Mike Davis
Het ecosysteem
Voorbij Blade Runner Elke Amerikaans e stad heeft haar officiële embleem en motto, s o m m i g e hebben hun eigen mascottes, vlaggen, liederen, vogels, bomen en zelfs rotsen. Los A n g e l e s is echter de enige stad die als s y m b o ol een nachtmerrie heeft gekozen. Na drie jaar debatteren overhandigde een a//-ster-delegatie van autoriteiten en t o p f u n c t i o n a r i s s en uit het bedrijfsleven in 1988 aan burgemeester Bradley een gedetailleerd beleidsplan voor de toekomst van Zuid-Californië . Hoewel L.A. 2000. A City for the Future voor het grootste deel in gezwollen taal de onweerstaanbare opkomst van Los A n g e l e s als 'mondiaal k n o o p p u n t ' beschrijft, is een deel van de epiloog (geschreven door de historicus Kevin Starr) gewijd aan de vraag wat er zou gebeuren als de stad er niet in slaagt een nieuw 'dominerend establishment' te creëren dat de buitengewone etnische diversiteit van de stad beheersbaar kan maken. 'Natuurlijk is er ook nog het BladeRunner-scenario:
het opgaan van de afzonderlijke culturen in een
vulgaire en veeltalige smeltkroes, zwanger van smeulende haatgevoelens.' Blade Runner - het dystopisch e alter ego van Los A n g e l e s. Maak een rondrit met de Grayline-tour in het jaar 2019: van de meer dan mijlshoge piramide in neo-Mayastijl van de Tyrell C o r p o r a t i on druppelt zure regen neer op de krioelende massa halfbloeden in de Ginza beneden. Enorme neonreclames drijven als wolken boven de stinkende straten waar het geweld hoogtij viert, terwijl uit luidsprekers een stem klinkt die het wonen in de buitenaardse satellietsteden van 'Off W o r l d ' aanprijst. Deckard, een post-apocalyptisch e Philip Marlowe, doet in een stedelijk labyrint dat w o r d t geregeerd door misdadige biotech-concerns heldhaftige pogingen zijn geweten, en zijn vriendin, te redden... In de originele (hardere) verfilming van het verhaal van Philip K. Dick (Do androids dream of electric sheep?) door Ridley Scott uit 1982, die W a r n e r Bros een paar maanden na het oproer van 1992 uitbracht, zien we de nachtmerries terug die ons steeds vaker van onze nachtrust beroven. T e g e n w o o r d i g gelden de duistere beelden van Blade Runner
in
vrijwel alle bespiegelingen over de toekomst van Los A n g e l e s als een mogelijk, zo niet onvermijdelijk terminaal perspectief voor dit land van de zon. En t o c h doet Blade Runner, ondanks zijn faam als de ultieme science-flction-dystopie, naar mijn gevoel merkwaardig anachronistisc h en onwetenschappelijk aan. Samen met Syd Mead, de schepper van zijn toekomstbeelden, p r o d u c t i o n designer Lawrence Paul en art director David Snyder, schotelt Scott ons in feite een onsamenhangende pastiche van imaginaire landschappen voor. A l s we de film ontdoen van elementen als het 'gele gevaar' (Scott is kennelijk verslaafd aan zijn voorstelling van de Japanse metropool als de hel, vgl. Black Rain) en het modieuze 'noir' (de art-deco-interieurs van gepolijst zwart marmer), en van een groot deel van het high-tech loodgieterswerk (dat hier is teruggebracht tot de staat waarin je het in een vervallen straat zou
van de angst aantreffen), dan is wat overblijf t in wezen hetzelfde beeld van stedelijk g i g a n t i s m e dat al d o o r Fritz Lang wer d verheerlijkt in zijn
Metropolis
(1931). De sinistere, d o o r m e n s e n h a n d e n gemaakte M o u n t Everest van de Tyrell C o r p o r a t i o n en de afgetakelde patrouilleraketjes die d o o r het l u c h t r u i m schieten, zijn een in duistere tinten g e s c h i l d e r d e voortzetting van de b e r o e m d e w o l k e n k r a b b e r s t a d van de b o u r g e o i s i e in
Metropolis.
Maar ook Lang zelf had de A m e r i k a a n s e t o e k o m s t v i s i o e n e n van zijn tijd al d r i f t ig gekopieerd, met name die van architectuurtekenaar H u g h Ferris, die samen met w o l k e n k r a b b e r o n t w e r p e r Raymond H o o d en de Mexicaanse a r c h i t e c t - a r c h e o l o o g Francisco M u j i c a (met zijn visionaire beelden van s t a d s p i r a m i d e s zoals de Tyrell T o w e r ) het publiek w a r m maakte voor de k o m e n d e ' T i t a n City' met w o l k e n k r a b b e r s van h o n d e r d v e r d i e p i n g e n , vliegvelden op de daken en s n e l w e g e n die in de lucht lijken te zweven. Ook Ferris en zijn c o m p a g n o n s b o r d u u r d e n voort op reeds bestaande t o e k o m s t f a n t a s i e ë n - s i n d s 1900 een v e r t r o u w d thema in geïllustreerde weekblade n - over hoe Manhatta n er aan het eind van de eeuw uit zou zien. Met andere w o o r d e n , Blade Runner
is de zoveelste versie van het
f u n d a m e n t e e l - m o d e r n i s t i s c h e visioen - utopie of dystopie, ville
radieuse
of G o t h a m City - van de m e t r o p o o l van de t o e k o m s t als een m o n s t e r Manhattan. Het is een fantasiebeel d dat w e het best ' W e l l s i a a n s ' kunnen n o e m e n , w a n t al in 1906 had H.G. W e l l s in zijn The Future America
in
g e p r o b e e r d het eind van de t w i n t i g s t e eeuw in beeld te brengen
d o o r 'het heden' (waarvoo r New York m o d e l s t o n d ) 'te vergroten'; o m een s o o r t ' m e g a l o m a n e karikatuur van de bestaande wereld te s c h e p p e n , w a a r in al het bestaand e is o p g e z w o l l e n t o t kolossale p r o p o r ties en een verpletterende massaliteit'. De ' m e g a l o m a n e karikatuur' van Ridley S c o t t speelt weliswaar h a n d i g in o p e t n o c e n t r i s c h gekleurde a n g s t e n voor een uit de hand g e l o p e n p o l y g l o t t i s m e , maar het beeld dat o p g e r o e p e n w o r d t heeft w e i n i g te maken met het werkelijke l a n d s c h a p van Los A n g e l e s , gekenmerkt d o o r o n a f z i e n b a r e vlakten van vervallen b u n g a l o w s , o n b e s t e m d e b o u w s e l s en huizen in ranch-stijl , waar het maatschappelijke zowel als fysieke e r o s i e p r o c e s steeds verder gaat naarmate de nieuwe eeuw nadert. In m i j n boek over Los A n g e l e s (City of Quartz, 1990) ga ik in o p v e r s c h i l l e n d e o n t w i k k e l i n g e n in de r i c h t i n g van een verdergaande m i l i t a r i s e r i n g van dit l a n d s c h a p . Uit de g e b e u r t e n i s s e n van na het o p r o e r in het v o o r j a ar van 1992 - een verdieping van de recessie, kapitaalvlucht, i n g r i j p e n d e b e z u i n i g i n g e n , een verbijsterend aantal m o o r d e n ( o n d a n k s de w a p e n s t i l s t a n d t u s s e n de zwarte gangs) , en explosief t o e g e n o m e n w a p e n v e r k o p e n in de buitenwijken - blijkt dat de m a a t s c h a p p e l i j k e polarisatie en de t e n d e n s t o t fysieke apartheid versterkt doorzetten. Nu de 'eindeloze z o m e r ' zijn einde nadert, lijkt het er steeds meer o p dat het Los A n g e l e s van 2019 een d y s t o p i s c h e omkering van elk d e m o c r a t i s c h stadsideaal te zien zal geven.
