Persconferentie 02.07
LICHT Iets wat je nooit zou kunnen benoemen Omdat het zo wit is en zo licht Zo onvatbaar dat je het altijd zou willen Dat je dag in dag uit zou zoeken Tot zelfs dat zoeken iets van jou zou worden Een tweede lichaam
Peter Verhelst
2
1. Inleiding Op het ritme van de zomer brengt Watou, het kunstdorp in de westhoek, verhalen van verschillende curatoren. Watou 2009 / Verzamelde Verhalen #01 is de eerste editie van het nieuwe kunstenfestival: een verzameling kunst op het snijvlak van taal en beeld. Joost Declercq, Hans Martens, Angelique Campens, Willy Tibergien en Peter Verhelst tekenen voor onzichtbare en onvermoede verhalen op spannende locaties: een polyfonie van jong en oud, een eerste hoofdstuk van een boeiend verhaal. Watou 2009 wil plaatsmaken voor experiment, voor levende verhalen binnen en buiten, voor wederzijdse bevruchting van verschillende generaties, van verschillende disciplines. We opteren voor eerherstel van de weerloosheid: een open ontmoeting van cultuurliefhebbers met dromers, denkers en doeners die een eigen verhaal vertellen. We stappen af van de inhoudelijke opbouw rond een thema. Een reeks artistieke verhalen hebben als bindmiddel dat een curator ze de moeite vindt om door te geven in de specifieke context van Watou: mooie herinneringen, reflecties én nieuwe ontdekkingen. Disciplines als beeldende kunst, architectuur, poëzie, literatuur, theater, fotografie, animatie en erfgoed komen aan bod. Beeldende kunst en poëzie blijven sterkhouders: deze disciplines verkennen dan ook sinds het ontstaan van de mensheid de grenzen tussen taal en beeld, tussen tekens en betekenis. Cross-overs naar andere kunstdisciplines zijn toegelaten, maar niet verplicht. Grafisch bureau Canjotto ontwierp een gepaste nieuwe huisstijl. De lijn vertrekt vanuit het gegeven dat nieuwe, creatieve dingen vaak ontstaan op onverwachte momenten: een snelle krabbel op een papieren servet in een café of restaurant. Het nieuwe logo, de liggende en richtinggevende W van Watou, gevormd door de twee gekantelde en gestapelde ‘V’s’ van Verzamelde Verhalen, is niet direct leesbaar als een ‘W’. Afgesneden op de rand, de grens van de bladspiegel: een letter die beeld wordt, een beeld dat woord wordt, betekenis krijgt. Watou 2009, tussen taal en beeld, eigenzinnig verzamelde verhalen in een bijzonder dorp aan de schreve.
Perspagina www.watou2009.be Om optimaal gebruik te kunnen maken van op www.watou2009.be. Deze registratie fotomateriaal te downloaden en dit tot 6 U krijgt dan toegang tot de digitale zaalzichten door fotograaf Koen de Waal van dit fotomateriaal vrij gebruik maken
het persaanbod, willen wij vragen zich te registreren zal het mogelijk maken om onbeperkt teksten en september 2009. versie van het persdossier, campagnebeeld en enkele van de verschillende tentoonstellingsruimtes. U kan mits vermelding van © Koen de Waal.
Heeft u toch nog vragen, neem dan contact op met de persdienst: Colette Castermans / Hoofd pers & communicatie
[email protected] / +32 (0)59 56 45 89 Sylvie De Coster / Assistent pers & communicatie
[email protected] / +32 (0)59 56 45 98
3
2. Een wandeling doorheen Watou De kassa bevindt zich in het Grensland, vanaf die locatie vertrekt de bezoeker voor een wandeling langsheen de locaties. Waaraan mag men zich verwachten?
