PRESENTATIE BELGISCHE ECONOMIE Bart Van Craeynest – Hoofdeconoom Petercam 3 april 2014
België kan veel beter
2
April 2014
3
April 2014
België gaat mee met herstel van de eurozone 6 Reëel BBP (jaarwijziging in %) 4
2
0
-2
-4 EMU -6 Q1 1996
Q1 1998
Bron: Eurostat
België Q1 2000
Q1 2002
Q1 2004
Q1 2006
Q1 2008
Q1 2010
Q1 2012
4
April 2014
Belgische economie in herstelfase 6
120 115
4
110 105
2
100 95
0
90 -2
85 80
-4
75 BBP (jaarwijziging in %) -6 Q1 1996
Ondernemersvertrouwen (EC, rs) 70
Q1 1998
Bron: NBB, Eurostat
Q1 2000
Q1 2002
Q1 2004
Q1 2006
Q1 2008
Q1 2010
Q1 2012
Q1 2014 5
April 2014
Ver achter op de pre-crisis trend 420000
Reëel BBP Pre-crisis trend (1990-2007)
400000 380000 360000 340000 320000 300000 280000 260000 240000 Q1 1990 Bron: NBB
Q1 1993
Q1 1996
Q1 1999
Q1 2002
Q1 2005
Q1 2008
Q1 2011
6
April 2014
België deed het goed doorheen de crisis … Economische activiteit 114 Reëel BBP (index, Q1 2004 = 100) 112 110 108 106 104 102 100 Duitsland 98 Q1 2004
Q1 2005
Bron: Eurostat
Nederland Q1 2006
Q1 2007
Periferie Q1 2008
Q1 2009
België Q1 2010
Q1 2011
Q1 2012
Q1 2013
Q1 2014
7
April 2014
… vooral dankzij bevolkingsgroei
116
5
Reëel BBP per capita (index, Q1 2004 = 100)
Bevolking (verandering tussen 2008 en 2013 in %) 114 4
112 110
3
108 2
106 104
1
102 0
100 98
-1
96 -2 Gre Por Ger
It
Svk Aut Spa Neth Dk
Bron: Eurostat
Fin Svn Fra
Irl Mal UK Swe Bel
94 Q1 2004
Duitsland Q1 2006
Nederland Q1 2008
Periferie Q1 2010
België Q1 2012
8
April 2014
België deed het goed doorheen de crisis … Werkgelegenheid
105 Index, Q1 2008 = 100 104 103 102 101 100 99 98 97 96 Bel
95 Q1 2008
Bron: Eurostat
Ger Q1 2009
Fra
Neth Q1 2010
It Q1 2011
Q1 2012
Q1 2013
9
April 2014
… dankzij gesubsidieerde jobs Werkgelegenheid 120 100
Wijziging 2008-2013, in ‘000
80 60 40 20 0 -20 -40 -60 -80 -100
Bron: NBB
10
April 2014
Hoelang blijft de vastgoedmarkt standhouden? Huizenprijzen versus gemiddeld inkomen
Long-term average = 100
Sources: NVM; OECD; Statistics Netherlands
Bron: The Economist
11
April 2014
Beperkte saneringsinspanning Wijziging in conjunctuurgezuiverd primair saldo 8 In % van het BBP 6 Sanering 4 2 0 -2 -4 -6 Stimulus
2008-09
2009-13
2008-13
-8 Cyp Fin
Lux Swe Neth Dk
Bron: Europese Commissie
Bel
Aut
Fra
UK
Por Ger EU EMU Svn Spa Gre Mal Svk
It
Irl 12
April 2014
Verdere schuldopbouw van de gezinnen Totale schuld van de gezinnen 60 In % van het BBP 55
50
45
40
2008-2013:
35
België EMU
30 Q1 1999 Bron: ECB
Q1 2001
Q1 2003
Q1 2005
Q1 2007
Q1 2009
Q1 2011
+34,7% +8,2%
Q1 2013 13
April 2014
Belgische economie doet het vrij goed België bleef overeind doorheen de voorbije crisisjaren dankzij: Relatief sterke bevolkingsgroei Belangrijke link met de Duitse economie Geen vastgoedcrash Beperkte budgettaire besparingen Beperkte schuldafbouw in de private sector Gesubsidieerde jobcreatie