Maar als het niet het visioen van Blade Runner wordt, wat voor stadslandschap zal deze heilloze evolutie van ongelijkheid dan opleveren? In plaats van de t o e k o m s t te zien als een groteske, Wellsiaanse uitvergroting van bestaande t e c h n o l o g i e en architectuur heb ik geprobeerd de aanwezige trends in het gebruik van de ruimte zorgvuldig te extrapoleren om te zien wat voor patroon deze opleveren. In Neuromancer
en andere romans heeft W i l l i a m Gibson
verbluffende voorbeelden gegeven van de manier waarop realistische, 'extrapolerende' science fictio n kan worden gebruikt als een intuïtieve sociaalwetenschappelijke theorie die vooruitloopt op een politieke oppositie tegen het aan de horizon o p d o e m e n d e cyber-fascisme. W a t nu volgt is een 'Gibsoniaanse' plattegrond van een toekomstig Los A n g e l e s dat al voor de helft werkelijkheid is geworden. Paradoxaal genoeg lijkt de plattegrond zelf, hoewel er een soort 'cyberpunk-marxisme' aan ten grond slag ligt, nog het meest op die 'eerbiedwaardige combinatie van halve maan en dartsbord', die Ernest W . Burgess van de Universiteit van Chicago lang geleden tot 'het beroemdste diagram van de sociale wetenschap' maakte. Voor degenen die niet zo t h u i s zijn in de nalatenschap van de Chicago School of Sociology en haar klassieke studie van de Noordamerikaanse stad is het voldoende te weten dat het dartsbord van Burgess weergeeft hoe de strijd om de 'survival of the fittest' (zoals de sociale Darwinisten zich die voorstelden) leidt tot een indeling van de stedelijke sociale klassen en w o n i n g t y p es in vijf concentrische zones. Het geeft een beeld van een 'menselijk ecosysteem' dat voortkomt uit de biologische mechanismen van invasie, concurrentie, successie en symbiose. In mijn herziene plattegrond van de structuu r van de stad laat ik Burgess een s p r o n g in de tijd maken. 'Ecologische' factoren als inkomen, grondprijs, klasse en ras zijn gebleven, maar er is een nieuwe en beslissende factor bijgekomen: angst. Scanscape Is het nog nodig uit te leggen waarom Los A n g e l e s w o r d t verteerd door angst? De t e g e n w o o r d i g e obsessie met de beveiliging en afscherming van de persoonlijke levenssfeer w o r d t alleen overtroffen door de panische angst van de middenklassen voor progressieve belastingheffing. Terwijl de werkloosheid en w o n i n g n o o d een peil hebben bereikt dat sinds 1938 niet meer is voorgekomen, zijn de politieke partijen het erover eens dat de begroting in evenwicht moet zijn en dat er op de uitkeringen moet worden bezuinigd. Omdat we weigeren sociale investeringen te doen ter correctie van de onderliggende maatschappelijke verhoudingen, zijn we g e d w o n g e n privé steeds meer te investeren in onze fysieke beveiliging. Stadsvernieuwing is een holle frase geworden. ' L A vernieuwen' betekent: de bunker perfectioneren. Om de verloedering van het stadsleven die hier het gevolg van is het hoofd te bieden, ontwikkelen de bestaande sociale milieus, al naar gelang hun middelen, eigen strategieën en technologieën. Net als op het oorspronkelijke d a r t s b o r d van Burgess, ontstaat er zo een patroon van concentrische cirkels, met D o w n t o w n L A als 'roos'. In een andere studie heb ik uitvoerig besproken hoe een heimelijk opererend n o o d c o m i t é van de voornaamste commerciële grondeigenaars van D o w n t o w n (het zogenaamde Committee
of 25) reageerde op de bedreiging die
in hun ogen uitging van het oproer van W a t t s in 1965. T o e n de leden van dit
c o m i t é d o o r p o l i t i e - a u t o r i t e i t en waren g e w a a r s c h u w d dat het c e n t r u m b i n n e n k o r t zou w o r d e n ' o v e r s p o e l d ' d o o r zwarten, s t o p te het met de renovatie van het o u d e kantoren- en w i n k e l c e n t r u m . V e r v o l g e n s wer d het gemeentelijk o n t e i g e n i n g s r e c h t ingezet o m hele wijken met de g r o n d gelijk te maken en een paar blokken verder naar het w e s t e n een nieuw f i n a n c i e e l c e n t r u m te stichten. De gemeentelijke dienst stadsv e r n i e u w i n g stelde zich volledi g in d i e n s t van de zakelijke belangen van het c o m i t é en stelde de leden s c h a d e l o o s voor de w a a r d e d a l i n g van hun i n v e s t e r i n g en in het o u d e z a k e n c e n t r u m d o o r hun t e g e n r e u s a c h t i g e k o r t i n g e n en ver o n d e r de marktwaarde percelen in de n i e u w e kern aan te bieden. D o o r s l a g g e v e n d voor het s u c c e s van de hele operatie ( t r i o m f a n t e lijk a a n g e d u i d als de ' r e n a i s s a n c e' van D o w n t o w n L A ) was de fysieke a f g r e n d e l i n g van de n i e u w e kern en de waarde van zijn o n r o e r e n d g o e d achter een barrière van versterkte palissades, b e t o n n e n pijlers en s n e l w e g v i a d u c t e n . De bestaande v o e t g a n g e r s v e r b i n d i n g e n t u s s e n Bunker Hill en de o u d e kern w e r d e n verwijderd en het voetgangersverkeer in het nieuwe f i n a n c i ë l e c e n t r u m speelde zich af boven straatniveau o p voetpaden die b i n n e n de b e v e i l i g i n g s s y s t e m e n van de afzonderlijke w o l k e n k r a b b e r s vielen. Deze radicale privatisering van de o p e n b a r e ruimte van D o w n t o w n - met haar o n h e i l s p e l l e n de raciale o n d e r t o o n - von d plaats z o n d er n o e m e n s w a a r d i g e openbar e d i s c u s s i e of protest. B o v e n d i e n lijken de rellen van 1992 alleen maar te bevestigen hoe j u i s t de o n t w e r p e r s van Fort Downtown
de situatie hadden ingeschat.
