PHOTON DELTA. Het fotonische ecosysteem in en rondom Eindhoven

PHOTON DELTA Het fotonische ecosysteem in en rondom Eindhoven

3

PHOTON DELTA Het fotonische ecosysteem in en rondom Eindhoven

Erik Teunissen Joost Krebbekx Amir Sabirovic Bart Verbeek (Barnel) Loke Tegelberg (IFEW) Oktober 2014 In opdracht van en met:

4

5

Inhoud Management samenvatting......................................... 7

4. Financiering...................................................... 59 4.1 Financiering van de organisatie en het

1. Potentie van Photon Delta..................................... 15 1.1

programma.................................................................59

De sterke eigenschappen van geïntegreerde

4.2 Financiering van de organisatie.................................59

fotonica......................................................................15

4.3 Bijdrage in tijd door het bedrijfsleven en

1.2

Photon Delta ecosysteem...........................................16

1.3

De kansen in de markt...............................................18

1.4

Van kansrijk in 2014 naar wereldfaam in

de instellingen............................................................61 4.4 De financiering van het mede geïnitieerde en gestimuleerde bedrijfsleven...................................62

2020 vanuit de eigen kracht!.....................................20 1.5

Fotonica is een groeimarkt.........................................23

Bijlagen...................................................................... 65

1.6 Doelstellingen............................................................24

Bijlage 1. Detaillering kostencalculaties...............................65

1.7

Applicaties jagen het ecosysteem aan.........................26

Bijlage 2. Deelnemers Photon Delta regio...........................69

1.8

Spelers binnen Photon Delta.....................................29

Bijlage 3. Deelnemers plan van aanpak...............................70

1.9

Wereldwijd onderscheidend vermogen......................31

Bijlage 4. Ecosysteemontwikkeling.......................................72

2.

Groeiplan: de volgende stappen!..................... 33

Bijlage 6: Afkortingen...........................................................77

2.1

Waar staan we............................................................33

Bijlage 7. Literatuurlijst........................................................78

2.2

Wat zijn de volgende stappen.....................................34

2.3

Werkgroep: Verbinden...............................................35

2.4

Werkgroep: Versnellen...............................................39

2.5

Werkgroep: Verdiepen................................................40

2.6

Werkgroep: Versterken...............................................42

2.7

Hoofdplanning van de thema’s.................................44

3.

Wijze van organiseren...................................... 47

3.1

Opzet van de Photon Delta organisatie.....................47

3.2

Functies van het Photon Delta office.........................47

3.3

Profielen van de personele bezetting van

Bijlage 5. Vraagstelling en aanpak........................................75

Photon Delta..............................................................48 3.4

De stuurgroep............................................................49

3.5

Gebruik van bestaande organisaties..........................49

3.6

Directe aansturing.....................................................51

3.7

Ondersteunende partijen...........................................53

3.8 Samenwerkingspartners.............................................55 3.9 Kennisinstellingen.....................................................56 3.10 De ondernemers.........................................................57

7

Management samenvatting Nieuwe industrie met enorme potentie: Geïntegreerde Fotonica! Fotonische chips zullen de komende decennia in steeds meer apparatuur worden ingebouwd en zorgdragen voor een breed scala aan hoogwaardige toepassingen. De marktomvang voor geïntegreerde fotonica zal 50 miljard euro per jaar bedragen in 2020. In analogie met de traditionele micro-elektronica, waarbij ieder apparaat is voorzien van de nodige elektronische halfgeleiders, zal de markt voor fotonische chips snel gaan groeien door deze fotonische chips in veel apparaten toe te passen. Bedrijven zoals Intel zijn momenteel de slag al aan het maken, ook bedrijven zoals Cisco en IBM zijn volop bezig en kijken uit naar de nieuwe mogelijkheden die deze technologie te bieden heeft. Want het ontdekken van de vele bruikbare eigenschappen die licht te bieden heeft zet ook bedrijven zoals ASML en Airbus op dit spoor. De voordelen die fotonica te bieden heeft zijn erg nuttig, veelzijdig en diepgaand. Zo komt de snelheid van het licht tot uiting in datatransport en signaalverwerking en heeft daarbij ook nog eens een zeer laag energieverbruik. Fotonica in telecom en met name datacenters levert substantiële besparingen aan energie op. Fotonica heeft een enorme technologische reikwijdte voor het creëren van nieuwe functionaliteit met name veroorzaakt door het enorme potentieel aan specifieke meeteigenschappen. Hierdoor ontstaan nieuwe toepassingsgebieden voor de medische industrie, HTSM, ICT en industrieën zoals water, agri-food en logistiek. Nieuwe sensoren, meetsystemen en bijbehorende controlesystemen zullen worden toegepast met gebruikmaking van fotonische chips en fotonische systemen die snellere, goedkopere, kleinere en energiezuinigere oplossingen bieden. Zo ontstaan er in de komende decennia voor fotonica enorme economische mogelijkheden evenals dat jaren geleden met de hiervoor genoemde micro-elektronica heeft plaatsgevonden.

Figuur 1. Voorbeelden van applicatiegebieden: Agri-food, health care, ICT infra, aerospace, aeronautics.

8

Photon Delta Eindhoven is de naam van het fotonische ecosysteem in de Brainport regio dat zich richt op geïntegreerde fotonische technologie. Hierbij richten het bedrijfsleven en de kennisinstellingen ondersteunt door de regionale overheid zich op de ontwikkeling van geïntegreerde fotonische chips en alle mogelijke toepassingen daarvan in apparatuur. Dit gebeurt mede ten aanzien van de ontwikkeling en realisatie van productiefaciliteiten om dergelijke fotonische systemen te realiseren, inclusief de levering van benodigde productiemachines. Photon Delta en dus de Brainport regio zal hierin een grote rol gaan spelen. Er is reeds veel (ruim 300 miljoen euro) in deze technologie geïnvesteerd, met name in de research-kant en het is nu zaak om hiervan nieuwe business te genereren door het bedrijfsleven sterk te betrekken en uit te dagen. De Brainport regio kan zich hierdoor economisch verder ontwikkelen, niet alleen doordat er zich een geheel nieuwe industrie ontwikkeld, gericht op het ontwerpen en maken van fotonische componenten, maar vooral ook doordat deze nieuwe technologie mogelijkheden biedt om verbeteringen en vernieuwingen in bestaande industrieën te realiseren. Fotonica betreft hierbij de gehele Brainport regio en zelfs daarbuiten. Aanleiding voor actie! Het Photon Delta ecosysteem vormt een unieke hotspot in Nederland en de rest van Europa omtrent de III-V fotonische technologie. Door de concentratie van zowel de onderzoekscapaciteit bij het COBRA Research Instituut van de Technische Universiteit Eindhoven als de aanwezigheid van bedrijven zoals Philips, Genexis, SMART Photonics, EFFECT Photonics, MA3 en ook ASML, is het Photon Delta ecosysteem capabel om een trekkersrol te gaan vervullen in de commercialisatie en verdere ontwikkeling van fotonische (integratie-) technologie op nationale en internationale schaal.

Figuur 2. Een impressie van het Nanolab@TUe met de cleanroom en de diverse high tech procesapparatuur voor de vervaardiging van PIC’s.

9

Photon Delta heeft wereldwijd een prima vooroplopende positie verworven en deze wordt gekenmerkt door de volgende eigenschappen van het ecosysteem: zz

Hoog kennisniveau: Photon Delta heeft een wereldwijd vooraanstaande positie in de fotonicamarkt door een hoog kennisniveau op het gebied van III-V technologie, geborgd door de aanwezigheid van uitstekende vakgroepen op de Technische Universiteit Eindhoven, het COBRA Research Instituut en de NanoLab@TU/e faciliteit;

zz

Supply chain fotonische componenten beschikbaar: De benodigde supply chain voor de ontwikkeling en productie van III-V fotonische componenten is goed ingericht en zal in de nabije toekomst verder worden verbeterd en uitgebreid. Hierbij wordt nadrukkelijk gebruik gemaakt van Multi Project Wafer runs (meerdere ontwerpen op één wafer) en de ondersteuning door het JePPIX office (brokerage functie) om nieuwe designs te maken en vervolgens te fabriceren;

zz

Wereldklasse HTSM supply chain: De Brainport regio heeft een supply chain van wereldklasse beschikbaar om alle aanpalende technologie op het gebied van high tech systems aan te leveren om complete apparaten te kunnen ontwikkelen, hetgeen als unique selling point wordt gezien;

zz

Gunstig vestigingsklimaat: De regio is aantrekkelijk voor nieuwkomers uit het buitenland door een gunstig vestigingsklimaat, de beschikbaarheid van uitstekende kenniscentra en faciliteiten zoals die van de High Tech Campus en legio samenwerkingsmogelijkheden;

zz

Organiserend vermogen: De regio heeft het organiserend vermogen dat door enkele gerichte organisatie-toevoegingen tot versnelde wasdom van het Photon Delta ecosysteem gaat leiden.

Photon Delta heeft veel passende professionele competenties aan boord ondersteund door de reeds goed ontwikkelde supply chains van HTSM. Door het ecosysteem beter te organiseren wordt de wereldwijd leidende positie op het gebied van geïntegreerde fotonica verder versterkt en uitgebreid en wordt Photon Delta prominent op de kaart gezet. Doelstelling van Photon Delta De reeds bestaande groep bedrijven die in de Brainport regio actief is, ondersteunt door de kennisinstellingen willen zich verder organiseren en hebben de doelstelling om het Photon Delta ecosysteem te laten groeien. Dit gebeurt door meer business te genereren, het imago op te bouwen, focus aan te brengen voor herkenbaarheid in de markt en massa te genereren door de infrastructuur te versterken en het aantal bedrijven te laten toenemen. Groei richt zich zowel op de omzet bij het bedrijfsleven als op het aantal spelers dat zich over de volle breedte van de keten ontwikkelt en manifesteert.

10

De doelstelling van dit projectplan betreft met name het verkrijgen van meer inzicht in de unieke en in toenemende mate extra kansen die dit ecosysteem zal bieden op het gebied van het verder verankeren van de kennis- en kundepositie, de business generatie en het vermeerderen van de hoogwaardige werkgelegenheid. Mogelijke stakeholders zijn naast de vele bedrijven de regionale, provinciale en landelijke overheden, maar ook andere stakeholders zoals de TU/e en financiers die mee willen investeren vanuit hun eigen belang en het toekomstperspectief in dit ecosysteem. Naast het inrichten van de organisatie voor dit ecosysteem wordt het uitvoeringsplan beschreven voor een brede maar gefocuste programmatische aanpak voor versnelde kans op innovaties en businessgeneratie. Op hoofdlijnen zijn de doelstellingen als volgt gedefinieerd: Visie en Strategie: De spelers in het ecosysteem Photon Delta willen samen optrekken om meer focus en massa te creëren met als doelstelling een groeiend en herkenbaar ecosysteem, waarbij zij samen op gestructureerde wijze planmatig optrekken en zorgen voor bovenmatige ontwikkeling op het gebied van kennis, kunde en kassa. Imago: Photon Delta wil als wereldwijd leidend ecosysteem herkend en erkend worden in het gehele landschap van geïntegreerde fotonica met alle ingrediënten op het gebied van kennisontwikkeling, realisatie van producten en business ontwikkeling, inclusief de opleidingen van kenniswerkers en het faciliteren van het ecosysteem Focus: De focus ligt met name op de gehele integrale keten van ideevorming tot en met de realisatie van componenten, modules, apparatuur en het bedienen en opzetten van service providers inclusief de ontwikkeling en vervaardiging van productiemachines en de inrichting van productieplants. Massa: Photon Delta wil groeien naar een ecosysteem dat in 2024 een omvang heeft van 10x de huidige omvang van 2014 en in 2020 250 miljoen euro aan PIC’s leveringen met een omzet van 1 miljard euro in het gehele Photon Delta ecosysteem. Geïntegreerde fotonica in het lichtlandschap! De positionering van geïntegreerde fotonica in het gehele landschap van lichttoepassingen staat hieronder indicatief aangegeven. Zo zijn er vele soorten van lichttechnologieën en dito toepassingsgebieden, terwijl Photon Delta ingericht wordt voor het gedeelte dat zich richt op de geïntegreerde fotonica en niet op dat van PV Solar en displays. Wel is er een overlap met semiconductors op het gebied van substraatmaterialen, maakprocessen en het gebruik van bijvoorbeeld de noodzakelijke stuurelektronica. Geïntegreerde fotonica ligt in het verlengde van elektronische halfgeleiders, aangezien geïntegreerde fotonica aanvullende eigenschappen bezit die gebruikt kunnen worden in diverse applicatiegebieden.

11

Semiconductors

Geïntegreerde fotonica

Lightning

Volgt elkaar op Figuur 3. Indicatief overzicht van lichttoepassingen en de plaats van geïntegreerde fotonica.

Daarbij is er deels een overlap te herkennen met lighting, hetgeen vooral de lasers en de LED’s betreft. Andere lichttoepassingen worden eveneens buiten beschouwing gelaten en zijn elders in andere consortia en op een andere wijze georganiseerd. Het groeiprogramma Om het ecosysteem te laten groeien wordt een groeiprogramma ingericht en uitgevoerd dat bestaat uit de volgende 4 werkgroepen met relevante thema’s: zz

Verbinden: Hierbij wordt het ecosysteem georganiseerd en de benodigde PR-functie en netwerkactiviteiten in kaart gebracht en ingericht;

zz

Versterken: Hierbij worden de ontbrekende benodigde infrastructuur en services in kaart gebracht en ingericht;

zz

Verdiepen: Hierbij wordt de research verder aangejaagd en wordt de human capital agenda vormgegeven en uitgevoerd in de gehele kennisketen;

zz

Versnellen: Hierbij wordt de business development opgezet en worden de financieringsinstrumenten in kaart gebracht en financiers betrokken bij de ontwikkeling van het ecosysteem.

Om het groeiplan goed uit te voeren wordt een Photon Delta organisatie ingericht met een Photon Delta office, gemanaged door de programma manager en beleidsmatig aangestuurd door de stuurgroep waarin zowel afgevaardigden van het bedrijfsleven, de kennisinstellingen als de overheden zijn vertegenwoordigd. De programmamanager is samen met een 3-tal aanvullende werkgroeptrekkers verantwoordelijk voor het uitvoeren van het werkprogramma waarin ook de prominente spelers uit het ecosysteem actief deelnemen. De programmamanager is zelf de trekker van de werkgroep “verbinden” en stuurt de overige werkgroeptrekkers aan. Naast het organiseren van het Photon Delta office zal met name ook de coördinerende functie van een belangrijke prominente speler zoals JePPIX worden geprofessionaliseerd. Daar is met name een programmamanager voor nodig, aanvullend aan de Photon Delta programmamanager, en meer gericht op InP Photonic Integrated Circuits, de zogenaamde PIC’s. Voor zowel Photon Delta als JePPIX wordt naar publieke gelden in combinatie met een in-kind bijdrage van het bedrijfsleven gekeken als financieringsmodel.

PV Solar

Displays

12

Voor de financiële ondersteuning van het bedrijfsleven om start-ups en groei van bedrijven te financieren wordt de toegang tot bestaande fondsen gezocht en de mogelijkheid voor een fotonica-fonds samen met investeerders overwogen. Daarnaast worden gangbare gremia vanuit Brainport benut, zoals het Brainport networking financials en de financieringsmiddelen vanuit de provincie NoordBrabant hetgeen via de participatiemogelijkheid van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij wordt uitgevoerd. Ondersteuning aan groei van het ecosysteem Het werkplan Photon Delta is zodanig opgezet dat zoveel mogelijk bestaande initiatieven en organisaties die zich in dit speelveld begeven worden ingezet en gestroomlijnd om de gestelde doelen te bereiken. Dat geldt met name op het gebied van samenwerkingsclusters in Nederland en dan met name met het Memphis programma, waarmee op stimulerende wijze ontwikkelingen vanuit Memphis worden doorgespeeld naar spelers in het Photon Delta ecosysteem alwaar de verdere levensfase van ontwikkelde projecten richting bedrijfsleven wordt opgepakt. Ook zal er regelmatig overleg plaatsvinden tussen het Memphis programma office en het Photon Delta office om acties, die vaak in elkaars verlengde liggen, af te stemmen. Ook kunnen technologieprogramma’s hierbij uitstekend afgestemd worden met de Technische Universiteit Eindhoven. Ondersteuning door de vereniging PhotonicsNL en gebruik van een programma zoals Act Phast zal hierbij zeker ook versterkend werken. In de Brainport regio zijn al langere tijd HTSM supply chains van wereldklasse beschikbaar, waar ook Photon Delta gebruik van gaat maken. Dit geeft een extra stimulans als het gaat om klantenwerving maar het geeft ook een enorme voorsprong bij de vertaalslag van ideeën naar een breed scala aan applicaties en de realisatie daarvan, inclusief de service en het onderhoud aan de geleverde apparatuur. Bij de verdere invulling van de Photon Delta organisatie kan Brainport Development en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij een verregaande ondersteunende en invullende rol vervullen bij het aanjagen van het ecosysteem en met name ook het financieren van start-ups, groeiers en doorgroeiers. Daarbij biedt de High Tech Campus een mooie ontmoetingsplaats om bedrijvigheid te faciliteren. Financieringsinstrumenten die reeds voorhanden zijn worden uiteraard gebruikt maar het is van belang om in dit financieringsspeelveld fotonica verder op de kaart te zetten, zodat investeerders bereid zijn om grotere investeringen te gaan doen. Hiervan zijn reeds de eerste signalen zichtbaar en dergelijke grotere investeringen worden momenteel daadwerkelijk gedaan rondom de opstart van de productiefabriek van SMART Photonics op het gebied van InP wafers.

Photon Delta is een enorme kans voor de Brainport regio. De regio kan daarmee een wereldwijd leidende positie in de fotonica verwerven. De kansen zijn er, we moeten aan de slag!

13

Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt de enorme potentie van het Photon Delta ecosysteem uitgebreid besproken op de groeiende marktkansen, de sterke kanten van het ecosysteem in het wereldwijde perspectief en van de mogelijkheden van de fotonische technologie als zodanig. Hierbij komen de beschikbare en nieuwe supply chains aan de orde en de spelers die zich reeds in het ecosysteem begeven of daar direct mee verbonden zijn. In hoofdstuk 2 staat het groeiplan weergegeven voor de opstart van de Photon Delta organisatie om de sturing van het ecosysteem in te richten en het uitvoeringsprogramma te operationaliseren. Het werkprogramma bevat 4 werkgroepen om de kennispositie te versterken en te benutten, de infrastructuur op te bouwen en groei te realiseren middels gerichte business development en pr-activiteiten. In hoofdstuk 3 wordt de gewenste organisatie die nodig is om het groeiplan uit te voeren beschreven. Hier worden zowel de nieuwe organisatie-elementen als het gebruik van de bestaande organisaties in beeld gebracht. In hoofdstuk 4 wordt de wijze van financiering aangegeven om zowel de Photon Delta organisatie te financieren als ook de capital funding voor bedrijven in kaart te brengen en te benutten.

