendor Finance biedt producenten
maakt dat De Lage Landen erkend wordt als expert op dit
en distributeurs van kapitaalgoederen verkoopondersteuning
vakgebied. De Lage Landen heeft een lange staat van dienst
via financieringsoplossingen voor hun klanten.
in het opzetten en managen van wereldwijd opererende joint ventures en is koploper op het gebied van e-commerce-
Sterke autonome groei van de leaseportefeuille
toepassingen. De Lage Landen bezit een diepgaande kennis
In 2006 nam de portefeuille van De Lage Landen toe met 23%
op het gebied van accountancyregels en Basel II-richtlijnen
tot EUR 18,9 (15,4) miljard. Eind 2006 had de consumptief-
en weet deze te vertalen in nieuwe leaseproducten voor
kredietportefeuille een omvang van EUR 0,7 miljard.
haar klanten en geavanceerde risicomodelleringssystemen.
De autoleaseportefeuille nam toe met EUR 1,9 miljard tot
Om klanten optimaal van dienst te zijn, beschikt De Lage
EUR 2,5 (0,6) miljard. De ingebrachte portefeuille van Athlon
Landen over een mondiaal netwerk. In 2006 sloot De Lage
was EUR 1,8 miljard groot. De nieuwe consumptiefkrediet-
Landen een overeenkomst met Philips voor het verstrekken
portefeuille en de portefeuille van Athlon bepaalden voor
van financiering voor de klanten van Philips Medical Systems
een groot deel de groei van de Europese portefeuille met
in de regio Azië/Pacific. De Lage Landen biedt klanten van
46% tot EUR 11,0 (7,5) miljard. De groei van de Amerikaanse
Medtronic een breed palet van flexibele financieringsoplos-
leaseportefeuille werd tenietgedaan door de depreciatie
singen in een groot aantal landen in Europa. Mondiaal ope-
van de Amerikaanse dollar met 10%. De Amerikaanse lease-
rerende klanten, zoals Philips en Medtronic, wensen
portefeuille heeft een omvang van EUR 7,6 (7,6) miljard. De
wereldwijd en op een uniforme wijze bediend te worden.
ontwikkeling van de activiteiten in de regio Azië/Pacific ver-
In 2006 heeft De Lage Landen dan ook verdere stappen
liep conform verwachting en vertoonde een groei van 24%.
gezet in het standaardiseren en globaliseren van bedrijfsprocessen en systemen.
Vendor Finance De Lage Landen biedt financieringsoplossingen die voorzien
Autoleasing
in de behoefte van de vendor en zijn klanten. Daarmee
De autoleaseactiviteiten van De Lage Landen werden dit
opereert Vendor Finance tussen de verkoper en/of distribu-
jaar uitgebreid door de acquisitie van Athlon Holding N.V.
teur van kapitaalgoederen en zijn klanten. De jarenlange
Door de overname verkreeg De Lage Landen een vooraanstaande marktpositie in de Nederlandse autoleasemarkt. Omdat Athlon eveneens actief is in België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk en Spanje heeft De Lage Landen een
Leaseportefeuille naar sector ultimo 2006
Leaseportefeuille in miljarden euro’s
goede uitgangspositie verworven voor de internationale expansie van haar autolease-activiteiten. Inmiddels zijn de
20
met Athlon overgenomen autoschadeherstelactiviteiten,
18
CARe schadeservice, verkocht. Eind 2006 is gestart met de
16
integratie van Athlon Car Lease Nederland met Translease.
14
Jaarlijks meet Heliview de klanttevredenheid onder
12
Nederlandse autoleasegebruikers, het grootste markt-
10
gebied van Athlon. Op de ranglijst stonden Translease en
8
Athlon op respectievelijk de tweede en de vijfde plaats.
6 4
Consumer Finance
2
Office equipment
20%
De Rabobank heeft besloten om alle activiteiten inzake
Food & agri
19%
consumptiefkrediet onder te brengen in een nieuw op
Financial services
17%
te richten competentiecentrum bij De Lage Landen.
Azië/Pacific
Car leasing
13%
Het onderdeel Consumer Finance is vanaf eind 2006 opera-
Amerika
Materials Handling &
tioneel en verzorgt alle diensten inzake de marketing,
Europa
construction equipment 12%
verkoop en operationele beheer van consumptiefkrediet.
Healthcare
8%
Behalve met distributie via lokale Rabobanken onder het
Technology finance
5%
label van de Rabobank zal Consumer Finance actief zijn
Trucks & trailers
3%
met diverse andere merken in andere distributiekanalen,
Overig
3%
onder meer via het directe kanaal en verkooppunten. In dat
0 2004
2005
2006
kader werden eind 2006 de portefeuilles van een groot
52 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
deel van de lokale Rabobanken alsmede van het
in een daling van de post waardeveranderingen. Deze post
Amsterdamse consumptiefkredietbedrijf Crediam overge-
daalde met 16% tot EUR 77 (92) miljoen. De risicokosten
nomen. De consumptiefkredietportefeuille zal begin 2007
daalden ten opzichte van 2005 tot 45 (65) basispunten van
aanzienlijk verder groeien, onder meer door de verdere
de gemiddelde leaseportefeuille. De kosten liggen hiermee
overname van portefeuilles van lokale Rabobanken.
onder het langjarige gemiddelde van circa 70 basispunten.
Factoring
Ambities en vooruitzichten
Halverwege 2006 vond een strategische heroriëntatie van de factoringactiviteiten van De Lage Landen plaats. De eenheid
De Lage Landen is optimistisch over de verdere groei van
Factoring wil prominenter als de factoringspecialist van de
haar activiteiten in 2007. Ofschoon verwacht wordt dat de
Rabobank naar voren komen. De activiteiten, processen en
druk op de marges zal aanhouden, zet de groei van de
systemen zullen zo worden ingericht dat de klant gemakkelijk
leaseportefeuille naar verwachting door. De Lage Landen
en snel geholpen kan worden. Door diensten aan te bieden
onderzoekt de mogelijkheden voor verdere internationale
op het gebied van relatiebeheer, portefeuillebewaking en
expansie van de leasingactiviteiten. Door de overname van
marktbewerking gaat De Lage Landen de Rabobank onder-
Athlon zullen de autoleaseactiviteiten komend verslagjaar
steunen bij het bieden van aanvullende bancaire producten.
een groter deel vertegenwoordigen van de totale nettowinst. De synergievoordelen zullen verder benut worden.
Financieel
Consumer Finance zit nog in de opstartfase. De bijdrage van deze activiteit aan het nettoresultaat zal vooralsnog
Baten +17%
dan ook beperkt zijn. Ook Factoring levert naar verwach-
De stijging van de baten, met 17% tot EUR 842 (719) miljoen,
ting een bescheiden bijdrage aan het resultaat.
werd vooral bepaald door de groei van de overige baten. De gestegen korte rente had een drukkende werking op de rentemarge. Het renteresultaat daalde met 1% tot EUR 507
Voor meer informatie
(514) miljoen. De provisiebaten bleven met EUR 49 (47)
www.delagelanden.com
miljoen nagenoeg stabiel. In belangrijke mate worden de inkomsten van de autoleaseactiviteiten verantwoord onder de overige baten. Vooral door de overname van Athlon namen de overige baten toe met 81% tot EUR 286 (158) miljoen.
Resultaten (in miljoenen euro’s)
Bedrijfslasten +26%
2006
2005
Mutatie
507
514
-1%
De toegenomen regelgeving vergde in 2006 veel inspan-
Rente
ningen en hoge kosten. De bedrijfslasten stegen met 26%
Honoraria en provisies
49
47
4%
tot EUR 494 (392) miljoen. Dit werd voor een groot deel
Overige baten
286
158
81%
bepaald door de toegenomen personeelskosten. Vooral door
Totale baten
842
719
17%
acquisitie van Athlon - circa 790 fte’s exclusief CARe - steeg
Personeelskosten
305
244
25%
het aantal personeelsleden. Daarnaast nam het aantal
Andere beheerskosten
168
133
26%
medewerkers toe door de autonome groei van de activitei-
Afschrijvingen
21
15
40%
ten en door de toegenomen regelgeving. Het personeels-
Totale bedrijfslasten
494
392
26%
bestand groeide met 36% tot 4.128 (3.045) fte’s.
Brutoresultaat
348
327
6%
De personeelslasten stegen met 25% tot EUR 305 (244)
Waardeveranderingen
77
92
-16%
miljoen. In 2006 werden extra marketinguitgaven gedaan
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
271
235
15%
voor het opstarten van de Consumer Finance-activiteiten.
Belastingen
65
57
14%
Dit droeg bij aan de stijging van de andere beheerskosten
Nettowinst
206
178
16%
met 26% tot EUR 168 (133) miljoen. Vooral doordat er meer
Risicokosten (in basispunten)
45
65
-31%
werd afgeschreven op software namen de afschrijvings-
Efficiencyratio
kosten toe met EUR 6 miljoen tot EUR 21 (15) miljoen.
58,7%
54,5%
31-dec-06
31-dec-05 15,4
23%
Leaseportefeuille (in miljarden euro’s)
18,9
Waardeveranderingen –16%
Europa
11,0
7,5
46%
De verbeterde economische omstandigheden en de door-
Amerika
7,6
7,6
0%
lopende verbetering van de risicobeheersing resulteerden
Azië/Pacific
0,3
0,3
24%
Aantal fte’s
4.128
3.045
36%
Leasing | 53
Innovatief en energiezuinig
“De duurzame bouw is begonnen met de sloop: van de materialen van het oude gebouw is bijna 98% hergebruikt. In het nieuwe gebouw zijn straks tal van innovatieve en energiezuinige maatregelen genomen. Zo maken we voor warmte en koude-energie gebruik van opslag in de bodem en is het verlichtingsniveau afhankelijk van het binnenvallende buitenlicht en de aanwezigheid van personen. De energieprestatiecoëfficiënt van het gebouw is 0,66. Normaal ligt die op zo’n 1,10. Hoe lager de coëfficiënt, hoe energiezuiniger het gebouw.” Jan de Graaf, projectdirecteur nieuwbouw Rabobank Nederland
54 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Kantoor als ontmoetingsplek
Aan de Croeselaan in Utrecht verrijst het nieuwe bestuurscentrum van Rabobank Nederland. Vanaf 2009 komen hier zo’n 6.300 medewerkers te werken. In het gebouw past de Rabobank een nieuwe manier van werken toe. Medewerkers krijgen geen eigen werkplek meer, maar bepalen zelf waar ze werken, afhankelijk van de activiteit die ze op dat moment uitvoeren. Door deze flexibiliteit verandert de functionaliteit van het kantoor: behalve een werkplek wordt het een belangrijke ontmoetingsplaats. De 105 meter hoge toren wordt een van de meest duurzame kantoorgebouwen van Nederland en krijgt een open uitstraling door het gebruik van transparante materialen. Zo krijgt het pand een glazen pui die het semi-openbare karakter en de interactie met de omgeving vergroot.
Vastgoed | 55
Rabo Bouwfonds
Vastgoed Gunstige marktomstandigheden resulteerden in een sterke autonome omzet- en resultaattoename van de vastgoedorganisatie. In overeenstemming met de eerder geformuleerde strategie, werden per 1 december 2006 de activiteiten sterk uitgebreid door verwerving van onderdelen van Bouwfonds. Hierdoor verkreeg de Rabobank in Nederland een leidende positie op het gebied van projectontwikkeling, alsmede een vooraanstaande positie in vastgoedinvestmentmanagement.
De financieringsactiviteiten werden uitgebreid door de overname van de Rijnlandse Bank, die evenals de Nederlandse Hypotheek Bank is gespecialiseerd in de bediening van de vastgoedmiddenmarkt. De nettowinst van Rabo Bouwfonds steeg in 2006 met 33% tot EUR 104 (78) miljoen. De bijdrage van Bouwfonds aan dit resultaat bedroeg EUR 17 miljoen. Rabo Bouwfonds is marktleider in de markt voor projectmatige koopwoningen in Nederland.
Strategie en doelstellingen
Markt en klanten Ondanks de stijging van de rente in 2006
Behouden en verstevigen van de leidende positie in de Nederlandse
werkten de marktomstandigheden het afgelo-
markt voor koopwoningen en commercieel vastgoed, met oog voor een
pen jaar in het voordeel van de vastgoed-
duurzame leefomgeving.
sector. Er was een aanhoudend sterke vraag
Selectieve expansie van de ontwikkeling van woningen en
naar koopwoningen. Dit resulteerde in goede
commercieel vastgoed in andere Europese landen.
resultaten voor het ontwikkelingsbedrijf.
Behoud van een dominante positie in de financiering van commercieel
De conjunctuur trok in 2006 sterk aan, en ook
vastgoed in Nederland.
in 2007 zal de economie naar verwachting op
Optimaal benutten van de distributiekracht van de Rabobank en
een behoorlijk groeiniveau uitkomen. Door
het vergroten van kennis en expertise op het gebied van investmentma-
deze groei is de commercieelvastgoedmarkt
nagement voor verdere groei van het beheerd vermogen. - Jaarlijkse stijging van de nettowinst met 10 - 15%.
56 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Nieuw elan
“Met ODE krijgt Amsterdam er in beweging gekomen en dat is vooral te zien
satie. De nieuw ontstane organisatie Rabo
in één klap ruim 200 duizend
aan het opnamevolume en aan de aantrek-
Bouwfonds ontplooit haar activiteiten via de
m2 aan grootstedelijke functies
kende nieuwbouwproductie. Dat neemt niet
divisies Development, Finance en Investment
bij. De compactheid, de lig-
weg dat de leegstand in met name de
Management en via Bouwfonds Fondsenbeheer.
ging in de binnenstad naast
kantorenmarkt nog steeds hoog is, al lijkt een
De overname van een deel van Bouwfonds
het spoor en de ingewikkelde
verbetering in de situatie in zicht te komen.
betekent een significante versterking van de
bodemgesteldheid maken
De grotere dynamiek in de vastgoedmarkt is
mogelijkheden voor de Rabobank ten aanzien
het bouwen ervan complex.
dan ook vooral zichtbaar bij de financierings-
van de vastgoeddienstverlening. De bank
Maar het resultaat mag er
activiteiten. De divisie Finance verstrekte meer
verkrijgt hiermee een leidende positie op het
straks ongetwijfeld zijn: een
financieringen. Bij de beleggingsactiviteiten is
gebied van projectontwikkeling. Ook is een
gevarieerd en multifunctioneel
er sprake van een structureel toenemende
vooraanstaande positie in vastgoedinvestment-
gebied met onder meer het
vraag naar vastgoedgerelateerde beleggingen.
management verkregen. De activiteiten van
grootste hotel van Nederland
Door de hoogconjunctuur en de sterk toege-
Rijnlandse Bank sluiten naadloos aan bij die van
en de grootste openbare biblio-
nomen concurrentie in deze gespecialiseerde
de Nederlandse Hypotheekbank, onderdeel van
theek van Europa. ODE geeft
markt staan de rendementen echter flink
FGH Bank.
nieuw elan aan wonen, werken, verblijven en cultuur.”
onder druk. Divisie Development
Rabo Bouwfonds
Het ontwikkelen van vastgoed gebeurt door
Cees van Boven, directeur
De overname van Bouwfonds heeft geresulteerd
Bouwfonds Property Development en Rabo
Bouwfonds MAB.
in een nieuwe inrichting van de vastgoedorgani-
Vastgoed. De divisie Development richt zich
Vastgoed | 57
primair op de ontwikkeling van woongebieden,
Duitsland en een aantal andere Europese lan-
retailprojecten en multifunctionele projecten.
den. De landen- en regiovestigingen opereren
Groei in de markt voor binnenstedelijke her-
grotendeels zelfstandig, waardoor er dankzij het
ontwikkeling is een van de belangrijkste speer-
lokale management sprake is van een sterke
punten voor de toekomst.
binding met de omgeving. Deze sterke lokale
Bouwfonds Property Development behoort tot
autonomie heeft meerdere voordelen, zoals
de grootste ontwikkelaars van koopwoningen
een sterk gevoel voor de markt, mogelijkheden
en commercieel vastgoed in Europa.
om in te spelen op lokale kansen, en kennis van
Bouwfonds Property Development en Rabo
landelijke regelgeving.
Vastgoed zijn samen onbetwist marktleider in
58 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
de markt voor projectmatige koopwoningen in
Orderportefeuille fors uitgebreid
Nederland en hebben een leidende positie op
De orderportefeuille woningbouw van de divisie
het gebied van binnenstedelijke herontwikkeling.
Development heeft eind 2006 een potentie voor
De ontwikkelingsactiviteiten worden voor het
134 duizend woningen, waarvan 119 duizend in
merendeel ontplooid vanuit Nederland.
Nederland en 15 duizend in het buitenland.
Daarnaast is Bouwfonds Property Development
De orderportefeuille commercieel vastgoed
prominent aanwezig in Frankrijk, via Bouwfonds
heeft een omvang van 3.233 duizend m2.
Marignan en Bouwfonds MAB, maar ook in
Deze portefeuille bestaat voor 44% uit retail,
Een stad op zich
In hartje Amsterdam, in het historische centrum naast het Centraal Station, verrijst op het Oosterdokseiland ODE, een project van Bouwfonds MAB in een joint venture met Meyer Bergman. Voor Nederlandse en zelfs Europese maatstaven is het een plan van ongekende omvang, opgebouwd uit zes bovengrondse kavels. Vanaf medio 2007 gaan de kavels plaats bieden aan woningen in de meest uiteenlopende stijlen, een hotel en congrescentrum, winkels en horeca, kantoren, cultuur, een Aziatisch handelscentrum, een bibliotheek en een conservatorium. Ondergronds komt volop parkeergelegenheid, voor auto’s en fietsen. ODE wordt bijna een stad op zich, met de levendigheid en veelheid aan functies die passen bij een wereldstad als Amsterdam. Het project is een goed voorbeeld van moderne binnenstedelijke herontwikkeling in een tijd waarin de ruimte schaars is en gebruikers steeds meer verwachten dat zo veel mogelijk functies in die ruimte worden ondergebracht.
voor 39% uit gemengd gebruik en voor 17% uit
Divisie Finance
kantoren. Eind 2006 was echter sprake van een
Het financieren van vastgoed gebeurt door
substantiële overcapaciteit, vooral bij verouderde
FGH Bank, de Nederlandse Hypotheekbank en
kantoorpanden. Dat is de reden waarom Rabo
Rijnlandse Bank. FGH Bank is gespecialiseerd in
Bouwfonds een selectief beleid voert ten aan-
het financieren van commercieel vastgoed en
zien van het ontwikkelen en herstructureren
richt zich op de grootzakelijke professionele
van kantoren. Rabo Bouwfonds verkocht in
markt. Behalve financieringen biedt FGH Bank,
geheel 2006 14.073 woningen. Het aantal door
via dochteronderneming FGH Vastgoed
Rabo Vastgoed verkochte woningen bedroeg
Expertise, ook vastgoedadviesdiensten aan.
2.691 (1.767).
FGH Vastgoed Expertise geeft onder meer
“Nieuw elan aan wonen, werken, verblijven en cultuur.” Vastgoed | 59
Aantal verkochte woningen per land in 2006
vastgoedadvies in de vorm van taxaties, porte-
Bouwfonds Germany Residential Fund II CV bij
feuilleanalyses en marktonderzoek en geeft
beleggers. Ook voor het Leyenburg Woningfonds
juridische ondersteuning. Zowel de
CV was veel belangstelling. Voor internationale
Nederlandse Hypotheekbank en Rijnlandse
institutionele beleggers werd het Bouwfonds
Bank bedienen beiden - ieder met hun eigen
US Residential Fund opgezet. Het beheerd
klantbenadering - de vastgoedmiddenmarkt.
vermogen had eind 2006 een omvang van
Zij werken hierbij onder meer samen met
EUR 4,2 miljard. Dit vermogen onder beheer is
intermediairs.
voor het merendeel afkomstig van Bouwfonds.
Kredietverlening ontwikkelt zich voorspoedig
Maatschappelijk vastgoed
De kredietportefeuille nam in 2006 met 31% toe
Bouwfonds Fondsenbeheer voert het manage-
tot EUR 10,3 (7,8) miljard. De ingebrachte porte-
ment over vier publiek-private fondsen op het
feuille van Rijnlandse Bank had een omvang van
gebied van natuurontwikkeling, monumenten,
EUR 0,8 miljard. De nieuwe productie bij FGH
stedelijke vernieuwing en industrieel erfgoed in
Bank bedroeg EUR 4,1 miljard en was mede te
Nederland. Gedurende 2006 zijn de vier fondsen
danken aan de goede samenwerking met de
gegroeid van EUR 1,7 miljard tot EUR 2,0 miljard.
lokale Rabobanken en Rabobank International. Nederland Frankrijk
10.794 2.510
Duitsland
542
Overig
227
Verder werd er voor EUR 1,8 miljard afgelost.
Financieel
Het overgrote deel van de portefeuille betreft beleggingsfinancieringen.
