Dichtbij Preventie Persoonlijk Jaarbericht 2009 Zorg en Zekerheid Groep
Doorlopend actief in uw regio
Jaarbericht 2009 Zorg en Zekerheid Groep Leiden
Inhoudsopgave
Colofon
Zorg en Zekerheid in top3
7
Verslag Raad van Bestuur
15
Samenstelling bestuurlijke en toezichthoudende organen
22
Jaarrekening
26
- Balans
26
- Exploitatierekening
27
Overige gegevens
29
- Accountantsverklaring
29
Bijlage
32
- Kerncijfers
32
Uitgave OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a. Dienst Control Coördinatie Control P&C Tekst en redactie Raad van Bestuur Vormgeving No Panic the communication factory Drukwerk No Panic the communication factory Onderlinge Waarborgmaatschappij Zorg en Zekerheid Verzekeringen u.a. Onderlinge Waarborgmaatschappij Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a. Stichting Zorg en Zekerheid Haagse Schouwweg 12 Postbus 400 2300 AK Leiden Telefoon (071) 5 825 000
Vanouds de zorgverzekeraar in de regio
willen álle klanten - moet actief gehandeld
Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid kent een rijke
worden. Regelmatig bewegen, goed en
historie. Vanaf 1825 wordt zorg in het Groene Hart
verantwoord eten, stoppen met roken, kortom,
door haar geregeld en verzekerd. Vanaf 1825 is er
actief aan gezondheid werken maakt niet alleen de
enorm veel veranderd, maar een aantal waarden
kans kleiner dat er zorg nodig is, maar verhoogt
zijn onverminderd van kracht.
ook de kwaliteit van leven.
Zowel rechtvoorgangers als “Toevlugt in den nood”, “Tot hulp der menschheid” en “Boerhave”
Doorlopend actief in zorg en gezondheid
tot het huidige, moderne Zorg en Zekerheid
Om de juiste zorg te regelen, om deze zorg
worden gedreven door de hoge betrokkenheid
betaalbaar te houden en om het gezond blijven en
met zorg voor gezondheid en zekerheid over de
gezonder worden actief te stimuleren, is niet
levering van gezondheidszorg.
alleen kennis en ervaring nodig, maar ook een
Xxxxx
actieve houding. Naast inkoop van kwalitatief
6
Betrouwbaar en integer
goede zorg activeert en stimuleert Zorg en
Zorg en Zekerheid vervult een sleutelrol in de
Zekerheid in de hele regio op allerlei manieren
regio, als het gaat om het verzekeren van zorg, het
gezondheidsprogramma’s en -activiteiten. Van
faciliteren van de toegang tot zorg en preventie en
buitenspeeldagen tot hardloopwedstrijden, van
het stimuleren hiervan voor allen die in de regio
korting op sportscholen tot professioneel advies
wonen en werken. Zo’n sleutelrol kan alleen goed
over voeding en eetgewoonten. Ook gezamenlijke
worden vervuld als de motieven voor het
preventieprojecten met lokale zorgaanbieders
verzekeren oprecht zijn. Betrouwbaarheid en
vinden met regelmaat plaats. Zoals: voorlichting
integriteit zijn daarbij de kernbegrippen.
op scholen m.b.t. bewegen en voeding in samenwerking met de GGD.
Samen Bij het verzekeren is ‘samen’ eveneens een
Kernwaarden en cultuur
kernbegrip, want verzekeren betekent feitelijk de
Klant centraal, Samen, Betrouwbaar, Integer en
lasten van het individu verlagen door deze met z’n
Actief zijn de kernwaarden van Zorg en Zekerheid.
allen te dragen, samen.
Het zich gedragen naar deze kernwaarden resulteert in medewerkers die actief, midden in de
Dichtbij
Klant centraal
samenleving staan. Verantwoordelijkheid nemen
Voor Zorg en Zekerheid staat de verzekerde, de
voor het resultaat van hun werkzaamheden.
klant centraal. Het zijn de klantwensen en
Medewerkers die begrijpen dat het belang van
-behoeftes die uitgangspunt vormen bij het beleid
klanten het fundament van ons bedrijf is en daar
en de bedrijfsuitoefening. Het zijn immers de
ook naar handelen. Medewerkers die dat in
klanten waarom het gaat: als hen iets overkomt
samenwerking met collega’s en met de onze klant
moet de zorg en de betaling daarvan geregeld zijn,
doen, omdat dat tot het beste resultaat leidt.
uitstékend geregeld zijn. Maar ook als hen niets
Medewerkers die trots zijn bij Zorg en Zekerheid
overkomt is het zaak dat zo te houden. Om gezond
te werken: “Zorg en Zekerheid, de beste
te blijven of gezondheid te bevorderen - en dat
zorgverzekeraar in de regio, óns bedrijf”.
Zorg en Zekerheid in top 3
Zorg en Zekerheid in top 3
7
8
d on
nsu
m e n te
nb
Persoonlijk en dichtbij
De zorgverzekeringsmarkt heeft zich de afgelopen
Mevrouw Schaap: “Ik bel eigenlijk alleen om
Als dé regionale zorgverzekeraar is Zorg en
jaren gekenmerkt door fusies en overnames. De
door te geven dat ik jullie voor alles een 10 geef.
Dat het werken vanuit de kernwaarden door
Zekerheid er voor iedereen in de regio. Dat
markt wordt gedomineerd door “de grote vier”, die
Ik vertel aan veel mensen dat zij geen betere
klanten wordt herkend én gewaardeerd blijkt niet
betekent dat bereikbaarheid en toegankelijkheid
meer dan 85% van de markt omvatten. Binnen
zorgverzekering kunnen kiezen/hebben dan
alleen uit de klanttevredenheidscijfers, maar ook
hoog in het vaandel staan. Maar dat alleen is niet
deze grote zorgverzekeraars zijn klanten vaak niet
Zorg en Zekerheid”.
uit de groei van het aantal verzekerden.
