Pratiques-Démarches Taalportaal: een voorbeeld van e-learning voor (toekomstige) studenten taal- en letterkunde Carmen Eggermont, Caroline Gevaert, Emmelie Houzet & Dagmar Vandebosch K.U.Leuven Taalportaal is een elektronische oefenomgeving die werd ontwikkeld aan de K.U.Leuven en die zich richt tot zowel bachelorstudenten in de taal- en letterkunde als toekomstige studenten. Sinds februari 2010 kunnen leerlingen uit het secundair onderwijs die overwegen om talen te gaan studeren aan de universiteit op Taalportaal kennismaken met de opleiding taal- en letterkunde. Bachelorstudenten van deze opleiding gebruiken het online oefenplatform om te werken aan de taalbeheersing van de talen in hun studie programma. Na een beknopte toelichting over de opzet van het onderwijsproject Taalportaal gaan we in dit artikel dieper in op de toepassingen van deze oefenomgeving voor de taal vaardigheidstraining Frans bij bachelorstudenten en toekomstige studenten taal- en let terkunde.
Context en opzet van het project Sinds de invoering van de nieuwe bachelor- en masteropleidingen in 2004, maakt de studie van het Frans geen vast deel meer uit van de opleiding Romaanse talen, maar kunnen acht Romaanse, Germaanse en klassieke talen vrij worden gecombineerd. Bin nen de opleiding taal- en letterkunde is de component Frans, net als alle andere talen die aangeboden worden, opgebouwd uit drie nagenoeg evenwaardige pijlers: taalkunde, literatuur en taalbeheersing, waarbij de laatste ruimer geïnterpreteerd wordt dan louter het inoefenen van grammatica. Er wordt in “Taal en Tekst” – zoals blijkt uit de benaming van dit opleidingsonderdeel – namelijk ook veel aandacht besteed aan zowel het be grijpen als produceren van mondelinge en schriftelijke teksten. In het vernieuwde programma is het verbeteren van de taalbeheersing van de studen ten een belangrijk aandachtspunt binnen de hele opleiding. Om het taalvaardigheids onderwijs opleidingsbreed te ondersteunen werd in het onderwijsproject Taalportaal een online oefenplatform ontwikkeld waar studenten over de grenzen van de verschillende talen en opleidingsfasen heen aan hun taalbeheersing kunnen werken. Tegelijk komt het project tegemoet aan de inspanningen van de K.U.Leuven om de kloof tussen het secundair onderwijs en de universiteit te dichten door toekomstige studenten op een actieve en inhoudelijke manier te laten kennismaken met de opleiding. 5
Pratiques-Démarches
Taalportaal voor bachelorstudenten Frans Voor de studenten Frans bestaan er al sinds jaar en dag elektronische oefeningen. Ze zijn immers een ideale manier om het onderwijs meer studentgericht te maken. Terwijl traditionele, klassikaal gemaakte oefeningen zijn afgestemd op de gemiddelde student, kunnen elektronische oefeningen worden afgestemd op de noden van de individuele studenten en laten ze hen toe leerstof op hun eigen tempo te assimileren. Het aan bod elektronische oefeningen was tot nog toe echter nogal versnipperd, zeker wanneer de studenten, naast de elektronische oefeningen voor Frans, ook voor de andere taal van hun studieprogramma elektronische oefeningen konden maken. Voor de studenten betekende dat ondermeer: verschillende gebruikersnamen en wachtwoorden onthou den, leren werken met verschillende interfaces, enkel toegang krijgen tot de pakket ten via vak- en jaargebonden cursussen op het universitaire elektronische leerplatform Toledo, enzovoort. Het gemeenschappelijke oefenplatform Taalportaal verlaagt deze technische drempels en zorgt voor een grotere continuïteit. Zo veel mogelijk bestaande oefenpakketten (voor het Frans o.a. Alfagram) werden naar Taalportaalmodules omge zet, zodat de studenten met zo weinig mogelijk verschillende interfaces worden gecon fronteerd. De toegang tot de Taalportaaloefeningen verloopt via Toledo, het elektronische leerplatform