T e r w i j l in het gehele o u d e zakencentru m langs Broadway en S p r i n g Street de ruiten w e r d e n i n g e g o o i d , maakte Bunker Hill zijn naam waar. De b e w a k i n g s d i e n s t e n van de grote b a n k g e b o u w e n hadden aan enige schakelaars op hun b e d i e n i n g s p a n e l e n genoe g o m alle t o e g a n g e n t o t hun dure o n r o e r e n d g o e d af te sluiten. Kogelvrije stalen rolluiken die alle i n g a n g e n op straatniveau afgrendelden w e r d e n neergelaten, r o l t r a p p e n s t o n d e n stil en v o e t g a n g e r s c o r r i d o r s w e r d e n d o o r e l e k t r o n i s c h e sloten h e r m e t i s ch afgesloten . Een recent r a p p o r t in de Los Angeles Business
Journal
toonde
aan dat de r e l b e s t e n d ig gebleken v e r d e d i g i n g s l i n i e van het bedrijfsleven in D o w n t o w n de vraag naar nieuwe en nog betere b e v e i l i g i n g s s y s t e m e n alleen maar heeft bevorderd. In de eerste plaats is de g r e n s t u s s e n a r c h i t e c t u u r en rechtsh a n d h a v i n g verder vervaagd. In de o n t w e r p p r o c e d u r e s voor D o w n t o w n heeft het L A P D ( L o s A n g e l e s Police D e p a r t m e n t ) zich een s l e u t e l p o s i t i e verworven. Er komt t e g e n w o o r d i g geen enkel belangrijk nieuw p r o j e c t van de g r o n d z o n d e r dat deze dienst erbij w o r d t betrokken, en in s o m m i g e gevallen, zoals bij de recente d i s c u s s i e over de w e n s e l i j k h e i d van o p e n b a r e t o i l e t t e n in parken en s t a t i o n s van de o n d e r g r o n d s e (waar het L A P D t e g e n was), spreekt het L A P D r o n d u i t zijn veto uit. In de t w e e d e plaats is de v i d e o b e w a k i n g van de gerenoveerde gedeelten van D o w n t o w n uitgebreid t o t parkeergarages, particuliere voetpaden, plaza's, e n z o v o o r t. D o o r deze uitgebreide b e w a k i n g s s y st e m e n ontstaa t zoiets als een scanscape-, een permanent bewaakt en zichtbaar gebied, dat in t o e n e m e n d e mate samenvalt met het gebied waar k a n t o o r p e r s o n e e l en m i d d e n k l a s s e - t o e r i s t e n zich in D o w n t o w n veilig voelen.
In de derde plaats w o r d e n de hoge gebouwen zelf uitgerust met steeds meer waarnemingsapparatuu r en wapensystemen. De wolkenkrabber met een c o m p u t e r b r e in in Die Hard I (in werkelijkheid de FoxPereira T o w e r van F. Scott J o h n s o n ) loopt vooruit op een toekomstig genre van architecturale anti-helden in de vorm van gebouwen
intelligente
die afwisselend in de macht van het kwaad zijn of het
bevechten. De zintuigfuncties van de gemiddelde kantoortoren omvatten nu al volledige visuele controle, reuk, gevoeligheid voor temperatuurverschillen en vochtigheidsgraad , bewegingsdetectie en, in enkele gevallen, gehoor. S o m m i g e architecten voorzien nu al de dag waarop elk g e b o u w beveiligd is met een kunstmatige-intelligentiesysteem dat de bewoners automatisch screent en identificeert en misschien zelfs reageert op hun emotionele toestand (angst, paniek, enzovoort). Zonder bewakingspersoneel in te hoeven schakelen kan het g e b o u w zelfstandig het hoofd bieden aan zowel kleine crisissen (zwervers buiten de deur houden of hun verhinderen de toiletten te gebruiken) als ernstiger situaties (zoals het opsluiten van inbrekers in een lift). A l s niets anders meer helpt, zal het intelligente gebouw de d u b b e l r o l van bunker en uitvalsbasis gaan vervullen. 'Gang zone' Rond de met camera's bewaakte en versterkte kern van D o w n t o w n Los A n g e l e s ligt een halo van barrio's en getto's. In het originele, op Chicago geïnspireerde schema van Burgess was dit de 'overgangszone': straten met logementen en huurkazernes, afgewisseld door een oude industriële en vervoersinfrastructuur; een gebied waar pas aangekomen emigrantenfamilies en o n g e t r o u w d e mannelijke arbeiders zich vestigden. In de binnenste, door snelwegen doorsneden ring van L a t i n o - w o o n w i j k e n zijn deze klassieke functies nog duidelijk aanwezig. Boyle en Lincoln Heights, Central-Vernon en M a c A r t h u r Park zijn de aankomstplaatsen van de armste immigranten van de regio, en de lage-lonen-arbeidsreservoirs voor de hotels en kledingateliers van D o w n t o w n . Net als in het model van Burgess zijn de bevolkingsdichtheden hier de hoogst e van de hele stad. (Volgens de volkstelling van 1990 is de dichtheid in een wijk van M a c A r t h u r Park bijna 30% hoger dan in M i d t o w n Manhattan!) Net als in 1927 in Chicag o is deze zone van huurkazernes ('waar een veel te groo t aantal kinderen opeengepakt zit op een klein oppervlak') de klassieke broedplaats voor straatbendes van opgeschoten jongeren. De 'gang zone' van de jaren t w i n t i g in Chicago werd in de sociale o p b o u w van de stad echter beschouwd als een overgangsgebied:
'Daar
waar de betere w o o n b u u r t e n t e r u g g e d r o n g e n worden door oprukkende bedrijven en fabrieken, ontstaat een e c o n o m i s c h, moreel en cultureel grensgebied, waarvan de gang een van de uitingsvormen is.' De verspreiding van de gangs over het grondgebie d van Los A n g e l e s daarentegen correspondeert met de indeling in sociale klassen. Etnisch gekleurd teenagergeweld breidt zich inmiddels uit van de binnenring naar de oudere buitenwijken: waar vroeger Ozzie en Harriet speelden, regeren nu de 'Boyz in the Hood'. V o o r a l s n o g blijft de binnenste ring het gevaarlijkste deel van de stad. De Ramparts Division van het L A P D , waar het gebied pal ten westen van D o w n t o w n onder ressorteert, haalt wat betreft het aantal
moordzaken de hoogst e gemiddelde score van alle politiedistricten in het land. Het nabijgelegen M a c A r t h u r Park, eens het pronkstuk van de parkengordel van Los A n g e l e s , is nu een schietterrein waar crackdealers en straatbendes hun rekeningen vereffenen met geweren en uzi's. In 1990 werden hier dertig mensen vermoord. De overwerkte politiemacht van het L A P D geeft zelf toe dat ze geen kans ziet de identiteit vast te stellen van alle lijken op straat, laat staan dat ze enige greep krijgt op de gewone inbraken, autodiefstallen of systematische afpersingspraktijken. Omdat ze niet beschikt over de middelen of de politieke invloed van de meer welvarende buurten, is de w a n h o p i g e bevolking van de binnenste ring volledig aan haar lot overgelaten. Ten einde raad heeft ze haar toevlucht genomen tot Messieurs Smit h & W e s s o n , namen die veelvuldig figureren op bordjes met het opschrift: 'Hier waken ...' De huisbazen van de krottenwijken zijn intussen een eigen terreurcampagne tegen de drugdealers en kleine criminelen begonnen. Geconfronteerd met nieuwe wetten die het de overheid mogelijk maken beslag te leggen op drugspanden , ronselen ze knokploegen en gewapende huurlinge n om de misdadige elementen in hun panden te 'elimineren'. Naast deze criminele uitzendkrachten floreren in het centrum ook de bedrijfjes die traliewerk en roosters voor de beveiliging van huizen leveren. De b u n g a l o w s van de binnenrin g beginnen dan ook steeds meer te lijken op kooien in een dierentuin. Net als in een film van George Romero moeten arbeidersfamilies zich elke nacht insluiten tegen de stad van levende doden daarbuiten. Het principe van het huis als een gevangeniscel
