Eindrapportage project

Eindrapportage project “Ontwikkeling van klinisch-anatomische lessen in combinatie met Dynamische Patiënten Simulaties”

Periode:

maart 1999 t/m februari 2003

Uitvoering:

LUMC, vakgroep Anatomie LUMC, vakgroep Heelkunde

Deze rapportage betreft het projectgedeelte dat is uitgevoerd door de vakgroep Heelkunde

Eindrapportage stimuleringsfonds 1999-2003

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ................................................................................................................. 2 Samenvatting ................................................................................................................... 3 Project aanvraag .............................................................................................................. 4 Project organisatie ............................................................................................................ 8 Producten ........................................................................................................................ 9 Dynamische Patiënt Simulaties ...................................................................................... 9 Uitbreidingen DPS programma..................................................................................... 24 Kennisdisseminatie ......................................................................................................... 26 DPS cursus 2000 COO werkgroep NVMO .................................................................... 26 DPS cursus België (okt. 2000- jan. 2001)...................................................................... 32 DPS ve rtaalprogramma................................................................................................ 34 DPS websites.............................................................................................................. 35 Geïnitieerde projecten ..................................................................................................... 36 Dynamische EHBO Casussen (DEC)............................................................................ 36 Interfacultaire Communicatie Training middels een virtuele patiëntstatus (ICT) ................ 38 Klinisch Redeneren in het Universitair Lijnonderwijs (KRUL)........................................... 40 Publicaties ..................................................................................................................... 42

Pagina 2


Samenvatting Het project “Ontwikkeling van klinisch-anatomische lessen in combinatie met Dynamische Patiënten Simulaties” is in 4 jaar uitgevoerd door de vakgroepen Anatomie en Heelkunde van het LUMC met subsidie van het Leidse Stimuleringsfonds van de Universteit van Leiden. Deze rapportage betreft slechts het gedeelte van het project waarin Dynamische Patiënt Simulaties (DPS) zijn ontwikkeld, wat is uitgevoerd door de vakgroep Heelkunde. De ontwikkeling van Klinische-Anatomische lessen is uitgevoerd door de vakgroep Anatomie en wordt separaat gerapporteerd. De onderwerpen van de casuïstiek van de DPS casus beperken zich niet tot het heelkundige vakgebied, maar beslaan een breed spectrum van de Geneeskunde opleiding. Dit is mede te danken aan een goede samenwerking met andere afdelingen en instituten gedurende het intitiële project en de vervolgprojecten die hieruit zijn voortgevloeid. Binnen het initiële project en de vervolgprojecten zijn 40 nieuwe casussen ontwikkeld en is de DPS programmatuur zelf verder ontwikkeld. Door de vervolgprojecten is het structureel onderhoud van de bestaande en nieuwe casussen gewaarborgd. Binnen het project is veel aandacht besteed aan kennisdisseminatie. Op nationale en internationale congressen zijn publicaties uitgebracht over de voortgang en de resultaten van het project. Om de verspreiding van het DPS programma te bevorderen is een cursus opgezet voor onderwijsontwikkelaars die is gegeven aan Nederlandse en Belgische universiteiten. Het DPS programma is vertaald in het Engels om internationale publicaties mogelijk te maken en compatibel gemaakt met Windows Based Terminal technologie om de bereikbaarheid van de lessen voor studenten van binnen en buiten de eigen universiteit te vergemakkelijken. Gedurende het project zijn meerdere nieuwe projectaanvragen gedaan, waarvan er drie zijn gehonoreerd. Van deze projecten zijn er inmiddels twee met goed gevolg afgerond.

Pagina 3


Project aanvraag Samenvatting Onderwijsdoel: • integratie pre-kliniek en kliniek, alsmede bevordering beslisvaardigheid studenten geneeskunde. Leermethode: • voorbereidend klinische-anatomisch onderwijsmateriaal • dynamische patiënt simulatie (DPS) zoals ontwikkeld door de vakgroep Heelkunde. Invulling: • ontwikkeling structuur voorbereidend onderwijsmateriaal • verdere ontwikkeling DPS en documentatie • verspreiden DPS over andere medische faculteiten, met als doel uitwisseling van casus materiaal • ontwikkeling voorbereidend lesmateriaal • opzetten van scala aan nieuwe DPS casus te gebruiken in het nieuwe curriculum geneeskunde Producten: • voorbereidend lesmateriaal in de vorm van COO • auteur schil en student schil voor het maken en uitvoeren van DPS casus • goede documentatie waardoor bruikbaar voor derden • casus materiaal geschikt voor het nieuwe curriculum geneeskunde. Verwacht wordt dat het mogelijk is 10 casus per jaar te produceren samengaand met 2 à 3 voorbereidende klinisch-anatomische lessen • alle producten worden na de subsidie periode overgenomen door het zittende COO personeel van de Faculteit der Geneeskunde Leiden.

Projectpartners Vakgroep Anatomie en vakgroep Heelkunde van de faculteit Geneeskunde in Leiden.

Inleiding Onderwijs aan studenten Geneeskunde heeft als doel de student op te leiden tot basisarts. Dit onderwijs impliceert: • overdracht van (feitelijke) kennis • bijbrengen van een wetenschappelijke basis voor medisch handelen, en • ontwikkeling van technische vaardigheden. Dit onderwijs moet resulteren in: • ontwikkeling van diagnostische en therapeutische besluitvorming • ontwikkeling van inzicht in kosten-effectiviteit van diagnostiek en therapie • ontwikkeling van de attitude. De subsidie voor de ontwikkeling van onderwijsmateriaal wordt aangevraagd met als doelstelling de integratie van anatomische kennis in gedetailleerde klinische vraagstukken. Toekenning van de subsidie zal leiden tot een eindproduct bestaande uit kleinschalige klinische-anatomische lessen in combinatie met dynamische patiëntsimulaties (DPS), alsmede een schil waarmee in de toekomst op een gemakkelijke wijze patiëntcasus ingevoerd kunnen worden. De aanvraag is afkomstig uit de vakgroep Anatomie (Prof. Dr. A.C. Gittenberger - de Groot) en de vakgroep Heelkunde (Prof. Dr. O.T. Terpstra).

Anatomisch onderwijs Het macroscopische anatomisch onderwijs aan studenten Geneeskunde is een essentieel onderdeel van de studie. Zonder kennis van de bouw van het menselijk lichaam zijn medisch handelen en onderzoek onmogelijk. In de eerste jaren van de studie worden studenten

Pagina 4


geconfronteerd met basale kennis uit boeken, gestructureerde zelfstudie, praktisch onderwijs in de vorm van demonstraties en de bekende, recentelijk gerenoveerde, “snijzaal”.

Klinisch gericht onderwijs In de klinische fase wordt van de student een abrupte overgang naar zelfstandigheid verwacht waarbij de student actief gaat deelnemen aan de patiëntenzorg. Met name voor wat betreft de besluitvorming en de directe confrontatie met de gevolgen van de genomen besluiten is er geen continuïteit in het curriculum tussen de preklinische fase en de klinische fase van de opleiding. Daarnaast blijkt bij co-assistenten, die geconfronteerd worden met het lichamelijk onderzoek en operaties, dat de anatomische kennis opgefrist moet worden, geïntegreerd in een klinische setting. In deze fase zal de student tevens worden geconfronteerd met het afwegen van onzekerheden en de gevolgen van verkeerd genomen beslissingen. De student draagt geen eindverantwoordelijkheid voor het medisch handelen.

Klinisch anatomische lessen De anatomie stelt zich ten doel om in samenwerking met diverse klinische afdelingen kleinschalige klinisch-anatomische lessen te ontwikkelen. Deze lessen die gebruik maken van diverse onderwijsmiddelen (interactieve computerprogramma’s, plastinatie preparaten en klassiek onderwijsmateriaal) kunnen individueel of in kleine groepen door een student worden bewerkt. De bedoeling is dat dit onderwijs in aparte ruimten flexibel ter beschikking zal staan voor studenten uit de laatste jaren van het doctoraal en studenten uit het postdoctorale coschap Geneeskunde. Dit onderwijs kan samen gaan met patiëntsimulaties zoals die door de vakgroep Heelkunde zijn ontwikkeld.

Dynamische Patiënt Simulatie De dynamische patiënt simulatie leert de student omgaan met het afwegen van onzekerheden en simuleert de spanning van verkeerde beslissingen door het expliciet maken van de keuzemogelijkheden en gevolgen. Een dynamische simulatie onderscheidt zich van reeds bestaande simulaties door het modeleren van tijd, toestand en plaats van de patiënt in de simulatie. Hierdoor wordt een realistische context geschapen die ideaal is voor het trainen van de beslisvaardigheid van studenten. De student neemt daadwerkelijk beslissingen en intervenieert daarmee in het ziektebeloop van de gesimuleerde patiënt. Hiermee wordt Computer Ondersteund Onderwijs (COO) een schakel tussen het preklinisch onderwijs en de patiëntenbehandeling.

Ontwikkeling Zowel de vakgroep Anatomie als de vakgroep Heelkunde hebben reeds lange tijd ervaring met COO en herkennen de deficiënties in de opleiding Geneeskunde bij de overgang van de pre-kliniek naar de kliniek. De vakgroep Anatomie is reeds vele jaren bezig onderwijsmateriaal in computervorm aan te bieden aan studenten. Dit heeft geresulteerd in diverse HyperText tutorials die op structurele wijze in het curriculum worden ingezet. Voorjaar 1996 is er bij de vakgroep Heelkunde een project gestart met als doel de ontwikkeling van een prototype voor DPS. Een dergelijk systeem is, mondiaal, nieuw in het medisch COO. Er is gekozen voor de ontwikkeling van een systeem dat bestaat uit twee componenten. In de eerste plaats wordt een schil geprogrammeerd waarin variabele parameters, zoals bevindingen bij anamnese, lichamelijk onderzoek, laboratorium onderzoek en overig aanvullend onderzoek, zijn opgenomen. Daarnaast worden in diverse patiënten-casus veranderingen in de variabelen, zoals die zijn opgenomen in de schil, geprogrammeerd waardoor veranderingen bij de patiënt in tijd, plaats en ruimte worden gesimuleerd. De schil wordt door de verschillende patiënt simulaties gebruikt en kan ook buiten de afdeling Heelkunde worden ingezet en is dus voor andere vakgroepen en eventueel doelgroepen, toepasbaar. De afdeling Heelkunde van het LUMC vervult hiermede, zowel nationaal als internationaal, een voortrekkersrol in de ontwikkeling van DPS. De haalbaarheid van een dynamisch patiënt simulatie systeem is het laatste jaar gemaakt met een werkend programma dat, met casus op het gebied van de vaatchirurgie, verloskunde en gastro-enterologie, zowel door studenten als docenten positief ontvangen is. Het

Pagina 5


programma behoeft verdere uitbouw en verfijning maar vormt de basis voor de definitieve schil.

