Praktijkgids Bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs Bachelor in het onderwijs: zorgverbreding en remediërend leren Avondtraject
academiejaar 2015-2016
Inhoudstafel
1.
Inleiding ...................................................................................................................... 3
2.
Stappenplan praktijk ..................................................................................................... 4
3.
Wat houdt praktijk in het avondtraject BUO of ZRL in? Praktijk of stage? ............................. 5
4.
Keuze praktijkschool ..................................................................................................... 5
5.
Praktijkopdrachten........................................................................................................ 6
5.1. Aantal uren praktijk ................................................................................................... 6 5.2. Basisopdracht praktijk en praktijkopdrachten per opleidingsonderdeel .............................. 7 6.
Begeleiding van de praktijk ............................................................................................ 8
6.1. Rol van de mentor ..................................................................................................... 8 6.2. Rol van de trajectcoach .............................................................................................. 8 6.3. Rol van de opleidingsonderdeelverantwoordelijke ........................................................... 9 6.4. Rol van de supervisor ................................................................................................. 9 6.5. Rol van de student ..................................................................................................... 9 7.
Beoordeling van de praktijk ........................................................................................... 9
8.
Praktische documenten op Dinar ................................................................................... 10
2
1. Inleiding Deze praktijkgids bevat: 1. Het stappenplan praktijk aan de hand waarvan je jouw praktijk voor de opleiding dient te realiseren 2. Informatie over wat praktijk in de opleiding inhoudt Als student lees je deze gids eerst grondig door vooraleer je met je praktijkschool afspraken maakt voor dit academiejaar. Het stappenplan praktijk vragen we jou om als leidraad te hanteren voor datgene wat we betreffende je praktijk verwachten doorheen het academiejaar. Deze informatie is extra belangrijk om jouw engagement te verhelderen aan de directie en mentor als je praktijk als vrijwilliger zou doen in een praktijkschool waar je niet tewerkgesteld bent. Het vraagt ook extra zorg als je momenteel nog maar tijdelijk aangeworven bent in een school en aan de school vraagt om na het aflopen van je interimopdracht als praktijkschool te willen fungeren in functie van je opleiding. Heb na het lezen nog vragen, dan kan je die stellen aan je trajectcoach.
3
2. Stappenplan praktijk Je praktijk dien je te realiseren aan de hand van volgend stappenplan. De opleiding verwacht dat je de vermelde timing stipt opvolgt. Enkel zo kan je ervoor zorgen dat de examencommissie je praktijk voor elk van je opleidingsonderdelen integraal kan beoordelen. Documenten i.v.m. je praktijk vind je terug op Dinar>>Opleidingen>>BUO/ZRL>>Onderwijs en studenten>>Onderwijs>>Praktijk en stage>>Documenten
Wat? Je praktijkschool bepalen -
Wanneer? Tegen uiterlijk woensdag 7 oktober 2015
Waar? Document GPS op Dinar
Tijdens de introductieavond op 16 september 2015 Tegen uiterlijk woensdag 15 oktober 2015
Digitale link via de trajectcoach
Tegen uiterlijk woensdag 15 oktober 2015 Tegen uiterlijk woensdag 15 oktober 2015
Sjabloon op Dinar
Begeleidingsgesprek met je mentor over je praktijk; document ‘Praktijkfeedback van de mentor’ samen bespreken
In het midden van elk semester
Sjabloon op Dinar
Indien je verandert van praktijkschool: praktijkgegevens opnieuw digitaal invullen.
Bij elke wissel van praktijkschool
Link op Dinar
de school waar je tewerkgesteld bent of voor praktijk als vrijwilliger: een praktijkschool zoeken en de directie de ‘Gids voor de praktijkschool’ bezorgen (GPS) Je praktijkgegevens digitaal invullen voor de opleiding via link Gesprek met de directie van je praktijkschool
-
Brief mentorschap en blanco praktijkfeedback aan de directie afgeven Laten ondertekenen raamovereenkomst (indien van toepassing1) Laten ondertekenen risicoanalyse Raamovereenkomst en risicoanalyse kopiëren en kopie afgeven aan de directie Praktijkomschrijving maken Documenten ingevuld en ondertekend bezorgen aan je trajectcoach:
-
Documenten op Dinar
In het postvak van je trajectcoach aan de balie
Raamovereenkomst (indien van toepassing) en risicoanalyse Praktijkomschrijving
1
Je laat enkel een raamovereenkomst ondertekenen als je school niet terug te vinden is in de lijst ‘Raamovereenkomsten’ die gepubliceerd is op Dinar onder de knop praktijk.