is op vele plaatsen in
het centrum terug te vinden. Nog voor het lente-oproer van 1992 hadden de meeste slijterijen, naar het voorbeeld van de pandjeshuizen, de ruimtes achter hun t o o n b a n k e n al volledig gebarricadeerd en uitgerust met op strategische plekken verborgen vuurwapens. Zelfs in de plaatselijke snackbars vindt de uitwisseling van hamburgers en geld meer en meer plaats via kogelvrije kunststofloketten. Gebouwen, opgetrokken uit blinde betonmuren, ruw gemaakt om graffiti tegen te gaan, hebben zich de afgelopen tien jaar als een acne-epidemie over het stedelijk landschap verspreid. Bij de renovatie van veel wijken worden dergelijke riot-proof
bunkers d o o r de verzekeringsmaatschappijen zo goed als
verplicht gesteld. De halve manen van de misdaadbestrijding In het originele diagram van Burgess doorsnijden de 'halve manen' van etnische enclaves ( ' D e u t s c h l a n d ' , 'Little Sicily', 'the Black Belt', enzovoort) en specifieke architectuurtype s ('familiehotels', 'duplexwoningen', enzovoort) de primaire sociaal-economische indeling van het ' d a r t s b o r d ' . In het t e g e n w o o r d i g e Los A n g e l e s ontstaat, in rechtstreekse samenhang met de militarisering van het stedelijk landschap, een specifiek type enclave. Bij gebrek aan een betere benaming zullen we hiervoor de term 'maatschappelijke-controlezone' (social district,
control
S C D ) gebruiken. In een dergelijke zone worden sancties uit het
straf- en het burgerlijk recht gekoppeld aan bestemmingsplannen, waard o o r projecten ontstaan die Michel Foucault ongetwijfeld zou hebben herkend als voorbeelden van de evolutie van de 'disciplinaire ordening' van de t w i n t i g s t e - e e u w se stad.
C h r i s t i a n e Boyer parafraseert Foucault aldus:
Disciplinaire controle komt tot stand door het verdelen van lichamen in de ruimte, door elk individu in een afzonderlijke cel te plaatsen en vanuit deze analytische ruimte-indeling een functionele ordening tot stand te brengen. Uiteindelijk werd dit ruimtelijke systeem zowel reëel als ideëel: een hiërarchische organisatie van cellulaire ruimtes en een zuiver ideële ordening die aan het materiële systeem werd opgelegd. De bestaande S C D ' s (tegelijkertijd reëel en ideëel) kan men o n d e r s c h e i d e n al naar gelang de j u r i d i s c h e vorm die h u n ruimtelijke ' d i s c i p l i n e ' aanneemt. In de overlastbestrijdingszones
- met name
g e r i c h t t e g en graffiti en p r o s t i t u t i e - die in bepaalde delen van Los A n g e l e s en W e s t - H o l l y w o o d met b o r d e n w o r d e n aangegeven, zijn de t r a d i t i o n e l e b e v o e g d h e d e n van de politie op het gebied van overl a s t b e s t r i j d i n g (de wettelijke g r o n d s l a g van elk b e s t e m m i n g s p l a n ) u i t g e b r e i d van overlast d o o r schadelijke i n d u s t r i ë l e activiteiten t o t overlast d o o r schadelijk gedrag. O m d a t de overlastbestrij d i n g s z o n e s w o r d e n g e f i n a n c i e rd uit de o p g e l e g d e boetes of speciale b e l a s t i n g en ( b i j v o o r b e e l d o p v e r f s p u i t b u s s e n ) , kunnen g r o e p e n h u i s - en b e d r i j f s e i g e n a r en intensieve p o l i t i e b e m o e i e n i s a f d w i n g e n o m plaatselijke m a a t s c h a p p e l i j ke p r o b l e m e n aan te pakken. In stimuleringszones,
zoals de ' d r u g s v r i j e zones' r o n d s c h o l e n
in heel Z u i d - C a l i f o r n i ë , w o r d t de c r i m i n a l i t e it b i n n e n een bepaalde straal r o n d o p e n b a r e i n s t e l l i n g e n t e g e n g e g a a n d o o r het geven van ' s t i m u l a n s e n ' , dat w i l zeggen extra federale of staatsstraffen. Isolatiezones zijn bedoeld o m m a a t s c h a p p e l i j k e probleemgevallen, die e p i d e m i s c h e v o r m e n dreige n aan te nemen - variërend van die lastige illegale i m m i g r a n t , de mediterrane fruitvlieg , t o t de groeiende massa's t h u i s l o z e n - fysiek te isoleren. A l kent de ' t h u i s lozen-isolatiezone' niet een zo precieze, e n i g s z i n s s u r r e a l i s t i s c h a a n d o e n d e afbakening met b o r d e n als de 'Medfly Q u a r a n t i n e Z o n e ' , ingestel d d o o r het l a n d b o u w d e p a r t e m e n t van de staat Californië, het is niettemi n een van de meest navrante v o o r b e e l d en van een m a a t s c h a p p e l i j k e - c o n t r o l e z o n e. De s t a d s p o l i t ie verhindert de o v e r l o o p van kampen voor daklozen naar de o m r i n g e n d e b u i t e n w i j k e n of naar de betere b u u r t e n van het beveiligde D o w n t o w n - g r o n d g e b i e d d o o r e e n beleid van 'isolatie' (containment, de officiële t e r m ) b i n n e n de overvolle s l o p p e n b u u r t e n van Central City East ( d o o r de b e w o n e r s 'the Nickle' [het d u b b e l t j e ] g e n o e m d ) . A l leidde de explosieve groei van het aantal daklozen ten gevolge van de recessie onvermijdelijk t o t een o v e r l o op naar de stegen en b r a a k l i g g e n d e terreinen in nabijgelege n wijken van de b i n n e n s t e ring, het L A P D hield vast aan zijn m e e d o g e n l o z e beleid en bleef de nieuwe s t a d s n o m a d e n t e r u g d r i j v e n naar de misère van de Nickle. De l o g i s c h e t e g e n h a n g e r van deze strategie is natuurlijk de f o r m e l e uitsluiting
van daklozen en andere paria's uit de o p e n b a re
ruimte. Een hele rits steden in S o u t h l a n d , van O r a n g e C o u n t y t o t Santa Barbara, met daaronder zelfs ' T h e Peoples' Republic of Santa M o n i c a ' , h e b b en o n l a n g s ' a n t i - k a m p e e r v e r o r d e n i n g e n ' uitgevaard i g d o m de t h u i s l o z e n uit h u n gezichtsveld te bannen. O n d e r t u s s e n volgen Los A n g e l e s en P o m o n a het stadje San Fernando (de g e b o o r t e s t a d van Richie V a l e n s ), d o o r voortaan ook bendeleden uit
