PERSDOSSIER. Internationale ideeënwedstrijd. Brussels Courthouse, Imagine the Future! De laureaten. Tentoonstelling Architecture for Justice

Brussel, 30 maart 2011

PERSDOSSIER Internationale ideeënwedstrijd Brussels Courthouse, Imagine the Future! De laureaten Tentoonstelling Architecture for Justice www.brusselscourthousecontest.be

1

Brussel, 30 maart 2011 Inhoudstafel Persbericht

3

Voorstelling van de laureaten

5

Enkele cijfers – Deelnemende landen – Kalender

15

Samenstelling van de jury

16

De tentoonstelling

17

Lijst voorgestelde ideeën tentoonstelling

20

Praktische informatie

24

Perscontacten

25

2

Brussel, 30 maart 2011 PERSBERICHT: Justitiepaleis Brussel INFORMATIE ONDER EMBARGO TOT 18u30 op 30 MAART 2011 Geen publicatie voor 18u30 op woensdag 30 maart 2011 De resultaten van de internationale ideeënwedstrijd Brussels Courthouse, Imagine the Future! Tentoonstelling Architecture for Justice in het Paleis voor Schone Kunsten (31.03.2011 – 15.05.2011) www.brusselscourthousecontest.be Het Justitiepaleis in Brussel, gebouwd tussen 1866 en 1883 door Joseph Poelaert, bepaalt de skyline van de stad. Maar vandaag is het gerechtsgebouw niet meer aangepast aan de huidige eisen inzake beveiliging en functionaliteit. Er is nood aan een bijzonder sterke visie om het Justitiepaleis te moderniseren en tegelijk zijn status als beschermd erfgoed te respecteren. Binnen dit kader besliste de Federale Regering om tijdens het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie in 2010 een internationale ideeënwedstrijd te lanceren om de mogelijke toekomstige functies van het Justitiepaleis en zijn onmiddellijke omgeving te onderzoeken. De Regie der Gebouwen en de FOD Justitie lanceerden op 20 juli 2010 een internationale ideeënwedstrijd onder de naam Brussels Courthouse, Imagine the Future! De deelnemers konden hun idee indienen binnen twee mogelijke scenario’s: één scenario waarbij het Justitiepaleis een (gedeeltelijk) justitiële functie behoudt en één waarbij die functie verdwijnt. De internationale respons op de wedstrijd was groot en uiteindelijk werden er 188 dossiers ingediend. Sommige hiervan bevatten een idee voor beide scenario’s. Voor het eerste scenario werden 81 ideeën ingediend, voor het tweede scenario ontvingen we 113 ideeën. Het resultaat De jury duidde binnen elk scenario drie laureaten aan: Scenario 1: behoud van een (gedeeltelijke) justitiële functie Eerste laureaat: Temporary Association Palace of Justice Brussels uit België (T.O.P. Office, Expo68) met ‘Redeveloping the basement of the Palace of Justice’ Tweede laureaat: Surentu / De Mul Architects uit Nederland (A. De Mul, S. Surentu, S. van Mastbergen) met ‘A new quarter of Justice in Brussels, Judging in a contemporary environment’ Derde laureaat: City 4 uit Nederland (Philip Mannaerts, Linda Holvast, Jue Qiu, Yan Shi) met ‘Elysium – A public destination underneath the courthouse’ Scenario 2: geen justitiële functie meer Eerste laureaat: Scale uit België (Géraldine Lacasse, Julie Collet) met ‘Pas de Palais, Pas de Palais’ Tweede laureaat: Graphical arch uit België (Gilles Ramaekers) met ‘Rencontre urbaine’ Derde laureaat: Pierre Silande en Mickael Papin uit Frankrijk met ‘Rue du Palais’

[email protected] - Gulden Vlieslaan 87 bus 2 – 1060 Brussel Tel. : 32 (0)2-541 65 05 – Fax : 32 (0)2-541 70 70 - Mobile 0479- 31 26 91 - www.regiedergebouwen.be