voldoende. Klanten verwachten kwaliteit. En
meer dan een nummer. Zorg en Zekerheid is één
De concurrentie wordt, met de toenemende
terecht. Kwaliteit van dienstverlening, kwaliteit van
van de weinige zorgverzekeraars die daadwerkelijk
mogelijkheden voor marktwerking, duidelijk
advies en indien nodig uiteraard kwaliteit van
inspeelt op de behoefte van klanten om niet als
sterker. Desondanks is het aantal verzekerden bij
zorg. De dienstverlening van Zorg en Zekerheid
nummer behandeld te worden. De situatie van
Zorg en Zekerheid ook in 2009 weer toegenomen.
behoort tot de beste in de markt. In het onderzoek
elke klant verschilt en vraagt om een specifieke
Verzekerden uit alle levensfasen kozen voor de
van de Consumentenbond, december 2009, staat
benadering, om persoonlijk advies. Zowel aan de
De heer Maas: “Fijn dat jullie altijd heel snel te
maatwerkproducten en de uitstekende
Zorg en Zekerheid in de top 3 beste zorgverzeke-
telefoon, via de mail, als in de winkels is het
bereiken zijn. Gelukkig geen lange waslijst aan
dienstverlening van Zorg en Zekerheid: gezinnen,
raars van 2009. Declaraties worden snel
contact en de dienstverlening persoonlijk. En
telefoonnummers of menu’s hebben waar ik me
scholieren en studenten, singles en samen-
uitbetaald; persoonlijke, telefonische en
dichtbij.
doorheen moet worstelen voordat ik iemand te
wonenden, 55 plussers: in alle segmenten is het
elektronische vragen worden vriendelijk, met
spreken krijg. Jullie staan me zo vriendelijk te
aantal toegenomen.
empathie en goed beantwoord. Ook in de
woord en helpen me altijd snel en vakkundig.
vergelijkingsoverzichten van kiesBeter.nl, een
Mijn complimenten!”
Groei
-00379_stickertje2.indd 2
Verzekerden:
9
website van het RIVM, scoort Zorg en Zekerheid
De verwerking van restitutienota’s is gemiddeld
Per 01-07-2006:
368.728
op vrijwel alle onderzochte items ruim boven het
4,3 dagen. Dit betekent dat de klant gemiddeld
Per 01-07-2007:
364.249
gemiddelde van alle zorgverzekeraars.
binnen 6,5 dag vanaf het insturen van de
Per 01-07-2008:
370.689
Onderzoek uitgevoerd bij klanten van Zorg en
declaratie het geld op de rekening ontvangt. 74%
Per 01-07-2009:
379.909
Zekerheid door NIPO/TNS laat zien dat de klant-
van de nota’s is binnen 5 dagen afgehandeld, en
tevredenheid ook in 2009 opnieuw verbeterd is.
98,9% binnen 10 dagen.
E-mail van Mevrouw Kok: “Allereerst mijn felicitatie. Top!!! Dat jullie in de top 3 staan. Ik was eerst van plan vanwege collectieve verzekering werkgever over te stappen.
Scores
2006
2007
2008
Dit vanwege het feit dat die ander goedkoper is.
2009
Gem
Q4
Gem
Q4
Gem
Q4
Gem
Q4
Toch doe ik het niet.
Overall ZenZ
7,2
7,3
7,5
7,7
7,6
7,7
7,7
7,9
Ik ben al jaren uitermate tevreden over Zorg en
Telefonie
7,1
7,4
7,4
7,6
7,6
7,8
7,8
8,0
Zekerheid. Ik heb nog nooit problemen of niet
E-mail
7,1
7,0
7,3
7,3
7,5
7,7
7,6
7,7
vergoede declaraties gekregen.”
20-11-2009
Zorg en Zekerheid in top 3
Zorg en Zekerheid in top 3
Co
Missie en strategie
Kwaliteit en deskundigheid
De missie van Zorg en Zekerheid is: de beste
Zorg en Zekerheid is zich volop bewust van de
zorgverzekeraar in de regio.
steeds hogere eisen die de omgeving aan haar
10
Zorg en Zekerheid kent de regio. Persoonlijk.
organen als de verzekerden vragen om kwaliteit
Het management en de medewerkers kennen de
bij de uitoefening van het bedrijf. Terecht. Daarom
belanghebbenden in het zorgveld. Maken deel uit
werkt Zorg en Zekerheid hier voortdurend aan.
van netwerken in de regio. Zijn nauw betrokken bij
Niet alleen door het personeel op te leiden en bij
het wel en wee van onze verzekerden op het
te scholen, maar ook door het implementeren van
gebied van zorg en gezondheid. Kennen
nieuwe systemen. Om de administratie beter en
persoonlijk de vertegenwoordigers van de grote
sneller te kunnen voeren en meer maatwerk te
collectiviteiten, van de grotere zorgverleners en
kunnen leveren, om klanten én personeel via
van de betreffende (semi)overheidsinstanties. Zorg
webservices van heldere informatie te voorzien,
en Zekerheid is de verzekeraar die maatwerk levert.
kortom om de kwaliteit van bedrijfsvoering te verhogen. Steeds vanuit de gedachte dat
In onze kijk op de maatschappelijke
deskundig en klantgericht personeel de basis voor
ontwikkelingen zien wij een sterke tendens naar
een gezonde toekomst vormen.
persoonlijke aandacht en behoefte aan kwaliteit en service. Klanten willen, zoals dat in termen van onze strategie heet, “gekend, herkend en erkend worden“. Zeker in een tijd waarin andere zorgverzekeraars door fusies steeds grootschaliger gaan werken, met als gevolg dat het zicht op de klant eerder afneemt. In product en prijs zoeken wij in de markt naar een marktconforme positie. Voor de prijs geldt wel als randvoorwaarde een kostendekkende premie. Wij verwachten dat de markt de komende jaren de premies zal verhogen, mede om de bij de introductie van de Zorgverzekeringswet ontstane verliezen goed te maken. Dit kan voor Zorg en Zekerheid leiden tot een verbeterde prijspositie.
Zorg en Zekerheid in top 3
Verslag Commercie
stelt. Zowel de overheid met de toezichthoudende
11
Zorg en Zekerheid doorlopend actief in de regio. Ook in 2009!