15

1. Potentie van Photon Delta

1.1

De sterke eigenschappen van geïntegreerde fotonica

‘De vorige eeuw was de eeuw van het elektron, de 21ste eeuw wordt de eeuw van het foton”. De ongekende mogelijkheden van moderne lichttoepassingen worden momenteel ontwikkeld in het vakgebied fotonica. Geïntegreerde fotonica staat voor een chiptechnologie op basis van licht (fotonen) waarbij de unieke eigenschappen van licht worden benut met Photonic Integrated Circuits (PIC’s) die in apparaten worden ingebouwd, zoals in analogie met micro-elektronische halfgeleider IC’s. De Technische Universiteit Eindhoven en het bijbehorende COBRA Research Instituut hebben hierin wereldwijd een vooroplopende positie gerealiseerd. PIC’s worden in combinatie met halfgeleiders toegepast waarbij de unieke voordelen van geïntegreerde fotonica ten opzichte van alleen het toepassen van elektronische halfgeleiders worden benut. De voordelen zijn daarbij: 1. Fotonische chips en de hiermee gebouwde systemen kunnen een veel hogere signaalsnelheid en data transportcapaciteit met glasvezels verwerken dan nu mogelijk is met de huidige elektronische systemen. Deze fotonische chips zullen deels de elektronische oplossingen gaan overnemen en scheppen daarnaast nieuwe toepassingsmogelijkheden; 2. Fotonische chips en systemen leiden tot een aanzienlijke energiereductie ten opzichte van de huidige elektronische systemen en worden daardoor zeer aantrekkelijk voor mobiele toepassingen, data centers en een groot toepassingsgebied aan apparatuur; 3. Met fotonica kan een breed scala aan specifieke eigenschappen van materialen en weefsels gemeten worden met fotonische sensoren, waardoor nieuwe toepassingen voor bijvoorbeeld de health care, de procesindustrie, veiligheid en de agro-food mogelijk worden; 4. Geïntegreerde fotonische chips en systemen zijn kleiner, lichter, goedkoper en betrouwbaarder dan oplossingen met discrete losse componenten; 5. Integratie van fotonische componenten op micro- en nano schaal biedt ook de mogelijkheid om nieuwe fotonische functionaliteit te creëren die onmogelijk te maken is met losse discrete componenten;

16

6. Geïntegreerde fotonica heeft een grotere technologische reikwijdte dan elektronische halfgeleiders en is hierdoor in staat nieuwe toepassingsgebieden te openen met nieuwe functionaliteit (meten in risicoruimten, non-invasief bemeten van bloed); 7. Door integratie van elektronica en fotonica ontstaan aanvullende nieuwe technologische mogelijkheden voor nieuwe componenten, systemen en applicaties. In PIC’s op basis van Indium Fosfide (InP) kunnen lichtsignalen worden opgewekt (laser), versterkt (amplifier), gedetecteerd en gemanipuleerd ten behoeve van enabling functies waarmee data verzonden en eigenschappen heel nauwkeurig gemeten, geanalyseerd of geactiveerd kunnen worden. InP wordt dus gebruikt voor ‘actieve’ toepassingen waar onder andere de Eindhovense ondernemingen SMART Photonics en EFFECT Photonics een stevige positie in hebben. PIC’s op basis van Silicium Nitride (TriPleX) of silicium (SOI) zijn meer geschikt voor passieve functies (waar geen licht gegenereerd wordt) voor het manipuleren van licht. Afhankelijk van de toepassing wordt er gekozen voor een van de materialen of een combinatie van meerdere. Vooral het verkleinen van de afmetingen en het enorme verschil in gewicht ten opzichte van de bestaande losse discrete componenten, maakt het mogelijk om fotonische functionaliteiten aan te bieden op plaatsen waar dat tot op heden niet mogelijk of juist ongebruikelijk was. Denk daarbij aan medische toepassingen voor wat betreft de verkleining van de afmetingen en aan luchtvaart en ruimtevaart voor wat betreft het gewicht. 1.2

Photon Delta ecosysteem

Het Photon Delta ecosysteem vormt een unieke hotspot in Nederland en de rest van Europa op het gebied van de III-V geïntegreerde fotonische technologie. Door de concentratie van zowel de onderzoekscapaciteit, de beschikbare faciliteiten en het bedrijfsleven is het Photon Delta ecosysteem goed ingericht om een leidende positie in te nemen in de commercialisatie en verdere ontwikkeling van geïntegreerde fotonica op nationale en internationale schaal. De voordelen en Unique Selling Points zijn voor Photon Delta als volgt te omschrijven: Hoog kennisniveau Photon Delta heeft een vooraanstaande positie in deze markt door de aanwezigheid van een hoog kennisniveau op het gebied van III-V fotonische technologie, met name ondersteund door de vakgroepen op de Technische Universiteit Eindhoven en de faciliteiten van het COBRA Research Instituut en Nanolab@TUe. Daarbij is het mogelijk om middels deze faciliteiten nieuwe ontwikkelingen te starten en snel prototypes te maken en te testen en zodoende de kennisbasis verder op te bouwen. Het aanbieden van deze service voor III-V technologie is uniek in de wereld en wordt veelal door JePPIX gecoördineerd.

17

PIC’s supply chain beschikbaar De benodigde supply chain voor het realiseren van nieuwe PIC’s is ingericht met gestandaardiseerde productiefaciliteiten van met name SMART Photonics die als eerste bedrijf services op het gebied van Multi Project Wafer runs (MPW) commercieel is gaan aanbieden en in de nabije toekomst verder zal inrichten en verbeteren. Door het aanbieden van MPW runs, waarbij meerdere klanten een eigen ontwerp in dezelfde productiebatch kunnen laten vervaardigen (meerdere PIC-designs op één wafer), wordt de instapdrempel voor klanten enorm verlaagd door een kortere levertijd gepaard gaand met een lagere kostprijs bij een hoge productkwaliteit en productbetrouwbaarheid. De generieke basistechnologie voor het ontwikkelen en vervaardigen van PIC’s is dus beschikbaar en MPW runs leveren een perfect instroommodel voor nieuwe componenten op basis van designs van klanten. Daarnaast is het mogelijk om prototypes en kleine productseries te vervaardigen hetgeen het instromen van nieuwe klanten verder vereenvoudigd. Door de ervaring met integratietechnologie in het III-V-domein kunnen andere fotonische technologieën zoals Si-photonics makkelijker ingepast worden bij de huidige technologische ontwikkelingen en dit biedt extra kansen in de markt. Wereldklasse HTSM supply chain beschikbaar De Brainport regio heeft een supply chain van wereldklasse beschikbaar om alle aanpalende technologie (micro elektronica, mechatronica, embedded software, infratechniek, assemblage) op het gebied van high tech systems aan te leveren. Deze aanpalende technologie is noodzakelijk om PIC’s en daarbij fotonische modules op een passende wijze in apparatuur te kunnen integreren. Een dergelijke supply chain bestrijkt het gehele traject van ontwerp tot en met realisatie, testen, vrijgaven en service van apparatuur die men kan toepassen in diverse applicatiesectoren zoals health care, datacom en agri-food. Photon Delta beschikt over een wereldklasse HTSM supply chain die zich al lange tijd heeft bewezen en heeft een sterke omgeving voor technologische ontwikkeling met bedrijven zoals ASML, Philips, FEI en hun toeleverketens. Hier maakt Photon Delta ook gebruik van, hetgeen wordt gezien als een extra unique selling point. Gunstig vestigingsklimaat Photon Delta Eindhoven kan meeliften op alle gunstige aspecten die de regio te bieden heeft. De regio is aantrekkelijk voor nieuwkomers uit het buitenland door een gunstig vestigingsklimaat, uitstekende kenniscentra en goed ingerichte faciliteiten zoals die van de High Tech Campus. In de regio zijn veel samenwerkingsmogelijkheden met het grote aanbod aan bedrijven en het adopteren van nieuwe spelers is hierbij een normale gangbare werkwijze. Het beschikbare potentieel aan kenniswerkers en de beschikbaarheid aan faciliteiten geeft een goede houvast.

18

Organiserend vermogen en regionale cultuur De Brainport regio waar Photon Delta onderdeel van is, heeft het organiserend vermogen dat met enkele gerichte organisatie-toevoegingen tot versnelde wasdom van het Photon Delta ecosysteem gaat leiden. Het opzetten van samenwerkingsverbanden is daarbij een geoefende bezigheid die meermaals successen heeft opgeleverd, zoals ook bij de halfgeleider industrie, mechatronische industrie en de machinebouw (zie ook bijlage 4). Middels de open innovation suppy chain van Brainport en andere initiatieven is er een goed georganiseerde omgeving waarmee snel en adequate geschakeld kan worden. 1.3

De kansen in de markt

De markt voor het ecosysteem Photon Delta biedt vele vaak samenhangende kansen voor een groot scala aan bedrijven. Hierbij zijn diverse supply chains betrokken die allemaal een eigen afzetmarkt kennen. Iedere stap in de hoofdstroom (componenten, modules, apparaten, service providers) heeft weer een eigen aanvoerende supply chain. Dit levert diverse kansen voor alle bedrijven in het gehele ecosysteem op. In figuur 4 is een globaal overzicht weergegeven van deze samengestelde supply chain.

PIC-componenten

Fotonisch (sub)systeem/module

Multidisciplinair apparaat

Serviceprovider/ productiecenter

Assembleren van de PIC’s

Assembleren module

Assembleren apparaat

Operationeel maken service

InP wafer fabricage

Toelevering componenten

Ontwikkelen software

Samenbouw productiecenter

Simulatie van de PIC’s

Design E-sturing

Design overige modules

Design overige installaties

Design van de PIC’s

Design van module

Design van apparaat

Design van productiecenter

Figuur 4. Een overzicht van de samengestelde supply chain die op verschillende gebieden de mogelijkheid geeft om nieuwe business te genereren.

19

Vanuit deze samengestelde supply chain zijn de belangrijkste deelmarkten voor het bedrijfsleven hieronder vermeld. Hierbij geldt dat er een focus is op met name de ontwikkeling, realisatie, levering en gebruik van: 1. Een compleet assortiment aan fotonische componenten ofwel de zogenaamde PIC’s. Om dergelijke PIC’s te kunnen maken worden deze eerst ontworpen en gesimuleerd en daarna in MPW-runs vervaardigd om vervolgens in een behuizing te worden afgemonteerd. Deze PIC’s vormen daarna veelal het hart van een fotonisch (sub)systemen ofwel modules waarmee een fotonische functie wordt gecreëerd. Ook hier wordt van een dergelijke module eerst een ontwerp gemaakt dat bestaat uit een aantal PIC’s aangevuld met de benodigde elektronische aansturing en andere mechanische componenten, onderdelen zoals fibers en connectoren die samen worden geassembleerd tot de beoogde module. Hierbij is het een voordeel om met standaarden te werken voor de componenten, materialen en interfaces. 2. Dergelijke fotonische modules worden op maat vervaardigd voor een breed scala aan toepassingen ofwel apparaten waar deze fotonische modules onderdeel van uitmaken. Applicatiegebieden zoals de health care, HTSM, energie, veiligheid en de watersector vragen om specifieke fotonische functies die met name door de specifieke PIC’s worden ingevuld. Deze toepassingen bevinden zich zowel in de B2B als B2C markt. Veelal komen de apparaten in de B2B markt vervolgens bij service providers terecht zoals in bijvoorbeeld datacentra. In de B2C markt moet men veelal denken aan wearables op het menselijk lichaam maar ook aan sensoren die op een smart phone worden aangesloten. 3. Een marktsector waar Photon Delta zich daarnaast op kan richten is het complete assortiment aan productie equipment en tooling om deze fotonische componenten en modules te kunnen ontwikkelen, simuleren, produceren, testen en assembleren. De standaardisatie bij de componenten vereenvoudigd het standaardiseren van de productieprocessen die daarbij een betrouwbaar en reproduceerbaar karakter krijgen. Machinebouw is daarbij een unique selling point van de Brainport regio. 4. Tevens kunnen dergelijke productiemachines worden ingezet in een compleet assortiment aan productiecentra voor PIC’s in zowel front-end als back-end (assemblage en packaging), waarmee grotere en kleinere productseries kunnen worden vervaardigd, getest en aan de equipmentbouwers kunnen worden aangeleverd.

20

Het gedeelte in de hoofdstroom vanaf de stap multidisciplinair apparaat is qua supply chain uitstekend ingericht in de Brainport regio. Voor het ontwikkelen en produceren van componenten (PIC’s) wordt de betreffende keten ontwikkeld en ingericht. De maakapparatuur die nodig is om deze componenten en modules te maken biedt ook weer businessmogelijkheden voor de OEM-machinebouwbedrijven in de regio. Deze machinebouwers hebben inmiddels een uitstekend track record en zij hebben de nodige ervaring met semiconductor apparatuur en assemblage machines. De supply chain voor modules is binnen Photon Delta nog onderontwikkeld en zal moeten worden opgepakt door de diverse machinebouwers in de regio.

Figuur 5a. Applicatiemarkten: medische toepassingen, astronomie antenne, FttH, automotive. Figuur 5b. PIC’s en Subsystemen: InP Photonic IC, MultiProject Wafer, fotonische package module, wafer met PIC’s, photonic crystals. Figuur 5c. Productie Equipment: ASM Int. depositie apparatuur, ASML lithografie machine, Tempress oven, FEI microscoop (Magelean).

Het aanjagen van het aantal applicaties (apparaten) is de bepalende factor voor economische groei, waarbij met een goed uitgeruste supply chain ook de ontwikkelingen van nieuwe modules en componenten zullen toenemen. Geïntegreerde fotonica heeft een analogie met de levenscyclus en supply chains van elektronische halfgeleiders zoals die van CMOS, waarbij gaandeweg gestandaardiseerde productieprocessen, productieapparatuur, componenten, systemen en toepassingsapparatuur worden ontwikkeld, vermarkt en toegepast. Om een beeld te krijgen staan enkele voorbeelden van fotonische applicaties, modules en productie equipment hierboven weergegeven. 1.4

Van kansrijk in 2014 naar wereldfaam in 2020 vanuit de eigen kracht!

De opbouw van het huidige ecosysteem dat in de Brainport regio aanwezig is wordt met name gekenmerkt door de systemen die voor de telecom en datacom zijn ontwikkeld en geleverd. JDS Uniphase is hierin een belangrijke leverancier geweest en tegenwoordig is ook Cisco en IBM structureel bezig geïntegreerde fotonica op te nemen als technologie in haar datasystemen. De laatste 8 jaar is het Eindhovense bedrijf Genexis op dit gebied enorm gegroeid tot een 50 M€ op jaarbasis en groeit nog verder door dankzij investeringen en overnames. Bedrijven zoals Avantes leveren al langere tijd massaspectrometers en Optics11 is nieuwe geavanceerde meetapparatuur aan het ontwikkelen en verkopen.

21

Omzet PIC’s = € 50M omzet supply chain = € 250 M Effect Photonics Bright Photonics Philips Mach8 Lasers Teledyne Dalsa Anteryon

Smart Photonics Cobra, HHI, Oclaro, JePPIX ASML Supplier!

Vtec Xio Photonics MA3 Technobis Boschman

2014 Neways TE Connectivity

Genexis SatraX River Diagnostics Avantes Optics11

Tele-datacom

Toepassingsmarkten: mondiaal! Veel in Eindhoven!

Health

Design van PIC’s

Maken van PIC’s in front-end waferfabs

Packaging & Assembly van PIC’s

Veel individuele oplossingen! Standaardisatie in gang gezet. Kennis van COBRA, enkele design Houses, product ontwikkelaars, apparatuur ontwikkelaars Opstart nieuwe waferfab en packaging centra Opstart Photon Delta aanpak!

Figuur 6. De situatie van 2014 met als voornaamste basis de telecom en datacom markt en de health care markt die steeds nadrukkelijker in beeld komt. De supply chain is deels op niveau (Design van PIC’s) en wordt door de sterke eigenschappen van het ecosysteem de komende jaren gecompleteerd!

In de keten zijn bedrijven zoals EFFECT Photonics, BRIGHT Photonics en Mach8 lasers opgestart voor de ontwikkeling en levering van nieuwe geïntegreerde fotonische componenten en ook Philips is daarop fors aan het inzetten. De opstart van een professionele waferfabriek is hierbij essentieel voor de verdere groei van het ecosysteem. Tot nu toe is gebruik gemaakt van de COBRA faciliteiten, aangevuld met buitenlandse partners die met name in onderzoek en dedicated producten actief zijn. Lithografische processen zijn in veel mindere mate noodzakelijk dan bij halfgeleiders en daarom levert ASML slechts een paar machines voor dit productieproces, daarentegen is MA3 Solutions uitgedaagd om nieuwe assemblage equipment te ontwikkelen. Packaging en assembly worden hierin door Technobis, Boschman, Neways Micro Electronics en TE Connectivity uitgevoerd. Er is inmiddels een complete supply chain aanwezig geschikt om professionele producten te leveren, echter deze moet naar een nieuw hoger professioneel niveau gebracht worden. Voor de situatie in 2014 is met name de telecom en datacom markt leidend geweest terwijl er met name ook steeds meer applicaties ontwikkeld worden op het gebied van health care, hetgeen als een grote groeimarkt wordt getypeerd. Inmiddels is in het kader van “Holland branding” fotonica nadrukkelijk op de kaart gezet als het gaat om medische toepassingen en eerder al op het gebied van telecommunicatie.

Integratie in diverse fotonische modules

Integratie in diverse apparaten

Integratie is nog handwerk van samenvoegen pcb’s, elektronica, connectoren, PIC’s Daarna integratie in multi-disciplinair equipment Beschikbaarheid High Tech industrie voor ontwerpen, maken

22

Voor de situatie in 2020 wordt met name een grote aantrekkende kracht verwacht vanuit het gehele applicatieveld, waar geïntegreerde fotonica steeds meer een prominente plaats krijgt in het ontwikkeltraject van high tech apparatuur, veroorzaakt door de excellente eigenschappen die fotonica te bieden heeft. Omzet PIC’s = € 250M omzet supply chain = €1000M Energie

Sterke groeiers en veel start ups

Sterke groeiers

Logistiek

Bestaande HTSM supply chain plus nieuwe start ups

2020 Bestaande HTSM supply chain plus nieuwe start ups

Bestaande HTSM supply chain plus nieuwe OEM-ers!

Security Tele-datacom

Toepassingsmarkten: mondiaal! Veel in Eindhoven!

Health Water Agri-Food Automotive

Design van PIC’s

Maken van PIC’s in front-end waferfabs

Packaging & Assembly van PIC’s

Standaardisatie van integraal bouwsysteem o.b.v. Basic Building Blocks op het gebied van ontwerp, waferfabricage, interconnects en packaging processen. Gebruik standaard bibliotheken! Kennis van COBRA, design Houses, product ontwikkelaars, apparatuur ontwikkelaars Kunde van nieuwe waferfabs en packaging centra De supply chain is nu op niveau gebracht

Integratie in diverse fotonische modules

Integratie in diverse apparaten

Integratie van PIC’s in fotonische modules inclusief fibers, lenzen pcb’s, elektronica, connectoren Daarna integratie in multi-disciplinair equipment Beschikbaarheid High Tech industrie voor ontwerpen, maken

Figuur 7. De situatie in 2020 waarbij enerzijds het aantal applicatiegebieden toeneemt, de spelers in omvang en aantal toenemen en de omzet exponentieel is gegroeid.

Nieuwe applicaties zullen sterk in aantal en soort toenemen mede door de steeds beter ingerichte supply chain waarbij standaardisatie het motto is. Standaard bouwblokken (Basic Building Blocks) voor zowel het ontwerpproces, als de realisatie van de PIC’s levert zowel winst op in de ontwerptijd als in de kostenreductie en de betrouwbaarheid van de systemen waarbij reproduceerbaarheid en voorspelbaarheid van de werking gegarandeerd wordt. De beschikbaarheid van de HTSM-supply chain geeft een enorme boost aan het realiseren van applicaties. Ontwikkelen en realiseren in deze multidisciplinaire omgeving geeft vele kansen maar ook concurrentievoordelen in ontwikkel- en leversnelheid. De groei van het ecosysteem gaat gepaard met het groeien van de omvang van goed presterende bedrijven maar ook het groeien van het aantal start-ups. Deze zullen over de volle breedte van de supply chain ontstaan aangezien er op alle schakels in deze supply chain kennis en kunde in de Brainport regio aanwezig is.

23

1.5

Fotonica is een groeimarkt

Marktstudies geven een mooie onderbouwing van de toekomstverwachtingen voor de fotonische industrie. Een inschatting over de omvang van de wereldwijde fotonische markt, uitgesplitst naar diverse segmenten binnen fotonica staan in de documenten gerangschikt en in de literatuurlijst vermeld. De totale geschatte waarde van de sector is 350 Miljard euro (2011) waarbij de hefboomwerking naar andere industrieën ook nog eens voor aanzienlijke omzet zorgdraagt en in een grote indirecte omzet en werkgelegenheid resulteert. Men verwacht dat de totale markt in de komende jaren aanzienlijk groeit naar 615 Miljard euro in 2020 met een jaarlijkse groei van 8-10%. Europa heeft een aandeel van 20% in deze markt, vooral veroorzaakt door de historisch sterke posities in industriële laser technologieën (Duitsland), ICT en bio-fotonica . Uit recente Duitse rapportages [ 10 ] over de fotonicabranche werd deze groei onderstreept en geeft daarbij een stevige onderbouwing aan van de hierboven genoemde trend van een zich sterk ontwikkelende sector die onderverdeeld kan worden in verschillende segmenten zoals aangegeven in figuur 8. Deze reële potentiele marktverwachtingen inclusief de verwachtingen voor de omzet voor geïntegreerde nano-fotonica zijn daarbij als volgt onder te verdelen: Wereldwijde elektronica markt:

2000 B$

(5% AGR)

Wereldwijde micro elektronica markt:

300 B$

(15%)

Wereldwijde fotonica markt 2011:

350 B€

(8-10% AGR)

Wereldwijde III-V micro fotonica markt 2011:

<< 1 B€

(0,3%)

Microfotonica markt potentie 2020:

2 - 10% van 615 B€ = > 50 B€

(geschat)

8%

4%

6%

14%

8% 5%

27%

8%

5% 2011 € 350 billion

7% 9% 6%

6%

7%

2020 € 615 billion

7%

7% 25%

5%

5%

Medical Technology & Life Science Communication Technology Information Technologies Displays

Source: BMBF, SPECTARIS, VDMA, ZVEI (pub.), ’Branchereport Photonik 2013', Optech Consulting, Study ’Photonic 2013'.

