Prinsjesdag 2015: economie groeit weer
PRINSJESDAG 2015
Prinsjesdag 2015: economie groeit weer Prinsjesdag is een dag van tradities. De Gouden Koets en de rijtoer door Den Haag, uitbundige of juist ingetogen hoeden en andere hoofddeksels, de troonrede in een mooi versierde Ridderzaal. Dit jaar is voorlopig de laatste keer dat je de Gouden Koets kon zien. Deze gaat voor groot onderhoud een aantal jaar de garage in. Een andere traditie is het uitlekken van de voorstellen. De plannen van het kabinet voor het komende jaar lagen vorige week al op straat. In deze nieuwsbrief kun je zien of de uitgelekte stukken inderdaad overeenkomen met de Miljoenennota. De koning vertelde in de troonrede dat de economie weer groeit, maar dat we er nog niet zijn. Zo is de werkloosheid nog te hoog. Het aantal banen neemt weliswaar toe, maar te veel mensen kunnen nog geen werk vinden. De regering wil hier wat aan doen. Onder meer door het belastingstelsel te veranderen en door verlaging van de loonkosten voor werknemers, die het minimumloon of net iets meer verdienen. Het Belastingplan 2016 is een belangrijk onderdeel van de plannen van het kabinet. Veel van de voorgestelde lastenverlichtingen vinden via belastingheffing en toeslagen plaats. De vermogensrendementsheffing en het schenkingsrecht worden aangepast. In deze samenvatting van de Miljoennota geven wij jou een overzicht van de belangrijkste voorstellen, die het kabinet op Prinsjesdag presenteerde. Daarnaast geven wij een overzicht van de stand van zaken op het gebied van de AOW, (netto) pensioen en het pensioen van de directeur-grootaandeelhouder. Ben je benieuwd of de verwachtingen van Prinsjesdag 2014 zijn uitgekomen? Je leest het op Knab Live. Wij wensen je veel leesplezier!
2
PRINSJESDAG 2015
Inhoudsopgave 1.
2.
3.
4.
5.
Miljoenennota 2016........................................................................................................ 5 1.1
Nederlandse economie beter dan verwacht, maar niet goed genoeg ...................... 5
1.2
Belangrijkste punten begroting 2016 ....................................................................... 5
1.3
Overheidstekort daalt, structureel tekort stijgt ......................................................... 6
1.4
Koopkrachtcijfers 2016 positief ............................................................................... 7
Belastingplan 2016 ........................................................................................................ 8 2.1
Belastingplan in teken van lagere lasten op arbeid ................................................. 8
2.2
Heffingskortingen, belastingschijven en -tarieven ................................................... 8
2.3
Overzicht heffingskortingen, belastingschijven en -tarieven .................................. 11
2.4
Herziening van box 3 ............................................................................................ 12
2.5
Verruiming schenkingsvrijstelling eigen woning .................................................... 14
2.6
Aanpassing autobelastingen ................................................................................. 14
2.7
Afschaffing 10-jaarsperiode conserverende aanslag ab-houders .......................... 14
2.8
Behandelschema Belastingplan 2016 door de Tweede Kamer ............................. 15
Zorg en sociale zekerheid ............................................................................................ 16 3.1
Inleiding ................................................................................................................ 16
3.2
Werkgelegenheid .................................................................................................. 16
3.3
Zorgpremie ........................................................................................................... 16
3.4
Wijkverpleging ...................................................................................................... 16
3.5
Wettelijk minimum loon ......................................................................................... 17
3.6
Kindgebonden budget ........................................................................................... 17
3.7
Zorg in verpleeghuizen ......................................................................................... 17
3.8
Toekomstfonds ..................................................................................................... 17
3.9
Kinderopvangtoeslag omhoog .............................................................................. 17
3.10
Peuteropvang en kraamverlof ............................................................................... 18
3.11
Studievoorschot .................................................................................................... 18
Sociale zekerheid......................................................................................................... 19 4.1
AOW ..................................................................................................................... 19
4.2
Anw ...................................................................................................................... 20
Pensioen ...................................................................................................................... 22 5.1
Verlaging maximum opbouw en pensioengevend inkomen ................................... 22
5.2
Twee franchises .................................................................................................... 22
5.3
Pensioenleeftijd .................................................................................................... 23
5.4
Pensioenknip ........................................................................................................ 23
3
PRINSJESDAG 2015
6.
7.
5.5
Wetsvoorstel pensioen in eenheden ..................................................................... 23
5.6
Uitstel afkoop klein pensioen ................................................................................ 23
5.7
Pensioen en bijstand............................................................................................. 24
5.8
Korting pensioenuitkering op WW ......................................................................... 24
5.9
Vrijwillige voortzetting pensioen na einde dienstverband....................................... 25
5.10
Uitstel Algemeen Pensioenfonds naar 1 januari 2016 ........................................... 25
5.11
Spoedeisende wetsvoorstellen ............................................................................. 26
5.12
Wet Pensioencommunicatie .................................................................................. 26
5.13
Hoofdlijnennota toekomstbestendig pensioenstelsel ............................................. 26
Nettopensioen .............................................................................................................. 27 6.1
Aftopping pensioengevend loon ............................................................................ 27
6.2
Kenmerken en voorwaarden nettopensioen .......................................................... 27
6.3
Premiestaffels voor nettopensioen ........................................................................ 27
6.4
Waardeoverdracht ................................................................................................ 28
Pensioen van de directeur-grootaandeelhouder ........................................................... 29 7.1
Waardering pensioen eigen beheer ...................................................................... 29
7.2
Exit pensioen in eigen beheer; start OBR of OSEB? ............................................. 29
7.3
Pensioenleeftijd .................................................................................................... 30
4
PRINSJESDAG 2015
Deel 1: Prinsjesdag 1.
Miljoenennota 2016
1.1
Nederlandse economie beter dan verwacht, maar niet goed genoeg
Nederland is weer terug in de economische kopgroep van Europa. Dit jaar groeit de economie met 2%. Volgend jaar met - naar verwachting - 2,4%. Het tekort neemt verder af en de werkloosheid daalt. Het herstel is breed gedragen, want naast de export en investeringen groeien dit jaar ook de consumentenbestedingen. Komend jaar kiest het kabinet voor lastenverlaging op arbeid, een evenwichtig koopkrachtbeeld, extra geld voor zorg en defensie en verdere uitvoering van de ingezette hervormingen. Dat blijkt uit de Miljoenennota 2016 die minister van Financiën Dijsselbloem dinsdag 15 september aan de Tweede Kamer aanbood. Hoewel de verwachte groei reden geeft voor optimisme vindt Dijsselbloem, dat Nederland nog steeds een te hoge werkloosheid heeft, die te langzaam daalt en dat er te weinig ruimte is voor groei. 'Het gaat met de Nederlandse economie beter dan verwacht, maar niet goed genoeg.' Volgens de minister heeft het kabinet de afgelopen jaren veel noodzakelijke maatregelen genomen om de overheidsfinanciën op orde te brengen, voor het behoud van de welvaartsstaat en om de economie te versterken. Daardoor staat Nederland er nu veel beter voor. 'De maatregelen hebben echter veel offers gevraagd van de mensen die ermee te maken kregen. Nu de economie verbetert, wil het kabinet dat Nederlanders dit ook merken. Daarnaast willen we buffers opbouwen om ook in de toekomst tijdens slechte tijden zo nodig de klappen op te kunnen vangen', aldus minister Dijsselbloem.
1.2
Belangrijkste punten begroting 2016
1.2.1
Verlaging van de lasten op arbeid
Het kabinet verlaagt de lasten op arbeid met structureel 5 miljard euro. Deze lastenverlichting bestaat uit de volgende onderdelen: • • • • • •
Een verbetering van de arbeidskorting voor inkomens tot ongeveer € 50.000 met maximaal € 700 (totaal budgettair beslag: 2,6 miljard euro). Een verlaging van de tarieven in de inkomstenbelasting; in de tweede en derde belastingschijf met circa 2% (budgettair beslag: 2,6 miljard euro). Een verhoging van de inkomensgrens van het toptarief (budgettair beslag: 0,8 miljard euro). Hierdoor gaan mensen vanaf een hoger inkomen het toptarief van 52% betalen. Een verhoging van de inkomensafhankelijke combinatiekorting van 0,3 miljard euro en een verhoging van de kinderopvangtoeslag van 0,3 miljard euro om de arbeidsparticipatie van werkende ouders met jonge kinderen te bevorderen. Introductie van een zogenoemd lage-inkomensvoordeel om het voor werkgevers aantrekkelijker te maken mensen met lage inkomens aan te nemen (budgettair beslag: 0,5 miljard euro). Medefinanciering van deze maatregelen door een volledige afbouw van de algemene heffingskorting (opbrengst van 2,1 miljard euro).
5
PRINSJESDAG 2015
Bereken zelf hoeveel inkomstenbelasting jij in 2016 gaat betalen.
