Quickscan Sociale. wijkteams Juli 2013 Joren van Popta Vincent Kokke. Gouda

Gouda

Quickscan Sociale wijkteams

Juli 2013 Joren van Popta Vincent Kokke

JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Nieuwe Gouwe Westzijde 1, 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda

Basismodel “Sociale Wijkteams” Gemeenten werken in toenemende mate gebiedsgericht. De wijk of het dorp vormen de schaal waarop interventies steeds meer worden ingezet. Dit beperkt zich niet tot de gemeenten, maar mede in het licht van de nieuwe Wmo-ondersteuningsstructuur gaan ook de zorgaanbieders en de eerste lijn meer gebiedsgericht werken en wordt meer nadruk gelegd op de verbinding tussen cure/care en welzijn. Waar de zorg zich meer op het “ziektebeeld” richt, richt welzijn zich eerder op de sociale kwaliteit en omgevingsfactoren (leefbaarheid). Daarin kunnen zorg en welzijn elkaar versterken; bevorderen van gezondheid in plaats van behandelen van ziekten. Gemeenten zien zich voor nieuwe taken gesteld die met minder geld moeten worden uitgevoerd. Naast innovatie wordt er een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid, zelfhulp en eigen kracht, informele (sociale) netwerken en vrijwillige inzet. We zien in het gebiedsgerichte werken een ontwikkeling waarbij aandacht voor heel, schoon en veilig, via sociaal (sociale binding) verschuift naar meer aandacht voor informele zorgen dienstverlening; van een leefbaarheidsaanpak naar een aanpak voor informele zorgen dienstverlening; van specialistische en verkokerde individuele “zware zorg” naar meer generalistische inzet dichtbij mensen en hun (informele) netwerken. In veel gemeenten zijn experimenten en/of pilots gestart rondom het fenomeen van “sociale wijkteams”. Hiermee willen gemeenten komen tot 1 toegangspoort (integrale toegang) voor zorg en ondersteuning. De kern van de aanpak is veelal gebaseerd op de gedachte van één gezin, één plan, één regisseur maar uitdrukkelijk ook gericht op het doelmatiger gebruik van middelen door te “normaliseren en te ontzorgen”. De teams worden breed samengesteld en op een schaalniveau gepositioneerd waardoor snel handelen en korte lijnen centraal staan en maatwerk geleverd kan worden. De huidige sociale wijkteams vormen voor de betrokken professionals vaak een leeromgeving gericht op de komende decentralisaties en de vormgeving van Wmonieuw. Het is een vorm van “learning on the job”, gericht op het stimuleren van het denken over en het implementeren van deze “nieuwe” aanpak door een krachtige motivatie van individuele medewerkers in de richting van de geformuleerde doeleinden. Centraal staan competenties en gedragsrepertoire door oa. casuïstiekbesprekingen, scholing en coaching. De sociale wijkteams richten zich op het vergroten van zelfredzaamheid, participatie, toename gezondheid, veiligheid, terugdringen werkloosheid en mensen met schulden en voorkomen van duurdere zorg en ondersteuning. De wijkteams zijn een nieuwe vorm van basiszorg voor volwassenen die het leven tijdelijk niet op eigen kracht aankunnen.

De sociale wijkteams vormen de verbinding tussen de “leefwereld” van mensen en de “systeemwereld”;

