Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. Stichting Sociaal Cultureel Werk Buitenpost / ‘it Koartling’ – juni 2014
ELKENIEN DWAANDE IV Kadernota 2014 van de Gemeente Achtkarspelen. – “Het gemeentebestuur verwacht van de Mienskip van Achtkarspelen een actieve rol. Dorpen bepalen in eerste instantie zelf hun ambitieniveau. Leefbaarheid De Sociaal Maatschappelijke Agenda kent drie domeinen: leefbaarheid, onder-‐ steuning en zorg. Het welzijnswerk is zich veel explicieter op het domein leefbaar-‐ heid gaan richten. Er is niet meer zozeer sprake van ouderenwerk of jongerenwerk. Er is veel meer sprake van het organiseren van de leefbaarheid van de dorpen, waarbij de verantwoordelijkheid in de eerste plaats bij de dorpen zelf wordt gelegd. De doelgroepbenadering staat niet meer voorop. De taak van de gemeente ligt vooral in het inspireren, enthousiasmeren en faciliteren. De faciliterende rol wordt ingevuld door KEaRN en professionals op contractbasis, waarbij de gemeente zelf een sterke regierol heeft. Vrijwilligers Meer en meer wordt er een beroep gedaan op de samenleving en burgerkracht zelf. Vrijwilligerswerk is dan ook niet meer weg te denken. Om vrijwilligerswerk goed in te kunnen blijven zetten en vrijwilligers ook op talenten in te schakelen, is aansluiting bij de vrijwilligerscentrale (bedoeld wordt: de KEaRN Vrijwilligers-‐ centrale te Burgum, red.) een belangrijk gegeven binnen de Sociaal Maatschappe-‐ lijke Agenda. Er zijn op dit gebied al ervaringen met KEaRN. Om een daadwerkelijke vrijwil-‐ ligersbank te kunnen organiseren is een budget van € 20.000 nodig.” –
Actief burgerschap.
De Stichting Sociaal Cultureel Werk Buitenpost – lokaal beter bekend als ‘it Koartling’ – wil mensen inspireren, met elkaar in contact brengen en hen bewust maken van zichzelf en hun omgeving. De activiteiten hebben als doel mensen zelfbewuster en krachtiger te maken, zodat ze als verantwoordelijk burger een bijdrage kunnen leveren aan een samenleving waarin iedereen tot zijn recht komt. Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
1
Het is een doelstelling die wij – net als vele andere sociaal-‐culturele organisaties – al lang voeren, maar die geruime tijd bij anderen (burgers, overheid en professionals) minder in de belangstelling stond. Nu het Kabinet er veel belang aan hecht dat mensen worden gestimuleerd om (weer) actief aan de samenleving deel te nemen, krijgt onze doelstelling opnieuw de aandacht die zij verdient. Het streven naar ‘actief burgerschap’ staat momenteel hoog op de politieke agenda. En hoewel met de invoering in 2007 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) de regie voor het bevorderen van actief burgerschap bij de gemeenten is gelegd, is de realisatie een zaak die alle spelers in het maatschappelijk middenveld aangaat. Er is een rol voor iedereen weggelegd: scholen, vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties, sportverenigingen, woningcorporaties, welzijnsstichtingen, burgerinitiatieven en be-‐ langenorgansaties, alsmede voor kerken en bedrijven.
Vrijwilligers zijn nu aan zet.
De kern van dit alles is de wens dat de burger het initiatief neemt in alle zaken die het sociale domein aangaan: zorg, welzijn, arbeid, onderwijs, gezondheidszorg en vrijetijdsbesteding. Dit betekent een forse omschakeling voor alle betrokkenen, niet alleen voor de burger, maar óók – en misschien wel in de eerste plaats – voor de overheid en allerlei professionals c.q. instellingen. Op lokaal niveau zal om die reden bij zowel de gemeente als tal van (professionele) organisaties een culturele omwenteling moeten plaatsvinden. De actieve burger zoals die uit het wensbeeld naar voren komt is echter allesbehalve een nieuw fenomeen. Die actieve burger bestaat immers al heel lang, namelijk als vrijwilliger. Vrijwilligers, mensen die zich met hart en ziel inzetten voor een ander en/of voor hun omgeving, zijn van alle tijden. Overal in onze samenleving zijn vrijwilligers en hun organisaties actief voor doelen die zij zelf belangrijk en nodig vinden. Maar de rol en betekenis van de vrijwilliger zijn – bijna net als de doelstelling van onze organisatie – in de afgelopen decennia wat buiten beeld geraakt. Overheid en profes-‐ sionals maakten lange tijd de dienst uit en de burger (om wie het uiteindelijk allemaal draait) werd daardoor tot cliënt, een consument, de afnemer van kant-‐en-‐klare produc-‐ ten die hem van alle zijden werden aangeboden. Maar de tijden veranderen – en daardoor zijn vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties nu aan zet. Dit gaat echter niet vanzelf. Daarvoor zijn onder meer de juiste faciliteiten (basisfuncties) nodig.