hun parken te weren. Het instellen van deze ' G a n g Free Parks' is een uitvloeisel van een algemener beleid g e r i c h t tegen het bendel i d m a a t s c h a p (met name de recente Street T e r r o r i s m Enforcement and Prevention A c t , oftewel S T E P ) . Deze maatregelen kunnen g e l d e n als v o o r b e e l d e n van ' g r o e p s c r i m i n a l i s a t i e ' , waarbij het l i d m a a t s c h a p van een g r o e p buiten de wet w o r d t gesteld, ook z o n d e r dat er sprake is van daadwerkelijk c r i m i n e l e handelingen . Een b e g r i p als g r o e p s c r i m i n a l i t e i t heeft alles te maken met burgerlijke of conservatieve fantasieën over de aard van de 'gevaarlijke klassen'. Z o liep in de n e g e n t i e n de eeuw de g e g o e d e burgerij te h o o p t e g e n een g o e d d e e l s uit de lucht gegrepen 'zwerversgevaar' en in de t w i n t i g s t e eeuw tegen het al even h a l l u c i n a t o i re ' r o de gevaar'. Halverwege de jaren t a c h t i g d o o k in de v o o r s t e d e n van Z u i d - C a l i f o r n i ë p l o t s e l i n g de geest van C o t t o n Mathers weer op. De hardnekkige g e r u c h t e n dat plaatselijke kindercrèches in werkelijkheid haarden waren van een perverse s a t a n s c u l t u s voerden o n s t e r u g naar de zeventiende eeuw en de h e k s e n p r o c e s s en van Salem. In de zaak r o n d het M c M a r t i n - k l e u t e r d a g v e r b l i j f inzake m i s b r u i k - die de l a n g d u r i g s t e , d u u r s t e en pijnlijkste van dit s o o r t zaken in de hele A m e r i k a a n s e g e s c h i e d e n i s zou w o r d e n - g e t u i g d e n kinderen over m i s b r u i k d o o r begeleiders die r o n d v l o g e n o p bezemstelen, en meer van dat s o o r t manifestaties van de Boze Man. De daarmee gepaard gaande collectieve hysterie, die o n g e t w i j feld een rijke v o e d i n g s b o d e m had in verkeerd gericht e ouderlijke s c h u l d g e v o e l e n s , v o n d o n d e r andere u i t d r u k k i ng in de instelling van 's lands eerste ' C h i l d M o l e s t a t i o n Exclusion Z o n e ' in het stadje San D i m a s . Dit T w i n - P e a k s - a c h t i g e v o o r s t a d je in de oostelijke San Gabriel Valley w e r d bedolven onder b o r d e n met de w a a r s c h u w i n g : ' H a n d e n t h u i s ! W i j h e b b en f o t o ' s en vingerafdrukken van onze kinderen g e n o m e n o m hen te beschermen.' Ik weet niet of de legers pedofiele n die in de bergen boven San Dimas op de loer lagen zich hebbe n laten afschrikken d o o r deze w a a r s c h u w i n g e n , maar bij het in kaart brengen van de stedelijke ruimte zijn dergelijke d u i s t e r e L y n c h - l o c a t i e s met h u n u i t i n g e n van een op hol g e s l a g e n collectieve
fantasie niet meer te negeren.
I n t u s s e n ziet het ernaar uit dat nu, na het oproer, het aantal S C D ' s in Z u i d - C a l i f o r n i ë verder zal t o e n e m e n . Enerzijds w o r d t het federale ' W e e d and S e e d ' - p r o g r a m m a gestart, dat het verlenen van f o n d s e n v o o r de o p b o u w van de wijken koppelt aan een g a n g - b e s t r i j d i n g s p r o g r a m m a . W i j k e n w o r d e n d a a r d o o r aangem o e d i g d een u i t s l u i t i n g s - en s t i m u l e r i n g s b e l e i d op te zetten. Veel actievoerders h e b b en al g e w a a r s c h u w d dat ' W e e d and Seed' een politiestaat-karikatuur is van de O o r l o g tegen de A r m o e d e van de jaren zestig, met het D e p a r t e m e n t van J u s t i t i e in de rol van stadsvernieuwer. De armen w o r d e n g e d w o n g e n mee te werken aan hun eigen c r i m i n a l i s e r i n g als v o o r w a a r d e voor het krijgen van hulp. A n d e r z i j d s krijgen de conservatieven, en waarschijnlij k ook de neo-liberals,
nu w e l l i c h t de kans o m met b e h u l p van de nieuwste
t e c h n o l o g i e g e l d b e s p a r e n d e ideeën voor community
imprisonment
aan de praktijk te t o e t s e n , bij wijze van g o e d k o o p alternatief voor de h o g e kosten van de b o u w van nieuwe gevangenissen. O n d e r a a n v o e r i n g van de i d e o l o o g van het Heritage Institute, Charles Murray - w i e n s polemiek t e g e n sociale uitgaven voor de armen,
Losing Ground (1984), als het krachtigste manifest van het Reagan-tijdperk geldt - onderzoeken conservatieve theoretici de haalbaarheid van de gevangenisstad
zoals die w o r d t afgeschilderd in science-flction-
fantasieën als Escape from New York. De ideeën van Murray, die werden aangekondigd in The New Republic in 1990, komen erop neer dat het, om 'drugsvrije zones voor de meerderheid' te kunnen creëren, nodig kan zijn 'stortplaatsen voor maatschappelijk afval' in te richten voor de gecriminaliseerde minderheid. ' A l s het gevolg van deze politiek is dat de rotte appelen verzameld w o r d e n in een paar hyper-gewelddadige, anti-sociale wijken, dan moet dat maar.' H i e r w a k e n d e buren Pas geleden zocht een delegatie verontruste politiefunctionarissen uit de voormalige D D R contact met het L A Police Department. De vroegere Oostduitsers, die na de val van de Muur te maken hadden gekregen met een enorme toename van de criminaliteit en van etnisch geweld, wilden meer weten over de bekendste persoonlijkheid van de politie van Los A n g e l e s . Maar ze vroegen niet naar h o o f d c o m m i s s a r i s W i l l i e W i l l i a m s of diens voorganger Daryl Gates. Ze waren meer geïnteresseerd in ' B r u n o the Burglar', de schurkachtige gemaskerde stripfiguur die staat afgebeeld op de talloze borden die de grenzen van een 'Neighb o r h o o d W a t c h A r e a ' aangeven. Het N e i g h b o r h o o d - W a t c h - p r o g r a m m a , dat van San Pedro tot Sylmar meer dan 5500 burgerwachtgroepe n omvat, is de belangrijkste innovatie in de politietaken van het L A P D . In de hele zone die Burgess aanduidde als de 'zone van de arbeiderswoningen' - in Los A n g e l e s omvat deze naast de wijken met koophuizen in het centrum ook de oudere arbeidersbuitenwijke n in de valleien van San Fernando en San Gabriel - vormt een reusachtig netwerk van waakzame burgers een veiligheidssysteem dat een positie inneemt halverwege tussen de belegerde forten en de bewapende wetteloosheid van de binnenste ring en de privé-politiemachten van de beveiligde buitenwijken van de welgestelden. De burgerwacht, die inmiddels door honderden Amerikaanse en zelfs Europese steden van Pasadena tot Londen is gekopieerd, is het geesteskind van de vroegere politiechef Ed Davis. In de nadagen van de onluste n van de periode 1965-1971 in Southcentral en East Los A n g e l e s vatte Davis het idee voor dit programma op, dat de hoeksteen moest w o r d e n van een meer omvattende 'Basic Cars'-strategie, die beoogde de steun van de bevolking voor de politie te herwinnen door de politiepatrouilles aan vaste wijken te koppelen. A l gaf zijn opvolger Daryl Gates de voorkeur aan S W A T - t e a m s (een idee van hemzelf) boven de Basic Cars, het b u r g e r w a c h t p r o g r a m m a bleef gedurende de jaren tachtig gestaag in omvang toenemen. W o o r d v o e r d e r Sgt. C h r i s t o p h e r W e s t van het L A P D legt uit:
Het doel van de burgerwachtgroepen van Neighborhoo d Watch is het herstellen van de onderlinge solidariteit en het zelfvertrouwen van burgers die met criminaliteit worden geconfronteerd. Daartoe aangezet door h u n blokhoofden, krijgen b u r en meer oog voor de bescherming van eikaars bezittingen en welzijn. Verdacht gedrag wordt onmiddellijk gemeld en huiseigenaars voeren regelmatig overleg met wijkagenten over misdaadpreventie.
