Profiel van de jonge suïcidepoger
Eva De Jaegere Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Univeristeit Gent Prof. Dr. C. van Heeringen
Studiedag ‘Schemerjongeren: schaduw én licht’
1. Definitie suïcidepoging 2. Suïcidecijfers bij jongeren 3. Oorzaken, risico- & beschermende factoren
Definitie suïcidepoging (WHO) • Suïcidale intentie (doodswens) aanwezig om van een suïcidepoging te spreken? • ≠ ts Europa (niet) en VS (wel) • In Europa: Definitie WHO: Opzettelijk, niet-fataal, niet-habitueel gedrag dat zal leiden tot zelfverwonding/vernietiging, ongeacht de suïcidale intentie (=> enkel verlangde verandering(en) bewerkstelligen via de fysische gevolgen van hun gedrag)
• Belangrijkste risicofactor voor suïcide!
Cijfers bij jongeren • Suïcide • Suïcidepoging
Suïcide in Vlaanderen (2010) F
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Suïcide bij jongeren in Vlaanderen, 2009 • Lager van West naar Oost Jongens
Meisjes
Totaal
West-Vlaanderen
6
4
10
Oost-Vlaanderen
5
1
6
Antwerpen
1
4
5
Vlaams-Brabant
4
0
4
Limburg
3
1
4
Vlaanderen
17
11
28
Tabel 1: Absolute aantal suïcides bij 10-19 jarigen per provincie, 2009 Bron: Sterftecertificaten, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Internationale vergelijking van suïcide bij jongeren Jongens
Meisjes
Totaal
België
21,6
6,2
14,0
Frankrijk
13,2
3,6
8,5
Duitsland
12,7
3,0
8,0
UK
106
2,5
6,7
Nederland
8,5
4,4
6,5
Tabel 2: Suïciderates (op 100.000) bij jongeren (15-24jr)
Bron: WHO
Suïcidepogingen in Vlaanderen
Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, UGent
Kenmerken medisch aangemelde, jonge suïcidepogers Leeftijd < 20 jaar • Geslacht: • 69% ♀, 31% ♂ (significant ≠ volw: 60% ♀)
• Methode: • 76% zelfvergiftiging • 18% zelfverwonding • 6% beide
• Poging onderbroken door derden: 35% Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Kenmerken medisch aangemelde, jonge suïcidepogers • Ernst letsel: Geen • 41%
Beperkt • 46% • Significant ≠ volw. (43%)
Ernstig • 11%
Levensbedreigend • 3% • Significant ≠ volw. (5%)
Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Kenmerken medisch aangemelde, jonge SP • Alcohol bij poging: 10% (significant ≠ volw.: 33%) • Eerder pogingen: 52% 27% 1 eerdere SP 11% 2 eerdere SP 7% 3 eerdere SP
Vorige SP <12 mnd geleden: 74%! (sign. ≠ volw.: 50%)
Vorige SP medisch behandeld: 73% (sign. ≠ volw.: 81%) Vorige SP psychisch behandeld: 60% Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Kenmerken medisch aangemelde, jonge SP • Gevoel na de poging: • • • •
16% depressief, triestig 13% spijt dat poging mislukt is 12% blij dat poging mislukt is 6% ambivalent
• Suïcidale gedachten (suïcidale ideatie): IPEO 1: 44% SI • 50% plannen
IPEO 2: 34% SI
• 60% plannen
Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Kenmerken medisch aangemelde, jonge suïcidepogers • Hopeloosheid:
Positief
Ambivalent
Negatief
• 31%
• 31%
• 38%
Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Kenmerken medisch aangemelde, jonge SP • Bereidheid tot verdere begeleiding: 86% • Zorgpad: 11% Geen behandeling
36% Ambulant (sign. ≠ volw.25%)
10% Somatische afdeling
67% Residentieel
34% Urgentiepsychiatrie
17% Intramurale PAAZ (sign. ≠ volw. 26%)
6% Extramurale PAAZ (sign. ≠ volw. 4%)
Bron: IPEO-registratiestudie 2007-2011 (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Zelfbeschadigend gedrag jongeren • Resultaten uit Child & Adolescent Self-harm in Europe (CASE) studie • Via zelfrapportage, 14-17 jr. Vlaanderen (O&W-Vl) Totaal
Nederland Totaal
7%
2,6%
ZBG ooit
10,4%
4,1%
Gedachten zonder ZBG laatste jaar
20,1%
9,5%
ZBG voorbije jaar
Bron: CASE-studie (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Verklaringen ≠en Vlaamse & Nederlandse jongeren • Vlaamse adolescenten: • Meer: • Negatieve levensgebeurtenissen & blootgesteld aan suïcidaal gedrag • Angstig • Alcohol- en druggebruik
• Minder: • Probleem-georiënteerde ‘coping’ (=efficiënt omgaan met problemen) • Communicatie over hun problemen met belangrijke volwassenen
Bron: CASE-studie (Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent)
Oorzaken en risicofactoren suïcidaal gedrag
Combinatie en cumulatie van verschillende oorzaken en risicofactoren
Complex & multifactorieel bepaald probleem!!!
Suïcidaal gedrag: Predispositie, ‘Traits’ Biologische factoren • Invloed van serotonerge neurotransmissiesysteem • Invloed van neurobiologische systemen betrokken in respons stressvolle gebeurtenissen
Psychologische factoren • Impulsiviteit (jongeren!!!) • Cognitieve factoren: • Dichotoom denken • Rigiditeit in denken en probleemoplossend vermogen (coping) • Hopeloosheid
Suïcidaal gedrag: Proximale stressoren, ‘States’ Sociale factoren • Sociaal netwerk, school, peers!!! • Gezinskenmerken: verlieservaringen, alleen komen te staan, problemen, familiale psychopathologie • Traumatische/stressvolle factoren
Psychiatrische factoren • • • • •
Depressieve stoornis Middelenmisbruik Eetstoornissen Schizofrenie Aanpassingsstoornis
Suïcidaal gedrag: Drempelfactoren Drempelverhogend • • • •
Toegankelijkheid GGZ Kennis & attitude over GGZ Sociale steun Diagnostiek en behandeling
Drempelverlagend • • • •
Media Vb suïcide in de omgeving Beschikbaarheid middelen Gebrekkige sociale steun
Een verklarend model voor suïcidaal gedrag (Portzky, 2006) Genetische belasting
Oorzaken en risicofactoren suïcidaal gedrag Biologische factoren
Vroege levenservaringen Sociale Stressoren
Psychologische factoren Trait/Kwetsbaarheid
Psychiatrische factoren State/stress Drempelverhogende of verlagende factoren*
Suïcidaal gedrag
* Drempelverlagend – Media – Voorbeelden suïcide in omgeving – Beschikbaarheid middelen – Gebrekkige sociale steun
*Drempelverhogend – Kennis en attitude (G)GZ – Toegankelijkheid (G)GZ – Sociale steun – Diagnostiek en behandeling
Algemene conclusies • Suïcidaal gedrag bij jongeren • Suïcidepogingen hoogst bij jonge meisjes => jongeren belangrijke risicogroep
• Belang van goede opvang van suïcidepogers! • Belang van langdurige opvolging
