Projectplan Jeugd en Alcohol Zeeuws-Vlaanderen 2011–2015
Versie 24 oktober 2010
Inleiding De problematiek rondom jeugd en alcohol is in Zeeuws-Vlaanderen vergelijkbaar ernstig met die in de rest van Nederland. Jongeren drinken steeds jonger en als ze drinken dan drinken ze vaak en (te) veel. Het terugdringen van alcoholgebruik bij jongeren is een van de doelstellingen van het regionale gezondheidsbeleid in Zeeuws-Vlaanderen. Dit projectplan is een uitwerking van deze doelstelling. Het plan geeft weer hoe we de komende jaren willen komen tot een vermindering van het aantal jongeren onder de zestien jaar dat alcohol drinkt. Beschreven worden de doelen en beoogde resultaten, de uitgangspunten voor de aanpak, de bestaande interventies en mogelijke nieuwe, de effecten en de randvoorwaarden voor de uitvoering van het project. Een belangrijk uitgangspunt van het project is dat gemeenten deze gezondheidsdoelen alleen kunnen bereiken in samenwerking met de mensen die dicht bij de jongeren staan: hun ouders, de scholen, de sportverenigingen, de jongerenwerkers. Zij zullen nadrukkelijk bij dit project betrokken worden, omdat zij ervoor kunnen zorgen dat jongeren zich bewust zijn van de schadelijke effecten van alcohol en minder gemakkelijk aan alcohol komen. Het plan gaat uit van een integrale aanpak. De Zeeuws-Vlaamse gemeenten zullen zich richten op bewustwording van de schadelijke effecten van alcohol, op het maken van nieuwe afspraken met organisatoren van evenementen, horeca en detailhandel over het schenken en verkopen van alcohol aan jongeren, en op de handhaving van bestaande en nieuwe regels op dit gebied. Vroegtijdig signaleren van alcoholgerelateerde problematiek bij jongeren kan erger voorkomen en is daarmee ook een belangrijke pijler van het actieplan. Gelijktijdig aan dit project start een Zeeuws project op het gebied van Jeugd en alcohol. In samenwerking met de andere Zeeuwse gemeenten zullen vooral nieuwe beleids- en uitvoeringproducten op het gebied van handhaving en regelgeving tot stand komen. Daarnaast zal gezamenlijk een communicatiestrategie worden uitgedacht en gevolgd. De verschillende regionale projectplannen, voortvloeiend uit gezondheidsnota’s, zullen waar wenselijk op elkaar worden afgestemd. In Zeeuws-Vlaanderen is het terugdringen van genotmiddelengebruik door de jeugd al veel langer speerpunt van het volksgezondheidsbeleid. Dit regionale projectplan zal dan ook de huidige inspanningen omvatten en deze waar nodig en mogelijk intensiveren of verbeteren.
Doelstelling van het project, beoogde resultaten en effecten In de Regionale nota Volksgezondheid Zeeuws-Vlaanderen 2009-2012 is als doel gesteld om het aantal jongeren dat alcohol drinkt terug te brengen van gemiddeld 70% in 2009 naar 60% in 2012. Een voorzichtige doelstelling die, gezien de politieke belangstelling voor dit onderwerp, wordt aangescherpt. Vertrekpunt van het project is dat er geen alcohol wordt gedronken door jeugd onder de 16 jaar. Als er boven de 16 jaar alcohol wordt gedronken, dan gebeurt dit met mate. Doelstellingen In Zeeuws-Vlaanderen streven we met het projectplan jeugd en alcohol het volgende na: 1. het opschuiven van de startleeftijd van alcoholgebruik; 2. een afname van overmatig alcoholgebruik door jongeren van 16 jaar tot 24 jaar;
2
3. realisering van politiek en maatschappelijk draagvlak met betrekking tot het tegengaan van alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar en een verantwoord alcoholgebruik door jongeren vanaf 16 jaar. Beoogde resultaten in 2015. In 2015 willen we, gelet op de doelstellingen, de volgende meetbare resultaten bereikt hebben. Dit zijn overigens voorlopige cijfers, gebaseerd op ervaringen bij andere projecten in Nederland. In het voorjaar van 2011 kunnen deze cijfers op basis van enkele Zeeuwse (nul) metingen nog worden bijgesteld. 1. Het aantal jongeren dat hun eerste glas alcohol dronk op de leeftijd van resp. jonger dan 12 jaar, 12 en 13 jaar, 14 en 15 jaar is gedaald tot de volgende niveaus: Jonger dan 12 jaar: 3% 12-13 jaar: 10% 14-15 jaar: 20% Meetmethode: Gezondheidsmonitor 12-18 jaar GGD Zeeland / Scoop1. 2. Het aantal jongeren dat recent alcohol heeft gedronken is per leeftijdsgroep minimaal gedaald tot de volgende niveaus: 12-jarigen: 2% 13-jarigen: 5% 14-jarigen: 42% (in Zeeuws-Vlaanderen 2007: 68%) 15-jarigen: 42% (in Zeeuws-Vlaanderen 2007: 68%) Meetmethode: Jeugdmonitor 14/15 jarigen thema gezondheid2; Gezondheidsmonitor 12-18 jaar GGD Zeeland / Scoop; Preventieve gezondheidsonderzoeken JGZ 13jarigen. 3. Het percentage jongeren dat recent 5 of meer glazen op een gelegenheid heeft gedronken is gedaald tot de volgende niveaus: 12-jarigen: 0% 13-jarigen: 3% 14-jarigen: 24% (in Zeeuws-Vlaanderen 2007: 47%) 15-jarigen: 33% (in Zeeuws-Vlaanderen 2007: 47%) Meetmethode: Jeugdmonitor 14/15 jarigen thema gezondheid; Gezondheidsmonitor 12-18 jaar GGD Zeeland / Scoop. 4. Verhoging van het draagvlak onder ouders voor de norm: onder de 16 jaar geen alcohol.: a. Toename van het percentage ouders dat de norm onderschrijft3 b. Toename van het percentage 10-jarigen dat uitleg van de ouders over alcohol krijgt; c. Afname van het percentage 10-jarigen dat ooit wel eens alcohol heeft gedronken. Meetmethode: Preventieve gezondheidsonderzoeken Jeugdgezondheidszorg bij 10jarigen vanaf maart 2010; de vragen worden aan ouder(s) gesteld4. 1