4
3. Wat houdt praktijk in het avondtraject BUO of ZRL in? Praktijk of stage? Praktijk maakt integraal deel uit van elk van de opleidingsonderdelen van de opleiding. De concrete praktijkopdrachten kan je vinden op Chamilo in de cursus van elk opleidingsonderdeel. In de ECTSfiche van elk opleidingsonderdeel (MijnDinar>>toepassingen>>ECTS-fiches) kan je zien hoeveel uren praktijk per opleidingsonderdeel gemiddeld voorzien zijn. In de lessen proberen we zoveel mogelijk in te spelen op je praktijk en hopen we dat jij je praktijk kunt verrijken met wat je in de opleiding leert. Praktijk noemen wij het geheel van activiteiten die een student vervult binnen de context van zijn school, gericht op doelen van de opleidingsonderdelen waarvoor hij is ingeschreven. De activiteiten betreffen het observeren, het actief participeren en het realiseren van initiatieven in de praktijk, ofwel ‘zien doen’, ‘meedoen’ en ‘zelf doen’. Praktijk is een element van de onderwijsstrategie van de opleiding. Enerzijds draagt praktijk bij tot theorievorming en helpt het referentiekaders opbouwen. Anderzijds biedt het ook gevarieerde oefenkansen met het oog op competentieverwerving in de breedte en in de diepte. Via het samenspel tussen onderwijsactiviteiten (op de campus en digitaal) en praktijk kan de student de bouwstenen van de competenties binnen een opleidingsonderdeel verwerven, leren kennen, toepassen en geleidelijk aan integreren. De student realiseert enerzijds opdrachten vanuit de opleidingsonderdelen en participeert anderzijds in de mate van het mogelijke aan de activiteiten op de opleidingsschool. Praktijk is in regel niet beoordelend: er wordt geen aparte beoordeling en quotering voor gegeven op basis van observatie door een praktijkbegeleider (van de Arteveldehogeschool) en feedback van een mentor (in de basis- of secundaire school). Een apart opleidingsonderdeel ‘stage’ komt niet voor in het opleidingsprogramma van BNBBUO en BNBZRL. ‘Stage’ wordt dus niet op zichzelf beoordeeld. Een stage inclusief stagebezoeken door een stagebegeleider en stagebesprekingen met de mentor en student kunnen wij binnen de huidige beperkte personeelsomkadering als BNB niet voor alle studenten waarmaken.
4. Keuze praktijkschool In het avondtraject kies je zelf je praktijkschool. Verder in deze gids en op Dinar voorzien we een brief voor directies om de school op de hoogte te brengen van wat het mentorschap voor onze opleiding inhoudt. Wie tewerkgesteld is in een school, kan zijn werk als praktijk laten gelden. Dit betekent dat je tijdens de werkuren de basisopdracht vervult en dat je in overleg met de directie en mentor ook de praktijkopdrachten en beoordelingstaken voor de opleidingsonderdelen binnen de eigen schoolcontext kunt maken. Wie (nog) geen tewerkstelling in opdracht van het Departement Onderwijs heeft, dient zelf een school te zoeken waar je praktijk mag lopen t.a.v. leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Dit betekent dat je afspraken maakt met de directie en mentor over je statuut als vrijwilliger in de school. Op Dinar>>Opleidingen>>BUO of ZRL>>Onderwijs en studenten>>Onderwijs>>Praktijk en stage>>Documenten kan je een “GPS - gids voor de praktijkschool” vinden, speciaal ontworpen om aan een school die onze opleiding niet kent toe te lichten wat het engagement als praktijkschool voor onze opleiding betekent. Verder vind je achteraan in je studiecontract ook informatie over de verzekering die je als student tijdens je praktijk geniet. Je bent zelf verantwoordelijk voor het zoeken van je praktijkschool. Je brengt de school ook zelf op de hoogte als je werk vindt in een andere school