Baten +63% De totale baten namen met EUR 94 miljoen
Divisie Investment Management
toe tot EUR 244 (150) miljoen. Door de groei
Bouwfonds Asset Management en FGH Asset
van de kredietportefeuille steeg het renteresul-
Management zijn actief op het gebied van
taat met 2% tot EUR 98 (96) miljoen, ondanks
Kredietportefeuille in miljarden euro’s
vastgoedbeleggingen. De activiteiten richten
de druk op de marge. De provisiebaten bleven
zich op het opbouwen, structureren en beheren
stabiel met EUR 1 (1) miljoen. De onderdelen
10
van vastgoedportefeuilles. Het gaat hierbij om
van Bouwfonds droegen in december 2006
9
niet-beursgenoteerde fondsen voor particuliere
bij aan de toename van overige baten met
8
en institutionele beleggers in binnen- en
EUR 92 miljoen tot EUR 145 (53) miljoen.
7
buitenland.
6
Bedrijfslasten +146%
5
Veel belangstelling voor vastgoedfondsen
De totale bedrijfslasten stegen met EUR 60
4
Particuliere beleggers richtten zich in 2006 in
miljoen tot EUR 101 (41) miljoen. Als gevolg van
3
toenemende mate op vastgoed. Dit bleek onder
de overname van onderdelen van Bouwfonds
2
meer uit de succesvolle introductie van het
nam het aantal medewerkers in 2006 toe met
1
Bouwfonds Germany Residential Fund III CV.
circa 1.250 fte’s. Door autonome groei van acti-
0
Eerder dit jaar plaatste Bouwfonds het Bouw-
viteiten waren extra personeelsleden nodig.
fonds Germany Residential Fund CV en het
Het totaal aantal medewerkers steeg met 1.323
2004
2005
2006
60 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
fte’s tot 1.654 (331) fte’s. Door de hogere bezet-
fonds Property Development nauw gaan
ting namen de personeelskosten toe met
samenwerken met Rabo Vastgoed en de lokale
EUR 30 miljoen tot EUR 55 (25) miljoen. De
Rabobanken. Daarnaast zullen komend jaar het
andere beheerskosten stegen met EUR 28
distributienetwerk en de verkoopkracht van de
miljoen tot EUR 43 (15) miljoen door autonome
lokale Rabobanken worden benut voor een
groei en door de overname. De afschrijvings-
verdere groei van het beheerd vermogen bij
kosten namen toe tot EUR 3 (1) miljoen.
de investmentmanagementactiviteiten. Ook op de andere vlakken zal gekeken worden
Ambities en vooruitzichten
naar mogelijkheden om intensiever met de lokale Rabobanken en andere onderdelen van
De ambitie is om met alle activiteiten een
de Rabobank Groep samen te werken.
vooraanstaande positie te bereiken in de Nederlandse vastgoedmarkt. Tevens vinden activiteiten plaats in enkele West-Europese landen. In 2007 zal de organisatie van de vast-
Voor meer informatie
goeddivisie worden vervolmaakt. Veel aan-
www.bouwfonds.nl
dacht wordt besteed aan de verdere integratie
www.rabovastgoed.nl
van de verschillende activiteiten teneinde opti-
www.fghbank.nl
maal te kunnen profiteren van de beoogde
www.nhb.nl
synergievoordelen. In Nederland zal de Bouw-
www.rijnlandse.nl
Resultaten (in miljoenen euro’s) 2006
2005
Mutatie
98
96
2%
1
1
0%
Overige baten
145
53
174%
Totale baten
Rente Honoraria en provisies
244
150
63%
Personeelskosten
55
25
120%
Andere beheerskosten
43
15
187%
3
1
200%
Afschrijvingen Totale bedrijfslasten
101
41
146%
Brutoresultaat
143
109
31%
-1
1
-200%
144
108
33%
Waardeveranderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen Belastingen
40
30
33%
Nettowinst
104
78
33%
14.073
1.767
696%
31-dec-06
31-dec-05
10,3
7,8
31%
331
400%
Aantal verkochte woningen Overige gegevens Kredietportefeuille (in miljarden euro’s) Beheerd en bewaard vermogen (in miljarden euro’s) Aantal fte’s
4,2 1.654
Vastgoed | 61
Corporate governance Rabobank Groep De Rabobank Groep heeft de afgelopen jaren uitvoerig aandacht geschonken aan de eigen corporate governance. De wens om deze binnen de Rabobank Groep optimaal in te richten, impliceert dat zij zich vanzelfsprekend rekenschap geeft van het mondiale debat over dit onderwerp. Financiële instellingen, zoals de Rabobank Groep, zijn overigens al jaren vertrouwd met veel van de moderne governanceprincipes. Dit komt doordat de financiële sector vanwege zijn maatschappelijke en economische functie altijd al strak gereguleerd is geweest.
Gegeven haar diepe worteling in de
echter niet zonder meer van toepassing op
Nederlandse samenleving en de prominente
de Rabobank Groep. De Rabobank Groep
aanwezigheid op de internationale kapitaal-
heeft immers een coöperatieve grondslag
markten, onderschrijft de Rabobank Groep
en is niet beursgenoteerd. Dit neemt niet
de uitgangspunten van de Nederlandse
weg dat op de meeste onderdelen uitvoe-
corporate governance code. Deze code is
ring aan de code zal worden gegeven.
Kruislingse garantieregeling De Rabobank Groep bestaat uit de zelfstandige lokale
Strategie en doelstellingen
Rabobanken, hun centrale organisatie Rabobank Nederland en de met haar verbonden (dochter)ondernemingen. Diverse rechtspersonen binnen de Rabobank Groep vormen
De Rabobank Groep onderschrijft de uitgangspunten van de Nederlandse corporate governance code. Zeggenschap van leden is verankerd in de coöperatieve structuur.
62 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
door hun onderlinge financiële verbondenheid één geheel.
Er bestaat tussen deze rechtspersonen een interne verhou-
bezoldiging van de leden van de raad van bestuur en legt
ding van aansprakelijkstelling als bedoeld in artikel 12 van
daarover verantwoording af aan de vertrouwenscommissie
de Wet toezicht kredietwezen 1992 (Thans artikel 3:111 van
uit de centrale kringvergadering. De centrale kringvergadering
de Wet op het financieel toezicht zoals deze op 1 januari 2007
stelt, op voorstel van de raad van commissarissen, de uit-
in werking is getreden). Deze verhouding ligt besloten in een
gangspunten van het beloningsbeleid van de raad van
interne zogeheten kruislingse garantieregeling. Deze regeling
bestuur vast. Tot slot beoordeelt de raad van commissaris-
houdt in dat, als een aan de regeling deelnemende instelling
sen periodiek het functioneren van de raad van bestuur, en
een tekort aan middelen heeft om haar verplichtingen tegen-
aan deze beoordeling worden conclusies verbonden.
over haar crediteuren na te komen, de overige deelnemers de middelen van die instelling moeten aanvullen om haar in
Raad van commissarissen
staat te stellen deze verplichtingen wel na te komen.
De toezichthoudende taak wordt binnen Rabobank Nederland uitgeoefend door de raad van commissarissen.
Corporate governance Rabobank Nederland
Dit betekent dat de raad van commissarissen toezicht houdt op het beleid van de raad van bestuur en op de algemene gang van zaken van Rabobank Nederland en de
Raad van bestuur
met haar verbonden ondernemingen. Dit houdt onder
De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het besturen
andere in dat de realisatie van de groepsdoelstellingen, de
van Rabobank Nederland en de met haar verbonden
strategie, de ondernemingsrisico’s, de opzet en de werking
ondernemingen. Dit omvat de verantwoordelijkheid voor
van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, het
de realisatie van de doelstellingen van de Rabobank Groep
financiële verslaggevingsproces en de naleving van de wet-
als geheel, voor het strategische beleid, de resultaten-
en regelgeving uitgebreid worden besproken en geregeld
ontwikkeling, de synergie binnen de groep, de naleving
worden getoetst. Voorts vervult de raad van commissarissen
van alle relevante wet- en regelgeving, de beheersing van
een adviserende rol ten behoeve van de raad van bestuur.
de ondernemingsrisico’s en voor de financiering van de
Bij de vervulling van hun taak richten de commissarissen
Rabobank Groep. De raad van bestuur legt over dit alles
zich naar het belang van alle stakeholders van Rabobank
verantwoording af aan de raad van commissarissen, de
Nederland en de met haar verbonden ondernemingen.
centrale kringvergadering (het ‘parlement’ van de organisatie
Bepaalde belangrijke besluiten van de raad van bestuur
met beslissingsbevoegdheid namens de lokale
zijn onderworpen aan goedkeuring van de raad van
Rabobanken) en de algemene vergadering van Rabobank
commissarissen, zoals besluiten inzake strategische
Nederland, gevormd door de leden, zijnde de lokale
samenwerking met derden, belangrijke investeringen en
Rabobanken.
acquisities, alsmede de jaarlijkse vaststelling van de beleidsplannen en de begroting.
De besturing van de Rabobank Groep is mede gebaseerd op de samenhang tussen risico, rendement en kapitaal.
De leden van de raad van commissarissen worden benoemd door de algemene vergadering op voordracht
Krachtens de Wet op het financieel toezicht (Wft) en de
van de raad van commissarissen. Daarbij vormt het aspect
daarop gebaseerde lagere wetgeving en regels van de
onafhankelijkheid van de individuele leden een belangrijke
toezichthouders, De Nederlandsche Bank (DNB) en de
overweging. De vertrouwenscommissie uit de centrale kring-
Autoriteit Financiële Markten (AFM) worden eisen gesteld
vergadering bepaalt de bezoldiging van de commissarissen
aan financiële instellingen. Toezicht op de soliditeit en
en heeft bovendien inspraak in de profielschets van de
stabiliteit (prudentieel toezicht) wordt uitgeoefend door
leden van de raad van commissarissen.
DNB en gedragstoezicht door de AFM. Uiteraard zijn deze regels voor de Rabobank Groep het kader voor de inrichting
De raad van commissarissen evalueert jaarlijks het eigen
van de organisatie en de beheersing van de activiteiten.
collectieve functioneren en dat van de individuele commissarissen. Er worden regelmatig initiatieven ontplooid
De leden van de raad van bestuur worden voor een periode
om de kennis van de commissarissen met betrekking tot de
van vijf jaar benoemd door de raad van commissarissen,
ontwikkelingen in de institutionele en juridische omgeving
maar hebben een arbeidscontract voor onbepaalde tijd.
van de bank en op het terrein van risicobeheersingssyste-
De raad van commissarissen kan bestuurders tevens ont-
men up-to-date te houden. De raad van commissarissen
slaan of schorsen. De raad van commissarissen bepaalt de
telt vijf commissies: de commissie voor coöperatieve aan-
Corporate governance Rabobank Groep | 63
gelegenheden, het audit & compliance committee, de
De centrale kringvergadering is onder andere bevoegd
benoemingscommissie, de remuneratiecommissie en de
regels vast te stellen die alle lokale Rabobanken moeten
beroepscommissie.
naleven. Tevens keurt de centrale kringvergadering het Strategisch Kader goed evenals het jaarplan en de begroting
Ledeninvloed
van de lokale Rabobanken. De uitkomst daarvan bepaalt
Een belangrijke voorwaarde voor een goede corporate
mede de koers van de Rabobank Groep. In de centrale kring-
governance van de Rabobank Groep is de aanwezigheid
vergadering vinden voorts inhoudelijke discussies plaats,
van een open cultuur met een duidelijk kenbare verant-
die met name het bedrijf van de lokale Rabobanken betref-
woording over het gevoerde bestuur en het gehouden
fen. Deze discussies zijn niet alleen ingegeven door de spe-
toezicht. Zonder transparantie zijn verantwoording door
cifieke taken en bevoegdheden van de centrale
Rabobank Nederland aan de lokale Rabobanken over het
kringvergadering, maar ook door het streven naar commit-
gevoerde bestuur en het gehouden toezicht en een beoor-
ment en consensus tussen de lokale Rabobanken en
deling daarvan niet mogelijk. De lokale Rabobanken zijn lid
Rabobank Nederland.
van de coöperatie Rabobank Nederland. Aan dit lidmaatschap
De verantwoording die Rabobank Nederland aan haar
zijn rechten en plichten verbonden. Invloed en zeggen-
leden aflegt over het beleid, gaat daarmee aanmerkelijk
schap van de lokale Rabobanken manifesteren zich via
verder dan gebruikelijk is bij een beursgenoteerde naam-
(al dan niet directe) vertegenwoordiging in twee organen:
loze vennootschap jegens haar aandeelhouders. Door de
Zeggenschap van leden is verankerd in de coöperatieve structuur.
de centrale kringvergadering (CKV) en de algemene leden-
bijzondere relatie tussen Rabobank Nederland en haar
vergadering. Daarnaast zijn de lokale Rabobanken aandeel-
leden is de opkomst bij de centrale kringvergadering
houder van Rabobank Nederland.
bijzonder hoog. Om slagvaardig te kunnen optreden heeft de centrale
Centrale kringvergadering
kringvergadering uit haar midden commissies benoemd
De lokale Rabobanken zijn per 1 januari 2007 geografisch
die belast zijn met bijzondere taken. Dit zijn de vertrouwens-
georganiseerd in twaalf kringen. De kringbesturen vormen
commissie (die adviseert over benoemingen in de raad van
gezamenlijk de centrale kringvergadering. Via de vertegen-
commissarissen, de hoogte van de vergoeding van de raad
woordiging van de lokale bestuurs- en toezichtorganen in
van commissarissen vaststelt en de toepassing van het
de kringbesturen zijn de leden/klanten van de lokale
remuneratiebeleid door de raad van commissarissen beoor-
Rabobanken op deze wijze vertegenwoordigd in de cen-
deelt), de CKV-coördinatiecommissie (die de CKV-agenda
trale kringvergadering.
vaststelt en de te agenderen stukken toetst aan formele
64 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
vereisten) en de commissie voor spoedzaken (die in spoed-
nauwkeurig gedefinieerde rechten en plichten.
eisende gevallen optreedt namens de CKV).
Uit hoofde van de Wet op het financieel toezicht (Wft)
Teneinde het functioneren van de CKV optimaal te houden,
oefent Rabobank Nederland in het prudentieel toezicht
is in het verslagjaar een interne commissie gevraagd adviezen
krachtens haar statuten en de statuten van de lokale
te formuleren over de in de toekomst gewenste omvang
Rabobanken controle uit op de lokale Rabobanken ten
en samenstelling van de CKV. Deze adviezen worden begin
aanzien van de (integere) bedrijfsvoering, solvabiliteit en
2007 verwacht.
liquiditeit van de lokale Rabobanken. Daarnaast is onder de Wft in het gedragstoezicht Rabobank Nederland door het
Algemene vergadering
ministerie van Financiën aangewezen als houder van een
De algemene vergadering is het orgaan waarin alle lokale
collectieve vergunning die mede strekt ten behoeve van de
Rabobanken, als lid van Rabobank Nederland, directe zeg-
lokale Rabobanken. Hierdoor wordt het gedragstoezicht
genschap kunnen uitoefenen. In de algemene vergadering
door de Autoriteit Financiële Markten via Rabobank
komen belangrijke zaken aan de orde zoals de vaststelling
Nederland uitgeoefend.
van de jaarrekening, het verlenen van decharge, de wijziging van statuten en reglementen en de benoeming van de
Bestuur en toezicht
leden van de raad van commissarissen. De centrale kring-
Sinds juni 2004 zijn twee bestuursmodellen voor de lokale
vergadering brengt voorafgaand advies uit over alle onder-
Rabobanken mogelijk. De invoering van een tweede
werpen die in de algemene vergadering zijn geagendeerd.
bestuursmodel - het zogenoemde directiemodel - naast
Door deze procedure is gewaarborgd dat voorafgaand aan
het reeds bestaande partnershipmodel was ingegeven
de algemene vergadering een inhoudelijke discussie over
door de wens tegemoet te komen aan interne en externe
deze onderwerpen heeft plaatsgevonden op lokaal, regio-
veranderingen, zoals de volop in gang zijnde lokale schaal-
naal en centraal niveau. De lokale Rabobanken kunnen naar
vergroting, een veranderende markt en toenemende
gelang hun balanstotaal een bepaald aantal stemmen in
wet- en regelgeving. Beide bestuursmodellen zijn erop
de algemene vergadering uitbrengen. Door de bijzondere
gericht een slagvaardig bestuur en een professioneel en
relatie tussen Rabobank Nederland en haar leden is de
onafhankelijk toezicht te verzekeren. Ze blijven de komende
opkomst hier nagenoeg honderd procent.
jaren volwaardig naast elkaar bestaan. In 2008 zal het functioneren van beide modellen worden geëvalueerd.
Medezeggenschap In 2005 is een nieuw medezeggenschapsorgaan in het
In beide bestuursmodellen zijn effectieve ledeninvloed en
leven geroepen, de Groepsondernemingsraad Aangesloten
-zeggenschap gewaarborgd, zodat de besturing van de
Banken, kortweg GOR AB genoemd. Voor vraagstukken die
lokale Rabobanken ook in de toekomst niet alleen op een
het sociaal beleid van alle lokale Rabobanken aangaan,
adequate en professionele, maar bovendien op een bij de
fungeert de GOR AB als gesprekspartner van de bestuurder.
coöperatie passende wijze wordt ingevuld. Bij alle lokale
De oprichting van de GOR AB laat de positie van de
Rabobanken hebben de leden belangrijke bevoegdheden,
ondernemingsraad van Rabobank Nederland en van de
zoals het vaststellen van de jaarrekening, het wijzigen van
bestaande ondernemingsraden van de lokale Rabobanken
de statuten, het benoemen van commissarissen en het
ongemoeid. Deze blijven derhalve optreden als volwaardig
verlenen van decharge. Bovendien wordt aan de leden
medezeggenschapsorgaan in de zin van de Wet op de
verantwoording afgelegd over het gevoerde bestuur en
ondernemingsraden.
het gehouden toezicht.
Corporate governance lokale Rabobanken
Partnershipmodel
Alleen banken die een coöperatieve structuur hebben en
personen en een algemeen directeur die door de raad
waarvan de statuten door Rabobank Nederland zijn goed-
van commissarissen (voorheen raad van toezicht) wordt
gekeurd, kunnen lid zijn van Rabobank Nederland. Op hun
benoemd. De algemeen directeur houdt zich primair bezig
beurt hebben ook de lokale Rabobanken leden, die voort-
met de dagelijkse leiding van het bankbedrijf. De raad van
komen uit hun lokale klantenkring. De lokale Rabobanken
commissarissen oefent toezicht uit op het bestuur.
In het partnershipmodel heeft de lokale Rabobank een bestuur, bestaande uit door en uit de leden gekozen
hebben jegens Rabobank Nederland en ook onderling
Corporate governance Rabobank Groep | 65
Directiemodel
van de Nederlandse corporate governance code. Hoewel de
In het directiemodel heeft de lokale Rabobank een door
Rabobank Groep de uitgangspunten van deze code onder-
de raad van commissarissen benoemde meerhoofdige
schrijft en er op de meeste onderdelen ook uitvoering
directie, die functioneert onder toezicht van de raad van
aan geeft, past zij een aantal principes en ‘best practice’-
commissarissen. Er zijn geen door en uit de leden gekozen
bepalingen niet toe vanwege haar coöperatieve structuur.
bestuurders meer, zoals in het partnershipmodel.
Beheersing van de financiële verslaggeving Ledenraad
Rabobank Groep streeft voortdurend naar verbetering van
Lokale Rabobanken met een directiemodel zijn gehouden
de corporate governance en de interne beheersing, mede
een ledenraad in te stellen om de ledenzeggenschap en de
op grond van de richtlijnen uit de Nederlandse corporate
ledeninvloed stevig en structureel te verankeren. Veel banken
governance code. De Rabobank streeft naar een open,
met een partnershipmodel hebben ook een ledenraad
transparante verantwoordingscultuur over het gevoerde
ingericht. Een ledenraad is een afvaardiging van het totale
beleid en het uitgeoefende toezicht, en wil gelijke tred
ledenbestand die door en uit de leden wordt gekozen.
houden met toonaangevende, internationaal gehanteerde
De ledenraad neemt de bevoegdheden van de algemene
risicomanagement standaarden. In de markt groeit het
vergadering van leden grotendeels over en bevordert en
besef van mondiale best practices op het gebied van
structureert de ledeninvloed en de ledenbetrokkenheid.
bestuur en interne beheersing, en de Rabobank Groep is
De algemene vergadering blijft bestaan, maar beslist alleen
een groot voorstander van ethische normen, transparantie
nog over majeure kwesties die het voortbestaan van de
en verantwoording.
bank raken. In het licht van het voorgaande heeft de Rabobank Groep
Investor relations
op vrijwillige basis haar beheersing van de financiële ver-
Rabobank Nederland hecht behalve aan goede communicatie
slaggeving onderzocht en geëvalueerd. De Rabobank
met haar leden ook aan goede communicatie met instituti-
Groep heeft dit onderzoek uitgevoerd op een wijze die ver-
onele beleggers en andere geld- en kapitaalverschaffers.
gelijkbaar is met de manier waarop in de Verenigde Staten
De afdeling Investor Relations informeert beleggers en
gevestigde bedrijven Sarbanes-Oxley (SOX) 404 plegen toe
kapitaalverschaffers via een speciaal voor deze doelgroep
te passen. De Rabobank Groep is daartoe niet verplicht
ingerichte website en via een elektronische nieuwsbrief
want ze is geen registrant bij de Amerikaanse Securities
over de ontwikkelingen bij de Rabobank Groep en staat
and Exchange Commission (SEC) en is daarom niet onder-
tevens opgesteld om alle door beleggers gevraagde relevante
worpen aan de daarvoor geldende regelgeving en het bij-
informatie te verstrekken en toe te lichten. Daarnaast worden
behorende toezicht. Bij haar onderzoek heeft Rabobank
institutionele beleggers en andere geld- en kapitaal-
Groep rekening gehouden met de nadere uitleg van
verschaffers via presentaties of via individuele gesprekken
toezichthouders van de manier waarop SOX 404 dient te
geïnformeerd over de financiële gang van zaken bij de
worden toegepast (naar aanleiding van discussie over de
Rabobank Groep.
grote inspanningen en hoge kosten voor veel Amerikaanse ondernemingen).