Persoonlijk Wij luisteren graag naar onze klanten. Daarom hebben wij een aantal van onze verzekerden uitgenodigd om samen koffie te drinken of een boottocht te maken. We zijn persoonlijk met ze in gesprek gegaan. Om inzicht te krijgen in wat we beter kunnen doen, tips over onze producten en dienstverlening. Wat houdt onze klanten bezig? Het was een groot succes en zal in 2010 herhaald worden.
Zwanenburg
Badhoevedorp
Winkels
Rijdende winkel
Boot tochten
Fiets tochten
Loop circuit
Hoofddorp
Buitenspeeldag
Amstelveen
A9
Hillegom Aalsmeer Nieuw Vennep
12
Preventie Zorg en Zekerheid ondersteunt diverse preventieprojecten in de regio. Zo is er, in samenwerking met de GGD, voorlichting gegeven op scholen over voeding en beweging. In samenwerking met een diëtiste is er door Zorg en Zekerheid een praktisch boekje gemaakt over gezonde voeding voor kinderen. Steeds meer kinderen hebben overgewicht. Dit kan ernstige gevolgen hebben zoals diabetes. Zorg en Zekerheid maakt werk van dit probleem en neemt initiatief om kinderen aan het bewegen te krijgen. Ook op een laagdrempelige manier. Bijvoorbeeld door het organiseren van buitenspeeldagen in Hoofddorp en Nieuw Vennep. Ruim 700 kinderen met hun ouders hebben een heerlijke dag gehad.
Nederhorst den Berg
Rijsenhout
A1
Lisse Jacobswoude
De Kwakel
Noordwijk
Uithoorn Leijmuiden
Sassenheim Voorhout
Katwijk
Oude Weteringen
Alkemade
Roelofarendsveen Rijsburg
De Vrouwenakker De Hoef De Nieuwveen
Warmond
Vinkeveen
Mijdrecht De Ronde Venen
Loenen aan de Vecht
Wilnis
A2 A4
Leiden Nieuwkoop
Leiderdorp
Alphen aan Den Rijn
Voorschoten Zoeterwoude
Leidschendam
Boskoop
Bodegraven
Woerden
Linschoten Kwaliteit Kwaliteit in dienstverlening, personeel maar ook in de zorg die we inkopen. En dat voor een goede prijs voor iedereen toegankelijk. De kwaliteit in dienstverlening vertaalt zich in de Top 3 notering van de Consumentenbond, hoge waardering van onze verzekerden op het gebied van telefonie, e-mail- en declaratieafhandeling. In 2010 willen we deze koers voortzetten. Minimaal vast houden en daar waar mogelijk verbeteren. Zorg en Zekerheid: de beste zorgverzekeraar in de regio!
Reeuwijk
A12
Nieuwerkerk aan Den IJssel
Dichtbij Dichtbij en makkelijk bereikbaar zijn is belangrijk. Bij Zorg en Zekerheid kan iedereen zo binnenstappen in één van onze verzekeringswinkels of onze rijdende verzekeringswinkel. Verzekerden en niet-verzekerden. Voor vragen, informatie, een persoonlijk advies of om deel te nemen aan een activiteit.
Deskundig Bij ons kunt u altijd terecht voor een persoonlijk en deskundig advies. Ook op het gebied van sport, preventie en kwaliteit van hulpverlening. De medewerkers van het geZZondTeam zijn allen medisch onderlegt en daardoor een goede gesprekspartner voor zorgverleners. Daarnaast zijn zij voor alle verzekerden bereikbaar voor wachtlijstbemiddeling. In 2009 realiseerden zij een verdubbeling van aanvragen voor wachtlijst bemiddeling ten opzichte van 2008.
A12 Gezond We zijn een financieel gezond bedrijf met een gezonde groei in verzekerdenaantal. Daarnaast promoten we gezond leven. Door de hele regio heen zijn we sponsor van sportactiviteiten. Van basketbal tot hardlopen of fietsen. Het hele jaar door zijn er hardloopwedstrijden van het Zorg en Zekerheid Circuit met gemiddeld 1200 deelnemers. De Swift Joop Zoetemelk Classic brengt ons langs de mooiste plekjes van het Groene Hart en de heren van Zorg en Zekerheid Basketball Leiden zorgen voor spetterende wedstrijden. Sporten op een gezonde verantwoorde manier, daar hoort ook een sportieve houding bij.
Xxxxx
Xxxxx
Noordwijkerhout
13
Verslag Raad van Bestuur
2009 stond voor een belangrijk deel in het teken
collectiviteit moeten verlaten, heeft aangezet tot
van de kredietcrisis en de (inter)nationale
verandering. Bij Zorg en Zekerheid was de
gevolgen daarvan: toenemende werkloosheid,
instroom met 4,1% conform deze marktmobiliteit.
afnemende consumptie en toename in het
De uitstroom was met 2,5% echter beduidend
spaargedrag bij de burgers. Ook in de
lager, waarmee de markt substantieel werd
gezondheidszorg was de crisis merkbaar.
verslagen.
premiestijging begin 2009 was opnieuw
Resultaten en Solvabiliteit
behoorlijk. Het aantal wanbetalers nam toe en
De Zorg en Zekerheidgroep als geheel heeft over
het aantal aanvullende verzekeringen daalde.
2009 een positief resultaat van 15,7 miljoen euro
Instellingen en individuele beroepsbeoefenaren
behaald. Dit is inclusief een positief beleggings-
kregen te maken met krappere kredietverstrekking
resultaat van 7,8 miljoen euro. Het resultaat van de
door banken en sommigen kwamen daardoor in
zorgverzekeraar komt uit op 8,1 miljoen euro
liquiditeitsproblemen. Toch boekte
positief.
Zorg en Zekerheid in 2009 voor het derde jaar op
14
rij goede resultaten met een netto groei van
De solvabiliteitsmarge van 175% in 2009 ten
10.000 verzekerden. Ook financieel was 2009 voor
opzichte van de verplichte solvabiliteit is ruim
Zorg en Zekerheid een positief jaar, met een
voldoende. In de premie voor 2010 is een opslag
positief resultaat van 15,7 mln euro voor de gehele
voor de solvabiliteit meegenomen.