5
en je het vrijwilligerswerk niet meer zou voortzetten. Als scholen spontaan aan ons melden dat ze iemand zoeken die er praktijk wil doen, wordt dit aangekondigd via Dinar. Op Dinar>>Opleidingen>>BUO of ZRL>>Onderwijs en studenten>>Onderwijs>>Praktijk en stage>>Documenten vind je de raamovereenkomst om de samenwerking met je praktijkschool in het kader van de opleiding te regelen. Je verbindt je er onder meer toe om het pedagogisch project en het huishoudelijk reglement van de school te respecteren (bv. op vlak van veiligheids- en kledingvoorschriften). Studenten die in het onderwijs werken via een andere werkgever dan een school van het Departement Onderwijs (bv. CLB, schoolopbouwwerk, MPI, semi-internaat, centrum voor basiseducatie, K-dienst kinder- en jongerenpsychiatrie,…) kunnen over hun praktijkmogelijkheden overleggen met de trajectcoach en zo nodig met de opleidingscoördinator. Bij het begin van het academiejaar (of van je opleiding als je later start) vragen we je om je praktijkgegevens digitaal te bezorgen aan de opleiding (zie stappenplan). In het geval je nog geen vaste tewerkstelling hebt in een school en doorheen het academiejaar in meerdere praktijkscholen terecht komt, breng je de nieuwe directie en mentor telkens op de hoogte. Wisselingen in je praktijkschool dien je ook digitaal aan de opleiding te bezorgen. Daarnaast vragen we je om je praktijkomschrijving in te vullen en aan je trajectcoach te bezorgen in de postvakken aan de balie.
5. Praktijkopdrachten 5.1. Aantal uren praktijk Om de competenties van de BNBBUO en de BNBZRL te kunnen verwerven, loop je dus praktijk in een school. Het aantal uren praktijk per opleidingsonderdeel hangt samen met de totale studiebelasting van het opleidingsonderdeel. Zo voorzien we in een olod van 4 studiepunten (x 25 studiebelastinguren) minder praktijk dan in een olod van 7 studiepunten (x 25 studiebelastinguren). Je vindt het aantal uren praktijk in de ECTS-fiche van elk opleidingsonderdeel (op MijnDinar>>Toepassingen>>ECTSfiche). Let op: in het format van de ECTS-fiches vermeldt men praktijkuren binnen een opleidingsonderdeel onder de noemer ‘uren stage’. Studenten die een modeltraject volgen, lopen tijdens het gehele academiejaar minstens gedurende 7 uren in de week praktijk in een school (een dag of twee halve dagen = 7 uren, klokuren of lestijden naargelang de concrete werkcontext). Als er in een academiejaar 30 weken zijn waarin praktijk mogelijk is (buiten de schoolvakanties), dan doen de studenten van het avondtraject 30x7u = 210 uur praktijk per academiejaar, over de 4 semesters heen dus 2x210 = 420u. Studenten die een GIT (geïndividualiseerd traject) volgen met één of enkele opleidingsonderdelen, doen praktijk in verhouding tot het aantal uren voorzien in de opleidingsonderdelen die ze volgen (zie ECTS-fiches). Wie tijdens het eerste semester onvoldoende praktijk heeft kunnen lopen voor zijn opdrachten (bv. studenten met mobiliteit binnen hun initiële lerarenopleiding) kan een uitgestelde eerste examenkans aanvragen bij de opleidingsdirecteur en zo een beoordeling vragen aan het einde van semester 2 i.p.v. semester 1.