Motivering De Faculteit der Geneeskunde is bezig om een nieuw curriculum op te zetten dat voor het eerste jaar Geneeskunde in 1998 van start moet gaan. Behalve een hergroepering van onderwijs onderwerpen ligt de nadruk op kleinschaliger onderwijs (werkgroepen) en zelfstudie. COO is hiervoor uitermate geschikt op grond van de volgende overwegingen: DPS appelleert aan actieve participatie in “diagnose en therapie” en legt en passant in dit proces de feitenkennis vast. De analyse van het besluitvormingsproces kan adequaat door docenten in werkgroepen plaatsvinden. Enerzijds anticipeert DPS op een grondige kennis bij studenten van klinisch gerichte anatomie en patho-fysiologie en is dan onlosmakelijk verbonden met een gedegen voorbereiding op het gebied van een bepaalde patiëntencasus. Anderzijds confronteert DPS de student met zijn lacunes in kennis, waardoor de student gestimuleerd wordt deze kennis met behulp van daaraan verbonden klinisch anatomisch onderwijs te verwerven. In de eerste jaren van de studie wordt de basiskennis van de anatomie vastgelegd d.m.v. verschillende onderwijsvormen, zoals de snijzaal. In de latere jaren moet deze kennis geïntegreerd worden met de klinische vakken. Deze integratie zou beter kunnen plaatsvinden door middel van klinisch anatomisch onderwijs verbonden met DPS casus. Een aantal klinisch anatomische hoofdstukken zullen tevens als aparte les fungeren en dan ondersteund worden door kleinschalige snijzaalprogramma's. Speciaal hiervoor worden demonstratiepreparaten vervaardigd en hands-on cursussen ontwikkeld. Voorzien wordt onder meer preparaten van enkel, knie, lies, elleboog, schouder, buikorganen en thorax. Onderwijs geven in kleine werkgroepen is zeer docent-arbeidsintensief. COO is over het algemeen (na een éénmalige ontwikkelperiode) minder arbeidsintensief en kan goed gecombineerd worden met onderwijs in werkgroepen. Eén van de doelstellingen van het onderwijs is het bevorderen van zelfstudie. Studenten beschikken in toenemende mate over een adequate computer. Tevens valt er een toenemend gebruik van internet te constateren (thuisnet en netwerkaansluitingen in student huizen). Ook beschikt de bibliotheek steeds meer over computer apparatuur die voor COO geschikt is. Deze infrastructuur is prima te gebruiken voor zelfstudie met behulp van COO. Het is juridisch en ethisch niet mogelijk studenten en co-assistenten zelfstandig besluiten ten aanzien van patiënten te laten nemen zonder deze besluiten te toetsen door begeleidende artsen. De dynamische patiënt simulatie zoals die bij de vakgroep Heelkunde wordt ontwikkeld is uitstekend bruikbaar voor de ontwikkeling van een goede besluitvaardigheid ten aanzien van de diagnostiek en therapie. Er is buiten de Faculteit veel interesse voor dit unieke, Leidse, initiatief. Om dit type COO in te kunnen zetten voor de hele opleiding Geneeskunde moet de schil waarmee casus gemaakt kunnen worden verder ontwikkeld worden en moeten er voldoende casus ontwikkeld worden voor meerdere klinische disciplines. Tevens kan een Engelstalige versie van de DPS worden ontwikkeld gezien de serieuze belangstelling vanuit het buitenland. Het betreft hier een éénmalige ontwikkeling van onderwijsmateriaal, waarna het onderhoud van de casus door de huidige personele bezetting overgenomen kan worden. De programmatuur moet zodanig verder ontwikkeld (aan de hand van nieuw op te stellen gebruikersspecificaties) en gedocumenteerd worden dat andere universiteiten de programmatuur kunnen overnemen. Omdat met de Nederlandse medische faculteiten een samenwerking- en uitwisselingsverband, vastgelegd in het document van samenwerking van de werkgroep COO van de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs) hebben opgesteld, kan de RUL rekenen op uitwisseling van casus ontwikkeld aan andere medische faculteiten, waarbij de auteursrechten van het ontwikkelde onderwijsmateriaal uit Leiden uiteraard bij de RUL blijven.

Pagina 6


Benodigdheden Mankracht

1 fte gedurende 4 jaar (ontwikkeling structuur voorbereidend lesmateriaal en gebruikersspecificaties DPS en inventarisatie onderwerpen, na één jaar wordt de ontwikkeling van casus en voorbereidend lesmateriaal ter hand genomen).

400 kfl

0.8 fte gedurende 4 jaar (ontwikkeling casus en voorbereidend lesmateriaal, tevens analyse studenten reacties en opmerkingen incorporeren in de casus en lesmateriaal)

320 kfl

0.3 fte gedurende 3 jaar (computer illustrator)

72 kfl

0.2 fte anatomisch preparateur gedurende 4 jaar

50 kfl

0.2 fte gedurende 4 jaar (secretariële ondersteuning)

50 kfl

Hardware

Computerapparatuur

30 kfl

Software

Beeldbewerking en programmeeromgeving

10 kfl

Infrastructuur

Netwerkaansluiting, bureaukosten en onvoorzien

60 kfl

Totaal

992 kfl

Pagina 7


Project organisatie Direct na de start van het project is besloten om de taken duidelijk te verdelen tussen de vakgroepen Anatomie en Heelkunde. De klinische anatomische lessen (CASK) zijn ondergebracht bij de vakgroep Anatomie, de Dynamische Patiënt Simulaties (DPS) bij de vakgroep Heelkunde. Om de producten inhoudelijk en technisch toch op elkaar te kunnen afstemmen is vooral in het begin van het project intensief overleg geweest tussen de verschillende vakgroepen. Naar mate het project vorderde is dit overleg in frequentie afgebouwd. Tijdens het project hebben de volgende medewerkers zich bezig gehouden met de productie van klinische anatomische lessen bij de vakgroep Anatomie: Mw. Prof. Dr. A.C. Gittenberger-de Groot Prof. Dr. R.E. Poelmann O.P. Gobée Mw. M. Jansen Anatomisch tekenaar Bij de vakgroep Heelkunde werd de productie van Dynamische Patiënt Simulaties verzorgd door: Mw. S. Eggermont Drs. P.M. Bloemendaal Bij het onderling overleg tussen de vakgroepen is tevens Prof. Dr. J.M. van Baalen actief betrokken geweest. Ook de projectgelden zijn gelijk verdeeld over de twee vakgroepen.

Pagina 8


Producten Dynamische Patiënt Simulaties Gedurende het project zijn reeds bestaande DPS casussen aangepast en nieuwe casussen ontwikkeld.

Nieuwe casussen Urologie •

Torsio testis In deze dynamische patiënt simulatie komt Sander bij zijn huisarts op het spreekuur. Sander heeft een torsio testis opgelopen bij een val in de klimgordel. Wanneer het niet lukt om de testikel handmatig terug te draaien, kan de testikel alleen nog gered worden met een operatie binnen 8 uur. Bij de operatie moet ook de andere testikel gefixeerd worden, om problemen in de toekomst te voorkomen.

•

Prostaatcarcinoom In deze dynamische patiënt simulatie krijgt een uroloog een patiënt doorverwezen van een verzekeringsarts, vanwege een afwijkend rectaal toucher. De patiënt lijdt aan een prostaatcarcinoom, wat in een vroeg stadium gediagnosticeerd kan worden. Bij een snel besluit tot de juiste therapie kunnen uitzaaiingen voorkomen worden. De patiënt zal zich echter niet laten behandelen voordat de twijfels over de therapie zijn weggenomen door de arts.

Pagina 9


•

Urineverlies In deze dynamische patiënt simulatie krijgt de huisarts een vrouw van middelbare leeftijd op het spreekuur die klachten heeft, veroorzaakt door stressincontinentie. Haar klachten verminderen tijdelijk door behandelen met medicatie en fysiotherapie. Wanneer de klachten weer toenemen kan de huisarts haar doorverwijzen naar de polikliniek urologie. Uit het urodynamisch onderzoek blijkt dat de

klachten nu alleen nog zullen verdwijnen na een operatie.

Als aanvulling op deze 3 casussen is een tutorial ontwikkeld die via het internet te bereiken is op http://www.lumc.nl/Tutorials/urologie/urologie.htm. Heelkunde • Galstenen De heer Biesheuvel heeft bedongen dat hij op het spreekuur mocht komen van u als huisarts. Vannacht is hij al enkele keren wakker geworden van de pijn en kon hij niet meer slapen. U kunt de patiënt onderzoeken en eventueel pijnstilling geven. Uiteindelijk moet de patiënt doorgestuurd worden naar de EHBO. Daar moet u de rol van EHBO arts op u nemen en uiteindelijk de patiënt genezen door een cholecystectomie aan te vragen.

Pagina 10


•

Schouderluxatie

Mevrouw van Poppel, 26 jaar oud, zit in de wachtkamer van de ongevallen-polikliniek, waar u haar ziet als co-assistent. Ze heeft klachten van een pijnlijke schouder. De klachten worden veroorzaakt door een habituele schouder luxatie. Reponeren onder lichte verdoving, gevolgd door het aanleggen van een mitella en bewegingsadviezen kunnen de patiënt genezen.

•

Ileus Mevrouw Brandt wordt na het plaatsen van een electieve aorta bifurcatie prothese op de zaal geplaatst, waar de student als zaalarts dienst mag doen. Hierbij zal blijken dat zij langzaam een ileus beeld ontwikkelt dat door de student moet worden onderkend en behandeld. Hierbij is de vochtbalans essentieel. Speciaal voor deze casus is een virtueel druppelinfuus ontwikkeld dat door de student bediend kan worden.

Pagina 11


•

Liesbreuk Als co-assistent op de Eerste Hulp ziet u de heer van Lunteren, 28 jaar, met sinds enkele uren bestaande buikpijnklachten. De klachten worden veroorzaakt door een beklemde liesbreuk, maar een torsio testis, epididymitis of appendicitis acuta moeten ook worden uitgesloten. De breuk blijkt manueel niet te reponeren en daarom is een spoedoperatie noodzakelijk. Deze simulatie heeft een interface die speciaal is ontwikkeld voor

beginnende studenten.

Interne •

Diabetes

In deze simulatie bent u als chirurg en/of als internist samen verantwoordelijk voor een patiënt. Deze patiënt is bekend met diabetes mellitus en is op uw zaal geplaatst na een operatie aan een open wond van de voet. In de eerste plaats gaat het in deze casus om de communicatie tussen u en de andere arts. De doelstelling is dan ook om de casus met 2 personen te spelen. Qua behandeling wordt van u verwacht dat u onder andere door het controleren van bloedwaarden, temperatuur en inspectie van de wond uiteindelijk besluit opnieuw te opereren.

Pagina 12


•

Maagzweer

Meneer Peentjes komt bij u als huisarts op het spreekuur met klachten passend bij een maagzweer. U kunt een contrastfoto maken van de maag om de maagzweer aan te tonen. U dient de patiënt tijdig te behandelen met antibiotica. Indien u niet of te laat ingrijpt ontstaat als ernstige complicatie een maagbloeding die u snel moet stoppen om het leven van de patiënt te redden. •

Schildkliercarcinoom

Mevrouw van Roode, 39 jaar oud, wordt door haar huisarts doorverwezen naar de polikliniek interne geneeskunde met klachten van een knobbeltje in de hals. De oorzaak van de klachten is een schildkliercarcinoom zonder metastasen, waarvoor patiënte behandeld wordt met een hemithyreoidectomie. Na enkele maanden ontstaan dezelfde klachten aan de andere kant van de schildklier en moet alsnog een subtotale thyreoidectomie uitgevoerd worden.