Rusthuis Curator: Joost Declercq ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue’ Topwerken uit de eigenzinnige collectie Vanmoerkerke vinden een tijdelijk onderkomen in de kille ruimtes van het voormalige rusthuis. Dit lijkt wel zeer contradictorisch. Terwijl de meeste werken een positieve en gedreven kijk op de wereld geven, doen de architectuur en de geschiedenis van het rusthuisgebouw ons noodgedwongen nadenken over het leven en het vergankelijke. Hoe en waar de kunstwerken en de ruimte elkaar emotioneel raken is de leidraad doorheen het uitgestippelde tentoonstellingsparcours. De kleuren rood, geel en blauw werden gekozen als dé katalysator voor de beleving, refererend aan de magistrale reeks schilderijen Who’s afraid of Red, Yellow and Blue (1966-’67) van Barnett Newman. Ondanks de schijnbaar pretentieloze eenvoud van deze immens grote abstracte werken – gebruikmakend van de kleuren rood, geel en blauw – zijn het voor veel mensen toch uiterst confronterende werken als ze eenmaal gepresenteerd zijn in het museum. Zo erg zelfs dat een man, uit onmacht tegenover zoveel ongrijpbaarheid, uiteindelijk effectief het werk van het Stedelijk Museum in Amsterdam te lijf ging met een mes. De ondraaglijke radicaliteit van kunst wordt nu eenmaal nog steeds veel te laat geaccepteerd door een breder publiek. Gelukkig zijn er mensen zoals verzamelaars om te geloven in de betekenis van de waanzinnige strijd van de kunstenaar. Curator Joost Declercq liet zich leiden door de aanhoudend misleidende schoonheid van kunst: poëtisch, verleidelijk, confronterend. Deze intuïtieve benadering mag hopelijk ook de toeschouwer meevoeren in de ontdekking van deze collectie en voor iedereen de beleving worden van een eigen avontuur. Werk van: Diana Al-Hadid, Sylvie Fleury, Thomas Hirschhorn, Mark Wallinger, Dike Blair, Michael Brown, Adel Abdessemed, Mark Dion, Chris Burden, Angela Bulloch, Sam Durant, Elmgreen & Dragset, Hans-Peter Feldmann, Peter Halley, Roni Horn, Toni Matelli, Jack Pierson, Michael Sailstorfer, Jessica Stockholder, Jonathan Monk, Adam McEwen, Sarah Morris, Dirk Skreber
Voortuin Rusthuis Curator: Willy Tibergien i.s.m Jess de Gruyter, Poëziecentrum In de voortuin van het rusthuis ontdekt u een audiovisuele poëziecollage – samengesteld door de jonge dichter en videast Jess de Gruyter. Animatie versus documentaire, beeld versus woord, oud versus jong, voordragen versus fulmineren; uit een archief beeldmateriaal werd een mooie selectie bijeengesprokkeld die het vooral voorzien heeft op het levendige, vrolijke en rebellerende. 50 minuten lang worden de grenzen van het medium afgetast; ingenieuze animatietechnieken, beelden uit de oude doos, experimenten die niet gescreend of gepubliceerd mochten worden maar die toch de weg naar onze selectiekamer hebben gevonden, kortom: beelden die ook op uw netvlies dienen gebrand te worden.
4
Met snel opeenvolgende teksten en beelden van onder meer Gust Gils, Bart FM Droog, Piet Paaltjens, J.H. Leopold, Mark van Tongele, Jan Lauwereyns, Bart Meuleman, Boris Ryzhy, Johan Joos, Marcel van Maele, Hans Verhagen, Dirk van Bastelaere
Sint-Bavokerk Curator: Joost Declercq Een kerk is een plek van bezinning en rust. Architectuur en licht zijn hierbij de belangrijkste geleiders. De kerk van Watou is echter overladen door barokke religieuze artefacten, die uiteindelijk de mogelijkheid tot zo’n spirituele beleving verstoren. De twee werken die in de kerk gepresenteerd worden, genereren een cerebrale en ongebonden ervaring van licht en tijd, en contrasteren zo sterk met de visuele chaos in de kerk. Het werk van Liam Gillick speelt met kleur en licht in het verlengde van de glasraamtraditie. Elmgreen & Dragset mijmeren in hun werk over de tijd en het eeuwigdurende. Werk van: Elmgreen & Dragset, Liam Gillick
