Eindrapportage BIB-project Projecttitel Vrienden van Elektro regio Nijmegen, naar meer kennis en kwaliteit in het Elektrovak, door maatwerkbegeleiding in de praktijk Looptijd project Begindatum: 20-01-2010 Einddatum: 23-07-2012 Aanleiding project In dit project werken de Vrienden van Elektro, een groep van 13 bedrijven in de Elektrotechniek in de regio Nijmegen, samen met 4 scholen voor VMBO en 1 ROC. Zij hadden als gezamenlijk doel een kwaliteitsslag realiseren in het praktijkleren in de elektrotechniek op het VMBO en op het ROC. Op deze manier willen zij de kwaliteit van de praktijkopleiding borgen en daarmee meer leerlingen interesseren voor de elektrotechniek. De fases in het project In dit project zijn de uitvoeringsfase en de verduurzamingsfase uitgevoerd en afgerond. De startfase van het project is eerder uitgevoerd onder BIB-projectnummer BIB 09081.
Inhoud
1
2 3 4 5 6
Uitvoeringsfase: activiteiten 1.1 Ontwikkeling maatwerktypologie voor leerlingbegeleiding 1.2 Ontwikkeling kennisverdiepingsactiviteiten voor leerlingen 1.3 Ontwikkeling en uitvoering kennisontwikkelingsprogramma voor begeleiders en praktijkopleiders 1.4 Ontwikkeling model intensieve leerlingfeedback 1.5 Uitvoeren experimenten met praktijkleren op maat Uitvoeringsfase: knelpunten en oplossingen Verduurzamingsfase: activiteiten Verduurzamingsfase: Knelpunten en oplossingen Leer- en verbeterpunten door de projectpartners geïdentificeerd Resultaten a. Behaalde eindresultaten b. Omvang bereikte doelgroep c. Resultaten deskundigheidsbevordering d. De meerwaarde voor MKB-ondernemers
1
3 3 5 6 8 10 11 13 13 14
14 15 15 16
1
Uitvoeringsfase: activiteiten
Om alle activiteiten in de uitvoeringsfase uit te kunnen voeren, zijn verschillende werkgroepen bij elkaar gekomen: - de algemene werkgroep - werkgroep vmbo-t - werkgroep bedrijven - werkgroep PR Deze werkgroepen zijn 4 tot 6 maal per jaar bij elkaar gekomen om de activiteiten in de uitvoeringsfase te ondersteunen. Aan het begin van ieder schooljaar is voor de werkgroepen een duidelijke planning gemaakt. De werkgroepen kregen ondersteuning van het Innovatiecentrum Beroepsonderwijs en Arbeidsmarkt (ICBA). Expertise van deze externe partij was gewenst om tot concrete producten te komen en de activiteiten te ondersteunen. Op de volgende pagina zijn alle activiteiten in de uitvoeringsfase met de daarbij behorende opbrengst schematisch weergegeven.
1
Activiteiten en opbrengst in de uitvoeringsfase Vrienden van Elektro regio Nijmegen: Naar meer kennis en kwaliteit in het elektrovak, door maatwerkbegeleiding in de praktijk
Opbrengst
Activiteiten
Project
Project Vrienden van Elektro:
-
Een kwaliteitsslag realiseren in het praktijkleren in de elektrotechniek op het VMBO en het ROC in regio Nijmegen De kwaliteit van de praktijkopleiding borgen en daarmee meer leerlingen interesseren voor de elektrotechniek
1
2
Ontwikkeling maatwerktypologie voor leerlingbegeleiding:
Ontwikkeling en uitvoering kennisverdiepingsactiviteiten voor leerlingen:
- Rekening houden met verschillen tussen leerlingen - Inspelen op meer dan alleen vakkennis
- De specifieke kenmerken van bedrijven inzichtelijk maken - Verbeterde match leerling en stagebedrijf
Leerdoelenkaart
- Opstellen + uitvoeren kennisverdiepingsactiviteiten (excursies, gastlessen) - Opstellen bedrijfsprofielen
3
Ontwikkeling en uitvoering kennisverdiepingsactiviteiten voor praktijkbegeleiders en docenten: Het op peil houden van het kennisniveau van docenten en praktijkbegeleiders is nodig om meer praktijkgericht op te leiden
- Training van de dagelijkse praktijkbegeleiders (o.a. bijeenkomst op 31-05- 2011) - docentstages
Vervolg 2
4
Ontwikkeling model voor intensievere leerlingfeedback: Voor maatwerkbegeleiding vanuit school en bedrijf is een actieve en intensieve betrokkenheid van de leerling zelf nodig.