Pagina 13


•

Ingeklapte long Mevrouw Brandt 37 jaar komt bij u op de EHBO met het volgende verhaal: “Ik wilde vanochtend mijn kind uit bed tillen. Terwijl ik dat deed voelde ik opeens een stekende pijn achter in mijn schouder. Eerst dacht ik dat ik een spiertje verrekt had. Maar de pijn werd erger en ik begon benauwd te worden. Toen heb ik de weekendarts gebeld die me met 2 paracetamolletjes telefonisch het bed weer in stuurde. Na een uur, om half 10 toch maar weer gebeld omdat ik dacht dat het iets met mijn longen was.” De weekend arts

zei: "waarschijnlijk is het gewoon hyperventilatie". “Uiteindelijk hield ik het echt niet meer en heeft de buurvrouw me hier naar de EHBO gebracht.” De student wordt door deze introductie enigszins op het verkeerde been gezet en zal door het uitvragen van een volledige anamnese en het doen van een volledig lichamelijk onderzoek tot de conclusie moeten komen dat deze mevrouw een pneumothorax heeft. Na behandeling stopt de casus. •

Vasovagale collaps De heer Ossen (37 jaar) komt via de ambulance bij u op de EHBO. Hij is 10 minuten geleden in een restaurant niet goed geworden. Zijn klachten: - Overmatige zweten - Visus stoornissen - Pijn op de borst Nu gaat het wel iets beter, hoewel hij nog wel veel van de klachten heeft. U vangt de patiënt op. Er wordt van u een diagnostisch en therapeutisch beleid verwacht, zonder dat u andere specialismen kunt consulteren. De casus eindigt als uw

patiënt de EHBO weer verlaat.

Pagina 14


Dermatologie Om het mogelijk te maken een tiental dermatologische casussen te ontwikkelen in DPS is uitgaande van de heelkundige standaardpatiënt een speciale standaard dermatologische patiënt ontwikkeld. Deze ontwikkeling spaart veel tijd en dubbel werk tijdens de ontwikkeling van de dermatolgische casussen die gepland staat in het komende jaar. EHBO Gedurende het project Dynamische EHBO casussen zijn 4 nieuwe EHBO casussen ontwikkeld en 3 oudere casussen uitgebreid aangepast: •

Elektische shock In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u geconfronteerd met een patiënt die door een elektrische schok een adem- en hartstilstand heeft opgelopen. U bent het eerst ter plaatse en van u wordt verwacht dat u voor hulp zorgt en haar zo goed mogelijk reanimeert. Door adequaat handelen kunt u een leven redden.

•

Epileptisch insult In deze Dynamische Patiënt Simulatie ziet u een man op de grond liggen met een groep mensen er omheen. De man heeft een epileptisch insult gehad en is verder niet ernstig gewond. Van u wordt verwacht dat u de leiding neemt over de groep, de patiënt veilig stelt en een ambulance laat waarschuwen.

Pagina 15


•

Verdrinking

In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u geconfronteerd met een verdrinkingsslachtoffer met een ademstilstand. Van u wordt niet alleen verwacht dat u het slachtoffer op het droge legt en beademt, maar u moet ook zorgen voor hulp. Pas wanneer hierdoor de ambulance arriveert heeft u een leven gered.

•

Ingeklapte long

In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u op het strand geconfronteerd met een slachtoffer dat van haar paard is gevallen. Zij is buiten bewustzijn en komt al snel weer bij. U bent verantwoordelijk voor de zorg van het slachtoffer en het vervoer van het strand.

Pagina 16


•

Verslikking

In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u in een restaurant geconfronteerd met een slachtoffer dat zich ernstig verslikt. In eerste instantie werkt de door u uitgevoerde handgreep van Heimlich niet, raak niet in paniek, want bij herhaling komt het voorwerp toch los uit de keel.

•

Auto ongeval

In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u op een verlaten weg geconfronteerd met een slachtoffer dat met de auto tegen een boom is gereden. Het slachtoffer is bewusteloos en verkeert in levensgevaar wanneer de auto in brand dreigt te vliegen. U kunt het slachtoffer redden en zorgen dat ze met een ambulance naar het ziekenhuis wordt vervoerd.

Pagina 17


•

Brommer ongeval In deze Dynamische Patiënt Simulatie wordt u geconfronteerd met een slachtoffer van een brommerongeval, dat u zelf hebt veroorzaakt. U kunt een tweede ongeval voorkomen door het overige verkeer te waarschuwen en het slachtoffer, zover mogelijk, ter plekke verzorgen. 112 blijkt al door omstanders gewaarschuwd.

Als aanvulling op deze 7 casussen is een tutorial ontwikkeld die via het internet te bereiken is op http://www.lumc.nl/5010/EHBO/index.htm.

ICT Gedurende het project Interfacultaire Communicatie middels een virtuele patiënt status zijn 20 casussen ontwikkeld, 10 door het LUMC en 10 door het AMC. De casussen kunnen aangeboden worden als communicatietraining, waarbij 2 studenten van verschillende universiteiten tegen elkaar geroosterd worden om een casus te spelen, of als individueel onderwijs. Wanneer de student geroosterd is kan hij via de website http://www.lumc.nl/ica0/ de communicatietraining opstarten vanuit elke willekeurige computer met een internetaansluiting. LUMC: •

Cholecystitis bij hartpatiënt De heer Ganpath, 73 jaar, meldt zich op verwijzing van zijn huisarts bij u, internist op de eerste hulp met pijnklachten die veroorzaakt lijken te worden door een hartinfarct. Een hartinfarct kan echter worden uitgesloten en patiënt blijkt te lijden aan cholecystitis. Patiënt moet hiervoor worden verwezen naar de afdeling Heelkunde, alwaar een cholecystectomie wordt uitgevoerd.

Pagina 18


• Colitis ulcerosa Mevrouw van der Heiden, 34 jaar, meldt zich op de polikliniek Heelkunde. Zij is al vijf jaar bekend met colitis ulcerosa, waarvan zij nu een exacerbatie doormaakt. De toestand van patiënte verslechtert in de loop van een aantal dagen, waarvoor zij uiteindelijk met een subtotale colectomie behandeld moet worden.

•

Diverticulitis bij hartpatiënt

Mevrouw Ouwendijk, 45 jaar oud, wordt met hevige buikpijnklachten door haar huisarts ingestuurd bij de chirurg op de Eerste hulp. De klachten worden veroorzaakt door diverticulitis, waarvoor patiënte uiteindelijk een colonresectie zal moeten ondergaan. Complicerende factor is het verhoogde operatierisico van deze hartpatiënte, waarvoor consultatie van een internist noodzakelijk is.

•

Schedeltrauma en miltruptuur

Debbie Vermeulen, 17 jaar, wordt binnengebracht op de EHBO met een schedeltrauma als gevolg van een brommerongeval. Patiënte blijkt een subduraal hematoom te hebben, wat operatief ontlast moet worden. Hierbij heeft zij een miltruptuur die na enkele dagen verschijnselen veroorzaakt die operatief behandeld moet worden.

Pagina 19


•

Sinusitis met liquorlekkage

Via haar huisarts wordt mevrouw Wijkenborg-Bogaerts, 31 jaar, naar de polikliniek KNO doorverwezen, met klachten van een langer bestaande sinusitis. De patiënt moet hiervoor behandeld worden met een operatie, waarbij als complicatie een liquor lek ontstaat. Na het dichten van deze lekkage op de afdeling Neurologie kan patiënt ontslagen worden.

•

Bloedende oesophagusvarices

U bent als internist werkzaam in een algemeen ziekenhuis, waar de heer Van Zanten binnengebracht wordt door het ambulancepersoneel, ingestuurd wegens bloedbraken. De oorzaak van het bloedbraken blijken bloedende oesophagusvarices. Wanneer de bloeding niet tijdig wordt gestopt ontstaat een shock, waaraan patiënt uiteindelijk kan komen te overlijden.

•

Mammacarcinoom

Mevrouw Kerpershoek, 49 jaar, meldt zich met een knobbeltje in de borst bij de huisarts die patiënte door zal verwijzen naar de mammapolikliniek. Aldaar blijkt het om een carcinoom te gaan, waarvoor een mammasparende operatie wordt uitgevoerd. Bij de operatie blijkt wat tumor weefsel te zijn achtergebleven zodat alsnog een totale amputatie van de mamma uitgevoerd moet worden.

Pagina 20


•

Urinewegobstructie door nierstenen

U bent uroloog in een middelgroot ziekenhuis, waar u naar de EHBO wordt geroepen. De heer Gorrissen, 55 jaar oud, heeft zich gemeld met pijnklachten in de linker nierloge. De klachten worden veroorzaakt door een uretersteen. De klachten kunnen behandeld worden met antibiotica en een nefrosdrain. Pas echter op wanneer de drain verstopt dreigt te raken.

•

CVA

Mevrouw Visser wordt binnengebracht op de EHBO, begeleid door haar dochter die haar moeder twee uur geleden in de eetkamer op de grond heeft aangetroffen. Mevrouw Visser blijkt een CVA te hebben gehad, vertebro(basillair) staminfarct rechts, waardoor zij moeite heeft met spreken. Hiernaast ontwikkelt zij ook nog een pneumonie, waaraan ze ondanks de juiste behandeling komt te overlijden.

•

Longembolie na sectio Caesarea

Als zaalarts op de afdeling Verloskunde bent u verantwoordelijk voor mevrouw Westerhagen, 32 jaar, die gisteren bij een zwangerschapsduur van 36 5/7 weken middels ongecompliceerde sectio caesarea bevallen is van haar 1e kind. Na twee dagen ontwikkelt zich een longembolie, waarvoor patiënt behandeld moet worden met intraveneus toegediende heparine. Na 3 dagen ontwikkelt zich hier bovenop nog een mastitis.

Pagina 21


AMC: • • • • • • • • • •

Acute mastoïditis bij een kind HELLP syndroom Huidcarcinoom Atriumfibrillatie Aplastische crisis bij sikkelcelanemie Kind met dehydratie Postoperatief beloop na mammaoperatie Kind met ziekte van Hodgkin Oesophaguscarcinoom Subarachnoïdale bloeding

Aangepaste casussen Omdat tijdens het project nieuwere versies van het DPS programma beschikbaar kwamen moesten alle bestaande casussen omgezet worden. Daarnaast zijn een aantal bestaande casussen uitgebreid en verbeterd naar aanleiding van vernieuwde medische inzichten en nieuwe mogelijkheden binnen de DPS Editor. Standaard Om een nieuwe casus te maken wordt in het DPS programma uitgegaan van een standaard patiënt waarin een heleboel anamnese vragen, onderzoeken en therapiën zijn opgenomen die een resultaat geven dat normaal is voor een gezond persoon. Deze standaard patiënt is gedurende het project enorm uitgebreid, verbeterd en in het Engels vertaald. Heelkunde • Fissura ani U bent algemeen chirurg op de poli en de volgende patiënt op het spreekuur is Mevrouw Klaverkamp, 53 jaar. Mevrouw Klaverkamp is de verwijsbrief van de huisarts vergeten, ze denkt zelf last te hebben van aambeien. Ze heeft hier al een maand klachten van. Na het stellen van de juiste diagnose, gevolgd door therapeutisch ingrijpen, kunt u mevrouw Klaverkamp een afspraak geven om de behandeling te evalueren en/of zo nodig aanvullende therapie te geven. Pas wanneer patiënte genezen is stopt de simulatie.