3

Brussel, 30 maart 2011 Het prijzengeld (60 000, €) wordt verdeeld over de verschillende laureaten in beide scenario’s: - 15.000,- € voor de eerste laureaat - 10.000,- € voor de tweede laureaat - 5.000,- € voor de derde laureaat. De tentoonstelling ‘Architecture for Justice – Brussels Courthouse, Imagine the Future !’ Teneinde het maatschappelijk debat over de toekomst van het Justitiepaleis te voeden, worden de ideeën van de laureaten evenals een selectie van andere interessante ideeën voorgesteld in de tentoonstelling Architecture for Justice. Brussels Courthouse, Imagine the Future! in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel (Ravensteinstraat 23 te 1000 Brussel). In totaal worden een dertigtal ideeën voorgesteld. Daarnaast bevat de tentoonstelling ook een historisch luik met authentieke documenten (waaronder een architectuurtekening van Joseph Poelaert) afkomstig uit het archief van de Stad Brussel en het Algemeen Rijksarchief en enkele foto’s van fotograaf en videokunstenaar Marie-France Plissart. De tentoonstelling loopt van 31 maart tot 15 mei 2011 en is gratis toegankelijk voor het publiek. De expo vestigt de aandacht op de belangrijkste vragen van het debat over de toekomst van het Justitiepaleis, zijn architectuur, zijn plaats in de stad, zijn gebruik. Waar kan het Justitiepaleis in de toekomst symbool voor staan? Hoe kan de geschiedenis van de plek zichtbaar blijven? Hoe kan de monumentaliteit van dit icoon blijven bestaan? Hoe kan dit stadsdeel een rol spelen in de dynamiek van Brussel? Kan deze historische architectuur functioneren in een actuele maatschappij? De tentoonstelling is een co-productie van de Regie der Gebouwen, de Federale Overheidsdienst van Justitie, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur en BOZAR ARCHITECTURE. Architecture Workroom Brussels werd uitgenodigd als gastcurator. www.brusselscourthousecontest.be Alle ideeën die werden ingediend kunnen vanaf 30 maart 2011 (om 18u30) geconsulteerd worden op www.brusselscourthousecontest.be. Iedereen kan er zijn waardering en zijn mening geven over de ingezonden ideeën. Johan Vanderborght, Woordvoerder Regie der Gebouwen Tel.: +32 (0)2 541 65 05, Mobile: +32 (0)479 31 26 91 [email protected] Lieselot Bleyenberg, Woordvoerster Beleidscel Minister van Justitie +32 (0) 496/13.53.61, [email protected] Annelien Mallems, Press Officer BOZAR ARCHITECTURE +32 (0)2 507 84 48, [email protected]

PS: Bij gebruik van illustraties, graag vermelding van de auteurs Persbeelden beschikbaar op aanvraag bij [email protected] of via de website www.bozar.be/pers

[email protected] - Gulden Vlieslaan 87 bus 2 – 1060 Brussel Tel. : 32 (0)2-541 65 05 – Fax : 32 (0)2-541 70 70 - Mobile 0479- 31 26 91 - www.regiedergebouwen.be

4

Brussel, 30 maart 2011 Voorstelling van de laureaten Scenario 1: behoud van een (gedeeltelijke) justitiële functie Eerste laureaat: Temporary Association Palace of Justice Brussels (België) Team: T.O.P. office (stichter Luc Deleu, stedenbouwkundige architect; Isabelle De Smet, architecte, Steven Van den Bergh, architect) Expo68 (Stijn Boon, architect; Gregoy Chapelle, architect; Tomas Devos, architect; Tim Doudelet, architect; Nils Duerlinck, architect; Wim François, architect; Jos Vandenbreeden, architect; Eugeen Liebaut, architect en stedenbouwkundige designer) Dossiernummer 117 op www.brusselscourthousecontest.be Idee: ‘Redeveloping the basement of the Palace of Justice’ -

-

herbestemming van de sokkel onder het justitiepaleis en het recycleren van 15.000 m² gewelfde ruimtes de creatie van een nieuwe wandel- en recreatieve verbinding tussen de beneden- en de bovenstad, doorheen de sokkel van het gerechtsgebouw het herstellen van de verbindingen uit het oorspronkelijke stadsweefsel (de straten die verdwenen zijn door de bouw van het justitiepaleis) in de sokkel het opnieuw in gebruik nemen van de binnenkoeren van het gerechtsgebouw als buitenruimte een nieuwe invulling geven aan de vrijgemaakte ruimtes (15.000 m²) die in verbinding staan met de commerciële en recreatieve activiteiten in de Hoogstraat en de Blaesstraat het ontwikkelen van culturele en toeristische opportuniteiten langsheen de monumentale patrimonium-as met de hellende vlakken, van het circuit van de Miniementrap tot aan de Salle des Pas Perdus en de binnenkoeren van het gerechtsgebouw toegang tot de koepel voor het publiek, met panoramisch zicht over de stad het instand houden van de justitiële functie in de ruimtes boven de sokkel