Basisvoorzieningen

Informeel netwerk

Formeel netwerk

Formeel Netwerk Present zijn Outreachend Pro-actief

Bur ger

Benutten Sociaal netwerk

Leefwereld Collectief Lichte hulp Systeem wereld

Scan leefdomeinen

GESWT

Individueel Zwaardere hulp

Formeel Netwerk GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist

SP

SP

SP

1. Schakelen tussen de signalen (knelpunten, mogelijkheden en kansen) en het regulier aanbod van 1ste en 2e lijn. 2. Zijn present en preventief aanwezig in de wijk (om erger te voorkomen) en vormen de toegang tot hulp. 3. Werken pro-actief (via bv. huisbezoek) en outreachend op basis van een naar buiten toe gerichte generalistische houding. 4. Benutten de specialistische kennis van de generalisten in het wijkteam. 5. Richten zich met een persoonlijke benadering op vraagverheldering, scannen alle leefdomeinen en de eventuele belemmeringen om deel te nemen aan de samenleving en arbeid. 6. Benutten de mogelijkheden van formele en informele sociale netwerken van betrokkene en bieden “eerste hulp” en (lichte) ondersteuning en begeleiding. 7. Maken een plan van aanpak inclusief de taakstelling van de burger zelf. 8. Schakelen met of huren specialisten waar nodig in en houden de vinger aan de pols. 9. Coördineren de ondersteuning waarbij meerdere ondersteuners betrokken zijn en dragen zorg voor op- en afschaling van eigen of ingeschakelde ondersteuning. 10. Wijzen de weg naar inclusieve (basis)voorzieningen en leren hulpvragers de weg naar hun (eigen) hulpbronnen. 11. Ontwikkelen met partners een sociale agenda. Individuele vragen worden omgezet naar collectieve oplossingen en nieuwe (wijk)arrangementen, waarbij burgers, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen ook zelf een rol in (kunnen) vervullen.

Het versterken van sociale netwerken maakt onderdeel uit van de aanpak van gemeenten om participatie van kwetsbare mensen te vergroten en meer aandacht voor informele zorgen dienstverlening te bewerkstelligen (wederkerigheid). De wederzijdse informele hulp- en dienstverlening richt zich niet zozeer op zorg in enge zin (cure) maar meer op persoonlijke zaken (care) als sociale- en emotionele ondersteuning en praktische dienstverlening. Een onderdeel van de aanpak is het realiseren van een veranderende mindset van bewoners zodat zij de noodzaak inzien, de verantwoordelijkheid (leren) dragen en de bereidheid hebben om meer voor elkaar te betekenen of voor elkaar te zorgen, maar ook (leren) de vraag (weten) te stellen in hun eigen sociale netwerk en dit netwerk ook weten op of uit te bouwen en te onderhouden. De opbouw van sociale netwerken is als zodanig persoonsgebonden en individueel gericht op zelfredzaamheid maar kent ook een uitdrukkelijke collectieve kant van “samenredzaamheid” en sluit aan op de sociale netwerkinfrastructuur van de civil society. Waar mogelijk wordt het gedachtengoed van de “zorgzame samenleving” verwerkt in het nieuwe subsidiebeleid. In deze quickscan zijn we op zoek gegaan naar de basiselementen van de ontwikkeling van de sociale wijkteams en de specifieke accenten van een aantal gemeenten: We hebben daarbij gebruik gemaakt van informatie over de ontwikkeling van sociale wijkteams in: Dordrecht, Nijmegen, Groningen, Leeuwarden, Zoetermeer/Pijnacker, Leiden, Utrecht, Arnhem, Enschede, Eindhoven, Lelystad. Het basismodel (pagina 3) is aangevuld met de specifieke (kleur)accenten van een gemeente waarmee het “verschil” wordt gemaakt. Alle accenten zijn verwerkt in een totaalbeeld van “sociale wijkteams” (pagina 10) . Ter afsluiting zijn opgenomen, de levensdomeinen, gebiedsgrootte, financiering teams, competenties van de generalistische professionals in de “sociale wijkteams” en de afbakening generalist/ specialist.

Dordrecht: Sociaal Wijkteam

Basisvoorzieningen Vrijwilligers

Sport, cultuur

Informeel Formeel Zelfhulp netwerk netwerk

Familie

Werk

Onderwijs

Buurt

Formeel Netwerk Present zijn Outreachend Pro-actief

Leefwereld

Bur ger


WIP

Collectief Lichte hulp Systeem wereld

Scan leefdomeinen

GESWT


Deelnemers wijkteam: Algemeen maatschappelijk werk, Mee consulent, Sociaal cultureel werker/ ouderenwerker, Wijkverpleegkundige (i.h.k.v. zichtbare schakel), Medewerker woningcorporatie