Zorg en Zekerheid Groep. Door de wereldwijd aantrekkende aandelen en obligatiemarkten was
Persoonlijk en dichtbij
ook bij Zorg en Zekerheid het resultaat op de
De belangrijkste succesfactor achter de gezonde
beleggingsportefeuille positief.
groei in 2009 is de optimale dienstverlening richting onze klanten. Klanten, bestaand én nieuw,
Deskundig
Gezonde groei
waarderen de investering en het permanent sturen
Het verzekerdenaantal groeide begin 2010 tot ruim
op de strategie van customer intimacy. Trots is de
386.000; de netto groei was 10.000. Zorg en
organisatie op het behalen van hoge
Zekerheid was hiermee opnieuw een van de
waarderingscijfers.
grootste procentuele stijgers in de markt. Voor het
Een ander succes in 2009 was de grootschalige
eerst was er niet alleen bij de overgang naar het
benadering van onze regionale markt met
nieuwe verzekeringsjaar, maar ook door het jaar
activiteiten op het gebied van onze propositie
heen een behoorlijke aanwas. In tegenstelling tot
’Persoonlijk en Dichtbij’. Daarnaast organiseerden
vorige jaren was er in de verzekerdenmarkt sprake
wij een groot aantal bijeenkomsten waarbij wij de
van een toename van de verzekerdenmobiliteit,
klant naar hun mening en ervaring vroegen, zoals
ditmaal ruim 4%. Deze mobiliteit is grotendeels te
de succesvolle boottochten met onze klanten en
verklaren door de kredietcrisis. De bereidheid tot
de voorlichtingsbijeenkomsten met de PGB-
veranderen neemt hierdoor toe. Ook de toename
cliënten.
van de werkloosheid, waardoor verzekerden een
Verslag Raad van Bestuur
Xxxxx
De jaarlijkse kostenstijging en daardoor de
15
thema ‘Gezond Werken’, zowel binnen als buiten
Deskundig in de zorgmarkt
GGZ
Zorg en Zekerheid heeft veel aandacht voor
Zorg en Zekerheid. De afdeling P&O en de
De zorgmarkt was in 2009 volop in beweging.
De ontwikkeling van de marktwerking aan de kant
preventie. Bij tal van plaatselijke en regionale
commissie WelZZijn organiseerden veel leuke en
Kenmerkend was de onzekerheid in diverse
van de GGZ werd in 2009 vooralsnog bevroren.
(sport)activiteiten was de organisatie actief
gezonde activiteiten voor het personeel. Mede
sectoren over het verloop en de doorontwikkeling
Voor 2010 is besloten geen stappen te zetten op
betrokken: Leiden Marathon, Haarlemmermeer
hierdoor zakte het ziekteverzuimpercentage
van de marktwerking. Die onzekerheid werd
het gebied van prestatiebekostiging vanwege de
Marathon, Zorg en Zekerheid Buitenspeeldag.
opnieuw, ditmaal tot zo’n 3,5%. Een prachtige
enerzijds veroorzaakt door de voorgenomen
volumeontwikkeling en de hiermee gepaard
Het sportsponsoringsbeleid heeft in 2009 verder
prestatie met een resultaat dat fors onder het
bezuinigingsopdracht voor de sector, anderzijds
gaande kosten binnen de GGZ, gecombineerd
bijgedragen aan de vergroting van de
landelijk gemiddelde ligt. In 2009 zijn alle
door twijfel bij de politiek over de
met de onduidelijkheid over de effecten van het
naamsbekendheid van Zorg en Zekerheid en aan
voorbereidingen getroffen voor de samenvoeging
doorontwikkeling van de marktwerking. Toch werd
nieuwe DBC-systeem. De sector werd eind 2009
het principe van ‘Gezond Bewegen’ dat de
van de rechtspersonen van de hoofdverzekering
opnieuw een groot aantal veranderingen
geconfronteerd met een collectieve korting van
afgelopen jaren door Zorg en Zekerheid sterk is
en de aanvullende verzekering, een gedetailleerd
doorgevoerd bij de diverse sectoren in de zorg.
bijna 4% vanwege overschrijding van het
gepromoot. Belangrijke langdurige sportrelaties
project dat begin 2010 met succes tot stand is
Veranderingen die grote impact hebben op de
macrokader. Ook in 2009 waren er voor de
beginnen hun vruchten af te werpen. Het
gekomen.
automatisering en administratie, maar bovenal op
GGZ-sector grote problemen op het gebied van
de financiële positie van instellingen.
de liquiditeit. De onverwacht langere looptijd van
sponsorcontract met Zorg en Zekerheid Leiden Basketball bracht veel exposure in de pers en
In 2009 realiseerde Zorg en Zekerheid opnieuw
positieve effecten op het gebied van
een groot aantal projecten om de kwaliteit van
Ziekenhuizen
de banken bracht een aantal instellingen in
naamsbekendheid. Daarnaast leverde het nieuwe
dienstverlening en daarmee de klanttevredenheid
De ziekenhuismarkt is in 2009 verder
liquiditeitsproblemen. Door verhoging van de
verzekerden op, vooral vanuit de business. Het
te verbeteren. Projecten voor verbetering en
geliberaliseerd. De vrij onderhandelbare B-DBC’s
bevoorschotting door zorgverzekeraars kon in
Zorg en Zekerheidcircuit, een hardloopcircuit door
innovatie van de processen op het gebied van de
zijn verhoogd naar 34% van de totale ziekenhuis-
vele gevallen problemen worden voorkomen.
het hele werkgebied van Zorg en Zekerheid, is een
zorgverzekeringswet en AWBZ.
omzet. Andere stappen werden vooralsnog niet
gerenommeerd hardloopcircuit geworden voor de
DBC’s in de GGZ en het krappere kredietbeleid bij
gezet. De herijking van de DBC-methodiek, het
Farmacie
geroutineerde en aspirant-lopers, een circuit met
Belangrijke gerealiseerde projecten zijn:
project DOT, werd in 2009 opnieuw uitgesteld tot
De markt van de farmacie was in 2009 erg
veel uitstraling en bekendheid in de hele regio.
• Aanpassing offerte-applicatie en
1 januari 2011 in afwachting van een nieuw
onrustig en onzeker, met name voor apothekers
Voor de zakelijke markt introduceerde Zorg en
prestatiebekostigingssyteem. De onduidelijkheid
en generieke fabrikanten. De sector werd
Zekerheid het product GeZZond Werken.