Basisfuncties voor actief burgerschap.
Een goede gemeente creëert de randvoorwaarden waaronder het brede vrijwilligers-‐ werk kan floreren. Daarbij mag de actieve burger, in ruil voor zijn bijdrage aan de samenleving, van de overheid iets terugverwachten, zoals voldoende en zo nodig structurele financiële ondersteuning. Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
2
Allerlei knellende regels en procedures vormen ook een struikelblok, en dus verwacht de burger van de overheid dat soms regels en beperkingen wat losser worden gelaten. Verder moet de actieve burger in de hoedanigheid van vrijwilliger kunnen terugvallen op voldoende professionele ondersteuning. Het vrijwilligerswerk ‘nieuwe stijl’ vergroot bovendien het werkterrein van de vrijwilliger aanzienlijk en maakt alleen al om die reden hechte samenwerking met professionals noodzakelijk, evenals nauwkeurige afstemming van taken. Heel belangrijk is voorts dat er aandacht is voor de persoonlijke ontwikkeling van vrijwilligers, scholing en training, management van de motivatie en tot slot – heel simpel – waardering. Een belangrijke voorwaarde is eveneens dat er lokale steunpunten voor vrijwil-‐ ligerswerk zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een bemande vrijwilligerscentrale (VWC), waar vrijwilligers terecht kunnen met vragen en waar gegadigden vrijwilligerswerk kunnen vinden dat bij hen past. Het ministerie van VWS heeft tegen deze achtergrond een aantal ‘basisfuncties’ geformuleerd die de gemeenten moet helpen bij het creëren van de vereiste faciliteiten voor het vrijwilligerswerk. Deze ‘basisfuncties’ bieden handvatten voor de uitvoering en geven met name richting gemeente ‘kaders bij het invullen van het gemeentelijk vrijwilligersbeleid ten behoeve van reflectie en discussie op lokaal niveau’. Het gaat om functies waarop de burger minimaal mag rekenen.
Kenniscentrum voor vrijwilligers(-organisaties).
Een belangrijk aandachtspunt vormt de ondersteuning en versterking van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. De realisering daarvan kan op verschillende manieren. In de context van de concrete situatie in de gemeente Achtkarspelen vraagt dit aan-‐ dachtspunt naar onze mening om het creëren van een aantal lokale steunpunten. Omdat de lokale verschillen groot zijn, beperken we ons tot de situatie in Buitenpost. Sinds langere tijd is ons streven gericht op de snelle realisering van een dergelijk steunpunt in ‘it Koartling’. Als doel of eindresultaat staat ons daarbij een vrijwilligerssteunpunt in de vorm van een lokaal kenniscentrum voor ogen: een plaats waar zich de know-‐how met betrek-‐ king tot vrijwilligers, vrijwilligerswerk en vrijwilligersorganisaties bevindt. Een plaats waar vraag en aanbod bij elkaar komen, waar actief wordt bemiddeld, met aandacht voor individuele wensen en mogelijkheden, waar activiteiten en cursussen plaatsvinden die zijn gericht op deskundigheidsbevordering en persoonlijke ontwikke-‐ ling. Een plek van waaruit ondersteuning en begeleiding plaatsvindt, van zowel personen als organisaties. Een centrale plek voor promotie, inspiratie en kennisoverdracht. Een informatiepunt, dat tevens lokaal coördineert en stimuleert. Een basisvoorziening die nauwe contacten met vrijwilligerssteunpunten en vrijwilligerscentrales elders onder-‐ houdt. Een steunpunt dat tenslotte ook de functie vervult van servicepunt voor lokale vrijwilligersorganisaties. Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
3
Taken en werkzaamheden van het vrijwilligerssteunpunt: • • • • • • • • • • • • • •
Samenbrengen en coördineren van vraag en aanbod m.b.t. vrijwilligerswerk. Zoeken naar passend vrijwilligerswerk voor de vrijwilliger. Zoeken van geschikte vrijwilligers voor vacatures van vrijwilligers-‐ en non-‐ profit organisaties. Begeleiden en ondersteunen van zowel vrijwilligers als vrijwilligersorganisaties. Samenbrengen en delen van informatie over alle aspecten van vrijwilligerswerk, inclusief nieuwe ontwikkelingen en trends. Het verstrekken van gerichte informatie aan personen en organisaties. Aandacht voor persoonlijke ontwikkeling, talent scouting en deskundigheids-‐ bevordering door middel van scholing en training. Promoten van vrijwilligerswerk in Buitenpost e.o.. Aandacht voor inspiratie en motivatie van (potentiële) vrijwilligers. Het coördineren en begeleiden van maatschappelijke stages. Het organiseren van een (periodieke) vrijwilligersmarkt en andere manifesta-‐ ties gericht op promotie en inspiratie. Het onderhouden van contacten met bedrijven en het delen van informatie over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het organiseren en onderhouden van netwerkbijeenkomsten. Het verlenen van administratieve en andere services voor de lokale vrijwilli-‐ gers-‐ en non-‐profit organisaties.