Communicatie met de lokale Rabobanken Voor de lokale Rabobanken bestaat een gesloten internet-
Wij zijn van mening dat onderzoek naar de interne beheer-
verbinding, die zorgt voor snelle en goede informatievoor-
sing van de financiële verslaggeving de effectiviteit van de
ziening en leidt tot een grote betrokkenheid bij Rabobank
beheersing van de financiële verslaggeving heeft verbeterd
Nederland.
en mogelijkheden biedt om eventuele tekortkomingen eerder te identificeren en op te lossen. Dit leidt tot meer
Informatie corporate governance op internet
transparantie voor alle belanghebbenden in de kwaliteit
Op haar voor iedereen toegankelijke internetsite geeft de
van de financiële verslaggeving van de Rabobank Groep.
Rabobank Groep informatie over haar corporate governance
Als gevolg van het onderzoek zijn gebieden vastgesteld
en haar activiteiten. Daar is ook een volledig overzicht te
waarop bepaalde bedrijfsprocessen verder kunnen worden
vinden van de gebieden waarop de Rabobank Groep afwijkt
verbeterd, vereenvoudigd en gestandaardiseerd.
66 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
De Rabobank Groep hanteert een uitgebreid systeem van
houders De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële
interne beheersingsmaatregelen om te waarborgen dat
Markten worden eisen gesteld aan de organisatie en
transacties worden verricht zoals ze zijn goedgekeurd, dat
beheersing van de Rabobank. Deze wettelijke regels en
de financiële verslaggeving juist en betrouwbaar is, en dat
regels van de toezichthouders zijn voor de Rabobank
de activa worden bewaakt.
Groep het kader voor de inrichting van de organisatie en
De Rabobank Groep heeft een proces ingevoerd op grond
de beheersing van de activiteiten. Voor een verdere toe-
waarvan financiële en operationele managers binnen de
lichting wordt verwezen naar de desbetreffende passages
Rabobank Groep de juistheid van de financiële gegevens
in dit jaarverslag, meer in het bijzonder naar de hiervoor
beoordelen en certificeren, en zich uitspreken over de toe-
opgenomen paragraaf ‘Beheersing van de financiële
reikendheid en werking van de interne beheersing van de
verslaggeving’ voor de financiële verslaggevingsrisico’s
financiële verslaggeving. Procedures en maatregelen zijn
alsmede het hoofdstuk ‘Risicomanagement’ voor de
ingevoerd die:
beschrijving van de beheersing- en controlesystemen
- betrekking hebben op het voeren van een administratie
voor de belangrijkste overige door de Rabobank Groep
waarin transacties en verkopen van activa nauwkeurig,
geïdentificeerde risico’s.
juist en redelijk gedetailleerd worden gedocumenteerd; - een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat transacties zodanig worden vastgelegd dat de jaarrekening kan
Voor meer informatie
worden opgemaakt in overeenstemming met de
www.rabobankgroep.nl
International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie, en dat inkomsten en uitgaven slechts plaatsvinden met de goedkeuring van het management; - een redelijke mate van zekerheid verschaffen omtrent het voorkomen en tijdig ontdekken van ongeoorloofde verwerving, gebruik of verkoop van activa die van materiële betekenis zou kunnen zijn voor de jaarrekening. Het interne beheersingskader voor de organisatie en de beheersing van de activiteiten van de Rabobank Groep zijn gebaseerd op het raamwerk van de Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO). Zoals opgenomen in de verklaring bij de jaarrekening is de raad van bestuur van mening dat de interne beheersing van de financiële verslaggeving van de Rabobank Groep met een redelijke mate van zekerheid toereikend en doeltreffend is en in overeenstemming met de uitgangspunten zoals vastgesteld door COSO.
Risicobeheersing De besturing van de Rabobank Groep is gebaseerd op haar strategische uitgangspunten en in het verlengde daarvan op de samenhang tussen risico, rendement en kapitaal. Over de organisatie en beheersing van de Rabobank zijn eisen geformuleerd door zowel de bank zelf als De Nederlandsche Bank. Krachtens de Wet op het financieel toezicht en de daarop gebaseerde lagere wetgeving en regels van de toezicht-
Corporate governance Rabobank Groep | 67
Risicomanagement Bankieren is het bewust aangaan van verantwoorde risico’s. De Rabobank Groep voert een prudent risicobeleid waaruit een bescheiden risicoprofiel voortvloeit. In 2006 is veel voortgang geboekt met de verdere invoering van het nieuwe Basel II-akkoord dat voor de Rabobank Groep op 1 januari 2008 van kracht wordt. Naast deze externe vermogenseisen zal voor risicobeheer en kapitaalallocatie de interne vermogenseis, het zogeheten economisch kapitaal, leidend worden.
Organisatie risicobeheer
Kredietrisicomanagement is verantwoordelijk voor het acceptatiebeleid van kredietrisico’s op postniveau. Binnen
Binnen de Rabobank Groep vindt het risicobeheer plaats
de groepsonderdelen worden bovendien door onafhankelijke
op diverse niveaus. De raad van bestuur stelt, onder toe-
risicocontrolafdelingen die risico’s gemonitord die voor het
zicht van de raad van commissarissen en op advies van de
betreffende onderdeel relevant zijn.
Balans en Risico Management Commissie Rabobank Groep (BRMC-RG) en de Kredietbeleidscommissie Rabobank Groep
Principes risicobeheer
(KBC-RG), de te volgen risicostrategie, beleidsuitgangspunten
Het beschermen van de financiële soliditeit van de Rabobank
en limieten vast.
Groep is de primaire doelstelling van risicomanagement.
De raad van commissarissen evalueert regelmatig de risico’s
Het risicomanagement is gebaseerd op de volgende principes:
die verbonden zijn aan de activiteiten en de portefeuille
- Bescherming van de financiële soliditeit: de Rabobank
van de Rabobank Groep. De Chief Financial Officer, tevens
Groep beheerst risico’s om de impact van potentiële
lid van de raad van bestuur, is verantwoordelijk voor de
‘adverse events’ op zowel het kapitaal als het resultaat te
implementatie van het risicobeleid binnen de groep.
beperken. De ‘risk appetite’ moet in verhouding staan tot
Risicobeheer binnen de Rabobank Groep vindt met name
het aanwezige kapitaal. Om dit te kwantificeren is een
plaats binnen de directoraten Group Risk Management en
economisch kapitaal raamwerk ontwikkeld.
Kredietrisicomanagement. Group Risk Management is
- Bescherming van de reputatie: voor het uitoefenen van
verantwoordelijk voor het beleid omtrent rente-, liquiditeits-,
het bankiersvak is reputatie van wezenlijk belang, waar-
markt-, valuta- en operationeel risico, evenals voor het
mee prudent moet worden omgegaan.
beleid omtrent de kredietrisico’s op portefeuilleniveau.
68 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
- Risicotransparantie: het in kaart brengen van alle risico’s is van groot belang om goed inzicht te hebben in de posities van de bank. Om de juiste commerciële afwegingen te kunnen maken moeten de risico’s zo zuiver mogelijk worden meegewogen. - Managementverantwoordelijkheid: de diverse bedrijfsonderdelen van de Rabobank Groep zijn verantwoordelijk voor zowel de resultaten als voor de risico’s die voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten. Risico en rendement moeten in een evenwichtige verhouding tot elkaar staan,
De drie pijlers van Basel II
uiteraard binnen de vastgestelde risicolimieten. - Onafhankelijke risicocontrol: dit is het gestructureerde proces van identificeren, meten, monitoren en rapporteren van risico’s. De risicocontrolafdelingen opereren onafhankelijk van de commerciële activiteiten om de integriteit te waarborgen.
Pijler 1
Pijler 2
Pijler 3
Minimale
Toezicht-
Markt-
vermogens
houders
discipline
Kwalitatieve beoordeling van risicomanagement, risicomodellen en toepassing in de organisatie
Publicatie van risicoprofiel en risicomanagementtechnieken
eisen
Aan de hand van de hiervoor genoemde principes is het risicobeleid binnen de Rabobank Groep verankerd. Binnen de Rabobank Groep is een uitgebreid stelsel van limieten en controls geïmplementeerd om alle risico’s te beheersen.
Interne en externe vermogenseisen Basel II-regelgeving Het nieuwe kapitaalakkoord (‘Basel II’), dat voor de Rabobank
Minimale vermogenseis voor kredietrisico, marktrisico en operationeel risico
Groep per 1 januari 2008 van kracht wordt, vormt een integraal raamwerk voor het toezicht op banken en bestaat uit drie pijlers. In pijler 1 zijn minimumvermogenseisen gesteld voor kredietrisico, marktrisico en operationeel risico. Deze eisen gelden voor iedere bank. Binnen elke risicocategorie
Het Basel II-akkoord is in 2005 door de Europese Commissie
kunnen banken kiezen uit een aantal benaderingen, varië-
gebruikt als basis voor de opstelling van de Capital
rend van eenvoudig tot geavanceerd. Daarnaast kunnen
Requirement Directive (CRD). Medio 2006 is de CRD door
regelgevers aanvullende vermogenseisen en kwalitatieve
het Europese parlement aanvaard. Door de Nederlandse
eisen stellen voor andere risicocategorieën. Binnen pijler 2
overheid is de CRD opgenomen in de nieuwe Wet op het
stimuleert de regelgever banken om zelf hun kapitaaltoe-
financieel toezicht, die vanaf 1 januari 2007 van kracht is.
reikendheid te sturen. Het ontwikkelen van een economisch
Voor banken, die opteren voor de meer geavanceerde
kapitaal raamwerk is daarbij voor de Rabobank Groep een
methodes, waaronder de Rabobank Groep, is de nieuwe
belangrijk hulpmiddel om de benodigde financiële buffers
op Basel II geënte regelgeving van toepassing vanaf
te berekenen. Hierbij is het van belang dat alle relevante
1 januari 2008.
risico’s, dus niet alleen de risico’s die vallen onder pijler 1, adequaat worden gemeten en gemanaged. In het kader
Pijler 1: externe vermogenseis
van pijler 2 kijkt de Rabobank Groep onder meer aanvullend
Binnen de eerste pijler mogen banken onder voorwaarden
naar het renterisico in het bankenboek en het bedrijfsrisico.
hun interne modellen gebruiken ter bepaling van de
De toezichthouder beoordeelt dit interne kapitaaltoereikend-
hoeveelheid kapitaal die zij moeten aanhouden. Binnen de
heidproces en bediscussieert de uitkomsten daarvan.
kaders van Basel II opteert de Rabobank Groep voor de
Pijler 3 tot slot is gericht op marktdiscipline. Banken dienen
meest geavanceerde methodieken. Voor het kredietrisico
voldoende risico-informatie openbaar te maken om markt-
kiest de Rabobank voor de zogenaamde Advanced Internal
werking te stimuleren.
Ratings Based (AIRB)-benadering. Er is een groot aantal
Risicomanagement | 69
modellen ontwikkeld waarmee tegenpartijen van een
regeling als conform de Basel II-regeling. In deze jaren is de
Rabobank Risk Rating, op basis van de faalkans ofwel
ondergrens voor de Basel II-vermogenseis respectievelijk
probability of default (PD), en waarmee de beste schatting
90% en 80% van de Basel I-vermogenseis.
van het werkelijke verlies op het moment dat een tegenpartij in gebreke blijft, de loss given default (LGD), en de
Pijler 2: interne vermogenseis
omvang van de uitzetting, exposure at default (EAD), worden
De Rabobank Groep heeft een robuust intern beoordelings-
berekend. Deze PD, LGD en EAD zijn nodig om voor krediet-
proces van kapitaaltoereikendheid. Momenteel is dit proces
risico zowel externe als interne vermogenseisen te kunnen
nog voornamelijk gebaseerd op de huidige Basel I-risico-
berekenen.
getallen. Een belangrijke financiële doelstelling van de Rabobank Groep is daarbij een minimale tier 1-ratio van
Voor het operationele risico kiest de Rabobank Groep voor
10%. Om de interne beoordeling van de kapitaaltoerei-
de zogenaamde Advanced Measurement Approach en zij
kendheid risicogevoeliger te maken heeft de Rabobank
heeft ook hiervoor modellen ontwikkeld volgens de richtlijnen
Groep, als een van de belangrijkste doelstellingen van haar
van de toezichthouder.
Basel II/RAROC-programma, een eigen economisch kapitaal raamwerk geïntroduceerd. Naast de externe vermogenseis
Het relatief lage risicoprofiel van de Rabobank Groep uit
op basis van regelgeving door de toezichthouder, resulteert
zich onder de Basel II-regelgeving in duidelijk lagere vermo-
dit in een interne vermogenseis, het zogenaamde econo-
genseisen en daardoor een aanzienlijk hogere solvabiliteits-
misch kapitaal. Economisch kapitaal wordt gedefinieerd als
ratio. Dit blijkt uit de uitkomsten van de voorlopige
de hoeveelheid vermogen die de bank moet aanhouden om
berekeningen die de Rabobank Groep heeft uitgevoerd.
onverwachte verliezen te kunnen opvangen, binnen een
Zoals het zich nu laat aanzien, zal de Basel II-vermogenseis
periode van één jaar met een door de Rabobank Groep
ongeveer 30% tot 40% onder de huidige Basel I-vermogenseis
gewenste betrouwbaarheidsgraad.
liggen. De vermogenseis voor het kredietrisico wordt voor de Rabobank Groep onder het nieuwe regime bijna gehal-
De Rabobank Groep hanteert een betrouwbaarheidsinterval
veerd. Dit is voornamelijk te danken aan de omvangrijke
van 99,99% (eens in de 10.000 jaar is er naar verwachting
hypotheekportefeuille. De gemiddelde vermogenseis voor
onvoldoende kapitaal), in overeenstemming met haar triple
de hypotheekportefeuille daalt onder Basel II met meer dan
A-ambitie. De toezichthouders zelf houden overigens
driekwart. Daarnaast komt ook in de zakelijke kredietverle-
rekening met een betrouwbaarheidsinterval van 99,9%
ning en bij leasing een aanzienlijke verlaging van de ver-
(eens in de 1.000 jaar). De Rabobank Groep bepaalt de
mogenseis naar boven doordat Basel II, in tegenstelling tot
omvang van dit aan te houden economisch kapitaal aan de
Basel I, wel rekening houdt met het verkregen onderpand.
hand van geavanceerde statistische methoden. Bij de bere-
Voor deze portefeuilles is de reductie meer dan 50%. Aan de
kening van het economisch kapitaal speelt ook de spreiding
andere kant kent Basel II voor banken een separate vermo-
van de risico’s een belangrijke rol. Bij een betere spreiding is
genseis voor operationeel risico. De vermogenseis voor
minder economisch kapitaal nodig, omdat de kans dat
operationeel risico komt voor de Rabobank Groep uit op
onverwachte verliezen zich binnen verschillende risico-
circa 10% van de totale vermogenseis onder Basel II.
categorieën tegelijkertijd voordoen per definitie geringer is.
De tier1-ratio onder Basel I kende ultimo 2006 een waarde
Op basis van ervaringen zal de Rabobank Groep de modellen
van ruim 10%. Indien de interne berekende Basel II-eis
in de toekomst verder verbeteren. Het ontwikkelde
wordt gebruikt, komt deze ratio uit op ruim 16%.
economisch kapitaal raamwerk stelt de Rabobank Groep in staat om beter risico en rendement met elkaar in verband
Tot de start van het Basel II-regime per 1 januari 2008 zal de
te brengen. Hierdoor is zij nog beter in staat om tariferings-
Rabobank Groep nog driemaal aan De Nederlandsche Bank
beslissingen te nemen en bijvoorbeeld portfoliomanage-
rapporteren wat de vermogenseisen zijn onder het huidige
mentactiviteiten te ondersteunen.
Basel I- en het nieuwe Basel II-akkoord. Bovendien vindt in 2007 de officiële aanvraag plaats voor het gebruik van de
Het totale economisch kapitaal voor de Rabobank Groep is
interne risicomodellen voor het berekenen van de vermo-
voor 2006 becijferd op EUR 16,9 (14,9) miljard. De stijging
genseis. In de jaren 2008 en 2009 zal de Rabobank Groep
ten opzichte van 2005 wordt enerzijds veroorzaakt door de
de vermogenseis berekenen zowel conform de Basel I-
groei van de activiteiten van de Rabobank Groep en ander-
70 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
zijds door modelverfijningen. Zo is onder meer een nieuw
waarbij rekening wordt gehouden met het risico dat wordt
model ontwikkeld voor het bepalen van het economisch
gelopen. De RAROC wordt berekend door de winst van een
kapitaal voor de minderheidsbelangen. Bovendien is het
bepaalde activiteit te relateren aan het daarvoor benodigde
economisch kapitaal voor de overige activa gemodelleerd.
kapitaal. De in 2006 gerealiseerde RAROC (na belastingen)
Het economisch kapitaal ligt ruim onder het aanwezige tier
van de Rabobank Groep bedroeg 14%. In 2005 werd een
1-kapitaal (kernvermogen) van EUR 26,4 (24,9) miljard. Deze
RAROC (na belastingen) behaald van 14%.
omvangrijke buffer onderstreept de soliditeit van de Rabobank Groep.
Kredietrisico
Allocatie van economisch kapitaal
Kredietbeleid
Het concept van economisch kapitaal stelt de bank in staat
Het gunstige risicoprofiel van de kredietportefeuille van
om de verschillende risico’s binnen de bank te kwantificeren,
de Rabobank Groep is mede te danken aan het prudente
te analyseren en vervolgens te beheersen. De Rabobank
kredietacceptatiebeleid. Over de grotere aanvragen voor
Groep heeft in de afgelopen jaren diverse modellen ont-
kredieten wordt in commissieverband besloten. Daarbij is
wikkeld voor de verschillende risicotypes. Het kredietrisico
een structuur aangebracht van commissies op diverse
blijft de omvangrijkste risicocategorie met meer dan de
niveaus, waarbij de hoogte van de financiering bepalend is
helft van het economisch kapitaal. Van het economisch
voor de vraag welke commissie bevoegd is. Over de groot-
kapitaal is 20% bestemd voor het operationele risico en het
ste financieringsaanvragen besluit de raad van bestuur zelf.
bedrijfsrisico. Het renterisico en het marktrisico beslaan
In 2006 is een nieuwe structuur van kredietbeleidscommissies
tezamen 13% van het economisch kapitaal. De resterende
in het leven geroepen. Deze bestaat uit de KBC (Krediet
11% van het economisch kapitaal is nodig voor de overige
Beleids Commissie) Rabobank Groep, en de KBC’s
risico’s, waaronder het landenrisico en het risico op de
Wholesale en Retail. De KBC-Rabobank Groep is verant-
minderheidsbelangen.
woordelijk voor het beleid voor wat betreft kredietrisico en het kredietbeheer van alle groepsonderdelen die zich
Vooral door verdere groei van de kredietportefeuille steeg het
bezighouden met kredietverlening. Het door de KBC-
aandeel van kredietrisico in het totale risico, maar ook door
Rabobank Groep vastgestelde groepsbeleid vormt het
modelverbeteringen. De modellen zijn in het verslagjaar
kader waarbinnen de groepsonderdelen moeten opereren.
verder verfijnd. In 2007 zullen de modellen verder uitgebreid en verbeterd worden. Ook in het economisch kapitaal model voor operationeel risico zijn verbeteringen aangebracht. Dit heeft, samen met de organische groei van de Rabobank
Verdeling economisch kapitaal naar risico
Verdeling economisch kapitaal naar bedrijfsonderdelen
Groep, geleid tot een hoger economisch kapitaal. De Rabobank Groep bepaalt het economisch kapitaal voor alle bedrijfsonderdelen, inclusief de activiteiten die op groepsniveau plaatsvinden. Naar bedrijfsonderdelen bezien is het binnenlands retailbankbedrijf verantwoordelijk voor 46% van het benodigde economisch kapitaal. Het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf nemen 29% van het totale economisch kapitaal in beslag, terwijl de deelnemingen goed zijn voor 9%. Een deel van het kapitaal wordt
Kredietrisico
niet toegerekend naar de groepsonderdelen.