Dit onderzoek wordt voor het eerst verricht eind 2010. De vraag is of dit onderzoek nog zal worden uitgevoerd nu eind 2010 een gezondheidsonderzoek onder 12- tot 18-jarigen plaatsvindt. Gekeken moet worden of niet uitvoeren verlies van informatie met zich meebrengt. 3 Voorgesteld wordt om met JGZ van de GGD Zeeland uit te zoeken of extra vragen hierover meegenomen kunnen worden in de PGO’s voor 10 en 13-jarigen, bij de vragen aan de ouders. Daarnaast wordt bezien of deze vraag in de nulmeting en evaluatie van het Zeeuwse project kunnen worden meegenomen. 2
3
5. De verkoopgeneigdheid aan 16-minners is gedaald. In de regio Eindhoven wordt verwacht dat de verkoopgeneigdheid per branche (horeca, supermarkten en sportkantines) binnen 4 jaar is afgenomen met ongeveer 30%. Meetmethode: voorgesteld wordt om hiervoor een tweejaarlijks nalevingonderzoek met mystery shoppers uit te voeren volgens de methode van de Universiteit van Twente. Dit onderzoeksvoorstel is ook opgenomen in het projectplan Jeugd en Alcohol Zeeland. 6. Het nalevingniveau van het wettelijk verbod om door te schenken aan dronken personen (focus op 16 – 24 jarigen) bedraagt minimaal 25% (prestatie-indicator Eindhoven; landelijke proef in 2008: 4%). Meetmethode: voorgesteld wordt om hiervoor een tweejaarlijks nalevingonderzoek met mystery shoppers uit te voeren volgens de methode van de Universiteit van Twente. Dit onderzoeksvoorstel is ook opgenomen in het Zeeuwse projectplan Jeugd en Alcohol. 7. Het aantal 16-18 jarigen dat recent overmatig heeft gedronken (binge drinken) is gedaald. Een indicatie van die gewenste daling op basis van de ervaringen met aangeschoten of dronken jongeren van 16 en 17 jaar in Eindhoven is 15 %. Meetmethode: Gezondheidsmonitor 12-18 van GGD Zeeland / Scoop. 8. Aantal 19-24 jarigen dat niet voldoet aan de norm verantwoord alcoholgebruik is gedaald. Een indicatie van die gewenste daling kan op dit moment niet worden gegeven. Meetmethode: Volwassenenmonitor 2010 GGD Zeeland. De informatie is eind 2010 beschikbaar en daarna weer in 2014. Tussentijdse procesevaluatie Eind 2012 zal een eerste tussenevaluatie worden gepresenteerd aan de raden. Deze zal vooral gegevens bevatten over de procesmatige voortgang van het project en het bereik van de ingezette interventies. Effecten Uiteindelijk effect van het project Jeugd en alcohol in Zeeuws-Vlaanderen is een vergroot draagvlak voor de norm ‘onder de zestien geen alcohol, en boven de zestien met mate’. Als de startleeftijd waarop jongeren gaan drinken omhoog gaat en er minder overmatig gedronken wordt dan zal er ook minder alcohol gerelateerde overlast op straat zijn. Binnen de context van de Zeeuwse samenwerking zal geprobeerd worden meer inzicht te krijgen in hoe groot die overlast nu precies is. Een andere positief neveneffect zou kunnen zijn dat ook volwassenen (bijvoorbeeld ouders, intermediairs, partners) meer verantwoord omgaan met alcohol.
4
Voorbehoud: bruikbaarheid vragen moet nog worden onderzocht.
4
Uitgangspunten bij de aanpak Regionale en Zeeuwse aanpak: afstemmen en samenwerken waar zinvol en mogelijk Sinds 1 september 2010 is er een Zeeuwse projectleider Jeugd en alcohol en een vergevorderd Zeeuws projectplan. Dit Zeeuwse plan is geïnitieerd door de Zeeuwse stuurgroep Jeugd en alcohol waar alle 13 gemeenten, de provincie Zeeland, GGD Zeeland, Indigo en de politie in deelnemen. Het beschrijft de aanpak van de alcoholproblematiek bij de jeugd in de volle breedte, maar zal zijn meerwaarde vooral hebben op het gebied van handhaving en regelgeving. Op deze twee beleidspijlers is er immers nog veel te ontwikkelen en af te spreken. Daarnaast zal een gezamenlijke communicatiestrategie worden bepaald. Op het gebied van bewustwording en vergroten van publiek draagvlak zullen de bestaande regionale en lokale plannen van de Zeeuwse gemeenten op elkaar worden afgestemd. De GGD Zeeland zal een linking pin zijn tussen de regio’s en de plannen waar zinvol met elkaar verbinden. Indigo Preventie zal een belangrijke rol hebben in het op inhoud afstemmen van interventies in de regio’s. Hoe de Zeeuwse samenwerking het