Pagina 22


•

Pancreatitis De heer van Straten, 41 jaar en tekenaar van beroep, is getrouwd en heeft 2 kinderen. Gisteravond laat voelde de heer van Straten zich plotseling erg ziek en sinds vanochtend heeft hij hevige pijn in de buik. U bent assistent heelkunde op de EHBO van dit ziekenhuis. Probeer middels anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullende diagnostiek een juiste werkdiagnose te stellen. Vervolgens is het aan u de patiënt te behandelen. De simulatie stopt als de patiënt is genezen, danwel op de juiste manier behandeld is.

•

Geruptureerd aneurysma U bent dienstdoend chirurg en wordt gebeld door de EHBO of u met spoed naar beneden wilt komen. Er is een ambulance onderweg met daarin een patiënt met een mogelijke ruptuur van een aneurysma. De ambulance is geregeld door de huisarts van de patiënt, die vond dat de patiënt in shock was. Om iets voor twaalf uur in de middag rijdt de ambulance binnen met de heer Pouwels. De broeder meldt dat de heer Pouwels tijdens de rit redelijk stabiel is gebleven en overhandigt u een kort verwijsbriefje van de huisarts

•

Acute appendicitis Mevrouw Houtman, 32 jaar, komt op de EHBO met acute hevige buikpijnklachten sinds een paar uur. U bent co-assistent en u krijgt de kans diagnostiek en therapie op de patiënt toe te passen. De simulatie stopt als u de patiënt op de juiste manier hebt behandeld.

Pagina 23


Als aanvulling op alle casussen over acute buik klachten is een algemene tutorial ontwikkeld over acute buik die via het internet bereikbaar is op http://www.lumc.nl/Tutorials/Acutebuik/default.htm. Als aanvulling op de appendicitis acuta casus is een tutorial ontwikkeld die via het internet bereikbaar is op http://www.lumc.nl/Tutorials/Appendicitis/index.htm.

Uitbreidingen DPS programma Interface De interface van het programma is gedurende het project verbeterd en er zijn mogelijkheden toegevoegd waardoor de interface volledig door de auteur van een casus kan worden bepaald.

Elektronische docent Studenten kunnen tijdens het spelen van een casus vast komen te zitten door gebrek aan kennis en/of ervaring. Een docent is over het algemeen niet beschikbaar in onze computerzalen, waardoor de student vanaf dat moment niets meer kan leren van de DPS casus die gespeeld wordt. Om de student op zo’n punt weer een stapje in de goede richting te kunnen duwen is een assistentie systeem ontworpen, ook wel de elekronische docent genoemd. Het systeem kan op verzoek van de student of op door de auteur bepaalde momenten hulp bieden aan de student bij het spelen van de casus. De hulp is opgesplitst in 5 verschillende niveau’s: • Bespreking van de status, de student wordt gewezen op belangrijke gegevens die reeds zijn opgevraagd, • Voorstel voor onderzoek, de student wordt gewezen op belangrijke onderzoeken die nog niet zijn aangevraagd, • Diagnose, de diagnose wordt voorgezegd aan de student, • Therapeutische suggesties, de therapeutische interventies die invloed hebben op de toestand van de patiënt worden voorgezegd,

Pagina 24


•

Schematisch overzicht, de student krijgt een grafisch overzicht van alle relevante informatie die reeds is opgevraagd en die nog mist in de casus. Het aanbod van het helpsysteem en de verschillende helpniveau’s is volledig door de auteur te bepalen. Voor het aanbieden van het helpsysteem hoeft weinig tot niets extra geprogrammeerd te worden in een casus, aangezien de informatie intrinsiek al in de casus aanwezig is.

Distributie Het DPS programma kon reeds gedistribueerd worden over een studenten network of locaal geïnstalleerd worden. Gedurende het project is het DPS programma omgeschreven zodat distributie nu ook mogelijk is middels Windows Based Terminal technologie. Hierbij draait het programma zelf niet op de studentcomputer, maar op een server waarop de studenten kunnen inloggen. Het programma is hierdoor bereikbaar vanuit elke computer met een internetverbinding, waarbij maar minimale installatie van de gebruikerscomputer noodzakelijk is. Deze techniek vormt een oplossing voor eventuele installatieproblemen van DPS op een student PC en zorgt ervoor dat studenten van verschillende instituten eventueel samen aan 1 casus kunnen werken. Bijkomend voordeel is dat de snelheid van de applicatie niet langer meer afhangt van de mogelijkheden van de student PC, maar puur van de snelheid van de internetverbinding. DPS kan op deze wijze op een verouderde, langzame, PC draaien met een willekeurig besturingssysteem zonder snelheids- of kwaliteitsverlies.

Database Het DPS programma is oorspronkelijk ontworpen voor enkel en alleen een Microsoft Access® database. Bij gebruik van deze database door meer dan een tiental studenten tegelijk zal het programma hinderlijk langzaam reageren. Om deze reden is het programma omgeschreven zodat ook met andere databases gewerkt kan worden. Alle bestaande casussen zijn hiervoor omgezet. In het DPS programma is een mogelijkheid opgenomen om casussen automatisch te publiceren op een SQL server.

Multimedia Bij de start van het project konden reeds afbeeldingen in het programma worden getoond en geluiden worden afgespeeld. Gedurende het project is het aantal soorten bestanden wat als plaatje afgedrukt kan worden uitgebreid, is een mogelijkheid opgenomen om ook videobeelden af te spelen en is voor geluid en videobeelden een bedieningspaneel opgenomen. Hiermee kan de student zelf bepalen of en wanneer een geluid of video wordt afgespeeld.

Save as HTML Aangezien het vrij lastig is gebleken om een casus vanuit het DPS programma overzichtelijk aan een docent aan te bieden ter correctie, is de mogelijkheid toegevoegd om een casus te bewaren als HTML bestand. Dit HTML bestand bevat alle teksten, plaatjes en geluiden uit de casus in een overzichtelijke weergave. Deze functionaliteit wordt geheel automatisch uitgevoerd bij selectie door de auteur van een casus. Vervolgens kan het HTML bestand worden geprint of digitaal verstuurd naar een docent om te corrigeren.

Pagina 25


Kennisdisseminatie Ten behoeve van de verspreiding van de DPS programmatuur binnen andere universiteiten is een DPS cursus opgezet. Deze cursus is ten eerste aangeboden aan alle medische faculteiten van Nederland en wel aan de leden van de COO werkgroep van de NVMO. Later ontstond de vraag vanuit Belgische universiteiten naar het DPS programma en is de cursus voor België gedeeltelijk aangepast en opnieuw gegeven in Antwerpen. Inmiddels is ook de disseminatie van het DPS programma naar landen buiten het Nederlandse taalgebied mogelijk gemaakt door middel van een speciaal hiervoor ontwikkeld vertaalprogramma.

DPS cursus 2000 COO werkgroep NVMO Inleiding Vier jaar geleden is aan de Leidse Universiteit het project Dynamische Patiënt Simulator (DPS) van start gegaan. Een van de doelstellingen van dit project is het gebruik van het DPS programma binnen Leiden, maar liefst landelijk, bevorderen. Gedurende het jaar 2000 werd hiertoe een DPS cursus georganiseerd voor alle belangstellenden uit de werkgroep Computer Ondersteund Onderwijs van de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs.

Doelstelling DPS werkgroep De Dynamische Patiënt Simulator (DPS) werkgroep is opgericht in januari 2000 onder auspiciën van de Werkgroep Computer Ondersteund Onderwijs van de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs (NVMO). De basis voor deze werkgroep werd gevormd door het DPS project te Leiden. Dit project is gestart in 1996. Het DPS project is voornamelijk geëntameerd door de universiteiten van Amsterdam (AMC), Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en de Universiteit Leiden (UL). Het project is gedefinieerd door de EUR en de UL en geheel uitgevoerd door de Universiteit Leiden. Een eerste prototype van de DPS is in november 1996 gedemonstreerd te Maastricht, alwaar voldoende grond gevonden is om het project voort te zetten. Het definitieve prototype van de DPS is gepresenteerd op 28 november 1997 aan de toenmalige DPS werkgroep en aldaar aangepast en goedgekeurd. Op dat moment is de

Pagina 26


beslissing genomen het programma om te zetten in een productieversie waar de studenten van de medische faculteiten gebruik van konden maken. De verdere ontwikkeling en uitvoering van het project is geheel ten laste gekomen van de vakgroep Heelkunde van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Tijdens de uitvoering van het project is Leiden meerdere malen benaderd om de toen aanwezige kennis en casus te delen met zusterfaculteiten. Aangezien het moeilijk was een voorlopige versie van het programma in ontwikkeling ter beschikking te stellen aan anderen, is er gewacht tot het jaar 2000, alvorens een goed doordachte en geïmplementeerde versie van DPS aan anderen ter beschikking te stellen. Begin 2000 is het LUMC in de gelegenheid geweest een cursus te ontwikkelen voor de gehele COO werkgroep van de NVMO om zo, behalve het programma, ook alle kennis betreffende het vervaardigen en implementeren van casus over te dragen. Het doel van deze cursus was de universiteitsmedewerkers zodanig op te leiden dat deze in staat zijn zelfstandig een volledige casus in DPS te ontwerpen en te implementeren. Hiervoor hebben deze medewerkers allen een unieke licentie voor de DPS editor gekregen.

Noodzaak cursus DPS is primair ontworpen en geïmplementeerd voor het gebruik in het LUMC. Om nieuwe gebruikers toch met het programma om te leren gaan is minimaal een goede handleiding vereist. Er is een handleiding geschreven, toegespitst op de extra kennis die een medewerker bekend met het Medisch COO, nodig heeft om met DPS te werken. De handleiding is erg specialistisch doordat deze is geschreven door de medewerkers die nauw betrokken zijn bij het DPS project. De handleiding is hierdoor geen afdoende middel om het werken met DPS zelfstandig onder de knie te krijgen. Om deze reden is gekozen voor het ontwikkelen van een DPS cursus, waarin ook de aanpak bij het maken van een casus goed overgedragen kan worden.

Cursusopzet Tijdsplanning De cursus bestaat uit 6 cursusdagen van circa 6 uur met een periode van ongeveer een maand tussen de cursusdagen. Per cursusdag worden de cursisten geacht om ook nog minimaal 1 dag thuis te werken. Materiaal Aan alle cursisten is onder andere het volgende cursusmateriaal ter beschikking gesteld: • DPS Editor voor minimaal 1 jaar • Handleiding DPS • Specifiek materiaal per cursusdag, PowerPoint presentaties en een voorbeeldcasus. Cursusdoelen • •

Leren werken met de DPS Editor, zodat zelfstandig casus gemaakt en uitgewisseld kunnen worden. Tijdens de cursus een DPS casus maken. Hierbij is afgesproken dat alle casus, gemaakt binnen de DPS werkgroep, onderling om niet zullen worden uitgewisseld.