Een ambitieus doel, dat nu nog ver weg lijkt. Maar het is goed om de bestemming te weten voordat je op reis gaat en het is goed voorbereidingen te treffen opdat die bestemming ook inderdaad kan worden bereikt.
Startdatum: 1 september 2014.
Ook het vertrekpunt is duidelijk: per 1 september 2014 zal een onbemand informatiepunt voor vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties zijn ingericht in ‘it Koart-‐ ling’ in Buitenpost. De route van start tot finish is nog niet helemaal uitgestippeld. Dit zal grotendeels onderweg gebeuren. Daarbij zal een aantal ‘hobbels’ moeten worden genomen. Eén daarvan is het vinden van voldoende en geschikte vrijwilligers. Een taak die in het licht van alle veranderingen in en rondom het vrijwilligersveld steeds moeilijker is geworden. Was de vrijwilliger eerder iemand die sociaal gemotiveerd was en veelal jarenlang in dezelfde organisatie een of meer taken vervulde; de ‘nieuwe’ vrijwilliger is gemotiveerd door de realisering van een specifiek doel en verbindt zich daardoor doorgaans voor korte duur. Maar misschien blijkt het werven van vrijwilligers in de praktijk nog wel de kleinste hobbel die zal moeten worden genomen. Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
4
Immers: voorop staat dat iedereen moet kunnen meedoen. Een illusie of een daadwerkelijk realiseerbaar doel? Hoe dan ook, het betekent in elk geval volop aan-‐ dacht hebben voor geschiktheid, motivatie en begeleiding. Heeft het verplichten van het doen van vrijwilligerswerk eigenlijk wel zin? Zou je in die gevallen niet eerst aan inspi-‐ ratie en motivatie moeten werken? En wat doe je met mensen die (om welke reden dan ook) een grote afstand tot de arbeidmarkt hebben of die anderszins minder snel ‘inpas-‐ baar’ zijn, door bijvoorbeeld zaken als laaggeschooldheid, laaggeletterdheid, beper-‐ kingen in de sociale interactie of problemen in het gedrag? Hoe help je jongeren het best en hoe kun je via het vrijwilligerswerk hun positie op de reguliere arbeidsmarkt helpen versterken? Hoe kun je de kennis en ervaring van ouderen optimaal benutten? Hoe zorg je voor continuïteit en hoe blijf je als steunpunt synchroniseren met – of nog beter: anticiperen op – de veranderingen? Deze en nog veel meer vragen dringen zich nu reeds op. En het is goed daarover in een vroeg stadium na te denken. Een kenmerk van vrijwilligerswerk is dat het om een ‘doe-‐cultuur’ gaat. Wij gaan daarom geen uitgebreide verhandelingen over de hiervoor genoemde aandachts-‐ punten afsteken en evenmin proberen we in dit stadium op alle reële vragen een ant-‐ woord te formuleren. Nee, in plaats van dat alles starten we per 1 september 2014 concreet met een onbemand informatiepunt. In verband daarmee zijn we in samenwerking met KEaRN Vrijwilligerscentrale Burgum reeds begonnen met het zoeken van vrijwilligers die bereid zijn om (na een gerichte training / opleiding) het steunpunt te bemannen, waarna er sprake kan zijn van doorgroei naar het beoogde eindresultaat. Voorts zijn er inmiddels met KEaRN en KEaRN Vrijwilligerscentrale Burgum goede afspraken gemaakt over samenwerking, training c.q. opleiding van vrijwilligers, infor-‐ matie-‐uitwisseling en verdere (vraaggestuurde) begeleiding c.q.ondersteuning.