best te organiseren is zal al gaande weg duidelijk worden. De projectleider is voor drie jaar ondergebracht bij het CZW Bureau, de backoffice van het College voor Zorg en Welzijn. De Zeeuwse stuurgroep Jeugd en Alcohol stuurt het project aan en koppelt bevindingen en resultaten terug naar het Regionaal College en naar het College voor Zorg en Welzijn. Maatwerk voor de regio Alcoholbeleid blijft voor een deel maatwerk. De Zeeuwse regio’s zullen daarom ook mogelijk verschillen in hun aanpak. In Zeeuws-Vlaanderen zal bijvoorbeeld rekening moeten worden gehouden met de nabijheid van België en de beschikbaarheid van horeca en drank daar. Veel nadruk op een repressieve aanpak in Zeeuws-Vlaanderen zal mogelijk leiden tot een ‘vlucht’ van jongeren naar het uitgaanscircuit in Vlaanderen. De aandacht zal dus hier vooral uit moeten gaan naar bewustwording en het creëren van draagvlak. De raden hebben op 15 juni 2010 aangegeven het niet nodig te vinden om daadwerkelijk te gaan investeren in het opzetten van een gezamenlijk beleid met de Belgische grensgemeenten. Wel achten zij het van belang om de Belgische gemeenten te informeren over het project en de doelstellingen ten aanzien van jeugd en alcohol in Zeeuws-Vlaanderen en Zeeland. Preventie: een gedeelde verantwoordelijkheid De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de versterking van de openbare gezondheid en de volksgezondheid. Daartoe houden zij zich bezig met gezondheidsbescherming en gezondheidsbevordering. Goed zorgen voor de eigen gezondheid is de taak en verantwoordelijkheid van elke individuele burger, maar daar waar burgers kwetsbaar zijn en de eigen inspanningen ontoereikend, helpt de overheid hen een handje. Als het gaat om alcoholgebruik door jongeren zijn er meerdere partijen aan te wijzen die zowel belanghebbend als medeverantwoordelijk zijn bij en voor het oplossen van de huidige problematiek. Bij het terugdringen van alcoholgebruik door jongeren betrekken de gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen: - Jongeren zelf; - Sportverenigingen en sportkantines, - Ouders/opvoeders; gemeenschapshuizen en jongerencentra; - Scholen; - Horeca en detailhandel, paracommerciële; - Organisatoren van evenementen 5
De gemeenten richten zich daarmee nadrukkelijk op de omgeving van jongeren om hun doelstelling te bereiken. Daarbij worden 4 leefgebieden of -domeinen van jongeren onderscheiden: het gezin, de school (het werk), jongeren (de sociale omgeving) en de wijk (de vrije tijd). Samenwerkingspartners die binnen deze verschillende domeinen werken worden gevraagd te helpen bij de opzet en uitvoering van dit projectplan. In figuur 1 staan een aantal van die samenwerkingspartners per domein beschreven. domein Gezin domein School - Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG); - Leerplichtambtenaren, RMC; - GGD Zeeland / Jeugdgezondheidszorg; - Zorgadviesteams; - Indigo Preventie, Zeeland; - Jongerenloket. - Emergis Zeeland; - Maatschappelijk werk Zeeuws-Vlaanderen (vroeg erbij team (VET) voor vroegsignalering en voorkomen van erger). domein Wijk domein Jongeren - Buurthuizen, vrijwilligers - Organisaties voor jeugd- en - Politie; jongeren- en welzijnswerk; - Veiligheidshuis. - Opbouwwerk. Figuur 1. Samenwerkingspartners bij de aanpak van alcoholgebruik door jongeren
Integraal beleid is effectiever Om de beoogde resultaten te bereiken zetten de gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen in op een integrale aanpak van de problematiek. Vanuit verschillende beleidsterreinen maken we gebruik van (collectieve) preventiemethoden. De activiteiten organiseren we op de volgende drie pijlers: publiek draagvlak, regelgeving en handhaving, en vroegsignalering (zie figuur 2). Hieronder worden de beleidspijlers toegelicht en de bestaande en mogelijk nieuwe interventies weergegeven. Publiek draagvlak Vanuit deze invalshoek is het doel om politiek en maatschappelijk draagvlak te verkrijgen voor onze doelstellingen en de norm dat onder de 16 jaar geen alcohol wordt gedronken. Binnen deze pijler wordt ingezet op bewustwording van de problematiek, het vergroten van kennis over de schadelijke gevolgen van (overmatig) alcoholgebruik en van de weerbaarheid van kinderen en ouders. De communicatiestrategie is erop gericht alle relevante doelgroepen te overtuigen van het belang van alcoholpreventie en om draagvlak te creëren voor de te nemen maatregelen. Doelgroep Belangrijkste doelgroep van deze pijler zijn jongeren tot 24 jaar en hun ouders. We stellen ons echter ook ten doel om de kennis van en het draagvlak onder bestuur en medewerkers van de gemeenten en andere samenwerkingspartners te vergroten. Communicatie is ook gericht op vergroten van het draagvlak onder de algemene bevolking.