Het herstel van de verbindingen uit het oorspronkelijke stadsweefsel in de sokkel van het Justitiepaleis (Temporary Association Palace of Justice Brussels)

5

Brussel, 30 maart 2011

De herbestemming van de sokkel onder het Justitiepaleis en het recycleren van 15.000 m² gewelfde ruimtes. (Temporary Association Palace of Justice Brussels )

Tweede laureaat: Surentu / De Mul Architects (Nederland) Team: Arthur De Mul, Architect; Steven Surentu, Architect; S. van Mastbergen (rendering) Dossiernummer 163 op www.brusselscourthousecontest.be Idee : ‘A new quarter of Justice in Brussels, Judging in a contemporary environment’ -

-

de kwaliteit van het gerechtsgebouw ligt in zijn directe omgeving en de justitiële bestemming ervan, dat weliswaar meer in beeld moet worden gebracht de justitiële functies dienen behouden te blijven in het gerechtsgebouw om twee redenen: de genius loci (de symboliek van de plaats) en het duurzaam standpunt van de stad de activiteiten van de verschillende gerechtshoven in het justitiepaleis groeperen een stedenbouwkundige transformatie van de directe omgeving teneinde er een echt justitiecentrum van te maken (verplaatsing van de tramlijn, vergroten van de ondergrondse parking, de aanleg van een wandelplein, de creatie van een groene zone, …) een duurzame ontwikkeling (het feit om niet te verhuizen kan bijdragen tot een vermindering met 95 % op de impact op de stedenbouw) de plaats waar het gerechtsgebouw zich bevindt, is goed voorzien van openbaar vervoer het openen van de oorspronkelijke binnenkoeren met het plaatsen van een glazen overdekking creëert een serene en aangename werkruimte

6

Brussel, 30 maart 2011

Het openen van de binnenkoeren en de overdekking in glas (Surentu / De Mul Architects)

De stedenbouwkundige transformatie van de directe omgeving (verplaatsing van de tramlijnen, vergroten van de ondergrondse parking onder het Poelaertplein, de aanleg van een wandelplein, de creatie van een groene verbindingszone met de benedenstad). (Surentu / De Mul Architects)

7

Brussel, 30 maart 2011 Derde laureaat: City 4 (Nederland) Team: Philip Mannaerts, architect; Linda Holvast, architect; Jue Qiu, architect; Yan Shi, architect Dossiernummer 161 op www.brusselscourthousecontest.be Idee: ‘Elysium – A public destination underneath the courthouse’ -

-

-

het herinrichten van het justitiepaleis zoals het oorspronkelijk was voorzien het bijvoegen van een nieuwe functie dankzij het verplaatsen van de administratieve functies en de opslag van documenten naar de nabijgelegen justitiegebouwen (campus Justitie) het centraliseren van alle rechtbanken met hun directe administratieve cellen in het justitiepaleis het openen van de sokkel van het justitiepaleis in een publieke zone en het creëren van nieuwe verbindingen tussen de Miniemenstraat, de Wolstraat, de Wynantsstraat en het Poelaertplein de nieuwe publieke zone in de sokkel wordt een geheel van straten, pleinen en is verbonden met winkels, horéca en andere openbare gelegenheden, een verbinding tussen de benedenen de bovenstad de openbare en commerciële functie draagt bij tot de financiering van het onderhoud van het justitiepaleis het openen van de binnenkoeren voor het publiek, met elk zijn eigen thema gebaseerd op de zes zintuigen (zien, horen, ruiken, voelen, proeven, het onderbewustzijn) het installeren van een hedendaagse structuur op het Poelaertplein voor de organisatie van een openbare markt het Poelaertplein als voetgangerszone de aanleg van groene zones

Groene publieke zones rond het gebouw (City 4)

8

Brussel, 30 maart 2011

De sokkel van het justitiepaleis als publieke verbindingszone tussen de beneden- en de bovenstad, Inrichten van galerijen in de sokkel van het gerechtsgebouw (City 4)

Scenario 2: geen justitiële functie meer in het Justitiepaleis Eerste laureaat: Scale (België) Team: Géraldine Lacasse, Julie Collet Dossiernummer 64 op www.brusselscourthousecontest.be Idee: ‘Pas de Palais, Pas de Palais’ -

