Project Kenniscirculatie Eindrapportage (IAB03028)

Project Kenniscirculatie Eindrapportage (IAB03028)

Cinop evaluatie 2007

Document E.S. 3.5.

Docname: Samensteller: Projectteam:

Eindrapport_KC_v5.doc Clemens Lohman TLO Holland Controls B.V. Max Hoefeijzers namens Davinci College Alexander Udink ten Cate namend Hogeschlen en Open Universiteit Maastricht Rinus Houtman namens Provincie Z. Holland en gemeente Dordrecht

Save date:

10 februari 2014 22:07

Integraal Ontwerpen

Inhoudsopgave 1.

INLEIDING .................................................................................................... 4

2.

BEOOGDE RESULTATEN EN EFFECTEN............................................................ 6

3.

PROJECTRESULTATEN ................................................................................... 8

4.

RESULTAAT VERSUS PLAN ........................................................................... 16

5.

PROJECTAANPAK ......................................................................................... 17

6.

LEERMOMENTEN .......................................................................................... 18

7.

SAMENWERKING BINNEN HET PROJECT ...................................................... 19

8.

EVALUATIE .................................................................................................. 20

9.

KENNISTRANSFER ....................................................................................... 21

10.

MONITORING PROJECT ............................................................................... 24

REFERENTIES ....................................................................................................... 25 BIJLAGE 1: MAPPING MET FORMAT HPBO ............................................................ 26 BIJLAGE 2: DEELPROJECTEN VS. RESULTATEN ..................................................... 27

© 2006 Maatschap IO/RTO

3

ES.3.5. KennisCirculatie in de regio

Integraal Ontwerpen

1. Inleiding Voor u ligt het eindrapport van het project Kenniscirculatie, waaraan in het kader van de regeling innovatiearrangement beroepsonderwijs 2003 een subsidie is toegekend. Deze rapportage is – naast informerend richting alle projectbetrokkenen – bedoeld als verantwoording richting de subsidieverstrekker. Hoe de gehanteerde rapportstructuur zich verhoudt tot het format van Het Platform Beroepsonderwijs, is te vinden in bijlage 1. Het project Kenniscirculatie dient te worden gepositioneerd in een beweging in de regio Drechtsteden, die reeds in 2000 is gestart onder de noemer Revival Technisch Onderwijs (RTO). RTO staat voor een nieuwe invulling van het beroepsonderwijs i.s.m. het bedrijfsleven op basis van Natuurlijk Leren (NL) en Integraal Ontwerpen (IO). RTO is gestart met als doel om:  schotten tussen de academische wereld en het beroepsonderwijs en tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven te slechten;  in de beroepskolom doorlopende leerlijnen te realiseren gebaseerd op de beroepspraktijk van vandaag en morgen;  instroom te bevorderen en grote uitval in het (technisch) beroepsonderwijs tegen te gaan door aansprekende werkvormen te introduceren. Ten tijde van de start van het project Kenniscirculatie was het RTO-concept succesvol toegepast op twee VMBO’s en een MBO. Het slechten van schotten tussen de onderwijsniveaus en tussen het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven had tot dusver minder aandacht gekregen. Project Kenniscirculatie is gestart om hierin verandering te brengen. Inmiddels zijn alle verworvenheden van de IO/RTO beweging samengevoegd in een ontwerp voor de regionale kenniseconomie: ‘de slimme regio’ (zie www.slimmeregio.nl).


4


Integraal Ontwerpen

Bij het opstellen van de eindrapportage, is er vanuit gegaan dat de lezer bekend is met het oorspronkelijke projectplan [1]. Dit is te vinden via de volgende link: http://www.hetplatformberoepsonderwijs.nl/kb.php?x=Projecten&y=top&z=20 Bij deze eindrapportage wordt een Cd-rom meegeleverd met een volledig projectportfolio; alle resultaten van het project op een overzichtelijke wijze gepresenteerd.

+ Eindrapportage

Projectportfolio

Dit rapport bevat de volgende hoofdstukken:  Hoofdstuk 2 gaat in op de beoogde resultaten en effecten.  In hoofdstuk 3 wordt een beeld geschetst van de gerealiseerde resultaten en de wijze waarop deze worden of gaan worden ingezet.  In hoofdstuk 4 worden de resultaten t.o.v. het plan geëvalueerd  In hoofdstuk 5 wordt de projectaanpak toegelicht.  De geleerde lessen worden samengevat in hoofdstuk 6.  De samenwerking binnen het project wordt besproken in hoofdstuk 7.  Een overall evaluatie wordt in hoofdstuk 8 besproken.  De activiteiten t.a.v. kennistransfer worden in hoofdstuk 9 toegelicht.  De ervaringen met de monitoring van het project komen aan bod in hoofdstuk 10.


5


Integraal Ontwerpen

2. Beoogde resultaten en effecten Het project Kenniscirculatie is gedefinieerd om een volgende ontwikkelslag binnen de RTO beweging vorm te geven: (1) het verbinden van de verschillende niveaus binnen het beroepsonderwijs en (2) het verbinden van het beroepsonderwijs met het bedrijfsleven. Voor het eerste doel is in de voorbereidingfase van het project het concept ‘doorlopend leerbedrijf’ bedacht: een set van instrumenten benodigd voor het inrichten, organiseren en uitvoeren van doorlopend onderwijs volgens RTO. Rond samenhangende instrumenten zijn drie deelprojecten gedefinieerd om hieraan invulling te geven:  Onderwijsomgeving: coaching, sturing en verslaglegging van het competentiegericht leerproces;  Leer-/werkomgeving: ondersteuning leer- en werkproces tijdens de uitvoering van realistische en/of reële projecten;  Kennisomgeving: vraaggestuurde ter beschikkingstelling van kennis ten behoeve van de uitvoering van projecten. Voor het tweede doel is in de voorbereidingsfase van het project het concept ‘virtueel kennisplein’ bedacht: een digitale marktplaats waar studenten, scholen en bedrijven de kenniscirculatie organiseren, waarin het mogelijk is de routes van studenten te volgen, zodat scholen en bedrijven weten wie waar welke prestaties heeft uitgevoerd en welke studenten met welke portfolio’s beschikbaar zijn. Studenten kunnen bedrijven en prestaties kiezen die aansluiten bij hun persoonlijke leerontwikkeling. Bedrijven en scholen komen met elkaar in contact rond de prestaties van studenten en kunnen “best practices” uitwisselen. Ter voorbereiding van de implementatie is het deelproject Opschaling gedefinieerd. Een tweetal definitiestudies en opleidingsprogramma waren hierin voorzien. Samengevat zijn de volgende deelprojecten benoemd: 1. Doorlopend leerbedrijf 2. Virtueel Kennisplein 3. Opschaling Het project Kenniscirculatie heeft via deze deelprojecten beoogd een aantal instrumenten (leidraden, ICT, formats, etc.) op te leveren om een volgende ontwikkelstap van de RTO beweging te kunnen maken. Er zijn kleinschalige pilots gepland, om de bruikbaarheid van de ontwikkelde instrumenten te testen. Grootschalige effecten ontstaan na daadwerkelijke implementatie van de ontwikkelde instrumenten als vervolg op het project. In onderstaande tabel zijn de deelprojecten en – indien van toepassing – de werkpakketten hierbinnen vermeld, zoals deze in het projectplan zijn beschreven.