Figuur 8. Wereld Fotonica markt in 2005, 2011 en geschat voor 2020. De rode pijlen geven de potentiele segmenten aan waar geïntegreerde fotonica een rol kan spelen.

7%

23%

17%

21% Production Technology Measurement & Automated Vision Optical Components & Systems Safety= and Defence Technologies

16%

8%

6%

8%

2005 € 228 billion

6%

4% 15%

Light Sources Photovoltaic Photonic ICs

24

De markt voor geïntegreerde fotonica wordt voor het jaar 2020 geschat op een omvang van 50 B€. Dat betekent dat alle opbrengsten in de bijbehorende supply chains in het eindproduct zijn verwerkt. De opbrengsten voor componenten en dan met name voor III-V PIC’s zijn een deel daarvan en worden ingeschat op 2-5 B€. De marktgroei wordt met name veroorzaakt door een steeds grotere bekendheid van fotonische technologie en de voordelen die het biedt ten opzichte van de “old school” elektronica en de nieuwe toepassingsmogelijkheden. Deze voordelen komen ten goede aan een groeiend aantal applicaties die in de volgende paragraaf uitgebreid aan de orde komen. Deze toename zal ook het aantal productiecentra doen toenemen waarbij met name de leveranciers van nieuwe productiemachines in zowel front-end als back-end steeds meer apparatuur kunnen leveren. De ontwikkeling van nieuwe packagingequipment is daarbij een enorme uitdaging maar ook het verder standaardiseren van de productieprocessen en het optimaliseren van de supply chains waarbij de kosten verder zullen dalen (factor 10) en de aantallen componenten en toepassingen nog sterker zullen stijgen. 1.6 Doelstellingen Photon Delta heeft de ambitie om een grotere groei door te maken dan de intrinsieke marktgroei van 8-10% waarbij middels de gerichte stimulering van de Photon Delta organisatie deze doelstellingen worden gesteld richting 10x de omvang van 2014 te realiseren in 2024.

25

Visie en Strategie De spelers in het ecosysteem Photon Delta willen samen optrekken om meer focus en massa te creëren met als doelstelling een groeiend en herkenbaar ecosysteem, waarbij zij samen op gestructureerde wijze planmatig optrekken en zorgen voor bovenmatige ontwikkeling op het gebied van kennis, kunde en kassa. Hiervoor wordt een gezamenlijk ondersteunde organisatie opgezet die deze samenwerking en dus het ecosysteem versterkt. Imago Photon Delta wil als wereldwijd leidend ecosysteem herkend en erkend worden in het gehele landschap van geïntegreerde fotonica met alle ingrediënten op het gebied van kennisontwikkeling, realisatie van producten en business ontwikkeling, inclusief de opleidingen van kenniswerkers en het faciliteren van het ecosysteem Focus De focus ligt met name op de gehele integrale keten van ideevorming tot en met de realisatie van componenten, modules, apparatuur en het bedienen en opzetten van service providers inclusief de ontwikkeling en vervaardiging van productiemachines en de inrichting van productieplants. Alle apparatuur wordt gekenmerkt door een fotonische kerntaak die bepalend is voor de werking van de specifiek bedoelde apparatuurfunctie. Photon Delta is gericht op het ecosysteem dat zich in de Brainport regio bevindt waarbij samengewerkt wordt met partners en aanpalende clusters in Nederland en daarbuiten, die de kracht van Photon Delta verder versterken en de groei versnellen. Massa Photon Delta wil groeien naar een ecosysteem dat in 2024 een omvang heeft van 10x de huidige omvang van 2014 en in 2020 250 miljoen euro aan PIC’s leveringen met een omzet van 1 miljard euro in het gehele Photon Delta ecosysteem. Concreet in het tijdsperspectief heeft het ecosysteem de volgende tussenresultaten als doelstelling: • Binnen 3 jaar 15 buitenlandse bedrijven verworven die actief met Photon Delta samenwerken; • Binnen 3 jaar minimaal 15 nieuwe Nederlandse bedrijven die applicaties ontwikkelen op basis van Photon Delta technologie en bouwstenen; • Binnen 3 jaar 5 nieuwe start-ups direct gerelateerd aan Photon Delta; • Groei van het aantal kenniswerkers met 50% in 2020; • Opstart van de III-V wafer-fabricage met een jaaromzet van 150M€ in 2020; • Opstart van assemblage en packaging faciliteiten met een omzet van 100M€ in 2024 • De omzet die door JePPIX wordt gemanaged bedraagt 20M€ in 2020.

26

1.7

Applicaties jagen het ecosysteem aan

De toepassingsgebieden voor fotonische technologie zijn divers en bestrijken een breed gebied. Binnen de Nederlandse topsektoren speelt fotonica vooral een `enabling` rol binnen HTSM, ICT, Life Sciences, Agri-Food, Tuinbouw, Energie. In sectoren zoals Water en Logistiek ontstaat steeds meer acceptatie en bekendheid van de technologie voor bijvoorbeeld sensoren en communicatiesystemen. Het Europese Photonics21 heeft in haar meerjarige roadmap aangegeven op welke wijze geïntegreerde fotonica in de diverse markten een bijdrage gaat leveren in de vorm van toepassingen. De potentiele markten voor Photon Delta zijn als volgt weer te geven:

Health care Veiligheid & metrologie

Consumer

Agri Food & Horti culture

HTSM Machinebouw PHOTON DELTA

Aerospace

ICT/Datacom

Automotive & Logistics

Telecom

Figuur 9. Overzicht applicatiemarkten met centrale rol voor geïntegreerde fotonica.

Telecommunicatie: De markt voor communicatiesystemen is bij het ontstaan van met name de III-V fotonische technologie de belangrijkste toepassingsmarkt geweest. Hier heeft de gehele sector een groot voordeel aan gehad en we kunnen op uitstekende wijze doorbouwen op dit mooie fundament van communicatietoepassingen. Hierbij spelen communicatie-chips op basis van III-V technologie een belangrijke rol, waarbij toepassingen zoals Metro systemen, Fiber to the Home (FttH), en binnenkort Fiber in the Home (FitH) belangrijke volumemarkten zijn en worden door met name de multi-kleur toepassingen. Verder worden systemen voor lange afstand communicatie ontwikkeld, op basis van hoge data snelheden inclusief complexe modulatie technieken. Industriële standaardisatie heeft zorggedragen voor beter op elkaar afgestemde toepassingsmogelijkheden en een hoge betrouwbaarheid. FttH en FitH kunnen tegen steeds lagere kosten en toenemende kwaliteit en betrouwbaarheid worden geleverd. III-V fotonica is hierbij de essentiële “enabler” voor alle draadloze- en bekabelde breedband technologieën.

27

Datacom:  In de sector voor datacommunicatie systemen zijn steeds grotere spelers actief zoals Google en Cisco. In datacenters zit een enorme groei vanwege de schier onuitputtelijke exponentiele groei in gebruik van dataverkeer. Zowel de netwerken voor consumenten als het zakelijk internetverkeer vereisen een enorme toename in bandbreedte en zo ook in het aantal transmissiekanalen in alle netwerkonderdelen. Dit resulteert ook vooral in het toenemende gebruik van optisch modules in Ethernet LAN en eisen daarbij een kostenreductie per aansluiting gepaard gaand met een toenemende bitrate naar 100Gb/s en meer. Een belangrijk nevendoel is energie besparing door gebruik te maken van optische schakelcentra. In de markt van datacenters speelt de ontwikkeling van Active Optical Cables een belangrijke rol. Deze kabels worden toegepast bij het  transport van Gigabit informatie tussen processors in data centers. De trend hierbij is dat de  afstanden steeds groter worden en de bitrate met AOC’s van 40Gb naar 100Gb zal toenemen, waarbij single mode transceivers worden vervangen door geavanceerdere fotonische systemen. Dit alles is noodzakelijk om de totale communicatie bandbreedte binnen data centra van enkele PetaBytes nu te laten doorgroeien met een factor 1000 in de komende 10 jaar.

Figuur 10. Voorbeelden links naar rechts: Google datacenter, glasvezelnetwerk, FTTH-interface module, Intel’s Actieve Optische kabel.

Consumer: Naast B2B applicaties worden de toepassingsmogelijkheden voor consumenten steeds duidelijker. Naast optische verbindingen zoals die bij het optisch verbinden van desktop PC’s gaat plaatsvinden, alsmede de daarbij benodigde optisch te interfacen randapparatuur worden ook HDTV’s steeds meer optisch gekoppeld. Daarentegen is de grootste markt die van de sensoriek, die geschikt kan worden gemaakt in combinatie met de smart phone als tool voor het meten van allerlei lichaams- en omgevingsparameters. Het meten van de hartslag en bloeddruk vindt al plaats en het bemeten van stofdeeltjes en schadelijke stoffen in de omgevingslucht geven al aan dat er legio toepassingen aan zullen komen. Fotonische sensoriek in combinatie met de processorkracht van de smart phone en beschikbaarheid van steeds meer app’s geven deze potentie aan.

28

Veiligheid, metrologie: Het kunnen meten van parameters zoals temperatuur, druk en bijvoorbeeld de mechanische spanning in kritische machineonderdelen wordt steeds vaker uitgevoerd met glasvezel gebaseerde optische sensoren, vaak met compacte read-out units. Dergelijke toepassingen zijn zeer geschikt om op met name moeilijk toegankelijke plaatsen te kunnen functioneren. Voor het beveiligen van procesruimten, zoals in de chemie, procesindustrie en bijvoorbeeld semiconductor productiecentra worden dergelijke ruimten voorzien van fotonische gassensoren. Voor het detecteren en analyseren van diverse stoffen speelt spectroscopie weer een belangrijke rol, waarbij met behulp van fotonische frequentieanalyse bepaald kan worden welke stoffen er in bepaalde ruimten aanwezig zijn.

Figuur 11. Sensor voorbeelden van links naar rechts: THz imaging bij vliegvelden, lekdetectie in chemische distributie, dijkbewaking, vleugel impact detectie, maximum wind turbine beveiliging.

Health care: In de medische industrie is er steeds meer behoefte aan non-invasieve diagnostiek en therapie met behulp van fotonische technieken zoals Optical Coherence Tomography, Photo Acoustic Imaging en Raman spectroscopie. Allemaal technieken waarmee medische applicaties ontwikkeld worden om de patiënt noninvasief te bemeten. Daarnaast speelt fotonica een belangrijke rol bij het bepalen van DNA-profielen, het bepalen van glucosewaarden, molecule- en cel analyse, en ga zo maar door. De medische markt is uitermate geschikt voor het toepassen van fotonische technologie en het gebruik van speciale fotonische sensoren. Daarbij zijn de draagbare point of care apparaten steeds meer in trek, waarbij grote apparaten steeds verder worden geminiaturiseerd tot handzame apparaten die bij de huisartsenpost dienst doen of die zelfs door de patiënt op het lichaam gedragen worden. In de cure-sector zal daarentegen nog steeds behoefte zijn aan krachtige meetsystemen die daarbij met de meest high tech fotonische systemen worden uitgerust. Daarbij zijn bijvoorbeeld multi-band fotonische en spectroscopische beeldtechnieken voor onder andere endoscopen van belang, maar ook voor bio-sensing in combinatie met aanpalende technologieën zoals microfluidica.

Figuur 12. Voorbeelden links naar rechts: Weefsel onderzoek m.b.v. Raman Spectrometrie tijdens operatie, Cel Dynamica, AGE test apparatuur, “Light delivery where needed”

29

Aerospace/Scientific: In de lucht- en ruimtevaart is er vanwege de vereiste toenemende compactheid en het verder verlagen van het gewicht van het toestel steeds meer behoefte aan kleine apparaten met een hoge functiedichtheid gebruik makend van fotonische technologie. Daarbij zijn ook de phased array radar systemen oplossingen om grotere mechanische domes, die op een vliegtuig zijn bevestigd te vervangen ten behoeve van internetverkeer via satellieten. Ook wordt er steeds meer gebruik gemaakt van de nodige beeldverwerking vanuit complexe camerasystemen en voor wetenschappelijke instrumenten als het gaat om materiaalonderzoek. Automotive: In de automotive sector is er een trend van toenemende aantallen meet en regelsystemen, waarbij een compleet scala aan steeds geavanceerdere en intelligentere sensoren worden gebruikt. Daarin komen steeds meet fotonische meeteigenschappen in beeld. De ontwikkeling van laser gestuurde koplampen biedt een groter blikveld voor de bestuurder en worden er THz-imaging rader systemen ontwikkeld om bijvoorbeeld bij slechte weersomstandigheden en door mist heen te kunnen kijken. Agri-food & horti-culture: In de agri-food sector is in toenemende mate behoefte aan het bemeten van klimatologische omstandigheden, de voedselveiligheid en bijvoorbeeld het monitoren en toedienen van voedingsstoffen per gewassoort om het gewas optimaal te laten groeien. Hiervoor worden speciale sensoren ontwikkeld die vaak met behulp van draadloze communicatiesystemen in verbinding staan met een centrale server. PIC’s worden met name gebruikt om concentraties van speciale moleculen te detecteren. Verder zien we in de agri-food sector steeds vaker meetsystemen ontstaan waarbij de groei van gewassen wordt ondersteund door het bemeten van gewas gerelateerde stoffen. De kas van de toekomst bevat dan ook een groot arsenaal aan sensoren voor lichtbemeting, vochtigheidsmetingen, resulterend in met name de preventie bestrijding van gewasziekten.

Figuur 13. Voorbeelden van links naar rechts: Detectie plantziekten, spoorgasdetectie bij appelen, gps positionering bij oogsten, selectief bemesten, climaat control.

1.8

Spelers binnen Photon Delta

Het hedendaagse fotonische ecosysteem bevat in Nederland al ruim 150 bedrijven die direct actief zijn in de fotonica sector en daarvan is een groot deel actief in de Brainport regio. De kern is daarbij Eindhoven waarbij er inmiddels een groot aantal bedrijven met fotonische technologie bezig zijn zoals hieronder aangegeven evenals het aanvullende samenwerkende netwerk in de omgeving van Photon Delta.

30

Photon Delta: Smart Photonics, Effect Photonics, TE Connectivity, Genexis, PhotonX Networks, Philips, NXP, Neways, VTEC, Mach8, MA3 solutions, Anteryon, Prysmian Group/Draka, Assembleon, NTS Group, ASML, FEI, Lumileds, Vision Dynamics, 4Pico, Adimec, OMT Solutions, JePPIX, SatraX. InP Silicon-Photonics TriPleX Partners/users

Gebruik partnernetwerken in: 1. Nederland (Delft, Enschede) 2. Europa (Oclaro, HHI) 3. Wereldwijd

Figuur 14. Het Photon Delta ecosysteem in Eindhoven vormt het zwaartepunt in het Nederlandse fotonische landschap.

Partner netwerk Nederland+: Technobis, Bright Photonics, Avantes, Sensor Sense, ASTRON, ASMI, Tempress, Immunicon, NLR, Photonis, Thales, Hybriscan Technologies, LioniX, PhoeniX Software, TNO Photonics, Luminostix, SatraX, Xio Photonics, Lambert Systems, Diagnostics Technologies, IMEC, IAI industrial systems, Next Scan Technolgy BV, Dino-Lite BV, Sumipro, Diagnoptics bv, Maastricht Instruments, Milabs bv, Quest Innovation, Nedinsco, River Diagnostics Int., Unitron Group, Hemics, Progress Control, I-Optics, Perdix Analytical Systems, Admesy, Innoluce bv, TeLintelo, Promis Electro Optics, , Vision Hardware Partner, BFI Optilas, LuXexcel.

31

Ondersteunende partijen in de regio zoals Brainport Development, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en uiteraard het TU/e InnovationLab, zijn belangrijke partijen bij het helpen profileren en organiseren van het ecosysteem. Naast een nieuwe aparte directe organisatie die noodzakelijk is om Photon Delta versneld te laten groeien kunnen deze partijen daaraan een goede bijdrage leveren door hun dagelijkse capaciteit en netwerk in te zetten. 1.9

Wereldwijd onderscheidend vermogen

Wereldwijd ontstaat er steeds meer focus en massa op III-V fotonische- en aanverwante technologieën, waarbij steeds meer toegevoegde waarde in de markt wordt gecreëerd. De combinatie van fotonische technologieën levert doorgaans nieuwe componenten en (sub)systemen en daardoor applicatiemogelijkheden op. In onderstaande figuur 15 zijn de belangrijkste ecosystemen aangegeven die met name van belang zijn voor Photon Delta.

PICO UCSB, INTEL, ...

HIP U Arizona, Avago, RSoft...

CPIC PhotonsCanada

COBRA JePPIX

OpSIS U Delaware

IMEC/LETI ePIXfab

InP-clusters Silicon-Photonics-clusters

Figuur 15. Ecosystemen voor III-V (rood) en Silicon (blauw) zowel wereldwijd als in Europa. Kleine gekleurde symbolen zijn industrieën die met deze technologieën werken.

Deze ecosystemen zijn er met name op gericht om als keten te functioneren en III-V componenten en fotonische (sub)systemen te leveren. Het Op|SIS cluster is in 2014 ontbonden (wegvallen overheidssteun) maar in Florida wordt in 2014 een iCAMR cluster opgericht met M$125 voor III-V/Si cleanroom faciliteit. Onderstaand overzicht geeft de kwalificatie weer van de wereldwijde ecosystemen en dan met name voor de supply chain dat direct van belang is voor het leveren van fotonische componenten en (sub)systemen.

32

Tabel 1. Vergelijkingsoverzicht van de capaciteit van de wereldwijde III-V ecosystemen voor de supply chain tot en met de modulelevering.

Photon Delta werkt samen met de ecosystemen rondom Oclaro in de UK en het Fraunhofer Heinrich Hertz Instituut in Duitsland. Photon Delta heeft een belangrijke voorsprong op het gebied van de gehele keten voor het leveren van III-V componenten. Het inrichten van het gedeelte van packaging en het realiseren van modules ofwel (sub)systemen is reeds in gang gezet waardoor op termijn de gehele keten voor het leveren van III-V fotonische (sub)systemen goed is afgedekt. Bij dat laatste is het bedrijf Infinera Inc. (USA) inmiddels in staat de packaging van speciale modules goed maar nogal duur uit te voeren, en alleen voor specifieke eigen telecom-producten en niet als een open leverancier (foundry) voor een breed scala aan producten. Zoals reeds vermeld is het ontwikkelen en vervaardigen van toepassingen in de vorm van apparatuur een belangrijke aanjager voor de groei van het ecosysteem. Photon Delta heeft middels de high tech partijen in de Brainport regio beschikbaar om dergelijke apparatuur te ontwikkelen, vervaardigen, testen, leveren en wereldwijd te onderhouden middels services geleverd door deze organisaties. Een dergelijke supply chain is bij de meeste concurrerende ecosystemen überhaupt niet voorhanden of slechts voor een kleiner deel beschikbaar met minder kwaliteitsniveau. Door de toenemende populariteit van fotonische technologie is het van belang om als ecosysteem snelheid te blijven maken en de massa van het ecosysteem te vergroten en een focus aan te brengen waar gezamenlijk aan gewerkt wordt. Voor het creëren van de massa zal het in het volgende hoofdstuk beschreven groeiplan moeten worden uitgevoerd. De inhoudelijke speerpunten bepalen de noodzakelijke inhoudelijke aandacht van Photon Delta, zoals beschreven in hetzelfde hoofdstuk.