Huisje naast Parochiezaal Curator: Willy Tibergien Hier wordt een intieme hommage gebracht aan de Zuid-Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker, die in 1965 op 31-jarige leeftijd zelfmoord pleegde. Zij liet een qua omvang beperkt, maar kwalitatief bijzonder belangrijk en boeiend oeuvre na. Haar tragische leven wordt geëvoceerd in de televisiedocumentaire Korreltjie niks is my dood uit 2001. Op het gelijkvloers wordt een selectie getoond uit de visuele poëzie van Renaat Ramon, in onze contreien zowat de chef de file van dit genre, dat trouwens voor de eerste keer in Watou aan bod komt. Zijn gedichten worden als ‘behang’ geïntegreerd in de ruimte. En in deze intieme ruimte wordt telkens op zondag een beperkt publiek van vijf, hooguit zes mensen comfortabel geconfronteerd met dichters, die er vier keer gedurende vijftien minuten uit hun werk voorlezen en de toehoorders te woord staan (“Voorleessalons” – zie ook ‘evenementen’). In een andere kamer wordt het gedicht ‘Nieuwstad 14’ van Bart Moeyaert, dat als een plan op de bodem ligt, verlicht door een luster van Colin Waeghe en op een tussenniveau combineert Florette Dijkstra tekening met tekst. Werk van: Florette Dijkstra, Renaat Ramon, Colin Waeghe, Bart Moeyaert, docu over Ingrid Jonker
Blauwhuys Curator: Peter Verhelst i.s.m. Maud Bekaert Dat was wat er stond: licht. Niets meer, niets minder. Zo veel jaren van concentratie en oefening waren nodig geweest om tot dat ene woord te komen. Licht. Wie de letters zag, wist dat de steenkapper de manieren moet hebben gekend om een wonde toe te dienen – de snijvlakken van de letters zijn soms sabelhouwen, soms messteken, sommige lijken aangebracht met een pinknagel. De steenkapper moet wonden hebben bestudeerd, waardoor anders stulpen sommige letters uit en gapen andere en zijn weer andere nauwelijks krasjes?
5
Hoe kan iemand die niet alle bloemkelken heeft betast weten dat elke letter een stengel heeft, een vruchtbeginsel, meeldraden, een stamper, een bloembol die uitloopt? (fragment uit Huis van de Aanrakingen, Peter Verhelst) Een choreografie van lijnen en woorden in een regie van Peter Verhelst. Het kloppende hart is een zwarte leisteen van Maud Bekaert met daarin een woord gebeiteld. Er is een stem, een fluisterstem. Er zijn geluiden. Een woekerplant van Johan Tahon kronkelt doorheen de zolder van de oude stallingen van het Blauwhuys, houtskooltekeningen van Jan Op de Beeck, een braakbal van papier en inkt van Brody Neuenschwander. Op enkele zaterdagen zijn er live-voorstellingen door Brody (zie ook ‘evenementen’), meestal is er een projectie. In de voortuin van het Blauwhuys worden literatuurfragmenten getoond. Werk van: Peter Verhelst, Johan Tahon, Jan Op de Beeck, Maud Bekaert, Brody Neuenschwander
Klooster ‘Restricted Art Zone’ De eerste verdieping van het klooster wordt door kunstenaar Jan Verhaeghe uitgeroepen tot een ‘Restricted Art Zone’. Zijn artistieke ingrepen zijn het gevolg van een denkproces over en met kunst. De idee primeert op de zintuiglijke voorstelling, waarin taal een cruciale rol speelt. Leitmotiven zijn Verhaeghes (artistieke) preoccupaties, zoals waarheid/schijn/vervalsing, (zelf)censuur en beeld(ver)vorming. In het klooster brengt hij 3 installaties ‘The right to copy’, ‘Voyeur!’ en ‘Viewpoint#0’ waarin deze thema’s worden uitgewerkt aan de hand van het mondiale copyrightteken, witte bordkrijtjes, zegellakstempels, een wemelende massa videotape, een deurspionnetje. Rien à voir? Werk van: Jan Verhaeghe
