Publiek Procesrecht
2014
www.larcier.com
www.stradalex.com © Groep Larcier n.v., 2014– Minimenstraat 39 – 1000 Brussel De redactie en de uitgever van LARCIER WET & DUIDING besteden de grootste zorg aan de publicatie van de teksten, maar zijn in geen geval gehouden tot een resultaatsverbintenis mochten bepaalde vergissingen aan hun waakzaamheid ontsnapt zijn. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. D2014/0031/005 ISBN: 978-2-8044-6049-5
Larcier Wet en Duiding
Publiek Procesrecht 2014 Editor: William Timmermans
Alle teksten zijn gecoördineerd tot 1 februari 2014 (publicatiedatum Belgisch Staatsblad)
Voorwoord Deze Wet en Duiding Publiek Procesrecht is een bundeling van diverse wetgeving vanuit twee invalshoeken. Vooreerst bespreken we de "publiekrechtelijke" procedures. Dat zijn procedures bij het Grondwettelijk Hof, de Raad van State, verschillende administratieve rechtscolleges en het Hof van Justitie (althans de procedure inzake prejudiciële vragen). Er wordt ook ingegaan op de bijzondere bevoegdheden van het hof van beroep, onder meer inzake beroepen tegen beslissingen van de CREG, het BIPT en de Mededingingsautoriteit. Daarnaast komen de eigenheden van procedures tegen publiekrechtelijke rechtspersonen bij de gewone rechtbanken aan bod. Zoals bekend, gelden er een aantal specifieke regels inzake dagvaarding en vertegenwoordiging van overheden, gedwongen tenuitvoerlegging tegen overheden, arbitrage met overheden, etc. Twee boekdelen Het Wetboek is opgesplitst in twee delen. Dat heeft te maken met de evolutie van de wetgeving. Tijdens de voorbereiding van het Wetboek werden de auteurs geconfronteerd met een dubbele hervorming. Vooreerst werden de procedureregels voor de Raad van State aanzienlijk hervormd. Belangrijk zijn hier vooral de wet van 19 januari 2014 en het koninklijk besluit van 28 januari 2014 (beide gepubliceerd in het BS op 3 februari 2014). Die ingrijpende wijziging verdient de nodige aandacht en kan niet zonder een uitvoerige bespreking. Daarom werd beslist het onderdeel betreffende de Raad van State onder te brengen in het tweede boekdeel. Ten tweede is er een hervorming gaande van een aantal Vlaamse bestuursrechtscolleges (Parl.St. Vl.Parl. 2013-2014, nr.2419/1). Die hervorming betreft het Milieuhandhavingscollege, de Raad voor Vergunningsbetwistingen en de Raad voor Verkiezingsbetwistingen. De Raad voor Studievoortgangsbetwistingen, als enig Vlaams bestuursrechtscollege bevoegd voor een gemeenschapsmaterie, blijft buiten die hervorming. Op het ogenblik dat dit voorwoord wordt geschreven is de hervorming nog niet goedgekeurd in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement. De hervorming zou in werking treden op een datum te bepalen door de Vlaamse Regering en uiterlijk op 1 januari 2015. Het is de bedoeling dat de betwistingen betreffende de diverse verkiezingen van 25 mei 2014 nog behandeld worden door de Raden voor Verkiezingsbetwistingen zoals ze vandaag bestaan. Daarom werd de bespreking van de procedures bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen, het Milieuhandhavingscollege, de Raad voor Studievoortgangsbetwistingen en de Raad voor Verkiezingsbetwistingen opgenomen in het eerste boekdeel. Indien de hervorming van de Vlaamse bestuursrechtscolleges door het Vlaams Parlement wordt goedgekeurd, zal die besproken worden in het tweede deel.