-

het justitiepaleis kan nooit iets anders worden dan een justitiepaleis het is ondenkbaar om het justitiepaleis een andere invulling te geven de dag dat de justitiële functie verdwijnt, verdwijnt ook het justitiepaleis door toevoegingen en door het wegnemen van elementen wordt het justitiepaleis getransformeerd tot een stadswijk (zoals het Paleis van Diocletius in Split of het amfitheater in Firenze) een evolutie naar een levend monument, het justitiepaleis als zichtbaar fundament voor een nieuwe stadswijk

9

Brussel, 30 maart 2011

De evolutie van het justitiepaleis tot levend monument, een zichtbaar fundament voor een nieuwe stadswijk (Scale)

Door toevoeging en wegnemen van elementen wordt het justitiepaleis getransformeerd tot een nieuwe stadswijk, vergelijkbaar met het Paleis van Diocletius in Split of het amfitheater in Firenze (Scale)

10

Brussel, 30 maart 2011 Tweede laureaat: Graphical arch (België) Team: Gilles Ramaekers Dossiernummer 93 op www.brusselscourthousecontest.be Idee: ‘Rencontre urbaine’ -

-

het justitiepaleis is op stedenbouwkundig vlak niet verbonden met zijn omgeving, het is niet meer aangepast aan onze tijd de justitiële functies verdwijnen uit het justitiepaleis evenals uit de andere gerechtsgebouwen in de directe omgeving opnieuw een verbinding tussen de beneden- en de bovenstad creëren via woningen/ cultuur (bibliotheek, tentoonstellingsruimte, receptieruimtes, sport, kunstzinnige activiteiten, handel, horéca, wandelwegen, …) het justitiepaleis wordt een ‘Palais du Peuple’, een paleis voor en van het volk de heraanleg van het Poelaertplein als voetgangerszone met ondergronds doorgaand verkeer (auto / tram) de creatie van een watervlak op het voorplein van het Palais du Peuple, die dient als een reflectiespiegel van de architectuur van het gebouw de vroegere omliggende gerechtsgebouwen worden ingericht als woning de creatie van een nieuw Justitiepaleis, moderne en transparant op het Poelaertplein

Het justitiepaleis wordt een ‘Palais du Peuple’, van en voor het volk, (Graphical arch)

11

Brussel, 30 maart 2011

De creatie van een nieuw, modern en transparant justitiepaleis naast het bestaande gebouw (Graphical arch)

De heraanleg van het Poelaertplein, een betere verbinding tussen de beneden- en de bovenstad (Graphical arch)

12

Brussel, 30 maart 2011 Derde laureaat: Pierre Silande en Mickael Papin (Frankrijk) Team: Pierre Silande, Mickael Papin Dossiernummer 58 op www.brusselscourthousecontest.be Idee: ‘Rue du Palais’ -

-

-

het justitiepaleis is één van de belangrijkste symbolen in de stad het justitiepaleis staat niet meer in verbinding met de stad; alleen de gevel aan het Poelaertplein heeft een link met de directe omgeving, de drie andere gevels zijn volledig afgescheiden van hun omgeving (parking, helling) de salle des pas perdus als een openbare ruimte die de beneden- en de bovenstad en de Marollenwijk met elkaar verbindt nieuwe bestemming voor het justitiepaleis: de stad neemt het gebouw terug in de creatie van een ‘rue du Palais’ doorheen het gebouw (salle des pas perdus, de centrale portiek, de grote trap) een aanbouw van handelsruimtes en diensten die de ‘rue du Palais’ afscheidt van de rest van het gebouw (creatie van terrassen in de binnenkoeren, …) de buitenkant van het gerechtsgebouw richt zich voortaan naar de stad toe een concentratie van woningen en kantoren rond het gebouw die telkens wordt onderbroken aan de drie toegangen van het justitiepaleis en de ‘rue du Palais’ het bewaren van de perceptie van het justitiepaleis op verre afstand een link met de directe omgeving via residentiele bewoning in de Miniemenstraat / de Wynantstraat (parking in silogebouw) die in verbinding staat met de benedenstad en de Marollenwijk, en tertiaire functies in de Wolstraat en op het Poelaertplein groene dakterrassen en een nieuwbouw op het Jan Jacobsplein

Het justitiepaleis wordt ‘rue du Palais’, een openbare ruimte die de beneden- en de bovenstad met elkaar verbindt (Pierre Silande en Mickael Papin)

13

Brussel, 30 maart 2011

Een concentratie van woningen, kantoren, handelszaken als aanbouw rond het Justitiepaleis (Pierre Silande en Mickael Papin)