Grensland Curator: Hans Martens (HISK – Hoger Instituut voor Schone Kunsten Gent) ‘Polyfonie’ In Watou 2009 is er in het Grensland werk te zien van zowel kunstenaars die momenteel in het HISK verblijven en werken als van laureaten van de voorbije jaren. Onder de titel ‘Polyfonie’ wordt de meerstemmigheid en diversiteit van het hedendaagse veld van beeldende kunsten benadrukt. Maar polyfonie zorgt ook voor harmonie. Werken uit verschillende media kunnen perfect samen getoond worden onder één dak. Ieder werk is te beschouwen als een voorstel aan de bezoeker, een uitnodiging om het werk op zich te waarderen. Naarmate het bezoek vordert, ontstaat er een verhaal, gaan elementen uit het ene werk over in het andere, blijven er echo’s hangen of ontstaan er kleine ontsporingen. Zo schrijft iedere individuele bezoeker zijn eigen verhaal met zijn eigen accenten, toevoegingen en weglatingen. Maar ook de kunstenaars schrijven hun eigen verhaal en doen dat ook soms letterlijk met woorden (in neon, op muurtekeningen, in notitieboekjes, luid en krachtig uitgesproken of gefluisterd). Werk van: Steven Baelen, Mike Carremans, André Catalão, Audrey Cottin, Stefaan Dheedene, Lara Dhondt, Masashi Echigo, Assaf Gruber , Simon Gush, Ermias Kifleyesus, Emi Kodama, Adam Leech, Jitka Mikulicova, Carola Mücke,
6
Femmy Otten, Niklaus Rüegg, Ruth Sacks, Sarah & Charles, Bastiaan Schevers, Anne Schiffer, Joris Van de Moortel, Rinus Van de Velde, Maarten Vanden Eynde, Herman Van Ingelgem, Frederik van Simaey, Lauren von Gogh, Colin Waeghe, Sarah Westphal
Kelder van de brouwerij Curator: Willy Tibergien In de regel is gekozen voor een gedicht uit een recente bundel, maar de selectie is niet door thematische, programmatische of ideologische overwegingen geïnspireerd. Wel is naast kwaliteit ook verscheidenheid betracht, zonder evenwel naar pariteit te streven: Nederlandse en Vlaamse dichters (een onderscheid dat het Poëziecentrum principieel niet maakt, maar waar in de praktijk wel rekening mee dient gehouden te worden), dichters en dichteressen (waarvoor dezelfde opmerking geldt), ‘gevestigden’ en befaamden, jongeren en debutanten. Hiermee komen meteen diverse stellingen en poëtica’s aan bod, van het lyrische intimisme tot en met het (post)postmodernisme. Aan poëzie is hier een vorm gegeven die van oudsher de reputatie heeft de meest volmaakte te zijn en die bij uitstek geschikt is om de ruimte te veroveren. Van dertig dichters is namelijk een gedicht gedrukt op een witte ballon met een doorsnede van 35 cm. De ballonnen hangen, gevuld met helium, tegen het zwarte plafond in de zwarte kelder van de brouwerij die het beroemde hoppebier brouwt. Bezoekers kunnen een ballon naar zich toe trekken, het gedicht lezen en daarna de ballon weer loslaten. Zij kunnen in deze unieke poëzie-installatie rustig wandelen tussen de ‘luchtige’ gezichten van de actuele poëzie. Het publiek wordt actief bij het gebeuren betrokken. Aan het onthaal kan men een pakket ballonnetjes kopen, eentje daarvan ter plekke laten vullen en het oplaten, al dan niet voorzien van een poëtisch bericht, een amoureuze boodschap of kritische commentaar. Ballonnen suggereren lichtheid, speelsheid, vreugde, feest. Die ballonnen zullen wellicht een tijdje als satelliet te zien zijn, boodschappen op eenzame hoogte waarvan niemand de uiteindelijke bestemming kent, niemand weet in welke handen de fragmenten zullen vallen en tot welke nieuwe verhalen ze zullen inspireren. Werk van: Ramsey Nasr, Jeroen Theunissen, Willie Verhegghe, Frédéric Leroy, Dirk van Bastelaere, Jacob Groot, Geert van Istendael, Kurt De Boodt, Luuk Gruwez, Liesbeth Lagemaat, Inge Braeckman, Tom Van de Voorde, Bernard Dewulf, Charles Ducal, Philip Hoorne, Geert Buelens, Roland Jooris, Ester Naomi Perquin, Marjoleine de Vos, Erik Lindner, Hedwig Speliers, Eva Gerlach, Joke van Leeuwen, Erik Spinoy, Johan de Boose, Bart Janssen, Mark Insingel, Rozalie Hirs, Ruth Lasters