MAAR, België is niet voorbereid op de komende uitdagingen 14
April 2014
15
April 2014
Vergrijzing van de bevolking
16
April 2014
Demografische bonus gebruikt om pensioen te verlengen Levensverwachting
Verwachte duur pensioen
(bij effectieve pensioenleeftijd)
(levenverwachting bij effectieve pensioenleeftijd) 30
24
1970 2012 22
25
20 20 18 15 16 10 14 5
12
10 1970
1975
1980
1985
1990
Bron: Eurostat, OESO
1995
2000
2005
2010
0 Por
Swe
Swi
Nor
Aut
Gre
Bel
Lux
17
April 2014
De vergrijzing is een enorme uitdaging 20
Verandering in overheidsuitgaven door de vergrijzing tegen 2060 (in % van het BBP)
18 16 Raming 2009
Raming 2012
14 12 10 8 6 4 2 0 -2 It
Por
Gre
Bron: Europese Commissie
Fra
UK
Dk
Swe
Spa
Aut
Ger
Irl
Fin
Neth
Bel
Lux 18
April 2014
Onvoorbereid Fiscale inspanning nodig voor LT-houdbaarheid van de overheidsfinanciën 10
In % van het BBP (2012)
8
6
4
2
0
-2 Initiële positie
Component vergrijzing
LT houdbaarheidskloof
-4 It
Ger
Dk
Bron: Europese Commissie
Fra
Swe
Aut
Svk
Spa
Fin
UK
Neth
Mal
Bel
Lux
Svn
19
April 2014
Opgesoupeerde buffers Primair overheidssaldo 8 In % van het BBP 6 Doelstelling stabiliteitspact
4 2 0 -2 -4 -6 -8 1970
1975
Bron: NBB
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015 20
April 2014
Erg magere pensioenen in België 40
Armoederisico van ouderen
35 30 25 20
België
15
Dui
10
Fra
5
Ned Lux
0 0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1
Toereikendheid van de pensioenen (*) (*) Combinatie van het relatief mediaan inkomen van ouderen (tov min 65-jarigen) en de vervangingsratio van de pensioenen
Bron: Eurostat
21
April 2014
Geen pensioenbuffer Activa in pensioenfondsen
180 In % van het BBP (2012) 160 140 120 100 80 60 40 20
Bron: OESO
Neth
Swi
UK
Aus
Fin
US
Can
Isr
Dk
Irl
Pol
NZ
Mex
Swe
Svk
Por
Spa
Nor
Cz
Ger
It
Kor
Aut
Bel
Svn
Lux
Fra
Gre
0
22
April 2014
Lagere economische groei 8 Jaarwijziging in % 6
4
2
0
-2 Reëel BBP
Trend
-4 1950
1960 Bron: NBB
1970
1980
1990
2000
2010
23
April 2014
Lagere economische groei 6 Totale factorproductiviteit (jaarwijziging in %)
5
Trend 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 1961
1965
1969
1973
1977
1981
1985
1989
1993
1997
2001
2005
2009
2013
Bron: NBB 24
April 2014
Veel ruimte voor verbetering … Potentiële toename in het BBP per hoofd door een breed pakket van hervormingen 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2
Bron: OESO
Bel
Gre
Pol
Hun
Aut
Jap
Fra
Spa
It
Por
Fin
Ger
Cz
Kor
Swi
Nor
Swe
Can
Tur
Mex
UK
Neth
Aus
Lux
US
Irl
Dk
Svk
Isr
Nz
0
25
April 2014
… maar pijnlijk weinig inspanning Hervormingsinspanningen (2011-12) 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1
Ice Lux Neth Bel Nor Svn Ger Swe Jap Swi Tur US Fra Kor Mex EU Chl Fin OECD Can EMU Aus Aut Hun Pol Svk Cz Dk It UK Isr NZ Spa Por Est Irl Gre