6


Integraal Ontwerpen

Deelproject 1.1 Onderwijsomgeving

1.2 Leer-/werkomgeving

1.3 Kennisomgeving

2. Virtueel Kennisplein

3.1 Train the coach 3.2 Zij-instroom 3.3 Sociale innovatie

Oorspronkelijke werkpakketten Leidraden coaching Integratieve leerlijnen Toolbox intake, assassment en certificering Digitaal portfoliosysteem Leidraden processen Digitaal Bedrijf Toolbox virtueel samenwerken Classificatiesystematiek kenniselementen Architectuur kennisopslag en –ontsluiting IO kennisbibliotheek Showcase portfolio Projectbank Zoekmachine Inschrijving & tracking Accountbeheer n.v.t. n.v.t. n.v.t.

De belangrijkste partijen in het samenwerkingsverband worden gevormd door:  Da Vinci college (MBO): een ROC met ruime ervaring met het verzorgen van onderwijs binnen het nieuwe paradigma m.b.v. de het RTO onderwijsconcept. Daarnaast ruime ervaring in het uitvoeren van onderwijsinnovatie projecten O.a. Natuurlijk leren  Merewade college (VMBO): een vmbo met ruime ervaring binnen het verzorgen van onderwijs binnen het nieuwe paradigma m.b.v. de het RTO onderwijsconcept. Daarnaast ruime ervaring in het uitvoeren van onderwijsinnovatie projecten. O.a. Natuurlijk leren/PGO  Gemini college (VMBO): een vmbo met ruime ervaring binnen het verzorgen van onderwijs binnen het nieuwe paradigma m.b.v. de het RTO onderwijsconcept. Daarnaast ruime ervaring in het uitvoeren van onderwijsinnovatie projecten. O.a. WPS-cool  Hogeschool van Utrecht (HBO): een HBO instelling met ruime ervaring van het verzorgen van onderwijs met een vernieuwde inhoud op basis van nieuw werken/ integraal ontwerpen. Daarnaast ruime ervaring in het uitvoeren van onderwijsinnovatie projecten. O.a. IO-project en IO-brug project  Open Universiteit Nederland (OU-NL): in het specifiek OTEC (Onderwijs Expertise centrum) de beschikking over methode voor innovatieve onderwijs. Daarnaast is er het de Moor centrum dat zich bezig houd met de zij-instroom problematiek.  Prospectief advies; intermediair organisatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt, met expertise op het gebied van de sociale innovatie binnen het nieuwe werken.  TLO Holland Controls; een intermediair organisatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt, met inhoudelijke expertise op het gebeid van nieuwe werken binnen de technische sector. Daarnaast ruime ervaring in het doen van onderwijsinnovatie projecten met scholen. Daarnaast heeft een groot aantal bedrijven bijgedragen door hun bedrijfsomgeving ter beschikking te stellen voor het piloten van innovatief prestatiegericht onderwijs.


7


Integraal Ontwerpen

3. Projectresultaten Overeenkomstig de projectindeling worden de projectresultaten in dit hoofdstuk toegelicht. De instrumenten worden kort toegelicht, waarbij eerst een beschrijving wordt gegeven en vervolgens de mate waarin het product wordt/is ingezet binnen en/of buiten het samenwerkingsverband. Alle resultaten (inclusief relevante tussenproducten) zijn verzameld op een Cd-rom en verkrijgbaar bij de Maatschap IO/RTO (zie hoofdstuk 9 Kennistransfer).

3.1

Doorlopend Leerbedrijf

In het kader van het deelproject ‘Doorlopend Leerbedrijf’ zijn de volgende producten gerealiseerd:  Ontwerp doorlopende leerroutes  Leidraden prestatiegericht onderwijs  Prototype digitale leerwerkomgeving  Prototype kenniscreatie toolbox  Onderwijsmateriaal

3.1.1 Ontwerp doorlopende leerroutes Productbeschrijving Alle ontwikkelde modellen, structuren en geleerde lessen op het gebied van het ontwerp van doorlopende leerroutes zijn gebundeld in een rapport [2]. Het is bruikbaar voor alle scholen die werken met prestatiegericht onderwijs en voorziet in een praktische werkwijze om – samen met andere scholen in de regio en het bedrijfsleven – een samenhangende set prestatiesjablonen (blauwdruk prestatie) te ontwerpen, die voor een domein of studierichting een logisch ontwikkelpad vormen (zie schematische weergave). 14

Ondernemen Leerroutes op basis van bedrijfsmodel

VMBO

Productcreatie MBO Innoveren HBO

beleid

15

16

2

17

18

19

20

21

22

23

MBO 2/3

3A

MBO 4

3B

4A HBO

4B

Leerroute

Taak

Prestatiesjabloon

Opdracht

1 Prestatie

2 3

Onderwijsaanbod Best practices


8

Competenties

Leermiddelen


Integraal Ontwerpen

Inzet product Op schoolniveau worden de formats door vier teams gebruikt en dit aantal is groeiende, naarmate de invoering van RTO vordert. De methodiek voor het ontwerp van doorlopende leerroutes is getest en wordt binnenkort ingezet om binnen domeinen in de regio Drechtsteden leerroutes te definiëren.