Princeps legibus solutus est? Het principe dat de keizer boven de wet staat, was opgenomen in de Digesten van Justinianus (D. 1.3.31). De oorspronkelijke bedoeling ervan was heel specifiek, maar vanaf de middeleeuwen werd die bepaling aangegrepen door al wie de aanspraken van de vorsten - keizer, koning, hertog of graaf - wou versterken. Het woord "absolutisme" zou zelfs aan dit adagium zijn ontleend. In een rechtsstaat kan niet meer ernstig geargumenteerd worden dat de Staat boven het recht staat1. Langzaamaan is aanvaard dat burgers kunnen opkomen tegen rechtshandelingen van de overheid; dat rechters wetten mogen toetsen aan hogere rechtsnormen; dat de overheid aansprakelijk kan worden gesteld voor handelingen van de uitvoerende, wetgevende en zelfs rechterlijke macht; dat openbaarheid van bestuur de regel is in plaats van de uitzondering; dat gedwongen uitvoering tegen de overheid mogelijk is, etc. Maar de rechtsbescherming is nog niet af en procederen in een publiekrechtelijke context is allerminst eenvoudig. Procedureregels horen wegwijzers te zijn naar het recht en geen hinderpalen. Hopelijk zijn we er met dit Wetboek in geslaagd de weg te wijzen naar een betere rechtsbescherming en hebben we een aantal belangrijke hinderpalen duidelijk gesignaleerd. Mijn oprechte dank gaat uit naar alle auteurs voor hun leerrijke bijdragen en naar het team van Larcier voor hun onafgebroken enthousiaste steun bij dit project.
William Timmermans Brussel, 10 april 2014
1.
Het argument duikt nog op in een andere vorm. Een bekend geval betreft de renovatie van de gebouwen van het Vlaams Parlement. Het parlement meende daarbij niet onderworpen te zijn aan de Europese richtlijnen inzake overheidsopdrachten. België werd hiervoor veroordeeld, zie: HvJ C-323/96, Commissie v. België, 1998.
Editor William Timmermans William Timmermans is advocaat-vennoot bij ALTIUS en staat er mee aan het hoofd van het Real Estate & Regulatory Department. Hij studeerde rechten aan de KU Leuven (1995) en behaalde een LL.M. aan Harvard Law School (1996). Sinds 1996 is hij advocaat aan de balie te Brussel. Hij is gespecialiseerd in publiek recht en heeft een bijzondere belangstelling voor milieurecht alsook voor overheidsopdrachten. Hij pleit voor de gewone rechtbanken, alsook voor het Grondwettelijk Hof en voor de Raad van State.
Auteurs Joëlle Camu Joëlle Camu studeerde rechten aan de Vrije Universiteit van Brussel (1992). Zij behaalde een master in International and legal Cooperation (1993). Vervolgens was zij werkzaam als bestuurssecretaris bij het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (1994-1997) en werkte zij ook als jurist bij Electrabel op de afdeling strategie (1997-2001). Vanaf 2001 werkte zij als attaché voor de Raad van State, vreemdelingencontentieux. In 2007 werd zij benoemd als rechter in vreemdelingenzaken bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, in de IIde kamer waar zij annulatieberoepen inzake migratiezaken onderzoekt.
Bram Cardoen Bram Cardoen studeerde in 2009 af als master in de rechten aan de Universiteit Gent. Hij volgde in 2010 de master na master opleiding Internationaal en Europees Recht aan de VUB. Sinds januari 2011 is hij als jurist werkzaam bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Dirk De Bruyn Dirk De Bruyn behaalde in 2004 aan de Plantijn Hogeschool te Antwerpen een diploma Bedrijfsbeheer en studeerde in 2008 af aan de Universiteit van Antwerpen (UA) als licentiaat in de rechten. Sinds 2008 is hij werkzaam als attachéjurist in het auditoraat van de Raad van State, waar hij vooral actief is in het vreemdelingenrecht.
Lien De Geyter Afgestudeerd aan de UGent, is zij onmiddellijk als voltijds assistent tewerkgesteld geweest in het vakgebied bestuursrecht, vakgroep publiekrecht. Op 1 oktober 2000 is zij, als referendaris, benoemd aan het Grondwettelijk Hof, met evenwel behoud van een deeltijds assistentenmandaat, teneinde haar doctoraat verder te kunnen afwerken. Haar doctoraat heeft zij behaald in september 2004. Sedert januari 2005 was zij tevens tewerkgesteld als deeltijds praktijkassistente in de vakgroep grondslagen van het recht, waar zij per 31 december 2013 een einde aan stelt. Vanaf die datum is zij immers aangesteld als deeltijds docent aan de Koninklijke Militaire School waar zij de cursussen administratief recht en grondwettelijk recht zal doceren aan de militaire administrateurs. Zij heeft tal van publicaties op haar naam.
Caroline De Groote Caroline De Groote behaalde in 2001 het diploma van licentiaat in de rechten aan de KU Leuven. Na haar studies was zij achtereenvolgens tewerkgesteld als attaché-jurist bij de Raad van State en als adjunct-auditeur bij de Hoge Raad voor de Justitie. Sinds 15 mei 2012 is zij rechter in vreemdelingenzaken bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen.