Stagehyves
5
Uitvoer praktijkleerexperimenten op maat: Beter verloop van de stage: - Verbeterde match - Intensivering praktijkleeropdracht - Begeleiding op maat - Inzichtelijke beoordeling
De stages voor vmbo GT-BBKB en BOL
1.1
Ontwikkeling maatwerktypologie voor leerlingbegeleiding
Aanleiding VMBO-leerlingen en BOL-leerlingen hechten niet alleen belang aan de ontwikkeling van vakkennis, maar zij zijn tijdens de stage ook bezig met het verkennen van de bedrijfscultuur, opleidingsmogelijkheden en beroepsmogelijkheden. Daarom was als doel gesteld om te komen tot een typologie voor leerlingbegeleiding in praktijksituaties waarbij op meerdere aspecten dan alleen vakkennis ingespeeld kon worden. Deze typologie moest rekening houden met de verschillen tussen leerlingen. In schooljaar 2010-2011 is op basis van dit uitgangspunt een leerdoelenkaart ontwikkeld. Opbrengst De leerdoelenkaart is te gebruiken voor alle leerlingen die op stage gaan. Op de leerdoelenkaart geven zowel de docent (voorafgaand aan de stage) en de praktijkbegeleider (na afloop van de stage) aan welke ontwikkeling de leerling door heeft gemaakt op 3 aspecten: vaardigheden, werkhouding en beroepsoriëntatie. De leerlingen van de vijf scholen in dit project, die op stage zijn gegaan bij de elektro-bedrijven, hebben in het schooljaar 2010-2011 en schooljaar 2011-2012 gewerkt met de leerdoelenkaart. Ervaringen Docenten geven aan dat de leerdoelenkaart op een handige en snelle manier vastlegt wat de leerling geleerd heeft tijdens de stage. Als de leerling de kaart meeneemt van het VMBO naar het MBO, dan is de ontwikkeling die de leerling doormaakt goed te volgen. Omdat de leerdoelenkaart ook ruimte geeft voor opmerkingen, kan de docent vooraf aangeven aan de praktijkbegeleider wat voor soort leerling er stage komt lopen. De praktijkbegeleider kan op zijn beurt weer aan de docent terugkoppelen hoe de stage verlopen is en welke aandachtspunten de leerling heeft. Docenten geven aan dat leerlingen ook goed met de kaart uit de voeten kunnen omdat de kaart maar uit 1 A4 bestaat met weinig tekst. Ook de praktijkbegeleiders zijn positief over de leerdoelenkaart, met name omdat hier specifieke informatie over de leerling op staat. Vervolg De leerdoelenkaart is opgenomen in de stageboeken van de VMBO-scholen (basis en kader richting elektro-techniek) en het ROC (BOL-4). Dit betekent dat de scholen ook na afloop van het project met de leerdoelenkaart werken. 1.2
Ontwikkeling kennisverdiepingsactiviteiten voor leerlingen
Aanleiding Gebleken is dat leerlingen weinig kennis hebben van de verschillen in soort werk en de onderling sterk verschillende kennisaspecten bij de bedrijven. Leerlingen kunnen hierdoor moeilijk onderscheid maken tussen de verschillen in loopbaanmogelijkheden bij het ene of het andere bedrijf. Daarom moesten de specifieke kenmerken van ieder bedrijf inzichtelijk gemaakt worden. Op deze manier kunnen leerlingen een bewuste keuze maken voor een stagebedrijf en kan een goede match gemaakt worden tussen leerling en het bedrijf.
3
Opbrengst a. In schooljaar 2010-2011 hebben de Vrienden van Elektro een overzicht opgesteld van kenniskwaliteiten en kernthema’s die voor elk bedrijf van belang zijn en die in de beroepsopleiding elektrotechniek aan bod dienen te komen door een praktijkgerichte invulling. Tevens is aan leerlingen gevraagd wat zij graag zouden willen weten van bedrijven voordat ze er op stage gaan. Op basis van de kenniskwaliteiten, kernthema’s en de informatie van de leerlingen zijn bedrijfsprofielen opgesteld. De bedrijfsprofielen helpen de leerling om een keus te maken voor een stagebedrijf. Het bedrijfsprofiel maakt namelijk op eenvoudige wijze inzichtelijk wat het ene stagebedrijf onderscheid van het andere. Op dit moment staan de bedrijfsprofielen op de website: http://www.vriendenvanelektro.nl/page/674/wat-wil-je-doen?.html Daarnaast is de informatie uit de bedrijfsprofielen samengevat in één document: de bedrijvenmatrix. Hierin kan de leerling de bedrijven snel scannen en met elkaar vergelijken. b. De Vrienden van Elektro hebben een agenda opgesteld met daarin kennisverdiepingsactiviteiten die zij kunnen verzorgen. In samenwerking met de scholen is bepaald welke activiteiten geschikt zijn voor welke doelgroep leerlingen (VMBO-tl, VMBO-bb/kb of BOLleerlingen). In het schema staan de kennisverdiepingsactiviteiten voor leerlingen genoemd. In overleg met de scholen worden deze activiteiten ingepland. Ieder schooljaar wordt de agenda geactualiseerd.
Onderwerp
Vorm
Algemeen: VvE, functies, de branche
Bedrijfsbezoek
Algemeen: VvE, functies, de branche
Gastles (school)
Ontdek elektrotechiek op bekend terrein
Excursie
Projec tdoorloop in 7 stappen
Gastles (school)
Arbozaken tbv stage
Gastles (school)
Brandmeldinstallaties (+inbraak+noodverlichting)
Gastles/bedrijf
Inbraakbeveiliging
Gastles/bedrijf
Domotica installaties + evt. showroom bezoek
Gastles/bedrijf
Besturingstechnieken (workshop Paneelbouw)
Bedrijfsbezoek
Eventueel: Besturingstechnieken (workshop PLC )
Gastles/bedrijf
Afwerken voedingskabels > 25 mm2
Gastles
NEN 3140 (veilig werken aan laagspanningsinst.)
Gastles/bedrijf
Bijwonen opleveringskeuring**
Excursie
Bordessen opleveren
Gastles
Toegangsc ontrole/telefooninstallatie
Gastles
Agenda kennisverdiepingsactiviteiten voor leerlingen
Ervaringen Docenten geven aan dat het erg handig is dat de bedrijfsprofielen via de website gepresenteerd worden aan de leerling. Leerlingen kunnen op deze manier een bewuste en goede keus maken voor een stagebedrijf. De bedrijven zijn erg tevreden met het eindresultaat: de profielen zien er mooi uit en zijn goed te vergelijken. Vervolg De bedrijfsprofielen blijven op de website van de Vrienden van Elektro staan. Ook na afloop van het project kunnen de leerlingen de bedrijfsprofielen gebruiken om een bewuste keuze te maken voor een stagebedrijf. De bedrijvenmatrix wordt na de zomervakantie ook op de website gezet.