1.2.2 Andere maatregelen •
•
• • • • • • • • •
1.3
In tegenstelling tot eerdere berichten van het Centraal Planbureau, zijn de koopkrachtplaatjes voor geen enkele groep negatief. Gemiddeld is de koopkrachtstijging in 2016 1,4%. Alleenstaanden met een minimumloon gaan er het meest op vooruit: 5,3%. Alleen sociale minima gaan er in koopkracht niet op vooruit. Vanaf 2017 gaan kleine spaarders en beleggers minder belasting betalen over hun vermogen en mensen met een hoog vermogen juist meer. De vermogensrendementsheffing wordt voor vermogen tussen € 25.000 en € 100.000, 0,87%; vanaf € 100.000 tot 1 miljoen euro 1,41% en boven 1 miljoen euro 1,65%. Bereken zelf jouw persoonlijke gevolgen voor de vermogensrendementsheffing in 2017. Ouders krijgen volgend jaar fors meer kinderopvangtoeslag. Het kabinet trekt daar 290 miljoen euro voor uit. De bezuinigingen op de huur- en zorgtoeslag worden uitgesteld. Het vaderschapsverlof wordt verlengd van twee naar vijf dagen. Kosten: 75 miljoen. Er gaat 60 miljoen euro naar de gemeenten voor de kinderopvang. Ongeacht of de ouders werken, wil het kabinet het mogelijk maken om de peuters een paar uur per week naar de kinderopvang te brengen. Vanaf 2017 wordt de regeling voor belastingvrij schenken uitgebreid. Dat kan dan tot een bedrag van € 100.000 voor de aanschaf van een woning. Er is de komende jaren extra geld voor versterking van Defensie oplopend tot 345 miljoen euro. Daar bovenop komt structureel 60 miljoen euro beschikbaar voor internationale missies. De uitgaven in de zorg gaan de komende jaren structureel 210 miljoen euro omhoog om de kwaliteit van leven van mensen in verpleeginstellingen te verbeteren. Voor sommige groepen gaat de zorgtoeslag omhoog met enkele tientallen euro’s. Voor het loonakkoord in de publieke sector trekt het kabinet dit jaar 470 miljoen euro uit. Dit bedrag loopt op tot 1,3 miljard euro structureel per jaar. Het kabinet stel 539 miljoen euro extra beschikbaar voor asielopvang in Nederland. Om vluchtelingen bescherming te bieden in het eerste veilige land dat ze tegenkomen op hun vlucht is door het kabinet 110 miljoen euro beschikbaar gesteld voor opvang in de regio.
Overheidstekort daalt, structureel tekort stijgt
Het economisch herstel heeft een positief effect op de overheidsfinanciën. Het overheidstekort daalt in 2016 naar 1,5% van het bruto binnenlands product (bbp). Dit komt onder meer door de toenemende belastinginkomsten en lagere werkloosheidsuitkeringen door de aantrekkende economie. En door de eerdere hervormingen en besparingen van het kabinet. Het structureel tekort loopt op tot 1,3% van het bbp in 2016, voornamelijk door de lagere aardgasbaten en de lastenverlichting. Dit valt binnen de toegestane marges van de Europese begrotingsregels. De EMU-schuld daalt in 2016 naar verwachting tot 66,2% van het bbp (466 miljard euro).
6
PRINSJESDAG 2015
1.4 Koopkrachtcijfers 2016 positief Het kabinet repareert de koopkracht. Hierdoor profiteren vrijwel alle groepen van de aantrekkende economie. Zonder maatregelen zou de koopkrachtontwikkeling van uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden negatief zijn geweest. Tabel 1: Koopkrachtcijfers: standaard koopkrachteffecten in %
Raming 2015
Raming 2016
-2,3 0,9
1,8 0,5
0,6 1,2
3,7 2,2
0,6 1,1
2,8 1,7
Alleenstaande Minimumloon 2 Modaal 2 x Modaal
0,9 0,6 1,4
5,3 2,8 1,0
Alleenstaande ouder Minimumloon Modaal
10,7 2,4
4,3 4,0
Inactieven: Sociale minima Paar met kinderen Alleenstaande Alleenstaande ouder
1,0 -0,3 -0,3
0 0 0
AOW (alleenstaand) Alleen AOW AOW + € 10.000 aanvullend pensioen
0,2 -0,6
0,8 0,1
AOW (paar) Alleen AOW AOW +€ 10.000 aanvullend pensioen
-0,2 -1,4
0,3 0,1
Actieven: Alleenverdiener met kinderen Modaal 1 2 x Modaal Tweeverdieners Modaal + ½ x modaal met kinderen 2 x Modaal + ½ x modaal met kinderen Modaal + modaal zonder kinderen 2 x Modaal + modaal zonder kinderen
Bereken zelf jouw persoonlijke gevolgen voor de koopkracht in 2016.
1 2
Modaal inkomen in 2015: € 35.500 Minimum loon juli 2015: € 19.541
7
PRINSJESDAG 2015
2.
Belastingplan 2016
2.1
Belastingplan in teken van lagere lasten op arbeid
Het Belastingplan 2016 staat in het teken van belastingverlaging. Het kabinet vermindert de lasten op arbeid volgend jaar met 5 miljard euro. Dat levert volgens het kabinet extra banen en een grotere economische groei op. De structurele belastingverlaging komt ten goede aan zowel werknemers als werkgevers, zo staat in het Belastingplan dat staatssecretaris Wiebes van Financiën op Prinsjesdag naar de Tweede Kamer stuurde. De belangrijkste voorstellen zijn de volgende: •
Werknemers Werknemers houden vanaf volgend jaar netto meer geld over. De tarieven in de 2e en 3e belastingschijf van de inkomstenbelasting gaan omlaag, terwijl de arbeidskorting fors stijgt. Ook verhoogt het kabinet de bovengrens van de 3e belastingschijf. Daar staat tegenover dat de algemene heffingskorting voor hogere inkomens wordt afgebouwd. Werknemers met jonge kinderen profiteren van een verhoging van de inkomensafhankelijke combinatiekorting en van de kinderopvangtoeslag. Beide maatregelen maken het makkelijker om een betaalde baan te combineren met de zorg voor kinderen.
•
Werkgevers Voor werkgevers wordt het aantrekkelijker om mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Vanaf 2017 krijgen werkgevers een tegemoetkoming van maximaal € 2.000 per jaar voor elke werknemer die rond het minimumloon zit.
•
Vermogensrendementsheffing Het kabinet stelt een hervorming voor van de vermogensrendementsheffing in box 3. Hierdoor sluit de heffing gemiddeld beter aan bij het rendement dat belastingbetalers daadwerkelijk behalen. Het heffingsvrije vermogen stijgt naar € 25.000. Het vlakke tarief van 30% blijft gehandhaafd.
•
Schenkingsvrijstelling De vrijstelling voor een eenmalige schenking voor de eigen woning wordt verhoogd en verruimd. Het maximale schenkingsbedrag gaat vanaf 2017 structureel omhoog naar € 100.000. Daarnaast vervalt de beperking dat de schenking door een ouder aan een kind moet worden gedaan. Voor deze schenkingsvrijstelling moet de ontvanger tussen de 18 en 40 jaar oud zijn.
2.2
Heffingskortingen, belastingschijven en -tarieven
2.2.1 Verlaging tweede en derde schijf en verlenging derde schijf Het tarief van de tweede en derde schijf van de loon- en inkomstenbelasting bedraagt in 2015 42%. Met ingang van 1 januari 2016 gaat het tarief in beide schijven omlaag naar 40,15%. Het tarief in de eerste schijf bedraagt per 1 januari 2016 36,55%. De verlaging van de tarieven in de tweede en derde schijf is voordelig voor ongeveer 50% van de belastingplichtigen met een inkomen in box 1. Volgens het Centraal Bureau van Statistiek zit 44% van de burgers met een belastbaar inkomen uit werk en woning in de tweede en/of derde schijf. En heeft 6,6% (ruim 850.000 mensen) een inkomen dat belast wordt met het hoogste belastingtarief van 52%.
8
PRINSJESDAG 2015
De schijven van de inkomstenbelasting worden geïndexeerd en vervolgens wordt de derde schijf verlengd met € 8.548. Hierdoor begint in 2016 de vierde schijf van de inkomstenbelasting bij een belastbaar inkomen uit werk en woning van meer dan € 66.421 (in 2015: € 57.585).