14

Brussel, 30 maart 2011 Enkele cijfers 188 175 81 113 27 72 116

Kandidaten Ontvankelijke inzendingen Ideeën scenario 1 Ideeën scenario 2 Nationaliteiten Belgische inzendingen Internationale inzendingen

Deelnemende landen - aantal inzendingen België Nederland Frankrijk Duitsland Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Italië Rusland Griekenland Zwitserland Servië Mexico Spanje China Japan Zuid-Korea Ierland Argentinië Ile de la Réunion Egypte Portugal Denemarken Canada Kroatië Bulgarije Turkije Australië Israël

72 19 17 9 9 8 6 4 3 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Kalender 20 juli 2010 15 oktober 2010 16 november 2010 8 december 2010 Januari 2011 Februari 2011 30 maart 2011 31 maart 2011 15 mei 2011

Oproep internationale ideeënwedstrijd Afsluiting van de inschrijvingen voor de wedstrijd Afsluiting van de indiening van de dossiers Eerste vergadering van de jury Selectie van de laureaten voor scenario 1 Selectie van de laureaten voor scenario 2 Bekendmaking van de resultaten van de wedstrijd Lancering website, vernissage tentoonstelling Opening van de tentoonstelling voor het publiek Sluiting van de tentoonstelling

15

Brussel, 30 maart 2011 Samenstelling van de jury In de jury zetelden vertegenwoordigers van de verschillende betrokken beleidsdomeinen: Justitie, Regie der Gebouwen, Monumenten en Landschappen, de stad Brussel, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Koning Boudewijnstichting, de architectuur en de Europese Unie. De heer Olivier Bastin, bouwmeester van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was voorzitter van de jury. De vertegenwoordiger van de Europese Unie beschikte over een adviesfunctie maar had geen stemrecht. Voorzitter Olivier Bastin, de bouwmeester van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Leden Pascale Engelmann, architect Vertegenwoordiger van de Regie der Gebouwen Filip Heyndrickx, ingenieur en diensthoofd ‘Infrastructuur’ directie Rechterlijke organisatie Vertegenwoordiger van de Federale Overheidsdienst Justitie Françoise Pissart, socioloog en directeur Armoede & Sociaal gerecht / Migratie / imago van de stad Brussel Vertegenwoordiger van de Koning Boudewijnstichting Guido Vanderhulst, wd. voorzitter Koninklijke Commissie en consultant expert in sociaal en industrieel erfgoed Vertegenwoordiger van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Stephane Duquesne, architect Vertegenwoordiger van de Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Peter Benuska, architect Vertegenwoordiger van de Europese Unie Jean-Pierre Demeure, ingenieur en directeur van de dienst Stedenbouw van de Stad Brussel Vertegenwoordiger van de stad Brussel Albert Goffart; architect en directeur Stedenbouw Vertegenwoordiger van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Xaveer De Geyter, achitect – stedenbouwkundige

16

Brussel, 30 maart 2011 Tentoonstelling Architecture for Justice – Brussels Courthose, Imagine the Future! De tentoonstelling toont een dertigtal inzendingen en belicht een brede diversiteit aan invalshoeken. Het is niet enkel de bedoeling de winnaars op een podium te zetten. De tentoonstelling is opgebouwd rond vijf belangrijke uitdagingen voor de toekomst van het justitiepaleis, waarop de gepresenteerde ideeën en voorstellen antwoorden bieden: -

Waar kan het justitiepaleis in de toekomst symbool voor staan? Hoe kan de geschiedenis van de plek zichtbaar blijven? Hoe kan de monumentaliteit van dit icoon blijven bestaan? Hoe kan dit stadsdeel een rol spelen in de dynamiek van Brussel? Kan deze historische architectuur functioneren in een actuele maatschappij?

Samen met de veiligheid- en bouwhistorische studies vormen de resultaten van de internationale ideeënwedstrijd en deze tentoonstelling een sterk vertrekpunt voor de opmaak en implementatie van een toekomstproject voor het justitiepaleis en het omliggende stadsdeel. 1. Symbool Waar kan het justitiepaleis in de toekomst symbool voor staan? Het justitiepaleis is al meer dan honderd jaar een kolossaal symbool. Het torent uit boven de omgeving en wordt door de fysieke impact op de stad onvermijdelijk met Brussel geassocieerd. Het bezet een centrale rol in het Belgische gerechtssysteem en is daardoor hét nationale symbool voor justitie. Iedereen herkent het silhouet van dit gebouw en erkent de positie die het in de maatschappij bekleedt. Het draagt tal van betekenissen, binnen alle sectoren van de samenleving. Hoe wenselijk zijn deze connotaties, en hoe zijn ze door de jaren heen ingekleurd? Abstracte waarden en subjectieve ervaringen zijn op het justitiepaleis geprojecteerd. Stadslegendes, historische feiten en actuele controverses spelen een rol. De presentie en de schaal van het gebouw kunnen verwondering opwekken, maar ook onderdrukking. De stijl en de ornamentiek moesten ooit waarden als gelijkheid en rechtvaardigheid uitdrukken. Toch straalt het verouderde en logge karakter van het complex ook negatief af op het gerechtelijk apparaat. Iets doen met het justitiepaleis betekent dus ingrijpen in de culturele en symbolische waarden van heel veel mensen tegelijkertijd.