6
Vroegsignalering
Preventie
Publiek draagvlak
Regelgeving en Handhaving
Figuur 2. Alcoholpreventie is het meest effectief als interventies worden ingezet op meerdere fronten/beleidsterreinen tegelijk (Landelijke richtlijn integraal alcoholbeleid) Samenwerkingspartners op deze pijler zijn in ieder geval: - Scholen in basisonderwijs en voortgezet onderwijs. - Sportverenigingen - Centra voor jeugd en gezin van de drie gemeenten - GGD Zeeland (JGZ en Gezondheidsbevordering) - Indigo Preventie - Jeugdjongerenwerk in de drie gemeenten - Jongeren zelf - Ouders - Veilig Verkeer Nederland, afdeling Zeeland / BOB-team Bestaande Interventies Publiek draagvlak & communicatie De Gezonde School en Genotmiddelen (DGSG) Doel Doelgroep Domein
Bewustwording van de gevaren van genotmiddelengebruik en van de eigen keuzevrijheid; vergroten van de weerbaarheid Jeugd en hun ouders, onderwijzend en ondersteunend personeel van voortgezet onderwijs (VO) en primair onderwijs (PO) Onderwijs
7
Gedurende 4 jaar, onderhoudscontract 2011 – 2014 DGSG richt zich op voorlichting van jongeren in lessen over genotmiddelen op school (en op training van onderwijzend personeel in het geven van die lessen). Daarnaast is de methode gericht op ouderparticipatie, signaleren en begeleiden van jongeren met problemen en op het stellen van regels door scholen. Indigo Preventie, GGD, onderwijs, organisaties voor jeugdjongerenwerk en Uitvoering overige - Opvolgen aanbevelingen projecten Alcohol en Drugspreventie in Intensivering Terneuzen en Sluis5; - Inzetten op ontwikkeling en navolging alcohol- en drugsbeleid van scholen (opstellen reglementen); - Kennisoverdracht; - Op basis van tussentijdse evaluatie met het onderwijs komen tot extra acties. Duur Inzet
Financiering
Inzet Indigo Preventie: € 48.600,00 (huidige regionale budget verslavingsmiddelen/preventie centrumgemeente) Inzet GGD Zeeland: ongeveer € 17.000,00 (budget gemeenten) Inzet overige organisaties: reserveren budget voor extra activiteiten
Voorlichting verslavingspreventie Bewustwording van de gevaren van genotmiddelengebruik / bewustwording Doel eigen handelen en eigen keuzes, kennisvergroting, vaardigheden bijbrengen Alle inwoners, ouders, jongeren, hun omgeving (partners/stakeholders Doelgroep binnen dit project), gemeenten (bestuurders/politici en ambtenaren) en intermediairs zoals huisartsen Gezin, wijk, jeugd, onderwijs Domein Projectduur 2011 – 2015 Duur Voorlichting daar waar (grote) groepen mensen samenkomen over de Inzet effecten van alchol- en drugsgebruik door jongeren: ouderavonden in het voortgezet onderwijs, markten, feesten en evenementen, manifestaties, maar ook evenementen van jeugdjongerenwerk, en bij informatiebalies van organisaties. Voorlichting gericht op ouders en vaardigheden in opvoedcursussen bij het opvoedsteunpunt, bij het Preventief Gezondheidsonderzoek van Jeugdgezondheidszorg voor 10-jarigen, tijdens homeparties. Indigo Preventie, GGD, centra voor jeugd en gezin, organisaties Uitvoering jeugdjongerenwerk en welzijnswerk, overige - Werving voor homeparties Intensivering - Systematisch uitbreiden voorlichtingsmomenten - Gebruik maken van contactmomenten en methodieken van jeugdjongerenwerk 5
Aanbevelingen Project Alcohol en Drugspreventie Terneuzen: structurele inbedding bewerkstelligen op BO/VO scholen. Extra materialen en activiteiten aanbieden om leerstof aantrekkelijk te houden voor scholen en leerlingen. Overlegmomenten met scholen reduceren tot minimum; wel binding houden met de methode. SM/ZAT’s betrekken bij vroegsignalering en begeleiding. Schoolveiligheidsplan aanscherpen op onderdeel middelengebruik. Investeren op ouderbetrokkenheid (evt. via ZAT’s). Inzet op 15-jarigen. Instellen regionale projectgroep.
8
Financiering
Inzet Indigo Preventie: € 22.275,00 (huidige regionale budget potje ambulante verslavingszorg centrumgemeente) Inzet GGD Zeeland: regulier en maatwerk budget JGZ van GGD Zeeland Lesmateriaal: € pm Inzet jeugdjongerenwerk en anderen: reserveren budget voor extra activiteiten
Uitgaan met alcohol en middelen Bewustwording van de gevaren van genotmiddelengebruik en van de eigen Doel keuze Jeugd (tot en met 25 jaar) en ouders Doelgroep Jeugd, wijk Domein Acties gedurende de projectperiode Duur Op uitgaansavonden in het uitgaanscircuit bij jongeren alcoholtest afnemen, Inzet voor en na het stappen en jongeren informeren over de effecten van alcoholgebruik. Bij hoog promillage worden ouders gevraagd hun kind te komen halen. Een nagesprek met burgemeester / hulpverlening is mogelijk. Indigo, Politie, VET (MW), BOB-team Uitvoering Intensivering Dient regelmatig te worden herhaald, bij gebleken succes Financiering Inzet Indigo Preventie: € 15.525,00 (huidige regionale budget potje ambulante verslavingszorg centrumgemeente)
Outreachend werk / straatcontact Bewustwording van de gevaren van genotmiddelengebruik en van de eigen Doel keuzes; begeleiding van jongeren bij de onderkenning van verslavingsproblemen Jongeren (tot 25 jaar) Doelgroep Jeugd Domein Duur
Projectduur 2011 – 2015
Straatwerk, middelengroep, gesprekken aangaan met jongeren die verslavingsproblematiek kennen. Deze interventie is een belangrijke schakel in de keten van vroegsignalering. Indigo Preventie Uitvoering - Gebrek aan specifiek aanbod voor jongeren die willen afkicken; Intensivering - Hulpverlening outreachende medewerkers slibt dicht doordat ze te lang begeleiding moeten blijven geven. - Mogelijkheid onderzoeken van aansluiting bij plusvoorziening in onderwijs en bij Zorgadviesteams. Financiering Inzet Indigo Preventie: € 40.500,00 (huidige regionale budget potje ambulante verslavingszorg centrumgemeente) Inzet
9
Verhogen draagvlak alcoholnorm en vergroten betrokkenheid partners Aandachtspunten bij deze interventies: - Bereik van ouders - Gebruik maken van het regelmatige contact met jongeren van scholen, sportverenigingen, horeca en detailhandel, welzijns- en jongerenwerk, Jeugdgezondheidszorg - Rol van Centra voor jeugd en gezin helder maken - Communicatieplan opstellen - Dialoog aangaan met partners over norm en mogelijke preventieve maatregelen - Vergroten weerbaarheid van jongeren in de leeftijd van 12-13 jaar - Benutten expertise en netwerken welzijnswerk en jeugdjongerenwerk bij het opstellen van uitvoeringsplannen en opzetten van acties.