33

2. Groeiplan: de volgende stappen! 2.1

Waar staan we

Photon Delta staat aan de vooravond van een nieuwe fase-ontwikkeling van het ecosysteem. Tot nu toe zijn met name de onderzoeksinstituten en een gerichte groep bedrijven er in geslaagd een kritische massa te ontstijgen. Het bedrijfsleven is inmiddels als initiator aangemerkt en wordt gefaciliteerd door de overheden. Deze laatste zal een iets nadrukkelijkere coördinerende rol nemen om de massa van het ecosysteem te laten groeien. Derhalve zal de in te richten Photon Delta organisatie deze rol expliciet moeten pakken om daadwerkelijk actie te creëren, zodat de regie ook dichter bij de bedrijven komt te liggen. Lokale oriëntatie Ad hoc Eén helix dominant

Regionale oriëntatie Geformaliseerd, gestructureerd Twee à drie helixen dominant

Nationale oriëntatie Geformaliseerd, gestructureerd Drie helixen

4

3

Competitie Slecht beïnvloedbare factoren

2014

2

Dynamiek (spin out/spin in) stimuleren Shared facilities

1

Ontmoeting faciliteren Newterken bouwen

Brainport Eindhoven

Slim kiezen, met commitment Structuur bouwen Massavergroting

Massa neemt toe Aantal ketens nemen toe Mogelijkheden voor innovatie tussen ketens Rol overheid als coördinator neemt af

Rol bedrijfsleven

Initiator

Initiator focus Vergroten massa vanuit regio

Toenemende coördinatie Vergroten massa vanuit buiten regio

Regisseur Vergroten massa vanuit buiten NL

Rol overheid

Facilitator

Coördinator Vergroten massa regio

Afnemende coördinatie Vergroten massa vanuit buiten regio

Facilitator Vergroten massa vanuit buiten NL

Figuur 16. Ecosysteem status en transities met diverse stadia van aansturing: zie bijlage 4.

34

Het opbouwen van het ecosysteem zal vooral vanuit de regio gaan plaatsvinden, daar ontstaat de toename van de massa. Photon Delta zal vanuit bovenstaande fase 1 richting fase 2 worden gebracht en na 2020 richting fase 3 opschuiven. Al deze fasen worden nauwlettend gevolgd en vandaaruit aangestuurd. Per fase is er wel verschillende “voeding” noodzakelijk. Deze voeding zal door het Photon Delta office worden voorzien door met name de bestaande partijen zoals Brainport Development, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en bijvoorbeeld de Kamer van Koophandel in te schakelen, in combinatie met initiatieven zoals Memphis. Desalniettemin zijn ecosystemen steeds eerder als internationaal operationeel te kenmerken, mede geïnitieerd door het internationale kenniswerkersnetwerk. Ook de steeds grotere toegankelijkheid en uitwisseling van kennis en informatie middels internet speelt een internationaliserende rol. 2.2

Wat zijn de volgende stappen

Het doel van Photon Delta is om na een eerste opstartperiode zelfstandig te kunnen opereren en daarbij groei van het ecosysteem te realiseren, met name door de spelers in het ecosysteem zelf. De groei van het cluster en de noodzakelijke thema’s en acties staan hieronder aangegeven. Op de componenten kennis, kunde kassa, worden de volgende doelen nagestreefd: zz

Kennis: het vergroten van de kennishuishouding van het cluster (genereren, overdragen, circuleren en valoriseren, % R&D, patenten, spin outs, spin offs);

zz

Kunde van het cluster: het vergroten van het operationeel vermogen van het cluster (organisatie cluster, focussering, marktinnovaties, aanzuigende werking);

zz

Kassa: het vergroten van de businessprestaties van het cluster ( productiewaarde, toegevoegde waarde, productiviteit, omzet vanuit nieuwe producten, wereldmarktposities en imago) en daarmee de werkgelegenheid.

In onderstaand overzicht staat het zogenaamde uitvoeringsprogramma weergegeven om te komen tot de inrichting en realisatie van de aansturing van het gehele Photon Delta ecosysteem. Om het ecosysteem in te richten is er een opstartfase nodig om met name de eerste middelen voor een programma office te verwerven en de programmamanager aan te stellen. De programmamanager is de trekker om het gehele ecosysteem in te richten en de opstart in goede banen te leiden. Het uitvoeringsprogramma is onderverdeeld in de volgende activiteiten en dito werkgroepen. Verbinden • Ecosysteem organiseren • Netwerken opzetten • PR

Versnellen • Business development • Financiering

Verdiepen • Research aanjagen • Human Capital-agenda

Tabel 2. Overzicht van de 4 werkgroepen en de actiethema's.

Versterken • Infrastructuur inrichten • Services inrichten

35

Verbinden: De werkgroep verbinden bevat het actieplan dat met name zorgdraagt voor het organiseren van het ecosysteem met de nodige organisatiecapaciteit en dus de benodigde mensen. Hierbij geldt als doel om de spelers van het ecosysteem verder met elkaar te verbinden, netwerken op te zetten en de PR-functie in te richten en te vergroten als ook het managen van de voortgang van het programma met een goede afstemming met de andere 3 actieplannen. Versnellen: Om het ecosysteem in voldoende mate te laten groeien is er een sterke behoefte om snelheid te maken. Daarbij wordt gedacht aan het aanjagen van de business door nieuwe projecten op te starten en hier de financieringsinstrumenten te activeren en aan te jagen. Verdiepen: Voor het verder verbeteren van de kennispositie en om de hierin opgebouwde voorsprong verder te ontwikkelen worden de Human Capital Agenda en de research verder aangejaagd. Dit betreft kenniswerkers bij kennisinstituten en R&D-afdelingen van bedrijven die in staat zijn de kennis en de USP’s van fotonica verder te ontwikkelen en te benutten. Versterken: Het inrichten van de infrastructuur en de services die nodig zijn om producten daadwerkelijk gerealiseerd te krijgen over de volle breedte van de supply chain. Hierbij moeten met name de productiefaciliteiten op front-end en back-end worden ingericht door Photon Delta spelers. 2.3

Werkgroep: Verbinden

Bij de werkgroep “verbinden” zijn concreet twee fasen te onderscheiden, de eerste is het zogenaamde “kwartier maken” en de tweede is de reguliere uitvoering van het actieprogramma zoals hieronder aangegeven. Onder het “kwartier maken” worden de eerste drie activiteiten uit het actieprogramma uitgevoerd. Het gaat daarbij om de volgende gerichte acties die zo snel mogelijk in gang gezet dienen te worden: 1. Het opzetten van de managementstructuur van Photon Delta Het vastleggen van de algehele managementstructuur van Photon Delta waarbij alle relevante stakeholders een taakverdeling krijgen, de interactiepatronen met de JePPIX coördinator, Brainport Development en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij worden vastgelegd evenals de interactie met Innovation Lab TU/e en COBRA Research Instituut. 2. Het Photon Delta office inrichten Hierbij wordt de huisvesting van het programmabureau Photon Delta office ingericht waarbij alle benodigde faciliteiten zoals de ICT, werkplek, secretariaat, financiering en takenpakket voor de Photon Delta manager wordt geregeld. Ook wordt de Photon Delta programmamanager verworven.

36

3. De stuurgroep benoemen: opstartfase! Bij het opstarten van het Photon Delta office wordt ook een eerste stuurgroep in het leven geroepen die wordt aangesteld door de TU/e InnovationLab. De personele bezetting aan deelnemers uit de groepen: kenniscentra, het bedrijfsleven en de overheden wordt voor het eerste jaar afgestemd op één afgevaardigde per groep. Het eerste concrete team dat activiteiten voor de opstart van Photon Delta uitvoert bestaat uit de stuurgroep en de Photon Delta programmamanager die het actieprogramma in gang gaan zetten, verder gaan uitvoeren en bij gaan stellen. Het totale actieprogramma voor dit thema ziet er als volgt uit: Intern event

Extern event

2015

Ecosysteem organiseren Managementstructuur Photon Delta

Q1

Q3

Q2

Q3

Q4

OPERATIONEEL

OPERATIONEEL

INRICHTEN

Monitoren voortgang ecosysteem

OPZET

Programma Smart specialisten

PROPOSAL

OPZET

KIC’s nulmeting organiseren

Verbinden

Q1

INRICHTEN

Regie EU integrated photonics

Business coaching start-ups opzetten

Q4

INRICHTEN

Photon Delta-office opzetten Economic board stuurgroep opzetten

Q2

2016

PROPOSAL

OPZET

NULMETING MONITOR

INRICHTEN

REFRESH

MONITOR

Werving deelnemers Photon Delta Netwerken Matchmaking met eindgebruikers Locale community events: cross talk!

INRICHTEN

Events: universiteiten, experts PR Clusterprofilering: intern & extern

INRICHTEN

Who is who?: gids met spelers

OPERATIONEEL

OPERATIONEEL

INVENTARISATIE / GIDS

Roadshows: NL en EU en wereldwijd Demonstreren voorbeelden

Tabel 3. Initiële planning bij programma: Verbinden.

Ecosysteem organiseren De eerste drie stappen van het thema: Ecosysteem organiseren, worden verder operationeel gemaakt nadat het “kwartier maken” is afgerond. Verder is het van belang dat de sturing van het gehele ecosysteem verder wordt ingericht door iedere werkgroep te voorzien van een werkgroeptrekker. Het voorstel is als volgt: zz

Werkgroep Verbinden: Photon Delta programma manager

zz

Werkgroep Verdiepen: Technische Universiteit Eindhoven

zz

Werkgroep Versnellen: Brainport Development

zz

Werkgroep Versterken: Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

37

Alle werkgroepen dragen zorg voor een adequate uitvoering van het actieprogramma en maken een planning, begroting en lijst met op te leveren resultaten die maandelijks in een werkgroepoverleg door het desbetreffende team wordt besproken. Iedere werkgroep stelt hierbij een team samen uit de categorieën: Bedrijfsleven, kenniscentra en overheden. Vanuit de werkgroep “verbinden” worden de deelnemers die in het Photon Delta ecosysteem gaan deelnemen verworven. Deze leden zullen samen optrekken om activiteiten te ontplooien om de gestelde doelen te behalen. Deze doelen worden per werkgroep samengesteld en een openingsbod staat in het groeiplan en de hoofddoelstelling van Photon Delta beschreven. Belangrijk onderwerp is het coachen van de bedrijven in het ecosysteem waarbij gedacht wordt aan het inrichten van een loket voor actieve business coaching waarbij alle facetten van het ondernemerschap in de totale supply chain een plaats krijgen. Verder zal er intensief contact moeten worden onderhouden met de Europese fotonica initiatieven en het H2020 programma. Het Smart Specialisation label speelt hierin een bepalende rol en er zal actief moeten worden gehandeld om een dergelijke labeling effectief te gebruiken bij het verwerven van Europese (regionale) financiële middelen. Om een goed beeld te houden van de omvang en kwaliteit van het Photon Delta ecosysteem wordt een zogenaamde equivalent van een KIC nulmeting gehouden en op regelmatige basis herhaald. Netwerken opzetten Voor het laten toenemen van de omvang van het ecosysteem is het noodzakelijk dat het op een eenvoudige wijze mogelijk is kansen te traceren en te benutten. Hiervoor worden diverse netwerken ingericht om de kans op succes te vergroten. Met name op het gebied van de eindgebruikers is het van belang om de juiste kruisbestuiving met de technologie leveranciers te creëren. Hiervoor worden matchmaking events georganiseerd waarop bedrijven zich kunnen inschrijven en waarbij het complementaire karakter van de bedrijven onderling van belang is om samenwerking daadwerkelijk tot stand te brengen. Verder is het van belang dat spelers uit het ecosysteem elkaar beter leren kennen, waarbij events ten behoeve van het creëren van zogenaamde “cross talk” de gewenste interactie genereert en de toepassingsmogelijkheden laat toenemen. Successen delen middels voordrachten en bedrijfsbezoeken levert de nodige kruisbestuiving op van waaruit weer nieuwe business kansen ontstaan. Daarnaast is het organiseren van matchmaking sessies van belang om meer gezamenlijke projecten te initiëren. Hier zullen bestaande organisaties die matchmaking verzorgen worden ingeschakeld zoals van DSP Valley en de Kamer van Koophandel.

38

Om vernieuwing in het ecosysteem te stimuleren worden er speciaal op het gebied van de experts netwerkactiviteiten georganiseerd. Ten behoeve van deze experts die zeker aanwezig zijn op de Technische Universiteit Eindhoven, het Holst Instituut en bij de R&D-afdelingen van de bedrijven, is het netwerken van essentieel belang om de kennisvoorsprong verder uit te bouwen door samen nieuwe ideeën te genereren en ontwikkelprojecten te initiëren. Hierbij kan gedacht worden aan de reeds bestaande koppeling naar het internationale netwerk dat met name bij de Technische Universiteit Eindhoven sterk ontwikkeld is. Gezien het internationale karakter van fotonica is het van belang om bestaande internationale netwerken te laten aansluiten bij Photon Delta. Enerzijds om samen meer business te genereren en anderzijds om buitenlandse bedrijven te scouten en interesseren voor vestiging in de Brainport regio. De Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (samen met NFIA), Brainport Development (Brainport International desk) en de Kamer van Koophandel (European Enterprise Network) hebben hiervoor inmiddels de juiste contacten die verder moeten worden aangewend om dit te bereiken. PR Om het imago van Photon Delta goed op de kaart te zetten is een goed ingerichte PR-functie van essentieel belang. Binnen het ecosysteem zullen de spelers elkaar goed moeten kunnen vinden en hierbij leveren de korte communicatielijnen en dus de interactie tussen de spelers in het ecosysteem een positieve bijdrage aan de handelingssnelheid. De interne PR gestimuleerd door met name ook de zogenaamde “who is who’ functie levert essentiële voordelen op bij de interactie met de externe markten, die veelal van internationale aard zijn. Photon Delta wordt het wereldwijde centrum van de III-V fotonische technologie en wordt als zodanig erkent en herkent in het internationale speelveld. De professionaliteit van de Brainport regio zal hierin een belangrijke ondersteuning gaan leveren en de groei van het ecosysteem verder versterken en versnellen. Om de voordelen van III-V fotonica en de sterke eigenschappen van het Photon Delta ecosysteem verder te profileren wordt gestart met zogenaamde roadshows in Nederland, Europa en later wereldwijd. In Nederland moet zeker aandacht zijn voor de hot spots in de Brainport regio zelf, maar ook in andere hotspots waar met name applicaties worden ontwikkeld en gebruikt. Hierbij kan zeer gericht gebruik worden gemaakt van de evenementen die door andere hot spots georganiseerd worden, en daarbij aan te haken zoals het Health Valley event in Nijmegen en bijvoorbeeld beurzen zoals Het Instrument. De ervaring die wordt opgedaan in Nederland, kan verder op identieke wijze internationaal worden benut op events zoals bijvoorbeeld Laser in München, Photonics West en Optical Fiber Conference in de VS. Ook zal de PR zich moeten gaan richten op Azië, waarbij in Taiwan en Japan reeds het nodige op het gebied van datacom, telecom, sensoren en modules is ontwikkeld en toegepast. Onderzoekslijnen (NTUST Taiwan, Taipei) die daar gaande zijn sluiten prima aan bij die van Photon Delta. Het aanbod van dergelijke events is groot en daardoor is een goed onderbouwde keuze van een short-list wel aan te bevelen.

39

De beste publiciteit is door de resultaten gewoon te laten zien en klanten te laten proeven van de successen. Door regelmatig, bijvoorbeeld door tweejaarlijks aan de goede gebruikersgroepen de resultaten van de bedrijven te laten zien maar ook van de onderzoeksresultaten wordt de kruisbestuiving verder versterkt. Dergelijke demonstraties kunnen op kleine schaal bij bedrijven plaatsvinden waar een soort van demonstratiecarrousel ontstaat, maar kan ook in gezamenlijkheid op de Technische Universiteit Eindhoven, bij het Holst Instituut of elders op locatie. Hierbij speelt met name het gebruik van de website een belangrijke rol om demonstraties via TEDex en film te presenteren. Om hierdoor concrete resultaten te boeken zal de communicatie met geïnteresseerden worden opgestart en door bijvoorbeeld het clusteren van de vragen worden nieuwe projecten geïnitieerd waar participanten zich onder voorwaarden kunnen aanmelden. “Crowd sourcing” en “Crowd funding” instrumenten spelen hier steeds nadrukkelijker een rol bij de selectie daarvan. 2.4

Werkgroep: Versnellen

De werkgroep met de grootste impact op Photon Delta is de werkgroep “versnellen” waarbij de omzetgroei in het ecosysteem wordt gestimuleerd. Hierbij zitten de thema’s business development, en de aanwending van financiering. Aangezien deze werkgroep bedoeld is om me name de omzet in het ecosysteem te laten groeien middels het laten ontstaan van nieuwe bedrijvigheid in de vorm van nieuwe producten en diensten, o.a. door het aantrekken van buitenlandse partijen die een vestiging in de regio opzetten, is het van belang het bedrijfsleven een aanjagende rol te geven, samen met de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en de Brainport Development organisatie. Brainport is daarbij ook in staat om het Photon Delta ecosysteem internationaal op de kaart te zetten. Intern event

Extern event

Business development Makelaars- en marketeersfunctie

2015 Q1

Q3

Q4

Q3

PVA

Demonstratie- en pilotprojecten

OPERATIONEEL

Financiering INRICHTEN

Publieke middelen Afgestemde benadering H2020

Q2

INRICHTEN

Applicaties-groeipad uitzetten

Inversteerdersclusters opzetten

Q1

INRICHTEN

User Support

Versnellen

Q2

2016

CONTINU OVERLEG MET BOM EN RVO

Tabel 4. Initiële planning bij programma: Versnellen.

Business development Voor het genereren van toenemende business in en door het ecosysteem is het nodig om meer kansen te creëren en die te verzilveren. Hierbij zijn marketeers en zogenaamde innovatiemakelaars noodzakelijk om de juiste kansen in beeld te krijgen en daarmee de juiste vertaalslag te maken naar samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en eventueel kennisinstellingen.

Q4

40

Om klanten die gebruik willen maken van fotonische technologie op een adequate wijze te ondersteunen, en hierdoor de kans op het succes te vergroten is support aan de gebruikers van essentieel belang. Goede introducties en instructies van de voordelen, de technologische mogelijkheden en de wijze van gebruik van fotonische technologie vergroten de kans op succes. Daarbij wordt het gehele ecosysteem ontwikkeld door juist de potentiele applicaties in beeld te krijgen, die een aanjagende functie hebben voor de groei in omvang en bedrijvigheid in het ecosysteem. Het inventariseren van nieuwe applicaties en daarbij het organiseren van matchmaking sessies om vraag (potentiele eindgebruikers) en aanbod (toeleveranciers) bij elkaar te brengen, stimuleert het gebruik van fotonische technologie. Het opzetten van demonstratie- en pilotprojecten stimuleert dit gebruik en levert de juiste kruisbestuiving op met potentiele gebruikers. Financiering Photon Delta kent gezien de levensfase van de technologie, een groot aantal startende bedrijven die veelal genoodzaakt zijn de ontwikkeling van het eigen product te financieren met externe geldbronnen. Bij starters is dat noodzakelijk om het product verder te ontwikkelen. Bij groeiers gaat het vaker om de ontwikkeling van de onderneming. In hoofdstuk 4 wordt hier dieper op ingegaan. Wel blijft het dus noodzakelijk om een netwerk van investeerders, per levensfase van het bedrijf, beschikbaar te hebben om de groei in het ecosysteem te kunnen financieren. Via de Brainport Development organisatie worden hiervoor de zogenaamde “networking financials” ingericht, waarbij financiers bij overgangen van de levensfase van het bedrijf de financiering van elkaar overnemen. Het perspectief van een dergelijk traject zal zeker in de ordegrootte van 10 jaar belopen. Naast het opzetten van private financiering is de publieke financiering, vaak aanvullend op de private financiering van groot belang. Hier komt het economische fonds van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij in beeld om bij dergelijke financieringsvraagstukken ook daadwerkelijk financiële ondersteuning in de vorm van capital funding te verstrekken. De financiering van research projecten zal via de gangbare subsidie instrumenten van de nationale, regionale en internationale fondsen worden gedaan. Belangrijk is om een goede link met de H2020 regelingen te hebben. 2.5

Werkgroep: Verdiepen

Photon Delta beschikt op een aantal fotonische technologiegebieden over een essentiële voorsprong. Hierbij is de beschikbaarheid van kennis over en breed scala aan vakgebieden en expertises een zeer groot “unique selling point” ten opzichte van alle andere concurrerende regio’s. De kennisketen sluit naadloos op elkaar aan en wordt versterkt door het grote internationale netwerk van experts, waar de Technisch Universiteit Eindhoven, het COBRA Instituut en Nanolab@TUe het wereldwijde centrum van vormen.