Programma Dag 1 Introductie Editor (parameters, symptomen) Start met het maken van een voorbeeld casus Dag 2 Vervolg Editor (operaties) Schema eigen casus op papier Voorbeeldcasus uitbreiden Dag 3 Beoordeling en nabespreking (kosten en score) Start met het maken van de eigen casus Dag 4 Sturing van handelingen van student Blobs toevoegen

Pagina 27


Uitbreiden eigen casus Dag 5 HTML pagina’s Uitbreiden eigen casus Dag 6 Presentatie eigen casus Nabespreking vragen Afspraken DPS Editor is vrij te gebruiken voor de deelnemers voor minimaal 1 jaar, de studentversie is in principe onbeperkt bruikbaar. Peter Bloemendaal, LUMC, blijft auteur van de Editor en de sourcecode en heeft als enige toegang tot de sourcecode. Casus blijven eigendom van de auteur en worden uitgewisseld tussen de universiteiten voor gebruik in het onderwijs.

Voorbereiding cursus Cursus ICLON Om een onderbouwde opzet van de cursus te kunnen maken heeft Sylvia Eggermont een cursus gevolgd bij het ICLON te Leiden. In 4 sessie met de heer Henk Frencken is tot een globale opzet van de cursus gekomen en is het idee gerezen voor het opzetten van een cursus website. Opzetten van de cursus Bij het opzetten van de cursus zijn meerdere producten gemaakt: • Handleiding met hierin uitleg over alle mogelijkheden van DPS met veel praktijkvoorbeelden. • DPS website (http://www.medfac.leidenuniv.nl/dps) met hierop algemene informatie voor de cursisten en andere belangstellenden over de ontwikkeling en implementatie en het gebruik van het DPS programma. • Cursus website (http://www.medfac.leidenuniv.nl/dps/cursus/cursus_dps.htm), beveiligd met een wachtwoord, met hierop alle informatie voor de cursisten over de cursus, zoals het rooster, huiswerk en deelnemersinformatie en de mogelijkheid tot het downloaden van cursusbestanden en nieuwe versies van de Editor. • PowerPoint presentaties van elke cursusdag met theorie, praktische opdrachten en uitwerkingen. • Voorbeeldcasus over een kater waarin de cursisten kunnen kijken naar en oefenen met de opzet van een simpele casus in DPS. Cursisten De cursisten zijn geworven binnen de COO werkgroep van de NVMO. De cursus is gestart met 11 cursisten die voor de start van de cursus een DPS handleiding toegestuurd hebben gekregen. Voor alle deelnemers is een Account aangemaakt op de server in Leiden, waarnaar via FTP vanuit thuis of op het werk bestanden kunnen worden overgehaald. Alle deelnemers hebben via een wachtwoord toegang gekregen tot het cursusweb, waarvan ze bestanden kunnen downloaden. Ze hebben ook een persoonlijk pagina op het cursusweb gekregen, met hierop hun gegevens, om de communicatie tussen de deelnemers te vergemakkelijken. Na de cursus is de website voor de cursisten beschikbaar gebleven.

Uitvoering cursus Elke cursusdag is gebruik gemaakt van 3 ruimtes in het LUMC; de conferentieruimte voor de introductie, de patio voor de lunch en het leerhuis Heelkunde voor de praktische opdrachten op de computers. Op het cursusweb is van tevoren het rooster, de PowerPoint presentatie met het dagprogramma en het huiswerk aangeboden. Na elke cursusdag is het cursusweb bijgewerkt met nieuwe informatie. Elke cursusdag bestond uit een korte nabespreking van de vorige cursusdag en het bespreken van het huiswerk, een theoretisch gedeelte en een deel praktische toepassing van

Pagina 28


het geleerde. Alle deelnemers ontvingen aan het begin van de dag een uitdraai van de PowerPoint presentatie en voor elke cursusdag werd het nieuwe materiaal klaargezet op de computers. Tussen de cursusdagen was er de mogelijkheid tot het stellen van vragen over het huiswerk en over DPS in het algemeen. Naast de 6 geplande cursusdagen zijn 2 inhaaldagen georganiseerd voor deelnemers die niet op de reguliere dagen aanwezig konden zijn.

Financien De kosten voor de cursus, inclusief geschatte voorbereidingstijd, zijn door de vakgroep Heelkunde van het LUMC gedragen. Er werd per cursist slechts een geringe eigen bijdrage van ƒ150,- verwacht. Dit bedrag is met opzet laag gehouden opdat er geen financiële drempel opgeworpen zou worden voor het volgen van de cursus.

Deelnemende instituten EUR Rotterdam (Mathijs Doets) AMC Amsterdam (Josette Donisson en Pim Posthumus) RUG Groningen (Adriaan van Doorn) UU, Utrecht (Liesbeth Peeters) UU Diergeneeskunde, Utrecht (Esther de Groot en Margot Jansen) Unimaas, Maastricht (Ruud Groothedde en Gijs van Hellemondt) KUN, Nijmegen (Joop van der Straaten) LUMC, Leiden afdeling interne geneeskunde (Mark Vergeer)

Resultaat per instituut Rotterdam Mathijs Doets is alle cursusdagen aanwezig geweest en heeft aan het eind van de cursus een vrijwel volledige casus gepresenteerd. De casus betreft een jongetje van 1,5 jaar met de ziekte van Kawasaki. Het leerdoel van de casus is het stellen van de diagnose op basis van een aantal criteria en vervolgens een keuze maken voor therapie. Amsterdam Josette Donnison is op 2 cursusdagen aanwezig geweest. Pim Posthumus heeft alle cursusdagen gevolgd. De casus, waar een start mee is gemaakt, betreft een kind van 5 met een acute otitis media. Groningen Adriaan van Doorn is 5 cursusdagen aanwezig geweest. Wegens verleggen van de prioriteiten binnen de universiteit is momenteel geen casus geproduceerd. Er liggen wel plannen voor het maken van farmacotherapeutische casus over hartfalen. Utrecht Liesbeth Peeters is alle cursusdagen aanwezig geweest en heeft een casus gepresenteerd op de laatste cursusdag. De casus betreft een patiënt met een gediagnosticeerde hiatus hernia. Na keuze voor operatie treden complicaties op waardoor heroperatie noodzakelijk is. Utrecht Diergeneeskunde Margot Jansen is na 2 cursusdagen met de cursus gestopt. Esther de Groot is 4 dagen aanwezig geweest. Door tijdgebrek, ziekte van de inhoudsdeskundige en diefstal van de computers is uiteindelijk geen casus gemaakt. Er zijn wel plannen om volgend jaar een standaard patiënt te maken (paard) welke gebruikt kan worden als basis voor verschillende casus over het paard.

Pagina 29


Maastricht Ruud Groothedde en Gijs van Hellemondt zijn op alle cursusdagen aanwezig geweest. Op de laatste cursusdag heeft Ruud de voorlopige versie van hun casus gepresenteerd. De casus betreft een patiënt met een hernia nulclei pulposi. Naast een uitgebreide anamnese van de pijn is beeldmateriaal in de casus opgenomen van het afwijkende gangpatroon van de patiënt, dat studenten zelf moeten interpreteren. Nijmegen Joop van der Straaten heeft alleen de eerste en de laatste dag van de cursus kunnen volgen. Doordat een extra dag ingelast is, waarin Joop en Sylvia samen aan zijn casus hebben gewerkt, kon op de laatste cursusdag toch een casus gepresenteerd worden. De casus betreft een oude man die zich met een maagzweer bij de huisarts meldt. Na een week ontstaat een maagbloeding die de student dient te behandelen. De casus is op het GOC 2000 gepresenteerd op de COO inloop. Leiden Afdeling interne geneeskunde Mark Vergeer is op 4 cursusdagen aanwezig geweest. Op de laatste cursusdag is geen presentatie gehouden. Tijdens de cursus is gewerkt aan een casus over schildkliercarcinoom. De casus zal door Sylvia afgemaakt worden.

Enquête Aan het einde van de cursus is een schriftelijke enquête gehouden onder alle overgebleven deelnemers. Deze enquête is door 5 deelnemers ingevuld en geretourneerd. De vragen werden op een schaal van 5 gescoord (zeer eens, eens, neutraal, oneens, zeer oneens), waarbij ‘zeer eens’ 1 punt en zeer oneens 5 punten opleverden. Deze punten werden over de 5 enquête kandidaten gemiddeld en omgerekend naar een cijfer (van 0-10). Kan. 1 Kan. 2 Kan. 3

Kan. 4

Kan. 5

Mean

StDev

Cijfer

9.5

Organisatie van de cursus De cursustijden (10:30u – 16:00) waren goed gekozen. Het was vooraf duidelijk wat de totale cursus inhield. Het was per cursusdag duidelijk w at er die dag gedaan zou worden.

1

1

2

1

1

1.2 0.447214

2

3

2

3

1

2.2

0.83666

7

1

2

3

3

1

2

1

7.5

1.8

8

Inhoud van de cursus Ik vond de huiswerkomschrijving voor de cursusdagen duidelijk.

1

2

4

2

1

2 1.224745

7.5

1

2

3

2

1

1.8

0.83666

8

2

2

4

2

2

2.4 0.894427

6.5

2

3

2

2

1

2 0.707107

7.5

2

2

4

2

2

2.4 0.894427

6.5

Ik vond het overzicht van een cursusdag zoals dat in de ochtend gegeven werd duidelijk. Ik vond de theorie gedurende de verschillende onderdelen duidelijk gegeven. Ik vond de oefeningen voor de verschillende onderdelen duidelijk omschreven. Ik vond de totale cursus goed te volgen.

Pagina 30


Ik vond de begeleiding tijdens de cursus goed.

1

2

2

1

1

1.4 0.547723

9

2

7.5

Cursus materiaal De cursus is zonder handleiding te volgen. De handleiding is zonder cursus te volgen. De handleiding is duidelijk. De handleiding is compleet De verschillende PowerPoint presentaties waren duidelijk.

3

4

3

3

2

3 0.707107

5

4

3

3

3

3

3.2 0.447214

4.5

2

3

5

3

3

3.2 1.095445

4.5

2

4

4

3

4

3.4 0.894427

4

1

2

2

2

1

1.6 0.547723

8.5

2

3

2

2

2

2.2 0.447214

7

Het cursusweb is door mij regelmatig (minstens voor en na elke cursus) bezocht. 2.8

5.6

Accommodatie tijdens de cursus De introductiezaal (conferentiekamer Heelkunde D6-31) voldeed voor de

2

2

2

2

1

1.8 0.447214

8

2

1

4

3

2

2.4 1.140175

6.5

1

1

2

2

1

1.4 0.547723

9

2

1

2

2

2

1.8 0.447214

8

1

1

2

2

1

1.4 0.547723

9

introductie van de dag. De computerzaal (Leerhuis Heelkunde j1-77) voldeed voor de cursus De patio Heelkunde voldeed voor de lunch. De computers van het Leerhuis Heelkunde zijn voldoende voor het volgen van de cursus. De lunch was goed verzorgd.

1.8

8.1

Uw persoonlijke resultaten Ik ben na het volgen van de cursus in staat zelfstandig een nieuwe casus te

2

2

3

3

3

2.6 0.547723

5

6

6

6

6

5.8 0.447214

1

1

0

1

0

0.6 0.547723

2

3

1

3

4

2.6 1.140175

6

maken. Ik heb x cursusdagen gevolgd. Ik heb tijdens de duur van de cursus x casussen gemaakt. Ik heb mijn huiswerk x keer voldoende voorbereid.