Jim Deridder Jim Deridder is advocaat aan de balie te Antwerpen. Hij is gewezen wetenschappelijk medewerker (Universiteit Antwerpen) en lector (Plantijn) en was eerder ook schepen van onderwijs en voorzitter van de raad van bestuur van een scholengemeenschap. Jim Deridder is auteur van verschillende publicaties in het bestuursrecht.
Valérie De Schepper Valérie De Schepper studeerde rechten aan de KU Leuven (2007) en behaalde een master-na-master in Europees recht aan het Institut d'Etudes Européennes van de ULB (2008). Heden volgt zij een postgraduaat bemiddeling in bestuurszaken aan de KU Leuven. Zij is sinds 2008 advocaat aan de balie te Brussel en behandelt voornamelijk dossiers inzake publiekrecht met een voorkeur voor het grondwettelijk recht. Sinds 2010 is zij eveneens praktijkassistent aan het Instituut voor Constitutioneel Recht van de KU Leuven.
Manjula Ekka Manjula Ekka is sedert juni 2007 rechter in vreemdelingenzaken bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en sedert mei 2014 oefent zij aldaar het mandaat van kamervoorzitter uit. Zij studeerde rechten aan de KU Leuven (1991) en behaalde een bijzonder licentiaat in de internationale politiek aan de U.I. Antwerpen (1993). Zij is auteur van een vreemdelingencodex en heeft een bijdrage over een onderwerp van vreemdelingenrecht in de reeks Migratie en Migrantenrecht gepubliceerd .
Katrien Espagnet Katrien Espagnet is advocate bij het ALTIUS Real Estate & Regulatory Department. Zij studeerde rechten aan de KU Leuven (2011) en is sinds 2013 verbonden aan de balie te Brussel. Zij behandelt voornamelijk dossiers inzake publiek recht en vastgoedrecht.
Claire Fornoville Claire Fornoville studeerde rechten aan de Universiteit Antwerpen en de Mannheim Universität. Ze behaalde in 2011 een Master for Comparative and International Law. Claire is advocaat bij Eubelius en praktijkassistent voor Grondwettelijk Recht aan de Université Saint-Louis.
Philippe Gérard Philippe Gérard behaalde in 2004 het diploma van licentiaat in de rechten en in 2007 het diploma van licentiaat in de wijsbegeerte aan de KU Leuven. Sinds 2008 is hij verbonden aan het Instituut voor Constitutioneel Recht van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de KU Leuven. Hij bereidt er een doctoraal proefschrift voor over de visie van het Duitse grondwettelijk hof op de Europese integratie onder begeleiding van prof. dr. A. Alen en prof. dr. K. Lenaerts.
Jurgen Goossens Jurgen Goossens is doctoraal onderzoeker aan de Universiteit Gent, vakgroep publiekrecht. Hij heeft zijn rechtendiploma aan de UGent behaald en heeft een LL.M. van Yale Law School. Hij werkt aan een doctoraat over de hervorming van de bestuursrechtspraak met prof. Johan Vande Lanotte als promotor. Het doctoraat handelt voornamelijk over de bevoegdheidsverdeling tussen de burgerlijke en de administratieve rechter en hun respectievelijke uitspraakbevoegdheden. Aan de hand van rechtseconomisch en rechtsvergelijkend onderzoek worden hervormingsvoorstellen besproken met het oog op een efficiënte, meer definitieve beslechting van bestuursgeschillen.
Alexander Hansebout Alexander Hansebout is advocaat aan de balie van Brussel en partner bij het advocatenkantoor ALTIUS. Hij is gespecialiseerd in complexe en internationale geschillen, zowel voor de rechtbanken als in arbitrage (ICC, Cepani, ad hoc). Hij zetelt ook als arbiter. Hij is auteur van diverse publicaties en spreekt regelmatig over distributie en internationaal privaatrecht. Hij studeerde rechten aan de UNamur, de KU Leuven en de Universiteit Stellenbosch (ZuidAfrika) en behaalde een MSc. in international business (Aston Business School - Verenigd Koninkrijk).