Regelgeving en handhaving Het doel van deze pijler is planmatige en structurele aandacht te verkrijgen voor alcoholbeleid binnen het beleidsveld integrale veiligheid, in samenhang met overige preventieve activiteiten, zoals voorlichting. Interventies zijn vooral gericht op het verminderen van de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren onder 16 jaar. Binnen deze pijler ligt de nadruk op het maken van afspraken met organisatoren van evenementen, met horeca, sportkantines en andere para- of niet-commerciële instellingen opdat er minder alcohol geschonken wordt aan de jeugd. Inzichtelijk zal worden gemaakt hoe bestaande regels en nieuwe afspraken worden nageleefd en nagekomen. Hiertoe is een onderzoek nodig met mystery shoppers, aan begin en einde van het project. Op deze pijler werken we samen met de andere Zeeuwse gemeenten in het kader van het Zeeuwse project Jeugd en Alcohol. In het Zeeuwse projectplan in ontwikkeling (versie 2.4) zijn tevens de onderstaande interventies opgenomen. De belangrijkste doelgroep van de interventies binnen deze pijler vormen de organisaties rondom de jongeren op de domeinen school en wijk/vrije tijd. Deze organisaties zijn tevens de belangrijkste samenwerkingspartners. Samenwerkingspartners op deze pijler zijn: - Horecaondernemers, ondernemers detailhandel - Sportverenigingen, paracommerciële en niet commerciële drank- en horecainrichtingen - Jeugdjongerenwerk en welzijnswerk - Voortgezet onderwijs - Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA) - Politie Zeeland en Zeeuws-Vlaanderen - Vroeg erbij team (VET) van Maatschappelijk Werk Zeeuws-Vlaanderen - gemeentelijke afdelingen handhaving, regelgeving en openbare orde en veiligheid - Openbaar Ministerie - Bureau Halt - Veiligheidshuis Zeeland - Regionaal orgaan voor de verkeersveiligheid Zeeland (ROVZ) - Veilig Verkeer Nederland, afdeling Zeeuws-Vlaanderen / BOB-team - SportZeeland
10
Te onderzoeken interventies regelgeving: - Beperken openingstijden en/of invoeren toegangstijden voor jongeren in de commerciële drank- en horecainrichtingen en het beperken van consumptiestimulerende activiteiten; - Een uniform Zeeuws-Vlaams of zo mogelijk Zeeuws evenementenbeleid met betrekking tot maatregelen om het gebruik van alcohol door jongeren onder de 16 en alcoholmisbruik door de groep jongeren daarboven tegen te gaan. - Een inventarisatie van het aantal, de plaats en de vorm van 'hokken en keten' in Zeeland en de implementatie van landelijke richtlijnen in een aanpak voor gemeenten in Zeeland. - De gemeenten bereiden zich voor op de nieuwe Drank- en Horecawet en maken gebruik van de mogelijkheden die deze wet biedt door: o De horecavergunningen op orde te brengen, omdat dit een belangrijke voorwaarde is voor decentralisatie van het toezicht; o Kennisnemen van de leerervaringen uit de pilots die in dit kader in Nederland hebben plaatsgevonden; o Een onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden die de nieuwe Drank- en Horecawet de gemeenten biedt en de wenselijkheid om daar gebruik van te maken. - Beperken van alcoholreclames in de openbare ruimte. - Onderzoek van de mogelijkheden binnen de gemeentelijke APV’s gericht op het tegengaan van alcoholmisbruik, openbaar dronkenschap en op het nuttigen van alcohol op de openbare weg, maar ook het tegengaan van overlast als gevolg van of in samenhang met alcoholgebruik. - Met scholen de schoolveiligheidsplannen en het schoolgezondheidsbeleid bekijken op regels in relatie tot alcoholgebruik.6 Te onderzoeken interventies handhaving: - De ontwikkeling van een handhavingsstappenplan op provinciaal niveau zoals deze ook in andere regio's is ontwikkeld in relatie tot dit vraagstuk. - Intensivering van de handhaving van leeftijdsgrenzen door bijvoorbeeld de inzet van mystery shoppers, extra controles en een gezamenlijk horecastappenplan. - In overleg met het Servicepunt Handhaving in Zeeland (SEPH) zal bekeken worden op welke manier en met welke inzet het thema 'jeugd en alcohol' onderdeel kan gaan uitmaken van de handhavingsafspraken tussen de Zeeuwse overheden onderling en die met de VWA. - Het Regionaal orgaan voor de verkeersveiligheid Zeeland (ROVZ) onderzoekt meerdere interventies op het gebied rijden onder invloed van alcohol en drugs. In dit kader worden coffeeshopgebruikers gewezen op de effecten van drugs op rijgedrag, maar ook feestgangers worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid op dat gebied. Indien de interventies effect hebben kunnen deze ook breder ingezet worden in Zeeland. Belangrijke aandachtspunten bij deze pijler Het toezicht op het schenken van alcohol aan jongeren berust volgens de huidige Drank- en Horecawet bij de politie en de Voedsel- en Warenautoriteit(VWA). De huidige wet wordt 6
Deze actie is gekoppeld aan het preventieprogramma 'de gezonde school en genotmiddelen' zoals deze op veel scholen in Zeeland wordt aangeboden door Indigo
11
echter herzien. In het ontwerp voor de nieuwe wet wordt de toezichthoudende taak van de VWA overgebracht naar de gemeenten. Het ontwerp Drank- en Horecawet is evenwel onder het demissionaire kabinet controversieel verklaard. Het is nu dus nog onduidelijk hoe de nieuwe Drank- en Horecawet er ook op dit onderdeel uit komt te zien. Het toezicht kan organisatorisch ondergebracht worden bij het team Handhaving. Ervan uitgegaan moet worden dat dit toezicht capaciteit vergt. Eerst nadat de inhoud van het toezicht vorm is gegeven kunnen we beoordelen hoeveel capaciteit daarvoor nodig is en hoe dat toezicht binnen het team Handhaving kan plaatsvinden. De gemeente Hulst heeft al verdergaande afspraken met de horecaondernemers en de politie gemaakt en deze vastgelegd in het convenant ‘Veilig uitgaan in Hulst’. Het zal lastig zijn om deze afspraken terzijde te leggen naar aanleiding van uitkomsten van het Zeeuwse project. Voorstel is dan ook het convenant in te brengen als zijnde een goed model voor het bestrijden van alcoholgerelateerde overlast in andere gemeenten in Zeeland. Belangrijk bij het onderzoek naar gepaste interventies is goed overleg met jongeren, horecaondernemers en eigenaren detailhandel. Samen met hen zullen nieuwe afspraken bedacht worden. Bestaande Interventies Handhaving en regelgeving IVA-cursussen: trainingen in verantwoord alcohol schenken Bewustwording van de gevaren van genotmiddelengebruik door jongeren; Doel voorkomen van schenken van alcohol aan jongeren onder de 16 jaar en tegengaan van doorschenken aan dronken personen. Vrijwilligers/barpersoneel sportkantines, buurthuizen, para- en nietDoelgroep commerciële instellingen Wijk, jeugd Domein Duur