4
1.3
Ontwikkeling en uitvoering kennisontwikkelingsprogramma voor begeleiders en praktijkopleiders
Aanleiding Een belangrijke voorwaarde om leerlingen beter en meer praktijkgericht te kunnen opleiden, is dat het kennisniveau van de betrokken leerlingbegeleiders op de werkplek en de docenten op school op peil is. We wilden ons met name richten op kennisontwikkeling van de niet-officiële praktijkbegeleiders. In de dagelijkse praktijk worden de leerlingen namelijk vaak begeleid door de monteurs op de werkvloer. Zij zijn vaak niet getraind om de leerlingen de juiste begeleiding te geven. Daarnaast hebben we gewerkt aan het kennisniveau van docenten door ons te richten op inhoudelijke docentstages. Opbrengst a. Om de leerling tijdens de stage maatwerk te kunnen bieden, is het belangrijk dat de werkplekbegeleiders weten wat voor soort leerling stage komt lopen (niveau, doel stage, leervraag leerling). In schooljaar 2010-2011 zijn daarom bij vijf bedrijven individuele scholingsgesprekken gevoerd met werkplekbegeleiders die de dagelijkse begeleiding van leerlingen op zich nemen. Dit is gebeurd in samenwerking met Kenteq en het ICBA. Vaak waren de officiële praktijkbegeleiders ook aanwezig bij deze gesprekken. b.
Op 31 mei 2011 is een scholingsdag georganiseerd voor werkplekbegeleiders die de dagelijkse begeleiding van leerlingen op zich nemen. In deze middag maakten de werkplekbegeleiders op kennis met het onderwijs en de ‘jeugd van tegenwoordig. De scholingsdag vond plaats op het Technovium, de locatie waar het technische bedrijfsleven en het technische beroepsonderwijs in de regio Nijmegen bij elkaar komen. De werkplekbegeleiders konden zich dus meteen een beeld vormen van de onderwijspraktijk van de jongeren. Afdelingsleiders van het VMBO en het ROC presenteerden hoe het onderwijs er vandaag de dag uitziet. Een cabaretgroep schetste hoe je de ‘jeugd van tegenwoordig’ kan motiveren en begeleiden. Gezamenlijk is nagedacht over de vraag hoe leerlingen enthousiast gemaakt kunnen worden voor het elektro-vak.
c.
In drie perioden zijn docenten van de betrokken scholen op docentstage geweest bij de Vrienden van Elektro. Er is inhoud gegeven aan de stage door bedrijven van tevoren een themalijst te laten opstellen zodat docenten een keuze konden maken uit een onderwerp voor de docentstage. Niet alleen vakdocenten, maar ook AVO-docenten die leerlingen tijdens de stage begeleiden, zijn op stage geweest. Om de stage goed te laten aansluiten op de wensen van de docent en de mogelijkheden van het bedrijf, zijn er verschillende formulieren ontwikkeld. Docenten geven van tevoren aan wat hun leerdoelen zijn zodat het bedrijf weet wie er komt en met welke leervraag. De docent maakt een verslag/lesbrief van de docentstage zodat ook andere docenten gebruik kunnen maken van de opgedane kennis tijdens de docentstage. Deze kennis moet ten goede komen van de leerlingen. Na afloop van de docentstage vullen zowel de docent als het bedrijf een evaluatieformulier in waarop zij kunnen aangeven hoe de stage verlopen is. Op basis hiervan kan de docentstage in de toekomst bijgesteld worden.
5
Ervaringen Door de werkplekbegeleiders werd de scholingsdag op 31 mei 2011 als leuk en leerzaam ervaren. Ze hebben een beter besef gekregen van hun rol. Wel werd aangegeven dat er weinig ruimte was om dieper in te gaan op wat die rol inhoudt. Docenten vonden het erg leerzaam om een korte stage te lopen in de bedrijven. Op deze manier kunnen zij hun kennis op peil houden en krijg ze weer nieuwe input voor hun lessen. Ook de AVO-docenten hebben de stage als nuttig ervaren. Zij kunnen hun leerlingen nu beter begeleiden omdat ze beter weten hoe de stage eruit ziet en weten waar de leerling tegenaan kan lopen. Vervolg De scholingsdag moet gezien worden als een eerste aanzet om de werkplekbegeleiders bewust te maken van hun rol als begeleider van leerlingen. Voor verdere scholing van praktijk- en werkplekbegeleiders maken de bedrijven gebruik van trainingen en cursussen die op maat voor de branche, bijvoorbeeld door Kenteq en OTIB, aangeboden worden. Zoals de trainingen die vanuit het CGO project Gelderland/Overijssel zijn geïnitieerd. De docentstage moet een vast onderdeel worden in het jaarprogramma van docenten. Dit is al het geval op het ROC. De ROC-docenten gaan volgend jaar weer werken met de opgestelde formulieren. De formulieren kunnen ook gebruikt worden voor docenten in andere branches. OTIB, het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf, bleek ook bezig te zijn met het stimuleren en organiseren van docentstages. De door ons ontwikkelde formulieren zijn aan OTIB voorgelegd en OTIB gaat binnen het pilotproject docentstages in Gelderland/Overijssel nu ook gebruik maken van deze formulieren. 1.4
Ontwikkeling model intensieve leerlingfeedback