Lieselotte Joppen Lieselotte Joppen studeerde in 2010 af als master in de rechten aan de Universiteit Antwerpen en werkt sinds januari 2011 als jurist bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Janek Tomasz Nowak Janek Tomasz Nowak studeerde rechten aan de Universiteit Antwerpen (cand. juris, 2005; lic. juris, 2008) en aan King's College Londen (LL.M in European Law, 2009). Vervolgens was hij werkzaam als stagiair aan het Hof van Justitie van de Europese Unie, onder meer op het kabinet van rechter Koen Lenaerts. Momenteel is hij verbonden aan het Instituut Europees Recht van de KU Leuven waar hij een doctoraat voorbereidt over de invloed van het EU-recht op het nationale procesrecht. Hij is tevens visiting lecturer aan de MCI Innsbruck, Oostenrijk en editor van het standaardwerk EU Procedural law (K. Lenaerts, I. Maselis en K. Gutman), verschenen bij Oxford University Press in maart 2014.
Igor Rogiers Igor Rogiers behaalde in 1999 zijn licentiaatsdiploma in de rechten aan de Universiteit van Gent. Nadien behaalde hij een master in bedrijfsrecht (UGent, 2000) en een postgraduaat in vastgoedkunde (KU Leuven, 2012). Hij liep vanaf 2000 stage aan de balie van Brussel bij een gerenommeerd kantoor (www.ks4v.be). Sedert eind 2003 is Igor lid van de balie van Dendermonde.
Jelleke Rooms Jelleke Rooms is sinds februari 2011 als jurist werkzaam bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Zij behaalde in 2007 haar master in de rechten aan de Universiteit van Gent en in 2008 behaalde zij de academische graad van master in het milieurecht. Jelleke Rooms is van september 2008 tot februari 2011 werkzaam geweest als advocaat bij Laga. In 2013 heeft zij tevens een basismodule bemiddeling bij het VVBBCI voltooid.
Ann Smets Ann Smets studeerde rechten aan de Universiteit Antwerpen, waar zij vanaf 2001 tot 2008 werkzaam was als assistent gerechtelijk recht en bewijsrecht. Op 2 juni 2008 promoveerde zij tot doctor in de rechten met het proefschrift 'Het recht op tegenspraak in civiele geschillen'. Van 2008 tot 2012 was zij verbonden aan de Universiteit Antwerpen als doctorassistent. Zij is auteur van verschillende wetenschappelijke bijdragen over diverse aspecten van het gerechtelijk recht. Zij is tevens redactielid van het Gerechtelijk Wetboek van Die Keure en redactielid van de subredactie Gerechtelijk recht van het Tijdschrift voor Vrede- en Politierechters. Sinds oktober 2009 is zij advocaat aan de balie te Mechelen.
Tim Souverijns Tim Souverijns behaalde zijn diploma master in de rechten aan de KU Leuven in 2011. Na twee jaar als advocaat verbonden te zijn geweest aan de balie van Leuven, is hij sedert 2013 verbonden aan de balie te Brussel, bij het kantoor Liedekerke Wolters Waelbroeck Kirkpatrick. Hij behandelt voornamelijk dossiers in het staatsrecht en het administratief recht in ruime zin. Sinds 2011 is Tim Souverijns tevens als praktijkassistent verbonden aan de rechtsfaculteit van de KU Leuven, waar hij de monitoraten staatsrecht verzorgt.
Joseph Spinks Joseph Spinks is advocaat bij Linklaters in het Real Estate Department. Hij studeerde rechten aan de KU Leuven (2005) en behaalde een master in de economie aan de Università Commerciale Luigi Bocconi (2006). Sinds 2006 is hij verbonden aan de balie te Brussel. Hij behandelt voornamelijk dossiers inzake vastgoedrecht.
Pieter-Jan Staelens Pieter-Jan Staelens is advocaat aan de balie van Brugge en is gespecialiseerd in het migratie- en asielrecht. Hij is een expert in Europees en Globaal migratierecht met een solide kennis van het publiek en internationaal recht. Pieter-Jan studeerde rechten en filosofie aan de KU Leuven waar hij zich specialiseerde in vraagstukken rond algemene en toegepaste ethiek. Na het behalen van een masterdiploma (2007) in beide disciplines, was hij verbonden aan de Stellenbosch University (Zuid-Afrika) waar hij zich verder bekwaamde in vraagstukken nopens internationale rechtvaardigheid.
Pierrot T’Kindt Pierrot T'Kindt is licentiaat in de rechten (VU Brussel, 1994). Hij werkte onder meer als advocaat en referendaris bij het Hof van Cassatie. Thans is hij auditeur bij de Raad van State, verbonden aan de afdeling Wetgeving.