Oud Gemeentehuis Curator: Angelique Campens ‘Strategie voor een verloren landschap’ Startende vanuit de opdracht een architecturale reflectie te ontwerpen van Watou, creëren Office Kersten Geers David Van Severen (architectuur) samen met Bureau Bas Smets (landschapsarchitectuur) een masterplan voor Watou, ‘een dorp aan de grens’. Ze bieden een alternatief voor de verlinting in Vlaanderen. Een lezing van de topografie, infrastructuur, bebouwing en vegetatie vormen de uitgangspunten van het project wat voornamelijk een experiment zal worden om te onderzoeken wat het Vlaamse landschap is. Werk van: Office Kersten Geers David Van Severen, Bureau Bas Smets
7
3. Evenementen Openingsweekend: performance ‘Een zee van licht’ Op 4 juli wordt het nieuwe festival feestelijk geopend met de performance ‘LICHT’. 500 lampionnen in rijstpapier zullen de lucht ingelaten worden op de site van het Blauwhuys. Deze ballonnen werken als miniatuur heteluchtballonnen en geven een prachtig lichteffect als deze opstijgen om vervolgens een betoverend zwevend lichtpunt aan de hemel te worden gedurende 7 à 10 minuten. De lampionnen worden bedrukt met een ontwerp van Maud Bekaert, letterbeeldhouwster. In het prachtige decor rond de vijver van het Blauwhuys, toepasselijk naast de theatrale choreografie van Peter Verhelst rond het thema Licht, hebben we héél veel helpende handen nodig. We nodigen dan ook iedereen in Watou uit om deel te nemen aan deze romantische start van een mooie zomer én feestelijke kick of van een nieuwe kunstenfestival! Deze performance is afhankelijk van de weersomstandigheden en zal niet doorgaan bij slecht weer. Praktisch: Blauwhuys (Trappistenweg 17) – 4 juli - 22u – gratis - iedereen welkom! Gratis bus van en naar Poperinge: opstap: 21u30, Grote Markt Poperinge
Dichter bij jou: wekelijks voorleessalon Watou 2009 wil poëzie dichter bij lezers brengen en dus komt de dichter tot bij jou. Willy Tibergien selecteerde een tiental dichters die uit hun cocon kruipen en deze zomer in Watou voorlezen uit eigen werk. Elk weekend op zondag, leest één dichter voor tijdens vijf sessies van een vijftiental minuten. Per sessie worden maximum vijf personen toegelaten. Het wordt een intiem, ontroerend samenzijn, met doorgewinterde poëzieliefhebbers en enthousiaste nieuwkomers onder elkaar. De dichter tegenover jou, zijn gedichten als voer voor geest en verbeelding. Je kunt deze ervaring opdoen in de besloten ruimte van het huisje naast de parochiezaal, op een gezellige zolderkamer. Sfeerverlichting en zetels om in weg te dromen zijn voorzien. Bevestigd: Geert van Istendael, Bart Moeyaert, Charles Ducal, Renaat Ramon, Willie Verhegge, Peter Holvoet-Hanssen, Inge Braeckman, Liesbeth Lagemaat, Jeroen Theunissen, Erik Spinoy. Een overzicht van de dichters en de data waarop ze voorlezen, vind je op www.watou2009.be. Praktisch: Huisje naast Parochiezaal (Blauwhuisstraat) – 9 zondagen – 5 sessies 14u, 14u30, 15u, 15u30, 16u – gratis – inschrijven vanaf 13u30 (max. 25 personen per dag)
Choreografie Brody Neuenschwander Een mix van mime, dans en kalligrafie. Op een vijftal zaterdagen brengt Brody Neuenschwander in het Blauwhuys de choreografie live. Meer info volgt op www.watou2009.be
8
4. Praktisch
Periode: Van 04.07.2009 tot 06.09.2009 Openingsuren: ma-zat: zon- en feestdagen:
14u tot 19u 11u tot 19u
Onthaal en kassa: De kassa bevindt zich in het Grensland (op het einde van de Kapelaanstraat) en sluit om 18u. Geen voorverkoop. Enkel contante betaling. Tarieven: Individueel Groepen (vanaf 15p) Studenten en CJP Shop: De shop van Gemeentehuis Hier worden dichtbundels
€ 10 € 7 € 5
het Poëziecentrum bevindt zich op het Watouplein in het Oud en volgt de openingsuren van de tentoonstelling. van alle vertegenwoordigde dichters (en van vele andere) en bloemlezingen te koop aangeboden.