Aanleiding De begeleiders in de school en het bedrijf willen maatwerk leveren. Dit kan niet zonder actieve en intensieve betrokkenheid van de leerlingen zelf. Daarom moest er een model ontwikkeld worden voor intensievere leerlingfeedback tijdens de stage. Opbrengst In samenwerking met docenten van verschillende VMBO-scholen is Stagehyves ontwikkeld. Leerlingen maken online een interactief stageverslag op de bestaande netwerksite Hyves. Zij plaatsen hier dagelijks een verslagje, foto’s en opdrachtjes van de stagedag. Omdat de docent ook op Stagehyves zit, kan deze reageren op de verhalen en vragen van de leerling. Er ontstaat dus veel interactie tussen docent en leerling tijdens de stage. De praktijkbegeleider kan ook op Stagehyves lezen wat de leerling gedaan heeft en kan hierop reageren. Hierdoor kan meer maatwerkbegeleiding plaatsvinden
6
Ervaringen Docenten en leerlingen zijn erg enthousiast over Stagehyves. Uit een evaluatie, die is gehouden via gesprekken met docenten, leerlingen en praktijkbegeleiders, bleek dat leerlingen het erg leuk vonden om met Stagehyves te werken. Zij gaven aan het erg fijn te vinden dat zij zo gemakkelijk vragen konden stelen aan de docent in de stageweek. Ook de docenten vonden het leuk en nuttig om dagelijks te kunnen lezen hoe de stagedag verlopen is. De meeste docenten hebben ook veel gereageerd op de leerlingen. De praktijkbegeleiders van de bedrijven zien wel de voordelen van Stagehyves (interactief, snel, sluit aan bij de leerling). Tijdens de stage hebben een aantal bedrijven wel de stageverslagen bekeken, maar de bedrijven hebben nog niet gereageerd op de verhalen. De meeste bedrijven zijn niet gewend om sociale media te werken en hadden meer tijd nodig de omslag te maken. Vervolg We hebben gemerkt dat het maken van een digitaal stageverslag een actueel onderwerp is, waar scholen en bedrijven graag mee aan de slag willen. Uit de evaluatie bleek dat scholen en bedrijven wel ondersteuning nodig hebben om goed te kunnen werken met Stagehyves, bijvoorbeeld via een instructie, een protocol voor het gebruik van sociale media en de mogelijkheid om vragen te stellen. Binnen het project is in twee schooljaren met verschillende groepen gewerkt met Stagehyves. Deze groepen hebben een intensieve begeleiding gekregen, bestaande uit een leerlinginstructie, een docentinstructie en het informeren van de stagebedrijven, een account aanmaken en uitleg geven aan stagebedrijven en een evaluatie met alle partijen na afloop. Nu het project afgerond is, kunnen de scholen zelf beslissen hoe zij Stagehyves in de toekomst in gaan zetten. Op 1 school lopen gesprekken met de directie om het gebruik van Stagehyves tijdens de stage voor alle VMBO-leerlingen in te voeren. ICBA geeft hierbij ondersteuning.
7
1.5
Uitvoeren experimenten met praktijkleren op maat
Aanleiding Versterking van de kwaliteit en de samenhang van de praktijkbegeleiding, en daarmee samenhangend het borgen van de kwaliteit van de praktijkscholing, is de belangrijkste opgave in dit project. Bij de stages komt dat allemaal samen. Opbrengst In schooljaar 2010-2011 zijn ± 285 leerlingen van verschillende leerjaren op stage geweest. Zie in de tabel hieronder de stageperioden voor de verschillende doelgroepen in het schooljaar 2010-2011 School
Leerjaar
Stageperiode
Canisius College
VMBO 3e jaar (MEI-plein)
18/04/2011 t/m 29/4/2011
Canisius College Canisius College
VMBO 3e jaar (MEI-plein) 3x 3 dagen in nov/jan/maart 15/11/10 t/m 26/11/10 VMBO 4e jr B en K (Metalektro/Instalektro)
Canisius College
VMBO theoretisch
22/11/10 t/m 26/11/10
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Basis
21/02/11 t/m 04/03/11
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Kader
21/02/11 t/m 04/03/11
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Gemengd
28/02/11 t/m 04/03/11
Mondial College
VMBO metalektro 3e jaar
11/04/11 t/m 15/04/11
Mondial College
VMBO metalektro 4e jaar
08/11/10 t/m 19/11/10
Mondial College
VMBO theoretisch
18/04/11 t/m 22/04/11
ROC Nijmegen
BOL 2 2e leerjaar
13/09/10 t/m 19/11/10
ROC Nijmegen
BOL 2 1e leerjaar
22/11/10 t/m 28/01/11
ROC Nijmegen
BOL 2 1e leerjaar
18/04/11 t/m 24/06/11
ROC Nijmegen
BOL 2 2e leerjaar
07/02/11 t/m 15/04/11
ROC Nijmegen
BOL 3 4e jaar
13/09/10 t/m 28/01/11
ROC Nijmegen
BOL 4 1e leerjaar
18/04/11 t/m 24/06/11
ROC Nijmegen
BOL 4 2e leerjaar
31/01/11 t/m 15/04/11
ROC Nijmegen
BOL 4 3e leerjaar
13/09/10 t/m 28/01/11
ROC Nijmegen
BOL 4 4e jaar Elektrische installaties
07/02/11 t/m 24/06/11
ROC Nijmegen
BOL 4 4e jaar Automatisering
07/02/11 t/m 24/06/11
Montessori College
3e jaars theoretisch
21/03/10 t/m 01/04/10
Montessori College
4e jaars theoretisch
21/03/10 t/m 01/04/10
In schooljaar 2011-2012 zijn ± 360 leerlingen van de verschillende scholen en leerjaren op stage geweest. In de tabel hieronder zijn de stageperioden voor de verschillende doelgroepen in het schooljaar 2011-2012 weergegeven. School
Leerjaar
Periode