• Invoering van de wettelijke
over bekostiging, financiering en kapitaallasten
gekenmerkt door een veelvoud van zorginkoop-
bracht sommige ziekenhuizen in een lastige
systemen van zorgverzekeraars. Bij sommige
Kwaliteit
• Samenvoeging van de rechtspersonen van de
positie bij banken voor het verwerven van
verzekeraars leidde dit ook bij klanten tot
hoofdverzekering en de aanvullende
financiering voor investeringen of werkkapitaal.
onduidelijkheid over hun medicijnen en hun
verzekering;
De kosten van medisch-specialistische hulp lieten
eigen risico. Het gebrek aan transparantie op het
in 2009, net als het jaar ervoor, een forse stijging
gebied van bonussen en kortingen, de laatste
zien. Door omissies in het DBC-systeem hebben
jaren vooral verweten aan apothekers, wordt nu
specialisten in 2009 500 miljoen euro te veel
door een aantal zorgverzekeraars toegepast.
AWBZ;
ontvangen. Zorgverzekeraars hebben bij de
Tussen een aantal zorgverzekeraars en apothekers
Project interne verhuizing en onderhoud pand;
minister gepleit voor kortingen met terugwerkende
woedde een ware strijd. Eind 2009 stelde de
kracht. De minister heeft dit echter niet aangedurfd
minister de commissie-Alders in om het
en heeft alleen de tarieven per 2010 aangepast.
vertrouwen tussen apothekers en zorgverzekeraars
Verzekeringscheck; wanbetalersregeling;
De kwaliteit van dienstverlening en klanttevredenheid lieten in 2009 opnieuw een mooie stijging zien, met als klap op de vuurpijl een
• Onderzoek naar een nieuw systeem voor de
prachtige top 3-score bij de Consumentenbond. Deze derde positie is een bekroning voor de vele
PGB-administratie; • Uitvoering van het project cliëntgerichte
inspanningen van Zorg en Zekerheid in 2009 om de klanttevredenheid nog verder te vergroten. Zo
•
stond motivatie en daarmee kwaliteit van de
• Functieherwaardering voor de gehele
medewerkers hoog in het vaandel. Het opleiden
organisatie.
van de medewerkers kreeg opnieuw veel
te herstellen. Zorg en Zekerheid hanteerde in
aandacht. Extra aandacht was er ook voor het
2009 het systeem van de laagste prijsgarantie.
Verslag Raad van Bestuur
Verslag Raad van Bestuur 16
(Sport)sponsoring en preventie
17
AWBZ
Afkoop eigen risico
In 2009 is door partijen intensief gewerkt aan een
apotheker en met positieve effecten op het gebied
In 2009 was er veel bestuurlijke drukte over de
In het voorjaar van 2009 heeft de minister
nieuw verdeelmodel voor de GGZ in 2010. Eind
van kosten. De prijzen van generieke
AWBZ. Zorgverzekeraars, onder leiding van
antwoord gegeven op de brief van de VRZ over de
2009 zijn twee deelbedragen voor de GGZ voor
geneesmiddelen daalden opnieuw en voor een
Zorgverzekeraars Nederland, het ministerie, VNG
constructies in de markt op het gebied van afkoop
het risicovereveningsmodel 2010 ingevoerd. Op
aantal geneesmiddelen kwamen er generieke
en patiëntengroeperingen overlegden intensief
van het verplicht en vrijwillig eigen risico,
het gebied van Solvency I en II waren er in 2009
preparaten waardoor de kosten van de farmacie
over de positie van ’Uitvoering van de AWBZ voor
waardoor aan groepen gezonde verzekerden
belangrijke ontwikkelingen. Allereerst kwam er
landelijk maar ook bij Zorg en Zekerheid fors
eigen verzekerden’ per 2012. De zorgverzekeraars
aanmerkelijk hogere kortingen gegeven kunnen
meer duidelijkheid op het gebied van de vereisten
minder hard stegen. Bij Zorg en Zekerheid was de
streven naar de éénloketgedachte en integrale
worden. De reactie van de minister was
van Solvency II per 2012. Vanuit Europa en DNB
stijging zelfs beneden het landelijk gemiddelde.
zorginkoop van AWBZ en zorgverzekeringswet.
teleurstellend. Feitelijk onderkent de minister de
maar ook vanuit de QIS4 onderzoeken kwam
Met de VNG bereikten we aanvankelijk
ontwikkeling, met name op de collectieve markt,
meer duidelijkheid over de eindpositie. In 2010 zal
Ketenzorg
overeenstemming over de invulling van het beleid
maar ziet hij wettelijk geen mogelijkheden dit
de branche en dus ook Zorg en Zekerheid de
De ketenzorg kreeg in 2009 veel aandacht. Vier
voor kwetsbare groepen in de samenleving.
tegen te gaan omdat het de aanvullende
nodige meters moeten maken voor de invoering
ketenzorgprojecten - Diabetes, COPD, Hartfalen en
Helaas werd het besluit begin 2010 door de
verzekering betreft en deze dus buiten de
van Solvency II per 2012. Zorg en Zekerheid is
CRVM - moesten per 1 januari 2010 worden
minister aangehouden in afwachting van de
Zorgverzekeringswet en het toezichtskader valt.
mede in voorbereiding hierop in 2008 gestart met
ingevoerd om de activiteiten en kosten van de
uitkomsten van de heroverwegingsagenda.
De minister heeft de NZa gevraagd de markt te
de invoering van integraal risicomanagement. In
tweede naar de eerste lijn te verschuiven.