2.2.2 Snellere afbouw algemene heffingskorting Om de belastingmaatregelen te kunnen financieren, bouwt het kabinet de algemene heffingskorting sneller af. De volgende tabel laat zien hoe hoog de algemene heffingskorting is bij een bepaald inkomen in de jaren 2015 tot en met 2017, voor en na de wijzigingen in de afbouw. Inkomen
2015
2016
2017
is
was
wordt
was
wordt
10.000
2.203
2.230
2.230
2.233
2.233
20.000
2.199
2.230
2.226
2.233
2.233
30.000
1.967
1.898
1.747
1.911
1.768
40.000
1.735
1.566
1.267
1.579
1.288
50.000
1.503
1.234
788
1.247
809
60.000
1.341
991
308
971
329
70.000
1.341
991
0
971
0
Tabel 2: Hoogte algemene heffingskorting bij een bepaald inkomen in 2015 t/m 2017 in €
9
PRINSJESDAG 2015
2.2.3 Verhoging arbeidskorting Mensen met een arbeidsinkomens tussen circa € 9.000 en circa € 50.000 profiteren van een hogere arbeidskorting. Voor andere arbeidsinkomens heeft het belastingplan 2016 geen effect op de hoogte van de arbeidskorting. In de volgende tabel staat hoe hoog de arbeidskorting is bij een bepaald inkomen is in de jaren 2015 tot en met 2017, voor en na de wijziging van maximale arbeidskorting. Inkome n
2015
2016
2017
is
was
wordt
was
wordt
10.000
100
349
400
325
381
20.000
2.220
2.465
3.103
2.619
3.312
40.000
2.220
2.465
2.864
2.647
3.077
60.000
1.811
2.064
2.064
2.273
2.277
80.000
1.011
1.264
1.264
1.473
1.477
90.000
611
864
864
1.073
1.077
100.000
211
464
464
673
677
110.000
184
64
64
273
277
120.000
184
0
0
0
0
Tabel 3: Hoogte arbeidskorting bij een bepaald arbeidsinkomen in 2015 t/m 2017 in €
2.2.4 Verhoging van de inkomensafhankelijke combinatiekorting De inkomensafhankelijk combinatiekorting is voor werkenden die een kind jonger dan 12 jaar verzorgen. In de volgende tabel is zichtbaar hoe hoog de inkomensafhankelijke combinatiekorting is bij een bepaald inkomen in de jaren 2015 tot en met 2016, voor en na de wijziging van het opbouwpercentage en van het maximumbedrag. Inkomen
2015
2016
is
was
wordt
5000
1.039
1.044
1.046
10.000
1.239
1.244
1.354
20.000
1.639
1.644
1.970
30.000
2.039
2.044
2.586
40.000
2.152
2.163
2.769
50.000
2.152
2.163
2.769
Tabel 4: Hoogte inkomensafhankelijke combinatiekorting bij een bepaald arbeidsinkomen in 2015 en 2016 in €
10
PRINSJESDAG 2015
2.3 Overzicht heffingskortingen, belastingschijven en -tarieven Heffingskortingen
Stand 2015
Stand 2016
Maximum algemene heffingskorting onder AOW-leeftijd
2.203
2.230
Maximum algemene heffingskorting boven AOW-leeftijd
1.123
1.139
Minimale algemene heffingskorting onder AOW-leeftijd
1.342
0
Minimale algemene heffingskorting boven AOW-leeftijd
685
0
Maximum arbeidskorting
2.220
3.103
Minimale arbeidskorting
184
0
Maximum werkbonus
1.119
1.119
Maximum inkomensafhankelijke combinatiekorting
2.152
2.769
Jonggehandicaptenkorting
715
719
Ouderenkorting (*)
1.042 / 152
1.187 / 70
Alleenstaande ouderenkorting
433
436
Tabel 5: Overzicht heffingskortingen 2015 en 2016 in €
(*): De ouderenkorting kent twee hoogtes. De hogere ouderenkorting geldt voor belastingplichtigen met een verzamelinkomen van niet meer dan € 35.770 (in 2015). Boven dit verzamelinkomen geldt het lagere bedrag aan ouderenkorting. Schijven en grenzen Einde eerste schijf Einde tweede schijf geboren voor 1 januari 1946 Einde tweede schijf geboren na 1 januari 1946 Einde derde schijf
Stand 2015 19.822 33.857
Stand 2016 19.922 34.027
33.589 57.585
33.715 66.421
Stand 2015 36,5% 18,6% 42% 24,1% 42% 52%
Stand 2016 36,55% 18,65% 40,15% 22,25% 40,15% 52%
Tabel 6: Overzicht schijven 2015 en 2016 in €
Tarief Tarief eerste schijf onder AOW-leeftijd Tarief eerste schijf boven AOW-leeftijd Tarief tweede schijf onder AOW-leeftijd Tarief tweede schijf boven AOW-leeftijd Tarief derde schijf Tarief vierde schijf Tabel 7: Overzicht tarieven 2015 en 2016
11
PRINSJESDAG 2015
2.4
Herziening van box 3
De huidige vermogensrendementsheffing, die spaargeld in box 3 belast, geeft veel Nederlanders het gevoel belasting af te dragen over een opbrengst die er nooit is geweest. In box 3 wordt sinds 2001 een verondersteld rendement uit vermogen van 4% belast tegen een vlak tarief van 30%. Het kabinet herziet de vermogensrendementsheffing in box 3 met ingang van 1 januari 2017. Belangrijkste reden is dat deze beter zou moeten aansluiten bij de rendementen die door belastingbetalers in voorafgaande jaren gemiddeld zijn behaald. Het percentage van 4 houdt echter geen rekening met de samenstelling van het vermogen. Dit schuurt met het rechtvaardigheidsgevoel van velen, zeker nu de rente op spaargeld zeer laag is. Om te komen tot een heffing die belastingbetalers als rechtvaardiger ervaren en die tegelijkertijd goed uitvoerbaar is, kiest het kabinet ervoor om de forfaitaire benadering te behouden. Maar binnen die benadering beter aan te sluiten bij de in de voorafgaande jaren gemiddeld door belastingbetalers in de markt behaalde rendementen. Het kabinet wil dit bewerkstelligen door het forfaitaire rendement voortaan te baseren op de gemiddelde verdeling van het box 3-vermogen over spaargeld en beleggingen (de vermogensmix) in combinatie met een in het verleden in de markt gerealiseerd rendement op beide componenten. Zowel het rendement op het spaardeel als op het beleggingsdeel wordt jaarlijks aangepast aan de hand van de meest actueel beschikbare gegevens. De gemiddelde vermogensmix is gebaseerd op de belastingaangiften en wordt elke vijf jaar geëvalueerd. Het resultaat is dat de vermogensrendementsheffing beter gaat aansluiten bij de rendementen die door belastingbetalers in voorafgaande jaren gemiddeld zijn behaald, maar kan afwijken van het individuele rendement. De vermogensrendementsheffing behoudt immers zijn forfaitaire karakter, hetgeen voor de uitvoering zo belangrijk is. Het kabinet wil periodiek, om te beginnen bij een eerste evaluatie van de werking van het nieuwe systeem drie jaar na inwerkingtreding, opnieuw bezien of, in welke mate, op welke termijn en onder welke voorwaarden een heffing op werkelijk rendement tot de mogelijkheden behoort. Het kabinet handhaaft het vlakke tarief van 30%, ongeacht de vermogenstitel of de omvang van het vermogen. Het kabinet verhoogt het heffingsvrije vermogen met ingang van 2017 naar € 25.000 per persoon.
2.4.1 Nieuwe berekeningswijze Er komen drie vermogensschijven in box 3: € 0 tot € 100.000, € 100.000 tot 1 miljoen euro en meer dan 1 miljoen euro. Voor elke schijf wordt de gemiddelde verdeling van het vermogen over spaargeld en beleggingen bepaald (de vermogensmix). De verdeling verschuift van 67% sparen en 23% beleggen bij een vermogen tot € 100.000 naar 0% sparen en 100% beleggen bij vermogen van meer dan 1 miljoen euro. Op basis van werkelijk gerealiseerde marktrendementen in het verleden wordt een gemiddeld rendement toegerekend aan het spaardeel en het beleggingsdeel in de vermogensmix. Voor 2017 is de raming van het rendement op spaargeld 1,63% en op beleggingen 5,5%. Het vlakke tarief van 30% blijft intact. Het heffingsvrije vermogen gaat met ingang van 2017 omhoog naar € 25.000 per persoon (bedrag 2015: € 21.330). Aan de hand van de onderstaande tabel (met de rendementen volgens raming 2017) en het totale vermogen van de belastingplichtige kan de box 3-heffing worden berekend. In de tabel wordt het spaardeel aangeduid als rendementsklasse I (RI) en het beleggingsdeel als rendementsklasse II (RII).
12
PRINSJESDAG 2015
Schijf
Box 3vermogen (€)
Heffingsvrij vermogen (€)
RI (sparen) 1,63%
RII (beleggen) 5,5%
Forfaitair rendement (*)
1e
0 - 100.000
-/- 25.000
67%
33%
2,9 %¹
2e
100.000 - 1 mln
21%
79%
4,7 %²
3e
> 1 mln
0%
100%
5,5 %³
Tabel 8: marginale verdeling vermogensmix en rendement naar twee rendementsklassen (*) Dit forfaitaire rendement ronden wij af op één decimaal. Hierdoor levert een berekening met dit percentage een kleine afwijking op ten opzichte van een berekening met de percentages uit de rendementsklassen sparen en beleggen. ¹ 67%*1,63%+33%*5,5% ² 21%*1,63%+79%*5,5% ³ 0%*1,63%+100%*5,5%
Voor een box 3-vermogen van een belastingplichtige van bijvoorbeeld € 150.000 geldt tot € 100.000 de vermogensmix volgens de eerste schijf en voor € 50.000 de vermogensmix volgens de tweede schijf.
2.4.2 Voorbeeld Het box 3-vermogen van X bedraagt € 120.000. Het heffingsvrije vermogen bedraagt € 25.000. In het nieuwe systeem kan, uitgaande van het (voorlopig vastgestelde) forfaitaire rendement voor 2017, de te betalen belasting als volgt worden berekend: 1e schijf : (€ 100.000 – € 25.000) x 2,9% = € 2.175 2e schijf: € 20.000 x 4,7% = € 940 Het voordeel sparen en beleggen bedraagt € 2.175 + € 940 = € 3.115. De te betalen belasting bedraagt 30% x € 3.115 = € 934. In het huidige systeem met een vast forfaitair rendement van 4% wordt de belasting als volgt berekend: Rendementsgrondslag € 120.000 Heffingvrij vermogen € 21.330 Grondslag sparen en beleggen € 98.670 Voordeel sparen en beleggen 4% x € 98.670 = € 3.946 Te betalen belasting 30% x € 3.946 = € 1.184 Bereken zelf jouw persoonlijke gevolgen voor de vermogensrendementsheffing in 2017.