Wijk netwerk

Formeel Netwerk

SP

SP

Het Dordtse model wordt gevormd door de combinatie van drie schakels: • Wijkinformatiepunt (ontvangst door vrijwillige gastvrouwen en heren –reintegratietrajecten-) • Laagdrempelige, herkenbare, toegankelijke plek in de wijk voor informatie, advies en ondersteuning (wonen, zorg, inkomensondersteuning en leefbaarheid) • Eerste contact en vraagverkenning d.m.v. quickscan door gastvrouw/heer • zo nodig doorverwijzing naar sociaal wijkteam • Sociaal wijkteam • Verdieping vraagverheldering en zo nodig ondersteuning (bemiddeling uitkerende instanties, daginvulling en activering, voorkomen sociaal isolement) • ‘Eropaf’ huisbezoeken op basis van huurachterstanden, signalen van organisaties en bewoners en bij nieuwe huurders. • Op basis van deze signalen leggen van contacten met bewoners en het bieden van ondersteuning. • Doorverwijzing, schakeling regulier aanbod bij verslaving en/of psychische stoornis • Wijknetwerk (nog fysiek; toekomst virtueel netwerk) • (ca. 20 organisaties vormen “schil” om het wijkteam, gericht op optimale samenwerking, signaleren (dubbelingen/ hiaten), opschalen en afschalen,

SP

Deelnemers wijknetwerk o.a. Thuiszorg, basisscholen, GGZ, GGD, DWO, MEE Drechtsteden, Sportbedrijf, Woonbron Sa= Sociale agenda GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist WIP= Wijk Informatie Punt

Eindhoven: Sociaal Wijkteam

Basisvoorzieningen

Centrale vraag: wat denkt de hulpvrager zelf dat er aan de hand is en wat denkt de persoon zelf nodig te hebben? Vrijwilligers

Sport, cultuur


Familie

Stappen zijn dan: • Eindhovenaren en hun sociale netwerken • Informele netwerken in de stad • Sociale basisvoorzieningen • Generalistisch werkende teams • Stedelijke specialistische voorzieningen

Werk

Onderwijs

Buurt

Formeel Netwerk Burger Benutten Sociaal netwerk

Present zijn Outreachend Pro-actief


Scan leefdomeinen

GESWT


Formeel Netwerk Multidisciplinair Team

SP

SP

SP

GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist = Coöperatie

Organisatie • Oprichting WIJ-coöperatie; vereniging van eigenaren op basis van gelijkwaardigheid en gelijk belang. • De gemeente is opdrachtgever; de WIJ-coöperatie voert uit: • Generalistische wijkteam • Generalistische multidisciplinaire team multiproblem huishoudens (overdracht daarna naar wijkteam) • Scheiding van generalisten en specialisten i.v.m. ‘verkoopgedrag’ • Ieder team krijgt een bestuurlijke “peetvader” (wethouder) • Wij-professionals werken in de wijk; hebben geen vaste uitvalsbasis

Utrecht: Sociaal Wijkteam


Sport, cultuur


Familie

Werk

Onderwijs

Buurt

Formeel Netwerk Burger

Jeugd Benutten Sociaal netwerk


Leefwereld

Een toegang


Scan leefdomeinen

GESWT


SP

T J&G Formeel Netwerk

SP

SP

GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist TJ&G= Team Jeugd en gezin