‘Equilibre précaire’ van A. Chaudemanche / BXLMRS 2. Genius loci Hoe kan de geschiedenis van de plek zichtbaar blijven? In een hoofdstad als Brussel heeft elke plek een rijke geschiedenis, die onvermijdelijk de beleving en de betekenis bepaalt. De eerste stedelijke ontwikkeling in Brussel kwam tot stand in de vallei van de Zenne. In de loop van de geschiedenis vestigden de autoriteiten en de culturele bolwerken zich op de heuvelflanken. Zo ontstonden de Treurenberg (als plek voor religieuze macht), de Coudenberg (voor bestuurlijke macht) en later in de negentiende eeuw de Justitieberg die via grote assen met de stad werd verbonden. De bouw van het justitiepaleis was erg omstreden. Straten verdwenen, gronden werden onteigend en de lagergelegen arbeiderswijk van de Marollen kwam in de verdrukking.

17

Brussel, 30 maart 2011 Architectuur kan niet anders dan met deze geschiedenis rekening houden, als met een geest die zijn rechten op de plek opeist. Maar welke delen van het verleden willen we bewaren en zichtbaar maken? Wat is werkelijk belangrijk van alle dingen die hier zijn gebeurd en die zich op deze plaats hebben bevonden? En als het justitiepaleis zelf ook geschiedenis is geworden, welke sporen zal het dan nalaten?

‘Justitieberg – Mont Justice’ van Legrand / S. Guyuomarc’h / G. Sardin 3. Monument Hoe kan de monumentaliteit van dit icoon blijven bestaan? Een gebouw wordt nooit zomaar een publiek monument. Niet alleen vinden er activiteiten of gebeurtenissen plaats die het belangrijk maken – het voldoet ook aan bepaalde vormelijke eigenschappen. Het ontwerp van een monument als het justitiepaleis ging gepaard met een specifieke stedelijke setting en een architecturale enscenering. Ritme, orde, symmetrie, repetitie, schaal en verticaliteit zijn sleutelbegrippen in de totstandkoming van dit monument, dat sinds 1883 het decor vormt voor het gezag van het gerechtelijk apparaat. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw staan monumenten onder druk. Oude monumenten worden figuurlijk uitgehold omdat de waarden waarnaar ze verwijzen niet meer over een ruim maatschappelijk draagvlak beschikken. Nieuwe monumenten oprichten lijkt om dezelfde reden al helemaal onmogelijk. Wat is dus de toekomst van een ouderwetse monumentaliteit als die van het justitiepaleis? Kan het alleen nog maar zichzelf zijn, als een monument? Is het nodig dit monumentaal decor te neutraliseren? Of heeft een hedendaags gerechtsgebouw nood aan een nieuw en luchtig monumentaal karakter?

‘From Ziggurat to Assemblage’ van A. D’Hooghe // ORG

4 Stedelijke dynamiek Hoe kan dit stadsdeel een rol spelen in de dynamiek van Brussel? Een historische stad is geen homogeen geheel, maar hangt als een lappendeken aan elkaar. De verschillende onderdelen moeten op elkaar afstemmen en de ene wijk mag de andere niet in de schaduw stellen. Het justitiepaleis speelt momenteel een belangrijke rol in Brussel. Het is eminent zichtbaar in de skyline en is aldus een bekend oriëntatiepunt. Sinds de oprichting leeft het justitiepaleis als het ware in onmin met de buren. Een grote oppervlakte in de stad is monofunctioneel aan justitie voorbehouden. Het stedelijk leven houdt noodgedwongen halt voor de blinde gevels van het justitiepaleis. De verkeersstromen lopen als het ware in de knoop op het Poelaertplein. De verbindingen tussen boven- en benedenstad worden niet gebruikt.