Zorgkantoren hebben in 2009 veel energie
monitoren. Zoals eerder door ons gesteld vinden
2009 is het strategische deel afgerond en is een
Uiteindelijk werden twee projecten, Diabetes en
gestoken in de opdracht van de staatssecretaris
wij deze constructie in strijd met het verbod op
pilot op operationeel niveau gerealiseerd. Laat in
CRVM, eind 2009 ingevoerd. In de markt bestaat
om te komen tot een meer cliëntgerichte aanpak
premiedifferentiatie en wordt risicoselectie
het jaar kwam het ministerie van Financiën met
nog verschil van mening over de financiering van
van de uitvoering van de AWBZ.
toegepast op basis van gezondheidskenmerken.
een maatregel waarbij de solvabiliteitsvereisten
de ketenzorg. De minister is sterke voorstander
De staatssecretaris heeft extra middelen ter
Zorg en Zekerheid zal nauwgezet de ontwikkeling
op basis van Solvency I werden verhoogd van 8%
van ketenfinanciering waarbij een vast bedrag
beschikking gesteld aan zorgkantoren om de
van deze producten in de markt volgen en waar
naar 9%. Deze maatregel betekende voor de klant
wordt uitgekeerd aan de verantwoordelijke, zijnde
uitvoering van de AWBZ in drie jaar tijd
nodig maatregelen treffen.
een noemenswaardige verhoging van de premie
de huisarts. Een aantal zorgverzekeraars, maar ook
cliëntgerichter te maken. Dit zal resulteren in
huisartsen, zijn voorstander van stapelfinanciering
vermindering van de administratieve rompslomp
Risicovereveningsmodel
premie 2008 de effecten van Solvency II in haar
met aparte declaraties van alle aanbieders. Zorg
binnen de AWBZ, verdwijning van de
Veel aandacht intern maar ook binnen
premiebeleid verwerkt en zodoende had deze
en Zekerheid heeft contracten afgesloten met
minutenzorg, behandeling van de klant als
Zorgverzekeraars Nederland en met name de VRZ
verrassing geen effect voor Zorg en Zekerheid.
beide varianten.
verzekerde en afname van het wantrouwen bij de
was er voor de ontwikkeling van het risicover-
Ten aanzien van de ontwikkeling van de
klant. Ook de administratie zal cliëntgerichter
eveningsmodel. Vanuit de Kamer maar ook de
afrekening van de oude jaren was er in 2009 een
Fysiotherapie
worden. Dit heeft veel consequenties voor
minister was er druk om significante wijzigingen
lichte vooruitgang, maar het jaar 2006 werd nog
Op het gebied van de fysiotherapie gaven de
zorgaanbieder en zorgkantoren. Daarnaast is er
in het model door te voeren. Zorgverzekeraars
niet definitief met de zorgverzekeraars
kosten in 2009 opnieuw een forse stijging te zien.
geld vrijgemaakt voor een andere positionering
hebben de minister gewezen op de consequenties
afgerekend. Over het jaar 2005 kwam het CVZ wel
Dit was voor een belangrijk deel een landelijk
van de klant en een andere wijze van zorginkoop.
en de risico’s van de vele wijzigingen in de
tot een definitieve afrekening, maar daar werd
effect, maar ook deels door het eigen beleid van
Early warning heeft geleid tot intensieve
financieringsmodellen bij de zorgaanbieders, met
opnieuw bezwaar tegen aangetekend door een
Zorg en Zekerheid namen de kosten toe. In 2010
beraadslaging over enkele AWBZ-aanbieders in
name bij de ziekenhuizen, op het risicoverevenings-
zorgverzekeraar.
zal het beleid met betrekking tot fysiotherapie
ons werkgebied.
model. Er zijn significante wijzigingen in het
geëvalueerd worden.
in 2010. Zorg en Zekerheid had reeds vanaf de
model doorgevoerd, maar de bandbreedte bleef grotendeels intact.
Verslag Raad van Bestuur
Verslag Raad van Bestuur 18
Een systeem met transparantie voor klant en
19
voor 2010: de implementatie van o.a. de nieuwe
In 2010 is de zorg, maar feitelijk heel Nederland, in
klantcontact-applicatie, de vernieuwing van het
afwachting van de voorstellen van de
internetkanaal en het project ‘cliëntgerichte
heroverwegingscommissies. Het grote gat in de
AWBZ’. Zorg en Zekerheid heeft in 2010 een
overheidsuitgaven van 35 miljard euro zal in de
gezonde stabiele premie afgegeven in de markt
komende kabinetten moeten worden weggewerkt.
met daarin een opslag voor de solvabiliteit.
Voor de zorg, cure en care, worden aanzienlijke
De premie was iets meer concurrerend dan het
bezuinigingen verwacht. Ook zullen structurele
jaar ervoor in vergelijking met andere
maatregelen volgen op het gebied van structuur,
zorgverzekeraars. Daarnaast gaan wij onze
pakket en betalingen. Door de val van kabinet
dienstverlening natuurlijk weer verder verbeteren.
Balkende IV wordt het voorgenomen beleid in
Wij hebben hiervoor een aantal verbeteringen in
diverse sectoren van de zorg onzeker. De kamer
de maak. Zorg en Zekerheid: de beste
heeft een groot aantal beleidsmaatregelen per
zorgverzekeraar in de regio.
Verslag Raad van Bestuur
Verslag Raad van Bestuur 20
Vooruitzichten 2010
2011 controversieel verklaard. Plannen en verdere stappen in de marktwerking bij ziekenhuizen en
Leiden, 19 mei 2010
GGZ staan on hold. Grote projecten als
De Raad van Bestuur
prestatiebekostiging, maar met name het
21
belangrijke project DOT vinden vooralsnog geen doorgang. Tegelijkertijd ontstaat in de politiek de discussie over het continueren van de marktwerking in de zorg. Het lijkt verstandig het redelijk jonge pad van gereguleerde marktwerking in de zorg nog niet te verlaten. Klantgerichtheid, verdwenen wachtlijsten, maar ook positieve inkoopeffecten voor farmacie en hulpmiddelen zijn de eerste verworvenheden. De samenwerking binnen de VRZ krijgt op het onderdeel zorginkoop steeds meer invulling. Bij de inkoopcombinatie VRZ Multizorg zal het aspect van kwaliteit nadrukkelijk in de zorginkoop worden geïntegreerd. In het risicovereveningsmodel 2010 is opnieuw een aantal veranderingen doorgevoerd. Op het gebied van de GGZ gaan zorgverzekeraars voor het eerst gedeeltelijk risico lopen en is er een vangnet afgesproken van 7,50 euro per betalende verzekerde. De HKC-drempel werd verhoogd tot 22.500 euro. Voor Zorg en Zekerheid staan belangrijke projecten op stapel
Preventie
Samenstelling bestuurlijke en toezichthoudende organen
Samenstelling bestuurlijke en toezichthoudende organen gedurende het jaar 2009
OWM Zorg en Zekerheid Verzekeringen u.a.