Canisius College (MEI-plein)
VMBO 3e jaar
10/04/12 t/m 20/04/12
Canisius College
VMBO 4e jr B en K (Metalektro/Instalektro)
06/02/12 t/m 17/02/12
Canisius College
VMBO theoretisch 3e jaar
nov-11
Canisius College
VMBO theoretisch 4e jaar
nov-11
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Basis
06/02/12 t/m 17/02/12
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Kader
06/02/12 t/m 17/02/12
Pax Christi College
VMBO 4e jr (Metalektro) Theoretisch
13/02/12 t/m 17/02/12
Mondial College
VMBO metalektro 3e jaar
16/04/12 t/m 20/04/12
Mondial College
VMBO metalektro 4e jaar
07/11/11 t/m 18/11/11
8
Mondial College
VMBO theoretisch 3e jaar
23/04/12 t/m 27/04/12
Mondial College
VMBO theoretisch 4e jaar
In overleg
Montessori College
VMBO techniekbreed 3e jaar
11/06/12 t/m 22/06/12
Montessori College
VMBO theoretisch 3e jaar
1e en 2e week maart
Montessori College
VMBO theoretisch 4e jaar
1e en 2e week maart
ROC Nijmegen
BOL 2 1e leerjaar 1e stage
14/11/11 t/m 27/01/12
ROC Nijmegen
BOL 2 2e leerjaar 1e stage
05/09/11 t/m 11/11/11
ROC Nijmegen
BOL 2 1e leerjaar 2e stage
16/04/12 t/m 22/06/12
ROC Nijmegen
BOL 2 2e leerjaar 2e stage
30/01/12 t/m 13/04/12
ROC Nijmegen
BOL 4 1e leerjaar
16/04/12 t/m 22/06/12
ROC Nijmegen
BOL 4 2e leerjaar
30/01/12 t/m 13/04/12
ROC Nijmegen
BOL 4 3e leerjaar
29/08/11 t/m 27/01/12
ROC Nijmegen
BOL 4 4e jaar Elektrische installaties
30/01/12 t/m 22/06/12
ROC Nijmegen
BOL 4 4e jaar IGIS
30/01/12 t/m 22/06/12
ROC Nijmegen
e
Bol 4 4 jaar
Woensdag projectdag 29/08/11 t/m 27/01/12
De bedrijven gaven aan dat de oriënterende stage voor de VMBO-t leerlingen lastig in te vullen is. Deze leerlingen beschikken over weinig vakkennis en -vaardigheden. Zij hebben vooral het doel zich te oriënteren en kennis te maken met de elektrobranche. Daarom is een draaiboek opgesteld voor de stages voor VMBO-t. Op deze manier is duidelijk wat voor leerling stage komt lopen en met welk doel. Het draaiboek is een hulpmiddel om deze groep leerlingen goed te kunnen begeleiden tijdens de stage. Ervaringen Tijdens de stage komen alle onderdelen in het project samen: de match met de bedrijfsprofielen en de leerdoelenkaart, maatwerkbegeleiding door de werkplekbegeleiders, feedback via Stagehyves (bij bepaalde doelgroepen) en terugkoppeling via de leerdoelenkaart. De bedrijven geven aan dat er door een betere match en het hebben van meer informatie over en van de leerling door het gebruik van de leerdoelenkaart beter maatwerk in de stagebegeleiding geleverd kan worden. Vervolg Ook na afloop van het project lopen leerlingen stage bij de Vrienden van Elektro. De website met de bedrijfsprofielen blijft actueel en zal jaarlijks onderhouden worden. Op deze manier kunnen leerlingen nog steeds een bewuste keuze maken voor een stagebedrijf en is alle informatie over de Vrienden van Elektro op een centraal punt beschikbaar. Doordat ook na afloop van het project gewerkt gaat worden met de leerdoelenkaart, de bedrijfsprofielen, kennisontwikkelingsactiviteiten voor leerlingen (zoals gastlessen en promotie op de scholen) en docenten zich blijven verdiepen in de dagelijkse beroepspraktijk via de docentstages, kunnen bedrijven en scholen ook in de toekomst beter maatwerkbegeleiding bieden tijdens de stage
9
2 2.1
Uitvoeringsfase: knelpunten en oplossingen Verankering leerdoelenkaart
Er is afgesproken dat de leerlingen die op stage gaan bij de Vrienden van Elektro werken met de leerdoelenkaart. De leerdoelenkaart wordt voorafgaand aan de stage ingevuld door de leerling samen met de docent en de leerling heeft de kaart bij zich tijdens het eerste gesprek met het stagebedrijf. De directies van de scholen hebben ook ingestemd met deze afspraak. In schooljaar 2010-2011 bleek dat de leerdoelenkaart nog niet bij alle scholen ingebed was in de stageboeken. Het was afhankelijk van de docent of de leerdoelenkaart ingevuld was. Alle docenten die intensief betrokken waren bij het project vulden de leerdoelenkaart in met de leerlingen. Bij de docenten die minder bij het project betrokken waren, was dit niet altijd het geval. Dit probleem is in schooljaar 2012-2011 ondervangen doordat de Vrienden van Elektro ook een leerdoelenkaart hadden liggen. Leerlingen die geen leerdoelenkaart bij zich hadden, vulden deze in bij het stagebedrijf. Op deze manier hebben wel alle leerlingen met de leerdoelenkaart gewerkt. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met de directies van de scholen om ervoor te zorgen dat de leerdoelenkaart onderdeel werd van de gebruikte stageboeken, zodat het vanzelfsprekend werd dat de leerdoelenkaart gebruikt werd. Deze acties hebben ertoe geleid dat in schooljaar 2011-2012 alle leerlingen die op stage gingen bij de Vrienden van Elektro een ingevulde leerdoelenkaart bij zich hadden. Voor de enkeling die de leerdoelenkaart vergeten was, hadden de bedrijven een lege leerdoelenkaart liggen. 2.2.