0
Bron: OESO
26
April 2014
27
April 2014
Overheidsfinanciën redelijk onder controle Rentelasten op laagste niveau sinds jaren 60
Hoge overheidsschuld, maar onder controle 160
14 Overheidsschuld (in % van het BBP)
140
Rentelasten (in % van het BBP) 12
120 10 100 8 80 6 60 4
40
2
20
0
0 1970
1975
1980
1985
Bron: NBB
1990
1995
2000
2005
2010
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
28
April 2014
Arme overheid … in een rijk land Netto internationale investeringspositie 120
In % van het BBP (2013) 80
40
0
-40
-80
-120 Por
Gre
Irl
Bron: Eurostat
Spa
Cyp
It
Fra
Swe
UK
Aut
Fin
Dk
Ger
Neth
Bel
Lux
29
April 2014
Wie financiert de welvaartsstaat? Werkgelegenheid in de private sector 50 In % van de totale bevolking (2012) 45
40
35
30
25
20 Neth Aut Ger
Dk Swe Fin Cyp
Bron: Eurostat, NIS
UK
Svn Por Lux Svk
Fla
Irl
Fra
Bel
It
Spa Gre Wal Bru
30
April 2014
Relatief weinig werkenden in de private sector (In)activiteit van de bevolking 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Neth
Aut
Ger
Private sector
Dk
Swe
Fin
Publiek sector (*)
Cyp
UK
Svn
Werkzoekend
Por
Lux
Svk
Inactief -20
(*) Publieke sector: adminstratie, defensie, verplichte sociale zekerheid, onderwijs
Irl
Fra
Bel
Inactief 20-59
It
Spa
Gre
Inactief 60+ Bron: Eurostat
31
April 2014
Langer werken
32
April 2014
In België werken eigenlijk niet veel mensen Werkenden 85 In % van de bevolking (20-64 jaar, 2012) 80
75
70
65
60
55
Gre
Brussels
Spa
It
Wallonia
Mal
Irl
Svk
Por
Bel
EMU
Svn
Fra
Cyp
Lux
Est
Fin
UK
Dk
Aut
Flanders
Bron: Eurostat
Ger
Neth
Swe
Nor
Swi
50
33
April 2014
België doet het rustig aan … Gemiddeld werken Belgen 9,6 jaar minder dan de Zwitsers 43
Verwachte duur van de carrière (in jaren)
41 39 37 35 33 31 29 27 25 Swi Swe Nor Neth Dk Bron: Eurostat
UK
Ger
Fin
Por
Aus Cyp Spa
Fra
Irl
Svn
Svk
Lux
Bel
Gre
It 34
April 2014
Vervroegde uittreding Belgen stoppen gemiddeld op 59,6 met werken
75
Gemiddelde effectieve pensioenleeftijd 73 71 69 67 65 63 61 59 57
Mx Kor Chile Jap Por Ice Isr NZ Swi Swe US Aus Nor Irl Can UK Est Neth Dk Cz Svn Tur Spa Pol Ger Gre Aut Fin It Svk Hun Fra Bel Lux
55
Bron: OESO
35
April 2014
It’s not rocket science… 80 Werkelijke pensioenleeftijd Levensverwachting 75
70
65
60
55 1960
1965
Bron: Eurostat, OESO
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010 36
April 2014
Oudere werkenden nemen niet de plaats in van jongeren Aandeel werkenden in de bevolking
80 75
Ouderen (55-64)
70 65 60 55 50 45 40
België
35 30 10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
Jongeren (15-24) Bron: OESO
37
April 2014
Loon/anciënniteit-link maakt ouderen te duur
38
April 2014
Levenslang leren is essentieel om langer te kunnen werken
Levenslang leren (% van de bevolking op actieve leeftijd)
35
30
25
20
15
10 België