6
5.2. Basisopdracht praktijk en praktijkopdrachten per opleidingsonderdeel Als student doe je enerzijds een basisopdracht praktijk, anderzijds praktijkopdrachten specifiek voor elk opleidingsonderdeel. Je basisopdracht praktijk houdt in dat je actief aan de slag gaat met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in een schoolteam. Je participeert aan de activiteiten die de school voor het team en de leerlingen voorziet en functioneert mee binnen diverse initiatieven ten aanzien van leerlingen en hun gezin. Deze concrete ervaringen met leerlingen en collega’s in een school heb je onder meer nodig om in de lessen je praktijkervaringen te kunnen verwerken en delen met medestudenten en lesgevers. Daarnaast werk je voor elk opleidingsonderdeel aan een aantal praktijkopdrachten, alsook aan de beoordelingstaak in functie van het verwerven van de competenties van dat opleidingsonderdeel in de praktijk. Het kan gaan om onderzoeksopdrachten, planningsopdrachten, bepaalde activiteiten uitvoeren, overleg, ... . De olodverantwoordelijken bezorgen de opdrachten via de cursussen in de digitale leeromgeving Chamilo. De praktijkopdrachten bestaan uit: • informatie opsporen; ouders, kinderen, jongeren, interne en externe en medewerkers bevragen; onderzoeken van een concrete werkcontext; zich verdiepen, … • toepassen, bekwaam worden, uitproberen, reflecteren, … • verbetervoorstellen formuleren en/of uitproberen, constructief samenwerken, integreren, reflecteren, plannen, … • casussen aanwenden en onderzoeken, handelingsplannen en zorgtrajecten realiseren, reflecteren,… De praktijk wordt gesitueerd op verschillende niveaus nl. op kind-, klas, team- en schoolniveau. De praktijk behelst ook de toegang tot mogelijk ‘gevoelige contexten’ op school (bijv. de personeelsvergadering, het zorgteam, een klassenraad, zorgdocumenten, handelingsplannen, leerlingendossiers, contacten met ouders, interne en externe medewerkers,…) waarbij de student de regels van de privacy en de deontologie, die gelden in het onderwijs, dient te hanteren. De student ondertekent daartoe de ‘verklaring respect voor de persoonlijke levenssfeer’ in zijn opleidingsgids.
7
6. Begeleiding van de praktijk 6.1. Rol van de mentor De student zal in zijn school aan de directie vragen welke persoon als zijn mentor kan fungeren. Het kiezen van een mentor gebeurt in overleg met de student en de directie en desgevallend de verantwoordelijke voor mentoraat in de school (soms trajectmentor genoemd). Naargelang de praktijkopdrachten kan de student zich richten tot de verantwoordelijke voor mentoraat in de school of tot een andere collega, bv. een klasmentor, een interne en/of externe medewerker in de scholengemeenschap of in het CLB die hem kan coachen bij bepaalde praktijkopdrachten. Dit gebeurt liefst in overleg met de directie en de trajectmentor, aan de hand van het profiel van de mentor, zie hiervoor document op Dinar>>Opleidingen>>BUO of ZRL>>Onderwijs en studenten>>Onderwijs>>Praktijk en stage>>Documenten: ‘rol van directie en mentor in praktijk BNBBUO en BNBZRL’. In het avondtraject definiëren we de rol van de mentor als een deskundige collega die de student begeleiding en ondersteuning biedt bij de realisatie van zijn leerdoelen in de praktijk. De mentor helpt een leeromgeving voor de opleidingsdoelen te creëren, geeft waar nodig aanvangsbegeleiding en informatie over de school, voorziet coaching en geeft de student de nodige (begeleidings-) feedback. In geval van aanhoudende problemen spreekt de mentor zijn directie aan en signaleert hij de moeilijkheden aan de opleiding. Er wordt vanuit de opleiding per semester minimaal 3 uren gesprek tussen mentor en student verwacht (uren en/of momenten door student en mentor zelf te plannen). Meer, andere en verdere informele ondersteuning wordt zelf ingevuld in overleg tussen mentor en student. In het midden van elke semester vragen we dat de mentor en de student een gesprek hebben van ongeveer één uur. In functie van beoordeling door de opleiding vragen we dat de mentor feedback geeft over de ‘leerinspanningen’ die de mentor bij de student heeft gezien, met name zijn inzet, motivatie en inspanningen om te leren en om zijn praktijkervaringen te verdiepen en expliciteren. De mentor kan getuigen van de persoonlijke competentiegroei en zelfevaluatie van de student als ‘lerende’. Het betreft dus nadrukkelijk geen beoordeling van de leerresultaten van de student, geen oordeel over zijn ‘leraar zijn’, ‘zorgcoördinator zijn’, ‘therapeut zijn’; bijgevolg ook geen quotering. Na het gesprek bezorgt de mentor de praktijkfeedback via een digitale link aan de opleiding. Deze feedback komt terecht bij de trajectcoach van de student.