Een agent die ik buiten diensttijd ontmoette in een d o u g h n u t - w i n k e l drukte zich beeldender uit:
Een burgerwacht werkt eigenlijk volgens hetzelfde principe als een huifkarrenkonvooi in een ouderwetse western. D e burgers zijn de pioniers, en het is de bedoeling dat ze met h u n wagens een kring vormen en het zo lang volhouden tegen de indianen tot de cavalerie - dat wil zeggen, de politie hen komt ontzetten. A l waait ons in dit verhaal de onvervalste pioniersgeest van een J o h n Ford-western tegemoet, de werkelijkheid van de burgerwacht- en wijkp a t r o u i l l e p r o g r a m m a ' s doet doorgaans meer denken aan praktijken in de (ex-)DDR of in Zuid-Korea, waar in elke straat politie-informanten hun buren bespioneren en verdachte figuren in de gaten houden. M i n i - c i t a d e l s en g e r o n t o c r a t e n T o e n ik rond 1985 begon met mijn onderzoek naar beveiligde gemeenschappen in Zuid-Californië, bleef deze trend nog hoofdzakelijk beperkt tot zeer rijke buurten of nieuwe projecten aan de rand van het stadsgebied (bijvoorbeeld in de gebieden die Burgess beschreef als 'afgeschermd w o o n g e b i e d ' of 'forensenzone'). Sinds de opstand van lente 1992 eisen echter tientallen d o o r s n e e - w o o n w i j k e n het recht op hun gebied af te grendelen van de rest van de stad. Eén krant schreef:
W a r e n in de jaren tachtig mini-winkelcentra de grote mode, in de jaren negentig schijnt iedereen een mini-citadel te willen. A l gaat het hier op het eerste gezicht om misdaad en veiligheid, in feite is het ware motief vermoedelijk de waarde van het onroerend goed. Makelaars hebben berekend dat door beveiliging met hekken de waarde van huizen in tien jaar tijd wel met 40% kan toenemen. Nu de bewoners van de betere buurten - met inbegrip van de zwarte middenklassen in wijken als W i n d s o r Village en Baldwin Hills Estate - haast maken om van deze meevaller te profiteren, begint ' w o n i n g z o n e IV' van Burgess eruit te zien als een betonnen honingraat, met elke w o o n w i jk besloten in zijn eigen o m m u u r d e cel. In de meeste gevallen huren plaatselijke verenigingen van huiseigenaren ook 'armed response' in: particuliere politiemachten, geleverd door een van de vele multinationale beveilig i n g s f i r m a ' s die zich hebben gespecialiseerd in de beveiliging van w o o n g e b i e d e n . Het is duidelijk dat het verschil in veiligheid tussen de binnenstad en de buitenwijken op deze manier nog groter wordt. 'Empty Nest'-gezinnen zijn de meest fervente voorstanders van afgeschermde w o o n b u u r t e n en het is een belangrijk gegeven dat er in Los A n g e l e s niet alleen sprake is van een polarisatie tussen rijk en arm, maar meer specifiek t u s s e n j o n g e armen en oude rijken. Bovendien bleek uit de volkstelling van 1990 dat de discrepantie tussen gezinsgrootte en beschikbare w o o n r u i m t e nergens in het land zo groo t is als in de agglomeratie Los A n g e l e s . In W e s t s i d e en Hollywoo d Hills, die zich meer en meer hebben ontwikkeld tot exclusieve villawijken, w o r d e n steeds grotere huizen b e w o o n d door steeds oudere en kleinere A n g l o - A m e r i k a a n s e gezinnen, terwijl in de rest van de stad grote Latino-gezinnen opeengepakt zitten op steeds kleinere vloeroppervlakten. Heel Californië is een beginnende gerontocratie, en elke post-BladeRunner-dystopie
dient zich rekenschap te geven van het aanwezige
explosieve mengsel van etnische, klasse- en generatietegenstellingen. Drie vooraanstaande Californisch e demografen hebben ons onlangs een vooruitblik gegeven van wat de stad binnenkort te wachten staat. In hun 'catastrofe-scenario' breekt er een burgeroorlog uit in het jaar 2030, als de heersende klasse van bejaarde, blanke baby-boomers,
die w o o n t
in ' d o or veiligheidspatrouilles bewaakte dorpen' en zich het leeuwedeel van de belastinginkomsten toeëigent om haar eigen oudedagsvoorzieningen in stand te houden, met ijzeren vuist haar wil oplegt aan een immense onderklasse van j o n g e Latino's die w o n e n in 'onverlichte, ongeplaveide barrio's.' S t a k i n g e n b r a k e n uit in d e f a b r i e k e n , v e i l i g h e i d s m u r e n w e r d e n in b r a n d g e s t o k e n en o m g e t r o k k e n , in d e w i j k e n van d e o u d e r e n steeg d e v e r k o o p en d e p r i j s — v a n w a p e n s n a a r o n g e k e n d e h o o g t e n . D e j o n g e L a t i n o ' s s c h i l d e r d e n d e b e j a a r d e n af als p a r a s i e t e n , die v a n alle z e g e n i n g e n van d e m a a t s c h a p p i j h a d d e n g e p r o f i t e e r d zolang deze niets k o s t t e n en n u d o o d g e m o e d e r e e r d d e a r b e i d e r s lieten b e t a l e n o m h u n l e v e n s s t a n d a a r d o p peil te h o u d e n . D e b e j a a r d e n s c h i l d e r d e n d e j o n g e L a t i n o ' s af als b u i t e n l a n d e r s die u i t k e r i n g e n o p s t r e k e n w a a r d e b e j a a r d e n r e c h t o p h a d d e n , als o n A m e r i k a a n s e e l e m e n t e n die een b e d r e i g i n g v o r m d e n v o or de A m e r i k a a n s e c u l t u u r , als c r i m i n e l e n en w e t t e l o z e n , en als o v e r b r e n g e r s v a n allerlei ziekten. Beide p a r t i j e n m a a k t e n zich g e r e e d v o or de b e s l i s s e n d e slag. Parallelle universums Burgess en zijn studenten, die het Chicago van de jaren twintig als één groot proefstation beschouwden , twijfelden geen moment aan de 'onvervalste realiteit' van de verschijnselen die ze systematisch bestudeerden. De empirische methode sloot exact aan op de empirische werkelijkheid. De beeldvorming of mythografie van de stad werd niet onderkend als een a u t o n o o m gegeven. Ook besteedde de s c h o ol van Chicago geen aandacht aan de cruciale rol van de Columbian
Exposition
als ideaalmodel voor de geplande uitbreiding van de stad. O f s c h o o n de wereldtentoonstellingen van Chicago in 1892 en 1933 themaparken avant la lettre waren, was er in het s o c i o l o g i s c h denken nog geen plaats voor de stad als
simulatiemodel.