5
0 35
40 Bron: Eurostat
45
50
55 60 65 70 Werkgelegenheidsgraad 50-64-jarigen
75
80
85
90
39
April 2014
België moet veel meer investeren in levenslang leren Pijnlijk beperkte deelname aan levenslang leren 30 België
Buurlanden
Scandinavië
Periferie
In % van de bevolking op actieve leeftijd
25
20
15
10
5
0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: Eurostat
40
April 2014
Nood aan betere incentieven in het uitkeringsstelsel Genereuze werkloosheidsuitkeringen 70
Netto uitkering in werkloosheid versus inkomen als werkende (gemiddelde in eerste 5 jaar werkloosheid, in %, 2012)
60
50
40
30
20
10
0 It
Gre Jap Svk US Svn Swi Lux Can Neth UK Dk Spa Nor Swe Ger Fin Fra Aus Por NZ Aut Irl
Bron: OESO
Bel 41
April 2014
Fiscaliteit in dienst van de economie
42
April 2014
Zware fiscale druk op arbeid Totale lasten op arbeid voor een alleenstaande met gemiddeld inkomen (2012) 60
50
40
30
20
10
0 NZ Swi Irl Aus US Can Jap UK Lux Por No Dk Nl Svk Sp Gr Svn Fin Swe It Aut Ge Fr Be Bron: OESO
43
April 2014
Zware belastingdruk op arbeid en kapitaal Belastingontvangsten (in % van het BBP) Op consumptie
Op arbeid 27
15 14
1999
1999
2011
2011
25
13 12
23
11
21
10
19
9
17
8 Belgium
EMU
Neighbours
Belgium
Scandi's
EMU
Neighbours
Scandi's
Op vermogen
Op kapitaal 10
4 1999
2011
9
1999
3.5
2011
3
8
2.5 2
7
1.5
6
1 Belgium
EMU
Bron: Eurostat
Neighbours
Scandi's
Belgium
EMU
Neighbours
Scandi's 44
April 2014
Zware fiscale druk op arbeid Aandeel van indirecte belastingen in totale belastingen 45 40 35 30 25 20 15
Bron: Eurostat
45
April 2014
BTW-verlaging op energie is geen goed idee Lage belastingdruk op energie
Hoge belastingdruk op arbeid 45
Bron: Eurostat
Bel
It
Aut
Fin
Swe
Fra
Neth
Ger
Svn
Spa
Lux
Svk
Gre
Irl
Cyp
It
UK
Swe
Mal
Neth
Ger
Gre
Lux
Irl
20 Svn
60 Fra
25
Cyp
110
Aut
30
Por
160
Spa
35
Fin
210
Bel
40
Svk
260
UK
Impliciete belastingvoet op arbeid (2011)
Mal
Impliciete belastingvoet op energie (euro per ton olie equivalent, 2011)
Por
310
46
April 2014
Weinig inkomsten uit milieuheffingen Milieuheffingen 4.5 In % van het BBP (2011) 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Spa
Fra
Svk
Bron: OESO
Bel
Zwi
Gri
Dui
Lux
Nor
Oos
Por
Ier
VK
It
Zwe
Fin
Svn
Ned
Dk
47
April 2014
Verlaag de overheidsuitgaven
48
April 2014
Spilzieke overheid Lopende overheidsuitgaven op het hoogste niveau ooit 50 In % van het BBP 48 46 44 42 40 38 36 34 32 Totale overheidsuitgaven (excl rentelasten en investeringen) 30 1970
1973
1976
Bron: NBB
1979
1982
1985
1988
1991
1994
1997
2000
2003
2006
2009
2012
49
April 2014
Welke besparingen? Wijziging in primaire uitgaven 3.5 Totale overheid, in % van het BBP
2011-12
2009-10
2000-08
3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 -0.5 Bestuur
Defensie
Bron: NBB
Orde
Eco. zaken
Milieu
Huisvesting Gezond.