3.1.2 Leidraden prestatiegericht onderwijs Productbeschrijving Alle ontwikkelde RTO onderwijsprocessen zijn op een gestructureerde wijze vastgelegd door docenten en andere mensen die nauw betrokken zijn bij het nieuwe onderwijs. Hierbij zijn de ervaringen en beelden van het proces, zoals dat op de verschillende onderwijsniveaus bestaat gecombineerd tot een soort ideaalmodel. Voor alle processen (circa 35) is een uniforme beschrijvingswijze gehanteerd, die voorziet in een generieke beschrijving en niveau-specifieke invulling. Daarnaast wordt – waar mogelijk – verwezen naar andere instrumenten uit het project. Het geheel is via een Cd-rom applicatie eenvoudig te benaderen en te gebruiken. Een voorbeeld van een proces is het hoofdproces, dat een leerling meerdere keren achter elkaar uitvoert: de prestatiecyclus (zie schema).

Inzet product De procedures zijn reeds in gebruik bij vier scholen die werken aan het Comtech project en de toepassing ervan wordt als vervolg op het project gestimuleerd via workshops. De leidraden blijken een bruikbaar hulpmiddel te zijn om de veranderingsprocessen binnen teams te faciliteren. De visie van het nieuwe onderwijs snapt iedereen wel, maar hoe de bijbehorende processen er dan uit gaan zien is niet direct helder. De procesbeschrijvingen geven hiervan een beeld, hetgeen motiverend werkt.

3.1.3 Prototype digitale leerwerkomgeving Productbeschrijving Onderwijs volgens het RTO concept gaat uit van het uitvoeren van realistische en/of reële prestaties door leerlingen. Aan het uitvoeren van een prestatie gaan een aantal zaken


9


Integraal Ontwerpen

vooraf en erna vindt o.a. beoordeling plaats. Tijdens het uitvoeren van een prestatie verricht de leerling werken leergerichte activiteiten. Het geheel van activiteiten rond en tijdens een prestatie wordt een prestatiecyclus genoemd. Op basis van een procesontwerp van de prestatiecyclus zijn specificaties voor digitale ondersteuning opgesteld. Dit is verwerkt in een rapport, waarmee softwareselectietrajecten kunnen worden ondersteund [3]. Deze specificaties zijn gebruikt om bestaande ELO’s te evalueren. Een commercieel verkrijgbaar pakket – Fronter – is getest op de mogelijkheid om de gewenste functionaliteit erin te configureren. Dit bleek in beperkte mate mogelijk [5]. Toen duidelijk werd dat bestaande ELO’s onvoldoende volstaan, is op basis van de specificaties een digitale leerwerkomgeving gerealiseerd als logisch vervolg op het reeds bestaande ‘Digitaal Bedrijf’. kennisbank (lesbrieven) beoordelingen (resultaatbeheer)

prestatiebank

K

O

W

P

G

portfolio (afgeronde prestaties) uitvoeren prestatie

Inzet product Het prototype wordt onder de naam ‘Prest@tion’ verder ontwikkeld en wordt inmiddels techniekbreed ingezet op het Merewade College (100 gebruikers). Kijk voor meer informatie op www.prestation.nl. Meerdere scholen buiten het samenwerkingsverband hebben interesse getoond om ermee aan de slag te gaan. Mogelijkheden voor exploitatie worden nog onderzocht.


10


Integraal Ontwerpen

3.1.4 Prototype kenniscreatie toolbox Productbeschrijving Het uitvoeren van innovatieve IO prestaties op HBO niveau vraagt innovatieve ondersteuning van het werkproces van de student. Op basis van kennis van de innovatieve IO werkprocessen in de maakindustrie is demonstratiesoftware ontwikkeld, waarmee studenten moderne werkprocessen zelf kunnen uitvoeren. Zodoende kunnen ze zelf toekomstgerichte competenties leren en stagebedrijven bewust maken van de mogelijkheden die er zijn.

Inzet product De software is ingezet tijdens een afstudeerproject van een student van de HU. De software inclusief casusbeschrijving ‘Aerorider’ is beschikbaar op Cd-rom. Het materiaal is uitermate interessant voor hogescholen met een technische afdeling, die hun studenten innovatieve IO prestaties willen laten uitvoeren. De software maakt het mogelijk om studenten de voordelen van een integrale werkwijze te laten beleven, zonder de beperkingen van de vaak weerbarstige werkelijkheid.

3.1.5 Onderwijsmateriaal Productbeschrijving Gedurende het project is – als onderdeel van tests en pilots – divers onderwijsmateriaal ontwikkeld. Het betreft o.a.:  Prestatiesjablonen: diverse prestatiesjablonen voor VMBO, MBO en HBO zijn ontwikkeld inclusief (verwijzingen naar) aanpakkennis, lesbrieven en literatuur.  Workshops: ten behoeve van de pilots zijn vier workshops georganiseerd, zowel voor leerlingen als voor docenten. De materialen zijn te vinden op de eerder genoemde Cd-rom met projectresultaten.


11


Integraal Ontwerpen

Inzet product Op het Merewade College wordt inmiddels techniekbreed gewerkt met de nieuwe prestatiesjablonen. De workshops of delen hiervan worden hergebruikt bij de start van nieuwe cohorten. Op het Da Vinci College worden in de loop van schooljaar 2006/2007 per team workshops verzorgd, waarbij de invulling van prestatiesjablonen wordt bekeken. Het materiaal kan als bron dienen voor andere scholen, die met prestatiesjablonen willen gaan werken.