Vandaag de dag kunnen we niet meer om dit probleem heen. De t e g e n w o o r d i g e stad simuleert of hallucineert zichzelf in ten minste twee zeer wezenlijke opzichten. In de eerste plaats verdubbelt de stad zichzelf in deze eeuw van elektronische cultuur en economie via de complexe structuren van haar informatie- en medianetwerken. W i l l i a m G i b s o n vermoedt dat ten gevolge van de introductie van driedimensionale computer-interfaces binnenkort postmoderne flaneurs (of console cowboys) door de lichtende geometrie van deze m n e m o n i s c he stad zullen dwalen, waar databases de gestalte hebben aangenomen van 'blauwe piramiden' of 'koude spiraalarmen'. In dat geval zal de urban cyberspace - het simulatiemodel van de informatiestructuur van de stad - nog sterker gesegregeerd zijn en nog minder echte openbare ruimte bevatten dan de traditionele materiële stad. Southcentra l L A bijvoorbeeld is op het gebied van informatienetwerken en media een zwart gat, zonder lokaal kabelnet en zonder aansluiting op belangrijke datasystemen. Net zoals het binnen de vroeg-twintigste-eeuwse industriestad een overbevolkt werklozengetto werd, is het nu op weg een elektronisch de oprukkende
informatiestad.
getto te worden te midden van
In de tweede plaats w o r d t de collectieve fantasie in toenemende mate gekanaliseerd in gesimuleerde landschappen - themaparken, 'historische' wijken en winkelcentra - afgescheiden van de rest van de metropool. A l l e belangrijke p o s t m o d e r n e filosofen (Baudrillard, Eco, enzovoort) zijn het er natuurlijk over eens dat Los A n g e l e s de wereldhoofdstad van de 'hyper-realiteit' is. Van oudsher waren de grote themaparken meestal architecturale simulaties van film- of televisiesets. Zo kon je in de oude Selig Z o o het jungledecor van Tarzan bezoeken, terwijl je in Knotts Berry Farm of de spookstad Calico kon meespelen in een typische western. Disneyland was natuurlijk vanouds het 'Magie K i n g d o m ' van de tekenfilmhelden en van beroemde figuren uit de geschiedenis in karikatuurvorm. T e g e n w o o r d i g is de stad zelf - of eigenlijk een geïdealiseerde versie daarvan - het onderwer p geworden van de simulatie. Nu de militaire lucht- en ruimtevaartindustrie van Zuid-Californië aan betekenis heeft ingeboet, zijn het toerisme, het hotelwezen en de amusementssector verreweg de belangrijkste werkgevers van de regio geworden. Maar toeristen schrikken er steeds meer voor terug zich aan de gevaren van de 'urban j u n g l e ' van Los A n g e l e s bloot te stellen. Onlangs klaagde een f u n c t i o n a r i s van M C A nog: 'Op elke straathoek zit wel iemand met een bordje " I k Heb H o n g e r " ; [de stad] is echt niet leuk meer.' M C A en Disney zien de o p l o s s i n g in het reproduceren van karakteristieke fragmenten van de stad binnen de veilige begrenzing van hotelforten en o m m u u r d e themaparken. Het resultaat hiervan is de geleidelijke verwezenlijking van een kunstmatig
Los Angeles. Dit is in
essentie een archipel van goedbewaakte commerciële attracties waar welgestelde toeristen zich kunnen ontspannen, veel geld kunnen besteden en waar het weer 'leuk' is. Een nagenoeg onzichtbaar leger van onderbetaalde werkkrachten - die zelf in een soort bantoestans wonen, zoals de Santa A n a (Disneyland) of Lennox ( L A X ) barrios zorgt ervoor dat de simulatie-machineri e soepel blijft lopen. De gifgordel Waar houd t deze nachtmerrie op? Burgess was niet bijzonder geïnteresseerd in de stadsgrens. Op zijn dartsbord gaat Chicago ongemerkt over in de 'forensenzone' en verderop in de Corn Belt. De begrenzing van Dystopia vormt echter een b u i t e n g e w o o n boeiende problematiek. Van Blade Runner
herinneren we ons de enigszins ongeloofwaardige
overgang van de buitenste regionen van de duistere megalopolis in Ecotopia: eeuwig groene bossen en een onbegrensde wildernis. In het Los A n g e l e s van 2019 zal van dit soort happy ending geen sprake zijn. De p o s t m o d e r n e geograaf Edward Soja heeft vastgesteld dat de w o e s t i j n g r e n s van Z u i d - C a l i f o r n ië nu al vrijwel volledig wordt o m z o o m d door enorme luchtmachtbases, bomtestgebieden en oefenterreinen voor w o e s t i j n o o r l o g e n . Momenteel is men bezig rond deze Pentagon-woestijn een tweede, niet minder dreigende ring aan te leggen. O m d a t Los A n g e l e s , met zijn overvolle stortplaatsen en zijn vervuilde kustwateren, dreigt te stikken in zijn eigen vuil, is het hard bezig zijn afval en zijn milieubedreigende activiteiten te verplaatsen naar de Eastern Mojave Desert en Baja California. In plaats van een vermindering in de produktie van gevaarlijk afval na te streven, wil de stad haar afvalprobleem eenvoudigwe g 'regionaliseren'. T o t de gifgordel
die zo ontstaat, behoren de enorme stortplaats van
Eagle Mountain (de vroegere open ijzermijn van Kaiser) en een mogelijk nieuwe bij A d e l a n t o (een vroegere luchtmachtbasis), de omstreden stortplaats voor radioactief afval bij Needles in W a r d Valley, en de vervuilende industrieactiviteiten als meubelfabricage en galvaniseerbedrijven, die w o r d e n verplaatst naar het maquiladora-district
van Tijuana.