2.4.3 Gevolgen voor partners De systematiek voor fiscale partners verandert niet. Fiscale partners mogen net als nu kiezen hoe zij de gezamenlijke grondslag sparen en beleggen, dus het gezamenlijke box 3vermogen na aftrek van tweemaal het heffingsvrije vermogen, onderling verdelen. Anders dan nu kan de verdeling van de grondslag invloed hebben op de belastingdruk in box 3, namelijk wanneer een schijfgrens wordt overschreden.
13
PRINSJESDAG 2015
2.5
Verruiming schenkingsvrijstelling eigen woning
In de Successiewet 1956 is een eenmalig verhoogde vrijstelling van € 53.016 (bedrag 2016) opgenomen voor schenkingen van ouders aan kinderen tussen 18 en 40 jaar, mits de schenking verband houdt met de verwerving of verbouwing van een eigen woning, de afkoop van rechten van erfpacht, opstal of beklemming met betrekking tot die woning dan wel voor de aflossing van de eigenwoningschuld of een restschuld van de vervreemde eigen woning van het kind. De hoogte van die vrijstelling wordt structureel verruimd van € 53.016 (bedrag 2016) tot € 100.000 (bedrag 2017). De beperking dat de schenking moet zijn gedaan van een ouder aan een kind vervalt. Hierdoor geldt de vrijstelling voortaan ook buiten de gezinssituatie. Wel blijft de beperking van kracht dat de begunstigde tussen 18 en 40 jaar moet zijn. De verhoogde schenkingsvrijstellingen zijn eenmalige vrijstellingen. De hoofdregel is dat de verkrijger per schenker eenmaal in zijn leven van één van de regelingen gebruik kan maken. In 2013 en 2014 konden belastingplichtigen eerdere schenkingen voor de eigen woning aanvullen tot de voor die jaren geldende verhoogde vrijstelling van € 100.000. Dit gaat ook gelden voor diegenen die in 2015 en 2016 gebruikmaken van de voor die jaren geldende verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning van € 53.016 (bedrag 2016). Zij kunnen in de kalenderjaren 2017 en 2018 bij een schenking voor de eigen woning nog een vrijstelling toepassen tot het bedrag waarmee de met ingang van 2017 geldende vrijstelling voor de eigen woning de thans bestaande verhoogde vrijstelling van € 53.016 (bedrag 2016) te boven gaat.
2.6
Aanpassing autobelastingen
Het kabinet komt met een pakket aan maatregelen, dat verduurzamen efficiënter stimuleert, de autobelastingen op termijn beter uitvoerbaar maakt en de belastinginkomsten robuuster. Ook wordt de automarkt minder verstoord door fiscaal beleid. Deze maatregelen zijn de volgende. • • • •
2.7
Het aantal bijtellingscategorieën gaat van vier naar twee en het algemene bijtellingspercentage gaat voor nieuwe auto’s van 25 naar 22. De tarieven van de belasting van personenauto’s en motorrijwielen (BPM) gaan tot 2020 geleidelijk omlaag met gemiddeld 12%. Tegelijkertijd gaat het vaste bedrag per verkochte auto – dat niet aan de CO2-uitstoot gekoppeld is – omhoog. De fiscale stimulering van nul-emissie voertuigen blijft in stand en de fiscale stimulering van plug-in hybridevoertuigen wordt verminderd. Voor elektrische nulemissie personenvoertuigen gaat een aftopping in de bijtelling gelden. De motorrijtuigenbelasting (MRB) gaat per 2017 gemiddeld met 2% omlaag voor reguliere personenvoertuigen en stijgt voor de meest vervuilende dieselauto’s per 2019.
Afschaffing 10-jaarsperiode conserverende aanslag abhouders
Het kabinet wil een einde maken aan situaties waarin de schatkist belastinginkomsten misloopt bij emigratie van mensen met een aanmerkelijk belang. Dit zijn mensen met minstens 5% van de aandelen in een vennootschap.
14
PRINSJESDAG 2015
Als mensen met een aanmerkelijk belang emigreren, krijgen ze van de Belastingdienst een zogenoemde conserverende aanslag over de waardegroei van hun bezit in de periode dat zij in Nederland woonden. Volgens de huidige wetgeving hoeft een emigrant deze aanslag alleen te voldoen als (nagenoeg) alle winstreserves in de vennootschap worden uitgekeerd of bij verkoop van de aandelen. Zolang dit niet gebeurt, hoeft de aanslag niet te worden betaald. De conserverende aanslag wordt kwijtgescholden na 10 jaar verblijf in het buitenland. In het Belastingplan 2016 wordt de kwijtschelding geschrapt. De conserverende aanslag blijft voortaan voor onbepaalde tijd openstaan. Ook verdwijnt de bepaling dat emigranten met een aanmerkelijk belang de conserverende aanslag alleen hoeven te voldoen bij een winstuitkering van 90% of meer. Voortaan moet bij iedere winstuitkering naar rato belasting worden betaald. Geëmigreerde aanmerkelijkbelanghouders betalen straks evenveel en op hetzelfde moment belasting als niet-geëmigreerde aanmerkelijkbelanghouders. De voorgenomen maatregelen gaan met terugwerkende kracht gelden vanaf de publicatie van het Belastingplan op 15 september 2015 vanaf 15.15 uur.
2.8
Behandelschema Belastingplan 2016 door de Tweede Kamer
Het (voorlopige) behandelschema van Belastingplan 2016 door de Tweede Kamer ziet er als volgt uit. • • • • • • • • • •
Dinsdag 15 september; Prinsjesdag (week 38): indiening Dinsdag 22 september van 16:30-19:00 uur (week 39): besloten technische briefing Woensdag 7 oktober 12:00 uur (week 41): inbrengdatum voor het verslag Vrijdag 16 oktober (week 42): nota naar aanleiding van verslag Herfstreces van 16 oktober t/m 26 oktober 2015 Maandag 26 oktober van 11:00-19:00 uur (laatste dag herfstreces) (week 44): eerste wetgevingsoverleg, eerste termijn commissie Donderdag 29 oktober (week 44): schriftelijke antwoorden n.a.v. het eerste wetgevingsoverleg Maandag 2 november van 11:00-23:00 uur (week 45): tweede wetgevingsoverleg, eerste termijn regering en volledige tweede termijn Dinsdag 10 en woensdag 11 november (week 46): plenaire behandeling Donderdag 12 november (week 46): stemmingen
15
PRINSJESDAG 2015
3.
Zorg en sociale zekerheid
3.1
Inleiding
De grootste uitgavenposten van de Rijksbegroting zijn ook in 2016 de zorg en sociale zekerheid. Samen zijn deze twee categorieën goed voor 153 miljard euro. Dit is 58% van alle uitgaven van het Rijk. Het kabinet financiert hiermee onder andere alle uitgaven aan ziekenhuizen, langdurige zorg, WW- uitkeringen en de AOW.
3.2
Werkgelegenheid
De werkloosheid daalt maar is nog steeds te hoog. Het werkloosheidspercentage neemt naar verwachting af naar 6,7 in 2016. Dat komt neer op circa 600.000 werklozen. Het aantal banen neemt weliswaar toe, maar veel mensen kunnen nog geen werk vinden. De langdurige werkloosheid steeg tijdens de crisis in Nederland harder dan bijvoorbeeld in Duitsland en Scandinavië. Met de voorgenomen veranderingen in het belastingstelsel wil de regering een impuls geven aan banengroei en de koopkracht van mensen. Een lagere inkomstenbelasting stimuleert de consumptie en daarmee de werkgelegenheid. Het kabinet introduceert een tegemoetkoming voor werkgevers die de mensen aannemen met een loon tussen 100% en 120% van het minimumloon; het zogenaamde lage-inkomensvoordeel (LIV). Deze tegemoetkoming per 2017 verlaagt de loonkosten, waardoor de kansen op werk toenemen zonder de inkomenspositie van deze mensen aan te tasten. De impuls van circa 500 miljoen euro is daarmee positief voor zowel werknemers als werkgevers. De prioriteit van het kabinet ligt bij verder economisch herstel en banengroei. Het kabinet kiest ervoor om de werkzoekenden gericht extra te ondersteunen en de arbeidskorting opnieuw voor iedereen te verhogen (zie paragraaf 2.2.3). Het is de ambitie van het kabinet om 100.000 banen extra mogelijk te maken, door de lasten op arbeid met 5 miljard euro te verlagen. Het verlagen van de lasten op arbeid biedt een kans om het minimumloon te hervormen. De koopkracht van werkenden neemt in 2016 toe. Werkenden gaan er gemiddeld 2,6% op vooruit, dat is gemiddeld € 750 netto per jaar. Door de bezuiniging op de huurtoeslag uit te stellen, de verhoging van de zorgtoeslag te verlengen en de ouderenkorting en het kindgebonden budget te intensiveren gaan ook mensen met een uitkering en gepensioneerden er gemiddeld iets op vooruit (0,2%).
3.3
Zorgpremie
De nominale premie voor de Zorgverzekeringswet en de inkomensafhankelijke bijdrage stijgen minder dan waar in de Miljoenennota 2015 vanuit is gegaan. De zorgpremie stijgt met circa € 7 per maand; de zorgtoeslag met circa € 67 per jaar. Het eigen risico wordt door automatische indexering € 385.