Het gemiddelde cijfer voor de gehele cursus is een 7.1. Dit cijfer wordt sterk beïnvloed door de enquête gegevens over het cursus materiaal. Vooral de handleiding is onvoldoende. Dit

Pagina 31


probleem wordt geheel onderkend door de cursusleiding. Helaas is het in dit project niet mogelijk de handleiding door een professioneel team te laten herschrijven.

Conclusie De cursus heeft 1 uitgewerkte casus opgeleverd en een start voor 4 casus in DPS over de onderwerpen: Maagzweer Ziekte van Kawasaki Hiatus hernia Hernia nuclei pulposi Schildklier carcinoom. Voor de verdere uitwerken van de casus blijft Leiden als vraagbaak bereikbaar. Deze vraagbaak werd zeer intensief gebruikt door de universiteit van Maastricht. In het komende jaar zullen waarschijnlijk DPS casus ontwikkeld worden door de universiteiten van Nijmegen en Amsterdam.

DPS cursus België (okt. 2000- jan. 2001) Samenvatting overeenkomst Voor de aanvang van de cursus is door het Academisch Ziekenhuis Leiden, de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Gent een overeenkomst gesloten waarin onder andere tot onderstaande afspraken is gekomen: het LUMC zal een driedaagse DPS cursus geven aan maximaal 6 medewerkers van de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Gent, tijdens de cursus ontwikkelt elk deelnemend instituut een DPS casus welke vrij uitgewisseld zal worden met de overige leden van de DPS werkgroep, bij het uitbrengen van een publicatie door de Belgische universiteiten, zal Leiden mede auteurschap aangeboden worden, de bijdrage in de kosten voor de gehele cursus voor de Belgische universiteiten bedragen ƒ20.000,-.

Deelnemers Aan de -

DPS cursus hebben 5 cursisten deelgenomen: Heidi Buysse (RUG) Inge de Meij (UA) Renaat Peleman (RUG) Ansfried Versteye (RUG) Philip Yde (UA)

Onderwijsmiddelen Elke deelnemer heeft op de eerste cursusdag ontvangen: een ingebonden versie van de DPS handleiding (110 pagina’s), waarin tijdens en na de cursus de lesstof nagezocht kan worden, de PowerPoint presentaties met alle theorie, praktische opdrachten en uitwerkingen die tijdens de 3 cursusdagen zijn behandeld, schematische overzichten voor het opzetten van een casus op papier, een DPS muismatje. Verder hebben alle deelnemers tijdens de cursus via het cursusweb de mogelijkheid gehad om de volgende bestanden te downloaden: PowerPoint presentaties (totaal 293 dia’s), Een installatie voor de Editor en studentversie van DPS Nieuwe versies van de DPS Editor, Nieuwe versies van de handleiding.

Pagina 32


Contacturen Cursusdagen De cursus is in drie dagen gegeven op 18 en 19 oktober 2000 en 10 januari 2001. De cursusdagen werden verzorgd door Bloemendaal en Eggermont. De eerste twee dagen zijn door alle vijf cursisten bijgewoond, de laatste dag door drie cursisten. De eerste twee aaneengesloten cursusdagen hadden een gelijke dagindeling waarin aan bod zijn gekomen: alle theorie over de werking van de DPS Editor, praktische opdrachten om het geleerde toe te passen, nabespreking van de opdrachten. De derde cursusdag bestond uit: beantwoording van de vragen die tussen de eerste twee cursusdagen en de laatste per E-mail gesteld konden worden, presentatie van de nieuwe functionaliteiten die naar aanleiding van de vragen, speciaal voor de Belgische universiteiten in DPS zijn geprogrammeerd, presentatie en beoordeling van de casus die door de deelnemers zijn gemaakt. Bijeenkomsten Voor de start van de cursus hebben Bloemendaal en Eggermont twee informatieve bijeenkomsten gegeven over DPS in Gent en in Antwerpen. Naast de reguliere cursusdagen is Eggermont van tevoren een dag naar Antwerpen geweest om een opzet te maken voor de casus van de Meij. Na de cursus is de Meij nog een dag in Leiden geweest om de casus met Bloemendaal en Eggermont gezamenlijk af te ronden. Vragen Tussen de cursusdagen is veel gebruik gemaakt van de mogelijkheid om per E-mail vragen te stellen en problemen door te geven. Eggermont heeft hiervoor 78 berichten ontvangen van de Belgische cursisten en 75 berichten verstuurd.

DPS uitbreiding Op verzoek van de Belgische cursisten zijn door Bloemendaal de volgende uitbreidingen in het DPS programma gemaakt: de mogelijkheid tot het veranderen van de kleuren van het kader rond de studentinterface van DPS, de mogelijkheid tot het bewusteloos maken van de patiënt, waarna automatisch geen vragen meer aan de patiënt gesteld kunnen worden. Hartritme monitor pluggin Binnen de DPS kon al een ECG aangevraagd worden. Dit bestond uit een statische afbeelding die afhankelijk was van de toestand van de patiënt. Op verzoek van België is een nieuwe pluggin voor DPS ontwikkeld: de hartritmemonitor. De monitor geeft een grafisch e verloop van de hartslag (2 lijn van het ECG) en getallen voor het aantal slagen per minuut, de systolische bloeddruk, de diastolische bloeddruk en de O2 saturatie.

Pagina 33


DPS vertaalprogramma Om de disseminatie van DPS over de Nederlandse grenzen heen mogelijk te maken is een vertaalprogramma ontwikkeld dat DPS casussen kan vertalen van het Nederlands naar het Engels. Het programma werkt met een database die de vertalingen opslaat, zodat bij een tweede maal vertalen van exact dezelfde Nederlandse zin, het programma de vertaling automatisch kan uitvoeren. Het DPS programma kan voor ditzelfde doel in een Engelse versie worden gecompileerd, zodat ook alle teksten die het programma genereert in het Engels worden gesteld. Inmiddels is de standaardpatiënt in het Engels vertaald, alsmede de casussen over appendicitis acuta, schouderluxatie, ICT nierstenen, Kater en één van de EHBO casussen. De vertaling heeft ervoor gezorgd dat we inmiddels enkele publicaties hebben uitgegeven op internationale congressen, zoals het AMEE congres en Slice of Life.

Pagina 34


DPS websites Op de DPS website http://www.lumc.nl/DPS is alle informatie over de ontwikkeling en de huidige werking van het DPS programma te vinden. Op deze site kunnen DPS programmeurs van buiten het LUMC de nieuwste versie van de DPS Editor ophalen. Hier wordt ook de installatieprogrammatuur beschikbaar gesteld om het DPS systeem op een nieuwe computer te kunnen installeren. Op de Windows Based Terminal server http://www.lumc.nl/ica0 worden een aantal demonstratie casussen aangeboden die vanuit elke willekeurige computer met een internetverbinding kunnen worden opgestart. Deze casussen kunnen in het Nederlands of in het Engels worden gespeeld. Voor alle tutorials die als aanvulling op de DPS casussen zijn gemaakt is een website ingericht http://www.lumc.nl/tutorials De ontwikkelingen binnen het project Interfacultaire Communicatie Training middels een virtuele patiënt status, is na te lezen op de projectwebsite http://www.medfac.leidenuniv.nl/ict. De ontwikkelingen binnen het nieuwste project Klinisch Redeneren in het Universitair Lijnonderwijs zijn te volgen op de projectwebsite http://www.lumc.nl/KRUL. Alle websites over DPS zijn niet afgeschermd voor gebruikers buiten de eigen universiteit en dus algemeen toegankelijk.

Pagina 35


Geïnitieerde projecten Dynamische EHBO Casussen (DEC) Algemene informatie De looptijd van het project was 1 jaar. Het project is gestart in september 1999 en afgerond in augustus 2000. Tijdens het project werd samengewerkt door de TRE onderwijsgroep (de huidige naam is Mondriaan Onderwijsgroep), uitgeverij SMD (de huidige naam is ThiemeMeulenhoff) en het Leids Universitair Medisch Centrum, afdeling Heelkunde. Het project werd gesubsidieërd middels een BVE2000 subsidie van Center.

Samenvatting projectvoorstel De TRE-Onderwijsgroep heeft de intentie om, in nauwe samenwerking met het Leids Universitair Medisch Centrum , m.n. met de afdeling Heelkunde, 7 interactieve multimediale EHBO - cases voor het GDWS-onderwijs te ontwikkelen. Het innovatieve karakter Tot op heden heeft op dit terrein voor de doelgroep nog geen uitwerking van ICT applicaties plaatsgevonden. De heer Bloemendaal verbonden aan het LUMC ontwikkelt sinds 1996 met name voor geneeskunde studenten een tool om medische aspecten binnen de opleiding middels een interactieve ICT - applicatie aan de cursisten voor te kunnen leggen. Aanleiding tot het zelf ontwikkeling van deze Nederlandse tool was het feit dat een dergelijk systeem in Amerika door de National Board of Medical Examiners als "Classified" is bestempeld en daarmee niet in Nederland ingezet mocht worden. Speurtochten in Europa leverden ook geen resultaat op . De student versie is voorzien van zowel invoer door tekstherkenning als invoer via voorgeprogrammeerde opdrachten. Hierbij kan de student een volledige anamnese, lichamelijk en aanvullend onderzoek doen en heeft tevens de keuze uit een volledig pakket therapieën. Deze tool en de daarmee geproduceerde cases hebben hun waarde voor de studie geneeskunde bewezen. De Dynamische Patiënt Simulatie is binnen Nederland de enige tool om naast reeds eerder ontwikkelde dynamische cases ook EHBO - cases zo optimaal mogelijk tot een ICT-applicatie om te vormen. Een dynamische EHBO - case onderscheidt zich van een statische simulatie middels een modelering van het ziektebeloop in de tijd en de mogelijkheid voor de student om de toestand van de patiënt te beïnvloeden. Tijd is essentieel in de DPS/DEC. Dit komt tot uiting bij het aanvragen van tijdrovende onderzoeken als röntgen foto's, laboratorium onderzoek enz. Per onderzoek wordt aan de student aangegeven op welke termijn hij mededelingen m.b.t. tot het onderzoek kan verwachten. Bij DPS/DEC kunnen de parameters (klachten en symptomen, alsmede de uitkomsten van lichamelijk- en aanvullend onderzoek) tijdens de duur van de simulatie veranderen. Dit maakt het mogelijk verschillende beslismomenten tijdens een simulatie aan de student te ontlokken, een proces waar de student tijdens de opleiding nauwelijks aan toe komt of over nadenkt. Multimediale aspecten zoals toepassing van foto's,video,geluid en tijdsindicatoren garanderen voor de cursisten een aantrekkelijke vorm van medisch probleemoplossend studeren, waardoor aan het einde van het opleidingstraject hij/zij over een breed pakket van kennis en vaardigheden beschikt. Tijd en kosten zijn belangrijke factoren in de medische zorg en daarmee dus ook binnen de Dynamische EHBO Cases.