Toegang tot uitvoering • Zij gaan op cliënten af als er problemen dreigen om escalatie en daarmee zwaardere interventies te voorkomen. • Gebruik wordt gemaakt van de zelfredzaamheidsmatrix • Er komt één ingang op buurtniveau voor informatie en advies, cliëntondersteuning en generalistische begeleiding. Buurtteam Sociaal kent geen wachtlijst • Er is geen indicatie nodig voor de ondersteuning van het Buurtteam Sociaal • Bij aanmelding wordt bekeken welke mensen problemen op meerdere terreinen hebben en dus geholpen worden door een generalistisch professional • Mensen met enkelvoudige problemen worden zoveel mogelijk geholpen door vrijwilligers of bij complex problemen een gespecialiseerde hulpverlener. • Samen met cliënt wordt een plan van aanpak opgesteld met als basis welke mogelijkheden cliënt en zijn omgeving hebben. Motto: generalistische inzet waar mogelijk, specialistische inzet waar nodig Concrete begeleiding, ondersteuning, activering, verzorging • Het normale leven staat centraal: gezond verstand en het zoeken naar eenvoudige oplossingen zijn vertrekpunt van de werkwijze • Generalistische werker is gericht op verbetering gehele situatie en toename gebruik van voorzieningen die men nodig heeft. Meer nadruk op lichtere zorg en ondersteuning en mobilisatie eigen netwerk • Als eigen netwerk te weinig mogelijkheden biedt wordt gezocht naar mogelijkheden in het georganiseerde informele netwerk. Motto: vrijwillige inzet waar mogelijk, professionele steun waar nodig. • Waar mogelijk wordt de ondersteuning collectief aangeboden • Hulp en zorg wordt gekoppeld aan activering en gaat uit van het principe van wederkerigheid. Wat kan cliënt ook betekenen voor de samenleving en voor andere cliënten. Eén toegang volwassenen en jeugd Zorg voor kinderen en jongeren vergt een ander soort generalistische kennis en ervaring en kent andere samenwerkingspartners. Buurtteam Jeugd&Gezin blijven bestaan. Gezocht wordt wel naar één ingang voor beide teams voor doorsluizing naar het juiste team op basis van dominante problematiek.

Leiden: Sociaal Wijkteam


Sport, cultuur


Familie

Professionals in het wijknetwerk zijn de oren en ogen van de wijk. De wijklocatie is vooral uitvalsbasis: werkers werken outreachend en op vindplaatsen zoals scholen.

Werk

Onderwijs

Buurt

• Individuele vragen omzetten in collectief aanbod cq wijkarrangementen

Formeel Netwerk SA

Burger



•


Scan leefdomeinen

GESWT


Wijk netwerk

Specifieke uitgangspunten Wijkagenda: geformuleerde (geprioriteerde) gezamenlijke doelen collectief welzijn en brengt focus in de werkzaamheden betrokken instellingen. Basis: wijkanalyse van knelpunten en kansen. Bewoners en organisaties stellen deze agenda op en zijn samen verantwoordelijk voor uitvoering. Gemeente heeft regisserende rol. •

Formeel Netwerk •

SP

SP

SP

Sa= Sociale agenda GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist

Toegang tot uitvoering • De professionals leggen contact, zoeken mensen op, activeren het informele netwerk. Ze pakken signalen op van bv. School, huismeester, politie of huisartsen. Ze voeren keukentafelgesprekken (integraal en vraag achter de vraag en achterhalen het “eigen” netwerk, toewerkend naar een arrangement dat door mensen en hun netwerk is samengesteld). • Gebruik wordt gemaakt van de “zelfredzaamheidsmatrix”. Concrete begeleiding, ondersteuning, activering, verzorging • De professionals bieden ondersteuning en hulp, coördineren en faciliteren initiatieven. • Bij meer complexe problemen zorgt het team voor een goede coördinatie van de benodigde hulp

•

Doelgroep: • de wijkagenda is wijkgebonden en heeft hiermee een functie voor alle bewoners en organisaties in de wijk. Werkzaamheden: • de wijkagenda is van de wijk; bewoners bepalen samen met vrijwilligers en professionals de agenda, herkennen zich in de doelen en verbinden zich actief aan het behalen van de resultaten. Aansturing: • in dit proces heeft de gemeente een regisserende rol. Dat betekent in de komende 2 jaar verschuiving van inzet van ambtelijke capaciteit t.b.v. het proces. Daarna zal dit naar verwachting minder intensief worden.