3.2

Virtueel Kennisplein

In het kader van het deelproject ‘Virtueel Kennisplein’ zijn de volgende producten gerealiseerd:  Leidraden samenwerking scholen-bedrijven  Prototype virtueel kennisplein

3.2.1 Leidraden samenwerking scholen-bedrijven Productbeschrijving De ervaringen met de samenwerking met het regionale bedrijfsleven rond prestatiegericht onderwijs zijn verwerkt in een set procesleidraden. Deze leidraden gaan uit van de ontwikkelde formats en voorzien in het gebruik van een digitaal kennisplein. Voor alle processen is een uniforme beschrijvingswijze gehanteerd, die voorziet in een algemene beschrijving en niveau-specifieke afwijkingen erop. Daarnaast wordt – waar mogelijk – verwezen naar andere instrumenten uit het project. De volgende afbeelding toont het samenwerkingsproces op lange en korte termijn. Lange termijn relatie Stap 1: Acquisitie Stap 2: Kennismaking Samenwerkings overeenkomst

Stap 3: Afspraken samenwerking Stap 4: Opstellen prestatievoorstellen

Bedrijven bank

Prestatie voorstel

Prestaties uitvoeren Selectieproces (optioneel) Prestatie formulier

Prestatie toesnijden op leerling

Prestatie bank

Reflectie

Prestatie uitvoeren

Prestatie verslag

Presentatie resultaat

Inzet product De procedures en bijbehorende formulieren zijn reeds in gebruik bij drie scholen in het kader van de ontwikkeling van een Stage-instrument. Als vervolg op het project wordt gestart met regionale invoering van een digitaal kennisplein in de regio Drechtsteden, waarbij de procedure een onlosmakelijk onderdeel is en gebruikt gaat worden door maximaal 9 scholen.


12


Integraal Ontwerpen

3.2.2 Prototype virtueel kennisplein Productbeschrijving Op regionaal niveau willen de scholen kennis en informatie delen rond doorlopende leerroutes. Deze behoefte is vertaald naar functionele eisen voor ICT ondersteuning [3]. Aangezien deze behoefte niet eenvoudig met op de markt verkrijgbare paketten kon worden ingevuld, is een prototype virtueel kennisplein ontwikkeld met als onderdelen:  Bedrijvenbank o Contactgegevens o Ruimte voor stages o Inhoudelijke aansluiting bij leerroutes  Prestatiebank o Prestatiesjablonen (mogelijke opdrachten) o Prestatievoorstellen (actuele opdrachten)  Kennisbank o Prestatieverslagen (‘best practices’) o Lesbrieven e.d.

Inzet product De genoemde onderdelen zijn op schoolniveau geïmplementeerd, maar nog niet regionaal getest. Onder de naam ‘Virtueel Kennisplein Drechtsteden’ wordt in een vervolgproject een regionaal werkend systeem ingevoerd. Het eerste onderdeel, dat operationeel wordt, is een stageplanner; een instrument om in de regio Drechtsteden een transparante stageplanning te ondersteuning.


13


Integraal Ontwerpen

3.3

Opschaling

Ten behoeve van vervolgtrajecten en invoering van de ontwikkelde instrumenten, zijn twee definitiestudies verricht en is een invoeringsmethodiek bedacht.

3.3.1 Definitiestudie Zij-instroom Productbeschrijving De definitiestudie Zij-instroom [4] heeft een voorstel opgeleverd op welke wijze mensen uit het bedrijfsleven betrokken kunnen worden bij de revitalisering van het techniekonderwijs. Het voorstel gaat uit van een tijdelijke detachering (bijvoorbeeld een half jaar) van goede werknemers van bedrijven bij scholen in de regio. De school dient speciale teams op te stellen om dergelijke trajecten te faciliteren. De studie is geaccordeerd door de stuurgroep.

Inzet product Er heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden rond de uitvoering van de in de definitiestudie vermelde voorstellen.

3.3.2 Definitiestudie Sociale Innovatie Productbeschrijving De definitiestudie Sociale Innovatie heeft zich gericht op de benodigde veranderprocessen bij scholen en bedrijven als de RTO concepten hier worden doorgevoerd. De definitiestudie heeft een nieuwe kijk op HRM opgeleverd, die een gelijkwaardige verhouding tussen werkgever en werknemer veronderstelt. Het integreert de vakgebieden organisatiekunde, HRM en arbeidsrecht en heeft als belangrijk aandachtspunt de (continue) match tussen talent en competenties van de medewerker met het beschikbare werk. De studie is geaccordeerd door de stuurgroep.

Inzet product Het voorstel dient nog doorgesproken te worden om de mogelijkheid tot een pilot in de regio scherp te stellen.


14


Integraal Ontwerpen

3.3.3 Concept invoeringsmethodiek ‘Methodisch Innoveren’ Productbeschrijving Het invoeren van (delen van de) RTO-concepten in een onderwijsinstelling is niet eenvoudig. Vaak verlopen dit soort trajecten teleurstellend, doordat zaken over het hoofd worden gezien en tussentijdse resultaten onvoldoende worden geborgd. Methoden, technieken en ervaringen bij het invoeren van IO in het bedrijfsleven zijn vertaald naar toepassing bij het invoeren van RTO bij onderwijsinstellingen. Dit product is de invulling van de in het projectplan genoemde ‘train-the-coach’ programma. De aanpak beoogt competentieontwikkeling van medewerkers te realiseren door ze zelf innovatieve prestaties te laten uitvoeren. Elementen van de aanpak zijn:  Een verbeterkompas waarbij de aspecten in samenhang kunnen worden beschouwd en waarmee de organisatie de huidige en gewenste situatie in kaart kan brengen  Een innovatiecyclus waarbinnen alle innovatiestappen cyclisch worden doorlopen met inbouw van 2e orde leerprocessen als basis voor kenniscreatie  Een samenwerkingsmodel waarbij afstemming tussen management en de werkplek is geborgd.