Operationeel en
56%
Binnenlands retailbankbedrijf
bedrijfsrisico
20%
Wholesalebankbedrijf
RAROC: 14%
Rente- en marktrisico
13%
en internationaal
De Rabobank Groep past voor de financiële sturing en
Overige risico’s
11%
46%
retailbankbedrijf
29%
beoordeling het RAROC-concept toe (Risk Adjusted Return
Ongealloceerd
16%
on Capital). Dit concept geeft inzicht in de rentabiliteit van
Deelnemingen
9%
de verschillende onderdelen en producten van de bank,
Risicomanagement | 71
De groepsonderdelen werken binnen dit kader hun eigen
aan handel, industrie en dienstverlening en voor 16% uit
kredietbeleid uit, met betrekking tot individuele tegen-
kredieten aan de food & agrisector.
partijen en stellen dit kredietbeleid vervolgens zelf vast.
De onderstaande grafiek geeft de verdeling weer van de
De KBC-Retail doet dit voor het binnenlands retailbank-
food & agriportefeuille van de Rabobank Groep naar hoofd-
bedrijf en de KBC-Wholesale voor het wholesalebankbedrijf
sectoren en illustreert de spreiding van deze portefeuille.
en het internationaal retailbankbedrijf. In de KBC-Rabobank
Deze hoofdsectoren vallen op hun beurt uiteen in een
Groep, waarvan de CFO de voorzitter is, is de raad van bestuur
groot aantal subsectoren.
vertegenwoordigd door drie leden. Ook bij de KBC-Wholesale en de KBC-Retail berust het voorzitterschap bij de CFO.
De Rabobank Groep hanteert bij het goedkeuringsproces
Een belangrijk uitgangspunt bij het acceptatiebeleid van de
de Rabobank Risk Rating die de faalkans ofwel probability
Rabobank Groep bij zakelijke kredieten is het ‘ken uw klant’-
of default (PD) van de kredietrelatie weerspiegelt over een
principe. Dit houdt in dat alleen kredieten worden verstrekt
termijn van één jaar. De kredietrelaties zijn ingedeeld in 25
aan bedrijfscliënten waarvan de bank het management
ratingklassen, waarvan vier defaultratings.
kent en dit integer en deskundig acht. Daarnaast is de bank
De bijgaande tabel is een klassenverdeling van de exposure
op de hoogte van de bedrijfstak waarin de klant opereert en
at default (EAD), wat een schatting is van de totale uitzetting
kan zij de financiële prestaties van haar klanten voldoende
van de bank op het moment dat een tegenpartij in gebreke
beoordelen.
blijft, over de Rabobank Risk Rating. Het gaat hierbij om alle
Ontwikkeling van de kredietportefeuille
kleine bedrijven. Uit deze tabel blijkt dat het zwaartepunt
De private kredietverlening van de Rabobank Groep bestaat
van de verdeling van de uitzettingen over de Rabobank Risk
voor 51% uit kredieten aan particulieren, voornamelijk op
Rating ligt in de categorie R11 – R14. De met de uitzettingen
basis van woninghypotheken waarbij kredietverliezen
gewogen gemiddelde probability of default (PD) komt uit
historisch gezien zeer laag zijn. Verder bestaat de krediet-
op 1,34%. Bij 1% van deze portefeuille wordt niet voldaan
portefeuille van de Rabobank Groep voor 33% uit kredieten
aan de verplichtingen. Voor dat deel is dan ook een adequate
kredieten die zijn verstrekt aan particulieren en aan grote en
voorziening getroffen. Bij deze tabel moet de kanttekening worden geplaatst dat deze alleen de verwachting weergeeft in hoeverre de cliënten al dan niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Veelal heeft de bank voldoende zekerheden verkregen die kunnen worden uitgewonnen
Kredietverlening food & agri naar sector (ultimo 2006)
indien de cliënt niet meer aan zijn verplichtingen voldoet en waarmee de financiering alsnog geheel of gedeeltelijk kan worden terugbetaald. Gesteld kan worden dat sprake is van een gezonde financieringsportefeuille.
Melk
20%
Vlees
17%
Groenten en fruit
11%
Overige food & agri
11%
Granen en oliezaden
10%
Overige gewassen
9%
Detailhandel
7%
Landbouwinputs
6%
Bloemen
5%
Dranken
2%
Suiker
2%
Verdeling Rabobank Risk Rating Rating
PD (in basispunten) Omschrijving
Uitzettingen in % van totaal
R0
0-0
Geen risico
0%
R1
0 - 1,6
Buitengewoon sterk
1%
R2-R4
1,6 - 4,5
Zeer sterk
2%
R5-R7
4,5 - 12
Sterk
6%
R8-R10
12 - 40
Adequaat
31%
R11-R14
40 - 210
Minder kwetsbaar
42%
R15-R19
210 - 1.600
Kwetsbaar - aan verplichtingen wordt voldaan
17%
R20
1.600 - 10.000
Zeer zwak
0%
D1-D4
10.000
Onvolwaardig krediet - aan verplichtingen
1%
wordt niet voldaan Totaal
72 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
100%
Nadat een krediet is verstrekt, vindt doorlopend krediet-
Kredietverlening en kosten kredietverliezen
beheer plaats, waarbij nieuwe informatie, zowel financiële
De krachtige groei van de economie in zowel het binnenland
als niet-financiële, wordt beoordeeld. Nagegaan wordt of
als het buitenland heeft in 2006 geleid tot een aanzienlijke
de cliënt de gemaakte afspraken nakomt en tevens of nog
toename van de kredietverlening bij de Rabobank Groep in
steeds kan worden verwacht dat dit ook in de toekomst
tal van sectoren. De private kredietportefeuille nam in 2006
het geval zal zijn. Als de klant zijn verplichtingen niet nakomt
mede door de sterk groeiende economie toe met 17% tot
of als wordt verwacht dat de verplichtingen niet zullen
EUR 324 (278) miljard. Het risicoprofiel van de kredietporte-
worden nagekomen, wordt het kredietbeheer geïntensiveerd,
feuille van de Rabobank Groep blijft ook in 2006 gunstig.
waarbij de frequentie van de monitoring wordt verhoogd en
Dit komt tot uitdrukking in de kosten kredietverliezen van
limieten scherper worden bewaakt. Zo nodig worden nieuwe
slechts 15 (20) basispunten van de gemiddelde private
afspraken met de cliënt gemaakt. Begeleiding vindt plaats
kredietportefeuille in 2006. Dit is aanzienlijk lager dan het
vanuit een speciale afdeling binnen de Rabobank Groep,
5-jaarsgemiddelde van 22 basispunten over de periode
met name bij grotere en meer complexe financieringen
2001 – 2005. De kosten kredietverliezen in basispunten van
waarbij de bedrijfscontinuïteit in het geding is. Als het
de Rabobank Groep bereikten in 2006 het laagste niveau
waarschijnlijk is dat de debiteur niet in staat is om alle ver-
van de afgelopen 25 jaar. Bij het binnenlands retailbankbedrijf
schuldigde bedragen aan de bank te voldoen in overeen-
daalden de kosten kredietverliezen verder naar 7 basispunten.
stemming met de contractuele voorwaarden is er sprake
De portefeuille van het binnenlands retailbankbedrijf
van impairment en wordt ten laste van het resultaat een
bestaat voor ruim 70% uit financieringen aan particulieren,
voorziening getroffen. Dit indien en voorzover de exposure
hoofdzakelijk op basis van woninghypotheken waarvan de
op de cliënt groter is dan de contante waarde van de in de
kredietverliezen historisch gezien zeer beperkt zijn.
toekomst te verwachte ontvangen kasstromen. Deze kre-
Daarnaast was de ontwikkeling van de binnenlandse
dieten, waarvoor een voorziening is getroffen worden aan-
economie in 2006 gunstig voor nagenoeg alle bedrijfs-
gegeven als onvolwaardige kredieten en bedroegen ultimo
sectoren, waardoor de kosten kredietverliezen verder
2006 EUR 4.355 (4.814) miljoen. De voorziening voor krediet-
afnamen. Door de gunstige mondiale economische
verliezen bedraagt ultimo 2006 EUR 2.333 (2.438) miljoen,
ontwikkelingen namen de kosten kredietverliezen bij het
wat neerkomt op een dekking van 54% (51%). Hierbij past
wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf
de kanttekening dat de Rabobank Groep in een vroegtijdig
en bij leasing eveneens af.
stadium impairments identificeert en daarbij uitgaat van het ’one obligor-principe’ wat inhoudt dat de exposure van alle
Landenrisico
verbonden tegenpartijen in aanmerking wordt genomen.
Bij landenrisico wordt een onderscheid gemaakt tussen
Voorts wordt het volledige exposure op de cliënt als impaired
transferrisico en collectief debiteurenrisico. Transferrisico
aangemerkt ook als daarvoor bijvoorbeeld volledige dekking
betreft de mogelijkheid dat een buitenlandse overheid
aanwezig is in de vorm van zekerheden. De onvolwaardige
beperkingen oplegt aan de overmaking van gelden van
kredieten uitgedrukt in procenten van de private krediet-
debiteuren in het desbetreffende land aan buitenlandse
verlening lagen ultimo 2006 op 1,3% (1,7%).
crediteuren. Van collectief debiteurenrisico is sprake indien
Onvolwaardige kredieten en voorzieningen (in miljoenen euro’s) 2006
2005
Onvolwaardige Voorzieningen Dekking
Onvolwaardige Voorzieningen Dekking kredieten
kredieten Binnenlands retailbankbedrijf
1.204
44%
2.617
1.228
47%
2.706
1.455
846
58%
1.843
978
53%
281
233
83%
242
193
80%
2
26
23
63
4.355
2.333
4.814
2.438
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf Leasing Overig Rabobank Groep
54%
51%
Risicomanagement | 73
Kosten kredietverliezen (in miljoenen euro’s) 2006
2005
Mutatie
Binnenlands retailbankbedrijf
139
176
-21%
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
234
265
-12%
77
92
-16%
Leasing Overig Rabobank Groep
-
-10
450
523
-14%
Kosten kredietverliezen (in basispunten van de gemiddelde kredietverlening) Binnenlands retailbankbedrijf
7
9
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
39
52
Leasing
53
72
Rabobank Groep
15
20
een groot aantal debiteuren in een land niet aan de
Het nettotransferrisico vóór voorzieningen op niet-OESO-
verplichtingen kan voldoen als gevolg van dezelfde oorzaak,
landen bedraagt eind 2006 1,0% (0,8%) van het balanstotaal.
bijvoorbeeld oorlog, politieke en sociale onrust, natuurrampen, maar ook overheidsbeleid dat er niet in slaagt
Renterisico
macro-economische en financiële stabiliteit te realiseren.
Naast het marktrisico in de handelsomgeving loopt de
De Rabobank Groep hanteert een landenlimietensysteem
Rabobank Groep ook een structureel renterisico in haar
ter beheersing van het transferrisico en ter monitoring van
balans. Renterisico houdt in dat het financiële resultaat
het collectieve debiteurenrisico in alle landen. Relevante
en/of de economische waarde van de bank - gegeven de
landen krijgen na zorgvuldig onderzoek een interne landen-
balanssamenstelling van de bank - kan dalen door ongunstige
risicorating, waarna transferlimieten en een generale indicator
ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt. Dit renterisico
worden vastgesteld.
vloeit voornamelijk voort uit het uiteenlopen van de looptijden van uitzettingen en middelen. Bij rentestijgingen zal
De transferlimieten zijn ingesteld op het zogenoemde
het tarief van bepaalde passiva, bijvoorbeeld deposito’s,
nettotransferrisico dat gelijk is aan de totale uitzettingen
direct worden aangepast, terwijl het rentetarief op de reeds
verminderd met de uitzettingen in lokale valuta, de verkregen
op de balans aanwezige activa pas later kan worden aan-
garanties en andere dekking voor het transferrisico, en
gepast. Veel activa, zoals hypotheken hebben immers een
verminderd met een aftrek voor verlaagde weging van
langere rentevaste periode. Het tarief op deze leningen kan
bepaalde producten. De limieten zijn gealloceerd naar de
dus pas op de eerstvolgende renteherzieningsdatum worden
kantoren, die vervolgens zelf verantwoordelijk zijn voor de
aangepast. Daarnaast heeft ook klantgedrag invloed op de
dagelijkse bewaking van de uitzettingen en daarover aan
renterisicopositie. Zo kunnen bijvoorbeeld leningen
Group Risk Management rapporteren.
vervroegd worden afgelost en kan het spaargeld eerder dan verwacht worden opgenomen.
Op Rabobank Groep-niveau wordt per kwartaal het uitstaande landenrisico, inclusief additioneel kapitaalbeslag en
Belangrijke indicatoren die worden gebruikt bij het beheer
landenrisicovoorziening, gerapporteerd aan de Balans en
en de sturing van het renterisico op Rabobank Groep-
Risico Management Commissie Rabobank Groep (BRMC-RG)
niveau zijn de basispuntgevoeligheid (BPV), de Equity at
en aan de Landenlimietencommissie. Berekening van het
Risk (EatR) en de Income at Risk (IatR). Deze indicatoren
additionele kapitaalbeslag en de landenrisicovoorziening
geven het potentiële verlies aan resultaat en waarde aan.
vindt plaats op grond van richtlijnen van DNB en heeft betrek-
Hieronder volgt een nadere toelichting op deze indicatoren.
king op landen waar sprake is van een verhoogd landenrisico.
- De BPV is het absolute verlies aan marktwaarde van het
74 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Risico op niet OESO-landen (in miljoenen euro’s) regio’s Economisch landenrisico (exclusief derivaten)1
in Latijns-
in Azie/
in Europa
in Afrika
Amerika
Pacific
Totaal
balanstotaal
in % van het
1.319
182
5.615
6.008
13.124
2,4%
5
1
2.062
1.909
3.977
352
97
1.195
473
2.117
351
22
507
644
1.524
611
62
1.851
2.982
5.506
Risiscoverlagende componenten - uitzetting in lokale valuta - door derden gedragen landenrisico - aftrek voor verlaagde weging van transacties met lager risico netto landenrisico vóór voorzieningen
1,0% in % van de totale voorzieningen
totaal voorzieningen voor economisch landenrisico
107
1
121
37
266
11,4%
1
) totaal activa, vermeerderd met gestelde garanties, borgtochten en onbenutte kredietfaciliteiten
eigen vermogen dat optreedt bij een parallelle stijging
gehouden is gebaseerd op marktwaardeverliezen uit
van de rentecurve met 1 basispunt. De BPV is in het
hoofde van onverwachte extreme renteschommelingen.
verslagjaar niet hoger geweest dan EUR 20 miljoen. - De EatR geeft het percentage aan dat de marktwaarde
Funding en liquiditeitsrisico
van het eigen vermogen zal dalen wanneer de rente-
Onder liquiditeitsrisico wordt verstaan het risico dat de
curve met 1 procentpunt (parallel) stijgt. De Equity at Risk
bank niet tijdig aan alle (terug)betalingsverplichtingen kan
geeft de gevoeligheid weer van de marktwaarde van het
voldoen, maar ook het risico dat men de groei van de
vermogen voor veranderingen in de rente. De Equity at
activa op enig moment niet, of niet tegen een redelijke
Risk wordt bepaald door enerzijds de absolute renterisico-
prijs, kan financieren. Dit kan doordat klanten of professionele
positie en anderzijds de omvang van de buffer (de markt-
tegenpartijen plotseling meer geld opvragen dan ver-
waarde van het vermogen). De Equity at Risk is in het
wacht, terwijl de bank niet genoeg geld in kas heeft en
verslagjaar niet hoger geweest dan 7%.
daarnaast ook het verkopen of belenen van activa of het
- De IatR is het, met een bepaalde betrouwbaarheid, maxi-
lenen van geld bij derden geen uitkomst biedt.
male verlies aan rentewinst in de eerstkomende twaalf maanden als gevolg van een stijging van de geld- en
Er zijn verschillende methoden ontwikkeld om dit risico te
kapitaalmarktrente. De Income at Risk is in het verslagjaar
meten en te beheersen. Zo wordt er intern onder meer
niet hoger geweest dan EUR 200 miljoen.
gebruikgemaakt van de CA/CL-methode (kernactiva/kernpassiva-methode). Het startpunt van deze analyse is de
Aanvullend worden maandelijks scenarioanalyses uitge-
liquiditeitstypische vervalkalender van alle activa en passiva.
voerd, waarin ook veranderingen van klantgedrag zijn
Vervolgens wordt berekend welke activa (en niet-benutte
gemodelleerd. Zo wordt bijvoorbeeld voor het modelleren
faciliteiten) en passiva waarschijnlijk nog op de balans staan
van de spaargelden gebruikgemaakt van de zogeheten
of komen te staan na veronderstelde en nauwkeurig gede-
replicerende portefeuille. Dit is een op langetermijnontwik-
finieerde stress-scenario’s. Hierbij worden verschillende
kelingen gebaseerde methode om tariefbewegingen en
tijdsperiodes gehanteerd. De alsdan resterende activa en
het klantgedrag met betrekking tot de variabele spaarmid-
passiva worden gedefinieerd als respectievelijk de kern-
delen na te bootsen met een portefeuille van zowel geld-
activa en de kernpassiva. De verhouding tussen de kernac-
markt- als kapitaalmarktproducten. Ook worden op
tiva en kernpassiva is de liquiditeitsratio. Gegeven de
groepsniveau het benodigde economisch kapitaal en de
gekozen uiterst conservatieve wegingen wordt het
RAROC uit hoofde van het renterisico gerapporteerd.
afdoende geacht als de ratio onder 1,2 blijft. In het verslag-
Het economisch kapitaal dat voor renterisico wordt aan-
jaar was dat voor de gehanteerde scenario’s het geval.
Risicomanagement | 75
Voor het beheersen van het korte termijn liquiditeitsrisico
staande ratinginstituten. Deze toprating stelt de Rabobank
wordt dagelijks gemeten en gerapporteerd welke ingaande
Groep in staat om relatief goedkoop funding aan te trekken.
en uitgaande kasstromen de eerste dertig dagen te verwachten zijn en hoeveel onderpand er op welke locatie
In 2006 werd voor meer dan EUR 25 miljard langetermijn-
binnen de bank aanwezig is. Voor deze uitgaande kasstromen
funding aangetrokken op de internationale financiële mark-
zijn ook, per valuta, limieten bepaald. Om voorbereid te zijn
ten. Investor Relations staat opgesteld om de beleggers in
op onverwachte crisissituaties zijn er gedetailleerde nood-
Rabobankpapier optimaal te informeren over het risicoprofiel
plannen opgesteld met de te volgen procedures.
en de financiële en strategische ontwikkelingen van het bedrijf.
Ook de toezichthouder heeft uitgebreide richtlijnen voor
Ook wordt er in toenemende mate gebruikgemaakt van
het meten en rapporteren van de liquiditeitspositie van de
alternatieve bronnen voor langetermijnfunding. Zo is er in
groep. Deze groepsbrede liquiditeitspositie gemeten naar
2006 EUR 2,5 miljard van de centraal beschikbare hypotheken-
de richtlijnen van de toezichthouder blijkt alleszins ruim.
portefeuille van de Rabohypotheekbank intern gesecuriti-
De aanwezige liquiditeiten overschreden de eis gemiddeld
seerd voor liquidititeitsdoeleinden. Hierbij zijn nietliquide
met 8%. De ruime liquiditeitspositie van de Rabobank
hypotheken omgezet in liquide (verhandelbare) obligaties.
Groep wordt op de balans weerspiegeld in de omvangrijke actiefposten ‘Voor verkoop beschikbare financiële activa’,
Marktrisico
‘Voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa’ en
Het marktrisico betreft de waardeveranderingen van de
‘Overige financiële activa tegen reële waarde met verwer-
handelsportefeuille als gevolg van prijswijzigingen in de
king van waardeveranderingen in de winst-en-verliesreke-
markt. De prijsveranderingen hebben onder andere betrek-
Lange termijn funding 2006 naar valuta
Euro
44%
Amerikaanse dollar
26%
Overig
7%
Zwiterse frank
5%
Britse pond
5%
Japanse yen
5%
Australische dollar
4%
Canadese dollar
4%
ning’ ad EUR 107 (105) miljard. Deze activa kunnen in een
king op de prijzen van renteproducten (de rente), aandelen,
liquiditeitscrisis in beginsel direct worden omgezet in
valuta’s en sommige goederen. Dit risico wordt binnen de
liquide middelen.