Toegankelijkheid: Alle tentoonstellinglocaties bevinden zich op wandelafstand rond het dorpsplein van Watou. U kan alle plekken bezoeken in een volgorde naar keuze. De totale afstand van het parcours bedraagt ca. 2 km. Tentoonstellingscahier Watou 2009: Dit lees- en kijkboek is opgebouwd als een vrije wandeling doorheen de tentoonstelling, een bundeling reflecties en indrukken van de hand van curatoren en kunstenaars. Met prachtige fotografie van Koen de Waal. Te koop aan € 20 aan het onthaal (Grensland), in de shop van het Poëziecentrum (Oud gemeentehuis) en in de betere boekhandels in Vlaanderen en Brussel. Formaat: 235 x 170 staand Aantal pagina’s: 160 (corpus) Afwerking: softcover Prijs: € 20 Uitgeverij: Borgerhoff & Lamberigts, Gent Vormgeving: Canjotto, Brugge Druk: Guido Maes, Gent Fotografie: Koen de Waal (dorpsgezichten en impressies Watou) ISBN 9789089310750 © 2009, Borgerhoff & Lamberigts nv
Gidsen: Op iedere locatie zijn er goed opgeleide suppoosten aanwezig die uitleg kunnen verschaffen bij kunstwerken. De bezoekers kunnen hen simpelweg aanspreken en zij zullen hen graag te woord staan.
9
Openbaar vervoer: Er is een trein naar Poperinge. Aan het station biedt de busmaatschappij De Lijn heel wat faciliteiten via de belbus. Men kan dagelijks om het uur vanuit Poperinge station naar Watou markt reizen. In de weekdagen start deze service om 9.35 tot 19.35 uur; op zonen feestdag is dat vanaf 10.35 tot 18.35 uur. Zowel voor de heen- als de terugtocht dient u te bellen, minstens twee uur op voorhand en indien mogelijk zelfs de dag voordien. U geeft door aan welke halte u wilt op- en afstappen en op welk, moment u wenst aan te komen. De Lijn vertelt wanneer u aan de opstaphalte moet staan. De belbuscentrale is open van maandag tot vrijdag van 6.30 tot 19 uur en op zaterdag, zon- en feestdag van 8 tot 19 uur. Voor een optimale service wordt aangeraden tussen 12 en 16 uur te bellen. T belbuscentrale +32 (0)59 56 52 56
5. Verblijfsarrangement Voor wie de streek verder verkennen, hebben de logiesuitbaters in Poperinge en Watou speciaal voor deze Watou 2009 een leuk verblijfsarrangement uitgewerkt bestaande uit een of meerdere overnachtingen, een knooppuntenfietskaart ‘Westhoek Zuid’, een toegangsticket voor Watou 2009, een WesthoekVoordeelpas en een kortingsbon voor de cahier Watou 2009. Het arrangement kan rechtstreeks geboekt worden bij de logiesuitbater, prijs is afhankelijk van het type logies. Een gezellige B&B op het platteland of een knus hotel in de stad, er is voor elk wat wils… Een overzicht van de deelnemende logiesuitbaters en hun contactgegevens, vind je op www.watou2009.be en www.poperinge.be.
10
6. Partners en Sponsors Watou 2009 / Verzamelde Verhalen #01 was niet mogelijk geweest zonder het vertrouwen en financieel engagement van volgende partners en sponsors:
11