Doorlopend, op initiatief van organisaties
Training in verantwoord alcohol schenken Indigo Preventie en Sport Zeeland Onbekend is het effect van deze voorlichting. Andere acties ten aanzien van sportverenigingen en sportkantines, buurthuizen en dergelijke zijn nodig en worden ontwikkeld in samenwerking met deze organisaties. Aandacht voor deskundigheid barpersoneel bij evenementen. Gefinancierd door sportverenigingen zelf. Mogelijk extra financiering Financiering nodig voor buurthuizen? Handhaving en regelgeving Aandachtspunten bij deze en mogelijke Zeeuwse interventies: - Alcoholcontroles bij sportevenementen, evenementen, schoolfeesten worden ook vanuit de pijler publiek draagvlak georganiseerd; - Met de politie zal moeten worden afgestemd hoe om te gaan met alcoholgebruik of indrinken op hangplekken. Inzet Uitvoering Intensivering
12
Vroegsignalering Bij vroegsignalering wordt een verbinding gemaakt tussen collectieve preventie en individuele zorg. Doel van vroegsignalering is om gezondheidsschade (waaronder schade aan de hersenen) als gevolg van langdurig alcoholgebruik te voorkomen. Deze pijler richt zich op het tot stand brengen van een keten van opsporing/signalering, doorverwijzing en behandeling. Binnen deze pijler wordt gewerkt aan het trainen van professionals en vrijwilligers in het herkennen van alcoholverslaving. Ook wordt gekeken of het huidige zorgaanbod voldoet. Indigo Preventie speelt in deze keten een belangrijke rol met de inzet van ‘straathoekwerkers’; het heeft naast bewustwording van de drinkende jongeren van hun problematiek, ook tot doel deze jongeren door te verwijzen naar passende zorg. In kaart gebracht moet worden of deze passende zorg voldoende aanwezig is. Samenwerkingspartners binnen deze pijler zijn: - GGD Zeeland, Jeugdgezondheidszorg - Verslavingszorg (Emergis) - Indigo Preventie/Zorg Zeeland - Huisartsen - Centra voor jeugd en gezin - Vroeg erbij team (VET) van Maatschappelijk Werk Zeeuws-Vlaanderen - Verloskundigen - Onderwijs (via Zorgadviesteams) - Ziekenhuizen Te onderzoeken interventies: - Keten vroegsignalering: schakels in beeld brengen; - Trainen van hulpverleners, ouders, leerkrachten maar ook jongeren om alcoholproblematiek te signaleren; - Inzetten van adequate hulpverlening voor jongeren met alcoholproblematiek, waaronder directe hulp na ziekenhuisopname vanwege alcoholgebruik. Bestaande Interventies Vroegsignalering Leren herkennen van alcoholproblematiek; onderdeel DGSG Tijdig problematiek herkennen en signaleren Doel Doelgroep Domein
Leerkrachten Onderwijs
Duur
Onderdeel van DGSG
Training van leerkrachten en onderwijsondersteunend personeel in het tijdig herkennen van alcoholproblematiek. Indigo Preventie en GGD Zeeland Uitvoering Intensivering Uitbreiding naar andere doelgroepen als medewerkers jongerenloket (RMC, UWV, Sociale zaken, CJG) Zie DGSG Financiering Vroegsignalering - Aandachtspunten staan benoemd onder “Te onderzoeken interventies” - GGD Zeeland zal hierin coördinerende rol spelen - Belangrijke rol bij vroegsignalering lijkt weggelegd voor het CJG Inzet
13
-
Ook kan aansluiting worden gezocht bij de activiteiten van Jeugdgezondheidszorg van de GGD Zeeland Is alcoholgebruik een van de meldcriteria van de Verwijsindex Risicojongeren Zeeland?
Wat gaan we doen? Wat we al deden voort doen en kritisch volgen Er gebeurt al heel wat op het gebied van verslavingspreventie in Zeeuws-Vlaanderen. In de lokale projecten Alcohol- en drugspreventie heeft het alcoholgebruik van jongeren al veel langer de aandacht gekregen. In het kader van deze projecten is in heel Zeeuws-Vlaanderen op alle scholen voor voortgezet onderwijs en vele scholen in basis- en speciaal onderwijs de methode De Gezonde School en Genotmiddelen geïmplementeerd door Indigo Preventie, GGD Zeeland en het jeugdjongerenwerk. Daarnaast zet Indigo in opdracht van de drie gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen in op algemene voorlichting aan jongeren, ouders en intermediairs, bewustwording van jongeren in het uitgaanscircuit en straathoekwerk voor risicojongeren. De inzet van Indigo Preventie wordt betaald uit gelden voor maatschappelijke opvang en verslavingszorg die de centrumgemeente Vlissingen van het Rijk ontvangt. Deze activiteiten zullen de komende jaren worden voortgezet. De interventies zullen worden beoordeeld op hun (kosten)-effectiviteit en waar nodig aangepast of geïntensiveerd. Nieuwe interventies Nieuwe interventies zullen vooral ontwikkeld worden op het pijlers regelgeving en handhaving en vroegsignalering. Daarnaast zal veel aandacht uitgaan naar de communicatie van de norm ‘onder de 16 jaar geen alcohol, en boven de 16 met mate’. De mensen en organisaties in de omgeving van jongeren en jongeren zelf zullen niet alleen doelgroep van voorlichting en educatie zijn, maar ook betrokken worden bij de totstandkoming van nieuwe interventies. Zo zullen organisatoren van evenementen gevraagd worden om hun inbreng te leveren bij aanpassingen van de vergunningvoorwaarden, of jongeren zelf bij de communicatie over het project. Actieplan Na goedkeuring van dit projectplan door de gemeenteraden in Zeeuws-Vlaanderen zal een actieplan worden gemaakt samen met de samenwerkingspartners, waarvan bovenstaande werkwijze deel uit maakt. De inbreng voor het actieplan zal enerzijds komen van projecten elders, bewezen effectieve interventies (top down). Anderzijds zal vanuit concrete problemen in Zeeuws-Vlaanderen gewerkt worden aan oplossingen, bijvoorbeeld op wijk- of kernniveau. Van daaruit zal dan gezocht worden naar een werkwijze die ook in andere wijken kan worden toegepast (bottom up). Communicatie Een van de belangrijkste instrumenten om draagvlak te creëren is communicatie. Aan het begin van het project zal een communicatieplan worden gemaakt, dat in de werkgroep Communicatie van het Zeeuwse project zal worden afgestemd en verder ontwikkeld met de andere Zeeuwse regio’s/gemeenten.