Rabobank Groep met name gelopen binnen Rabobank International en Robeco. Binnen deze groepsonderdelen is
Het fundingbeleid van de Rabobank Groep is erop gericht
er dan ook een specifieke afdeling marktrisicobeheer, die
om tegen aanvaardbare kosten te voorzien in de financie-
het marktrisico dagelijks berekent en daarover rapporteert.
ringsbehoefte van de groepsonderdelen. Hierbij spelen de
Voor de beheersing van dit risico is er een passend stelsel
diversificatie van financieringsbronnen en valuta, de flexibi-
van limieten en tradingcontrols ontwikkeld. Op geconsoli-
liteit van de gebruikte fundinginstrumenten en een actieve
deerd niveau wordt het risico weergegeven door de zoge-
investor relationsfunctie een belangrijke rol. De Rabobank
naamde Value at Risk. Deze maatstaf geeft, op basis van
Groep heeft de hoogste rating ontvangen van vooraan-
historische marktontwikkelingen aan wat het maximaal
76 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
mogelijke verlies is bij een gegeven betrouwbaarheids-
boeken elkaar deels opheffen. Dit reduceert het totale
niveau onder ‘normale’ marktomstandigheden. De hoogte
risico. Ultimo 2006 was de geconsolideerde Value at Risk
van de Value at Risk is het gevolg van marktontwikkelingen
EUR 18,6 (22,1) miljoen. Dat dit een relatief beperkte positie
en van de zelf ingenomen posities.
is, blijkt ook uit het feit dat slechts een klein deel van het totale economisch kapitaal wordt aangehouden voor marktrisico’s uit hoofde van de handelsactiviteiten.
Om ook gevoel te krijgen voor de risico’s onder ‘niet-normale’ marktomstandigheden, wordt ook het effect berekend van bepaalde extreme gebeurtenissen (’event risk’) op de waarde-
Opsplitsing Value at Risk (in miljoenen euro’s)
ontwikkeling van de portefeuilles. Hierbij worden zowel historische scenario’s geanalyseerd, bijvoorbeeld de crash
Ultimo 2006
van de aandelenmarkten in 1987, als hypothetische scenario’s,
Credit spread
bijvoorbeeld de veronderstelling dat alle rentes sterk oplopen.
Rente
4,0
Ook wordt gebruikgemaakt van gevoeligheidsanalyses.
Aandelen
3,1
Voor dit zogenaamde ‘event risk’ zijn limieten vastgesteld,
Vreemde valuta
waarbij door het management wordt ingegrepen als deze
Diversificatie
-6,1
worden overschreden.
Totaal
18,6
17,4
0,2
In de bijgaande grafiek is het verloop weergegeven van de Value at Riskstand per maandeinde, gedurende het verslagjaar. De Value at Risk bewoog in 2006 tussen EUR 18,6 miljoen
Value at risk per maandeinde in miljoenen euro’s 40 35 30 25 20 15 10 5 0 jan
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
en EUR 30,2 miljoen, met een gemiddelde van EUR 23,8
Operationeel risico
miljoen. Dit betekent dat met een betrouwbaarheid van
Operationeel risico is binnen het bankwezen inmiddels een
97,5% onder normale omstandigheden het verlies op één
bekend begrip. Dat ook op deze niet-financiële risico’s
dag maximaal EUR 30,2 miljoen kan bedragen in 2006.
gestuurd moet worden, is uiteraard ook niet nieuw. Het uit hoofde van het Basel II-akkoord aan te houden kapitaal
Zoals weergegeven in de bijgaande tabel, kan de Value at
heeft wel tot veel extra aandacht en inspanningen geleid.
Risk van de handelsportefeuilles worden onderverdeeld in
De Rabobank Groep heeft gekozen voor het hoogste ambitie-
een aantal componenten. De waarde van de handelsporte-
niveau (Advanced Measurement Approach - AMA), waarbij
feuilles is voornamelijk gevoelig voor veranderingen in credit-
de berekening van de hoogte van het aan te houden
spreads, rente en aandelen. Er wordt een diversificatievoordeel
vermogen bepaald wordt op basis van een zelf ontwikkeld
behaald doordat tegengestelde posities van verschillende
model. Hierdoor sluit het aan te houden vermogen voor
Risicomanagement | 77
operationele risico’s aan bij de situatie die voor de
Ten aanzien van het bewaken en beheersen van het trans-
Rabobank Groep van toepassing is. Overigens wordt hierbij
latierisico hanteert de Rabobank Groep een samenhangend
ook veel aandacht geschonken aan de door operationeel
tweesporenbeleid dat erop gericht is de vermogenspositie
risico ontstane verliezen bij andere instellingen, zodat hiervan
van de bank te beschermen tegen valutakoersschommelin-
geleerd kan worden.
gen. Enerzijds voorziet de hedgestrategie in het afdekken van de reserves die in het buitenland in vreemde valuta
Organisatorisch heeft de Rabobank Groep ervoor gekozen
belegd zijn, anderzijds in het immuniseren van de BIS-ratio
om de verantwoordelijkheid voor operationeel risico-
voor effecten van valutakoersbewegingen. Dat laatste vindt
management zo dicht mogelijk bij de bron te leggen. Elke
plaats via de niet tot de reserves gerekende componenten
entiteit binnen de Rabobank Groep is dan ook verantwoor-
van het toetsingsvermogen, met name de Trust Preferred
delijk voor de adequate inrichting van operationeel risico-
Securities. Deze werden in 2003 en 2004 uitgegeven in
management. Het directoraat Group Risk Management
verschillende vreemde valuta’s, op zodanige wijze dat de
coördineert en ondersteunt het lokale management met
valutasamenstelling van het toetsingsvermogen overeen-
bijvoorbeeld kaders, best practice methodes en andere
komt met die van de naar risicograad gewogen activa.
hulpmiddelen. De kwaliteit van de risicomanagementfunctie
Deze ‘natuurlijke hedge’ is gerealiseerd door de tot het tier
in de lijnorganisatie wordt nauwkeurig gevolgd vanuit de
1-vermogen gerekende Trust Preferred Securities uit te
groepsfunctie. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een
geven in Amerikaanse dollar (USD 3.250 miljoen),
incentivesysteem dat gekoppeld is aan de interne allocatie
Australische dollar (AUD 500 miljoen) en Britse pond
van de vermogenseisen.
(GBP 350 miljoen).
Valutarisico Onder valutarisico wordt verstaan het risico van veranderingen van het resultaat of de waarde van het vermogen door valutakoersveranderingen. Bij het beheersen van het valutarisico wordt verschil gemaakt tussen posities in de handelsboeken en in de niet-handelsboeken. In de handelsboeken is valutarisico een onderdeel van het marktrisico, en wordt het net als andere marktrisico’s beheerst op basis van Value at Risklimieten. In de niet-handelsboeken is alleen sprake van translatierisico voor kapitaal dat in buitenlandse activiteiten is geïnvesteerd kapitaal en voor de niet in euro genoteerde uitgiftes van Trust Preferred Securities.
78 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Klantwaarde De realisatie van een zo hoog mogelijke klantwaarde - het hebben en houden van tevreden klanten - is een kerndoelstelling van de Rabobank. Klantwaarde omvat een combinatie van klanttevredenheid en klantloyaliteit. De Rabobank stelt zich continu open voor opbouwende feedback en hoort graag van klanten wat goed gaat, maar ook wat beter kan. Door middel van marktonderzoeken worden klanttevredenheid en klantloyaliteit gemeten en vergeleken met die van klanten van collega-banken. In 2006 bleek dat de klanttevredenheid van particulieren verder is gestegen van 7,4 naar 7,5. Daarmee voldoet de Rabobank aan haar eigen ambitieuze doelstelling voor de lange termijn: een tevredenheid van minimaal 7,5.
De Rabobank doet jaarlijks onderzoek naar de klanttevreden-
de ambitieuze langetermijndoelstelling van minimaal 7,5.
heid en loyaliteit onder duizenden particuliere en zakelijke
In vergelijking met de concurrentie scoort de Rabobank
klanten van de lokale Rabobanken, Robeco en Alex.
hoog op punten als telefonische bereikbaarheid, snel
Het doel van de onderzoeken is inzicht te krijgen in en zicht
contact leggen met de juiste persoon, de kennis van mede-
te houden op de tevredenheid en de loyaliteit van klanten.
werkers en internetbankieren. Daarnaast vindt men dat de
Deze feedback van klanten vormt een essentiële schakel in
Rabobank vaak met aanbiedingen komt op een voor klanten
de voortdurende verbetering van de dienstverlening.
passend moment en dat er goed advies wordt gegeven op het moment dat de klant dat ook echt nodig heeft. In het
Klanttevredenheid particulieren
verslagjaar was een duidelijk verbeterde waardering waar
Het onderzoek laat zien dat de Rabobank hoog scoort als
te nemen op de punten snel en soepel oplossen van
het gaat om klanttevredenheid. In 2006 steeg de klant-
problemen, het geven van duidelijke antwoorden en het
tevredenheid onder particulieren verder door van 7,4
gemak van het bankieren via internet. Daarentegen zouden
naar 7,5. Hiermee wordt voor het eerst volgens de nieuwe
klanten graag zien dat de Rabobank werkt aan grotere
meetmethodiek, die in 2004 werd ingevoerd, voldaan aan
transparantie van haar kosten en tarieven.
Klantwaarde | 79
In 2006 nam ook de klanttevredenheid onder private-banking-
Over het geheel genomen kwam uit de onderzoeken naar
klanten toe. Klanten waardeerden de betrouwbaarheid, de
voren dat zakelijke klanten bovengemiddeld tevreden zijn in
snelheid van handelen, het gemak, en de nauwkeurigheid.
vergelijking met de concurrentie.
De klanttevredenheid kan nog verder toenemen indien de lokale Rabobanken volgens de klant nog slagvaardiger
Klantloyaliteit
optreedt door op het juiste moment het juiste onderwerp aan
Uit het onderzoek blijkt eveneens dat de klantloyaliteit
te snijden. De hoge klanttevredenheid werd ook bevestigd
hoog is en dat klanten zich sterk identificeren met hun
door een onderzoek van Incompany, waaruit Rabobank
eigen lokale Rabobank. Vanzelfsprekend is de klantloyaliteit
Private Banking als beste uit de bus kwam.
bij leden hoger door hun grotere betrokkenheid bij lokale Rabobanken. Na een afname van de klantloyaliteit onder
De dochters van de Rabobank doen het traditioneel goed
particulieren in de twee voorgaande jaren, nam de loyaliteit
in vergelijking met de naaste concurrenten. De waardering
in 2006 sterk toe tot het hoogste niveau van de afgelopen
van Alex-klanten bleef in 2006 net als in 2005 bijzonder
zes jaar.
hoog. Sterke punten van Alex waren volgens de klanten:
Ook bij zakelijke klanten was een stijging van de loyaliteit
het innovatieve productaanbod, de kwaliteit van de
waar te nemen. Van oudsher hebben agrarische klanten
servicedesk, de klantensite en de orderuitvoering. Ook de
een zeer sterke binding met de Rabobank. Dit vertaalde
tarieven worden als goed beoordeeld. Klanten gaven echter
zich ook in 2006 in een toegenomen hoog loyaliteitsniveau.
aan niet anders te verwachten dan dat de tarieven ook in
In het MKB valt, net als bij de klanttevredenheid een duide-
de toekomst marktconform zullen blijven.
lijk onderscheid waar te nemen tussen de loyaliteit bij klei-
De klanttevredenheid van Robeco Direct bleef eveneens
nere ondernemingen en die bij de grotere zakelijke relaties.
stabiel. De introductie van het nieuwe beleggingsconcept
De loyaliteit bij de kleinere ondernemingen is significant
Younique was een succes. Klanten waardeerden het contact
lager dan die bij grotere ondernemingen. Dit hangt deels
met hun adviseur, de transparantie in de tarieven en het
samen met het feit dat aan grotere ondernemingen meer
nakomen van afspraken.
op maat gesneden producten worden aangeboden, terwijl kleinere ondernemingen meer op standaardproducten zijn
Klanttevredenheid zakelijke klanten
aangewezen, die minder op hun individuele behoeften
Onder zakelijke klanten was sprake van een licht afgenomen
kunnen worden afgestemd.
klanttevredenheid. De immer zeer hoge klanttevredenheid in de agrarische sector stond wat onder druk. Niettemin
Merkwaarden
bleef de tevredenheid zeer hoog, ook ten opzichte van de
De Rabobank wil gezien worden als een bank die dichtbij,
concurrentie. Agrarische klanten zouden graag nog meer
betrokken en toonaangevend is. Dit zijn de merkwaarden
maatwerkoplossingen zien die beter aansluiten bij hun
van de Rabobank. Deze waarden worden via een merk-
specifieke situatie. Bovendien is er behoefte aan een
waardemonitor gemeten. In de merkwaardemonitor wordt
grotere transparantie ten aanzien van kosten en tarieven.
aan particulieren en aan ondernemers (in beide catego-
In het midden- en kleinbedrijf (MKB) scoorde de Rabobank
rieën zowel aan klanten als aan niet-klanten) gevraagd bij
eveneens traditioneel hoog. Zo waarderen MKB-klanten het
welke van de vijf grote banken zij deze merkwaarden het
dat bankzaken kunnen worden afgehandeld op voor hen
best vinden passen.
passende momenten. Daarnaast wordt de kwaliteit van het
De Rabobank scoorde daarbij in 2006 wederom veruit het
internetbankieren hoog aangeslagen en is men positief over
hoogste op alle drie aspecten, zowel onder particulieren als
de accuratesse bij de afhandeling van bankzaken.
onder bedrijven. Voor particulieren was sprake van een stij-
Daarentegen geven klanten aan dat accountmanagers maar
ging op de merkwaarde ‘toonaangevend’. De merkwaarden
ook adviseurs nog meer kennis kunnen vergaren over wat er
‘dichtbij’ en ‘betrokken’ bleven nagenoeg onveranderd. Voor
binnen hun bedrijf en branche speelt. Overigens is bij klei-
bedrijven was sprake van een lichte daling op de merk-
nere ondernemingen de klanttevredenheid lager dan bij
waarde ‘dichtbij’. ‘Betrokken’ en ‘toonaangevend’ bleven
grotere ondernemingen.
nagenoeg gelijk. De Rabobank kan met deze scores met
80 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
recht wederom de meest betrokken en toonaangevende
Klachtenservice rapporteert de geregistreerde gegevens
dichtbijbank van Nederland worden genoemd.
maandelijks aan de betrokken afdelingen en doet op basis
De onderstaande tabel geeft het percentage ondervraag-
van een analyse van de klachten gerichte verbetervoorstellen.
den aan die de drie typeringen het meest op de Rabobank van toepassing vinden.
De top vijf van onderwerpen die in 2006 aanleiding gaven tot klachten:
Klachtenmanagement
1. betwiste pintransacties (bijvoorbeeld betalingen met
Er kan een moment ontstaan waarop de klant niet tevreden
vermiste bankpas, of te weinig ontvangen uit geldauto-
is over een bepaald product of een bepaalde dienst. Juist zo’n
maat), 503 klachten op in totaal aantal 680 miljoen pin-
moment is een kans voor de bank om te laten zien wat
transacties in binnen- en buitenland; (2005: 508 klachten
service betekent. Als de klacht serieus genomen wordt
op 629 miljoen pintransacties);
met aandacht voor de gevoelens van de klant, biedt dat
2. elektronisch bankieren, 257 klachten; (2005: 237);
goede kansen om samen tot een oplossing te komen.
3. advisering door medewerkers, 160 klachten; (2005: 127);
Voor een organisatie die uitstekende service aan de klant
4. bezwaarschriften tegen opname in het incidentenregister,
centraal stelt, is goed klachtenmanagement onmisbaar.
99 klachten (2005: 122); 5. verwerking van het betalingsverkeer, 97 klachten.
Het bieden van duidelijkheid over het behandelproces is
(2005: 87).
belangrijk: wat kan en mag de klant verwachten, wat doet de bank met zijn of haar klacht? Serieus onderzoek kan
Al met al valt te concluderen dat de Rabobank dankzij haar
vervolgens aan het licht brengen wat er precies aan de
zorgvuldige benadering het aantal klachten op het totaal
hand is en waar oplossingsmogelijkheden liggen.
aantal klantencontacten tot een minimum beperkt heeft weten te houden. Daarentegen is iedere klacht er een te
Samen zoeken naar de oplossing van een probleem versterkt
veel en daarom wordt er voortdurend gewerkt aan verdere
de onderlinge relatie en waardering. Voor de klant is de
perfectionering van service en dienstverlening.
lokale Rabobank het eerste aanspreekpunt. Als de klant en de bank er samen niet uit komen of als de klant niet tevreden is over de geboden oplossing, kan de klacht worden voorgelegd aan Klachtenservice Rabobank Nederland. Vraagstelling: bij welke van de 5 grote banken passen de In 2006 zijn door Klachtenservice 2.950 (2.906) klachten
volgende typeringen het best?
ontvangen. De afgelopen twee jaar stabiliseerde het aantal klachten, na een stijging gedurende enkele jaren. Het aantal
Merkwaarden
klanten dat in beroep is gegaan bij de Geschillencommissie
2006
Bankzaken is in 2006 met circa een kwart gedaald.
%
Bovendien raken klanten gewend aan nieuwe vormen
Positie
2005 %
Positie Rabobank
Rabobank
van dienstverlening zoals internetbankieren. Via internet is
Particulieren
steeds meer informatie over de bancaire dienstverlening
Dichtbij
53
1
54
1
toegankelijk. Door duidelijke informatieverstrekking
Betrokken
43
1
43
1
vermindert het aantal misverstanden.
Toonaangevend
43
1
41
1
Ondernemers
Klachtenservice betrekt de lokale Rabobanken nadrukkelijk
Dichtbij
55
1
58
1
bij de afhandeling van klachten. Ruim een derde van de bij
Betrokken
45
1
46
1
Klachtenservice ingediende klachten werd alsnog in de
Toonaangevend
44
1
44
1
eerste lijn, bij de lokale Rabobanken, afgehandeld; waar nodig of gewenst met ondersteuning door Klachtenservice.
Bron: Rabobank Communicatie Monitor (TNS NIPO)
Klantwaarde | 81
Ledenbeleid Jarenlang stond in het ledenbeleid van de Rabobank het werven van nieuwe leden hoog op de agenda. Inmiddels hebben de lokale Rabobanken samen ruim 1,6 miljoen leden. In de afgelopen jaren is de nadruk veel meer komen te liggen op het werkelijk betrekken van leden bij het wel en wee van de lokale Rabobanken. Ledeninvloed en -zeggenschap zijn in de afgelopen jaren opnieuw geborgd, onder meer via het instellen van ledenraden. Ondanks de schaalvergroting die zich op lokaal niveau heeft voorgedaan, is de bank met nieuwe initiatieven toch betrokken en dichtbij de lokale samenleving gebleven.
En het gaat verder. Het streven is nu om die maatschappelijke betrokkenheid nog verder uit te breiden naar echte maatschappelijke verwevenheid via coö-
De afgelopen jaren is uitvoerig onderzocht of leden via een ledenvoordeelsysteem individueel voordeel zou moeten worden geboden. Al enkele jaren genieten leden het voordeel van
peratief dividend, zoals de Rabobank dit noemt.
de ledencertificaten. Maar voor het overige lag
Op dit vlak is in 2006 veel gebeurd. De Rabobank
de nadruk tot voor kort vooral op niet-bancaire
geeft hiermee invulling aan het streven om toonaangevend te zijn in de sector.
aanbiedingen. Sinds 2005 zijn voor leden echter ook meer bancaire aanbiedingen op het gebied van verzekeringen en sparen mogelijk geworden. Leden komen in aanmerking voor korting op de Interpolis Zorg Actief Polis. Dit resulteerde in ruim 100.000 nieuwe
Strategie en doelstellingen
verzekeringen in 2006. Ook krijgen leden een extra rente op het eind 2006 gelanceerde Rabo Levensloop Sparen.
Verder verdiepen ledenbetrokkenheid. Optimaliseren van de ledeninvloed. Ondersteunen van maatschappelijke initiatieven in de samenleving waarin de lokale Rabobank actief is.