van de K.U.Leuven. De online oefeningen zijn ontwikkeld in een software-omgeving (Edumatic) die een rijke variatie aan oefentypes biedt: er zijn verschillende oefentypes waarbij studenten moeten vertalen, invullen, slepen, ordenen, verbinden, kiezen tussen alternatieven, een kruis woordraadsel oplossen, tekst selecteren, een dialoog volgen in onderdelen, een dictee maken of een tekst inspreken. De oefeningen zijn volledig multimediaal: bij elke oefe ning kunnen audio-, video-, en beeldfragmenten worden gebruikt en kunnen links naar webpagina’s worden toegevoegd. Dankzij deze brede waaier aan oefentypes biedt Taalportaal, naast eerder traditionele oefeningen op grammatica en woordenschat, ook oefeningen op complexe regels in de Franse spelling en ondersteuning bij de voorbereiding van conversatieateliers of schrijf opdrachten. De docent kan bijvoorbeeld luisteroefeningen en dictees aanbieden, iets wat vroeger technisch moeilijker haalbaar was. Voor schrijfvaardigheid kan in geslo ten oefeningen niet rechtstreeks worden gewerkt op de teksten van de studenten zelf, maar wel op typische fouten (verzameld uit eerdere teksten van studenten) en algemene schrijfvaardigheden, bijvoorbeeld als voorbereiding op een schrijfopdracht. De grammaticaoefeningen zijn expliciet gericht op het verbeteren van de taalbeheersing, wat duidelijk verschilt van de aanpak in het (theoretische) vak taalkunde, dat ook deel uitmaakt van de opleiding. Tijdens het college wordt, na een korte uiteenzetting, vaak naar aanleiding van veel voorkomende fouten, intens geoefend op het behandelde item. Daarna kunnen de studenten verder oefenen op Taalportaal. Alle resultaten worden bijgehouden in een databank die de docent kan raadplegen om de resultaten van een individuele student of van een groep studenten nauwkeurig op te volgen. Tijdens de 6
Pratiques-Démarches
contacturen kan de docent inspelen op eventuele moeilijkheden of dieper ingaan op de oefeningen waartegen veel studenten fouten maakten. Na elke oefening vragen studenten de verbetering van hun antwoord. Ze krijgen dan het juiste antwoord te zien, aanduidingen van fouten in hun antwoord en de nodige feedback om fouten te kunnen duiden. De feedback kan een algemene toelichting zijn, maar kan ook foutspecifiek zijn (feedback die enkel verschijnt wanneer een student een bepaalde fout heeft gemaakt en die enkel betrekking heeft op die fout). Onderstaande oefening illustreert de feedback in een meerkeuzevraag op het gebruik van determinanten:
Als studenten het verkeerde antwoord aanvinken en daarna op corriger klikken, ver schijnt de melding faux! voorzien van een uitgebreide feedback die verwijst naar de syllabus, en het juiste antwoord. De feedback die de studenten te zien krijgen verschilt naargelang het oefentype. Boven staande oefening is een meerkeuzevraag. Het is dan ook logisch dat de studenten slechts één poging krijgen om de vraag te beantwoorden en dat de feedback en het juiste antwoord daarna onmiddellijk verschijnen. In een vertaaloefening of een dictee bijvoorbeeld is dat niet het geval, zoals in onderstaande afbeelding geïllustreerd wordt. 7
Pratiques-Démarches
In deze oefentypes krijgen de studenten meerdere kansen om hun antwoord in te die nen, en wordt hun voorstel niet onmiddellijk volledig fout gerekend, maar verschijnt er een gedetailleerde indicatie van waar hun fouten zich bevinden en om welke soort fouten het gaat (overtollig, ontbrekend of fout gespeld woord):
Om uit het volledige aanbod meer gericht oefeningen te selecteren, biedt Taalportaal studenten de mogelijkheid een gepersonaliseerd oefenpakket samen te stellen: door dat aan alle oefeningen niveau-, domein- en themalabels werden toegekend, kunnen studenten oefeningen selecteren volgens hun eigen noden. Bovendien kunnen ze oefeningen markeren als hoofdbreker door casse-tête aan te vinken in de blauwe balk bovenaan het scherm op bovenstaande afbeelding. Via de filter kunnen ze hun fouten of de door hen als “hoofdbreker” gemarkeerde oefeningen opvragen:
8
Pratiques-Démarches
Stimulerend voor de studenten zijn ook de tussentijdse toetsen die door de docent op Taalportaal gepubliceerd worden. De studenten kunnen deze testen afleggen om zichzelf beter te evalueren en te zien of ze zich voldoende hebben voorbereid op een examen. Aangezien het leerplatform toegankelijk blijft tijdens de verschillende jaren van de opleiding kunnen zowel docenten als studenten teruggrijpen naar oefeningen uit reeds afgewerkte vakken als blijkt dat studenten als gekend veronderstelde stof nog niet voldoende beheersen. Wie tijdens het schrijven van de bachelorpaper in het laatste bachelorjaar nog fouten blijkt te maken tegen bijvoorbeeld het gebruik van de Franse werkwoordstijden, kan de oefeningen daarover uit eerdere jaren hernemen. Dit flexi belere aanbod kan ook een oplossing bieden voor studenten die vakken opnieuw moeten afleggen en daardoor niet de vooropgestelde programmajaren volgen, of voor studenten die via een verkorte bacheloropleiding overstappen van een professionele bachelor naar de academische bacheloropleiding taal- en letterkunde.
Taalportaal voor toekomstige studenten Frans Ken ik voldoende Frans of Duits om taal- en letterkunde te gaan studeren? En moet ik al Spaans gevolgd hebben als ik Spaans wil kiezen? Welke talencombinatie zou me het best liggen? En taalkunde, wat is dat eigenlijk? Dit is slechts een greep uit de vragen die leerlingen die van plan zijn taal- en letterkunde te gaan studeren elk jaar opnieuw stellen tijdens infomomenten. Taalportaal voor toekomstige studenten biedt hen de mogelijkheid om hun taalbeheersing te toetsen aan de hand van oefeningen die sterk gelijken op die van beginnende studenten taal- en letterkunde. Bovendien helpt het oefenplatform hen om een juiste studiekeuze te maken en na te gaan of ze over de nodige competenties beschikken om een academische studie te beginnen. 9
Pratiques-Démarches
In het gedeelte voor toekomstige studenten kunnen leerlingen uit het laatste jaar secun dair modules doornemen met oefeningen Duits, Engels, Frans, Grieks, Italiaans, Latijn, Nederlands, Spaans, algemene literatuurwetenschap en algemene taalwetenschap. De module Grieks bevat aparte oefeningen voor studenten met en zonder voorkennis. Italiaans, Spaans, algemene literatuurwetenschap en algemene taalwetenschap snijden talen en disciplines aan waarmee de leerlingen vanuit hun secundaire opleiding niet echt vertrouwd zijn. Het doel van deze modules is dan ook vooral de leerlingen kennis te laten maken met de inhoud van de opleiding en hen op die manier te helpen bij hun studiekeuze. De modules Italiaans en Spaans laten toekomstige studenten proeven van deze nieuwe talen en bieden ook wat culturele achtergrond aan. De module algemene literatuurwetenschap introduceert aan de hand van tekst- en filmfragmenten een aantal basisbegrippen uit de poëzie- en verhaalanalyse, terwijl de module algemene taalweten schap de leerlingen laat zoeken naar wetmatigheden in talige gegevens en hun inzicht oefent in syntactische structuren en tekensystemen. Toekomstige studenten krijgen toegang tot Taalportaal via de website www.kuleu ven.be/ taalportaal. Naast een demo, een korte handleiding en informatie over het project bevat deze website ook een inschrijvingsmodule. Leerlingen krijgen automatisch een gratis ge bruikersnaam en wachtwoord toegestuurd na het doorlopen van de inschrijvingsmodule en kunnen met die gegevens onmiddellijk inloggen op Taalportaal. Ook leerkrachten kunnen zich via dezelfde weg gratis registreren en daarna de modules voor toekomstige studenten doornemen. In de module Frans voor toekomstige