Hoe

Wie

Wat

Generiek expliciet

Samen Middle-out

Integrale Aanpak Innovatiekompas

Creërend Leren

Oude situatie

Nieuwe situatie Innoveren

Inzet product De aanpak is impliciet gevolgd tijdens de ontwikkeling van RTO op het Merewade college en is in het project geëxpliciteerd. Inmiddels wordt een dergelijke aanpak gebruikt op het Da Vinci college en er wordt i.s.m. met derden gewerkt aan een verdere uitrol ervan. Daarnaast staat de toepassing van de methodiek op regio-niveau in de steigers. In de regio Drechsteden is behoefte aan beheersing van de vele innovatietrajecten, waarbij Methodisch Innoveren belangrijke handvatten biedt om de ontwikkeling van de regionale kennisinfrastructuur (KIS-D) vorm te geven.


15


Integraal Ontwerpen

4. Resultaat versus plan We zijn erin geslaagd om bruikbare oplossingen te ontwikkelen voor alle doelgebieden (doorlopend onderwijs, samenwerking met bedrijfsleven en opschaling). In samenwerking met alle betrokkenen zijn nieuwe processen ontwikkeld, afsprakenstelsels opgesteld en bijbehorende ICT instrumenten ontwikkeld. Ten tijde van het opstellen van het plan was niet voorzien, dat zoveel oplossingen binnen het project zelf gecreëerd moesten worden. Het betreft uiteraard een innovatieproject, maar op meerdere onderdelen in het project bleek dat we ook uitvinders moesten zijn, bijvoorbeeld t.a.v.:  Structuren voor de definitie van doorlopende leerroutes  ICT ondersteuning van prestatiegericht onderwijs  Methoden voor planmatige, stapsgewijze invoering van competentiegericht onderwijs De resultaten zijn positief ontvangen door de projectbetrokkenen bij de afsluitende projectbijeenkomst. Belangrijker nog is dat het grootste deel van de producten inmiddels gebruikt wordt of binnenkort ingezet gaat worden in vervolgtrajecten. Hiermee is het doel van het project gerealiseerd. In bijlage 2 is een tabel te vinden met daarin de relatie tussen de oorspronkelijke deelprojecten en werkpakketten en het opgeleverde instrumentarium.


16


Integraal Ontwerpen

5. Projectaanpak 5.1

Projectfasering

Project Kenniscirculatie is methodisch aangepakt, waarbij in samenwerking met diverse partijen een aantal fasen is doorgelopen:  Specificatie In een multidisciplinair designteam is gestart met de gezamenlijke definitie van de nieuwe onderwijsprocessen op hoofdniveau, waarbij de processen op het Merewade college en het Da Vinci college als vertrekpunt zijn genomen. Op basis van dit uitgangspunt is door een aantal werkgroepen bestaande uit mensen uit het onderwijs en kennisbureaus hieraan nader invulling gegeven en nagedacht over specificaties t.a.v. het op te leveren instrumentarium. Deze specificatiedocumenten vormen de basis van de producten en zijn beschikbaar op de Cd-rom.  Ontwerp en realisatie Op basis van de specificatiedocumenten is parallel gewerkt aan het ontwerp en de realisatie van de producten. Dit is uitgevoerd door speciaal hiervoor samengestelde werkgroepen, bestaande uit experts op de diverse terreinen.  Pilots en evaluatie De (meeste) ontwikkelde producten zijn vervolgens getest in een aantal pilots, welke plaatsvonden op verschillende scholen. Op basis van de pilots heeft een evaluatie plaatsgevonden, waaruit aandachtspunten voor de producten zijn voortgekomen.  Borgen resultaten Voor de invoering van instrumenten is tijdens een van de laatste stuurgroepbijeenkomsten een brainstormsessie georganiseerd, waaruit een groot aantal projectideeën zijn ontstaan. Een aantal hiervan is inmiddels gestart, anderen zitten in de planfase. Alle projectresultaten zijn goed gedocumenteerd en verzameld op een Cd-rom. De fasering komt overeen met het projectplan. De opdeling van het project in deelprojecten is na de specificatiefase aangepast t.o.v. het projectplan. Voornaamste reden hiervoor is dat overeenkomstige onderdelen uit verschillende deelprojecten in samenhang dienen te worden ontwerpen en gemaakt. Een herkenbaar voorbeeld hiervan is ICT: het verdient uiteraard de voorkeur één geïntegreerde oplossing te realiseren voor de behoeftes uit de verschillende werkgroepen. Praktisch heeft dit geleid tot de volgende indeling:  Werkgroep Procesleidraden: uitwerken van alle relevante processen  Werkgroep Formats en onderwijsinhoud: uitwerken van structuren en formats voor de doorlopende leerroutes  Werkgroep ICT: ontwerpen en ontwikkelen van software

5.2

Projectorganisatie

Rond de gezamenlijke probleemstelling, zoals geformuleerd in hoofdstuk 2, zijn deze partijen gestart met het project. Alle partijen zijn vertegenwoordigd in een stuurgroep. De projectleiding lag bij een van de kennisbureaus (TLO). De projectrealisatie heeft plaatsgevonden via werkgroepen, samengesteld uit vertegenwoordigers van de betrokken partijen. Kort na de start van het project zijn de verschillende rollen, taken en verantwoordelijkheden binnen de projectorganisatie uitgewerkt en door de stuurgroep geaccordeerd.


17


Integraal Ontwerpen

6. Leermomenten Samenwerking 







Communiceer altijd duidelijk de belangen van de verschillende partijen in een samenwerkingsverband; het primaire doel van de onderwijsinstelling is dat het onderwijs erop vooruit gaat, terwijl een kennisbureau zijn kennis op het gebied wil vergroten zodat er later weer andere projecten mee kunnen worden uitgevoerd. Hoewel het effectief en efficiënt is om een projectplan met een kleine groep betrokkenen op te stellen, moet men niet vergeten dat alle projectbetrokkenen – van stuurgroeplid tot en met werkgroeplid – het denkproces dat aan het project(onderdeel) ten grondslag ligt ook moet doormaken. Dit is nodig om eigenaarschap te creëren en kan ook tot nieuwe inzichten leiden. Een sessie, waarbij men groepsgewijs geprikkeld wordt om zelf na te denken over de doelen, aanpak en resultaten, kan hiervoor een waardevol instrument zijn. De meeste bedrijven staan positief t.o.v. het bijdragen aan onderwijsvernieuwing. In de praktijk is de daadwerkelijke bijdrage vaak wisselend en mede afhankelijk van korte termijn omstandigheden (bijvoorbeeld drukte door orderwerk) en het economisch klimaat. Scholen doen er goed aan om een ruime pool van bedrijven te hebben, waarmee men dit soort activiteiten oppakt. Afhankelijkheid van een beperkt aantal bedrijven wordt hiermee voorkomen. Scholen kunnen pas zinvol gaan samenwerken, als de betrokken partijen intern een bepaald stabiel niveau van onderwijsvernieuwing hebben doorgevoerd.