82 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
“We willen mensen bewustmaken”
“Het WNF wil mensen bewust-
Rabocard met klimaatbijdrage
thema’s als de te varen koers van de bank en
maken van de gevolgen van
In september 2006 werd aangekondigd dat de
de invulling van het lidmaatschap, maar ook
klimaatverandering voor mens
Rabobank samen met het Wereld Natuur Fonds
rond maatschappelijke thema’s als steun aan
en natuur en wil laten zien dat
al haar creditcards voor leden zal omvormen
maatschappelijke projecten.
de oplossing van het klimaat-
tot creditcards met klimaatbijdrage. Bij iedere
Vroeger was de bank in kleinere gemeen-
probleem niet alleen in handen
transactie reserveert de bank een bedrag
schappen van nature met de lokale samen-
van regeringsleiders ligt. Via
waarmee projecten worden gefinancierd die
leving verweven. Door de opschaling naar
de Rabobank kunnen we veel
het klimaat verbeteren. De creditcard is in het
grotere banken moet tegenwoordig een
mensen bereiken. Met de
andere manier van dichtbij blijven en partici-
creditcard met klimaatbijdrage
patie worden gecreëerd. Onderscheidend
krijgen ze een unieke en con-
Ledenparticipatie en coöperatief bewustzijn
daarbij is dat thans nu lokaal de coöperatieve
crete manier om zelf bij te dra-
boodschap en het coöperatief bewustzijn
gen aan het beschermen van
Leden kunnen worden gekozen tot bestuurslid,
rechtstreeks met nieuwe middelen naar de
de natuur. De verwachtingen
lid van de ledenraad of lid van de raad van
leden en klanten worden gecommuniceerd,
zijn dan ook hooggespannen.”
commissarissen. Ook kunnen zij deelnemen
onder andere via een lokaal gericht ledenblad,
aan ledenpanels en klankbordgroepen rond
e-mails, internetsites, maar ook via tv-commer-
Johan van de Gronden,
cials en Rabo TV-bankieren.
directeur Wereld Natuur Fonds.
voorjaar van 2007 geïntroduceerd.
Ledenbeleid | 83
“We willen mensen bewustmaken.”
Steeds meer ledenraden
die inmiddels voor het directiemodel hebben
In de afgelopen jaren is bij veel lokale
gekozen, met een professioneel bestuur en
Rabobanken hard gewerkt aan het verbeteren
een gekozen raad van commissarissen, hebben
van de dialoog met de leden, onder andere
automatisch een ledenraad. Eind 2006 waren
door het invoeren van ledenraden. Een leden-
er van de 188 (248) lokale Rabobanken 68
raad bestaat uit 30 tot 50 leden en vormt een
banken met een directiemodel.
dwarsdoorsnede van het ledenbestand. De
84 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
ledenraad neemt het merendeel van de
Coöperatief dividend
bevoegdheden van de voormalige algemene
Rabobanken steken jaarlijks tientallen miljoe-
vergadering over en komt door het jaar regel-
nen euro’s in de verbetering van de lokale
matig bij elkaar.
economische, sociale en culturele omgeving.
Ledenraad en directie bespreken zaken als de
Dit betreft onder meer onderzoek naar de
koers van de bank, het distributiebeleid en de
vitaliteit van lokale bedrijventerreinen, maar
dienstverlening aan klanten. Daarnaast is de
ook de ondersteuning van weekendscholen
ledenraad betrokken bij de selectie van en de
voor kansarme jongeren en allerlei sportieve
uitkering aan lokale gemeenschapsprojecten:
en culturele manifestaties. Op landelijk niveau
het collectieve coöperatief dividend. Alle banken
wordt zelfhulp, zelforganisatie en innoverend
ondernemerschap gestimuleerd via de
baarder worden gemaakt door deze initiatieven
Rabobank Foundation, het Projectenfonds en
via campagnes nog meer onder de aandacht
de Herman Wijffels Innovatieprijs. Het doel is
van de lokale gemeenschappen te brengen.
om in de komende jaren nog veel meer te
Begin 2007 is ook een intensieve ledencam-
investeren in het lokale netwerk rond de leden
pagne gehouden waarmee door middel van
en hun bank. Lokale samenlevingen - mensen
landelijke en lokale voorbeelden inhoud wordt
- profiteren in toenemende mate van door
gegeven aan het ledenprogramma.
de Rabobank gecreëerde randvoorwaarden waarmee initiatieven van mensen realiteit kunnen worden.
Voor meer informatie
www.rabobankgroep.nl/leden
Nieuw ledenblad Dichterbij Om de ledenbetrokkenheid nog verder te stimuleren is een nieuw ledenmagazine gelanceerd: ‘Dichterbij’, de opvolger van het succesvolle blad ‘U’. Het bijzondere van het nieuwe magazine is dat meer algemene financiële informatie en bancaire en niet-bancaire aanbiedingen worden afgewisseld met achtergronden van klanten, leden, de lokale gemeenschap en de eigen bank. Het blad kent daarmee niet langer één enkele editie, maar wordt in ruim 180 varianten op maat gemaakt voor de 1,6 miljoen leden. Vrijwel alle lokale Rabobanken hebben daarmee thans een eigen ledenblad.
Vooruitblik op toekomstig ledenbeleid
Rabocard met klimaatbijdrage voor leden
De lokale Rabobanken zijn door de opschaling naar grotere banken nog midden in het proces
Vrijwel alles wat mensen produceren en consumeren
van verbetering en verdieping van de betrok-
leidt tot uitstoot van het broeikasgas CO2. Een teveel
kenheid van leden en het creëren van verwe-
aan CO2 is een van de belangrijkste oorzaken voor het
venheid met de - nieuwe - lokale samenleving.
opwarmen van de aarde: de temperatuur is in de afge-
Het verankeren van ledeninvloed en ledenzeg-
lopen eeuw met 0,6 graden Celcius gestegen en
genschap en het verwerven van betrokken
volgens wetenschappers stijgt het kwik de komende
leden vormen de kern van het beleid. Door de
honderd jaar verder met minimaal 1,5 graden Celsius.
groei van het aantal banken met een directie-
De gevolgen voor de natuur zijn ingrijpend: zo sterven
model zullen meer en meer ledenraden wor-
koraalriffen af door het opwarmen van het water, en
den geïnstalleerd. Maar ook banken die het
het Noordpoolijs - leefgebied van de ijsbeer - smelt
partnershipmodel blijven hanteren gaan
weg. De Rabobank en het Wereld Natuur Fonds heb-
steeds meer over op het installeren van een
ben de handen ineengeslagen om te werken aan het
ledenraad. De raden zullen in toenemende
tegengaan van klimaatverandering. In maart 2007
mate fungeren als betrokken en essentieel
werd het eerste resultaat zichtbaar: particuliere credit-
lokaal ‘bottom-up’ klankbord voor directie,
cardhouders die lid zijn van de bank kunnen kiezen
bestuur en commissarissen.
voor een kaart met klimaatbijdrage. De Rabobank
Daarnaast zal de verscheidenheid aan initiatieven
compenseert de CO2-uitstoot die samenhangt met de
op het gebied van coöperatief dividend zicht-
aankopen van deze klanten. Via een speciaal ontwikkelde rekenmethode wordt de totale CO2-uitstoot van de aankoop omgerekend in een geldbedrag, dat de Rabobank investeert in duurzame energieprojecten in met name ontwikkelingslanden.
Ledenbeleid | 85
De mensen van de Rabobank De Rabobank is in beweging. Ontwikkelingen in de maatschappij, veranderende klantenwensen, scherpere concurrentie én een verder terugtredende overheid, vragen om continue vernieuwing van denken en handelen. Daarom heeft de Rabobank haar ambities verder aangescherpt, mede in het licht van een sterkere focus op internationale groei. Dit alles stelt eisen aan het personeelsbeleid. Vanuit de strategische focus binnen de Rabobank Groep ligt de nadruk van het personeelsbeleid op het aantrekken en ontwikkelen van talent, verbreden van het management, verbeteren van de doorstroom en het blijvend investeren in kennis, vaardigheden en ervaring.
In 2006 heeft de Rabobank op basis van het Strategische Kader haar activiteiten gericht op talentontwikkeling, diversiteit, arbeidsvoorwaarden, performance management en de ontwikkeling van een humanresourcesvisie voor de Rabobank Groep. In het beleid voor
Strategie en doelstellingen
2007 en daarna wordt nadrukkelijk ook rekening gehouden met langetermijntrends in de maatschappij.
Aantrekken en ontwikkelen talent. Verbreden management. Verbeteren doorstroom. Blijvend investeren in kennis, vaardigheden en ervaring.
86 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Verrassend effect
“De e-mail hebben we naar alle medewerkers van Rabobank Private Banking gestuurd met het verzoek om het door te sturen naar geschikte kandiDe Rabo-studie ’De WERKelijkheid van morgen’
De resultaten hiervan vormden de basis voor
daten: zij zijn de ambassadeurs,
naar toekomstige arbeidsverhoudingen onder-
de geactualiseerde visie op het personeels-
zij weten wie we nodig hebben.
kent zeven trends die werk en werken de
beleid voor de Rabobank: ‘Mensen maken de
Mede door het verrassende
komende jaren beïnvloeden: het wordt digitaler,
bank, nog beter’. Deze visie gaat onder meer in
effect van film en telefoon heb-
grenzelozer, pluriformer, onzekerder, verant-
op slimmer werken, ondernemender en flexi-
ben meer dan 4.000 kandidaten
woordelijker, vitaler en ondernemender.
beler worden en ‘anders’ leidinggeven. Maar
de test op internet gedaan.
De trends zijn vervat in het door de Rabobank
ook op loopbaanontwikkeling, talent, langer
Uiteindelijk hebben we meer
uitgegeven boek ‘De WERKelijkheid van morgen’.
vitaal zijn en blijven en over het nut en de
dan zestig vacatures ingevuld,
In een groot aantal bijeenkomsten met
noodzaak om goed om te gaan met verschillen
vrijwel allemaal met medewer-
leidinggevenden, HR-managers en onderne-
tussen mensen. Het delen van de visie met de
kers van buiten de Rabobank.
mingsraden werd de verbinding gelegd tussen
lokale organisatie vormt het startpunt van het
Een mooi succes.”
het Strategisch Kader van de bank en de
voeren van discussies over de manier waarop
trends, en de gevolgen daarvan voor het
HRM kan worden aangepakt. Deze aanpak
Jacqueline van den Brink,
personeelsbeleid.
bevestigt de centrale plaats die de medewerker
commercieel directeur Private Banking Rabobank Nederland.
De mensen van de Rabobank | 87
in de visie van de Rabobank inneemt bij de
naar meer vrouwen in hoge functies. Het per-
ontwikkeling van de organisatie en het realiseren
centage vrouwen in de hogere management-
van haar ambities.
functies van onze organisatie is toegenomen van 4% in 2000 naar 7% in 2006.
Eigen verantwoordelijkheid ruimte. Nieuwe huisvestingsconcepten spelen
Arbeidsvoorwaarden, beloningsbeleid en performance management
hierop in. Als voorbereiding op het nieuwe
Nieuwe wetgeving heeft samen met de
kantoor van Rabobank Nederland wordt een
wijzigingen in de Rabobank-cao van 2005 tot
flexibel werkconcept toegepast dat moet
vernieuwingen in de arbeidsvoorwaarden
De Rabobank introduceerde in
bijdragen aan anders werken, effectiviteits-
geleid. Zo zijn de nieuwe zorgverzekeringswet
2005 een heel nieuwe vorm van
verbetering en kostenbesparing. In samen-
en de levensloopregeling ingevoerd, is het
private banking. Zonder opsmuk
spraak met de leidinggevende zullen
persoonlijke budget toegevoegd aan het
en dikdoenerij, maar met een
medewerkers hierin een eigen verantwoorde-
arbeidsvoorwaardenpakket, zijn de pensioen-
persoonlijk, deskundig en hel-
lijkheid krijgen. Met het oog op de klant wordt
regelingen grondig aangepast en is aanvullend
der advies. Klanten waarderen
zelfstandig bepaald waar en wanneer de werk-
pensioensparen via Flexioen geïntroduceerd.
deze no-nonsenseaanpak, want
zaamheden worden uitgevoerd en wordt de
De Rabobank heeft als uitgangspunt dat
Rabobank Private Banking is
medewerker aangesproken op zijn of haar indi-
medewerkers regisseur zijn van hun eigen
sindsdien hard gegroeid. Daar-
viduele prestaties en de effectiviteit van samen-
toekomst. Via de brochure ‘Eigen keuzes
door zijn veel vacatures ont-
werken. De medewerker is zelf verantwoordelijk
maken’ zijn medewerkers geïnformeerd over
staan bij lokale Rabobanken.
voor het opstellen van de persoonlijke doelstel-
het maken van de door de vernieuwingen
Met een innovatieve wervings-
lingen in relatie tot de Rabobank-doelstellingen
ontstane keuzes.
campagne heeft de Rabobank
en daarmee ook voor het eigen persoonlijke
in 2006 veel commerciële
ontwikkelingsplan. De keuzevrijheid draagt bij
Op het gebied van beloningsbeleid en perfor-
collega’s kunnen aantrekken.
aan een gezonde balans tussen werk en privé.
mance management werken alle onderdelen
Ondernemender worden vraagt vertrouwen en
Innovatieve personeelswerving
Per e-mail werd een filmpje
van de Rabobank met een performance gere-
verspreid, waarin een account-
Diversiteit
lateerd beloningssysteem. Sinds 2005 stellen
manager van de bank een
Toename van diversiteit in leeftijd en culturele
medewerkers en leidinggevenden van de
telefoontje krijgt van een
achtergrond en meer vrouwen in hogere functies
Rabobank die vallen onder de cao in dit kader
kennis die hem een tip geeft
vormen voorwaarden voor het halen van de
individuele resultaat- en competentiedoelstel-
over een goede kandidaat: de
doelstellingen in het Strategisch Kader. In 2006
lingen en collectieve doelstellingen op. Uit een
kijker van het filmpje. Op dat
is gewerkt aan bewustwording van het thema
evaluatie blijkt dat medewerkers die vinden
moment gaat de mobiele tele-
diversiteit via training en seminars over onder-
dat de beloning is gerelateerd aan prestaties
foon van deze kijker: het blijkt
werpen als werving en selectie en het gebruik
van het afgelopen jaar is toegenomen van 43%
de accountmanager te zijn, die
van andere wervingskanalen, zoals sites, maga-
naar 70%. De systematiek wordt door mede-
verwijst naar de speciale actie-
zines en hogescholen met een grote populatie
werkers als transparant ervaren en leidt tot
site:
van multiculturele studenten. Het aantal stagi-
meer duidelijkheid over wat van medewerkers
www.begrijpjijonzeklanten.nl.
aires met een multiculturele achtergrond is in
verwacht wordt.
In filmpjes op deze site gaan
2006 aanzienlijk toegenomen. Met de in 2006
drie private-bankingklanten en
binnen Rabobank Nederland geïntroduceerde
een accountmanager van de
‘diversiteitsscan’ kan een goed beeld van de
MVO-doelstellingen binnen performance management
Rabobank de dialoog aan met
opbouw van het personeelsbestand (verhou-
De Rabobank heeft ervoor gekozen om maat-
de bezoeker van de site.
ding man/vrouw en allochtoon/autochtoon)
schappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
Op basis daarvan kan de bezoe-
worden verkregen. De resultaten van de scan
te integreren in alle onderdelen van het dage-
ker vaststellen of Rabobank
zijn besproken met het management van de
lijks werk. In 2006 werd het executive kader van
Private Banking iets voor hem
diverse afdelingen. De Rabobank Groep streeft
Rabobank Nederland en gelieerde instellingen
is. Aansluitend kan hij direct bekijken waar vacatures zijn, online solliciteren of eerst meer informatie inwinnen over Rabobank Private Banking.
88 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
MVO-doelstelling in performance management
Mobiliteit, inzetbaarheid en ontwikkeling
op te nemen. Met ingang van 2007 is het
De krapper wordende arbeidsmarkt, de vergrij-
voor alle medewerkers die meedoen met het
zing en de verhoogde eisen die de Rabobank
performance managementsysteem van de
aan medewerkers stelt, vragen extra aandacht
Rabobank mogelijk om MVO-doelstellingen op
voor de instroom, ontwikkeling en doorstroom
te nemen in de individuele competentiedoel-
van medewerkers van de Rabobank. Speciale
stellingen. In 2006 is hiervoor een nieuwe
aandacht verdient talentbehoud en -ontwikke-
competentie ontwikkeld: maatschappelijk
ling. Daarom koestert en ontwikkelt de
verantwoord handelen.
Rabobank het eigen talent. Werving, mobiliteit,
voor het eerst verplicht om minimaal één
De mensen van de Rabobank | 89
langere inzetbaarheid en de ontwikkeling van
ling van talent. Medewerkers dienen zich meer
medewerkers staan hierbij centraal.
bewust te worden van het feit dat de
Medewerkers moeten meegroeien met hun
Rabobank Groep één organisatie is waarbinnen
huidige functie én in de richting van de
zij carrière kunnen maken. De decentrale
volgende. En dat gedurende hun hele - in de
Rabostructuur kent geen centrale regie voor
toekomst langer durende - loopbaan.
interne mobiliteit, waardoor doorstroom van medewerkers te weinig over de grenzen van
Toekomstige medewerkers
groepsonderdelen plaatsvindt. In 2006 is een
De aantrekkende arbeidsmarkt en het toe-
aantal stappen gezet om de interne mobiliteit
nemende aantal vacatures bij de Rabobank
te bevorderen. Hiertoe is een groepsbreed
maakten dat begin 2006 bij Rabobank
programma ontwikkeld om talenten te her-
Nederland een afdeling arbeidsmarktbewer-
kennen en te ontwikkelen. Uiteindelijk levert
king werd opgericht, die tot taak heeft bij te
dit meerwaarde op voor zowel de medewerker
dragen aan de instroom van nieuwe mede-
als de Rabobank Groep en wordt voor de
werkers. In een in ontwikkeling zijnde nieuwe
lange termijn voorzien in een aanzienlijke
arbeidsmarktpropositie wil de Rabobank zich
managementbehoefte. Voor dit doel is een
sterker profileren als aantrekkelijke zakelijke
afzonderlijke afdeling Management en
werkgever met volop carrièremogelijkheden.
Talentontwikkeling ingericht. Daarnaast is in
Om zichtbaarder te zijn op de arbeidsmarkt
2006 de vacaturebank verbeterd en is extra
werd aan diverse landelijke en regionale carrière-
gecommuniceerd over mobiliteit en de rol die
evenementen deelgenomen. Daarnaast is een
de medewerkers daar zelf in hebben.
aantal landelijke wervingscampagnes van start
Tot slot heeft de Rabobank Groep de ontwik-
gegaan, waaronder één waarbij op een centraal
keling en het management van internationale
punt voor lokale Rabobankfuncties werd
mobiliteit van haar medewerkers verder verste-
geworven. Uit extern jaarlijks imago-onderzoek
vigd binnen het Talent for Development
van Intermediair naar favoriete werkgevers in
Program, Rabo Exchange en Rabobank
Nederland eindigde de Rabobank als beste
International.
bankwerkgever op de derde plaats, achter Philips en Shell. Onder hoogopgeleide vrouwen
Inzetbaarheid
komt de Rabobank als populairste werkgever
Een voorstudie in 2006 samen met de onder-
naar voren.
nemingsraden en betrokken vakbonden naar verbetering van de inzetbaarheid van mede-
Interne mobiliteit en managementontwikkeling
werkers wees uit dat de meeste managers en
Interne mobiliteit, ook tussen de eenheden, is
als een groot probleem zien, maar verwachten
essentieel voor het behoud en de ontwikke-
dat het belang hiervan in de toekomst zal toe-
medewerkers hun inzetbaarheid nu (nog) niet
Verdeling aantal medewerkers Rabobank Groep Nederland Binnenlands retailbankbedrijf
Buitenland
Totaal 2006
Totaal 2005
34.222
-
34.222
33.797
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf
1.629
5.106
6.735
5.989
Vermogensbeheer en beleggen
1.581
1.692
3.273
1.962
Leasing
1.346
2.981
4.327
3.143
Vastgoed
1.271
489
1.760
336
Ondersteunende eenheden en overig
5.892
-
5.892
5.761
45.941
10.268
56.209
50.988
Ziekteverzuim
3,6%
3,7%
Medewerkerstevredenheid
87%
81%
Opleidingsinvesteringen (in miljoenen euro’s)
76,9
68,7
Rabobank Groep
90 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
om mee te groeien en zich te blijven ontwik-
Medewerkers tevreden over werken bij Rabobank
kelen. Daarnaast bleek dat instrumenten om
De tevredenheid van medewerkers is essenti-
aan inzetbaarheid te werken nog niet optimaal
eel om de organisatiedoelen te realiseren. Uit
worden benut. In 2007 zullen medewerkers de
periodiek intern onderzoek onder de mede-
mogelijkheid krijgen om via een zelfscan hun
werkers blijkt dat de algemene tevredenheid
eigen inzetbaarheid in te schatten. Ook wordt
met het arbeidsklimaat zich ook in 2006 op
onderzocht of en hoe de mobiliteit van ‘oude-
een hoog niveau heeft weten te handhaven.
ren’ kan worden verbeterd door financiële
De Rabobank scoort op dit punt met 87%
drempels voor mobiliteit te verlagen.