Stagehyves: protocol voor bedrijven
Docenten en leerlingen waren erg enthousiast over het gebruik van Stagehyves als begeleidingsmiddel en manier om verslag te leggen tijdens de stage. De bedrijven hadden meer tijd nodig om de omslag te maken van een papieren stageverslag naar een digitaal stageverslag. De meeste bedrijven willen wel met de tijd meegaan en willen graag met Stagehyves werken, maar vinden het toch een hele stap om daadwerkelijk de verslagen van de leerlingen online te volgen en te reageren. Om de bedrijven deel te laten nemen aan Stagehyves, is een uitgebreide handleiding gemaakt en zijn accounts aangemaakt. Daarnaast hebben we gezocht naar andere manieren om de bedrijven toch te betrekken bij het online verslaglegging van de leerling. De leerling kan bijvoorbeeld een printscreen van zijn online stageverslag mailen aan het einde van elke stagedag, of hij kopieert zijn verslag en opdrachten naar word en print dit uit voor de werkplekbegeleider. Op deze manier konden de bedrijven de stageverslagen van de leerlingen toch dagelijks lezen. Aan het einde van de stage hebben de leerlingen hun verslag op Stagehyves laten zien aan de werkplekbegeleider.
10
3 3.1
Verduurzamingsfase: activiteiten Opleveren protocollen en draaiboeken
In de verduurzamingsfase zijn verschillende producten opgeleverd, waaronder protocollen en draaiboeken. In onderstaande tabel staan de opgeleverde producten per activiteit opgesomd.
Activiteit
Product
1. Maatwerktypologie
2.
3.
4.
5.
3.2
• De leerdoelenkaart; • Een toelichting bij het gebruik van de leerdoelenkaart. Kennisverdieping voor leerlin- • Agenda voor kennisverdiepingsactiviteiten; gen • Bedrijfsprofielen; • Bedrijvenmatrix. Kennisverdieping voor docenten • Informatiemapje met informatie over het onderwijs en praktijkbegeleiders en verwijzingen naar nuttige websites en instanties • Formulieren voor de docentstage: 1. Uitleg docentstage; 2. Leerdoelen docentstage; 3. Verslag docentstage; 4. Evaluatie docentstage voor docent; 5. Evaluatie docentstage voor bedrijf. Model voor intensievere • Handleiding Stagehyves voor docent en praktijkbeleerlingfeedback geleider; • Lesbrief Stagehyves voor de leerling; • Tips voor het gebruik van Stagehyves. Praktijkleerexperimenten op • Draaiboek stage vmbo-t. maat Effectuering van de gemaakte afspraken
De Vrienden van Elektro regio Nijmegen is een bestaand samenwerkingsverband van elektrotechnische bedrijven dat ook na afloop van het project blijft bestaan. De samenwerking tussen de scholen en de Vrienden van Elektro bestaat ook los van het project en de samenwerking zal dus ook na afloop van het project voortgezet worden. De scholen geven aan dat de Vrienden van Elektro is een goed georganiseerd samenwerkingsverband is met een duidelijk aanspreekpunt, dit vereenvoudigd de samenwerking. Zowel scholen als de Vrienden van Elektro geven aan dat het belangrijk is om met elkaar vast te houden wat ontwikkeld is in het project: • De Vrienden van Elektro komen samen met andere branches samen in het Technovium. Zij wijzen de andere branches op de ontwikkelde producten in het project.
11
•
De Vrienden van Elektro maken deel uit van de in oprichting zijnde TechNet Kring Nijmegen. Binnen deze kring wordt het thema instroombevordering verder opgepakt.
•
Er vindt twee keer per jaar overleg plaats tussen de directie van het ROC en de Vrienden van Elektro. Hierin wordt de activiteitenagenda vastgesteld.
•
De Vrienden van Elektro zitten samen met het ROC om tafel (4 tot 6 keer per jaar) om het curriculum op het ROC vast te stellen.
•
Op de vmbo-scholen vinden meerdere malen per jaar gesprekken laats met het ROC en bedrijfsleven over het creëren van een doorlopende leerlijn. In deze overleggen worden de andere betrokkenen gewezen op de opbrengst van dit project.
•
Binnen de school wordt de opbrengst van het project verspreid door de betrokken docenten (de leerdoelenkaart, Stagehyves, bedrijfsprofielen).
•
Docentstages worden voortgezet. Bij aanvang van het schooljaar wordt de planning van de scholen doorgenomen en wordt de periode voor de docentstage bepaald. Als de data voor de docentstages vastliggen, wordt hierop gestuurd door de directie van de scholen. Bedrijven geven aan dat zij ook blijven investeren in het vormgeven van de docentstages.