Projectaanpak      

Besteedt veel aandacht aan projectmatig en methodisch werken; ga er niet vanuit dat dit gemeengoed is. De gehanteerde fasering werkte goed; het is hierbij wel van belang om vanaf het begin ontwerper(s) en personen die de realisatie moeten doen mee te laten groeien. Maak gebruik van ‘rapid prototyping’ om zo vroeg mogelijk zichtbare resultaten op het gebied van software te realiseren, waarop terugkoppeling kan worden gekregen. Maak gebruik van ‘storyboarding’ om veranderingen in onderwijsprocessen laagdrempelig te communiceren en discussie los te maken. Houdt bijzonder rekening met de cadans van de betrokken onderwijsinstellingen. Zorg voor een continue informatievoorziening binnen het project op verschillende niveaus (zie meer informatie in hoofdstuk 9 Kennistransfer): o Nieuwsbrief (maandelijks) o Projectwebsite met hierop regelmatig nieuwe berichten o Kennisdeelbijeenkomsten (eens per kwartaal)

Inhoudelijk 

 

Het harmoniseren van leerroutes tussen scholen is (op korte termijn) niet te realiseren via standaardisatie van de door de scholen gehanteerde onderwijsstructuur. De beroepspraktijk, waarvoor men opleidt, bindt de scholen en hier is standaardisatie wel mogelijk in de vorm van beroepstaken en prestatiesjablonen. Standaardisatie van digitaal onderwijsmateriaal richt zich voornamelijk op afzonderlijke leerobjecten. Weinig aandacht is er voor de standaardisatie van leerwerkopdrachten, bestaande uit taken met hieraan leerobjecten gekoppeld. Het inrichten van ELO’s voor prestatiegericht onderwijs blijkt een lastige opgave te zijn; de benodigde flexibiliteit wordt helaas vaak vertaald naar té generieke software, die de specifieke behoefte niet verstaat.


18


Integraal Ontwerpen

7. Samenwerking binnen het project De partijen binnen de projectorganisatie zijn grofweg in te delen in drie groepen:  Onderwijsinstellingen  Bedrijven  Kennisbureaus De onderswijsinstellingen en kennisbureaus hebben een maatschap opgericht (Maatschap IO/RTO) met als doel de onderlinge rechtsverhouding te expliciteren t.a.v. gebruik en eventuele exploitatie van de resultaten van het project.

Rol onderwijsinstellingen De rol van de onderwijsinstellingen is die van probleemeigenaar en gebruiker en ontwikkelaar van instrumenten. Praktisch is dit vormgegeven doordat mensen van de betrokken scholen als projectleider en/of –medewerker in het project meewerkten. Dit heeft geleid tot onmisbare inbreng van ervaring, onderwijskundig inzicht en kritische inbreng vanuit gebruikersperspectief. Zoals aangegeven in hoofdstuk 6, bleken de kennisbureaus te moeten bijspringen op het vlak van projectmatig werken en het trekken van de ontwikkeltrajecten. Naast de Hogeschool Utrecht (HU) is in de loop van het project ook de Hogeschool Rotterdam (HRO) betrokken geraakt.

Rol bedrijven Ten aanzien van de ontwikkeling van instrumenten was de oorspronkelijke opzet om per deelproject werkgroepen op te zetten met afgevaardigden vanuit alle partijen. In de beginfase van het project is er voor gekozen om de werkgroepen samen te stellen uit mensen van de scholen en kennisbureaus. De bedrijven zijn periodiek uitgenodigd op bijeenkomsten om te reageren op de tussenresultaten. De bedrijven hebben de grootste bijdrage geleverd in de rol van proeftuin voor het uittesten van nieuwe instrumenten bij prestatiegericht onderwijs. De bereidheid hieraan bij te dragen is enorm, mede doordat er grote tekorten zijn aan instroom van personeel. In overleg met HPBO zijn alle bedrijven die een bijdrage hebben geleverd, opgevoerd in de financiële projectrapportage. Dit zijn meer en deels andere bedrijven dan die in de projectaanvraag staan vermeld.

Rol kennisbureaus De rol van de kennisbureaus is die van ontwikkelaar en expert. Voor TLO kwam daar de rol van projectmanager bij. Een aantal verschillen is opgetreden in de verdeling van het werk tussen de partijen. Hierover is reeds overleg geweest met HPBO. Het was voorzien dat de OU een stuk softwareontwikkeling zou verrichten, terwijl dit beperkt mogelijk bleek. Deze activiteiten zijn – in onderling overleg – grotendeels overgenomen door TLO en derden (PKM Solutions). De beoogde werkzaamheden van adviesbureau PVM t.a.v. de kennisbank zijn niet nodig gebleken; kennis omtrent dit onderwerp is verkregen van Kennisnet, OU en Dienst ICT van Da Vinci college.


19


Integraal Ontwerpen

8. Evaluatie Naast de leerpunten in hoofdstuk 6, kunnen op hoofdniveau een aantal evaluerende opmerkingen gemaakt worden over het verloop van het project. Van de pilots is een gedetailleerd evaluatierapport opgesteld, waarin terugkoppeling op de ingezette instrumenten is te vinden [5]. Het overall beeld van het projectresultaat is positief. Dat wil niet zeggen dat alles zonder slag of stoot is verlopen. Het project heeft – zoals gepland – een lange looptijd gekend, waarin het soms de nodige energie vergde om alle betrokkenen gemotiveerd en betrokken te houden. Een aantal mogelijke verklaringen hiervoor wordt hieronder gegeven.