3.4
Wijkverpleging
Wijkverpleging en een deel van de langdurige geestelijke gezondheidszorg vallen per 2015 onder de verantwoordelijkheid van zorgverzekeraars. De rechten van de meest kwetsbare
16
PRINSJESDAG 2015
mensen zijn sinds 1 januari 2015 verankerd in de Wet langdurige zorg en Jeugdwet. Het resultaat is dat zorg dicht bij de patiënt kan worden georganiseerd, mensen langer thuis kunnen blijven wonen en er ruimte is om te experimenteren.
3.5
Wettelijk minimum loon
Het wettelijke minimum loon is opgesteld in een tijd dat de 40-urige werkweek voor veel werknemers standaard was. De arbeidsmarkt is ondertussen sterk veranderd. Nederland is een van de weinige landen die een minimum loon op dag-, week, of maandbasis kent. Deze huidige vormgeving van minimum loon sluit niet langer aan op de praktijk en bemoeilijkt bovendien de handhaving. Dit najaar stuurt het kabinet een verkennende notitie over het Wettelijk minimum loon naar de Tweede Kamer. Het wettelijk minimumloon stijgt in 2016 met 1,71%.
3.6
Kindgebonden budget
Dit is een bijdrage (naast de kinderbijslag) in de kosten voor kinderen tot 18 jaar. Hoe hoog de toeslag is, hangt onder meer af van het inkomen van de belastingplichtige, het aantal kinderen en hun leeftijd. Als het gezinsinkomen hoger is dan € 19.464 (bedrag 2015) wordt het kindgebonden budget geleidelijk minder. In 2016 worden de bedragen in het kindgebonden budget vanaf het tweede kind verhoogd. Het bedrag voor het tweede kind gaat met € 33 omhoog, het bedrag voor het derde kind met € 100 en de bedragen vanaf het vierde kind met € 177. Dat moet de koopkracht van gezinnen verbeteren.
3.7
Zorg in verpleeghuizen
Iedereen wil gezond en zelfstandig oud worden. Als dat op enig moment niet meer kan, willen mensen kunnen rekenen op goede ondersteuning en zorg voor een waardige oude dag. Er komt structureel 210 miljoen euro beschikbaar om de zorg in de verpleeghuizen te verbeteren. De verpleeghuizen krijgen de middelen om de kwaliteit te verbeteren. Daarnaast wordt er ruimte gemaakt om meer tijd te kunnen geven aan persoonlijke aandacht en dagactiviteiten.
3.8
Toekomstfonds
Een deel van het midden- en kleinbedrijf heeft een kwetsbare financiële positie en kan moeilijk aan krediet komen. Er is 155 miljoen euro extra om de kredietmogelijkheden voor het MKB uit te breiden. Een deel van dat geld komt uit het Toekomstfonds. Dat wordt ingesteld om te investeren in innovatie en tegelijkertijd vermogen te behouden voor de toekomst. Het startkapitaal is 200 miljoen euro. Toekomstig rendement van het fonds kan ten goede komen aan de financiering van wetenschappelijk onderzoek.
3.9
Kinderopvangtoeslag omhoog
De afgelopen jaren werd er nog fors bezuinigd op de kinderopvang. Ouders krijgen volgend jaar meer kinderopvangtoeslag. De kinderopvangtoeslag wordt met 0,3 miljard euro verhoogd om de arbeidsparticipatie van werkende ouders met jonge kinderen te bevorderen.
17
PRINSJESDAG 2015
3.10 Peuteropvang en kraamverlof Het kabinet investeert in de mogelijkheid dat alle peuters in Nederland enkele uren per week naar de kinderopvang kunnen. Gemeenten krijgen meer ruimte om de mogelijkheid van opvang aan te bieden. Dit voorschoolse aanbod zorgt voor een gelijkere startpositie op de basisschool. Het kraamverlof voor partners wordt uitgebreid van 2 naar 5 dagen. Dit zorgt voor betrokkenheid van beide ouders in de eerste dagen na de geboorte van hun kind. Voor deze prioriteiten is in totaal 135 miljoen euro structureel beschikbaar.
3.11 Studievoorschot De basisbeurs is per september 2015 vervangen door de mogelijkheid te lenen tegen sociale voorwaarden (het studievoorschot). Voor studenten van wie de ouders minder dan modaal verdienen, wordt de aanvullende beurs verhoogd. Met het studievoorschot komt een bedrag vrij dat oploopt tot maximaal 1 miljard euro. Dit bedrag investeert het kabinet in de kwaliteit van hoger onderwijs.
18
PRINSJESDAG 2015
Deel 2: Stand van zaken 4.
Sociale zekerheid
4.1
AOW
4.1.1 AOW ingang Op 2 juni 2015 nam de Eerste Kamer het wetsvoorstel “Versnelling stapsgewijze verhoging AOW-leeftijd” aan. Vanaf 2016 gaat de AOW-leeftijd elk jaar in stappen van drie maanden omhoog. Vanaf 2019 tot 2022 worden dit stappen van vier maanden. Jaar
2015
Verhoging 1 mnd met AOW65 +3 leeftijd mnd
2016
2017
2018
2019
2020
2021
3 mnd
3 mnd
3 mnd
4 mnd
4 mnd
4 mnd
65 + 6 mnd
65 + 9 mnd
66 mnd 66 + 4 mnd
66 + 8 mnd
67
De eerste AOW-uitkering gaat in op de dag dat de AOW-gerechtigde de AOW-leeftijd bereikt. Vanaf 2022 wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. De verdere verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd en de aanvangsleeftijd wordt jaarlijks, voor de eerste maal uiterlijk op 1 januari 2017 voor het jaar 2022, vastgesteld volgens de formule: V = (L – 18,26) – (P – 65). Hierbij staat de L voor de (door het CBS geraamde) gemiddelde resterende levensverwachting op 65-jarige leeftijd en de P voor de pensioendatum in het kalenderjaar voorafgaande aan het kalenderjaar van verhoging. Als de uitkomst van deze formule 0,25 of meer is, wordt de AOW-leeftijd met drie maanden verhoogd. De rijksoverheid heeft op haar site een tool opgenomen waarmee je eenvoudig de AOWleeftijd vaststelt.
4.1.2 Overbruggingsregeling Degenen die op 1 januari 2015 met prepensioen of VUT zijn, kunnen door de verhoging van de AOW-leeftijd te maken krijgen met een inkomensgat. Dit gat ontstaat omdat de AOWuitkering later ingaat dan het prepensioen- of de VUT-uitkering stopt. Alleen mensen die geen of te weinig (gezamenlijk) inkomen hebben in de periode tussen 65 jaar en de verhoogde AOW-leeftijd kunnen een beroep doen op deze regeling. Verder mag hun vermogen op 1 januari van het jaar waarin zij 65 jaar worden niet hoger zijn dan de vrijstellingsgrens van box 3. Op 1 januari 2015 ligt die grens voor alleenstaanden op € 21.330 en voor partners op € 42.660. De overbrugging is een uitkering op minimumniveau. Voor alleenstaanden is de inkomensgrens 200% van het wettelijk minimumloon (WML). Dat is een bruto maandbedrag van € 3.015,60 (1 juli 2015). Voor samenwonenden geldt een gezamenlijk inkomensgrens van 300% van het WML. Dat is een bruto maandbedrag van € 4.523,40 (1 juli 2015). De maximale overbruggingsuitkering is € 1.135,20 bruto per maand (1 juli 2015). De Sociale Verzekeringsbank trekt de inkomsten in de periode waarover de overbruggingsuitkering worden uitgekeerd af van de maximale overbruggingsuitkering.
19
PRINSJESDAG 2015
Een soortgelijke regeling bestond al. Maar die zou in 2019 eindigen. De regeling eindigt nu in 2023. De regeling geldt nu ook voor mensen die tussen 1 januari 2013 en 1 juli 2015 met VUT of vroegpensioen zijn gegaan.
4.1.3 AOW-aanvangsleeftijd gaat mee omhoog AOW bouw je op gedurende vijftig jaar vóór de AOW-leeftijd. Nu de AOW-leeftijd versneld omhoog gaat, gaat de aanvangsleeftijd gelijk mee omhoog.
4.1.4 Partnertoeslag Op 1 april 2015 verviel de inkomensafhankelijke partnertoeslag. Dit is een toeslag die AOW‘ers met een jongere partner kregen wanneer die partner geen of weinig inkomen heeft. Degenen die voor 1 januari 1950 geboren zijn en een AOW-toeslag ontvangen, behouden deze toeslag van maximaal 50% van het netto-WML totdat de jongere partner AOWpensioen krijgt of een te hoog inkomen krijgt. De hoogte van de toeslag is ook afhankelijk van het gezamenlijk inkomen van de AOW‘er en de partner. Bij een gezamenlijk inkomen (het AOW-pensioen telt ook mee) dat hoger is dan € 2.638,06 bruto per maand (1 juli 2015) verlaagt de SVB de toeslag met maximaal 10%. Lees meer over de korting.