Pagina 36


Het belangrijkste doel van DPS/DEC is het simuleren van beslismomenten bij het stellen van een diagnose, en het instellen van een therapie. Het simuleren van beslismomenten staat centraal. De EHBO cases zullen met snelle veranderingen van de toestand van de patiënt gesimuleerd worden. Zowel de docent als de student beschikken na afloop van de simulatie over een beoordeling/score van de diagnostische en therapeutische handelingen. Aan het einde van de simulatie wordt de casus door DPS/DEC altijd volledig nabesproken. Hierbij wordt aangegeven hoe de eindbeoordeling tot stand is gekomen. Hierdoor krijgt de student direct feedback op zijn/haar medisch handelen. Technisch gezien is het mogelijk om vanuit het DPS/DEC koppelingen naar het internet te maken. Na overleg van vertegenwoordigers van het LUMC en de TRE-Onderwijsgroep werd duidelijk dat de Tool ook uitstekend in te zetten zou zijn voor het Middelbaar Beroepsonderwijs (GDWS-onderwijs) De volgende aspecten dienen daarbij tijdens het ontwikkeltraject voor het GDWS-onderwijs in ogenschouw gehouden te worden : • • • • •

Niveau doelgroep Zowel medisch inhoudelijk als qua aanspreekniveau zullen de cases voor het GDWSonderwijs geschikt zijn. De leerstof/cases dienen gericht te zijn op het curriculum/eindtermen van de doelgroep binnen het GDWS-onderwijs. Docenten van de TRE -Onderwijsgroep en medewerkers van het LUMC zullen in gezamenlijkheid voor de toekomstige gebruikers binnen het BVE-veld een instructieen handleiding ontwikkelen. De casuïstiek, zoals die op dit moment alleen mogelijk is onder DPS met daarin opgenomen beslismomenten en weging van beslissingen, speelt ook binnen DEC een belangrijke rol . Bij een aanpak zoals boven geschetst zullen attitude verandering en het nemen van verantwoordelijkheid door de student het resultaat zijn. Het programma betreft namelijk niet alleen "Medisch" Technische handelingen, maar vereist van de student met name inzicht in het proces .

Om e.e.a. te kunnen bewerkstelligen zullen docenten van de TRE-Onderwijsgroep tijdens het project In samenspraak met de arts/programmeur van het LUMC het script ontwikkelen en de producten monitoren op de eindtermen binnen het GDWS-onderwijs.

Beoogde resultaten ROC's Na afloop van dit project zullen naast de TRE-Onderwijsgroep ook andere ROC's van 7 dynamische ICT-EHBO cases grotendeels gebaseerd op de DPS tool gebruik kunnen maken. LUMC/Ziekenhuizen Voor het LUMC heeft bovengeschetste ontwikkeling het voordeel dat na een bewerking van de te ontwikkelen cases voor het GDWS-onderwijs deze tevens ingezet kunnen worden voor de binnen het LUMC aanwezige doelgroep en na 2000 binnen opleidingsunits van andere algemene ziekenhuizen .

Evaluatie De samenwerking tussen de ROC’s en het LUMC is goed verlopen.

Pagina 37


Het geproduceerde onderwijsmateriaal blijkt geschikt als aanvulling op het huidige EHBO onderwijs, zoals dit wordt gegeven door het Oranje Kruis en heeft dan ook het stempel van deze organisatie meegekregen. Bij het in productie nemen van de CD-Rom is vertraging opgelopen door de fusies binnen de uitgeverij SMD, maar inmiddels verloopt de distributie voorspoedig.

Interfacultaire Communicatie Training middels een virtuele patiëntstatus (ICT) Algemene informatie De looptijd van het project is 2 jaar. Het project is in januari 2000 van start gegaan en is afgerond in december 2002. Tijdens het project werd samengewerkt tussen 2 universiteiten in Nederland, het Academisch Medisch Centrum (AMC) het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het project werd gesubsidieërd middels een Tender 2000 subsidie door SURF.

Samenvatting projectvoorstel Overdracht en communicatie via de patiëntenstatus is op dit moment in geen van de acht medische faculteiten structureel in de artsopleiding opgenomen. De moderne gezondheidszorg maakt een dergelijke vorm van communicatie in toenemende mate noodzakelijk. Enerzijds neemt de complexiteit van de patiëntenproblematiek steeds meer toe, o.a. samenhangend met de veranderingen in de samenstelling van de bevolking ( vergrijzing, meer chronische zieken, multiculturele samenleving). Anderzijds zijn er maatschappelijke factoren als verkorting van de werktijd en het toenemende aantal in deeltijd werkende artsen, waardoor de continuïteit van de patiëntenzorg bedreigd zou kunnen worden. Het optimaliseren van de overdracht en de intercollegiale communicatie is hiervoor essentieel. Deze situatie doet zich ook al tijdens het laatste deel van de artsopleiding voor in de coassistentschappen. Deze fase van het onderwijs is dus bij uitstek geschikt om de studenten in deze aspecten te trainen, waarbij de Dynamische Patiënt Simulator (DPS) een belangrijk

Pagina 38


hulpmiddel is. Met deze DPS is het mogelijk dat studenten van verschillende faculteiten gezamenlijk asynchroon patiënten behandelen en de effecten daarvan kunnen volgen. Deze projectaanvraag betreft het ontwikkelen van voldoende patiëntencasus om deze training mogelijk te maken. De aanvragende instellingen dragen zorg voor implementatie van de casus in het onderwijsprogramma, waarbij overdracht en gezamenlijke behandeling door studenten van de beide aanvragende faculteiten het uitgangspunt is.

Beoogde resultaten Voor implementatie van de casus, specifiek geschikt voor communicatie tussen studenten, wordt gebruik gemaakt van DPS. Dit programma maakt gebruik van Microsoft Internet Explorer en biedt zo alle mogelijkheden van een moderne internet browser tijdens een patiënt simulatie en in de nabespreking. Product Het project levert 20 casus op waarmee studenten over internet met elkaar in de status kunnen communiceren. Hiermee worden consultsituaties gesimuleerd, waarbij studenten elkaar, als collegae, kunnen consulteren en overdrachten van de status bij dienstwisseling aan een collega van dezelfde discipline. De training bestaat voor studenten uit het zowel intra- als interuniversitair samen een patiëntstatus maken. De status die studenten schrijven zijn via DPS in te zien. Tijdens de productie van de casus zijn 4 verschillende fasen te onderscheiden die elk een tussenproduct opleveren. Gebruik in het onderwijs De casus worden voor dit project ingezet aan het begin van de co-assistentschappen, de praktijkperiode van de opleiding tot arts aan beide faculteiten. In deze fase van de studie lopen studenten stages op verschillende afdelingen in verschillende vakgebieden. Door de training te programmeren aan het begin van de praktijkperiode wordt studenten de kans geboden de geleerde kennis zoveel mogelijk toe te passen gedurende de rest van de twee jaar co-assistentschappen.Voor het behandelen van de gesimuleerde patiënt worden de studenten, net als in de praktijk, ingedeeld in een dienstrooster. Door de interfacultaire aanpak zullen overleg situaties tussen studenten door middel van de status in DPS moeten geschieden en wordt voorkomen dat twee studenten samen achter één beeldscherm een patiëntcasus doen. Continuïteit Aan het einde van het project wordt de DPS programmatuur onderhouden door zittend e personeel van het LUMC betaald uit 1 geldstroom. De casus worden onderhouden door e zittend personeel betaald uit 1 geldstroom van de twee deelnemende instellingen. Kennis- en productdisseminatie Zowel het personeel van het LUMC-UL als het AMC-UvA zijn vertegenwoordigd in de COO werkgroep van de Nederlandse Vereniging van Medisch Onderwijs. Voorzitter van deze werkgroep is de heer P.G.M. de Jong. Aan deze werkgroep nemen ICT-ers van alle medische faculteiten van Nederland deel. De werkgroep heeft een samenwerkingsovereenkomst opgesteld (zie bijlage 2) waardoor COO tussen de instellingen kan worden uitgewisseld. In 2000 wordt een DPS cursus gegeven voor alle leden van de werkgroep, met als doel de verspreiding van DPS over Nederland. Hieraan nemen 7 medische faculteiten deel, alsmede de faculteit Diergeneeskunde. Kennis en kunde, opgedaan door het LUMC-UL en AMC-UVA op het gebied van patiënt simulaties op de computer, worden na het project beschikbaar gemaakt voor de andere faculteiten. De verspreiding van de casus die het project voortbrengt over de medisch academische instellingen in Nederland is hiermee gewaarborgd. Het vernieuwende effect van het onderwijs, te weten de communicatie tussen studenten met de patiënt status als centraal punt, wordt aan het einde gemeten en door middel van nationale en internationale publicaties wereldkundig gemaakt. Kwaliteitswaarborging Een team van medische specialisten bepaalt het verloop van de ziekte in een casus, zodat persoonlijke opvattingen van artsen de inhoud van de casus niet kunnen domineren. Vervolgens vindt beoordeling van casus tussen teams van de verschillende universiteiten

Pagina 39


plaats, zodat ook interfacultaire discussies over de diagnostiek en behandeling gevoerd worden alvorens de casus in gebruik te nemen voor het onderwijs. Na afloop van het project worden de casus up to date gehouden door regelmatige revisie van e de inhoud door personeel van beide instellingen, betaald uit de 1 geldstroom.

Evaluatie De samenwerking tussen het AMC en het LUMC is goed verlopen. De geplande productie van het onderwijsmateriaal is gerealiseerd binnen de projectperiode. Aanvullend is een roosterprogramma ontwikkeld om de inzet in het onderwijs te vergemakkelijken en een Windows Based Terminal ingericht om het onderwijs bereikbaar te maken vanuit elke willekeurige locatie met internet verbinding. Het onderwijs is inmiddels vast geroosterd en wordt gegeven in de co-schappen van het AMC en het LUMC. De ontwikkelingen van het project zijn tevens beschikbaar op de website: http://www.medfac.leidenuniv.nl/ict

Klinisch Redeneren in het Universitair Lijnonderwijs (KRUL) Algemene informatie De looptijd van het project is 2 jaar. Het project is gestart in januari 2003 en wordt naar verwachting afgerond in december 2005. Het project wordt gesubsidieëerd middels een Tender 2002 subsidie door SURF. Tijdens het project wordt samengewerkt tussen 4 verschillende universiteiten in Nederland, het LUMC, AMC, UMCN en de KUN. Alle ontwikkelingen zijn te volgen op de website: www.lumc.nl/KRUL

Samenvatting projectvoorstel In dit project wordt een nieuwe onderwijswerkvorm ontwikkeld voor het aanleren van systematisch medisch probleemoplossen (klinisch redeneren). Hiervoor wordt bestaande simulatie programmatuur zodanig aangepast dat dit onderwijs voor het klinisch redeneren kan worden geïmplementeerd. Behalve dat hierdoor nieuwe mogelijkheden ontstaan voor het aanleren van klinisch redeneren, heeft door een verregaande automatisering van deze onderwijskundige methode de computer een duidelijke meerwaarde bij het gebruik in het onderwijs. Door meerdere instellingen wordt een relevant arsenaal aan patiëntsimulatie casussen gebouwd die geïmplementeerd worden in het onderwijsprogramma van de deelnemende universitaire medische centra. Het eindresultaat van dit project bestaat uit het inzetten van het gemaakte onderwijs in de vorm van patiëntsimulatie casussen in de verschillende geneeskunde curricula. Ook worden de casussen via een server aangeboden die via internet is te bereiken zodat studenten het onderwijs op elke locatie en elk tijdstip kunnen volgen. Omdat in elk curriculum geneeskunde aandacht besteed wordt aan het aanleren van systematisch medisch probleemoplossen is dit onderwijs onafhankelijk van het curriculum en kan aan alle instellingen in Nederland gebruikt worden. Het onderwijs uit dit project kan in verschillende onderwijsvormen ingezet worden. Het is zowel geschikt voor de integratie in blok- en lijnonderwijs als voor gebruik bij zelfstudie. Tijdens het project wordt een landelijke structuur en helpdesk opgezet voor ICT coördinatoren die werken met de simulatie programmatuur zodat deze programmatuur zich in de toekomst nog verder zal kunnen ontwikkelen en moderniseren.