Bij de start van het project hebben de Vrienden van Elektro en de betrokken scholen een convenant ondertekend waarin zij afspraken over de samenwerking vast hebben gelegd. Dit convenant is ook na afloop van het project nog van toepassing. 1.3
Verbreding naar andere technische sectoren
Binnen het project heeft op meerdere punten verbreding naar andere sectoren plaatsgevonden: • De leerdoelenkaart is op de VMBO-scholen ingebed in het stageboek zodat alle leerlingen die de richting elektrotechniek volgen met de leerdoelenkaart werken. Op één school werken alle leerlingen die in de richting techniek zitten met de leerdoelenkaart. • Op één VMBO-school hebben niet alleen de VMBO-t leerlingen tijdens de stage gewerkt met stagehyves, maar ook de basis/kader leerlingen die de richtingen metalektro volgden. Deze leerlingen liepen niet alleen stage bij de Vrienden van Elektro, maar ook bij andere elektro- en metaalbedrijven. • Niet alleen vakdocenten zijn op docentstage geweest, ook een aantal AVO-docenten die leerlingen begeleiden tijdens de stage hebben een kijkje genomen bij de elektrobedrijven om te zien hoe een stage er voor de leerling uitziet en wat er van de leerling verwacht wordt. • In januari 2012 is een nieuw project 'Topmeiden Topbanen en Topstages' gestart dat gefinancierd wordt door de provincie Gelderland. In dit project zijn 3 van de 4 VMBO-scholen, het ROC en de Vrienden van Elektro betrokken. Dit project heeft als doel meer leerlingen enthousiast te maken voor opleidingen en banen in de technische sector. Enerzijds richt dit project zich op oriënterende stages voor VMBO-t, havo- en vwo-leerlingen die niet vanzelfsprekend in aanraking komen met techniek. Hierbij maken we gebruik van de opgedane kennis en ervaringen met oriënterende stages voor VMBO-t bij de Vrienden van Elektro. De Vrienden van Elektro denken in dit project mee over de invulling van oriënterende stages voor deze doelgroep. Anderzijds heeft het project als doel om aan leerlingen te laten 12
zien dat techniek aantrekkelijk is voor een brede doelgroep. Daarom richt het project zich op afgestudeerde meiden (niveau BOL4, HBO) die gaan starten met hun eerste baan in de technische sector. Deze meiden worden gecoacht door vrouwen die al langere tijd werkzaam zijn in deze sector. De meiden worden op de vo-scholen ingezet worden bij voorlichtingsactiviteiten om leerlingen een helder beeld te geven van de mogelijkheden van een loopbaan in de techniek.
4 4.1.
Verduurzamingsfase: Knelpunten en oplossingen Het project verbreden binnen de school
Van iedere school waren een aantal vakdocenten (variërend van 1 tot 3 docenten per school) intensief betrokken bij het project. Deze docenten hebben deelgenomen aan de werkgroepen en hebben meegeholpen om de activiteiten in de uitvoeringsfase uit te voeren. De docenten die niet intensief bij het project betrokken waren, hadden meer tijd nodig om met de producten, zoals de leerdoelenkaart en de bedrijfsprofielen, te werken. Enerzijds zijn de betrokken docenten ingeschakeld om het gerealiseerde materiaal te promoten binnen de school, zodat het ook door de andere docenten opgepakt werd. Anderzijds is bovenaf gestuurd op het gebruik van de producten door in gesprek te gaan met de directies van de scholen en hen te informeren en te herinneren aan de gemaakte afspraken.
5
Leer- en verbeterpunten door de projectpartners geïdentificeerd
Door de betrokken docenten zijn de volgende leer- en verbeterpunten genoemd: • Om als docent tijd te kunnen investeren in een project als dit, is het erg belangrijk dat er voldoende tijd vrij geroosterd wordt om te kunnen investeren. Er wordt bijvoorbeeld tijd vrij geroosterd voor de docentstage, maar er zou ook tijd vrijgemaakt moeten worden voor de verwerking van de docentstage (het maken van het verslag, het opzetten van een lesbrief die ook door andere docenten te gebruiken is). • Om de opbrengst van het project niet verloren te laten gaan, zouden docenten ook na afloop van het project tijd moeten krijgen om te kunnen investeren in de samenwerking met de Vrienden van Elektro. Dit is belangrijk voor de kwaliteit van de praktijkopleiding van de leerling. • Verankering van de activiteiten en producten van het project binnen de school is erg belangrijk. Ook vakdocenten die niet direct bij het project betrokken zijn in de vorm van werkgroepen, moeten weten welke activiteiten uitgevoerd zijn. Een aantal producten die in het project gerealiseerd zijn, zoals de leerdoelenkaart, moeten een vast onderdeel zijn in het lesprogramma. De directies van de scholen geven aan dat het project een grote stimulans is geweest om de samenwerking met de Vrienden van Elektro te intensiveren. In het kader van dit project zijn de
13
docentstages van de grond gekomen. Ook volgende schooljaren gaat de directie docenten faciliteren om op stage te gaan bij de Vrienden van Elektro. Er zal hiervoor voldoende tijd ingeroosterd worden. De directie heeft ook gemerkt dat er van dit project echt iets terug te zien was in de school; docenten waren erg enthousiast en kwamen zelf met initiatieven om de leerdoelenkaart en Stagehyves breder in te bedden in de school. De bedrijven gaven de volgende leer- en verbeterpunten aan. • Het is belangrijk om leerlingen te blijven interesseren voor (elektro)techniek om de instroom in branche te vergroten. We moeten met elkaar blijven nadenken over de vraag hoe we leerlingen kunnen interesseren. Ook leerlingen die niet vanzelfsprekend met techniek in aanraking komen zoals VMBO-t leerlingen. We moeten hen nog meer informeren en de beroepsmogelijkheden laten zien. We moeten beginnen in het basisonderwijs en van daaruit verschillende opvolgende acties uitzetten om elektrotechniek te promoten. • Bedrijfsprofielen en informatie op de website moeten we ook na afloop van het project up-to-date houden. Bedrijven moeten minimaal één keer per jaar controleren of de informatie uit het bedrijfsprofielen op de website nog klopt (contactgegevens, werkzaamheden, stagemogelijkheden). Indien nodig moeten de bedrijfsprofielen aangepast worden. Dit is een voorwaarde om de leerling meer maatwerk aan te kunnen blijven bieden. • Schooldirecties moeten nog meer betrokken worden bij de activiteiten van de Vrienden van Elektro. Zij moeten namelijk de uitvoerende docenten faciliteren.
6 a.
Resultaten Behaalde eindresultaten
In het projectplan staan de volgende resultaten van het project geformuleerd: Activiteit
Projectplan
Gerealiseerd
Kennisverdiepingsactiviteiten 2010-2011: 15 activiteiten voor leerlingen 2011-2012: 15 activiteiten Docentstages 10 docenten die 3x op docentstage gaan.