4.1.5 Kostendelersnorm AOW uitgesteld De AOW-uitkering voor een AOW‘er die samenwoont bedraagt 50% van het WML. Maar een AOW‘er die samenwoont met een eerste graad bloedverwant krijgt op dit moment nog 70% van het WML. Dit zou moeten veranderen op basis van de kostendelersnorm. De kostendelersnorm houdt in dat onder meer de AOW of nabestaandenuitkering Anw lager wordt als er meer personen van 21 jaar of ouder op één adres wonen. De reden hiervoor is dat als er meer personen in een woning wonen, de woonkosten gedeeld kunnen worden. De relatie tussen de kostendelers doet er niet toe. De bedoeling was dat de kostendelersnorm voor de AOW zou ingaan op 1 juli 2016. En voor de Anw op 1 juli 2015. Klijnsma stuurde de Eerste en Tweede Kamer op 18 juni een brief waarin zij aangaf de kostendelersnorm voor de AOW te uit te stellen naar 1 januari 2018 omdat deze norm een negatieve invloed kan hebben op de keuze rond mantelzorg. Met ingang van 1 januari 2015 geldt de kostendelersnorm overigens wel voor bijstandsgerechtigden die een woning delen met meer volwassenen.
4.2
Anw
4.2.1 Kostendelersnorm Anw Sinds 1 juli 2015 geldt de kostendelersnorm voor de Anw. Voor degenen met een Anwuitkering en een kostendeler van 21 jaar of ouder gaat de Anw-uitkering per 1 juli 2015 iets omlaag. Jaarlijks wordt het normbedrag van de Anw-uitkering minder, tot het normbedrag van 50% van het netto-minimumloon is bereikt. Het normbedrag van 70% van het minimumloon wordt als volgt verlaagd:
1 juli 2015 naar 68% 1 januari 2016 naar 65% 1 januari 2017 naar 60% 1 januari 2018 naar 55%
20
PRINSJESDAG 2015
1 januari 2019 naar 50%
De overige inkomsten worden helemaal of gedeeltelijk van het normbedrag afgetrokken. Lees meer over de kostendelersnorm en de Anw.
4.2.2 Nieuwe woonlandfactoren per 1 januari 2016 Als de uitkeringsgerechtigde in het buitenland woont worden de kinderbijslag en/of Anwuitkering aangepast aan het kostenniveau van het woonland. Per land is vastgesteld hoeveel procent van het maximale bedrag aan kinderbijslag of Anw-uitkering iemand krijgt. Een overzicht van alle landen en percentages per 2016 lees je hier. Deze percentages (woonlandfactoren) worden één keer per jaar opnieuw bekeken. Vanaf 1 januari 2016 gelden voor veel landen nieuwe percentages.
21
PRINSJESDAG 2015
5.
Pensioen
5.1
Verlaging maximum opbouw en pensioengevend inkomen
Op 1 januari 2015 ging de Wet verlaging maximum opbouw- en premiepercentages pensioen en maximering pensioengevend inkomen (wet Witteveen-2015) in. Zoals de naam van deze wet al aangeeft, regelt deze wet de verlaging van de maximale opbouwpercentages en aftopping van het pensioengevend loon.
5.1.1
Aftopping pensioengevend loon
Het pensioengevend loon is sinds 1 januari 2015 maximaal € 100.000. Degenen die een hogere pensioengevend loon hebben dan € 100.000 kunnen met een nettopensioen of nettolijfrente het gemis aan pensioen enigszins compenseren. Bij deeltijd is dit maximum bedrag, overeenkomstig de deeltijdfactor, lager. Deze aftopping geldt niet voor een arbeidsongeschiktheidspensioen.
5.1.2 Maximale opbouwpercentages met ingang van 1 januari 2015 Met ingang van 1 januari 2015 geldt voor respectievelijk eindloon- en middelloonregelingen een maximaal opbouwpercentage van 1,657 en 1,875 per jaar. In 2014 waren die percentages nog verlaagd van 2 naar 1,9 (eindloonregelingen) en van 2,25 naar 2,15 (middelloonregelingen). De beschikbare premiestaffels zijn ook aangepast. Op 30 december 2014 publiceerde de staatssecretaris het aangepast staffelbesluit in de Staatscourant. Het besluit Premieregeling gaat uit van een pensioenopbouw gebaseerd op een bereikbaar pensioen van 75% van het gemiddelde loon in 40 opbouwjaren en de maximering van het pensioengevend loon op € 100.000. Bijlage VII van dit besluit bevat voorwaarden en tabellen voor het nettopensioen op basis van 4% en 3% rekenrente. Opgebouwde pensioenaanspraken blijven intact. De maximale opbouwpercentages voor nabestaandenpensioen en wezenpensioen gaan in evenredigheid omlaag.
5.2
Twee franchises
Vanaf 1 januari 2015 is de franchisefactor voor een middelloon- en een beschikbare premieregeling 100/75. Voor een eindloonregeling 100/66,28. Dit correspondeert per 1 januari 2015 met een minimale franchise van respectievelijk € 12.642 en € 14.305. Hierdoor kunnen met ingang van 2015 twee verschillende AOW-franchises in één pensioenregeling ontstaan. Vaak wordt in een premieregeling het risico partnerpensioen (partnerpensioen ingaande bij overlijden vóór de pensioendatum) bepaald op basis van eindloon. In dat geval zou voor de bepaling van de beschikbare premie een andere franchise moeten worden toegepast dan bij de bepaling van het risico partnerpensioen. Om partijen de tijd te geven om de regelingen aan te passen staat de staatssecretaris van Financiën tot 1 januari 2018 - onder voorwaarden - toe dat ook voor het risico partnerpensioen de middelloonfranchise wordt gebruikt. Een overzicht van de AOW-franchises van de belastingdienst, onder meer bij lagere opbouwpercentages, vind je hier.
22
PRINSJESDAG 2015
5.3
Pensioenleeftijd
Tot 1 april 2012 ging de AOW in op de eerste dag van de maand waarop iemand 65 jaar werd. Veel pensioenregelingen sloten daarop aan met de pensioeningangsdatum. Volgens die regelingen is de pensioeningangsdatum de eerste van de maand waarin de deelnemer 65 jaar wordt. Sinds 1 april 2012 gaat de eerste AOW-uitkering in op de dag dat de gerechtigde de AOW-leeftijd bereikt. In veel pensioenregelingen wordt nog steeds uitgegaan van een pensioeningangsdatum op de eerste van de maand. Volgens het ministerie van Financiën kan dat alleen bij een lager opbouwpercentage. Voor pensioeningangsdata vóór 67 jaar publiceerde het CAP in de loop van 2014 (actuarieel herrekende) percentages. Aan die percentages voegde het CAP op 23 januari een extra percentage toe: een percentage voor de pensioenleeftijd van 66 11/12. Dat extra percentage werd toegevoegd omdat veel pensioenregelingen nog steeds een pensioeningang kennen van de eerste van de maand in plaats van de exacte verjaardag. Pensioenregelingen met een pensioeningangsdatum op de eerste van de maand waarin de deelnemer 67 jaar wordt, hoeven tot 2017 niet actuarieel herrekend te worden. Dit blijkt uit een reactie van staatssecretaris Wiebes op Kamervragen die mevrouw Lodders stelde op 30 januari 2015.
5.4
Pensioenknip
Op 2 juli publiceerde staatssecretaris Klijnsma het besluit om de pensioenknip opnieuw in te voeren. Deze maakt het mogelijk om bij premie- en kapitaalovereenkomsten de uitkering op de ingangsdatum te splitsen (‘knippen’) in een direct ingaande tijdelijke uitkering van maximaal 2 jaar en een daarop aansluitende levenslange uitkering. De pensioenknip staat open voor mensen van wie de pensioendatum ligt vóór 1 januari 2017. En alleen wanneer zij het pensioenkapitaal dat beschikbaar is gekomen op de pensioendatum nog niet hebben aangewend voor een levenslange uitkering. Pensioenuitvoerders zijn verplicht om mee te werken aan dergelijke verzoeken als het totaal opgebouwde pensioenkapitaal ten minste € 10.000 bedraagt.
5.5
Wetsvoorstel pensioen in eenheden
Op 14 juli diende Kamerlid Lodders het initiatiefwetsvoorstel “Wet uitbetaling pensioen in pensioeneenheden” in. Lodders stelt voor om de Pensioenwet zodanig te wijzigen dat doorbeleggen van een premie- of kapitaalovereenkomst in de uitkeringsfase mogelijk is. Dit kan door het pensioen uit te drukken in pensioeneenheden in plaats van in een vast bedrag in euro’s. Hierdoor is er geen sprake meer van één vast aankoopmoment. De beoogde inwerkingtreding van dit wetsvoorstel is vóór het einde van de weer tijdelijk ingevoerde Pensioenknip. Dus vóór 1 januari 2017.
5.6
Uitstel afkoop klein pensioen
Een pensioenuitvoerder mag een pensioen dat lager is dan € 462,88 per jaar (2015) onder bepaalde voorwaarden afkopen. Tot 2015 uiterlijk op de ingangsdatum van dat pensioen. Omdat de pensioeningangsdatum meestal een andere is dan de ingangsdatum van de AOW-uitkering, levert afkoop van klein pensioen op de pensioeningangsdatum onbedoelde effecten op bij samenloop met toeslagen en inkomensafhankelijke regelingen. Bijvoorbeeld de nabestaandenuitkering op grond van de Anw en de partnertoeslag in de AOW. Met ingang van 1 januari 2015 heeft de pensioengerechtigde een keuze bij afkoop van een klein
23
PRINSJESDAG 2015
pensioen. Hij mag de afkoop van zijn kleine pensioen uitstellen tot de eerste dag van de maand na de datum waarop hij de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt.