Timing RTO was weliswaar succesvol toegepast op kleine schaal, maar nog niet gemeengoed op de betrokken scholen; men was nog volop bezig met de interne borging. Het verbinden van onderwijsniveaus en het stroomlijnen van de contacten met het bedrijfsleven op regionaal niveau heeft dan uiteraard een lagere prioriteit. Inmiddels zien we dat de scholen rijp zijn voor de ontwikkelde instrumenten en ermee aan de slag willen.

Schooloverstijgend karakter Om te kunnen verbinden tussen onderwijsniveaus is het nodig om begrippenkaders, structuren en processen te uniformeren; dat is per definitie een moeilijk proces. Het lijkt iets te zijn dat niet voor degene zelf relevant is, maar wordt gedaan voor anderen. Nadruk op het belang voor de klant (de leerling) was continu nodig om te motiveren en samenwerking te stimuleren.

Aard van het project Daarnaast betrof het project vooral een ontwikkelingsproject van een RTO instrumentarium. Medewerkers zijn meestal niet opgeleid en gewend aan productontwikkelingtrajecten, die lang kunnen duren en waarvan het niet altijd precies duidelijk is waar het naartoe gaat. In hoofdstuk 6 is een aantal tips vermeld hoe hiermee om te gaan.


20


Integraal Ontwerpen

9. Kennistransfer 9.1.1 Kennistransfer tijdens het project Voor kennistransfer tijdens het project zijn de volgende activiteiten verricht:  Projectwebsite  Kennisdeelbijeenkomsten  Bedrijvenbijeenkomsten  Nieuwsbrief  Conferenties

Projectwebsite Direct na aanvang van het project is een website opgezet (www.kis-d.nl/kenniscirculatie), waarop algemene en actuele projectinformatie is gedeeld. Hierbij is gebruik gemaakt van de faciliteiten van het regionale kennisplatform.

Kennisdeelbijeenkomsten Er zijn vier kennisdeelbijeenkomsten georganiseerd, waarbij alle projectbetrokkenen werden uitgenodigd. De bijeenkomsten hadden ten doel om te informeren, af te stemmen en te motiveren. Er werden presentaties gegeven, workshops verzorgd en discussiegroepen georganiseerd.


21


Integraal Ontwerpen

Bedrijvenbijeenkomsten Er zijn twee bijeenkomsten geweest met de bedrijven. Het doel was om de bedrijven te informeren over de ontwikkelingen binnen het project. Er zijn presentaties gegeven en discusiegroepen georganiseerd. Tijdens de tweede bijeenkomst zijn er afspraken gemaakt over de invuling van gecombineerde vmbo/mbo stages voor het volgende schooljaar . Alle VMBO techniekleerlingen van het Merewade gaan onderbegeleiding van een MBO deelnemer van het Da Vinci voor een periode van 4 weken stage lopen bij de bedrijven.

Nieuwsbrief Tweemaandelijks is een nieuwsbrief per e-mail verzonden naar een mailinglijst van ongeveer 100 adressen. Deze nieuwsbrieven geven actuele informatie en linken door naar de website.

Conferenties Er is aan twee conferenties een bijdrage geleverd:  EduExchange 2004


22


Integraal Ontwerpen



ICT en Onderwijsvernieuwing ‘Bits, Brains & Games’

9.1.2 Kennistransfer na het project Voor kennistransfer na het project zijn de volgende activiteiten gepland:  Website met projectinformatie (www.kenniscirculatie.nl)  Cd-rom met projectresultaten (op te vragen via website)  Innovatieacademie: project gesubsidieerd door Deltapunt, waarin de resultaten van het project regionaal (Drechtsteden) onder de aandacht worden gebracht  Conferentie ‘Kenniscirculatie in de Drechtsteden’ (november 2006)  Stichting RTO: professionaliseren van de stichting voor het actief beheren en uitdragen van het ontwikkelde instrumentarium  Methodisch Innoveren van het beroepsonderwijs: in samenwerking met een aantal grote onderwijsadviesbureaus wordt nagedacht over een breedtestrategie  Dordtse Onderwijsdagen (november 2006): tijdens de Dordtse onderwijsdagen worden in verschillende workshops de resultaten toegelicht voor docenten van verschillende scholen voor beroepsonderwijs in Dordrecht.

Website met projectinformatie In september wordt een website gelanceerd met hierop alle informatie over het project en de resultaten. Via de website kan men een Cd-rom bestellen, waarop de resultaten te vinden zijn. Zodra de domeinnaam actief is, wordt deze bekend gemaakt.

Cd-rom met projectresultaten Er is een Cd-rom ontwikkeld (bij deze rapportage meegeleverd), waarop projectresultaten zijn te vinden. De Cd-rom kan via de website worden besteld.


23

alle


Integraal Ontwerpen

10. Monitoring project Vragenlijsten De monitoring van het project via vragenlijsten in de beginfase van het project sloot niet aan bij de aard en inhoud van het project. Terwijl werkgroepen bezig waren met het ontwikkelen van onderwijskundige instrumenten, waren de vragenlijsten gericht op het primaire onderwijsproces. Een groot aantal vragenlijsten is door projectbetrokkenen oningevuld geretourneerd. Hierover is reeds contact geweest met het HPBO.

Kenniskring Vanuit het project is deelgenomen aan verschillende kenniskringen. De kenniskringen zijn als een verrijking ervaren, omdat er van buiten kritisch naar het project is gekeken. Daarnaast werd ook het kijken bij andere projecten als zeer leerzaam ervaren. Het in contact komen met mensen, die in gelijksoortige innovatietrajecten zitten, werd als een van de waardevolste monitoring activiteiten beschouwd. De best practice beschrijvingen, die in dit kader door Cinop zijn opgesteld, zijn als leerzaam ervaren.

Projectbezoek Het project is ook een keer bezocht. We hebben de kans gezien om een tweetal pilots en een kennisdeelbijeenkomst te plannen op een dag. Hoewel het veel te verwerken informatie opleverde voor de onderzoeker, heeft het een goed overzicht van het project opgeleverd.