2010-2011: 21 activiteiten 2011-2012: 17 activiteiten 2010: 10 docenten 2011: 10 docenten 2012: 6 docenten Praktijkbegeleiders 30 praktijkbegeleiders wor- Gesprekken: 5 den bereikt Scholingsdag: 30 leerlingen die werken met 2010-2011: ± 45 leerlingen 2010-2011: 25 leerlingen intensievere leerlingfeedback 2011-2012: ± 45 leerlingen vmbo-t (Stagehyves) 2011-2012: 35 basis en kader leerlingen • • •
In totaal zijn er 26 docenten op docentstage geweest. Het aantal aangegeven werkplekbegeleiders van 30 is zeker bereikt in dit project. Er hebben in totaal 60 leerlingen verspreid over 2 schooljaren tijdens de stage gewerkt met Stagehyves. In schooljaar 2010-2011 hebben alle VMBO-t leerlingen die op stage zijn
14
geweest bij de Vrienden van Elektro gewerkt met Stagehyves. Met dit aantal konden we een goede pilot uitvoeren. In schooljaar 2011-2012 hebben we een andere groep leerlingen laten werken met Stagehyves; 35 VMBO-basis/kader leerlingen hebben een digitaal stageverslag bijgehouden. b.
Omvang bereikte doelgroep Naam opleiding
Aantallen in 2011-2012 Beoogd
1e en 2e jaars BOL leerlingen elektrotechniekniveau 1 en 2
1e en 2e jaars BOL-leerlingen elektrotechniek niveau 4
3e en 4e jaars BOL-leerlingen elektrotechniek niveau 4
3e en 4e jaars VMBO BB en KB
3e en 4e jaars VMBO GT
Totaal
Alle leerlingen binnen deze doelgroep (gepland 2 schooljaren ±35 leerlingen) Alle leerlingen binnen deze doelgroep (gepland 2 schooljaren ±65 leerlingen) Niet genoemd in projectplan, deze groep is wel betrokken in het project (gepland 2 schooljaren ±45 leerlingen) Alle leerlingen binnen deze doelgroep (gepland 2 schooljaren ± 75 leerlingen) Alle leerlingen binnen deze doelgroep (gepland 2 schooljaren ± 30 leerlingen) 2010-2011: 250 2011-2012: 250
Gerealiseerd 2010-2011: 29 2011-2012: 27
2010-2011: 61 2011-2012: 76
2010-2011: 56 2011-2012: 32
2010-2011: 83 2011-2012: 85
2010-2011: 25 2011-2012: 23
2010-2011: 254 2011-2012: 243
Aan de scholen is bij de start van het project gevraagd het aantal leerlingen in schooljaar 20102011 op te geven binnen de richting elektrotechniek en voor vmbo-t het aantal leerlingen met interesse in de elektrotechniek. In totaal was gepland om ieder schooljaar ongeveer 250 leerlingen bereiken. Uiteindelijk zijn in schooljaar 2010-2011 254 leerlingen bereikt en in schooljaar 2011-2012 254 leerlingen. c.
Resultaten deskundigheidsbevordering
In het project is zowel gewerkt aan deskundigheidsbevordering van werkplekbegeleiders als aan deskundigheidsbevordering voor docenten.
15
Deskundigheidsbevordering werkplekbegeleiders Er is vooral aandacht besteed aan de werkplekbegeleiders die betrokken zijn bij de dagelijkse begeleiding van leerlingen. Deze begeleiders zijn vaak niet opgeleid om leerlingen te begeleiden, maar zij geven de leerling wel de dagelijkse begeleiding. Er zijn scholingsgesprekken gevoerd met deze werkplekbegeleiders en er is een scholingsmiddag georganiseerd. De werkplekbegeleiders hebben hierdoor meer inzicht gekregen in de verschillende onderwijssoorten en kunnen hun manier van begeleiden hierdoor beter aanpassen op de leerling. Deskundigheidsbevordering docenten Om de kwaliteit van de praktijkopleiding te kunnen borgen, moet ook de kennis van de docenten up-to-date blijven. Daarom zijn de vakdocenten van de betrokken scholen op docentstage geweest bij de Vrienden van Elektro. Zij kunnen hun leerlingen beter lesgeven en begeleiden omdat ze beter op de hoogte zijn van de moderne beroepspraktijk. In het laatste schooljaar zijn er ook een aantal AVO-docenten op stage geweest. Deze AVO-docenten, die ook leerlingen begeleiden tijdens de stage, kunnen de leerling beter begeleiden doordat zij weten wat een leerling kan verwachten tijdens de stage. d.
De meerwaarde voor MKB-ondernemers
Het project is gestart op initiatief van de Vrienden van Elektro. Zij wilden met dit project de praktijkopleiding borgen en hiermee meer leerlingen enthousiast maken voor de elektrobranche. Door het project hebben de Vrienden van Elektro en de scholen intensief samengewerkt onder andere tijdens werkgroepen, docentstages en leerlingbegeleiding. Dit project heeft de praktijkopleiding (en dan met name de matching en begeleiding tijdens de stage) een impuls gegeven; • De MKB-ondernemers zijn beter op de hoogte van hoe het onderwijssysteem in elkaar zit, zij zijn beter in staat om de leerling maatwerk te bieden. • Leerlingen kunnen een bewustere keuze maken voor een stagebedrijf, de leerling wordt beter begeleid tijdens de stage door de werkplekbegeleider en de docent omdat beide beter weten wat er van de leerling verwacht wordt tijdens de stage en ook de verwachtingen van de stage zijn beter op elkaar afgestemd. • Docenten hebben meer inzicht gekregen in de beroepspraktijk en weten beter wat er van een leerling verwacht wordt tijdens de stage. Ook de docent kan de leerling hierdoor meer maatwerkbegeleiding bieden.
16