Samenstelling bestuurlijke organen
Raad van Commissarissen
Breukelen
De heer J. van der Niet
Noordwijk
De heer drs. R.J. Huisman (plaatsvervangend voorzitter)
Breukelen
De heer B.T. Rosdorff (secretaris)
Noordwijk
De heer J. van der Niet
Noordwijk
Mevrouw drs. J.C.W. Vlug
Voorschoten
De heer B.T. Rosdorff (secretaris)
Noordwijk
Mevrouw drs. O.R. Warning (voorzitter)
Aalsmeer
Mevrouw drs. J.C.W. Vlug
Voorschoten
De heer Ch. Th. Zwetsloot
Warmond
Mevrouw drs. O.R. Warning (voorzitter)
Aalsmeer
De heer Ch. Th. Zwetsloot
Warmond
Raad van Bestuur
de heer A.M. van Houten MHA (voorzitter)
Leiden
Raad van Bestuur
de heer drs. H.H.B. Limberger
Amstelveen
de heer A.M. van Houten MHA (voorzitter)
Leiden
de heer drs. H.H.B. Limberger
Amstelveen
Ledenraad 22
De heer drs. R.J. Huisman (plaatsvervangend voorzitter)
Ledenraad Mevrouw E. de Boer-Weening
Voorschoten
Mevrouw T.J.A. van Goozen
Hoogmade
De heer C. van den Berg
Bodegraven
De heer G. Gravekamp*
Valkenburg ZH
Mevrouw E. de Boer-Weening
Voorschoten
De heer J. Gravekamp
Valkenburg ZH
De heer G.Th.J. van Goozen
Spijk
Mevrouw M. Groenheide
Hoofddorp
Mevrouw T.J.A. van Goozen
Hoogmade
De heer J.S.J. de Groot
Noordwijkerhout
De heer G. Gravekamp*
Valkenburg ZH
De heer H. Huizer
Leidschendam
De heer J. Gravekamp
Valkenburg ZH
De heer A. de Jong
Katwijk
Mevrouw M. Groenheide
Hoofddorp
Mevrouw L.A. Korting
Oegstgeest
De heer J.S.J. de Groot
Noordwijkerhout
Mevrouw N.E. v.d. Meulen
Mijdrecht
De heer H. Huizer
Leidschendam
De heer J.G.A. Sirks
Voorschoten
De heer A. de Jong
Katwijk
De heer drs. C. Smit
Hoofddorp
De heer L.P.G.I. Joosten
Leiderdorp
Mevrouw J. van Toorn-de Jong
Abbenes
Mevrouw L.A. Korting
Oegstgeest
De heer L. van Toorn
Abbenes
De heer W.S. van der Leek
Leiden
De heer C.J. van der Wiel
Voorhout
Mevrouw N.E. v.d. Meulen
Mijdrecht
De heer J.G.A. Sirks
Voorschoten
De heer drs. C. Smit
Hoofddorp
Mevrouw J. van Toorn-de Jong
Abbenes
De heer L. van Toorn
Abbenes
De heer C.J. van der Wiel
Voorhout
(* = t/m juni 2009)
(* = t/m juni 2009)
Samenstelling bestuurlijke organen
Bestuur OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a.
23
Stichting Zorg en Zekerheid De heer drs. R.J. Huisman (plaatsvervangend voorzitter)
Breukelen
De heer J. van der Niet
Noordwijk
De heer B.T. Rosdorff (secretaris)
Noordwijk
Mevrouw drs. J.C.W. Vlug
Voorschoten
Mevrouw drs. O.R. Warning (voorzitter)
Aalsmeer
De heer Ch. Th. Zwetsloot
Warmond
Raad van Bestuur De heer A.M. van Houten MHA (voorzitter)
Leiden
De heer drs. H.H.B. Limberger
Amstelveen Xxxxx
Samenstelling bestuurlijke organen
Raad van Commissarissen
24
25
Kwaliteit
Jaarrekening
Activa
Exploitatierekening in duizenden euro’s 31 december 2009
Immateriële vaste activa Beleggingen
31 december 2008
2009
5.982
8.017
210.607
284.234
Vorderingen
Jaarrekening
Premieopbrengsten incl. herverzekering
368.724
342.145
Bijdragen CVZ
634.740
633.263
90.688
76.555
Wijziging voorziening premies
Premie debiteuren
41.019
35.331
Bijdragen CAK
9.326
Materiële vaste activa
26
Baten
CVZ Overige vorderingen
Liquide middelen Overlopende activa
Passiva
Toegerekende opbrengst uit beleggingen
6.545
Niet-wettelijke reserves
Overige voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Overlopende passiva
1.983
688
869
2.710
202.908
36.158
7.148
3.369
Schade ZVW/ZFW eigen rekening
741.303
670.209
569.598
452.919
Schade Zorgkantoren/AWBZ
1.050.589
1.000.150
Bruto schade Verzekeringen
70.330
64.912
Wijziging voorziening te betalen schaden
90.749
157.717
Bedrijfskosten
47.748
45.182
-
-
31 december 2008
1.996.873
Overige kosten
35.781
110.361
94.166
Technisch resultaat
148.911
129.947
325.801
234.566
5.260
4.545 331.061
239.111
-
-
52.978
49.677
36.648
34.184
569.598
452.919
Zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord.