Cultuur
Onderwijs Soc. besch.
50
April 2014
Dure administratie Uitgaven voor algemene overheidsdiensten 10 In % van het BBP 9
8
7
6
5
4 Ned
Klein (*)
(*) Kleine landen: Dk, Lux, Oos, Fin, Noo, Zwi
Dui
Fra
Kern euro
Bel Bron: Eurostat
Club Med
51
April 2014
Nog mogelijkheden om te besparen Overheidsuitgaven excl sociale zekerheid en onderwijs 20 In % van het BBP 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 Ger
Small*
(*) Kleine landen: Dk, Lux, Aut, Fin, Nor, Swi
Core
Fra
Neth
Club Med
Bel
Bron: Eurostat 52
April 2014
Krik de concurrentiepositie op
53
April 2014
België blijft marktaandeel verliezen Internationaal marktaandeel 120 115 110 105 100 95 90 85 80 75 België
Frankrijk
Duitsland
Nederland
70 1995
1997 Bron: OESO
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
54
April 2014
Herstel het loonvormingsproces Loonkosthandicap 140 Loonkosten per eenheid product (index, 1996 = 100) 135 130 125 120 115 110 105 België
Buurlanden
100 1996
1998 Bron: OESO
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
55
April 2014
België is maar een gemiddelde innovator Innovatie-idex
Patentaanvragen 400
6
Bron: World Economic Forum (2013)
Swi
Ger
Swe
Fin
Dk
0 Neth
2
Aut
50
Fra
2.5
Nor
100
Bel
3
Irl
150
Lux
3.5
Svn
200
It
4
Spa
250
Cyp
4.5
Gre
300
Mal
5
Por
350
Gre Cyp Svn It Spa Por NZ Aus Can Irl Fra Lux Aut Bel Nor UK Dk Neth US Swe Jap Ger Swi Fin
5.5
Svk
Bij het European Patent Office (per miljoen inwoners, 2011)
Bron: Eurostat 56
April 2014
België is maar een gemiddelde innovator Uitgaven voor R&D 4 In % van het BBP (2012) 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Cyp
Gre
Bron: Eurostat
Svk
Mal
It
Spa
Por
Irl
UK
Neth
Bel
Fra
Svn
Aut
Ger
Dk
Swe
Fin
57
April 2014
Mobiliteit
58
April 2014
Bron: Inrix
Brussels
London
Antwerp
Rotterdam
Los Angeles
Paris
Stuttgart
Cologne
Ghent
San Francisco
New York
Amsterdam
Honolulu
Milan
Manchester
Lyon
Bordeaux
Grenoble
Bridgeport
Austin
Merseyside
Nottingham
Montreal
San Jose
Birmingham
Mobiliteit wordt meer en meer een probleem Verspilde uren in de file
95 Gemiddeld aantal uren per jaar (2013)
85
75
65
55
45
35
25
59
April 2014
Hervormingen ❶
Langer werken Schaf gesubsidieerde voortijdige pensioenmogelijkheden af Breek de link tussen loon en anciënniteit Investeer in levenslang leren
❷
Naar een fiscaliteit in dienst van de economie Herbekijk alle aftrekposten Verschuif belastingdruk van arbeid naar milieu en consumptie
❸
Breng de overheidsuitgaven terug onder controle
❹
Krik de concurrentiepositie op Herstel het loonvormingsproces Bevorder investeringen in O&O
❺
Mobiliteit Vervang bedrijfswagens door echte lastenverlaging Rekeningrijden
60
April 2014
Petercam N.V. Sint Goedeleplein 19 1000 Brussel Tel.: +32 (0)2 229 63 11 Fax : +32 (0)2 229 65 98
Bart Van Craeynest Hoofdeconoom
[email protected] Tel.: +32 (0)2 229 62 32 My blog: https://insights.petercam.com Twitter: @BVanCraeynest
Brussels – Frankfurt – London - Luxemburg - Madrid - Geneva
61
April 2014