41

Intern event

Extern event

Human Capital agenda Programmering gehele community

2015 Q1

Q2

2016 Q3

Q4

INVENTARISATIE

Q1

Q2

Onderwijspakketten: mbo, hbo, wo

STARTEN

Masteropleiding fotonica/elektronica

STARTEN

Verdiepen

Mixed-opleiding: academisch/industrie

STARTEN

Opleidingsprogramma gebruikers Stageplaatsen bedrijfsleven

Q3

PROGRAMMA

STARTEN STARTEN

Research aanjagen Kennisketens en supply chains sluiten Programmavoorstel JeppiX & Memphis Researchprojecten initiëren

GEBRUIK

GEREED

PVA

VERVOLG

LIJST

VERVOLG

Wereldroadmap maken

OPSTART

Fotonica-instituut oprichten

DRAAGVLAK

Tabel 5. Initiële planning bij programma: Verdiepen.

Human capital agenda Om de uitstekende technologische positie verder te benutten voor het bedrijfsleven, is het inrichten van een Human Capital agenda ten behoeve van fotonica belangrijk en dat zal de voorsprong verder verstevigen en uitbouwen. Het laten aanhaken van de gehele onderwijsketen vormt hierbij een wezenlijke uitdaging evenals het stimuleren van de research voor het creëren van nieuwe kennis die door het bedrijfsleven vertaald moet worden naar nieuwe applicaties voor de markt. Door een algehele programmering van de onderwijsketen op te zetten, met onderwijspakketten voor het MBO, HBO en WO maar ook voor het basisonderwijs, zal de beoogde groei van het ecosysteem voldoende geschoolde medewerkers kunnen gaan opleveren. Kopstudies zoals masters voor combinaties van fotonica en elektronica en gezamenlijke studies voor kennisinstellingen en het bedrijfsleven, leveren extra kennisvoordeel op. Deze zogenaamde “cross overs” leveren op cruciale plaatsen in de supply chain extra voordelen op. Men begrijpt elkaar beter, zowel in het vakgebied als op het gebied van de aanpalende ketenstappen en wat daar verder bij komt kijken. Richting de markt worden opleidingsprogramma’s voor de gebruikers ingericht, zowel op het gebied van ontwikkeling en realisatie van componenten, modules ofwel (sub)systemen als applicatie-apparatuur en services. Gebruikers over de gehele samengestelde supply chain, hebben daarbij verschillende maar samenhangende belangen. Het bij elkaar brengen van deze gebruikers is essentieel om snelheid te kunnen maken in de ketens. Om praktisch om te gaan met fotonische technologie zal het aantal stageplaatsen verder gaan toenemen. Bedrijven worden gestimuleerd om samen met de onderwijsinstellingen een programmering op te zetten van vraag en aanbod voor de komende jaren. Hierdoor kan beter ingespeeld worden op de behoeften van het bedrijfsleven en zal een beter passende koppeling plaatsvinden met de instroom bij het onderwijs.

ROADMAP

Q4

42

Research aanjagen Ook blijft het noodzakelijk om het aantal researchprogramma’s verder uit te breiden om analoog aan de beoogde groei van het ecosysteem te blijven excelleren in onderzoek en zodoende de innovatiekracht van het bedrijfsleven aan te jagen. Hierbij geldt dat het vliegwiel van kennis genereren, innoveren naar producten, verkopen van applicaties uiteindelijk de vraag in de markt stimuleert, nieuwe functies voor gewenste apparaten creëert en dus research weer aanjaagt. Het sluiten van dit vliegwiel is essentieel om het ecosysteem uiteindelijk zichzelf draaiend in stand te laten houden en goed te laten functioneren. Hierbij zullen alle spelers in de ketens elkaar ondersteunen vanuit zowel de vraagkant uit de markt (nieuwe gewenste functies in nieuwe apparatuur) als vanuit het aanbod van nieuwe technologische ontwikkelingen vanuit de research. Het aantal research programma’s zal hierbij verder toenemen waarbij het initiatief genomen wordt vanuit de kenniscentra, maar ook door het JePPIX office. Aansluiting bij het (inter)nationale R&D programma van MEMPHIS sluit hier naadloos bij aan. Het MEMPHIS programma is er mede op gericht om vanuit een basic building block filosofie over meerdere technologieplatformen oplossingen te onderzoeken en ontwikkelen. Hierbij wordt intensief samengewerkt met de kennisinstellingen en het bedrijfsleven in Nederland en Europa. Er is een naadloze koppeling tussen Photon Delta en MEMPHIS, waarbij elkaars activiteiten op elkaar worden afgestemd. Om research verder te stimuleren wordt de noodzaak en het bestaansrecht van een apart fotonica instituut onderzocht. Het is vermeldingswaardig dat er een initiatief is gestart genaamd JePPIX Technology Center, dat voorziet in het opzetten van een research afdeling á la IMEC. In Nederland is aanvullend een verregaand samenwerkingsverband tussen ASML en FOM gestart op het gebied van nanophotonics. Hierop zal Photon Delta aansluiten en haar rol pakken. 2.6

Werkgroep: Versterken

Het ecosysteem is opgebouwd vanuit de samengestelde supply chains die elkaar daarbij verder ondersteunen zoals in figuur 4 is aangegeven. Het verder in balans brengen van dit ecosysteem wordt met name bereikt door op een aantal cruciale plaatsen de capaciteit te versterken. Hierbij zullen zeker op het gebied van productiefaciliteiten de nodige investeringen worden gepleegd, zoals het inrichten van een III-V InP-wafers productiecentrum van SMART Photonics en een nieuwe packaging en assembly faciliteit, die beiden door initiatiefnemers uit het bedrijfsleven wordt uitgevoerd. Het inrichten van professionele services zoals het JePPIX office en de programmamanager van TU/e werken versterkend voor het gebruik van de infrastructuur van het ecosysteem, evenals het aanbieden van vouchers om de gebruiksdrempel hiervan aanzienlijk te verlagen.

43

Intern event

Extern event

Infrastructuur intichten

2015 Q1

Q2

Supplychains vanuit applicaties

2016 Q3

Q4

OPZETTEN EN UITVOEREN MET

TxU-relaties aanjagen en opbouwen

Versterken

Foundry-fabriek opzetten Packaging lines opzetten

OPZETTEN

Q1

Q2

Q3

Q4

COMMUNITY MET HET SUPPLYCHAIN NETWERK

BOUWEN SMART PHOTONICS SELECTIE

OPZET

Proeftuinen opzetten

PROGRAM-

ICT-netwerk community opzetten

INRICHTEN

MERING OPZETTEN EN UITVOEREN OPERATIONEEL

Services inrichten JeppiX inrichten

INRICHTEN

PROGRAMMERING OPZETTEN

Vouchers voor gebruik infra: Nanolab

UITZETTEN

Tabel 6. Initiële planning bij programma: Versterken.

Infrastructuur inrichten Bij de inrichting van de samengestelde supply chains wordt vanuit het applicatieveld een programmaring voor de opbouw van deze supply chains gemaakt. Zoals aangegeven worden op enkele cruciale plaatsen zoals de productiecentra voor III-V InP waferproductie en op het gebied van packaging en assembly reeds stappen gemaakt. Een bedrijf zoals SMART Photonics heeft hiermee met name op het gebied van Multi Project Wafer runs een goede positie in de markt en is bezig om deze positie verder te versterken door een nieuwe productiefaciliteit in de Photon Delta regio op te zetten. Dit zal resulteren in grotere afnames aan InP wafers, ook middels dedicated batches die aan grotere klanten worden geleverd. Packaging is een veelomvattende activiteit omdat daar nog veel kansen liggen voor zowel de productontwikkelaars (standaardisatie van de product layout en interfaces) als de machineontwikkelaars (standaardisatie van de assemblage- en packaging processen) als de productiecentra (het inrichten van de gehele productieruimte). Een goed functionerend ICT-systeem met afspraken omtrent gebruik van beschikbare kennis betreffende producten, designs, productieprocessen en beschikbare databases vormt een extra “back bone” in het ecosysteem dat de groei zal versnellen. Elkaar aanvullen en ondersteunen waarbij iedere partner gericht kan blijven op de eigen kerncompetenties en gebruik kan maken van beschikbare competenties uit het ecosysteem. Daarnaast worden proeftuinen ingericht die mede geïnitieerd worden door de lokale spelers van Photon Delta en ondersteund worden door de regionale overheid, met name om een lage instapdrempel te realiseren voor nieuwe ontwikkelingen voor het klantenveld. Proeftuinen ondersteunen de attractiviteit van het vestigingsklimaat en spelen daarbij een aantrekkende rol voor nieuwe potentiele deelnemers in het ecosysteem. Proeftuinen bestaan bijvoorbeeld uit: 1. Het kunnen toepassen van fotonische technieken voor eigen applicaties; 2. Het kunnen maken van fotonische modules en daarmee experimenteren; 3. Het kunnen testen van componenten, modules en apparaten in een “reality” omgeving. Hiervoor zijn investeringen noodzakelijk vanuit de publieke sector.

EN UITVOEREN UITZETTEN

44

Services inrichten Het inrichten van professionele services zoals dat door het JePPIX office wordt uitgevoerd, wordt verder in gang gezet, waarbij met name de III-V productiecapaciteit wordt gematched met de vraag vanuit het klantenveld en waarbij flexibele capaciteit bij Oclaro en HHI wordt ingezet. Daarnaast is het belangrijk om het gebruik van zowel de infrastructuur voor onderzoek, prototypes en kleine series te stimuleren en verder door te zetten. Hierbij is de beschikbaarheid van goed ingerichte MPW-runs een mooie sterke toegevoegde waarde die de instapdrempel verlaagd. Het is voor Photon Delta een extra stimulans om met behulp van vouchers de toegang van labruimten op de Technische Universiteit Eindhoven en andere kenniscentra te vergemakkelijken. Dergelijke vouchers zorgen voor een toename van het aantal initiatieven van ontwikkelaars vanuit het bedrijfsleven. Hierdoor ontstaat wederom kruisbestuiving tussen kenniscentra en industrie, waarbij nieuwe projecten worden geïnitieerd. Dergelijke vouchers worden ook ingezet om het gebruik van het COBRA Research Instituut en Nanolab@TUe te versterken, waardoor ook hier meer kruisbestuiving ontstaat, resulterend in nieuwe projecten, producten en uiteindelijk groei van het ecosysteem. 2.7

Hoofdplanning van de thema’s

Het inrichten van de werkgroepen vergt deelname van alle belanghebbende stakeholders. In onderstaand overzicht is de hoofdfasering in de planning is aangegeven. Het Photon Delta office en haar programmamanager heeft bij alle thema’s de verantwoordelijkheid en de leiding over de voortgang hierbij. De besproken werkgroepen hebben daarbij een trekker om zoveel mogelijk de acties parallel te laten uitvoeren en zodoende de implementatiesnelheid te verhogen. Deze werkgroepleiders worden uit de stakeholders gekozen. 2015

Totaal werkgroepen

Q1

Q2

2016 Q3

Q4

Q1

Ecosysteem organiseren

Kwartier maken

Operationeel

Netwerken

Inventarisatie

Opzetten

PR

Inventarisatie

Operationeel

Business development

Inventarisatie

Operationeel

Financiering inrichten

Boeien vc’s

Operationeel

Human capital-agenda

Inventarisatie

Programma opzet

Research aanjagen

Programmering maken

Infrastructuur inrichten

Commitment krijgen

Plan van aanpak

Financiering regelen

Services inrichten

Inventarisatie

Opzetten

Operationeel

Q2

Q3

Q4

Operationeel

Operationeel Operationeel

Tabel 7. Initiële hoofdplanning met stadia van uitvoering.

Bouwen productiecentra

45

Het eerste halfjaar van 2015 zal met name gericht zijn op het kwartier maken van de Photon Delta organisatie en het zo snel mogelijk operationaliseren van alle werkgroepen. Na een inventarisatieperiode, waarbij per thema de belangrijkste stakeholders zijn betrokken, volgt de verdere uitwerking en implementatie zodat vanaf half 2015 de meeste thema’s uit de werkgroepen gestalte hebben gekregen en operationeel zijn. Per Thema wordt een trekkende partij aangesteld die de leiding neemt over de voortgang van het thema en de themagroep.

47

3. Wijze van organiseren

3.1

Opzet van de Photon Delta organisatie

De uitvoeringsorganisatie van het Photon Delta ecosysteem staat in onderstaand diagram weergegeven. Het Photon Delta office speelt hierbij een centrale rol en zal alle activiteiten coördineren die in de werkgroepen worden uitgevoerd. De Photon Delta stuurgroep bestaat uit afgevaardigden uit de belangrijke stakeholdergroepen verdeeld over de triple helix: de kenniscentra, het bedrijfsleven en de regionale overheden. Deze stuurgroep heeft duidelijk een sturende rol op hoofdlijnen en kan druk uitoefenen op de belangrijke stakeholders die in de uitvoering de beschreven resultaten in de werkgroepen moeten gaan behalen.

Photon Delta Office

Werkgroep

Verbinden

Werkgroep

Versnellen

Photon Delta Stuurgroep

Werkgroep

Verdiepen

Werkgroep

Versterken

Figuur 17. Photon Delta organisatie met de werkgroepen en de stuurgroep.

3.2

Functies van het Photon Delta office

Het Photon Delta office speelt een centrale rol bij het opstarten, operationeel maken en aansturen van het Photon Delta ecosysteem. Het Photon Delta office zal de coördinatie van het groeiplan voor haar rekening nemen en een centrale rol vervullen in het bereiken van de resultaten. Het Photon Delta office zal bemand gaan worden door vast personeel en gaan beschikken over relevante huisvesting en operationele middelen. Daarnaast zal het Photon Delta office de coördinatie naar alle externe instanties, zoals de provincie Noord-Brabant, de Brabantse OntwikkelingsMaatschappij en Brainport voor haar rekening nemen. Het Photon Delta office wordt daarbij in de opstartfase bemand door: 1. De Photon Delta programmamanager; 2. De parttime secretaresse.

48

Na het opstarten in het eerste jaar wordt voor de daaropvolgende jaren voorzien in een kleine groei van de personele bezetting van het Photon Delta office. Verder worden de gangbare onderstaande infrastructurele zaken geregeld uit aan te vragen publieke gelden: a. Secretariaat: Personeel kan gedeeld worden met Brainport Development, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij of andere ondersteunende partij zoals Memphis; b. Huisvesting: Werkplek en faciliteiten kan op identieke wijze met hierboven genoemde partijen worden gedeeld; c. Middelen: Daarnaast moeten standaard middelen worden voorzien zoals een laptop, printer, telefoon, vervoer, website, beurzen en materialen voor bijvoorbeeld events. Tijdens de opstartfase kan er gekozen worden voor een tijdelijke organisatie samengesteld uit bestaande ondersteunende organisaties zoals bijvoorbeeld Brainport Development en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij om sneller meer vaart te kunnen maken en meer tijd te reserveren voor de aanstelling van personeel voor de vaste Photon Delta organisatie. 3.3

Profielen van de personele bezetting van Photon Delta

De Photon Delta programmamanager is ingewijd in de fotonische sector en een veelzijdig persoon die op alle noodzakelijke terreinen zijn counterpartners te woord kan staan. Hij/zij heeft inzicht in de technologische ontwikkelingen die gaande zijn, de mogelijke applicaties die kunnen worden ontwikkeld en de sectoren waar fotonica een rol gaat spelen. Ook zijn de spelers in de markt bij het bedrijfsleven en de kenniscentra bekend en is hij/zij goed op de hoogte en geïnvolveerd in de diverse politieke lagen van de overheden. Van de programmamanager wordt verwacht dat hij/zij in staat is om op alle niveaus en met alle partijen te kunnen communiceren en complexe processen kan vereenvoudigen zodat er een helder beeld ontstaat van de doelstelling van het Photon Delta ecosysteem en het behalen van de beoogde resultaten daarvan. Daarnaast is de programmamanager verantwoordelijk voor de voortgang in het opbouwproces van het ecosysteem en zal daarom op een adequate wijze leiding moeten gaan geven aan de werkgroepen, daar richting aan moeten geven en op afgesproken resultaten kunnen monitoren en bijsturen.

49

3.4

De stuurgroep

De stuurgroep heeft vertegenwoordigers uit de triple helix en is zodoende als stuurgroep in staat de juiste werkgroeptrekkers aan te stellen, mede de route te bepalen en mandaat te geven aan betrokken organisaties om het werkplan uit te voeren. De

Noot: De aanstelling van de leden

stuurgroep bestaat uit de volgende leden.

van de stuurgroep wordt voorlopig gedelegeerd aan het manage-

zz

2 afgevaardigden vanuit het bedrijfsleven

ment van de Technische Universi-

zz

2 afgevaardigden vanuit de kennisinstellingen

teit Eindhoven en met name het

zz

1 afgevaardigde vanuit Brainport Development, Brabantse Ontwikkelings

TU/e InnovationLab. Dit wordt

Maatschappij

gezien als een tijdelijke situatie

zz

1 afgevaardigde vanuit de gemeente Eindhoven, provincie Noord-Brabant

om snel op te kunnen starten.

zz

Een onafhankelijke voorzitter

Regelgeving over het aanstellen van deze leden van de stuurgroep

De functies, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de leden van de

moet in een nader te beschrijven

stuurgroep moeten de komende periode worden vastgelegd. Onderstaand staat op

statuut worden opgenomen.

hoofdlijnen aangegeven waar de stuurgroep haar aandachtsveld zal moeten vesti-

Wellicht nog belangrijker is het

gen. Van hieruit moet in gezamenlijkheid een bondig overzicht uitgewerkt worden

bepalen van de partij die Photon

waaruit de functies, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden bestaan. Het

Delta als geheel als “eigenaar”

aandachtsveld is hierbij als volgt:

beschouwt, zoals bijvoorbeeld de provincie Noord-Brabant of de

zz

Het uitzetten, monitoren en delegeren van de koers van Photon Delta;

keuzevraag of er een stichting of

zz

Het beschikbaar stellen/krijgen van benodigde middelen voor het aansturen van

andersoortige entiteit moet ont-

het ecosysteem;

staan. Hierover worden de betrok-

Het promoten van Photon Delta op regionaal, nationaal en internationaal

ken partijen benaderd tijdens het

niveau;

opstarten van de inrichting van de

Het aanstellen van het management van het Photon Delta office.

Photon Delta organisatie.

zz

zz

3.5

Gebruik van bestaande organisaties

Bij de ontwikkeling tot een self-propelling ecosysteem kan in verschillende fasen van het ecosysteem een verschillende mate aan ondersteuning worden verkregen van ondersteunings-organisaties zoals van Brainport Development en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Dit zal plaatsvinden op basis van beschikbare capaciteit en gevraagde competenties. Hierbij worden bestaande diensten zoals financieringsinstrumenten en begeleidingsactiviteiten geleverd. Ook zijn er reeds bestaande initiatieven die een bepaalde mate van overlap vertonen met de Photon Delta organisatie, maar wel een andere focus hebben zoals JePPIX, MEMPHIS, en TUe InnovationLab. Voor het organiseren van Photon Delta zijn diverse soorten partijen beschikbaar die allen een eigen natuurlijke maar onderscheidende en veelal complementaire rol gaan invullen.