1.951.385
Lasten
38.550
2009 van OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a., inclusief de CAK geldstromen van de
2.555
1.920
Deze balans en exploitatierekening is gebaseerd op de gecontroleerde geconsolideerde jaarrekening
26.690 946.435
118.431
31 december 2009
Totaal Eigen Vermogen Technische voorzieningen
Overige opbrengsten
-486 990.652
141.033
Eigen vermogen Wettelijke reserves
2008
Jaarrekening
Balans per 31 december in duizenden euro’s, na resultaatbestemming
Opbrengsten beleggingen
2.000.719
1.938.170
-3.846
13.215
10.987
-14.133
Andere baten
9.266
12.544
Andere lasten
-657
Niet-technisch resultaat Belastingen Exploitatieresultaat
27
-3.874 19.596
-5.462
1
-5
15.751
7.748
Aan: De Raad van Bestuur van Zorg en Zekerheid Groep
Overige gegevens Accountantsverklaring
Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit jaarbericht opgenomen verkorte balans en exploitatierekening van Zorg en Zekerheid Groep te Leiden over 2009 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2009 en de financiële verantwoording 2009 van de zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord van OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a. Bij die geconsolideerde jaarrekening hebben wij op 19 mei 2010 een goedkeurende accountantsverklaring met toelichtende paragraaf verstrekt. Bij de financiële verantwoording 2009 van goedkeurende accountantsverklaring afgegeven. De Raad van Bestuur van Zorg en Zekerheid Groep is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte balans en winst- en verliesrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening 2009 en Xxxxx
de financiële verantwoording 2009 van de zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord van OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte balans en winst- en verliesrekening te verstrekken.
28
Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte balans en winst- en verliesrekening op de juiste wijze is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte balans en winst- en verliesrekening in alle van materieel belang zijnde
Persoonlijk
aspecten op de juiste wijze ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening 2009 en de financiële verantwoording 2009 van de zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord van OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a.
Overige gegevens
de zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord hebben wij op 19 mei 2010 een
29
Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de Onderlinge Waarborgmaatschappij en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte balans en winst- en verliesrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige geconsolideerde jaarrekening 2009 en financiële verantwoording 2009 van de zorgkantoren Amstelland en de Meerlanden en Zuid-Holland Noord van OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a., waaraan
30
accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.
Overige gegevens
Overige gegevens
deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 19 mei 2010 verstrekte goedkeurende
Den Haag, 19 mei 2010
Ernst & Young Accountants LLP
31
w.g. F. de Bruijn RA
Gezond
Kerncijfers
2009
2008
2007
2006
2009
ZWV* Huisartsenhulp Farmaceutische hulp Tandheelkundige hulp
50,6
48,5
45,0
135,5
136,0
133,6
122,9
16,4
13,7
10,8
10,2
4,1
3,3
2,9
2,8
476,6
436,0
391,4
410,3
Hulpmiddelen
3,3
Alternatieve geneeswijzen Therapieën
3,6
3,4
4,1
3,7
3,5
3,7
23,2
20,8
18,9
17,7
Kosten buitenland Tandheelkunde
4,2
1,6
1,2
1,1
1,4
34,6
32,3
28,5
28,1
19,0
17,1
15,6
13,4
Overige verstrekkingen en schade
2,8
2,0
4,1
3,7
Hulpmiddelen
37,5
35,9
33,8
31,6
Bevalling
0,8
0,6
0,5
0,6
11,6
13,2
Opbrengst verhaal
-0,1
-0,2
-0,1
-0,1
16,7
15,3
100,6
107,7
Kraamzorg
6,7
6,3
5,0
5,0
Overige kosten ZVW
3,1
1,1
1,0
0,3
Grensoverschrijdende zorg
2,8
1,9
1,7
1,6
Ondersteuning eerstelijnszorg
0,6
0,5
0,5
0,4
GGZ Xxxxx Kerncijfers
2006
Paramedische hulp Ziekenvervoer
Opbrengst verhaal 32
2007
Aanvullende verzekering * 53,9
Verloskundige hulp Ziekenhuiszorg en overige curatieve zorg
2008
Totaal
-1,0
-1,0
-0,6
Eigen risico
-34,2
-32,2
-0,3
-0,4
Totaal
838,0
792,3
655,5
656,3
Zorgkantoren rechtstreeks (incl. voorgaande jaren)
2009
2008
2007
2006
Uitleen verpleegartikelen en Geestelijke Gezondheidszorg Subsidies
0,6
-2,1
14,1
12,5
59,2
55,8
54,5
43,3
Zorgkantoren via CAK*
Schadeomzetverantwoordelijkheid
70,2
64,5
60,1
58,5
1,944,4
1,842,9
1,813,1
1,792,9
* exclusief voorgaande jaren en herverzekering (HKC)
2009
2008
2007
2006
Verzekerdenaantallen Verzekerden 2e compartiment (ZVW)
379274
370587
364358
368786
Aanvullende verzekering
355293
353818
351942
356313
Verzekeringsgraad
93,7%
95,5%
96,6%
96,6%
Marktaandeel Nederland
2,30%
2,27%
2,23%
2,26%
Solvabiliteit Vereiste solvabiliteit *
73,2
67,6
62,2
61,7
Aanwezige solvabiliteitsmarge
128,0
114,6
105,5
101,5
175%
169%
170%
165%
Zorg met verblijf verpleging en verzorging
410,6
354,9
321,5
316,5
Zorg met verblijf gehandicaptenzorg
327,8
311,2
291,5
282,5
Solvabiliteitsratio
Zorg met verblijf geestelijke gezondheidszorg
52,7
50,9
108,9
100,6
Groepreserves
Zorg zonder verblijf verpleging en verzorging
123,2
156,4
147,3
170,7
OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid u.a.
79,5
71,3
61,5
65,2
45,1
47,4
43,9
42,1
OWM Zorg en Zekerheid Verzekeringen u.a.
43,4
38,0
38,4
30,5
Stichting Zorg en Zekerheid
22,8
20,6
22,3
22,7
145,7
129,9
122,2
118,4
Zorg zonder verblijf gehandicaptenzorg Zorg zonder verblijf geestelijke gezondheidszorg
4,2
3,5
109,1
102,9
Overige instellingen, kosten via CAK
4,9
0,6
-
-
Hulpmiddelen/rolstoelen/tandheelkundige hulp
7,9
7,5
6,7
6,9
-
-
-
0,1
1036,1
986,1
1097,5
1078,1
Kosten doventolkzorg Totaal
Zorg en Zekerheid Groep * o.b.v. vigerende wetgeving verslagjaar.
Kerncijfers
Bedragen in miljoenen euro´s
33
34 35
Kerncijfers
Gezond Kwaliteit Deskundig