14
Onderdeel van de communicatiestrategie is de inzet van free publicity, het hanteren van een (gezamenlijk) logo en een gezamenlijke slogan. Daarnaast zal ook gebruik worden gemaakt van voorlichtingsfolders en –posters. De preventieboodschap zal worden verkondigd op evenementen, feesten en andere bijeenkomsten waar veel jongeren (en hun ouders) aanwezig zijn. Inzet van sociale media mag, gezien de doelgroep, niet ontbreken. Jongeren zullen nadrukkelijk betrokken worden bij het verder vormgeven van het communicatiebeleid. Alle bij de doelstelling betrokken organisaties kunnen worden betrokken bij het uitdragen van de communicatieboodschap. In dit kader kan bijvoorbeeld gedacht worden aan gezamenlijke communicatie (voorlichting) via de Centra voor Jeugd en Gezin. Onderzoek en monitoring Een belangrijk onderdeel van het project is het volgen van de effecten van interventies op de kennis, houding en het gedrag van jongeren, ouders en andere partners. Een deel van de monitoring vindt plaats via de (gezondheids)monitors van GGD Zeeland en Scoop en via de preventieve gezondheidsonderzoeken van Jeugdgezondheidszorg. Een ander deel van de gegevens zal verkregen moeten worden uit nieuw onderzoek (zie beoogde resultaten). Het ziet er naar uit dat dit onderzoek voor een groot deel zal plaatsvinden binnen het Zeeuwse project.
Projectorganisatie De organisatie van het project sluit zoveel mogelijk aan bij bestaande structuren in ZeeuwsVlaanderen: het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid als stuurgroep en een samenvoeging van de projectgroepen alcohol- en drugspreventie in de verschillende gemeenten als projectgroep. In de projectgroep zullen ook ambtenaren van jeugd, openbare orde en veiligheid, handhaving, regelgeving en communicatie plaatsnemen. De leden van de projectgroep zullen de regio Zeeuws-Vlaanderen vertegenwoordigen in de overlegstructuren die op Zeeuws niveau opgestart gaan worden in het kader van de Zeeuwse samenwerking op het gebied van Jeugd en Alcohol. Opdrachtgever Formeel opdrachtgever van het projectplan zijn de drie Zeeuws-Vlaamse gemeentebesturen. Zij besluiten ieder afzonderlijk over dit projectplan en het project. Stuurgroep Het project 'jeugd en alcohol' wordt aangestuurd door een stuurgroep. De stuurgroep bestaat uit de portefeuillehouders Volksgezondheid van de gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen. De projectgroep legt in de stuurgroep verantwoording af over de voortgang en de resultaten van het project. De stuurgroep draagt mede bij aan het interne draagvlak voor het project en faciliteert de integrale samenwerking tussen de verschillende gemeentelijke beleidsterreinen. De stuurgroep is vertegenwoordigd in de Zeeuwse stuurgroep Jeugd en alcohol. Projectgroep De projectgroep is verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van het project 'jeugd en alcohol' in Zeeuws-Vlaanderen en voor de samenwerking in het Zeeuwse. In de projectgroep nemen bij voorkeur zitting de ambtenaren van de verschillende beleidsvelden van de drie Zeeuws-Vlaamse gemeenten, GGD Zeeland, Indigo Preventie, organisaties voor welzijn / jeugdjongerenwerk van de drie gemeenten en de regionale jeugdpolitie. Maatschappelijk werk Zeeuws-Vlaanderen en Centra voor Jeugd en Gezin zullen eveneens betrokken worden, door ze te informeren en in te laten vliegen voor specifieke onderwerpen.
15
De projectgroepleden vertegenwoordigen Zeeuws-Vlaanderen in de Zeeuwse project- en werkgroepen. Per gemeente zal er een trekker worden aangewezen om de contacten binnen de eigen gemeenten te onderhouden. Een van die trekkers zal ook het proces regio breed aanjagen. Werkgroepen Om interventies uit te denken en beleid regionaal af te stemmen worden tijdelijke werkgroepen ingericht met de ambtenaren uit de drie gemeenten aangevuld met eventuele deskundigen. De werkgroepen geven dus invulling aan de werkzaamheden binnen de 3 pijlers van het project. Ze koppelen hun bevindingen terug aan de projectgroep en een afgevaardigde neemt ze mee naar de Zeeuwse projectgroep. Werkgroepen kunnen – uit oogpunt van efficiency – samenvallen met reguliere regionale overleggen op bijvoorbeeld het gebied van handhaving of integrale veiligheid. Netwerk Uitgangspunt van de projectstructuur is om zo efficiënt mogelijk te werken en onnodige vergaderingen te voorkomen. Een belangrijke uitdaging van het project is daarnaast om zoveel mogelijk ambtenaren, bestuurders, intermediairs (vrijwillig of betaald) en professionals op de verschillende domeinen een bijdrage te laten leveren. Zij zullen worden voorzien van: 1. de juiste informatie; 2. de juiste motivatie; 3. instrumenten of vaardigheden om jongeren te informeren, begeleiden of door te verwijzen. Secretariële ondersteuning Omdat dit project toch veel menskracht zal vragen van de verschillende gemeenten is ondersteuning van een secretariaat bij de uitvoering van het project wenselijk. Binnen de drie gemeentelijke organisaties zal naar mogelijkheden gezocht worden om deze ondersteuning te realiseren voor de eigen ambtenaren, binnen de bestaande formaties.