studenten wordt er, net zoals voor Engels, Latijn, Nederlands en Duits, verder gebouwd op het eindniveau van het secundair onderwijs. Taalportaal biedt toekomstige studenten taal- en letterkunde de gelegenheid hun kennis van deze talen te oefenen, na te gaan of ze over het juiste instapniveau beschikken en hun taalbeheersing indien nodig bij te spijkeren vooraleer ze aan de opleiding begin nen. Oefeningen die vroeger al met deze bedoeling werden gemaakt, bijvoorbeeld Compétence de base, werden in Taalportaal geïntegreerd. Ook bepaalde items uit de leeromgeving Franel die aan de Kortrijkse campus van de K.U.Leuven werd ontwikkeld, zijn in een aangepaste versie opgenomen in Taalportaal voor toekomstige studenten. De oefenomgeving voor toekomstige studenten Frans bestaat uit zes thematische mo dules: Au café-théâtre (thema: de wereld van het spektakel), Sur le chemin de l’école (thema: school), Bulles et vapeur (thema: wellness), Madame, Monsieur, ... (thema: de formele brief), Mme Bovary en À la défense de la planète... (thema: natuurbehoud). Er wordt telkens vertrokken vanuit tekst-, audio- of videofragmenten om bepaalde moeilijk heden in de spreek- of schrijfvaardigheid te behandelen en om de noodzakelijke gram maticale en lexicale kennis bij te werken. Bovendien werden de oefeningen zoveel mogelijk ingebed in een culturele component, zoals bijvoorbeeld onderstaande oefening op leesvaardigheid, waarin de leerlingen kennis maken met een meesterwerk uit de Franse literatuur: 10
Pratiques-Démarches
De zevende module, Entraînez-vous, is niet thematisch opgebouwd maar bevat extra oefenmateriaal op de grammaticale topics die in de vorige modules werden aangesne den. Zo krijgen leerlingen de kans om hun kennis bij te schaven en uit te breiden op een meer gerichte manier:
11
Pratiques-Démarches
Toekomstige studenten krijgen, net zoals bachelorstudenten, uitgebreide feedback bij het maken van oefeningen op Taalportaal. Onderstaande invuloefening voorziet naast algemene feedback (Le connecteur de but pour que est suivi d’un subjonctif) ook fout specifieke feedback: de melding Attention, il faut un pluriel ici verschijnt enkel wanneer studenten het werkwoord in de derde persoon enkelvoud in plaats van meervoud ver voegen. In de oefening is ook een link gelegd naar een grammaticale fiche. Op die manier kan de docent extra achtergrondinformatie voorzien en inspelen op verschillen in voorkennis bij de toekomstige studenten: wie dit grammaticaal item voldoende beheerst, hoeft deze informatie niet te lezen, terwijl studenten die verduidelijking nodig hebben die wel kunnen krijgen.
12
Pratiques-Démarches
Na elke oefenreeks verschijnt een “scorecard”, die de score van de studenten aangeeft en hen adviseert welke oefeningen ze het best in een volgende fase maken:
Alle modules van Taalportaal voor toekomstige studenten werden uitgebreid getest, zowel door eerstejaarsstudenten uit verschillende opleidingen van de K.U.Leuven Kulak als door 26 derdegraadsklassen uit secundaire scholen. In een bevraging van de leer lingen die de oefenomgeving testten, bleek hun appreciatie globaal zeer positief. Ook nieuwe gebruikers vinden hun weg naar Taalportaal: bij het ter perse gaan van dit artikel waren er al 223 gebruikers ingeschreven en ook na afloop van de testfase werken ver schillende taalleerkrachten nog steeds met Taalportaal in de klas.
13
Pratiques-Démarches
Praktische gegevens Promotor: prof. dr. Dagmar Vandebosch; co-promotoren: prof. dr. Piet Desmet, prof. dr. Raphaël Ingelbien, prof. dr. Fred Truyen. Projectmedewerkers: Maaike D’hoedt, Caroline Gevaert. Leden van de steungroep: Tine Beernaert, Trui Buyse, Sara Callens, Carmen Egger mont, Emmelie Houzet, Lieze Joye, Jan Lanneau, Isabel Van Brussel. Website: www.kuleuven.be/taalportaal. Contact:
[email protected].
14