6.2. Rol van de trajectcoach De trajectcoach begeleidt de studenten binnen de opleiding, rekening houdend met hun praktijk. Daarbij tracht hij het zelfgestuurd leren in de praktijk (aan de hand van de eigen leerdoelen van de student) te ondersteunen. Hij is het eerste aanspreekpunt voor de student bij vragen omtrent praktijk. De trajectcoach leest de praktijkfeedback van de mentor. Waar nodig wordt de praktijkfeedback over de leerinspanningen van de student via de trajectcoach ingebracht bij de beoordelaar en/of de studievoortgangscommissie.
8
6.3. Rol van de opleidingsonderdeelverantwoordelijke De opleidingsonderdeelverantwoordelijke is in zijn opleidingsonderdeel verantwoordelijk voor de inhoudelijke uitwerking van de competenties, de praktijkopdrachten en de beoordelingsstrategie (beoordelingstaak, eventueel permanente evaluatie of peer assessment). Dit gebeurt in samenwerking met de collega’s en de lesgevers. De opleidingsonderdeelverantwoordelijke verzorgt de communicatie van de praktijkopdrachten t.a.v. de lesgevers, t.a.v. de mentoren en de directies.
6.4. Rol van de supervisor In het opleidingsonderdeel reflectief ervaringsleren krijgt de student praktijkbegeleiding vanwege een supervisor. Hij brengt eigen werkzorgen en leervragen uit de praktijk in. De supervisor begeleidt het proces waarin de groep gericht leert omgaan met deze werkzorgen en leervragen.
6.5. Rol van de student De student is verantwoordelijk voor de omschrijving van zijn leerdoelen en voor de realisatie ervan in de praktijk. Hij brengt praktijkervaringen in tijdens de werksessies en hoorcolleges. Hij kiest de school waar hij praktijk doet en bezorgt de gegevens van zijn praktijkschool, directie en mentor aan de opleiding. De student zorgt zelf voor de neerslag van wat hij leerde uit gesprekken met de mentor en van relevante, concrete acties die hij in de school uitvoert.
7. Beoordeling van de praktijk De praktijk van de student wordt mee beoordeeld binnen elk opleidingsonderdeel (en dus niet apart). De beoordeling gebeurt via beoordelingstaken (een rapport of werkstuk), mondelinge presentaties, al dan niet met permanente evaluatie. De beoordeling gebeurt voor bepaalde opleidingsonderdelen door een lid van het opleidingsteam, voor andere door een externe beoordelaar met praktijkervaring in het werkveld. Beoordelen gebeurt op basis van de rapportage door de student, niet op basis van een rechtstreekse observatie door iemand van de opleiding in de school. Bij de beoordeling speelt de mate waarin de student de competenties verwierf in de praktijk en de mate waarin hij in de praktijk bepaalde activiteiten realiseerde, een belangrijke rol. De beoordeling weegt verschillende elementen van evaluatie af: 1) evaluatie van de basisopdracht (leerinspanning en inzet op vlak van basiskennis, basisvaardigheden en basishoudingen, nodig tijdens het functioneren en actief participeren in de school) 2) evaluatie van de praktijk in elk van de opleidingsonderdelen Hoe gebeurt dan de beoordeling van de student op basis van het volledige competentieprofiel van de opleiding (wat in andere opleidingen via de stage gebeurt)? Alleszins krijgt het realiseren van de competenties in de praktijk een groot gewicht in de beoordeling van het laatste opleidingsonderdeel van het modeltraject, ‘Leerzorgtrajecten realiseren buitengewoon onderwijs’ (voor BUO) of ‘Leerzorgtrajecten realiseren gewoon onderwijs’ (voor ZRL).
9
De diplomacommissie reikt een diploma uit op basis van het verwerven van alle credits van alle opleidingsonderdelen. Het verwerven van al deze credits impliceert het bereiken van het volledige competentieprofiel.
8. Praktische documenten op Dinar Volgende documenten vind je op Dinar>>Opleidingen>>BUO of ZRL>>Onderwijs en studenten>>Onderwijs>>Praktijk en stage>>Documenten
•
Gids voor het zoeken van een praktijkschool versie school
•
Gids voor het zoeken van een praktijkschool versie student
•
Brief aan directies: mentorschap studenten avondtraject BNB BUO en BNB ZRL
•
Rol directie en mentor in het avondtraject BUO of ZRL
•
Praktijkomschrijving
•
Praktijkfeedback van de mentor
•
Raamovereenkomst academiejaar 2014-2017
•
Risicoanalyse
10