(81%) beduidend beter dan de externe bench-
Persoonlijke en professionele ontwikkeling van
mark met veertig grote Nederlandse onder-
medewerkers is belangrijk om plezier in het
nemingen (73%). De hoge tevredenheid met
werk te houden en waardevol te blijven voor
het arbeidsklimaat uit zich ook in het lage ziekte-
de bank. Om hieraan inhoud te geven wordt in
verzuim, dat in 2006 verder daalde van 3,7%
overleg tussen de medewerker en zijn leiding-
naar 3,6%. Daarnaast blijkt uit extern onder-
gevende een persoonlijk ontwikkelingsplan
zoek door het zakenblad Incompany dat de
opgesteld. Hiervoor zijn zowel voor mede-
Rabobank tot de top drie behoort van bedrijven
werkers als voor managers praktische hulp-
met de meest tevreden medewerkers. De
middelen beschikbaar.
Rabobank krijgt van haar eigen medewerkers
nemen. Benadrukt werd dat het noodzakelijk is
gemiddeld een zeven-en-een-half voor
Opleidingen
arbeidsvoorwaarden, carrière, cultuur en functie.
In het opleidingenbeleid staan de individuele ontwikkeling van de medewerker, de loopbaan
Ontwikkelingen aantal medewerkers
van de medewerker en opleidingen om opti-
De totale bezetting van de Rabobank Groep
maal een functie te kunnen uitoefenen centraal.
steeg ten opzichte van 2005 met 5.221 personen
In 2006 is gewerkt aan een elektronisch oplei-
tot 56.209 (50.988). Deze groei is grotendeels
dingsdossier voor alle medewerkers van
het gevolg van de diverse overnames die de
Rabobank Nederland en de lokale Rabobanken.
Rabobank deed in het verslagjaar. Dit uitte zich
Door koppeling van het persoonlijk opleidings-
in een toename van het aantal medewerkers bij
dossier aan de opleidingen die bij de betref-
het wholesalebankbedrijf en het internationaal
fende functie behoren, kan snel worden
retailbankbedrijf, bij vermogensbeheer en
beoordeeld of er wordt voldaan aan de
beleggen, bij leasing en bij de vastgoeddivisie.
gewenste deskundigheid. Jaarlijks wordt
Ook bij het binnenlands retailbankbedrijf nam
bepaald welke opleidingsinspanningen een
het aantal medewerkers in 2006 toe.
medewerker moet volgen voor het waarborgen van een hoog deskundigheidsniveau. Voor meer informatie
www.rabobankgroep.nl/werken www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid
De mensen van de Rabobank | 91
Maatschappelijk verantwoord ondernemen In 2006 bereikte de Rabobank veel op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), na de voorbereidingen die getroffen zijn in 2005. Veel aandacht is besteed aan het integreren van MVO in de kredietverlening. Duidelijke keuzes zijn gemaakt in de prioriteit van doelstellingen en kernprestatie-indicatoren. De nadruk ligt op die MVO-activiteiten die de grootste positieve impact hebben op de samenleving en onze dienstverlening.
92 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
“Onbekende risico’s bij ontwikkeling op zee”
Issuemanagement
goed te kunnen doen, werd een proactieve
2006 stond in het teken van het vormgeven
dialoog met diverse stakeholders gevoerd.
“De ontwikkeling van een
van issuemanagement oftewel het identificeren
In 2006 vonden met achttien stakeholders
windmolenpark op zee brengt
en juist omgaan met maatschappelijke trends.
diepte-interviews plaats.
onbekende risico’s met zich mee, omdat de bouw-
De gesignaleerde trends en issues werden door de Rabobank gebruikt voor het formuleren van
Nadruk op financiële dienstverlening
omstandigheden op zee min-
doelstellingen, het vaststellen van kernprestatie-
Nagenoeg alle stakeholders van de Rabobank
der goed voorspelbaar zijn dan
indicatoren en het leggen van nieuwe accenten
op het gebied van MVO beoordelen ‘verduur-
op het vasteland. Dan is een
op het MVO-beleid van de Rabobank. Om dit
zaming van de financiële dienstverlening’ als
‘non-recourse’-financiering prettig. Een logisch gevolg is wel dat je alleen met technologieën kunt werken waarvan
Strategie en doelstellingen
bewezen is dat ze werken, niet met de onbewezen modernste windmolens. Want de bank wil
Verdere versterking van de identiteit en reputatie van de Rabobank als
zekerheid. Maar zeker is dat
coöperatieve, betrokken en op duurzaamheid georiënteerde bank.
deze transactie de verdere ont-
- Grotere marktoriëntatie van MVO door versnelde integratie van
wikkeling van offshoreparken
MVO-criteria in het kredietproces.
parken in West-Europa versnelt.”
- Groei in afzet van MVO-producten en -diensten. - Verdere uitbouw van het Rabobank Development Program.
Jaap Groenhof, directeur
- Realisering van een verdere verlaging van de belasting van het milieu.
Energy Investments Holding BV
Maatschappelijk verantwoord ondernemen | 93
belangrijkste beleidsterrein. Met haar dienst-
Verdere invoering van MVO
verlening oefent de Rabobank Groep immers
In 2006 is veel voortgang geboekt op het gebied
een grote, sturende invloed uit op de econo-
van integratie van MVO in de eigen organisatie.
mische, sociale en ecologische processen in
Alle groepsonderdelen en dochters en de
vele uiteenlopende sectoren. Aangezien het
meeste lokale Rabobanken hebben vanaf 2006
aantal MVO-activiteiten binnen de Rabobank
MVO-doelstellingen vastgesteld. Over de voort-
met het jaar toeneemt, is het noodzakelijk te
gang wordt periodiek gerapporteerd. 86% van
focussen op die gebieden van de bedrijfs-
de lokale Rabobanken heeft MVO in de beleids-
voering waar MVO de grootste impact heeft.
cyclus opgenomen. 80% neemt deel aan de
Voor de komende jaren wordt de focus gelegd
MVO-monitoring. Extern wordt de invloed van
op de volgende twee doelstellingen:
MVO op de klantbeoordeling bij de kredietver-
- Verdere invoering van MVO in de kernpro-
lening steeds meer zichtbaar. Het MVO-denken
cessen van de Rabobank Groep. De nadruk
heeft in 2006 ook bij de vastgoedactiviteiten
ligt daarbij op kredietverlening, leasing en
een herkenbare plaats gekregen en maakt onder-
beleggen.
deel uit van alle projectontwikkelingsplannen.
- Het in de markt zetten van nieuwe produc-
Innovatieve financiering van windmolenpark
ten en diensten ter bevordering van schone
MVO in de kredietverlening
technologieën en duurzame investeringen.
In 2006 startte de Rabobank Groep met het
Ook op andere beleidsterreinen zijn doel-
ontwikkelen van een handleiding over de toe-
stellingen geformuleerd. Het bepalen van
passing van MVO. Deze handleiding vormt een
de prioriteit vindt plaats aan de hand van 22
bijlage bij de Credit Manual van de Rabobank
kernprestatie-indicatoren. Voor de kust van IJmuiden wordt gebouwd aan een groot offshorewindmolenpark, dat vanaf 2008 genoeg stroom gaat leveren voor zo’n 125.000 Nederlandse huishoudens. Het project is gefinancierd door de Rabobank, samen met BNP Paribas, Dexia en Eksport Kredit
“Rabobank geeft niet alleen financiële steun, maar toont ook echte betrokkenheid bij laaggeletterdheid”
Fonden, en past in het beleid van de Rabobank om actief te participeren in de totstandko-
“Vanaf het begin is het voor Stichting Lezen & Schrijven
ming van duurzame energie-
belangrijk geweest om toonaangevende bedrijven, zoals
projecten. Het is wereldwijd de
de Rabobank, bij de aanpak van laaggeletterdheid te
eerste zogenoemde ‘non-
betrekken. Niet alleen voor financiële steun, ook voor
recourse’-projectfinanciering
echte betrokkenheid. De Rabobank was een van de eerste
van een offshorewindmolen-
bedrijven die dat waarmaakten. Met de bijdragen van de
park. Dat wil zeggen dat de
Rabobank hebben wij specifieke communicatieactiviteiten
financiers tijdens de construc-
ontwikkeld. We hebben een televisiedocumentaire gefinan-
tiefase - de meest risicovolle
cierd, een speciale website voor laaggeletterden ontwik-
fase van het project - mede het
keld en we ondersteunen een educatieve televisieserie
risico van bijvoorbeeld kosten-
over analfabetisme.”
overschrijdingen en vertragingen dragen. Bij eerdere parken
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden,
lagen deze risico’s volledig bij
voorzitter Stichting Lezen & Schrijven in interview Dichterbij.
de investeerders. Internationale ontwikkelaars kijken dan ook al lang uit naar ‘non-recourse’financieringen.
94 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Groep. De MVO-handleiding helpt medewerkers
benutten van kansen die deze markt biedt
om de uitgangspunten en richtlijnen die de
aan duurzaam opererende bedrijven. In het
Rabobank voor zichzelf heeft opgesteld, toe
verslagjaar is veel energie gestoken in het
te passen in de zakelijke dienstverlening.
ontwikkelen van nieuwe producten en diensten
De handleiding geeft de verschillende groeps-
voor de zakelijke en particuliere klanten.
onderdelen de ruimte om daaraan een eigen
Eind 2006 plaatste Robeco bij beleggers het
invulling te geven, die recht doet aan de speci-
Robeco Clean Tech Certificaat en het Robeco
fieke situatie in hun markten. Zo spelen in de
Clean Tech Fund II. Begin 2007 introduceerde
Europese vastgoedmarkt waar de vastgoed-
de Rabobank in samenwerking met het Wereld
divisie actief is nu eenmaal andere kwesties
Natuur Fonds een nieuwe creditcard met
dan bij klanten van Rabobank International in
klimaatbijdrage.
de suikerindustrie. Sinds februari 2007 is de
Door zuiniger met energie om te gaan, speelt
handleiding officieel van kracht.
de Rabobank Groep ook lokaal in op het ver-
Naar schatting 1,5 miljoen
minderen van CO2-uitstoot. Zo ontwikkelde
Nederlanders hebben moeite
Nieuwe klimaatgerelateerde producten en diensten
Rabobank West-Groningen een speciale hypo-
met lezen en schrijven. De
theek voor een nieuwbouwproject. Klanten die
Stichting Lezen & Schrijven zet
In de visie van de Rabobank Groep biedt de
daar een huis kopen, kunnen bij deze lokale
zich in om dit maatschappelijke
klimaatmarkt bedrijven de mogelijkheid om op
Rabobank een rentekorting ontvangen als
probleem breed op de kaart te
een flexibele en kostenefficiënte wijze te vol-
energiebewust wordt gebouwd. Hoe energie-
zetten. De Rabobank is een van
doen aan de wettelijke eisen van verminderde
zuiniger de woning, hoe lager het rente-
de actieve grondleggers van de
CO2-uitstoot. De Rabobank richt zich op het
percentage.
stichting. Zo heeft de bank
Hulpmiddelen voor laaggeletterden
meegeholpen aan de bouw van de internetsite mijnabc.nl en ze werkt mee aan de documentaire ‘Ongeletterd’, die bijdraagt aan meer openheid over analfabetisme en laaggeletterdheid. Ook komt met steun van de Rabobank een educatief multimediaproject tot stand om de lees- en schrijfvaardigheid van volwassenen te verbeteren. In haar bancaire dienstverlening heeft de Rabobank oog voor klanten die moeilijk kunnen lezen. In 2006 zijn drie hulpmiddelen ontwikkeld: een herkenningswijzer waarmee bankmedewerkers laaggeletterde klanten kunnen herkennen en verder kunnen helpen, de klantbrochure Stap voor stap bankieren, die in eenvoudige taal de bankdiensten uitlegt, en een zogeheten Readspeaker op www.rabobank.nl, die teksten op de site voorleest. Daarmee is de Rabobank de eerste bank in Nederland die haar site uitgerust heeft met een voorleesfunctie.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen | 95
Microkredieten helpen armoede te bestrijden
Nieuwe participaties in banken in ontwikkelingslanden
Bedrijfsvoering
De ambitie van de Rabobank is om voor de
duurzame bedrijfsvoering is gericht op het
bevolking van ontwikkelingslanden de toegang
verminderen van de benodigde hoeveelheden
Het beleid van de Rabobank Groep voor een
tot financiële dienstverlening laagdrempeliger
grondstoffen en energie, bijvoorbeeld energie-
Het microkrediet stond in 2006
te maken. Hiervoor bestaat sinds 2004 het Rabo
besparing en duurzame autolease. Parallel
volop in de belangstelling door
Development Program. De doelstelling van de
daaraan wordt gewerkt aan verbetering van de
de uitreiking van de Nobelprijs
Rabobank om in 2006 te investeren in enkele
kwaliteit of duurzaamheid van input (met onder
voor de vrede aan Mohammed
rurale banken in ontwikkelingslanden is gehaald.
andere door het inkopen van groene elektriciteit
Yunus, de grondlegger van het
Eind 2006 kocht de Rabobank 49% van de
en FSC-papier) en output (door bijvoorbeeld
microkrediet in Bangladesh.
aandelen van de Zambia National Commercial
het gebruiken van roetfilters op diesels, en
Ook de Rabobank Foundation
Bank. Rabo Development levert het manage-
afvalmanagement).
levert met microkredieten al
ment en verbindt zich aan een driejarig
meer dan 30 jaar een bijdrage
Technical Assistance-programma.
aan coöperaties in derdewe-
Ook werd een overeenkomst getekend met de
Voor meer informatie
reldlanden. Het gaat om kleine
United Rural Cooperative Bank of Hangzhou
www.rabobankgroep.nl/duurzaamheid
leningen, waarmee mensen
(URCB) in China voor de acquisitie van een
kunnen investeren in een beter
aandeel van 10% in de Chinese bank.
bestaan. Op deze manier
Daarnaast heeft de Tanzaniaanse National
bereikt de Rabobank Founda-
Microfinance Bank (NMB), waarin Rabobank
tion wereldwijd ruim 3,2 mil-
sinds 2005 een 35%-belang heeft, in 2006 het
joen leden van coöperaties,
kantorennet met enkele kantoren uitgebreid
waarvan de helft op of onder de
en gemoderniseerd, onder andere door de
armoedegrens leeft. Van 2001
ingebruikname van de eerste geldautomaten.
tot 2006 konden 399 organisaties rekenen op een bijdrage van de Rabobank Foundation. Uit een evaluatie blijkt dat deze coöperaties snel groeien: jaarlijks stijgt het ledenaantal met gemiddeld 15%.
96 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Jaarcijfers Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerd vermogensoverzicht Geconsolideerd overzicht van kasstromen Bedrijfssegmenten Accountantsverklaring
Jaarcijfers | 97
Geconsolideerde balans Per 31 december in miljoenen euro’s
2006
2005
Activa Geldmiddelen en kasequivalenten
1.630
2.923
Vorderingen op andere banken
49.086
53.065
Voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa
36.789
39.011
in de winst-en-verliesrekening
21.468
17.449
Derivaten
18.992
24.135
354.924
304.451
48.961
48.644
Overige financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen
Kredieten aan cliënten Voor verkoop beschikbare financiële activa Tot einde looptijd aangehouden financiële activa
1.489
1.908
Investeringen in geassocieerde deelnemingen
3.250
2.971
Goodwill en andere immateriële activa
1.844
252
Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen
5.022
3.115
Vastgoedbeleggingen
1.338
768
176
210
1.477
1.575
Overige activa
10.009
6.096
Totaal activa
556.455
506.573
Acute belastingvorderingen Uitgestelde belastingvorderingen
98 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Per 31 december in miljoenen euro’s
2006
2005
Verplichtingen Schulden aan andere banken
113.644
109.749
Toevertrouwde middelen
215.899
186.427
Uitgegeven schuldpapieren
128.066
115.992
Derivaten en overige handelsverplichtingen
26.694
31.182
Overige schulden
10.649
7.066
26.270
23.844
1.175
931
Acute belastingverplichtingen
172
283
Uitgestelde belastingverplichtingen
836
668
1.223
1.437
Overige financiële verplichtingen tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening Voorzieningen
Personeelsbeloningen Achtergestelde schulden Totaal verplichtingen
2.450
2.645
527.078
480.224
17.426
15.450
Eigen vermogen Eigen vermogen Rabobank Nederland en lokale Rabobanken Rabobank Ledencertificaten uitgegeven door groepsmaatschappijen
5.808
5.811
23.234
21.261
Trust Preferred Securities III t/m VI uitgegeven door groepsmaatschappijen
1.959
2.092
Overige belangen van derden
4.184
2.996
Totaal eigen vermogen Totaal verplichtingen en eigen vermogen
29.377
26.349
556.455
506.573
Jaarcijfers | 99
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Jaar eindigend op 31 december 2006
2005
Rentebaten
25.059
19.716
Rentelasten
in miljoenen euro’s
18.587
13.455
Rente
6.472
6.261
Baten uit hoofde van honoraria en provisies
2.741
2.482
Lasten uit hoofde van honoraria en provisies Honoraria en provisies Resultaat van geassocieerde deelnemingen
445
422
2.296
2.060
556
579
246
-146
7
38
Resultaat uit financiële activa en verplichtingen tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening Resultaat uit voor verkoop beschikbare financiële activa Overige
472
571
10.049
9.363
Personeelskosten
4.117
3.880
Andere beheerskosten
Baten
2.429
2.031
Afschrijvingen
341
331
Bedrijfslasten
6.887
6.242
450
517
Waardeveranderingen
2.712
2.604
Belastingen
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
367
521
Nettowinst
2.345
2.083
Waarvan toekomend aan Rabobank Nederland en lokale Rabobanken
1.757
1.577
Waarvan toekomend aan houders Rabobank Ledencertificaten
277
211
Waarvan toekomend aan Trust Preferred Securities III t/m VI
110
111
Waarvan toekomend aan overige belangen van derden Nettowinst van het jaar
100 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
201
184
2.345
2.083
Geconsolideerd vermogensoverzicht Eigen vermogen Rabobank in miljoenen euro’s
Stand per 1 januari 2005
Nederland en
Rabobank
Trust Preferred
Overige belangen
lokale Rabobanken
Ledencertificaten
Securities III t/m VI
derden
Totaal
14.018
3.840
1.877
3.269
23.004
-174
-
-
-
-174
1
-
-
-
1
Voortvloeiend in de periode (na belastingen): Netto reële waardemutaties - voor verkoop beschikbare financiële activa Netto reële waarde mutaties - kasstroomafdekkingen Overige mutaties
12
-
-
-
12
Valutaomrekeningsverschillen
22
-
215
328
565
-132
-
-
-
-132
Overgedragen naar nettowinst - voor verkoop beschikbare financiële activa Totale baten en lasten over het boekjaar -271
-
215
328
272
Nettowinst
1.577
211
111
184
2.083
Totaal baten en lasten
1.306
211
326
512
2.355
-
1.971
-
-
1.971
direct opgenomen in het eigen vermogen
Uitgifte van Rabobank Ledencertificaten en Trust Preferred Securities III t/m VI Betalingen op Rabobank Ledencertificaten en -
-211
-111
-
-322
126
-
-
-785
-659
Stand per 31 december 2005
15.450
5.811
2.092
2.996
26.349
Stand per 1 januari 2006
15.450
5.811
2.092
2.996
26.349
-277
-
-
-
-277
94
-
-
-
94
-16
-
-
-
-16
Trust Preferred Securities III t/m VI Overige
Voortvloeiend in de periode (na belastingen): Netto reële waardemutaties - voor verkoop beschikbare financiële activa Netto reële waarde mutaties - deelnemingen Netto reële waarde mutaties - kasstroomafdekkingen Overige mutaties
Valutaomrekeningsverschillen
11
-
-
-
11
-14
-
-133
-191
-338
295
-
-
-
295
Overgedragen naar nettowinst - voor verkoop beschikbare financiële activa Totale baten en lasten over het boekjaar 93
-
-133
-191
-231
Nettowinst
1.757
277
110
201
2.345
Totaal baten en lasten
1.850
277
-23
10
2.114
direct opgenomen in het eigen vermogen
Betalingen op Rabobank Ledencertificaten en Trust Preferred Securities III t/m VI Overige Stand per 31 december 2006
-
-277
-110
-
-387
126
-3
-
1.178
1.301
17.426
5.808
1.959
4.184
29.377
Jaarcijfers | 101
Geconsolideerd overzicht van kasstromen Jaar eindigend per 31 december 2006
2005
2.712
2.604
Afschrijvingen
341
346
Waardeveranderingen
450
517
in miljoenen euro’s
Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten Bedrijfsresultaat vóór belastinglasten Aangepast voor: Niet-geldelijke posten opgenomen in winst
(Winst)/verlies op verkoop van materiële vaste activa (Winst) uit deelnemingen en (winst)/verlies op verkoop van dochteronderneming Reële waarde (winsten)/verliezen op vastgoedbeleggingen
-14
-12
-527
-218
2
1
-246
146
Reële waarde (winsten)/verliezen uit financiële activa en verplichtingen tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening Netto (winst)/verlies uit voor verkoop, beschikbare aangehouden financiële activa
-7
-38
2.711
3.346
7.874
1.387
Voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa
2.222
-5.741
Derivaten
5.143
7.900
-4.019
25.219
-50.473
-30.337
Derivaten en overige handelsverplichtingen
-4.488
-11.090
Toevertrouwde middelen
29.472
8.956
Uitgegeven schuldpapier
12.074
18.472
3.583
-291
Nettomutatie in operationele bedrijfsmiddelen Vorderingen op andere banken
Nettomutatie in niet voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening Kredieten aan cliënten Nettomutatie in verplichtingen uit hoofde van operationele activiteiten
Overige schulden Betaalde belastingen Overige mutaties (2005: voornamelijk als gevolg van vervreemding Interpolis) Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
-809
-634
-2.285
-18.681
1.005
-1.494
1.714
-21
Kasstromen uit investeringsactiviteiten Overname van dochterondernemingen, na aftrek van overgenomen geldmiddelen Afstoting van dochterondernemingen, na aftrek van overgenomen geldmiddelen Verwerving van onroerende zaken, bedrijfsmiddelen en vastgoedbeleggingen Ontvangsten uit verkoop van onroerende zaken en bedrijfsmiddelen
3
2
-646
-456
330
318
-16.160
-14.885
aangehouden financiële activa
12.861
10.286
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
-1.898
-4.756
Ontvangsten uit uitgifte van Rabobank Ledencertificaten
-
2.000
Ontvangsten uit uitgifte van achtergestelde schulden
-
1.000
-387
-322
-13
-774
Verwerving van voor verkoop beschikbare en tot einde looptijd aangehouden financiële activa Ontvangsten uit verkoop en aflossing van voor verkoop beschikbare en tot einde looptijd
Kasstromen uit financieringsactiviteiten
Betalingen op Rabobank Ledencertificaten en Trust Preferred Securities III t/m VI Aflossingen van achtergestelde schulden Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten
-400
1.904
-1.293
-4.346
Geldmiddelen en kasequivalenten aan het begin van het jaar
2.923
7.269
Geldmiddelen en kasequivalenten aan het eind van het jaar
1.630
2.923
Nettomutatie in geldmiddelen en kasequivalenten
In de nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten zijn begrepen kasstromen uit hoofde van rente. Rente-inkomsten
24.675
19.730
Rente-uitgaven
17.740
13.986
102 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Bedrijfssegmenten Wholesale-
in miljoenen euro’s
Binnenlands
bankbedrijf en
Vermogens-
retailbank-
internationaal
beheer en
bedrijf
retailbankbedrijf
beleggen
Leasing
Vastgoed
Overige*
Totaal
Over het jaar eindigend op 31 december 2006 Externe baten
7.731
1.582
894
1.304
492
-1.954
10.049
Baten uit andere segmenten
-2.180
1.040
-58
-462
-248
1.908
10.049
Totaal baten
5.551
2.622
836
842
244
-46
Segmentlasten
4.016
1.820
551
571
100
279
7.337
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
1.535
802
285
271
144
-325
2.712
Belastingen
444
115
62
65
40
-359
367
Nettowinst
1.091
687
223
206
104
34
2.345
242.380
403.554
18.894
24.765
17.069
-153.457
553.205
Activa van het bedrijfsonderdeel
12
460
11
11
56
2.700
3.250
242.392
404.014
18.905
24.776
17.125
-150.757
556.455
Verplichtingen van het bedrijfsonderdeel
226.552
394.688
17.238
22.670
16.377
-150.447
527.078
Totaal verplichtingen
226.552
394.688
17.238
22.670
16.377
-150.447
527.078
142
48
8
2.855
195
12
3.260
software
152
51
11
21
3
103
341
Waardeveranderingen
139
234
-
77
-1
1
450
Externe baten
7.719
1.399
784
1.073
302
-1.914
9.363
Deelnemingen Totaal activa
Investeringen in onroerende zaken en bedrijfsmiddelen Afschrijvingen inclusief afschrijvingen op
Over het jaar eindigend op 31 december 2005 Baten uit andere segmenten
-2.288
827
-66
-354
-152
2.033
-
Totaal baten
5.431
2.226
718
719
150
119
9.363
Segmentlasten
3.910
1.536
468
484
42
319
6.759
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
1.521
690
250
235
108
-200
2.604
Belastingen
497
117
76
57
30
-256
521
Nettowinst
1.024
573
174
178
78
56
2.083
219.777
368.147
14.179
20.757
9.101
-128.359
503.602
15
215
154
4
18
2.565
2.971
Activa van het bedrijfsonderdeel Deelnemingen Totaal activa
219.792
368.362
14.333
20.761
9.119
-125.794
506.573
Verplichtingen van het bedrijfsonderdeel
205.141
359.787
13.546
19.262
8.496
-126.008
480.224
Totaal verplichtingen
205.141
359.787
13.546
19.262
8.496
-126.008
480.224
115
40
16
10
4
222
407
Investeringen in onroerende zaken en bedrijfsmiddelen Afschrijvingen inclusief afschrijvingen op software
164
40
13
15
1
98
331
Waardeveranderingen
175
259
-
92
1
-10
517
* Inclusief eliminatie tussen segmenten voor winst-en-verliesrekening.