50

1. Directe aansturing: Dit betreft de direct betrokken organisaties zoals het Photon Delta office, JePPIX office, COBRA Research Instituut en TUe InnovationLab die direct betrokken zijn bij de uitvoering van het Photon Delta groeiprogramma en daar ook een (financiële) bijdrage in leveren; 2. Ondersteuning: Dit betreft de direct beschikbare en betrokken organisaties die in algemene zin ook actief zijn bij het ondersteunen van soortgelijke initiatieven zoals de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, Brainport Development, de provincie Noord-Brabant en de Kamer van Koophandel; 3. Samenwerking: Dit betreft non-overheidsorganisaties die in het vakgebied nadrukkelijk een aanpalend initiatief hebben ontplooid of op cruciale expertise belangrijke toegevoegde waarde kunnen leveren, zoals het MEMPHIS office, DSP Valley en financiers; 4. Kennisinstellingen: Dit betreft de kennisinstellingen die met het vakgebied fotonica of direct aanpalende technologie bezig zijn; 5. Bedrijfsleven: Dit betreft het bedrijfsleven dat met het vakgebied fotonica of direct aanpalende technologie bezig zijn. De rolverdeling van alle belanghebbende stakeholders wordt zoveel mogelijk op elkaar afgestemd in een samenhangende organisatie van de werkgroepen. Hierbij worden de sterke, complementaire eigenschappen van de stakeholders gebruikt om

Applicatiebedrijven

Volume Foundries

Assembly/packaging

Design Houses

Equipment suppliers

Onderwijsketen

Hogescholen

Uinversiteit Eindhoven

COBRA

Financiers

DSP Valley

Memphis Office

Kamer van Koophandel

Provincie Noord Brabant

BOM

Brainport

TUe Innovations lab

COBRA Office

JePPIX Office

Deelname per thema in dagen per jaar

Photon Delta-organisatie

accuraat van start te kunnen gaan.

Ecosysteem organiseren

Totaal werkgroepen

Netwerken PR Business development Financiering inrichten Human capital-agenda Research aanjagen Infrastructuur inrichten Services inrichten

Figuur 18. Overzicht stakeholderbijdrage in de betreffende werkgroepen en thema's.

In bovenstaand overzicht staat een dergelijke indeling van de betrokkenheid per stakeholder aangegeven. Het commitment voor deelname zal echter in de eerstvolgende fase van het inrichten van de organisatie van Photon Delta moeten worden afgestemd, inclusief de werkelijke bijdragen van iedere stakeholder. Enerzijds zal hierin een in-kind bijdrage worden verlangd in met name te besteden tijd en anderzijds een financiële bijdrage van met name de ondernemers om de kosten voor de Photon Delta organisatie te kunnen dragen. Aanvullend wordt publieke financiering aangevraagd gedurende de opstartperiode.

51

3.6

Directe aansturing

Voor de directe aansturing van het Photon Delta ecosysteem zijn onderstaande partijen betrokken. Zoals aangegeven heeft het Photon Delta office de algehele leiding. De gewenste inbreng van Photon Delta office en deze aanvullende direct sturende partijen is als volgt gedefinieerd. Photon Delta office De Photon Delta office organisatie staat onder de dagelijkse leiding van de Photon Delta programmamanager die de beschreven initiatieven ontplooit en deze verder in gang zet door tevens werkgroeptrekkers aan te stellen. Door parallel in werkgroepen te kunnen werken kan zodoende meer snelheid gemaakt worden. De werkgroeptrekkers rapporteren de voortgang van het desbetreffende werkgroepprogramma aan de Photon Delta programmamanager en stemmen onderling verdere aanpassingen aan het groeiprogramma af. JePPIX organisatie JePPIX heeft een belangrijke rol binnen het Photon Delta ecosysteem waarin ontwerpen van InP componenten afkomstig van een breed scala aan klanten, worden ontworpen en geproduceerd en waarbij het JePPIX office de coördinatie voor haar rekening neemt. Het JePPIX office heeft hierin een coördinerende taak, het bijbehorende JePPIX Research Instituut een R&D functie. Industrie

Research Photonics & Semiconductor Nanophysics (PSN) Photonic Integration (PHI)

Electro Optical Communication (ECO)

Nanolab@TU/e

COBRA

Bedrijven

’JePPIX’ Research-instituut

Contract research

OCLARO

SMART Photonics

Fraunhofer HHI

Figuur 19. De toekomstige samenwerking tussen bedrijven die contract research op het gebied van fotonische integratie laten uitvoeren bij het “JePPIX” Research Instituut dat onderdeel van COBRA is inclusief de makelaarsfunctie tussen de samenwerkende partijen OCLARO, SMART Photonics en HHI.

Dit nieuw op te richten “JePPIX” Research Instituut voor fotonische Integratie gaat research projecten uitvoeren op basis van zowel contract research van de industrie als het fundamentele onderzoek binnen COBRA waar integratie- en wafertechnologie gebruikt wordt.

52

In bovenstaand overzicht staat aangegeven dat JePPIX coördineert over 3 productiefaciliteiten zoals SMART Photonics, Oclaro en Fraunhofer HHI. SMART Photonics is eigenlijk de enige echte pure play foundry die op maat InP PIC’s (waferscale) kan leveren aan willekeurig iedere klant. Het JePPIX office heeft dus een coördinerende rol om op het gebied van III-V InP technologie met betrekking tot de beschikbare maakcapaciteit MPW-runs te leveren. Daarnaast zorgt het JePPIX office voor de werving van nieuwe opdrachten en de coördinatie van het maken van de designs.

Noot: Voor het JePPIX office moet voor de eerstkomende 3 jaar financiële ondersteuning worden gezocht en moet er in die periode een verdienmodel ingericht worden waarop JePPIX zelfvoorzienend wordt! Dat betekent dat na deze eerste 3 jaren de klanten de kosten voor het JePPIX office versleuteld betalen in de kostprijs van het product.

Op de middellange termijn moet de JePPIX organisatie zichzelf kunnen onderhouden uit de normale gangbare business die wordt gegenereerd. Het JePPIX office is dan zelfvoorzienend met een sluitend business model. De ingrediënten voor het organiseren van het JePPIX office zijn als volgt: a. Programma management van JePPIX office bestaat uit een JePPIX programmamanager; b. Secretariaat: Kan gedeeld worden met TU/e, Cobra Research Instituut, Smart Photonics; c. Huisvesting: Werkplek en faciliteiten kan gehuisvest worden in het gebouw van Cobra Research Instituut of de TU/e; d. Middelen: Laptop, printer, telefoon, vervoer, website, beurzen en middelen voor seminars. COBRA office Het COBRA Research Instituut heeft een belangrijke rol in de onderzoeks- en ontwikkelketen waarbij gebruik kan worden gemaakt van de vele aanwezige expertise op het gebied van fotonica, inclusief een uitgebreide cleanroomfaciliteit waarin het onderzoek kan worden uitgevoerd. Vanuit het COBRA Research Instituut zijn er de afgelopen jaren een aantal belangrijke spin-off bedrijven ontstaan waarvan SMART Photonics momenteel een cruciale rol inneemt, namelijk de vervolgfase op het werk van het COBRA Research Instituut in het ketenproces: die van III-V InP Foundry productiefaciliteit. Voor het COBRA Research Instituut blijft het van belang om spin-off bedrijven op basis van nieuwe uitvindingen op te leveren. Dat betekent dat er genoeg onderzoek moet worden uitgevoerd om enerzijds het kennisniveau te handhaven en verder uit te bouwen naar wereldleidersniveau en anderzijds om voldoende aanwas van nieuwe bedrijvigheid te realiseren. Hiervoor is het nodig om een COBRA project officer aan te stellen die met name nieuwe projecten initieert voor het COBRA Research Instituut. TU/e Innovationlab Het TU/e InnovationLab is een van de formele opdrachtgevers voor de vormgeving van Photon Delta en heeft dit gedaan om de opgebouwde kennis op het gebied van de III-V geïntegreerde fotonica op gestructureerde wijze naar de markt te brengen. Dit gebeurt onder andere in de vorm van het oprichten van spin-off en start-up bedrijven die op de TU/e ontstaan. De business developers van het TU/e InnovationLab vervullen hierin een belangrijke rol waarbij zij het gehele traject begeleiden van bescherming van ideeën tot en met de oprichting van het bedrijf. Hierbij is het belangrijk om in de juiste netwerken te participeren (financieel, juridisch, publiek)

53

en de juiste mensen te kennen en aan te schakelen. Het TU/e InnovationLab speelt ook een belangrijke rol in de doorontwikkeling van het 'Science Park' op het terrein van de TU/e. Een ontmoetingsplaats van nationaal belang en internationale allure met veel ruimte voor R&D-gedreven (startende) ondernemingen. Bedrijvigheid opstarten en begeleiden vanuit spin-offs is een belangrijke taak hierin. 3.7

Ondersteunende partijen

De beschikbare ondersteunende partijen betreffen met name de direct beschikbare en betrokken organisaties die in algemene zin ook actief zijn bij het ondersteunen van soortgelijke initiatieven zoals de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, Brainport Development en de Kamer van Koophandel. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij De Brabantse Ontwikkelings Maatschappij draagt op een ondernemende wijze bij aan de aanpak van maatschappelijke vraagstukken en stelt bedrijven in de Triple Helix (ondernemers, overheden, kennisinstellingen) in staat om tot succes te komen. De vier onderstaande kerntaken van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij passen goed in de ondersteuning van het Photon Delta initiatief en worden aangeschakeld in de organisatie van Photon Delta en zijn als volgt gedefinieerd: zz

Business Development: het smeden van samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en tussen bedrijven en kennisinstellingen zodat ze samen innovaties omzetten in hoogwaardige en maatschappelijk relevante producten en diensten;

zz

Foreign Investments: het aantrekken van buitenlandse bedrijven die een bijdrage leveren aan de economische en maatschappelijke kracht van Brabant, met een accent op kennisintensieve werkgelegenheid. Hierin wordt nauw samengewerkt met het Netherlands Foreign Investment Agency;

zz

Capital funding: risicodragend investeren in startende en groeiende innovatieve ondernemingen en het bevorderen van een doorlopende kapitaalketen in Brabant (ketenregie);

zz

Bedrijfslocaties: herstructurering van bestaande werklocaties tot hoogwaardige en duurzame werklocaties en het ontwikkelen van nieuwe werklocaties voor bedrijven in de topclusters.

Om de fotonica sector economisch verder te laten groeien zal de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij zich met name inzetten in de ondersteuning van bedrijven op bovengenoemde gebieden. Op deze gebieden is er een directe noodzaak voor concrete langdurige ondersteuning om bedrijven te laten starten en door te laten groeien middels financiële support. Daarnaast zal het aanjagen van het internationale netwerk tot de prioriteiten behoren, met name om internationale bedrijven in het buitenland te scouten en te interesseren voor samenwerking en vestiging in de Brainport regio.

54

Brainport Development Brainport Development is een ontwikkelingsmaatschappij die samen met vertegenwoordigers uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid werkt aan het versterken van de Brainport Regio Eindhoven. Toptechnologieregio Brainport is een belangrijke pijler van de Nederlandse economie met de speerpuntsectoren High Tech Systems & Materials, Food & Technology, Automotive, Lifetec & Health en Design. Brainport Development stimuleert en ontwikkelt regionale en (inter) nationale projecten en programma’s, promoot de Brainport Regio Eindhoven in binnen- en buitenland en faciliteert het regionale bedrijfsleven met onder andere bedrijfsadvies en -financiering, startersvoorzieningen, bedrijfshuisvesting en bedrijvencentra. Brainport Development is dus goed in staat om de ontwikkeling van het Photon Delta initiatief te ondersteunen om haar doel te bereiken. Brainport Development zal zich in gaan zetten op het gebied van startersondersteuning en het aanschakelen van het financieringsnetwerk, evenals de ondersteuning van de netwerkfunctie en het coördineren hierin. Daarnaast is de kennis op het gebied van de human capital agenda die Brainport Development inmiddels heeft opgebouwd, bruikbaar inzetbaar voor Photon Delta. Provincie Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant heeft recent de fotonica sector als zodanig onderkent en ziet vanuit Europa fotonica als Key Enabling Technologie onderstreept worden en zal daarom vanuit de provincie ondersteuning verlenen aan de ontwikkeling van het ecosysteem op regionaal gebied. De provincie Noord-Brabant heeft een rol van regionale ondersteuner met name ook door middel van een financiële bijdrage aan de Photon Delta organisatie. Daarnaast is een dergelijke financiële ondersteuning ook richting de in te richten en te realiseren proeftuinen, zoals die in het groeiplan zijn vermeld, van essentieel belang. Kamer van Koophandel De Kamer van Koophandel heeft met name de netwerken van het Europe Enterprise Network (EEN) onder haar hoede en heeft daarbij al enige jaren een coördinerende rol vanuit Nederland. Ook dit uitgebreide EEN-netwerk kan bijdragen aan de ontwikkeling van de massa van het ecosysteem, waarbij er op diverse wijzen gebruik kan worden gemaakt van de matchmaking faciliteiten die de Kamer van Koophandel organiseert, mede in combinatie met het Mikrocentrum.

55

3.8 Samenwerkingspartners Dit betreft non-overheidsorganisaties die in het vakgebied nadrukkelijk een belanghebbend initiatief hebben ontplooid of op cruciale expertise belangrijke toegevoegde waarde kunnen leveren, zoals het MEMPHIS office, DSP Valley en financiers. MEMPHIS Het MEMPHIS programma voert met name een samenwerkingsprogramma uit op nieuw te ontwikkelen en onderzoeken technologische uitdagingen, waarvoor een samenhangende MEMPHIS-roadmap is samengesteld. Samenwerking met het MEMPHIS-office heeft een versterkende werking richting het Photon Delta ecosysteem, waarbij R&D initiatieven vanuit MEMPHIS door kunnen stromen naar het Photon Delta ecosysteem en verder tot wasdom kunnen komen in reguliere business. Het is van belang om zoveel mogelijk bestaande initiatieven zoals het MEMPHIS programma te benutten en daarbij dubbelingen in activiteitenprogramma’s te voorkomen en elkaar hierin aan te vullen en te versterken. Het is dan ook nuttig om de resultaten uit het MEMPHIS programma te benutten waarbij door het MEMPHIS office samen met het Photon Delta office een goede afstemming plaatsvindt om deze resultaten verder tot wasdom te laten komen. Het realiseren van reguliere business in het ecosysteem wordt dan tevens opgepakt door het Photon Delta office DSP Valley In de programmering van DSP Valley wordt fotonica in toenemende mate onderkend en als zodanig als vakgebied en business-mogelijkheid gestimuleerd middels matchmaking events. DSP Valley heeft een track record op het gebied van Microelektronica en voert 40 tot 50 matchmaking sessies per jaar uit. Hierin wordt inmiddels samengewerkt met het MEMPHIS office, hetgeen de spin-off projecten in aantal verder versterkt. DSP Valley is dan ook in staat om middels dergelijke matchmaking events een stimulerende bijdrage aan het Photon Delta ecosysteem te leveren. Financiers Daarnaast zal om daadwerkelijk de groei van het ecosysteem te versnellen er meer kapitaal moeten worden geïnvesteerd in het bedrijfsleven, met name bij de starters en groeiers. Hierbij moet de samenwerking met financiers worden versterkt waarbij het financieringsaanbod en de vraag beter op elkaar moet worden afgestemd door met name de wensen van de financiers beter te matchen met het aanbod aan technologische innovaties.

56

Derhalve zullen er voor onderstaande onderscheidende doelgroepen financiers worden benaderd: zz

Samenwerkingsprojecten op het gebied van de ontwikkeling van tools en equipment en deze verder praktisch maken richting standaard processen;

zz

Samenwerkingsprojecten op het gebied van de ontwikkeling van PIC’s, modules, applicaties, en systemen;

zz

Aanschaf van equipment voor de productiecentra, vaak ontwikkeld door de spelers uit de Brainport regio;

zz

Lobby activiteiten om meer bedrijven te stimuleren om applicaties met PIC’s te ontwerpen;

zz

Aantrekken van nieuwe partijen die het ecosysteem versterken, zoals packagingbedrijven, applicatieontwikkelaars en bedrijven met aanpalende technologie.

De profielen van de financieringsmodellen staan in detail in hoofdstuk 4 verder beschreven. 3.9 Kennisinstellingen Dit betreft alle kennisinstellingen die met het vakgebied fotonica bezig zijn of met direct aanpalende technologie die nuttig is voor het ontwikkelen van apparatuur waar fotonische technologie in wordt geïntegreerd. Cobra Research Instituut Het Cobra Research Instituut heeft hierin een brede focus en zal naast de beoogde III-V InP technologie ook aanpalende III-V technologieën blijven onderzoeken op technologische innovatie en daarbij haar klantenveld blijven bedienen. Dat geldt in nog bredere zin voor de Technische Universiteit Eindhoven, waar aanpalende technologieën zoals elektronica en mechatronica en toepassingsmarkten meer aandacht krijgen en aangejaagd moeten worden om Photon Delta in de gehele supply chain te blijven ondersteunen.

Figuur 20. De TU/e Campus met het COBRA Research Instituut.

Het Cobra Research Instituut wordt wereldwijd gezien als het leidende research instituut op het gebied van opto-elektronische materialen, componenten en communicatie en systeem technologie. Fotonische research ( nieuwe materialen, integratie en toepassingen in de communicatie ) wordt uitgevoerd in het COBRA Research Instituut met de vier deelnemende groepen zoals in figuur 19 staat aangegeven.

57

Technische Universiteit Eindhoven en hogescholen De kennisinstellingen zoals de Technische Universiteit Eindhoven en Fontys- en Avans hogescholen worden betrokken bij alle research activiteiten maar ook bij de ontwikkeling van de Human Capital agenda. Bij dit laatste zal intensief met het bedrijfsleven worden opgetrokken om vraag en aanbod over een langere termijn goed op elkaar af te stemmen en te blijven coördineren. Naast de betrokkenheid van het COBRA Research Instituut is er een duidelijke, aanvullende en ondersteunende rol weggelegd voor aanpalende activiteiten van de Technische Universiteit Eindhoven. De interactie tussen elektrotechniek, mechatronica en andere technieken heeft een stimulerende rol om het ecosysteem snel tot wasdom te laten komen. Het installeren van een TU/e programmamanager die bekend is met zowel technologie als business-aspecten, is van enorme toegevoegde waarde om de synergie te benutten en concrete resultaten te bereiken. Onderwijsketen en hogescholen Om de gehele kennisketen beter in te richten is het noodzakelijk om fotonica zowel op de basisscholen, als op het voortgezet onderwijs en het MBO, HBO en WO sterker onder de aandacht te brengen en te stimuleren middels onderwijsprogrammering. Deze programmering zal de komende jaren vorm moeten krijgen en geïmplementeerd moeten worden via werkgroep: verdiepen. 3.10 De ondernemers De belangrijkste groep binnen het ecosysteem om de gewenste focus en massa te bereiken zijn de ondernemers. Met name de groep ondernemers die gericht zijn op het aanjagen van de applicaties zullen bij de werkgroep versnellen op het thema business development een bepalende rol krijgen. Gezien het brede spectrum aan bedrijven zoals ook al aangegeven in hoofdstuk 1, geven we hier een greep uit dit ondernemersspectrum. Applicatieontwikkeaars Om het Photon Delta ecosysteem aan te jagen en in omvang toe te laten nemen zijn nieuwe applicaties noodzakelijk. Bedrijven die de OEM-rol op zich nemen om apparaten te ontwikkelen waar nieuwe fotonische technologie een kerntaak gaat vervullen. Deze applicatieontwikkelaars zijn met name actief op applicaties zoals beschreven in paragraaf 1.7: Applicaties jagen het ecosysteem aan. De firma Genexis uit Eindhoven is hierin een zeer succesvolle speler in de markt voor datacom en telecom apparatuur en dan met name in de sector: Fiber to the Home. Ook bedrijven die zich richten op de medische industrie zien steeds meer kansen in de markt op basis van nieuwe fotonische technologische sensing, maar ook andere toepassingsmarkten en diens applicatiebedrijven ontdekken fotonica.

58

Design houses Voor het ontwikkelen van fotonische functies en dan met name de Photonic Integrated Circuits zijn inmiddels een aantal design houses opgericht die de nodige fotonische componenten ontwikkelen. EFFECT Photonics en BRIGHT Photonics zijn twee spin-off bedrijven die dit proces succesvol doorlopen hebben en er zijn inmiddels meer ontwerpbureaus in aantocht. Designcapaciteit is uiteraard ook bij de OEM-bedrijven in-house aanwezig. Equipment suppliers Fotoniche technologie vraagt in analogie met de semiconductor industrie om productieapparatuur voor zowel het vervaardigen van de InP wafers met Photonic Integrated Circuits (PIC’s) als voor het afmonteren van de PIC’s in aparte behuizingen. Dergelijke productieapparatuur moet ontwikkeld worden, veelal op basis van hetgeen er vanuit de semiconductor industrie beschikbaar is. Er is echter nog niet een gouden standaard die door eenieder gebruikt wordt, hetgeen kansen schept voor de machineontwikkelaars. Volume foundries Voor het produceren van de Photonic Integrated Circuits is het noodzakelijk om een goed geoutilleerde high volume InP waferfab beschikbaar te hebben. SMART Photonics zal de eerste pure play foundry ter wereld worden die op hogere aantallen InP wafers PIC’s kan leveren. Het kunnen leveren van Multi Project Wafer runs is daarbij een uitstekend businessmodel om kleinere aantallen PIC’s tegen acceptabele kosten te produceren door een aantal klanten gezamenlijk de kosten voor een gehele waferrun te laten delen. Desalniettemin is de doelstelling van SMART Photonics om grote aantallen InP wafers te processen en te leveren. Assembly & packaging bedrijven Voor het afmonteren van PIC’s zijn nieuwe productiefaciliteiten noodzakelijk, die in staat zijn de PIC’s verder af te monteren in standaard behuizingen. Neways is een van de partijen die hierin het voortouw nemen en als productieplant dienst gaat doen. Momenteel zijn hierin ook buitenlandse partijen naar op zoek of investeren in ontwikkeltrajecten voor de opzet van standaard processen.