Beoogde resultaten Verbetering van het onderwijs in het medisch probleemoplossen, door werkgroepen nieuwe stijl. Hierin worden papieren casussen vervangen door dynamische patiënt simulaties, specifiek ontworpen voor het aanleren van medisch probleemoplossen. Het theoretisch model voor het medisch probleemoplossen, beschreven in de bijlage over klinische probleemanalyse, wordt geautomatiseerd en geïntegreerd in DPS, waardoor toepassing in alle casussen bewerkstelligd wordt.

Pagina 40


Binnen dit project worden per instelling 25 casussen geproduceerd, toegespitst op de eerder besproken onderwijstechnologie. Samenwerking en uitwisseling met meerdere instellingen is essentieel in dit project om voor voldoende kwaliteit en kwantiteit aan casussen te zorgen en overeenstemming te krijgen over de toepassing van het medisch probleemoplossen binnen het computer ondersteund onderwijs. Een aantal van 60 tot 80 casussen geeft een relevante penetratiegraad in het curriculum. De casussen worden in werkgroepen ingezet in clusters van 3 tot 8 casussen rond een medisch probleem, waar de studenten zelfstandig aan werken. Na afloop van deze werkgroepbijeenkomsten, volgt een werkgroep MET een docent, waarin de verschillende casussen rond 1 probleemstelling worden nabesproken. De docent kan, als voorbereiding op de werkgroep, aan het DPS systeem vragen welke casussen door welke student zijn gedaan en wat de behaalde resultaten zijn van de deelnemende studenten. Ook is het mogelijk op te vragen welke inhoudelijke problemen zich bij meerdere studenten hebben voorgedaan. De door de studenten gevolgde computer casussen worden in een afsluitende werkgroep met één docent nabesproken. Door deze onderwijsvernieuwing zijn de volgende resultaten te verwachten: De kwaliteit van het onderwijs wordt constanter. De kwaliteit van reguliere werkgroepen is in grote mate afhankelijk van de begeleidende docent. Onderwijs met behulp van computers biedt een meer constante kwaliteit. Toegankelijkheid van het onderwijs wordt verbeterd. Onderwijs met behulp van computers is plaats en tijd onafhankelijk. Studenten moeten in gelijke mate participeren in het onderwijs. De ervaring leert dat een aantal studenten zich onttrekken aan het groepsproces in een werkgroep. Omdat een docent voor de afsluitende werkgroep inzicht heeft in de resultaten (kwalitatief en kwantitatief) valt te verwachten dat studenten zich minder makkelijk aan onderwijsmomenten kunnen onttrekken. Automatische analyse van de kwalitatieve en kwantitatieve participatie van studenten in een werkgroep. Een onderdeel van de taak van een docent in de huidige werkgroepvorm is het analyseren van lacunes bij studenten in de kennis en kunde van het probleemoplossen. DPS biedt de docent de mogelijkheid deze taak geautomatiseerd te ondersteunen. Vermindering van de druk op het docentencorps wat betreft onderwijs participatie in werkgroepen. Het aantal werkgroepen en onderwijsmomenten voor studenten blijft gelijk. De onderwijsbelasting voor het docentencorps gaat omlaag omdat er minder werkgroepen met een begeleidende docent noodz akelijk zijn dan bij reguliere werkgroepen. De docent kan zich nu inzetten voor het superviseren en samenvatten van meerdere casussen met de focus op één probleemstelling. Efficiënter inzetten van de schaarse ‘klinische’ docenten. Bij een verminderde personele belasting van het docentencorps, zal het voor klinische afdelingen makkelijker zijn de beste docenten met de meeste interesse voor onderwijs in te zetten. Deze nieuwe onderwijsmodules worden tevens ingezet in het blok onderwijs en als zelfstudiemiddel. Daarnaast kunnen deze casussen op termijn gebruikt worden als (gefaseerde) eindtoets of als onderdeel van de landelijke voortgangstoetsen: een student moet voor zijn doctoraal bijvoorbeeld tenminste 50 DPS-casussen met goed gevolg hebben afgelegd. De bouw van de casussen is zodanig dat ze ten alle tijden inzetbaar zijn voor dat doel. Tevens kunnen de casussen altijd worden opgenomen in verschillende Digitale Leer Omgevingen (DLO). Een ander voordeel van het gebruik van DPS, is dat dit systeem makkelijk gekoppeld kan worden aan andere lesprogramma’s op de computer. Zo zullen bij de casussen klinische interactieve tutorials gebouwd worden waarmee de integratie met basisvakken (anatomie, fysiologie en pathologie) gerealiseerd kan worden. Tevens zal bestaand digitaal lesmateriaal in de verschillende casussen worden opgenomen.

Pagina 41


Publicaties 1. Bloemendaal PM, Baalen van JM, Eggermont S. Informatie- en Communicatietechnologie geïntregreerd in het Computerondersteund Onderwijs. Remmen R, Spaai GWG, Jong de PGM, Verweij-van Vught AMJJ, Dolmans DHJM, Sterman-Vleeschdraager M et al., editors. 32. 1999. Veldhoven, Golden Tulip Conference Hotel Koningshof. 1999. 2. Bloemendaal PM, Baalen van JM, Eggermont S. De Dynamische Patiënt Simulator als toetsvorm. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2000; 19(3):92-95. 3. Bloemendaal PM, Eggermont S. Oefenen op computerpatiënten. Medisch Contact 2000; 55(36):1227-1229. 4. Bloemendaal PM, Eggermont S, Ehren MCM. Communication training through the Dynamic Patient Simulator. 32. 2000. Ben Gurion University of Negev, Beer Sheva, Israel. New Learning Technologies 2: Computer-Assisted Learning. 8-28-2000. 5. Bloemendaal PM, Eggermont S, Baalen van JM. De docent vervangen door Computer Ondersteund Onderwijs; het begin van een nieuw millennium. 129. 2000. Veldhoven, The Netherlands, Bon Stafleu van Loghum. Jong de, P. G. M., Remmen, R., Dolmans, D.H.J.M., Fluit, C. R. M. G., and Sterman-Vleeschdraager, M. 6. Bloemendaal PM, Teunisse M. Controlling document Interfacultaire Communicatie Training via een virtuele patiënt status. 8-1-2000. LUMC, LUMC, AMC. 7. Bloemendaal PM, Eggermont S, Schoonderwaldt EM. Development of a computerbased simulation: the Dynamic Patient Simulator. AMEE, 4.57. 9-5-2001. Berlijn. 9-52001. 8. Bloemendaal PM, Baalen van JM, Schoonderwaldt EM, Donnison JD. Samenwerkend ontdekkend leren met computersimulaties. Cate van O, Cohen-Schotanus J, Denekens J, Vleuten van der CP, Rossum van HJM, editors. 103. 11-22-2001. Veldhoven, Bohn Stafleu van Loghum. 11-22-2001. 9. Bloemendaal PM, Donnison JD. Studenten behandelen samen patiënten via het internet. 11-23-2001. Noordwijk. 10. Bloemendaal PM, Schoonderwaldt EM, Donnison JD, Eggermont S. Communication Training with the Dynamic Patient Simulator. 78. 6-20-2002. Toronto, Slice of Life. 619-2002. 11. Bloemendaal PM, Eggermont S, Schoonderwaldt EM, Baalen van JM. Medical Training with the Dynamic Patient Simulator. 87. 6-20-2002. Toronto, Slice of Life. 6-19-2002. 12. Bloemendaal PM, Eggermont S. Communication training by distance learning on a window based terminal. AMEE 2002[Approached to Better Teaching], 4.37. 8-29-2002. AMEE Office. 8-29-2002. 13. Eggermont S, Feller EW, Bloemendaal PM, Baalen van JM. Ontwikkeling van EHBO casus voor het MBO-v en HBO-v onderwijs. Remmen R, Spaai GWG, Jong de PGM, Verweij-van Vught AMJJ, Dolmans DHJM, Sterman-Vleeschdraager M et al., editors. 48. 1999. Veldhoven, Golden Tulip Conference Hotel Koningshof. 1999. 14. Eggermont S, Bloemendaal PM, Schoonderwaldt EM, Donnison JD. Inter-physician communication training through computer-based patient simulations. AMEE, 4.83. 9-52001. Berlijn. 9-5-2001.

Pagina 42


15. Eggermont S, Bloemendaal PM, Schenck PE, Schoonderwaldt EM, Hogerzeil SJ, Sijstermans R et al. Inter-physician communication training with patient simulations: a pilot study. AMEE 2002[Approached to Better Teaching], -4.37. 8-29-2002. AMEE Office. 8-29-2002. 16. Gobeé O, Wenink ACG, Gittenberger-de Groot AC, Poelmann RE, Baalen van JM, Bloemendaal PM. Clinical Anatomical Skills (CASK): a computer based training (CBT) program combining advantages of several study approaches. 63e Wetenschappelijke vergadering van de Nederlandse Anatomen Vereniging. 1-5-2001. Priorij Corsendonk, Oud-Turnhout, België. 17. Gobeé O, Wenink ACG, Baalen van JM, Poelmann RE, Bloemendaal PM, Gittenberger-de Groot AC. CASK: a clinically based interactive multi-learning-approach anatomy program. [ Slice of Life 2001]. 2001. 18. Gobeé O, Wenink ACG, Baalen van JM, Poelmann RE, Bloemendaal PM, Gittenberger-de Groot AC. CASK: een interactief, klinisch anatomisch C.O.O.programma dat verschillende leerwijzen combineert. Cate van O, Cohen-Schotanus J, Denekens J, Vleuten van der CP, Rossum van HJM, editors. 57. 11-22-2001. Veldhoven, Bohn Stafleu van Loghum. 11-22-2001. 19. Gobeé O, Wenink ACG, Poelmann RE, Bloemendaal PM, Gittenberger-de Groot AC. CASK: a Series of Clinically-based Interactive CBT programs in Anatomy. 57. 6-192002. Toronto, Slice of Life. 6-19-2002. 20. Schoonderwaldt EM, Bloemendaal PM. Website Interfacultaire Communicatie Training via de Virtuele Patiënt Status. http://www.medfac.leidenuniv.nl/ict . 2002. 21. Schoonderwaldt EM, Bloemendaal PM, Eggermont S, Baalen van JM. The Anatomy of the Dynamic Patient Simulator. 16. 6-19-2002. Toronto, Slice of Life. 6-19-2002. 22. Schoonderwaldt EM, Bloemendaal PM, Eggermont S. The Dynamic Patient Simulator. Some like it hot; Symposium 2002 Geffen school of medicine, UCLA. 6-13-2002. ULCA Los Angelos. 6-13-2002.

Pagina 43

Eindrapportage project

Recommend Documents