Jaarcijfers | 103
Accountantsverklaring Wij zijn van oordeel dat de in dit jaarverslag op pagina 98
Voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeels-
tot en met 103 opgenomen geconsolideerde balans, winst-
vorming omtrent de financiële positie en de resultaten van
en-verliesrekening, vermogensoverzicht, resultaatverdeling
Rabobank Groep en voor een toereikend inzicht in de reik-
naar bedrijfssegmenten en overzicht van kasstromen, als-
wijdte van onze controle dienen de overzichten te worden
mede de daaraan ter vergelijking toegevoegde bedragen
gelezen in samenhang met de volledige geconsolideerde
2005, – hierna ‘overzichten’ – op alle van materieel belang
jaarrekening 2006 waaraan deze zijn ontleend, alsmede met
zijnde aspecten in overeenstemming zijn met de geconso-
de door ons daarbij verstrekte accountantsverklaring.
1
lideerde jaarrekening 2006 van Rabobank Groep , waarvan deze overzichten deel uitmaken. Bij deze geconsolideerde
Utrecht, 5 maart 2007
jaarrekening hebben wij op 5 maart 2007 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt.
Ernst & Young Accountants namens deze
mr. drs. G.H.C. de Méris RA
1) De Rabobank Groep bestaat uit de Coöperatieve Centrale RaiffeisenBoerenleenbank B.A. te Amsterdam, de bij haar aangesloten Rabobanken, Robeco Groep N.V. te Rotterdam, De Lage Landen International B.V. te Eindhoven, Schretlen & Co N.V. te Amsterdam, FGH Bank N.V. te Utrecht, Rabohypotheekbank N.V. te Amsterdam, Onderlinge Waarborgmaatschappij Rabobanken B.A. te Amsterdam, Rabo Bouwfonds Holding N.V. te Utrecht, Bank Sarasin & Cie. AG te Basel, Zwitserland en hun groepsmaatschappijen.
104 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Personalia Rabobank Groep Directeuren 1
Obvion NV Drs. Roy van Diem (R.), voorzitter
Cor Broekhuyse RA (C.F.)
Drs. John Smulders (J.I.A.)
Drs. Ralf Dekker (R.J.) Jan Dijkstra (J.D.)
Rabo Bouwfonds Holding NV
Tjalling Halbertsma (T.B.)
Drs.Tjalling Halbertsma (T.B.), voorzitter
Drs. André van Iersel (A.A.J.M.)
Peter Keur (P.C.)
Mr. drs. Rob ten Heggeler (R.H.L.)
Drs. Jean Klijnen (J.L.M.J.)
Drs. Jos van Lange (J.H.P.M.)
Drs. Jos van Lange (J.H.P.M.)
Drs. Harold Knebel (H.A.J.M.)
Drs. ing. Henk van Zandvoort (H.J.M.)
Drs. Hans van der Linden (J.A.M.) Drs. Bert Mertens (H.H.J.)
Robeco Groep NV
Monika Milz (M.R.)
Drs. George Möller (G.A.), voorzitter
Rik Op den Brouw (H.)
Drs. Leni Boeren (L.M.T.)
Mr. Thomas van Rijckevorsel (T.C.A.M.)
Drs. Sander van Eijkern (S.)
Harry de Roo RA (J.H.)
Drs. Constant Korthout (C.T.L.)
Karel Schellens (C.A.C.M.)
Drs. Frank Kusse (F.L.)
Rutger Schellens (R.V.C.)
Drs. Niek Molenaar (N.F.)
Ronald Slaats (R.A.M.) Jaap Slotema (J.)
Sarasin
Rinus van der Struis RE RA (M.)
Joachim Straehle (J.H.)
Sheldon Sussman (S.)
Fidelis Goetz (F.M.)
Mr. Jan van Veenendaal (J.)
Matthias Hassels (M.) Andreas Sarasin (A.R.)
Directies onderdelen Rabobank Groep 1
Eric G. Sarasin (E.G.) Marco Weber (M.) Franz von Meyenburg (F.K.)
Alex Beleggersbank René Frijters (R.J.A.), directeur
Schretlen & Co NV 2 Gerbert Mos MBA (G.A.), voorzitter
De Lage Landen International BV
Peter Ligtvoet (P.G.)
Karel Schellens (C.A.C.M.), voorzitter
Mark Rosenberg (M.H.)
Philip Schneck Jr. (P.W.) Mr. Ronald Slaats (R.A.M.) Rolf Westmijse RA (R.)
1) Per 1 maart 2007 2) Per 1 april 2007
Personalia Rabobank Groep | 105
Rabobank Groep wereldwijd aanwezig
Noord-Amerika
Europa
Nederland
Azië
Australië
Canada
België
Noorwegen
Bahrein
Australië
Verenigde Staten
Denemarken
Oostenrijk
China
Nieuw-Zeeland
Duitsland
Polen
India
Latijns-Amerika
Finland
Rusland
Indonesië
Argentinië
Frankrijk
Slowakije
Japan
Brazilië
Groot Brittannië
Spanje
Korea
Chili
Guernsey
Tsjechië
Maleisië
Curaçao
Hongarije
Turkije
Singapore
Voor verdere informatie over onze vestigingen
Kaaiman Eilanden
Ierland
Zweden
Thailand
en kantoren, zoals vestigingsplaats en contact-
Mexico
Italië
Zwitserland
Verenigde Arabische
gegevens: zie www.rabobankgroep.nl/
Emiraten
vestigingen
Luxemburg
106 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Colofon Uitgave
Publicatie
Rabobank Nederland,
Deze publicatie en de afzonderlijke uitgave ‘Rabobank Groep Gecon-
Directoraat Communicatie
solideerde jaarrekening 2006’, en de jaarrekening vormen het jaarverslag, de jaarrekening en de overige gegevens van de Coöperatieve Centrale
Redactie
Raiffeisen-Boerenleenbank B.A.
Andries van der Bruggen, Geoffrey van Diessen, Smink, Van der Ploeg & Jongsma en Marc van der Ven
Openbaarmaking De uitgave ‘Rabobank Groep Geconsolideerde jaarrekening 2006’,
Art-direction en vormgeving
en de jaarrekening worden na vaststelling gedeponeerd ten kantore
Eden Design & Communication, Amsterdam
van het handelsregister bij de Kamer van Koophandel onder
Borghouts Design, Haarlem
nummer 30.046.259.
Fotografie
Jaarverslagen
Tjeerd Fonk, Amsterdam
De Rabobank Groep publiceert de volgende jaarverslagen:
Edwin Walvisch, Heemstede
• Jaarverslag 2006 (Nederlands en Engels);
Tekstcorrecties Mary Pranger, Amsterdam
• Geconsolideerde jaarrekening 2006 (Nederlands en Engels); • Maatschappelijk jaarverslag 2006
Internet Info.nl, Amsterdam SiteManagement
(Nederlands en Engels); • Halfjaarverslag 2007 (Nederlands en Engels, verschijnt september 2007).
C&F Report Amsterdam Exemplaren van deze verslagen zijn op te vragen bij
Coördinatie grafische productie
Rabobank Nederland, Directoraat Communicatie
Kobalt BV, Amstelveen
Croeselaan 18, 3521 CB Utrecht Postbus 17100, 3500 HG Utrecht
Lithografie
Telefoon 030 - 216 18 54
NEROC’VGM, Amsterdam
Fax
030 - 216 19 16
E-mail
[email protected]
Druk Thieme, Amsterdam
Alle jaarverslagen zijn te raadplegen op internet: www.rabobankgroep.nl/jaarverslagen
Materiaalgebruik Bij de vervaardiging van het drukwerk werd gebruikgemaakt van minder milieubelastende materialen. Bij de druk werd Novavit Bio mineraalolievrije inkt gebruikt op 250 en 130 grams Arctic Volume (FSC-gecertificeerd).
Colofon | 107
Organigram Rabobank Groep 9 miljoen klanten
1,64 miljoen leden
188 lokale Rabobanken
Rabobank Nederland Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf • Rabobank International • Corporate Clients Nederland
• Particulieren • MKB • Private Banking
Vermogensbeheer Beleggen
• • • •
Robeco Groep Schretlen & Co Alex Sarasin
Marktondersteuning binnenlands retailbankbedrijf
Leasing
• De Lage Landen
108 | Rabobank Groep jaarverslag 2006
Groepsfuncties
• Audit, Toezicht, ICT, Finance, Communicatie, Personeel, Coöperatie en Bestuur, Kredieten, Shared Services & Facilities • Overige staven en diensten
Vastgoed
• Rabo Bouwfonds
Verzekeren
• Eureko (38%)
Hypotheken
• Obvion
Profielen Rabobank Groep De Rabobank Groep is een brede financiële dienstverlener op
Alex is van geavanceerde handelssysteem uitgegroeid tot digitale
coöperatieve grondslag. Ze bestaat uit 188 zelfstandige lokale
beleggersbank. Alex Beleggersbank bestaat sinds 1999 en is met
Rabobanken in Nederland, Rabobank Nederland en een groot aan-
meer dan 100.000 beleggersrekeningen marktleider op het gebied
tal gespecialiseerde dochterondernemingen. De kerndoelstelling
van online beleggen en de grootste aanbrenger van particuliere
van de groep is het genereren van een zo hoog mogelijke klant-
orders op zowel de Euronext effectenbeurs als de Euronext
waarde. Daartoe biedt de organisatie haar klanten alle mogelijke
derivatenbeurs.
financiële producten en diensten. De Rabobank Groep bedient
Alex richt zich op de optimale bediening van een groeiend aantal
meer dan de helft van de 16 miljoen Nederlanders en van de
beleggers, die afhankelijk van hun eigen doelstellingen, volledig
Nederlandse bedrijven. In Nederland heeft zij dominante markt-
zelfstandig of met advies wil beleggen. Daarnaast biedt Alex
posities op vrijwel alle gebieden van de financiële dienstverlening:
allerlei ondersteunende en educatieve mogelijkheden, waaronder
woninghypotheken, spaarmiddelen en in de sectoren midden- en
professionele analyses, nieuwsberichten, beleggingsexperts,
kleinbedrijf en food & agri.
seminars en het opleidingsinstituut de Alex Academy, welke
In de grootzakelijke markt in Nederland is de positie inmiddels
recent gecertificeerd is door de Universiteit van Maastricht.
aanzienlijk versterkt. Wereldwijd focust de Rabobank Groep via
www.alex.nl
Rabobank International primair op de financiering van de internationale food & agribusiness, een niche waarin zij een leidende positie bekleedt. De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardigheid (triple A) en is buiten Nederland met 330 vestigingsplaatsen vertegenwoordigd in 41 landen. www.rabobankgroep.nl
De Lage Landen is een internationale aanbieder van hoogwaardige programma’s op het gebied van activafinanciering. De Lage Landen heeft kantoren en samenwerkingsverbanden in meer dan 25 landen in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Zuidoost Azië, Australië en Nieuw-Zeeland. De onderneming specialiseert zich
Rabo Bouwfonds is een internationale vastgoedonderneming met
internationaal in activafinanciering en Vendor Finance, en concen-
drie op vastgoed gerichte kernactiviteiten: ontwikkelen, financieren
treert zich op de bedrijfstakken: Food & Agriculture, Healthcare,
en investment management. Rabo Bouwfonds opereert op de
Office Equipment, Information Technology, Telecommunications,
particuliere en zakelijke markt en behoort tot de grootste vastgoed-
Financial Institutions, Trucks & Trailers, Public Finance and Materials
ondernemingen van Europa. Rabo Bouwfonds had ultimo 2006
Handling & Construction Equipment. In Nederland biedt het bedrijf
zo’n 1900 medewerkers in dienst, waarvan bijna 500 in het buiten-
een breed pakket leasing- en handelsfinancieringsproducten aan.
land. Het ontwikkelen van vastgoed gebeurt door Bouwfonds
Tot het productenpakket behoren equipmentlease, auto- en
Property Development en Rabo Vastgoed.
bedrijfswagenlease, ICT-lease, consumer finance en handels-
Het financieren van vastgoed gebeurt door FGH Bank en haar labels
financiering. Sinds 2006 is Athlon Carlease onderdeel van
Nederlandse Hypotheekbank en Rijnlandse Bank. Op het gebied
De Lage Landen Groep.
van vastgoedbeleggingen zijn Bouwfonds Asset Management en
www.delagelanden.com
FGH Asset Management actief.
Obvion verstrekt hypotheken en eenvoudige financiële producten
Bank Sarasin is een toonaangevende Zwitserse private bank die
via een selectie van kwalitatief goede, onafhankelijke intermediairs.
in 1841 is opgericht. Haar duurzame succes is gebaseerd op ver-
Obvion biedt goedgeprijsde producten, hoogwaardige product-
trouwen, vertrouwelijkheid, expertise en toewijding. De kern-
opties en ondersteuning van het intermediair. Verder kiest Obvion
activiteiten van Bank Sarasin bestaan uit beleggingsadvies en
voor een snelle en vlekkeloze procesgang waarbij betrouwbaar-
vermogensbeheerdiensten voor particuliere en institutionele
heid voorop staat. Door de samenhang van deze onderdelen
klanten, en beleggingsfondsen. Corporate finance, brokerage en
onderscheidt Obvion zich in de markt. Obvion is de grootste
financiële analyse completeren het pakket diensten en producten.
geldverstrekker die uitsluitend het intermediaire kanaal bedient,
Bij Sarasin werken ruim 1.100 medewerkers. Het hoofdkantoor van
met een marktaandeel dat sinds de start in 2002 meer dan
de Sarasin Groep staat in Bazel, andere Zwitserse vestigingen staan
verdubbeld is tot 5,2% in 2006. Obvion is voortgekomen uit een
in Zürich, Genève en Lugano. Internationaal heeft de Sarasin Groep
samenwerkingsverband van Rabobank en ABP. Het hoofdkantoor
kantoren in Dubai, Guernsey, Hongkong, Londen, Luxemburg,
is gevestigd in Heerlen.
München, Parijs en Singapore. De aandelen van Bank Sarasin zijn
www.obvion.nl
genoteerd aan de SWX, de Zwitserse effectenbeurs. www.sarasin.com
Robeco, opgericht in 1929, is een vermogensbeheerder pur sang. Wereldwijd voorziet Robeco circa 700 institutionele en circa 1,5 miljoen particuliere klanten van beleggingsproducten en -diensten.
Schretlen & Co is de vermogensbank binnen de Rabobank Groep.
Particulieren worden zowel bediend via banken en andere
Haar missie is het begeleiden van topvermogenden bij het waar-
distributiepartners als via directe kanalen. Het productaanbod
maken van hun ambities op het gebied van vermogensvraag-
omvat vastrentende en aandelenbeleggingen alsmede alternative
stukken. Schretlen & Co richt zich primair op (zeer) vermogende
investments. Behalve in thuismarkten de Benelux en de Verenigde
particulieren en middelgrote instellingen. Kernactiviteit is vermo-
Staten heeft Robeco vestigingen in Frankrijk, Zwitserland, Duitsland,
gensbeheer en -advies, gecombineerd met vermogensplanning.
Spanje, Polen en het Midden-Oosten en Japan. Het beheerd vermo-
Er wordt intensief contact onderhouden en samengewerkt met
gen bedraagt circa EUR 142 miljard (per eind 2006). Robeco heeft
lokale Rabobanken. Dat heeft onder meer geresulteerd in
wereldwijd circa 2.000 medewerkers, verspreid over tien landen.
Rabobank Beheerd Beleggen (RBB) en Rabobank Effecten Advies
www.robeco.nl
Desk (READ), beide samenwerkingsverbanden tussen Schretlen & Co en lokale banken op het gebied van effectendienstverlening. Naast het hoofdkantoor in Amsterdam heeft Schretlen & Co vestigingen in Apeldoorn, Heerenveen, Rotterdam en Waalre. www.schretlen.com
12113-04-2007
www.rabobankgroep.nl