De bijdrage van de gemeente.
Het voorgaande vraagt om concretisering van het gemeentelijke vrijwilligersbeleid en om het structureel beschikbaar komen van voldoende financiële middelen. Het gaat daarbij niet alleen om huisvestingskosten, organisatiekosten en dergelijke, maar ook om voldoende middelen voor inspiratie, motivatie en persoonlijke ontwikkeling. Voor degene die (nog) niet vertrouwd is met de basisfuncties voor het vrijwilligers-‐ werk is aan deze projectbeschrijving als bijlage een korte uitleg daarvan toegevoegd. Buitenpost, juni 2014. Het bestuur van de Stichting Sociaal Cultureel Werk Buitenpost / ‘it Koartling’ Schoolstraat 31 9285 NE Buitenpost
Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
5
Bijlage: Basisfuncties en gemeentelijk vrijwilligersbeleid.
(Bron: MOVISIE – brochure “De basisfuncties vrijwilligerswerk in de praktijk.”) Op de keper beschouwd bevat het beoogde vrijwilligerssteunpunt alle vijf basisfuncties die voor het vrijwilligerswerk zijn benoemd: Vertalen, Verbinden en makelen, Verster-‐ ken, Verbreiden en Verankeren. De basisfuncties zijn bedoeld als handreiking richting gemeente, in de rol van regisseur. Hoewel strikt genomen (in de specifieke context) correct beschouwen wij deze benade-‐ ring echter in de praktijk als te beperkt: allen die bij het vrijwilligersveld zijn betrokken zouden de basisfuncties als leidraad moeten nemen. In onderstaand schema is weergegeven hoe deze basisfuncties met elkaar samen-‐ hangen.
Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
6
De basisfuncties vormen een heldere handreiking om de ondersteuning van het vrijwil-‐ ligerswerk in de gemeente met haar tijd mee te laten gaan. Hieronder volgt een korte uitleg per basisfunctie. VERTALEN: Nieuwe (en bestaande) maatschappelijke ontwikkelingen dient een gemeente te vertalen in een visie en in concreet beleid . VERBINDEN EN MAKELEN: Voor het interactief formuleren van dit beleid is een netwerk of een platform nodig van verschillende maatschappelijke partijen die hun inbreng kunnen leveren. Het maken van verbindingen tussen verschillende partijen is ook een manier om maatschappelijke thema’s op te pakken of samenwerkings-‐ verbanden tot stand te brengen. Door middel van een makelaar komen twee of meer partijen tot een samenwerkingsrelatie en worden (nieuwe) vrijwilligers en leerlingen in het kader van maatschappelijke stages toegeleid naar vrijwilligerswerk. VERSTERKEN: Voor het doelmatig ondersteunen en versterken van vrijwilligers en vrijwilligersorganisatiesis een ondersteuningsstructuur nodig waar de makelaar een onderdeel van uitmaakt. VERBREIDEN: Vrijwilligerswerk kan niet zonder de enthousiaste inzet van vrijwilligers. Mooie voorbeelden kunnen (nieuwe) vrijwilligers inspireren en wellicht verleiden tot het doen van vrijwilligerswerk. Daarin is het zaak een breed scala aan soorten vrijwilligerswerk onder de aandacht te brengen. Ook de waardering voor vrijwilligers is hierbij van groot belang. VERANKEREN: Alle succesvolle aanpakken, goede voorbeelden, kennis en ervaring moet worden vastgelegd zodat een goede uitvoering van het vrijwilligerswerk meer en meer geborgd is. VERTALEN: Dit verankeren (borgen) moet gepaard gaan met een evaluatie, zodat uit opgedane ervaringen innovatieve aanpakken worden ontwikkeld om te kunnen in-‐ springen op (nieuwe) maatschappelijke ontwikkelingen en deze te vertalen. Zo is de cirkel weer rond. Met het doorlopen van deze cirkel is het vrijwilligerswerk steeds beter toegerust om in te springen op maatschappelijke ontwikkelingen en thema’s. Met de basisfuncties als handreiking is een start gemaakt om de ondersteuning van het vrijwilligerswerk in de gemeente met haar tijd mee te laten gaan.
Projectbeschrijving vrijwilligerssteunpunt in ‘it Koartling’ te Buitenpost. / juni 2014
7