Ilke Van Buggenhout Ilke Van Buggenhout behaalde in 2010 aan de Universiteit van Antwerpen een master in de rechten. Zij is sinds 2011 tot op heden werkzaam als jurist bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Isabelle Vanden Poel Isabelle Vanden Poel studeerde af aan de Universiteit Gent, in juli 2000 als licentiaat in Latijn en Grieks en in juli 2007 als licentiaat in de rechten. Zij is sinds 1 oktober 2007 advocaat bij van Eeckhoutte, Taquet & Clesse en is actief in het arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht.
Ann Vanderhaeghen Ann Vanderhaeghen is licentiaat in de rechten en master of laws in het notariaat. Zij is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Instituut voor Procesrecht van de Universiteit Gent en het Instituut voor Sociaal Recht van de Katholieke Universiteit Leuven (2007-2009). Van 2009 tot 2013 was zij jurist bij de studiedienst van de Orde van Vlaamse Balies. In 2013 werd zij benoemd tot substituut-arbeidsauditeur bij de arbeidsrechtbank te Gent. Sinds 2014 is zij tevens lid van de Adviesraad van de magistratuur.
Sofie Van Noten Sofie Van Noten studeerde rechten aan de Universiteit Antwerpen en Université Nancy II (2009) en behaalde een master complémentaire en droit public et administratif aan de ULB (2010). Nadien was zij verbonden aan de balie van Antwerpen. Sinds 2012 is zij werkzaam als jurist bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Jürgen Vanpraet Jürgen Vanpraet is advocaat bij Prator en is gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen. Als advocaat staat hij zowel publieke besturen, als private personen bij in geschillen met en tussen publieke besturen. Hij is auteur van diverse publicaties in het publiek recht en meer in het bijzonder in het grondwettelijk recht, het milieu- en omgevingsrecht en het contentieux voor de Raad van State en het Grondwettelijk Hof. Zijn doctoraal proefschrift over de bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid, de gemeenschappen en gewesten in het federale België (De latente staatshervorming, 2011) werd bekroond met de Fernand Collinprijs voor recht 2012.
Koen Vanwinckelen Koen Vanwinckelen is licentiaat in de rechten. Hij was als assistent verbonden aan het Instituut voor Familiaal Vermogensrecht van de KU Leuven. Sinds 2003 werkt hij bij de FOD Binnenlandse Zaken. Thans is hij leidinggevende op het Provinciaal Gouvernement van Limburg. Tot zijn taken behoort onder meer het bestuurlijk toezicht op lokale politie en brandweer. Hij publiceerde als auteur en/of coauteur diverse boeken en artikels over familiaal vermogensrecht en lokale besturen. Tijdens de provincie- en gemeenteraadsverkiezingen van 2012 zetelde hij als raadslid in de Raad voor Verkiezingsbetwistingen van Limburg.
Brecht Warnez Brecht Warnez is bij de vakgroep Publiekrecht van de UGent (vakgebied Bestuursrecht) aan de slag. Hij is redactiesecretaris van het Tijdschrift voor Gemeenterecht (Kluwer), en zetelt onder andere in de gemeenteraad van Wingene en de politieraad van de politiezone regio Tielt. Hij werkt aan een doctoraat dat handelt over de verzelfstandigings- en samenwerkingsvormen bij Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn inzonderheid inzake de relaties met de gemeenten. Zijn interesses gaan voornamelijk uit naar het recht inzake lokale besturen en naar lokale bestuurlijke politie.
Jolijn Weytjens Jolijn Weytjens is advocaat bij ALTIUS in het Real Estate & Regulatory Department. Zij studeerde rechten aan de KU Leuven (2009) en behaalde een master-na-master in Internationale Betrekkingen en Diplomatie aan de Universiteit Antwerpen (2010). Sinds 2010 is zij advocaat aan de balie te Brussel.
Katrien Willems Katrien Willems studeerde in 2009 af aan de rechtenfaculteit van de KU Leuven. Na een doortocht bij het departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media besloot zij in 2012 haar passie, ruimtelijke ordening, te volgen en is zij gestart als jurist bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Samen met 12 andere juristen neemt zij de voorbereiding van de dossiers op zich.
Gebruiksaanwijzing De teksten zijn verrijkt met wetshistoriek. Volgende iconen worden gebruikt:
– Annotaties in verband met de inwerkingtreding: icoon F
– Annotaties in verband met de (niet-)conformiteit met de officiële wettekst
– Annotaties die signaleren dat bepalingen niet in extenso worden opgenomen: icoon S
– Annotaties die verwijzen naar de teksten van de andere Gemeenschappen en Gewesten: icoon C
– Annotaties die de wetshistoriek weergeven: icoon }