16
Projectfasering Het is niet goed mogelijk om in dit projectplan aan te geven welke activiteiten wanneer zullen worden uitgevoerd. Dat zal sterk afhangen van de invulling die de deelnemende partijen aan de projectonderdelen willen geven, de accenten binnen iedere gemeente, de betrokkenheid van benoemde partners en de uitkomsten van onderzoek dat mogelijk Zeeuws zal worden uitgevoerd. Ook zal de Zeeuwse samenwerking een deel van de planning gaan bepalen. De eerste 6 maanden van het project zullen gebruikt worden om een actieplan te maken, de samenwerking op gang te brengen met de verschillende samenwerkingspartners en om een goede communicatiestructuur op te zetten. Het zal in die tijd ook zoeken zijn naar de afstemming tussen regionale en Zeeuwse samenwerking. Zeeuws-Vlaanderen zal betrokken zijn bij het totstandkomen van de uitvoeringsprogramma;s per pijler van het Zeeuwse project. Tegelijkertijd zal het ZeeuwsVlaamse actieplan vast komen te staan. Jaarlijks zal de projectgroep aan de stuurgroep en de gemeentebesturen over de voortgang van het project rapporteren. Eind 2012 vindt een tussentijdse evaluatie plaats.
Financiering In het Zeeuws-Vlaamse project wordt voor een groot deel gebruik gemaakt van bestaande interventies. Zo vallen vele interventies onder de prestatieafspraken met Indigo Preventie, die jaarlijks worden aangescherpt. Indigo wordt voor deze inzet betaald vanuit het budget (ambulante) verslavingszorg en maatschappelijke opvang, dat de centrumgemeente Vlissingen jaarlijks van het rijk ontvangt. Over dit budget wordt besloten in de stuurgroep van het CZW Bureau, de back office van het College voor Zorg en Welzijn (CZW). Momenteel ontvangt Indigo Zeeland voor de inzet in Zeeuws-Vlaanderen jaarlijks €126.900,00. Het projectplan Jeugd en alcohol Zeeuws-Vlaanderen is voor een groot deel op dit budget gemaakt. Het is echter niet zeker dat dit budget gedurende de projectduur (2011 – 2015) op deze manier beschikbaar blijft, vanwege een korting door het rijk op de middelen maatschappelijke opvang en een noodzakelijke herverdeling van middelen in de komende jaren. Mocht er sprake zijn van een vermindering van de middelen, dan zal de uitvoering van het project nader worden bezien. Het project zet interventies op het gebied van handhaving en regelgeving in om onder andere de beschikbaarheid van alcoholische drank voor jongeren te verkleinen. Mogelijk zal bij de ontwikkeling van instrumenten duidelijk worden dat er te weinig handhavingcapaciteit aanwezig is bij gemeenten. Ook dit probleem zal, als het zich voordoet, te zijner tijd worden voorgelegd. Met deze risico’s in beeld kan een voorlopige globale begroting worden gemaakt.
17
Begroting Project Jeugd en Alcohol Zeeuws-Vlaanderen 2011 - 2015 2011 2012 2013 2014 Lasten Publiek draagvlak De Gezonde school en Genotmiddelen: inzet € 48.600,00 € 48.600,00 € 48.600,00 € 48.600,00 Indigo Preventie De Gezonde school en genotmiddelen: inzet pm pm pm pm GGD Zeeland7 De Gezonde school en genotmiddelen: pm pm pm pm lesmateriaal Voorlichting € 22.275,00 € 22.275,00 € 22.275,00 € 22.275,00 Uitgaan en alcohol € 15.525,00 € 15.525,00 € 15.525,00 € 15.525,00 Outreachend werk € 40.500,00 € 40.500,00 € 40.500,00 € 40.500,00 Intensivering programma’s, waaronder € 14.000,00 € 2.500,00 € 2.500,00 € 2.500,00 vergroten weerbaarheid Handhaving en regelgeving Onderzoek en monitoring en gekoppelde acties Communicatie Zeeuws-Vlaamse en Zeeuwse publiekscampagnes / manifestaties / inzet sociale media Kosten totaal Baten Financiering centrumgemeente Financiering gemeenten Baten totaal Bijdragen per gemeente Hulst Sluis Terneuzen Uitgaven totaal
€ 8.500,00
€ 15.000,00
€ 15.000,00
€15.000,00
€ 4.500,00
€ 9.500,00
€ 9.500,00
€9.500,00
€153.900,00
€153.900,00
€153.900,00
€153.900,00
€ 126.900,00 € 126.900,00
€ 126.900,00
€ 126.900,00
€ 27.000,00
€ 27.000,00
€ 27.000,00
€ 153.900,00 € 153.900,00
€ 153.900,00
€ 153.900,00
€ 7.020,00 € 6.210,00 € 13.770,00 € 27.000,00
€ 7.020,00 € 6.210,00 € 13.770,00 € 27.000,00
€ 27.000,00
€ 7.020,00 € 6.210,00 € 13.770,00 € 27.000,00
€ 7.020,00 € 6.210,00 € 13.770,00 € 27.000,00
De bijdragen van de gemeenten zijn vastgesteld naar rato van het aantal inwoners. Daarbij heeft Terneuzen een aandeel van 51%, Hulst van 26% en Sluis van 23%.
7
De kosten van de inzet van de GGD en van de lesmaterialen zijn per gemeente verschillend, want afhankelijk van het aantal deelnemende scholen.
18