18

Brussel, 30 maart 2011 De vraag is dus hoe het justitiepaleis kan omgevormd worden tot een echt stedelijk element, dat dingen mogelijk maakt, aanstuurt, integreert en in beweging zet. Met welk publiek programma kan het geïnjecteerd worden? Welke nieuwe functies zorgen ervoor dat de potenties die het heeft voor het stadsleven, zich ontplooien?

‘Liberation – Podium Poelaert’ van Soerten Leth // Sleth Modernism

5 Functionaliteit Kan deze historische architectuur functioneren in een actuele maatschappij? Als iets niet nuttig en bruikbaar is, kan het nooit architectuur zijn. De functionele en dienende rol van het justitiepaleis wordt sinds enkele decennia in vraag gesteld. Aan de strenge hedendaagse normen op het vlak van comfort, veiligheid, leesbaarheid, functionaliteit, efficiëntie en energieverbruik beantwoordt het vandaag niet meer. Deze tekorten hebben een prijs, zowel wat renovatiekosten en energiefacturen betreft als op het gebied van publieksvriendelijkheid en veiligheid. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel gerechtelijke functies ondertussen naar nabijgelegen gebouwen verhuisd zijn. Dit is deels te verklaren door de verbouwingen en uitbreidingen van de afgelopen decennia. Het gebouw is veel van haar oorspronkelijke zuiverheid kwijt. De actuele mogelijkheden op het vlak van reconversie en reorganisatie mogen niet onderschat worden. Kunnen ontwerpvernuft, technologie en ecologie het gebouw helemaal klaarstomen voor hedendaags en toekomstig gebruik? Of kan efficiëntie enkel worden bereikt door efficiënte vormen van hedendaagse architectuur?

‘More Justice for the Palace’ van Pepijn Van Voorst

19

Brussel, 30 maart 2011 Lijst van de voorgestelde ideeën - Tentoonstelling Thema: Hoe kan de geschiedenis van de plek zichtbaar blijven? (Genius Loci) Team: Temporary Association Palace of Justice Brussels (T.O.P. office & EXPO68) Titel: ‘Redeveloping the basement of the Palace of Justice’ Scenario: 1 België Dossiernummer 117 Team: Anais Legrand, Sarah Guyomarc’h & Guillaume Sardin Titel: ‘Justitieberg – Mont justice’ Scenario: 1 Frankrijk Dossiernummer 133 Team: SCALE Titel: ‘Pas de Palais, Pas de Palais’ Scenario: 2 België Dossiernummer: 64 Team: Johan Cool & Lotte Mattelaer Titel: ‘Mont les Marolles’ Scenario: 2 België Dossiernummer 11 Thema: Waar kan het justitiepaleis in de toekomst symbool voor staan? (Symbool) Team: métamorphOse | collectif d’architectes Titel: ‘Synapse’ Scenario: 1 Belgium Dossiernummer: 78 Team: Oliveira-Ruivo Titel: ‘Brussels Palais of Justice’ Scenario: 1 Griekenland / Portugal Dossiernummer: 71 Team: Alessandro Bua & Jad Semaan Titel: ‘Euro Babel’ Scenario: 2 Nederland Dossiernummer: 122

20

Brussel, 30 maart 2011 Team: BXLMRS Titel: ‘L’equilibre précaire’ Scenario: 2 België Dossiernummer 147 Team: AVA sprl Titel: ‘Une montagne pour Bruxelles’ Scenario: 2 België Dossiernummer 178 Team: Bureau M Architecten Titel: ‘Denkbeeld’ Scenario: 1 Nederland Dossiernummer 166 Team: Peter Janssen & Suzy Van Gerwen Titel: ‘Ruïne’ Scenario: 2 België Dossiernummer 98 Thema: Hoe kan de monumentaliteit van dit icoon blijven bestaan? (Monumentaliteit) Team: ORG Titel: ‘From Ziggurat (Totalizing Form) to Assemblage (Pluralist Form)’ Scenario: 2 België Dossiernummer 116 Team: Quatre Architecte Titel: ‘Monuments’ Scenario: 2 België / Frankrijk Dossiernummer 112 Team: Karel Van Dael & Tim Willems Titel: ‘Second Skin’ Scenario: 2 België Dossiernummer 141 Team: Office Kersten Geers David Van Severen, Guido Jan Bral & Kuehn Malvezzi Titel: ‘Grand Tour Moderne’ Scenario: 2 België / Duitsland Dossiernummer 115 Team: Donis Titel: ‘This is not a scaffolding’ Scenario: 1 Nederland Dossiernummer 91