59

4. Financiering

4.1

Financiering van de organisatie en het programma

Voor de beschrijving van de aanpak tot financiering van het in de voorgaande hoofdstukken beschrevene onderscheiden we twee gedeelten: zz

De financiering van het Photon Delta office;

zz

De financiering van het vanuit het programma geïnitieerde en gestimuleerde bedrijfsleven.

4.2

Financiering van de organisatie

De uitvoering van het programma vergt inzet van mensen en middelen. Voor de realisatie van het programma dienen deze mensen en middelen gericht en georganiseerd ingezet te worden opdat de gestelde doelen geleidelijk aan worden bereikt en daarbij gedurende de loop van de tijd gekwantificeerd kunnen worden in relatie tot de daartoe gedane investeringen. TOTAAL KOSTEN IN €

 

2014

2015

2016

2017

2018

Personeelskosten

 

27500

132500

171250

220000

220000

Huisvestingskosten

 

 

20000

28000

28000

28000

Reis en verblijfkosten

 

5000

35000

35000

35000

35000

Promotiekosten

 

 

20000

20000

30000

30000

Overige kosten

 

6500

20000

25000

30000

30000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal Photon Delta office

 

39000

227500

279250

343000

343000

 

 

 

 

 

 

 

In Kind

 

120000

180000

240000

240000

 

 

 

 

 

 

Inhuur

 

 

37500

75000

75000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal kosten

 

39000

347500

496750

658000

658000

Kosten werkgroepen   Kosten financieringsbegeleiding

Tabel 8. Overzicht van de kosten voor het organiseren van het ecosysteem Photon Delta, voor het Photon Delta office en de bezetting van de werkgroepen.

In de programmabeschrijving zijn de rollen van het Photon Delta Office als pro­ gram support office beschreven. Hiervoor is een raming gemaakt van de kosten die gepaard gaan met de inzet die benodigd is om deze sleutelrollen waar te maken. Een en ander levert het bovenstaande beeld op aan kosten. Deze tabel laat daarbij de kosten van het Photon Delta office, de in-kind kosten van de werkgroepdeelnemers en de kosten voor de financieringsbegeleiding zien. Hierbij zijn de detailberekeningen in bijlage 1 weergegeven

60

Het dekkingsplan voor deze kosten ziet er als volgt uit. Hierbij wordt rekening gehouden met een cashbijdrage van de deelnemende partijen in de ordegrootte van € 2000,- per jaar per deelnemende partij, die in aantal gedurende de komende jaren zullen stijgen van een 10-tal tot 40. DEKKINGSPLAN IN €

 TOTAAL

2014

2015

2016

2017

2018

Cash bijdragen bedrijven

 205000

5000

20000

40000

60000

80000

Publieke middelen

 1214250

34000

207500

276750

358000

338000

In kind bijdragen

 780000

 

120000

180000

240000

240000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal dekking

 2199250

39000

347500

496750

658000

658000

Tabel 9. Dekkingsplan van de kosten voor het organiseren van de Photon Delta organisatie.

Vertaald naar geldstromen houdt dit het volgende in voor de periode tot en met 2018: zz

Een in-kind bijdrage door bedrijven en kennisinstellingen binnen het ecosysteem van € 780.000, dit vertegenwoordigd een capacitieve bijdrage van 6,5 FTE aan tijdsinspanning. Dit kan bijvoorbeeld gerealiseerd worden door een bijdrage te vragen aan:

zz

--

5 partijen x 0,1 FTE;

--

plus 20 partijen x 0,03 FTE;

--

tegen een waardering van € 480 per dag (€ 60,- per uur).

Een bijdrage uit publieke middelen van € 1.214.250,- verdeeld over 4,25 jaar volgens bovenstaand overzicht. De gemiddelde publieke bijdrage bedraagt hierbij: --

€ 1.214.250/ € 2.199.250 = 55,2%

Door de inzet van de in-kind bijdragen van de deelnemende partijen en een beperkte cash bijdrage van de bedrijven is de co-financiering welke nodig is voor de verwerving van publieke gelden zeker gesteld door een dergelijk percentage zoals bovenstaand berekend. Voor de verwerving van de publieke gelden wordt overleg gepleegd met de provincie Noord-Brabant en met de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Tevens wordt onderzocht hoe het plan Photon Delta zo gepositioneerd kan worden dat het in aanmerking komt voor ondersteuning middels gelden uit de beschikbare reguliere fondsen.

61

4.3

Bijdrage in tijd door het bedrijfsleven en de instellingen

Om het groeiplan met de noodzakelijke snelheid uit te laten voeren worden zoveel mogelijk belanghebbenden in de werkgroepen ingepland. De inzet van alle belanghebbende organisaties wordt gekenmerkt door het aantal werkzame dagen die aan de werkgroepen wordt besteed. In onderstaand overzicht staat de bijdrage van de ondernemingen en kennisinstellingen per thema aangeven. Deze deelname kan als cofinanciering worden gebruikt om publieke financiering aan te wenden. Voor de sturende, ondersteunende en samenwerkende partners zijn vooralsnog in dit verband geen deelnames in dagen aangegeven. De onderstaande berekening van de in-kind bijdrage geldt voor met name het eerste jaar dat Photon Delta in oprichting is en wordt ingeschat op 250 dagen in dit eerste jaar. Daarna zal in samenhang met de groei van het ecosysteem deze bijdrage ook toenemen. Gedacht wordt aan een 500 dagen per jaar in 2018 en 1000 dagen per jaar in 2020. Daarmee groeit het aantal beschikbare dagen gelijk met de ingezette

Applicatiebedrijven

Volume Foundries

Assembly/packaging

Design Houses

Equipment suppliers

Onderwijsketen

Hogescholen

Uinversiteit Eindhoven

COBRA

Financiers

DSP Valley

Memphis Office

Kamer van Koophandel

Provincie Noord Brabant

BOM

Brainport

TUe Innovations lab

COBRA Office

JePPIX Office

Deelname per thema in dagen per jaar

Photon Delta-organisatie

groei van het ecosysteem.

Ecosysteem organiseren

Totaal werkgroepen

Netwerken PR

5

5

5

5

5

5

5

Business development

5

5

5

5

5

10

10

5

10

10

5

5

5

Financiering inrichten Human capital-agenda

5

5

5

5

5

5

Research aanjagen

5

5

5

5

5

5

Infrastructuur inrichten

5

5

5

Services inrichten Totaal: 245

Figuur 21. Belangrijke stakeholdergroepen nemen deel aan diverse thema-activiteiten, waarbij de inbreng van in-kind uren gebruikt gaat worden als cofinanciering voor het verwerven van publieke financiering. Tijdsperiode is 2015 en de bijdrage geldt voor een jaar.

20

25

25

20

25

5

5

5

5

5

5

5

5

35

25

30

40

62

4.4

De financiering van het mede geïnitieerde en gestimuleerde bedrijfsleven

Voor de beeldvorming rond de financiering van het beoogde bedrijfsleven is het volgende plaatje zinvol. Uitgaande van het te realiseren programma dienen oplossingen geboden te kunnen worden voor de stadia 1 tot en met 4 en daarna het bieden van ondersteuning bij de overgang naar stadium 5 en verder. Een goede mogelijkheid daartoe is de opzet van een Photon Delta Investerings Fonds, met bijvoorbeeld een aanvangskapitalisatie van € 20.000.000 en samenwerkingsrelaties met Brainport Capital, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en de Provincie. Kapitaalbehoefte

Jong

Leeftijd van de organisatie

Volgroeid

€ 50.000.000+ € 20.000.000

Levenscyclus

€ 10.000.000

Private equity

€ 5.000.000 € 1.000.000

Venture capital € 500.000 € 250.000

Informal investors

€ 100.000

Seed

Crowdfunding

€0

Stadium 1 Bestaansopbouw

Stadium 2 Overleven

Stadium 3 Succes

Stadium 4 Expansie

Stadium 5 Optimale verhoudingen

Stadium 6 Verstarring of neergang

Seed

Start-up

Early-stage

Later-stage

Volwassen

Volwassen

Figuur 22. Overzicht externe private financiering versus levensfase bedrijf [bron: Berenschot].

Door verder het instrument “Brainport networking financials” te benutten kan een levensloopbestendige financiering worden gerealiseerd. Brainport networking financials beschikt over een groep van investeerders die samenwerken in de financieringsfasering van bedrijven, in dit geval het overgeven van het stokje bij het doorlopen van de genoemde stadia. Zo kan een bedrijf continue ondersteunt worden door een samenwerkingsverband aan financiers. Daarnaast zal worden gewerkt aan een in fotonica gespecialiseerde informal investors kring. Hierdoor ontstaat breed commitment voor investeringen in de fotonica sector en kunnen investeerder elkaar ondersteunen in het beoordelen van financieringsaanvragen. Kennis van de sector is essentieel voor het acceptatievermogen bij de financiers, waarbij de omvang van de sector en het aantal financiers elkaar onderling versterken.

63

Ook dient bedacht te worden dat voor de te realiseren bedrijven niet Nederland de primaire markt is, maar minstens Europa. Dat brengt met zich mee dat in de commercialisatie nadrukkelijke buitenlandse activiteit nodig is voor vrijwel ieder bedrijf binnen het ecosysteem Photon Delta. Zodra dat het geval is kan een individueel bedrijf door intelligente inrichting van haar buitenlandse activiteiten gebruik maken van overheidsondersteunde kapitaaldeelnames en softloans die door de Nederlandse overheid niet worden verstrekt. De daartoe strekkende Ecofin regelgeving van de EU is in dergelijke gevallen van toepassing en behelst dat banken en economische ontwikkelingsinstellingen in andere landen aan een uit een ander EU-land afkomstige partij die tevens in het betreffende EU land waar wordt aangevraagd is geregistreerd de in dat land geldende stimulerings-, subsidie- en financieringsregels moeten toepassen. Elementaire kennis en contacten rond deze regelingen dienen dus bij het Photon Delta Office onderhouden te worden ten behoeve van de individuele ondernemingen binnen het Ecosysteem. Vervolgens biedt de Europese Investerings Bank voor hoog innovatieve en snel groeiende ondernemingen in zogenoemde key enabling technology diverse mogelijkheden zowel voor financiering als voor versterking van risico kapitaal. Fotonica is in dit verband uitdrukkelijk in de EIB richtlijnen vermeld. Elementaire kennis en contacten rond deze regelingen dienen dus bij het Photon Delta Office onderhouden te worden ten behoeve van de individuele ondernemingen binnen het Ecosysteem.

65

Bijlagen

Bijlage 1. Detaillering kostencalculaties Uitgangspunten: De volgende uitgangspunten zijn gehanteerd bij de calculaties van de kosten voor de opzet en bedrijfsvoering van het Photon Delta Office: zz

In de periode van 1 oktober 2014 tot 1 juli 2015 worden door een kwartiermaker alle voorbereidingen getroffen die noodzakelijk zijn om vanaf 1 juli 2015 de voor de ontwikkeling van Photon Delta richting het beoogde resultaat noodzakelijke ondersteuning te kunnen leveren. Daarbij wordt uitgegaan van de inzet van 1 FTE per jaar;

zz

Vanaf 1 juli 2015 tot het einde van de in de rapportage opgenomen planperiode per 31 december 2018 wordt een fulltime projectleider ingezet en wordt 1 FTE ingecalculeerd voor algemene ondersteunende werkzaamheden;

zz

Vanaf 1 januari 2016 wordt een financieringsspecialist ingehuurd, gedurende het jaar 2016 op 0,5 FTE en vanaf 1 Januari 2017 op 1 FTE;

zz

Vanaf 1 juli 2016 wordt een parttime communicatie en promotie medewerker ingezet op 0,5 FTE;

zz

De volledige bezetting opereert vanaf 1 juli 2015 vanaf een zichtbare en makkelijk bereikbare vaste locatie en beschikt daar over alle voor de uitvoering van haar werkzaamheden noodzakelijke faciliteiten;

zz

Gedurende de planperiode wordt er niet verhuisd;

zz

Waar mogelijk worden taken in eerste instantie gecombineerd en na verloop van tijd over meerdere personen verdeeld;

zz

Voor de vier voorziene werkgroepen wordt per werkgroep 0,5 FTE (in-kind bijdrage van de bedrijven en kennisinstellingen) ondersteuning van de deelnemende partijen ingecalculeerd.

66

Bezettingsplan: Uit de hiervoor omschreven uitgangspunten vloeit een bezettingsplan voort. Dit bezettingsplan ziet er als volgt uit: FTE

BEZETTINGSPLAN IN

 

2014

2015

2016

2017

2018

EXTERN

0,25

0,50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Projectleiding

EXTERN

 

0,50

1,00

1,00

1,00

Algemene ondersteuning

EXTERN

 

0,50

1,00

1,00

1,00

Werkgroep ondersteuning

INKIND

 

1,00

1,50

2,00

2,00

Financieringsbegeleiding

INKIND

 

 

0,50

1,00

1,00

Communicatie en promotie

EXTERN

 

 

0,25

0,50

1,00

 

 

 

 

 

 

 

Totaal

 

0,25

2,50

4,25

5,50

6,00

Kwartiermaker  

Tabel 10. Bezettingsplan Photon Delta organisatie

Kostenraming: Personeelskosten: Voor de personeelskosten worden de volgende normbedragen per jaar per FTE gehanteerd: zz

Kwartiermaker/Projectleider

€ 110.000

zz

Algemene Ondersteuning

€ 45.000

zz

Financieringsbegeleiding

zz

Communicatie en promotie



€ 75.000 Inhuur € 65.000

Deze bedragen omvatten salaris, werkgeverslasten, vakantiegeld, pensioenpremie, bijdrage ZKV en persoonsgebonden onkostenvergoedingen. De volgende tabel toont wat dit in de praktijk betekent: PERSONEELSKOSTEN IN €

 

2014

2015

2016

2017

2018

Kwartiermaker

 

27500

55000

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Projectleiding

 

 

55000

110000

110000

110000

Algemene ondersteuning

 

 

22500

45000

45000

45000

Werkgroep ondersteuning

 

 

 

 

 

 

Financieringsbegeleiding

 

 

 

 

 

 

Communicatie en promotie

 

 

 

16250

65000

65000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal

 

27500

132500

171250

220000

220000

Tabel 11. Personeelskosten Photon Delta organisatie

67

Huisvestingskosten: Uitgegaan wordt van de volgende hoeveelheid m2: Totaal = 140m2 zz

Kwartiermaker / Projectleider

30

zz

Algemene Ondersteuning

15

zz

Communicatie en promotie

15

zz

Vergaderruimte 45

zz

Algemene ruimten 35

In totaal is dan benodigd circa 140 M2. Uitgaande van een integrale kostprijs van € 200,- per jaar inclusief servicekosten bedraagt deze post dan € 28.000 per jaar Reis en verblijfkosten: Voor de kwartiermaker/projectleider wordt uitgegaan van een dienstauto vanaf het moment dat hij/zij fulltime betrokken is. Voor de integrale kosten van een dienstauto wordt € 15.000 per jaar gehanteerd. Voor de overige reis- en verblijfkosten is een bedrag ingecalculeerd van € 20.000 in 2015 en blijft jaarlijks op dat bedrag. De ontwikkeling van deze kostenpost is dan als volgt: REIS EN VERBLIJFKOSTEN IN €

 

2014

2015

2016

2017

2018

 

 

 

 

 

 

 

Autokosten

 

5000

15000

15000

15000

15000

Ov. reis- en verblijfkosten

 

 

20000

20000

20000

20000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal reis- en verblijfkosten

 

5000

35000

35000

35000

35000

Tabel 12. Reis- en verblijfkosten Photon Delta organisatie

Promotiekosten: Voor de promotiekosten is gehanteerd een bedrag van €20.000 voor 2015, jaarlijks oplopend tot € 30.000 in 2018. Overige kosten: Voor de overige kosten is een toeslag gehanteerd in de ordegrootte van de promotiekosten.

68

Totale kosten: Volgens bovenstaande berekeningen komen de totale kosten voor de Photon Delta Office organisatie op: TOTAAL KOSTEN IN €

 

2014

2015

2016

2017

2018

Personeelskosten

 

27500

132500

171250

220000

220000

Huisvestingskosten

 

 

20000

28000

28000

28000

Reis en verblijfkosten

 

5000

35000

35000

35000

35000

Promotiekosten

 

 

20000

20000

30000

30000

Overige kosten

 

6500

20000

25000

30000

30000

 

 

 

 

 

 

 

Totaal Photon Delta office

 

39000

227500

279250

343000

343000

Tabel 13. Totaalkosten Photon Delta organisatie

Over de periode van 2014 tot en met 2018 bedragen de totale bureaukosten dan €1.231.750. Voor de kosten van inzet in werkgroepen zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: De werkgroepen worden bezet door vertegenwoordigers van deelnemende stakeholders, voornamelijk bedrijven en enkele kennisinstellingen; zz

Uitgegaan wordt van in totaal 25 partijen die een afvaardiging leveren;

zz

Verwacht wordt dat het dan om 5 grote(re) partijen gaat en 20 kleine(re);

zz

Van grote(re) partijen wordt een inzet van 0,1 FTE gevraagd en van kleine(re) 0,025 FTE;

zz

In een jaar wordt gerekend met 250 werkbare dagen met 8 uren;

zz

Tegen gemiddeld € 60,- per uur betekent dat een jaarlijkse last bij 1FTE van €120.000;

zz

Over een periode van 4,25 jaar belopen de kosten van inzet van werkgroepleden dan €780.400;

zz

Over een periode van 4,25 jaar belopen de kosten van de cash-bijdragen van de deelnemende bedrijven en kennisinstellingen dan €205.000;

zz

De kosten van deze inzet worden door de stakeholders zelf gedragen.