5.7
Pensioen en bijstand
Op 16 juni 2015 stuurde staatssecretaris Klijnsma het wetsvoorstel “Vrijlating lijfrenteopbouw en inkomsten uit arbeid en bevordering vrijwillige voortzetting pensioenopbouw” naar de Tweede Kamer. Dit wetsvoorstel regelt onder meer dat gemeenten bijstandsgerechtigden niet kunnen dwingen om hun pensioen eerder te laten ingaan. En beschermt opgebouwd lijfrentekapitaal voor de vermogenstoets in de Participatiewet (voorheen: de Wet Werk en Bijstand). De bescherming geldt tot een lijfrentevermogen van €250.000. De nieuwe regeling geldt ook voor mensen die niet kunnen deelnemen aan een pensioenfonds en zelf hun pensioen hebben geregeld. Eén van de aanleidingen voor deze wetswijziging was een plan van de gemeente Enschede. Die wilde bijstandsgerechtigden dwingen om hun pensioenrechten, wanneer mogelijk, vervroegd te doen ingaan. Op die manier zouden zij inkomsten genereren, waardoor een beroep op de bijstand niet nodig is. Klijnsma vond dat onwenselijk. Vooruitlopend op de wetswijziging riep Klijnsma gemeenten op om geen regels meer te maken die bijstandsgerechtigden dwingen eerder hun pensioen aan te spreken. De gemeente Enschede trok haar plan toen in.
5.8
Korting pensioenuitkering op WW
5.8.1 Korting pensioen van WW-uitkering tot 1 juli 2015 Op 1 juli 2015 trad de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) in werking. Tot 1 juli regelde de Werkloosheidswet (WW) dat “andere inkomsten” geheel in mindering moesten worden gebracht op de WW-uitkering. Volgens het Algemeen Inkomensbesluit sociale zekerheidswetten (hierna: AIB) valt ook het ouderdomspensioen hieronder. Deze pensioeninkomsten worden dus in beginsel verrekend met de WW-uitkering. Het betreffende artikel uit de WW verviel met de invoering van de WWZ. Dit roept de vraag op of bijvoorbeeld het ouderdomspensioen (inclusief deeltijd- en prepensioen) in de toekomst nog steeds in mindering moet worden gebracht op de WW-uitkering.
5.8.2 Korting pensioen van WW-uitkering vanaf 1 juli 2015 De invoering van de Wet werk en zekerheid wijzigt de systematiek van de verrekening van ouderdomspensioen met de WW-uitkering niet. Met ingang van 1 juli 2015 wordt de hoogte van de WW-uitkering als volgt berekend. De volgende formules bepalen de hoogte van de WW-uitkering voor respectievelijk de eerste twee maanden en de periode daarna: 0,75 x (A – B x C/D) en 0,7 x (A – B x C/D). Hierbij staat: • • • •
A voor het maandloon; B voor het inkomen in een kalendermaand; C voor het dagloon; D voor het dagloon waarnaar de uitkering zou zijn berekend indien dat niet gemaximeerd zou zijn.
24
PRINSJESDAG 2015
Op deze WW-uitkering komt het inkomen in verband met arbeid in mindering. Onder “inkomen in verband met arbeid” verstaat het AIB, net als in het verleden, ook het ouderdomspensioen. Uitzonderingen In een beperkt aantal situaties vindt er geen verrekening van het ouderdomspensioen plaats: •
Voor zover de uitkeringsgerechtigde een deeltijdpensioen ontving vóór het intreden van de werkloosheid en dat deeltijdpensioen samenhangt met een eerder verlies van arbeidsuren. Wanneer de uitkeringsgerechtigde vervolgens (volledig) werkloos wordt, vindt geen verrekening plaats van dit ingegane deeltijdpensioen met de WWuitkering.
•
Wanneer het ouderdomspensioen voortvloeit uit een parallelle dienstbetrekking ten opzichte van de dienstbetrekking waaruit de betrokkene werkloos is geworden, hoeft deze niet verrekend te worden met de WW-uitkering.
•
Ouderdomspensioen dat al werd ontvangen voorafgaand aan de dienstbetrekking waaruit de betrokkene werkloos is geworden, hoeft niet gekort te worden op de WWuitkering. Voor de betrokkene was er dan geen aanleiding om zich uit het arbeidsproces terug te trekken, aldus de toelichting op het AIB.
•
Ouderdomspensioen waarmee in de formule al rekening is gehouden dat er mede toe leidde dat een WW-uitkering niet is ontstaan, hoeft niet nog een keer met een WW-uitkering verrekend te worden. Hieronder valt bijvoorbeeld de situatie dat iemand geen recht heeft op WW-uitkering omdat hij verwijtbaar werkloos werd of omdat hij ontslag nam en dit kon doen vanwege het ontvangen van ouderdomspensioen. Het ouderdomspensioen wordt dan geacht eerder in aanmerking te zijn genomen. De overheid vindt het onredelijk om datzelfde ouderdomspensioen met andere (opvolgende) WW-uitkeringen te verrekenen.
5.9
Vrijwillige voortzetting pensioen na einde dienstverband
Na beëindiging van een dienstverband kan- onder voorwaarden - de pensioenregeling vrijwillig worden voortgezet. Dit kan alleen wanneer de pensioenregeling de mogelijkheid van vrijwillige voortzetting biedt. Bij sommige pensioenuitvoerders moeten gewezen werknemers binnen drie maanden een besluit nemen of zij de regeling vrijwillig willen voortzetten. Dat vindt de regering te kort. Hierdoor kan niet weloverwogen een keuze gemaakt worden tussen wel of niet vrijwillig voortzetten. In de Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling wordt daarom een beslistermijn van negen maanden opgenomen. Ook dit is geregeld in het eerder genoemde wetsvoorstel “Vrijlating lijfrenteopbouw en inkomsten uit arbeid en bevordering vrijwillige voortzetting pensioenopbouw”.
5.10 Uitstel Algemeen Pensioenfonds naar 1 januari 2016 Een Algemeen Pensioenfonds (APF) is een nieuwe pensioenuitvoerder naast het pensioenfonds, de verzekeraar en de PPI. Het APF is een pensioenfonds en maakt een nieuwe vorm van bundeling mogelijk van verschillende pensioenregelingen. De Tweede Kamer stemde op 18 juni in met het wetsvoorstel voor het APF. De Eerste Kamer schortte de behandeling van het wetsvoorstel voor de invoering van een APF in eerste instantie op. De Senaat wilde wachten op het advies van de Raad van State over het amendement Lodders/Vermeij en de reactie van het kabinet hierop. Omdat de beoogde ingangsdatum van
25
PRINSJESDAG 2015
1 januari 2016 hierdoor in gevaar komt vroeg staatssecretaris Klijnsma de Senaat toch vast te starten men de behandeling. De commissie SZW gaf hieraan gehoor.
5.11 Spoedeisende wetsvoorstellen Op 3 september stuurden minister Asscher en staatssecretaris Klijnsma (beiden SZW) een brief aan de Eerste Kamer met een motivering van het spoedeisende karakter van de wetsvoorstellen op het terrein van SZW. Met betrekking tot pensioen gaat het om de volgende wetsvoorstellen: • • •
Wetsvoorstel werken na de AOW-gerechtigde leeftijd (nr. 34.073); Wetsvoorstel algemeen pensioenfonds (nr. 34.117); Wet vrijlating lijfrenteopbouw en inkomsten uit arbeid en bevordering vrijwillige voortzetting pensioenopbouw (nr. 34.227);
5.12 Wet Pensioencommunicatie De wet heeft tot doel dat mensen een persoonlijk en transparant totaaloverzicht van hun pensioen krijgen. En moet ervoor zorgen dat pensioenfondsen en pensioenverzekeraars informatie verstrekken die aansluit bij de wensen van de deelnemer. De Wet Pensioencommunicatie trad per 1 juli 2015 gefaseerd in werking. Op 1 juli 2015 traden onder meer de algemene eisen aan informatieverstrekking (zoals tijdig, duidelijk, correct en evenwichtig) in werking. Op 1 januari 2016 gaat onder meer in: het Pensioen 1-2-3, een aantal wijzigingen met betrekking tot het UPO en de uitbreiding van het Pensioenregister.
5.13 Hoofdlijnennota toekomstbestendig pensioenstelsel Staatssecretaris Klijnsma publiceerde op 6 juli de hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel. Het kabinet geeft de volgende richtinggevende hoofdlijnen voor een toekomstbestendig pensioenstelsel: 1. Een toereikend aanvullend pensioen voor alle werkenden door een gedifferentieerde aanpak; 2. Overgang naar een actuarieel correcte systematiek van pensioenopbouw; 3. Een transparanter en eenvoudiger pensioen: 4. Meer ruimte voor maatwerk en keuzemogelijkheden. In het stelsel zoals het kabinet dat voor zich ziet, krijgen deelnemers meer dan nu een eigen pensioenvermogen. Het kabinet streeft ernaar om de doorsneepremie vanaf 2020 gefaseerd af te schaffen en de overstap te maken naar een actuarieel correcte methodiek van pensioenopbouw. De komende vijf jaar zal het nieuwe pensioenstelsel meer vorm gaan krijgen. Daarvoor moet nog veel onderzocht worden.