De gevolgen voor het milieu zullen ronduit rampzalig zijn. De dodelijke straling van de 300.000 vaten radioactief afval in de o n b e s c h e r m d e groeven van de nucleaire stortplaats van W a r d Valley bijvoorbeeld, is pas over 10.000 jaar uitgewerkt. Gedurende een onafzienbare tijd blijft het gevaar bestaan dat radioactief tritiu m in de nabijgelegen Coloradorivier weglekt, waardoor de onvervangbare watervoorziening van een groo t deel van Zuid-Californië w o r d t bedreigd. De enorme stortplaats van Eagle Mountain op zijn beurt - 4 km lang, 1,5 km breed en 600 m diep - zal niet alleen het grondwater besmetten, maar ook een giftige wolk van vervuilde lucht boven een groo t deel van Riverside County veroorzaken. Intussen verhoogt de vlucht van schadelijke industrieën, waaronder een groo t aantal petrochemische bedrijven, over de Mexicaanse grens het risico van rampen als die van Bhopal. A l met al zal het ontstaan van deze afvalgordel de afbraak van het milieu in het hele westen van de Verenigde Staten (en een deel van Mexico) versnellen. Nu is een derde van de bomen in de bergen van Z u i d - C a l i f o r n i ë al bezweken aan de smog en in de vervuilde Mojavewoestijn sterven de diersoorten in een hoog tempo uit. Het radioactieve en kankerverwekkende afval van Los A n g e l e s zal binnenkort tot in Utah en S o n o r a het leven bedreigen. De gifzoom w o r d t een zone van vernietiging. V o o r w e w a k k e r worden... A l s we alle Burgessiaanse diagrammen en analogieën laten voor wat ze zijn, dan rest de vraag: hoe zal het Los A n g e l e s werkelijk vergaan? Zal men in staat zijn met nieuwe bewakings- en beheersingstechnieken de groeiende ongelijkheid en de gapende kloof van klassen- en rassentegenstellingen te bestendigen? W o r d t het ecosysteem van de angst de natuurlijke toestand in de Amerikaanse stad van de eenentwintigste eeuw? Behoren N A T O - p r i k k e l d r a a d en veiligheidscamera's over een tijdje net zo tot de idylle van het leven in de buitenwijken als eertijds witgeverfde tuinhekken en honden die naar de naam Spot luisterden? Het schetsen van een mondiaal perspectief kan op dit punt verhelderend zijn. In 2019 zal Los A n g e l e s de kern vormen van een mega-agglomeratie van 22 tot 24 miljoen inwoners in Zuid- en Noord-Californië. Met steden als Tokio, Sao Paulo, Mexico City en Shanghai zal het een nieuwe evolutievorm vertegenwoordigen : mega-steden van 20-30 miljoen inwoners. Het is belangrijk vast te stellen dat we hier niet te maken hebben met grotere exemplaren van een bekende soort, maar met een unieke en onverwachte nieuwe vorm van maatschappelijk leven. Op dit momen t weet niemand of fysieke en biologische systemen van deze orde van grootte en complexiteit wel duurzaam kunnen bestaan. Veel onderzoekers geloven dat in ieder geval de mega-steden in de Derde W e r e l d zullen leiden tot milieucatastrofes en/of ten onder zullen gaan in stadsguerrilla' s en burgeroorlogen. De tegenwoordige 'Nieuwe W e r e l d o r d e ' levert - van Bosnië tot Somalië - legio voorbeelden van totale maatschappelijke desintegratie die de vrees voor een apocalyps van de mega-steden alleszins gegrond maken.
A l s T o k i o , o n d a n k s zijn o n v e r m i j d e l i j ke n a t u u r r a m p e n , een uitzond e r i n g v o r m t , dan heeft het dat alleen te danken aan het b u i t e n g e w o o n h o g e niveau van de o p e n b a r e investeringen, aan de welvaart en de m a a t s c h a p p e l i j k e d i s c i p l i n e van zijn b e w o n e r s (en aan het feit dat de J a p a n s e m a a t s c h a p p i j een sterk urbaan in plaats van s u b u r b a a n karakter v e r t o o n t ) . De laatste tijd begint Los A n g e l e s echter meer te lijken op Sao Paulo en Mexico City dan op een p o s t m o d e r n T o k i o Yokohama. Naarmate de g o u d e n d r o o m verbleekt, w o r d t ook het geloof in een vreedzame h e r v o r m i n g van de m a a t s c h a p p i j zwakker. A l s de t e n d e n s van de rellen van 1992 doorzet, kan het bandeloze straatgewel d overgaan in meer g e o r g a n i s e e r d politiek geweld. Z o w e l p o l i t i e m e n s en als b e n d e l e d e n praten al met een ijzingwekkend e vanzelfsprekendheid over de o n v e r m i j d e l i j k h e i d van een of andere vorm van stadsguerrilla. En o n d a n k s al zijn n i e u w e o m m u r i n g e n en zijn c a m e r a b e w a k i ng is het over een g r o o t oppervlak uitgestrekte Los A n g e l e s uitermate kwetsbaar v o o r s t r a t e g i s c h e sabotageacties. Z o a l s de v o o r b e e l d e n van Belfast, Beiroet en, meer recentelijk, Palermo en Lima hebben a a n g e t o o n d , is de a u t o b o m het wapen van de a n o n i e m e stedelijke terreur par excellence
(of, zoals een a n t i - o p r o e r e x-
pert het eens uitdrukte, 'zoiets als een l u c h t m a c h t voor arme mensen') . Met a u t o b o m m e n is half Beiroet verwoest, een wijk die bekend s t o n d als 'het Beverley Hills van Lima' met de g r o n d gelijk gemaakt en w e r d e n de zwaarst bewaakte o v e r h e i d s f u n c t i o n a r i s s e n van Italië afgeslacht. Het w e r e n van a u t o b o m t e r r o r i s t e n uit Belfast - de enige brandhaar d waar de b e s t r i j d i n g uiteindelijk wel s u c c e s had - kostte het Britse leger jaren van i n s p a n n i n g en de aanleg van een reusachtig e b e s c h e r m e n d e kooi o m het hele s t a d s c e n t r u m . Een s o o r t g e l i j k e preventieve maatregel in Los A n g e l e s - dat wil zeggen, het afsluite n van de a u t o s n e l w e g e n en het versterken van alle o p e n b a r e v o o r z i e n i n g e n , olieraffinaderije n en p i j p l e i d i n g e n , en van alle centra van c o m m e r c i ë l e bedrijvighei d - zou niet alleen tientallen miljarden kosten, de stad zou d a a r d o o r ook o p h o u d e n te bestaan als f u n c t i o n e r e n d o r g a n i s m e . In feite is het s n e l w e g e n s y s t e e m van Los A n g e l e s voor de t o e k o m stige s t a d s t e r r o r i s t wat het t r o p i s c h e r e g e n w o u d of de A n d e s t o p p e n voor de plattelands guerrillero
zijn: een ideaal gevechtsterrein .
A l s we onze h o o f d s t e d e n verder laten afzakken t o t d o o r de misdaad geregeerde D e r d e - W e r e l d r e g i o ' s , dan zal geen enkele b e v e i l i g i n g s t e c hn o l o g i e , in het heden n o c h in de t o e k o m s t , de veiligheid van de a n g s t i g e m i d d e n k l a s s e kunne n garanderen. De explosie van de eerste a u t o b o m op Rodeo Drive of voor de deuren van City Hall zal o n s wakker s c h u d d e n uit onze boze d r o o m en o n s duidelijk maken dat onze nachtmerrie werkelijkheid is g e w o r d e n . Vertaling:
Toon van Casteren,
voor Bookmakers,
Nijmegen