69

Bijlage 2. Deelnemers Photon Delta regio In deze bijlage zijn bedrijven (niet uitputtend) opgenomen die: a. fotonische integratie technologie gebruiken of fabriceren; b. fotonische componenten maken (PICs + packaging + assemblage &componenten); c. technologie ontwikkelen inclusief ontwerpsoftware (technologie); d. apparatuur vervaardigen die nodig is voor de fotonische technologie (process); e. producten fabriceren met fotonische technologie voor de diverse eindmarkten (systems). Opmerking: in deze lijst komen zowel bedrijven voor die reeds fotonische technologie maken/gebruiken maar ook bedrijven die in potentie deze technologie kunnen gebruiken zodra deze voldoende uitontwikkeld is. Vet gedrukt zijn bedrijven zijn in de provincie Noord-Brabant of dicht in de buurt gevestigd. Genexis bv SATRAX bv PhotonX Networks TE Connectivity Lumileds bv Vision Dynamics bv PicuslLED Tegema/MA3 solutions

Diagnoptics bv Immunicon bv Lambert Instruments bv Maastricht Instruments Milabs bv Quest Innovation Luminostix bv Nedinsco Photonis River Diagnostics Int. Unitron Group Hemics Sensor Sense Progress Control I-Optics Dino-Lite BV Sumipro Demcon

C2V bv Iris scan bv MECAL bv Sensata techn. bv Technobis bv Single Quantum bv Water Insight Progress Control OGS-Systems Voestalpine SST Optics11 Perdix Analytical Systems IAI industrial syst. Next Scan Techn. BV NTS Systems bv Linesolar Avantes bv

Componenten

Effect Photonics TE Connectivity Prysmian DRAKA Mach8 Lasers bv Adimec bv Teledyne DALSA bv Dalsa bv 4PICO bv Anteryon bv

Xio Photonics bv Artinis Medical Micronit bv Nedinsco bv Avantes bv Technobis bv Wim Optiek bv XIO Photonics Optisense bv Optics11 Admesy bv AWL techniek bv Datavision bv Eagle vision bv

Innoluce bv TeLintelo Ocean Optics Vision Hardware Partner Luxexcel Vadeno Ned. Photronics Flexible Optical BV Mesu-Optics Iris Vision Flexible Optical BV Vision Hardware Partner Sedeco Vision

Technologie

Smart Photonics bv JePPIX OMT Solutions

LioniX bv ALSI bv Micro Lasersystems Sumipro

Lencon PhoeniX bv Bright Photonics bv Mesu-Optics

Processen

ASML FEI ALSI

ASMI Tempress

EFFECT Photonics VTec bv

Technobis IPPS bv Boschman Sencio Packaging

Systemen

(O)LED Laser Detectors Fibers

Foundry Materiaal Proces

Packaging

Equipment

Opto Fiber Electronics

Tabel 14. Deelnemers Photon Delta

Neways Micro- Electronics

70

Bijlage 3. Deelnemers plan van aanpak Uitvoering onderzoeksrapport DEELNEMERS

BEDRIJF - KENNISINSTELLING

Erik Teunissen

Berenschot

Joost Krebbekx

Berenschot

Amir Sabirovic

Berenschot

Bart Verbeek

Barnel

Loke Tegelberg

Institut für Europäische Wirtschaftsförderung

Jan Misker

TU/e Innovation Lab

Robert Feelders

TU/e Innovation Lab

Tabel 15. Uitvoering onderzoeksrapport

Lijst geïnterviewden DEELNEMERS

BEDRIJF - KENNISINSTELLING

Prof. Smit

TU/e

Prof. Dorren

TU/e

Prof. Backx

TU/e

Prof. Koonen

TU/e

Dr. Ambrosius

TU/e

Prof. Koenraad

TU/e

Prof. Fiore

TU/e

Prof. Erwin Kessels

TU/e

Luc Augustin

Jeppix

Kasia Lawniczuk

Jeppix

71

DEELNEMERS

BEDRIJF - KENNISINSTELLING

Dr. D. Gravesteijn

NXP

Prof. Roel Baets

IMEC

Jeroen Duis

TYCO Electronics

Dr. H vd Vlekkert

LioniX

Prof. Mike Wale

Oclaro

Dr.Norbert Grote

Fraunhofer

Dr. Michael Engelman

Mach8

Prof. Egbert Jan Sol

TNO

Carlos Lee

EPIC

Dr. BJ Offrein

IBM

Prof. Ton van Leeuwen

AMC

Dr. Jaap Lombaers

Holst Institute

Ing. Jan Roggeband

Brainport

Michel Weeda

Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Rene de Groot

Kamer van Koophandel

Tabel 16: Lijst geïnterviewden

Lijst Electronic Boardroom sessies DEELNEMERS: SESSIE EXTERNE ANALYSE

BEDRIJF - KENNISINSTELLING

Prof. Smit

TU/e

Prof. Backx

TU/e

Dr. Ambrosius

Cobra

Kasia Lawniczuk

Jeppix

Dr. Herman Borg

Philips Research

Dr. Rob Hartman

ASML

Dr. Boudewijn Doctor

Effect Photonics

Dr. Dario Lo Cascio

Technobis

Dr. Arne Leinse

LioniX

Dr. Richard Visser

Smart Photonics

Dr. Dick Sterenborg

AMC

DEELNEMERS: SESSIE ECOSYSTEEM

BEDRIJF - KENNISINSTELLING

Prof. Backx

TU/e

Dr. Ambrosius

Cobra

Prof. A. Fiore

TU/e

Dr. Boudewijn Doctor

Effect Photonics

Dr. Dario Lo Cascio

Technobis

Dhr. Ben Eman

Genexis

Dr. Arne Leinse

LioniX

Dr. Richard Visser

Smart Photonics

Tabel 17. Lijst Electronic Board Room sessies

72

Bijlage 4. Ecosysteemontwikkeling Het “ideale” ecosysteem Een ideaal ecosysteem is een geografisch aanwijsbare regio waar een economisch systeem met mondiale importantie floreert. De regio is bekend over de hele wereld en trekt bedrijvigheid en innovatoren aan, het genereert kennis en het genereert banen; kortom ‘kennis, kunde en kassa’ vormen hier een samenhangend geheel. De dichtheid van de bedrijvigheid is zodanig dat toevallige ontmoetingen daarmee significant gestimuleerd worden. Rondom de bedrijvigheid bevinden zich business communities en culturele netwerken waar mensen elkaar treffen, inspireren en samenwerking smeden. Overheden hoeven niets meer te stimuleren, door zelfordening komt de bedrijvigheid op een hoger plan. Overheden focussen alleen op de juiste condities en worden hierom gevraagd door de netwerken. Het overheidsbeleid is zo ondersteunend aan het ecosysteem. Zelfordening betekent wel dat er keuzes en competitie moeten zijn. Van een bepaalde competentie moeten er dus meerdere aanbieders kunnen zijn. Ketens zijn compleet van uitbesteders tot toeleveranciers en bijpassende dienstverleners. Beleid Netwerk Grondstoffen

Modulen

Producten

Procestechnologie

Integratoren

Producttechnologie

Marktvensters

Markt

Producten/diensten

Kennis Infrastructuur

Figuur 23. Elementen van een ideaal ecosysteem.

Een aanzienlijk deel van de bedrijvigheid, met mondiale eindmarkten, bevindt zich in de regio. Spin-outs en spin-ins komen zeker voor. De regio is een proefveld vol met demonstratiesites en shared services. Kennis lekt niet weg doordat de combinatie met kunde in de regio attractief is en het mensen doet besluiten om zich definitief in de regio te vestigen. In Figuur 23 zijn de belangrijkste structuurkenmerken van een ideaal ecosysteem weergegeven. We weten dat de kiem van het huidige ecosysteem nog pril is en dat een organische wijze van het laten groeien van deze kiem de beste weg is. Juist in deze fase is het van belang op de meest relevante factoren in te zetten. De volgende aspecten zijn naar onze opvatting het meest bepalend voor het succes van het ecosysteem: zz

Balans tussen focus en massa;

zz

Gestructureerde en structurele samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen;

zz

Publiek-private afstemming en samenwerking

73

Fasering clusterontwikkeling Berenschot heeft het volgende groeimodel ontwikkeld om clusterontwikkeling te beschrijven. Dit model wordt gebruikt om te kijken waar het huidige niveau van clusterontwikkeling zich nu bevindt en wat logische vervolgstappen zouden zijn. Dit model geeft aan in hoeverre bepaalde aspecten passen binnen een bepaald ontwikkelingsstadium van een cluster. In deze zin is het model normatief. Om een voorbeeld te geven: fysieke faciliteiten zoals een incubator passen bij een cluster dat een grote massa heeft en waar kennisinstellingen en bedrijven al intensieve banden hebben. In een te vroeg stadium van de ontwikkeling van een cluster investeren in fysieke faciliteiten leidt tot onderbenutting en dus tot hoge kosten. We onderscheiden hierin vier hoofdfasen van clusterontwikkeling. Met de ontwikkeling van het cluster neemt ook de geografische invloedsfeer van (oriëntatie) van het cluster toe. In de eerste fasen zal dat met name lokaal georiënteerd zijn. Er is nog geen sprake van een organisatie-structuur. De inhoudelijke focus ligt vaak op onderlinge ontmoeting. Met de ontwikkeling van het cluster neemt de massa ervan toe, wat wil zeggen dat meer bedrijven en instellingen zich bij het cluster aansluiten of zich aangesloten voelen. Idealiter zijn (meerdere) waardeketens in fase 3 compleet aanwezig. Ook is het cluster niet meer gedreven door één helix (ofwel kennisinstellingen ofwel bedrijven) maar juist in samenwerking, daarbij ondersteund door de overheid (triple helix-benadering). De dynamiek binnen het cluster neemt met de massa toe: er is sprake van toe- en uittreding van bedrijven, opkomst van startups, en van spin-out en spin-in. In de ontwikkeling naar de tweede en derde fase is nadrukkelijk sturing nodig. Deze sturing heeft onder meer betrekking op de inhoudelijke focus van het cluster; een te brede focus zal de onderlinge samenwerking in de weg staan. In de ontwikkeling naar de derde fase zal deze sturing ook gericht zijn op het creëren van specifieke faciliteiten, zoals een incubator of een ontmoetingsruimte of andere randvoorwaarden. Daarnaast zal gerichte acquisitie om de ketens compleet te krijgen in deze ontwikkelingsfase nodig zijn. De overheid kan in al deze aspecten een belangrijke rol spelen. In de vierde fase zal deze rol afnemen. Lokale oriëntatie Ad hoc Eén helix dominant

Regionale oriëntatie Geformaliseerd, gestructureerd Twee à drie helixen dominant

Nationale oriëntatie Geformaliseerd, gestructureerd Drie helixen

4

3

Competitie Slecht beïnvloedbare factoren

2014

2

Dynamiek (spin out/spin in) stimuleren Shared facilities

1

Ontmoeting faciliteren Newterken bouwen

Rol bedrijfsleven Initiator Figuur 24. Ontwikkelingsfasen van clusters

Rol overheid

Facilitator

Brainport Eindhoven

Slim kiezen, met commitment Structuur bouwen Massavergroting

Massa neemt toe Aantal ketens nemen toe Mogelijkheden voor innovatie tussen ketens Rol overheid als coördinator neemt af

Initiator focus Vergroten massa vanuit regio

Toenemende coördinatie Vergroten massa vanuit buiten regio

Regisseur Vergroten massa vanuit buiten NL

Coördinator

Afnemende coördinatie

Facilitator

74

Meer specifiek, in detail kunnen we dan de volgende kenmerken onderscheiden: 1

2

3

4

Oriëntatie en scope

• Lokale oriëntatie • Fysieke nabijheid bindende kracht • Eén helix dominant • Diversiteit kan groot zijn • Verbinden

• Regionale oriëntatie en piek • Inhoudelijke samenhang tussen bedrijven en kennisinstellingen bindende kracht • Twee a drie helixen betrokken • Versterken

• Nationale oriëntatie en top • Inhoudelijke focus en massa (meerdere focuspunten) en massa • Drie helixen betrokken • Versnellen

• Internationale oriëntatie en hotspot • Inhoudelijke focus (meerdere complete ketens) • Drie helixen betrokken • Vieren

Functies Netwerk

• Ontmoeting en vertrouwen • Business kansen

• TxU relaties • Stimulans voor innovatie • Kennisnetwerk regio

• TxU relaties • R&D relaties • Incubators • Kennisnetwerk nationaal

• TxU relaties • R&D relaties • Incubators • Spin out / spin in • Kennisnetwerk internationaal

Functies Activiteiten

• Nvt

• Collectieve niet kernactiviteiten: • Shared PR, HRM,…..

• Collectieve kern- en niet kern activiteiten: • Collectieve pre-competitie R&D • Collectieve lobby • Incubator services

• Collectieve kern- en niet kern activiteiten: • Joint Globalization • Campus services

Functies Facilities

• Nvt

• Shared facilities • Blauw druk incubator faciliteit / nieuwkomers

• Shared facilities • Incubator faciliteit • Blauw druk campus

• Shared facilities • Incubator faciliteit • Campus faciliteiten

Organisatie

• Ad hoc • Verbinden

• Geformaliseerd (spelre• Geformaliseerd gels) • Gestructureerd maar • Gestructureerd (organisavolledig open voor alle tie / besluitvorming) spelers in focusgebied • Beheerste en gesloten groei

• Self propelling dominant

• Initiator focus • Vergroten massa vanuit regio

• Toenemende coördinatie • Vergroten massa vanuit buiten regio

• Regisseur • Vergroten massa vanuit buiten NL

Rol bedrijfsleven • Initiator

Rol overheid

• Facilitator

• Coördinator • Vergroten massa regio

• Afnemende coördinatie • Vergroten massa vanuit buiten regio

• Facilitator • Vergroten massa vanuit buiten NL

Rol kennis

• Onderwijs reactief

• Onderwijs proactief • Onderzoek individuele bedrijven

• Onderwijs proactief Onderzoek collectieve R&D & bedrijven

• Onderwijs proactief en kenniscirculatie • Onderzoek collectieve R&D & bedrijven

Tabel 18. Kenmerken ontwikkelingsfasen clusters

75

Bijlage 5. Vraagstelling en aanpak Vraagstelling De doelstelling van dit projectplan betreft met name het verkrijgen van meer inzicht in de unieke kansen die dit ecosysteem zal bieden op het gebied van het verder verankeren van de kennis- en kundepositie, business generatie en het vermeerderen van werkgelegenheid. Vanuit dit projectplan moet toegewerkt worden naar een uitgewerkt integraal uitvoeringsprogramma om het ecosysteem in kaart te brengen, te completeren en verder in sterkte en omvang te laten toenemen. Dit kan bijvoorbeeld door het verder ondersteunen van (toegepast) onderzoek, het beschikbaar stellen van onderzoeksresultaten aan het bedrijfsleven, het aanjagen van het ontstaan van meer spin-offs vanuit de huidige bedrijvigheid en kennisontwikkeling en het ondersteunen van een industriële productiepartner bij het opzetten van een foundry-fabriek voor specifiek Indium Fosfide (InP) componenten en modules. De doelstellingen zijn dan ook als volgt te definiëren: 1. Het onderzoeken en in kaart brengen: zz

van de omvang en kracht van het Photon Delta cluster te Eindhoven in relatie tot het gehele III-V fotonische landschap wereldwijd, de volledigheid van het cluster en de competitieve positie van het cluster;

zz

van de wijze waarop een betere aansluiting met het bedrijfsleven kan worden gerealiseerd;

zz

van de wijze waarop het gehele cluster Photon Delta te Eindhoven verder kan worden opgezet, geprofileerd en aangestuurd in het gehele landschap van nationale en internationale clusters op fotonica gebied.

2. Het opzetten en detailleren van een projectplan voor een integraal uitvoeringsprogramma, waarbij het projectplan bruikbaar is als basismateriaal om financiering aan te vragen bij o.a. nationale, provinciale, regionale en eventueel Europese overheden. De concrete financieringsaanvraag wordt echter apart geoffreerd door het onderhavige projectteam en maakt geen onderdeel uit van dit projectplan. De gehanteerde aanpak kende naast de voorbereidingsfase gedurende 2013, drie onderscheidende uitvoeringsfasen in 2104: Inventarisatiefase, scenariofase en de uitwerking van het uitvoeringsprogramma Photon Delta.

76

Aanpak 1. Inventarisatiefase In deze fase is het gehele III-V fotonica landschap in kaart gebracht, zowel nationaal als internationaal waarbij alle belangrijke stakeholders zijn betrokken om informatie te verstrekken op zowel inhoud als wensen ten aanzien van het eindresultaat. De activiteiten daarbij zijn geweest: a. Het in beeld brengen van het gehele III-V fotonica landschap vanuit een desk-studie; b. Het interviewen van circa 20 belangrijke stakeholders, vooral vanuit het bedrijfsleven (ontwikkelaars, producenten), de kennisinstellingen en (regionale) overheden om enerzijds de bewustwording en anderzijds de behoeften te onderzoeken; c. SWOT- en Porter analyse van het ecosysteem, een inventarisatie van de belangrijkste overheden en de wensen en bijdrage daaruit, het opzetten van een Kennis-Kunde-Kassa analyse. 2. Scenariofase In deze fase is de wijze waarop het gehele cluster Photon Delta rondom Eindhoven verder kan worden opgezet en aangestuurd in het gehele landschap van nationale en internationale clusters op fotonica gebied. De activiteiten waren: a. Opzet van een aantal relevante scenario’s gewenste ecosysteemconfiguraties; b. Het houden van een tweetal Electronic Boardroom sessies met maximaal 20 stakeholders per boardroomsessie om invulling en toetsing te verkrijgen over de inrichting van het ecosysteem; c. Het maken van een gefundeerde integraal scenario op basis van de vastgestelde wensen. 3.

Uitwerken plan uitvoeringsprogramma Photon Delta

Het uitwerken van een plan van aanpak, het zogenaamde uitvoeringsprogramma, voor de inrichting en realisatie van de aansturing van het gehele ecosysteem Photon Delta rondom Eindhoven. a. Uitwerken van een globale inrichting van de aansturing van het ecosysteem Photon Delta; b. Het in detail uitwerken van de benodigde organisatiestructuur van het ecosysteem en het in detail uitwerken van de benodigde financiering voor het inrichten en operationaliseren van de nieuwe organisatiestructuur; c. Met het projectplan is de lobby voor financiering opgestart.

77

Bijlage 6: Afkortingen AGR

Annual growth rate

B2B

Business to Business

B2C

Business to Consumer

BOM

Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

CMOS

Complementary Metal Oxide Semiconductor

FitH

Fiber in the Home

FOM

Fundamenteel Onderzoek der Materie

FttH

Fiber to the Home

Gb

Gigabit

H2020

Horizon 2020 EU programma

HPC

High Performance Computing

HTSM

High Tech Systems & Materials top sector

ICT

Information Communication Technologie

III-V

Verbinding met elementen uit kolom 3 en 5 van periodiek systeem zoals InP en GaAs

InP

Indium-Phosfide

LAN

Local Area Network

MBCF

Mazars Berenschot Corporate Funding

MEMPHIS

Merging Electronics & Micro-nano PHotonics in Integrated Systems

MPW

Multi Project Wafer

OEM

Original equipment manufacturer

PIC

Photonic Integrated Circuit

SOI

Silicon on Isolator

SWOT

strength/weakness/opportunity/threat

THz

TeraHertz

USP

Unique Selling Point

VC

Venture Capital

78

Bijlage 7. Literatuurlijst [1]

Roadmap photonics21

[2]

Roadmap Photonic Devices

[3]

Roadmap HTSM Photonics

[4]

JePPIX roadmap

[5]

Memphis samenwerkingsprogramma

[6]

ITRS roadmap: Silicon photonics

[7]

Optech Consulting, April 2010

[8]

Towards 2020 – Photonics driving economic growth in Europe, Multi anual strategic roadmap 2014 - 2020 by Photonics21 2013

[9]

Photonics Ecosystem in Europe, a market study by EPIC and Tematys, 2013

[ 10 ] BMBF, Spectaris, VDMA, ZVEI, Photonic Branchenreport 2013, Optech Consulting 2013. Referenties voor de foto’s Figuur 1: Bron: RiverD International bv, Avantes, Stad Amsterdam, SATRAX bv, ASTRON Figuur 5a: Bron: Memphis AMC, Genexis, ASTRON, Diagnoptics, Zeiss Figuur 5b: Bron: JePPIX, Technobis, Memphis Figuur 5c: Bron: Memphis : ASML, ASMI, Tempress, FEI Figuur 10: Bron: Google, Genexis, Intel Figuur 12: Bron: Memphis: RiverD International, Lambert Instruments, Diagnostics Figuur 13: Bron: Wageningen Universiteit, Avantes

Berenschot Groep B.V. Europalaan 40, 3526 KS Utrecht Postbus 8039, 3503 RA Utrecht T 030 2 916 916 E [email protected] www.berenschot.nl

Berenschot is een onafhankelijk organisatieadviesbureau met 350 medewerkers wereldwijd. Al ruim 75 jaar verrassen wij onze opdrachtgevers in de publieke en private sector met slimme en nieuwe inzichten. We verwerven ze en maken ze toepasbaar. Dit door innovatie te koppelen aan creativiteit. Steeds opnieuw. Klanten kiezen voor Berenschot omdat onze adviezen hen op een voorsprong zetten. Ons bureau zit vol inspirerende en eigenwijze individuen die allen dezelfde passie delen: organiseren. Ingewikkelde vraagstukken omzetten in werkbare constructies. Door ons brede werkterrein en onze brede expertise kunnen opdrachtgevers ons inschakelen voor uiteenlopende opdrachten. En zijn we in staat om met multidisciplinaire teams alle aspecten van een vraagstuk aan te pakken. Berenschot is aangesloten bij de E-I Consulting Group, een Europees samenwerkingsverband van toonaangevende bureaus. Daarnaast is Berenschot lid van de Raad voor OrganisatieAdviesbureaus (ROA) en hanteert de ROA-gedragscode.