Leeuwarden: Sociaal Wijkteam


Sport, cultuur


Familie

Werk

Onderwijs

Buurt

Formeel Netwerk Present zijn Outreachend Pro-actief Campagne Huisbezoek

Individuele vragen omzetten in collectief aanbod cq wijkarrangementen

Burger Benutten Sociaal netwerk


Scan leefdomeinen

GESWT

Individueel

Formeel Netwerk GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist

SP

SP

Via campagneaanpak gaan de frontlijnteamleden langs de deur ter introductie. In gesprekken met bewoners wordt naar het hele systeem rond de bewoner gekeken en er wordt gezocht naar kansen en talenten van de bewoners. Daarna gaat frontlijnwerker indien nodig collectief of individueel met de bewoners aan de slag. Het individuele traject is op maat gemaakt en richt zich op alle problemen van de bewoner. Een collectief traject richt zich op het koppelen van wijkbewoners aan elkaar, waarin het activeren van bewoners centraal staat. Het frontlijnteam ondersteunt initiatieven van bewoners, zoals een ruildienst of een ontmoeting in de moskee, maar organiseert een aantal activiteiten ook zelf en/of samen met de bewoners zoals een ‘ leren solliciteren club’, een klusteam of een taalgroep.

Zwaardere hulp

SP

Outreachend werken, tijd, vertrouwen, presentie, vraaggericht werken, empowerment, inzet op mogelijkheden en eigen kunnen zijn belangrijke methodische uitgangspunten van het frontlijnteam. De frontlijnwerker kan als allrounder optreden omdat hij werkt vanuit een team dat bestaat uit werkers met verschillende deskundigheden. Collega’s voeden, coachen en denken mee waardoor kennis wordt uitgebreid en nieuwe inzichten ontstaan. Het is de generalist bij de bewoners en de specialist in het team.

Deelnemers wijkteam: Frontlijnwerkers van verschillende organisaties met de volgende expertise: maatschappelijk werk, opbouwwerk, GGZ, verslavingszorg, jeugdzorg, inburgering, onderwijs, huiselijk geweld etc.

Samenvoeging van de kern van de verschillen “Sociaal Wijkteam”


Sport, cultuur


Familie

Werk

Onderwijs

Buurt

Formeel Netwerk Present zijn Outreachend Pro-actief Campagne Huisbezoek

Leefwereld


Jeu gd


SA

Burger

WIP

Individuele vragen omzetten in collectief aanbod cq wijkarrangementen

Een toegang

GESWT

Scan leefdomeinen


Wijk netwerk

T J&G

Formeel Netwerk Multidisciplinair Team

SP

SP

SP

Sa= Sociale agenda GE-SWT= Generalistisch sociaal wijkteam SP=specialist WIP= Wijk Informatie Punt Coöperatie

• Betrokkenheid vrijwilligers bij de toegang: scan levensdomeinen • Tweede schil: wijknetwerk • Één toegang, twee teams: Sociaal wijkteam (volwassenen), Team jeugd en gezin • Bij zwaardere hulp en ondersteuning inzet van multidisciplinair team (op stedelijk , interkern niveau); op- en afschaling • Opbouw van een (sociale) agenda; focus voor de wijk. Uitvoering door bewoners/burgers en organisaties • Individuele vragen omzetten naar collectief cq (wijk) arrangementen met betrokkenheid van de civil society • Coöperatie ontwikkeling: scheiding generalisten en specialisten, opdrachtgeverschap en uitvoering, vraagverheldering, generalistisch aanbod en verkoop van specialistisch aanbod

Levensdomeinen • • • • • • • • • •

Taalvaardigheid en integratie Veiligheid, politie en justitie Opvoeding, vrije tijd en onderwijs Inkomen, financiën en schulden Gezondheid en welzijn Wonen Sociale participatie en levensbeschouwing Participatie en werk Leren, onderwijs en scholing Psychisch welbevinden, zingeving

Gebiedsgrootte • Dordrecht: Wielwijk (uitbreiding naar drie wijken): 5500 inwoners • Eindhoven: Gebiedsgrootte gemiddeld 20.000 inwoners (er ontstaan light versies) • Utrecht: Ondiep 5.500, Overvecht 31.000 inwoners • Arnhem: 20.000 inwoners • Leeuwarden: 3900 inwoners; ongeveer 2300 huishoudens. • Nijmegen: twee stadsdelen, Lindenholt en Dukenburg, rond de 40.000 huishoudens. Hieruit worden wijken geselecteerd.