Suggesties Hoewel er – buiten de monitoringactiviteiten - een aantal keer plezierig contact is geweest tussen het project en het HPBO, betrof dit ad hoc gesprekken rond specifieke onderwerpen. Het lijkt ons zinvol om periodiek (bijvoorbeeld per kwartaal) de projecten te bezoeken door een contactpersoon vanuit HPBO. Tegen het einde van het project onstond er wat onduidelijkheid rond de criteria waarop het project zou worden beoordeeld. Het bij aanvang opstellen van ‘performance indicators’ per project, kan hiervoor een oplossing zijn.


24


Integraal Ontwerpen

Referenties 1. 2. 3. 4. 5.

Projectplan Kenniscirculatie Rapport ‘Ontwerp doorlopende leerroutes’ Rapport ‘ICT en competentiegericht onderwijs’ Definitiestudie ‘Zij-instroom’ Evaluatierapport pilots


25


Integraal Ontwerpen

Bijlage 1: mapping met format HPBO In onderstaande tabel is te zien op welke wijze we antwoord geven op de vragen uit het rapportageformat van Het Platform Beroepsonderwijs. Nr. 1 2 3 4

5

6

7 8 9 10 11

Vraag Beschrijf de beoogde resultaten en effecten van uw project, zoals in 2003 geformuleerd in uw projectaanvraag. Beschrijf de resultaten en effecten die behaald zijn door uw project. Geef hierbij aan in hoeverre de doelen van uw project hiermee gerealiseerd zijn. Indien er verschil is tussen de antwoorden op vraag 1 en vraag 2: geef aan waarom er verschil is tussen de beoogde en de behaalde resultaten en effecten. Beschrijf op welke manier deze resultaten en effecten:  worden/zijn geïmplementeerd binnen het samenwerkingsverband  interessant zijn (in de zin van kennistransfer) voor andere scholen, instellingen en bedrijven Beschrijf de aanpak van uw project en geef, indien van toepassing, aan op welke punten deze verschilt van de projectaanpak die geformuleerd is in de projectaanvraag, wat de belangrijkste koerswijzigingen waren. De keuzes die hierbij gemaakt zijn s.v.p. toelichten. Beschrijf de belangrijkste leermomenten die het project u heeft opgeleverd; was er ook sprake van voortschrijdend inzicht dat koerswijzigingen binnen het project ten gevolge had? Beschrijf hoe de samenwerking binnen uw project is verlopen. Betrek daarbij de samenstelling, de expertise en de taakverdeling binnen het samenwerkingsverband. Geef aan hoe u – evaluerend – terugkijkt op het verloop van het project, met vooral aandacht voor aanpak, voortgang en samenwerking. Beschrijf de activiteiten die u heeft ondernomen/gaat ondernemen t.b.v. kennistransfer. Geef aan wat andere scholen, instellingen en/of bedrijven van uw project kunnen leren (proces, producten, noodzakelijke randvoorwaarden, e.d.). Hoe heeft u de monitoring ervaren? Heeft u nog suggesties voor verbetering/versterking van de monitor.


26

Hoofdstuk  2  

3 (resultaten) 4 (evaluatie resultaat)



4



3



5



6



7



8



9

 

3 (resultaten) 6 (geleerde lessen)



10


Integraal Ontwerpen

Bijlage 2: deelprojecten vs. resultaten Deelproject 1.1 Onderwijsomgeving

Werkpakket Integratieve leerlijnen

Product Ontwerp doorlopende leerroutes

Leidraden coaching Toolbox intake, assessment en certificering

Leidraden prestatiegericht onderwijs

Digitaal portfoliosysteem 1.2 Leer-/werkomgeving Toolbox virtueel samenwerken

1.3 Kennisomgeving

2. Virtueel Kennisplein

Prototype digitale leerwerkomgeving

Leidraden processen

Prestatiesjablonen

Digitaal Bedrijf

Prototype kenniscreatie toolbox

Classificatiesystematiek kenniselementen Architectuur kennisopslag en –ontsluiting IO kennisbibliotheek Showcase portfolio Projectbank Zoekmachine Inschrijving & tracking Accountbeheer

Bibl-IO

Prototype virtueel kennisplein

Voor de regio Drechtsteden wordt in een vervolgproject een regiobreed kennisplein opgezet.

Leidraden samenwerking scholen-bedrijven

De scholen in de regio Drechtsteden willen professioneler omgaan met het bedrijfsleven, waarbij de leidraden een belangrijke rol gaan vervullen. Bij Da Vinci wordt de methodiek uitgeprobeerd. Verdere exploitatie bevindt zich in de planfase. Er heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden rond de uitvoering van de in de definitiestudie vermelde voorstellen. Er vinden op korte termijn gesprekken plaats binnen de maatschap t.a.v. de mogelijkheden tot pilots.

3.1 Train the coach

Concept invoeringsmethodiek 'Methodisch Innoveren'

3.2 Zij-instroom

Definitiestudie Zij-instroom

3.3 Sociale innovatie

Definitiestudie Sociale innovatie

© 2006 Maatschap IO/RTO KennisCirculatie in de regio

Inzet product Op schoolniveau worden de formats door een aantal teams gebruikt en dit aantal is groeiende, naarmate de invoering van RTO vordert. De methodiek voor het ontwerp van doorlopende leerroutes is getest en wordt binnenkort ingezet om binnen domeinen in de regio Drechtsteden leerroutes te definiëren. De procedures zijn reeds in gebruik bij een aantal scholen en de toepassing ervan wordt als vervolg op het project gestimuleerd via workshops. Techniekbreed in gebruik bij Merewade College onder de naam Prest@tion. Daarnaast wordt het ingezet bij het programma Methodisch Innoveren in de Installatietechniek. Externe exploitatie verkeerd in planfase. Voor het Merewade is een complete set prestatiesjablonen ontwikkeld en in gebruik. Deze worden periodiek herzien. Het programma wordt ingezet bij studentprojecten, indien de opdracht aansluit. De bibliotheek wordt ingezet bij het programma Methodisch Innoveren in de Installatietechniek.

27

ES.3.5.

Project Kenniscirculatie Eindrapportage (IAB03028)

Recommend Documents