26
PRINSJESDAG 2015
6.
Nettopensioen
6.1
Aftopping pensioengevend loon
Het pensioengevend loon is sinds 1 januari 2015 maximaal € 100.000. Bij deeltijd is dit maximum bedrag, overeenkomstig de deeltijdfactor, lager. Deze aftopping geldt niet voor een arbeidsongeschiktheidspensioen. Degenen met een hoger pensioengevend loon kunnen met een nettopensioen het gemis aan pensioen enigszins compenseren.
6.2
Kenmerken en voorwaarden nettopensioen
De premie voor een nettopensioen moet de werkgever afdragen. De premie komt uit het nettoloon. Dus het loon, nadat loonheffing daarop in mindering is gebracht. De waarde van een nettopensioen is voor de inkomstenbelasting vrijgesteld in box 3. De voorwaarden daarvoor staan in afdeling 5.3B in de Wet Inkomstenbelasting 2001. Het nettopensioen: • • • • • •
mag uitsluitend voorzien in een ouderdoms-, partner- of wezenpensioen; mag niet worden afgekocht, vervreemd, tot voorwerp van zekerheid dienen; moet worden uitgevoerd door Nederlandse pensioenuitvoerder (pensioenfonds of een pensioenverzekeraar); kan alleen in de vorm van een beschikbare-premieregeling; geldt voor werknemers per dienstbetrekking, voor zover het pensioengevend loon hoger is dan het maximum van € 100.000 (maal de deeltijdfactor); en moet blijven binnen de begrenzingen die de Wet op de inkomstenbelasting daarvoor stelt.
Voor de vormgeving en begrenzing voor nettopensioen is zo veel mogelijk aangesloten bij de regels voor beschikbare-premieregelingen van hoofdstuk IIB van de Wet LB. De box-3 vrijstelling vervalt wanneer onregelmatige handelingen plaatsvinden met het nettopensioen; bijvoorbeeld afkoop. Een oneigenlijke handeling is ook wanneer de werknemer een vergoeding krijgt van zijn werkgever voor nettopensioen en zijn werkgever die vergoeding niet in dezelfde mate geeft aan zijn collega’s die niet meedoen aan nettopensioen. En die collega’s voor het overige in dezelfde omstandigheden verkeren.
6.3
Premiestaffels voor nettopensioen
De staatssecretaris van Financiën publiceerde op 30 december 2014 de premiestaffels voor nettopensioen. Hiermee kan de maximale premie voor nettopensioen worden bepaald. Er is een 3% en 4%-staffel. Die staffels zijn opgenomen in bijlage VII in het Besluit premieovereenkomsten (Staatscourant 30 december 2014, nr 36872). Ook voor nettopensioen geldt dat – als het rendement bij toepassing van de 3%-staffel boven het middelloonniveau uitkomt – dit rendement ten goede moet komen aan de pensioenuitvoerder. Daarom moet het nettopensioen – net als een brutopensioen – bij toepassing van de 3%-staffel bij een aantal gebeurtenissen getoetst worden op bovenmatigheid.
27
PRINSJESDAG 2015
6.4
Waardeoverdracht
De PW geeft deelnemers een wettelijk recht op waardeoverdracht bij wisseling van dienstbetrekking. Als een werknemer verzoekt om waardeoverdracht dan is zowel de oude als de nieuwe pensioenuitvoerder verplicht om daaraan mee te werken als aan de voorwaarden voor het recht op waardeoverdracht wordt voldaan. Maar wat gebeurt er wanneer de pensioenuitvoerder van de nieuwe werkgever geen nettopensioen aanbiedt? De huidige regeling met betrekking tot waardeoverdracht houdt in dat het opgebouwde nettopensioen moet worden omgezet naar een hoger brutopensioen bij de nieuwe pensioenuitvoerder. Dat kan ertoe leiden dat de pensioenregeling van die deelnemer boven de fiscale grenzen komt. En het is ook niet toegestaan dat bij waardeoverdracht het nettopensioen bij de oude pensioenuitvoerder achterblijft (en dus niet wordt overgedragen naar de nieuwe pensioenuitvoerder). Om deze problemen te ondervangen zijn de PW en de Wet verplichte beroepspensioenregeling aangepast. Met ingang van 1 juli 2015 bestaat het recht op waardeoverdracht van een nettopensioen alleen wanneer de ontvangende pensioenuitvoerder ook een regeling voor nettopensioen uitvoert. Is dit niet het geval, dan blijft het nettopensioen buiten de waardeoverdracht en kan het dus achterblijven bij de oude uitvoerder. De PW en Wet verplichte beroepspensioenregeling zijn daarop aangepast. Deze wetswijziging was “verstopt” in de Wet pensioencommunicatie, die de Eerste Kamer op 19 juni 2015 als hamerstuk afdeed.
28
PRINSJESDAG 2015
7.
Pensioen van de directeur-grootaandeelhouder
Het pensioen van de directeur-grootaandeelhouder (DGA) valt niet onder de Pensioenwet. Een DGA kan zijn pensioen laten uitvoeren door zijn BV: pensioen in eigen beheer. Door verschillende omstandigheden leidt pensioen in eigen beheer tot problemen. Ook de politiek onderkent dit. Vandaar dat de staatssecretaris van Financiën zoekt naar mogelijke oplossingen voor deze problemen.
7.1
Waardering pensioen eigen beheer
BV ’s hebben vanaf 2014 te maken met drie waarderingsmethoden, te weten: • fiscale waardering; • waardering volgens marktwaarde; • waardering volgens principes RJ. Volgens de Raad voor Jaarverslaggeving (RJ) moeten BV ’s vanaf 1 januari 2014 pensioenverplichtingen waarderen op basis van de waarde in het economisch verkeer. De BV moet waarderen op basis van het principe van “de beste schatting”. Wat betreft de toe te passen rekenrente heeft de RJ bepaald dat deze gebaseerd moet zijn op de marktrente op hoogwaardige bedrijfsobligaties die geldt op de balansdatum. Volgens de belastingdienst moet de BV bij de dividendcheck uitgaan van de(hogere) marktwaarde en niet van de RJwaardering. Dit geldt ook bij echtscheiding en herverzekering van de aanspraken. Voor de fiscale balans, die de basis vormt voor de aangifte vennootschapsbelasting, moet worden uitgegaan van de fiscale waardering. Het verschil in waardering van de pensioenverplichting levert onder meer knelpunten op wanneer een BV dividend wil uitkeren of wanneer de directeur-grootaandeelhouder gaat scheiden. Waarover later in dit bericht meer. Die knelpunten, plus het feit dat de Belastingdienst relatief veel energie steekt in een kleine groep belastingplichtigen, waren voor het ministerie van Financiën aanleiding om te zoeken naar een oplossing.
7.2
Exit pensioen in eigen beheer; start OBR of OSEB?
Op 1 juli stuurde staatssecretaris Wiebes zijn oplossingsrichtingen voor pensioen in eigen beheer aan de Tweede Kamer. Volgens Wiebes kan pensioen in eigen beheer het beste vervangen worden door een Oudedagsbestemmingsreserve (OBR) of Oudedagssparen in eigen beheer (OSEB). Het specifieke verschil tussen OBR en OSEB is dat in de opbouwfase bij de OSEB sprake is van een verplichting van de BV en bij de OBR niet. Bij de OBR of de OSEB kan de BV jaarlijks een bedrag toevoegen aan de verplichting die uiterlijk op de AOW-ingangsdatum moet worden omgezet in een levenslange lijfrente. Bij de OSEB wordt de voorziening jaarlijks opgerent. Bij de OBR gebeurt dit in de opbouwfase niet. Als op de AOWingangsdatum geen lijfrente wordt aangekocht krijgt de BV of de DGA een boete. In het kader van het overgangsrecht kunnen BV ’s bestaande pensioenvoorziening in eigen beheer zonder heffing van loon- of vennootschapsbelasting omzetten in een OBR of OSEB. Het saldo van de OBR en OSEB is bij omzetting gelijk aan de fiscale waarde van de pensioenverplichting. In feite betekent dit dat de pensioenaanspraken op het moment van omzetting naar een OBR of OSEB worden afgestempeld tot de fiscale waarde. Dit vereist instemming van de DGA en zijn partner.
29
PRINSJESDAG 2015
Het is ook mogelijk de bestaande aanspraken in eigen beheer te handhaven. Deze worden dan bevroren. Dit betekent wel dat deze in de toekomst steeds actuarieel moeten worden gewaardeerd. Hiervoor blijft het verschil tussen fiscale en commerciële waardering bestaan. Over de inhoud van de oplossingsvarianten en de invoeringstermijn gaat de staatssecretaris op 24 september 2015 in debat met de Tweede Kamer. Pas daarna volgt eventueel een wetsvoorstel. Het is maar de vraag of Wiebes de beoogde ingangsdatum van 1 januari 20016 haalt.
7.3
Pensioenleeftijd
In veel pensioenovereenkomsten wordt nog uitgegaan van pensionering op de eerste dag van de maand waarin de DGA de 65- of 67-jarige leeftijd bereikt. Omdat het pensioen dan eerder ingaat dan de pensioenrichtleeftijd van het wettelijke fiscale kader moet het opbouwpercentage worden aangepast. Hiervoor hebben DGA ’s de tijd tot 1 januari 2017.
30