21

Brussel, 30 maart 2011 Thema: Kan deze historische architectuur functioneren in een actuele maatschappij? (Functionaliteit) Team: Pepijn van Voorst Titel: ‘More justice for the palace’ Scenario: 1 Nederland Dossiernummer 120 Team: Europe Studio Architects Titel: ‘Against Symmetry’ Scenario: 2 Verenigd Koninkrijk / Griekenland Dossiernummer 27 Team: Hootsmans + Bruggink Titel: ‘Zeldzame architectonische monstruositeit | het labyrint’ Scenario: 2 Nederland Dossiernummer 55 Team: VASO ARCHITECTS Titel: ‘Broek-Sell’ Scenario: 1 Spanje / Portugal Dossiernummer 67 Team: Art Of Building Titel: ‘Vertical Flexible Beauty’ Scenario: 1 Nederland Dossiernummer 102 Team: No-Naam Collective Titel: ‘BXL Courthouse’ Scenario: 1 België Dossiernummer 113 Team: Graphical Arch Titel: ‘Rencontre Urbaine’ Scenario: 2 België Dossiernummer 93 Thema: Hoe kan dit stadsdeel een rol spelen in de dynamiek van Brussel? (Stedelijke dynamiek) Team: City4 Titel: ‘Elysium – A public destination underneath the courthouse’ Scenario: 1 België / Nederland / China Dossiernummer 161

22

Brussel, 30 maart 2011 Team: UM-Architects Titel: ‘Het justitiepaleis van Brussel, leefbaar monument’ Scenario: 2 België Dossiernummer 118 Team: Pierre Silande & Mickael Papin Titel: ‘Rue du Palais’ Scenario: 2 Frankrijk Dossiernummer 58 Team: Joris De Baes, Carole Margerand, Klaas Moerman, Cristian Suau & Bart Verstappen Titel: ‘Walkscape’ Scenario: 1 België Dossiernummer 128 Team: Nicolas Van Eetvelde, Emmanuel De Keersmaeker & Laurent Wydemans Titel: ‘BrAC | Brussels Arts Center’ Scenario: 2 België Dossiernummer 148 Team: Sleth Bau Titel: ‘Podium Poelaert’ Scenario: 2 Denemarken Dossiernummer 80 Team: Surentu | de Mul Architects Titel: ‘A new quarter of justice in Brussels “Judging in a contemporary environment” Scenario: 1 Nederland Dossiernummer 163 Team: Bogdan & Van Broeck Architects Titel: ‘Justice for all’ Scenario: 2 België Dossiernummer 126

23

Brussel, 30 maart 2011 Praktische informatie Architecture for Justice – Brussels Courthouse, Imagine the Future! Adres Paleis voor Schone Kunsten – Foyers 1 tot 5 Ravensteinstraat 23 1000 Brussel

Data 31.03 tot en met 15.05.2011 Openingsuren Dinsdag tot Zondag, van 10 tot 18.00 uur Donderdag, van 10 tot 21.00 uur Gesloten op maandag Tickets Vrije toegang BOZAR info & tickets +32 (0)2 507 82 00 – [email protected] - www.bozar.be - www.bozarblog.be *** Website www.brusselscourthousecontest.be Voorstelling van alle ingediende ideeën On line vanaf 30.03.2011, 18u30 [email protected]

24

Brussel, 30 maart 2011 Perscontacten

Regie der Gebouwen Gulden Vlieslaan 87 b2 B - 1060 Brussel Johan Vanderborght Woordvoerder T. +32(0)2 541 65 05 T. +32 (0)479 31 26 91 [email protected] * Paleis voor Schone Kunsten Ravensteinstraat 23 B – 1000 Brussel Annelien Mallems Press Officer BOZAR WORLD MUSIC, ARCHITECTURE & FESTIVAL T. +32(0)2 507 84 48 T. +32(0)479 98 66 04 [email protected] * Beleidscel Stefaan De Clerck, minister van Justitie Lieselot Bleyenberg Woordvoerster T. +32 (0) 496/13.53.61 [email protected] * Beleidscel Didier Reynders, vice-eerste minister en minister van Financiën bevoegd voor de Regie der Gebouwen David Maréchal Woordvoerder +32(0)2 574 87 17 [email protected]

Persbeelden beschikbaar op aanvraag bij [email protected] of via de website www.bozar.be/pers

25