Deelnemers wijkteams • • • • • • •

Gemeente Maatschappelijk werk Wijkverpleegkundige Ouderenadviseur Mee consulent Thuiszorg Soms (vaak wijknetwerk): opbouwwerker, wijkagent, jongerenwerk, werk en bijstand, medewerker corporatie, Wmo-consulent, onderwijs

Financiering teams •

Arnhem: –

–

•

Enschede: –

•

Teamfinanciering: Uit de begroting van het programma Zorg & Welzijn van de gemeente Nijmegen. Ook is subsidie opgenomen van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Daarnaast zijn er provinciale gelden. (totaal: € 476.000)

Utrecht: – – –

•

Teamfinanciering: Basis wordt gevormd door inzet van professionals op uitleenbasis. Reguliere inzet van middelen (FTE en scholingsmiddelen), middelen coördinator sociaal wijkteam via budget wijkgericht werken.

Nijmegen –

•

Teamfinanciering: Vanuit moederorganisatie van teamleden.

Leiden: –

•

Teamfinanciering: Voor personeel wordt geen extra beroep op de gemeentelijke middelen gedaan. De medewerkers blijven in dienst van de moederorganisatie.

Leeuwarden: –

•

Teamfinanciering: Taakstellende budgetten per gebied (uitgesplitst naar wijk). De budgettaire ruimte per gebied per traject wordt per kwartaal gemonitord en kan jaarlijks worden bijgesteld dan wel worden herverdeeld. Vervolgfinanciering “specialistische hulp”: Voor de financiering in de 2e lijn en de intramurale zorg zal gewerkt worden met trajectfinanciering. Persoonsgebonden budgetten en/of persoonstellende budgetten als alternatief voor zorg en ondersteuning worden nog wel gehandhaafd.

Teamfinanciering: Gemeente financiert teamleiders, huisvesting en organisatiekosten. Menskracht vanuit bestaande instellingen deels via AWBZ en/of aanpassing Contractfinanciering gemeente. In 2014 afspraken met VWS regelvrije experimenteerruimte; samenwerking Achmea en CIZ. Hulpfinanciering: Deels afkomstig via AWBZ financiering

Zoetermeer: –

Teamfinanciering: Projectleider (budget BZK), Teamcoördinatoren (Invoeringsbudget AWBZ), Zoetermeer Capaciteit vanuit WZI, Pijnacker-Nootdorp Capaciteit Wmo taakveld en 1ste lijn

Competenties generalist De professionals zijn vaak de succesfactor van de sociale wijkteams, wat te verwachten van hen: • Present zijn • Creativiteit • Zelfontwikkeling • Durf • Coachen • Samenwerken • Netwerken • Aanpassingsvermogen • Kennis leefgebieden en buurtkennis

Afbakening generalist, specialist Utrecht heeft de afbakening met specialistische instellingen verkend op het gebied van “woonbegeleiding”, “psychiatrische behandeling” en “verslavingszorg”, “Werk en activering”, “schuldhulpverlening”, “verstrekking individuele voorzieningen” De afbakening ziet er globaal als volgt uit!

woonbegeleiding

Generalistische aanpak 85% LVG Mensen met psychische en zware multiproblematiek

Specialistische aanpak 15% Cliënten: meervoudige, zware problematiek Instabiel zijn Zonder postcode Zorgmijders

Psychatrische behandeling en verslavingszorg Werk en activering

Geen behandeling; wel ondersteuning die effect behandeling versterkt Activering mensen op onderste treden reïntegratieladder

Schuldhulpverlening

Begeleiding eerste stappen in proces van schuldhulpverlening (administratie, budgetteren, eenvoudige betalingsregelingen), betrekken eigen netwerk

Treffen schuldregelingen, budgetbeheer, uitoefenen bewindvoering

Individuele voorzieningen

Indien relatie met gezin vanuit team dan aanvraag (werk en Inkomen) via buurtteam. Op basis van vraag W&I advies

Zonder relatie met gezin; afhandeling, tenzij sprake van problemen op meer terreinen of potentie als vrijwilliger

Taak gericht invliegen

Quickscan Sociale. wijkteams Juli 2013 Joren van Popta Vincent Kokke. Gouda

Recommend Documents