Pedagogisch werkplan
Kinderdagverblijf Kakelbont
April 2015
0
Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 2 Hoofdstuk 1 ............................................................................................................................................ 3 Plek van de locatie in de woonomgeving. ............................................................................................... 3 Visie. ........................................................................................................................................................ 3 Pedagogisch speerpunten. ...................................................................................................................... 4 Uitgangspunten. ...................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2 ............................................................................................................................................ 7 Opendeuren beleid. ................................................................................................................................. 7 Gezond (en bewegen). ............................................................................................................................ 7 Welbevinden. ........................................................................................................................................... 8 Creatief en actief. .................................................................................................................................... 8 Het hechtingsproces. ............................................................................................................................. 10 De groep. ............................................................................................................................................... 11 De structuur en het dagritme. ................................................................................................................ 12 Praktijkvoorbeelden: .............................................................................................................................. 12 Respect voor het individu. ..................................................................................................................... 14 Werken aan zelfvertrouwen. .................................................................................................................. 14 Zelfstandigheid bevorderen. .................................................................................................................. 14 Seksuele ontwikkeling. .......................................................................................................................... 15 Cognitieve ontwikkeling, ........................................................................................................................ 16 Motorische ontwikkeling. ....................................................................................................................... 16 Praktijkvoorbeelden: .............................................................................................................................. 17 Zorg voor elkaar. ................................................................................................................................... 18 Conflicten en problemen oplossen. ....................................................................................................... 18 Het samenleven op de groep. ............................................................................................................... 18 Praktijkvoorbeelden: .............................................................................................................................. 19 Beroepshouding. ................................................................................................................................... 20 Respectvol omgaan met elkaar. ............................................................................................................ 20 Omgaan met regels en grenzen. ........................................................................................................... 21 Rituelen, fantasie, plezier en humor. ..................................................................................................... 22 Praktijkvoorbeelden: .............................................................................................................................. 22 Hoofdstuk 3 .......................................................................................................................................... 24 Pedagogische ondersteuning door middel van werkoverleg en teamoverleg....................................... 24 Pedagogische ondersteuning (van de pedagogisch consulent). .......................................................... 24 Inzet van pedagogisch medewerkers bij uitstapjes. .............................................................................. 25 Praktijkvoorbeeld: .................................................................................................................................. 25 Hoofdstuk 4 .......................................................................................................................................... 26 Stamgroep. ............................................................................................................................................ 26 Pedagogisch medewerker- kind ratio en de omvang van de stamgroep. ............................................. 26 Stamgroep ruimte en structuur. ............................................................................................................. 26 Ruilen van dagen................................................................................................................................... 27 Een extra dag opvang (incidenteel). ...................................................................................................... 27 Hoofdstuk 5 .......................................................................................................................................... 28 Communicatie tussen ouders en pedagogisch medewerkers............................................................... 28 Communicatie tussen ouders en het management. .............................................................................. 28 Kindbespreking. ..................................................................................................................................... 28 Medezeggenschap. ............................................................................................................................... 28 Hoofdstuk 6 .......................................................................................................................................... 29 Evaluatie. ............................................................................................................................................... 29 Slotwoord. .............................................................................................................................................. 29
1
Voorwoord Kinderopvang Haarlem heeft een centraal pedagogisch beleidsplan met 5 uitgangspunten, welke gebaseerd zijn op de 4 basis opvoedingsdoelen van de Wet Kinderopvang. Kinderdagverblijf Kakelbont heeft een pedagogisch werkplan waarin beschreven staat, hoe wij het centraal pedagogisch beleidsplan in de praktijk toepassen. Het tot stand komen van dit pedagogisch werkplan is een proces geweest van ruim anderhalf jaar. We hebben gedurende deze tijd in onze overleggen stil gestaan bij en gediscussieerd over opvoedingstheorieën en met elkaar van gedachten gewisseld over onze visie. Over de verschillende onderwerpen hebben we van te voren artikelen en vakliteratuur gelezen. De pedagogisch medewerkers hebben een pedagogisch verdiepingstraject gevolgd, waarin zij de theorie van M. Riksen Walraven en de 6 interactievaardigheden hebben besproken en geleerd. Het bedenken en formuleren van het pedagogisch werkplan is een boeiend leerproces geweest en heeft bijgedragen tot meer eenduidigheid en afstemming op de werkwijze met de kinderen. Daarnaast heeft ieder individueel teamlid op haar eigen wijze stil gestaan bij de vraag; wat maakt dat ik kinderen kan begeleiden. Dit leerproces heeft ons als pedagogisch medewerkers bewuster en zekerder gemaakt in de belangrijke taak die we hebben in de opvoeding van kinderen en de bijdrage die wij kunnen hebben aan het welbevinden van kinderen ?op het kinderdagverblijf Het resultaat van de verdieping en de discussies leest u voornamelijk in hoofdstuk 2. In dit hoofdstuk beschrijven wij de 4 basis opvoedingsdoelen van de Wet Kinderopvang en de 5 uitgangspunten van Kinderopvang Haarlem. Bij de voorbeelden kunt u lezen welke 6 interactievaardigheden daarbij ingezet kunnen worden, hoe wij de basisdoelen en uitgangspunten toepassen in de praktijk. Wij streven er naar dat ons beleid herkenbaar en toegankelijk is voor iedereen, voor ouders en voor ons als pedagogisch medewerkers. De dialoog tussen ons als pedagogisch medewerker, de ouders en de oudercommissie van ons kindercentrum zien wij daarom als een hoofdzaak. Omdat opvoeding en kinderopvang sterk verweven zijn met maatschappelijke ontwikkelingen zullen wij ons beleid steeds opnieuw toetsen en afstemmen in dialoog met de ouders van onze doelgroep. De functies van het pedagogisch werkplan zijn: Het ouder/verzorgers mogelijk maken om op inhoudelijke gronden een keuze te maken voor een kinderdagverblijf. Het selecteren en inwerken van nieuwe medewerkers op grond van een pedagogische visie. Het scheppen van inzicht in het handelen in de dagelijkse praktijk. Het vaststellen van richtlijnen om het werk te toetsen en te evalueren Het in gesprek komen met ouders/verzorgers en medewerkers over de opvang, ontwikkeling, begeleiding en opvoeding van kinderen. Het pedagogisch werkplan ligt voor alle ouders ter inzage in de ouderhoek van het kindercentrum. Het pedagogisch werkplan wordt ten minste 1 keer in de 3 jaar geëvalueerd en zo nodig bijgesteld met de oudercommissie. Dit is een taak van de clustermanager, die daarbij eventueel een beroep kan doen op de pedagogisch consulente.
Met dank aan het team van Kakelbont, de oudercommissie en de pedagogisch consulente, voor de bijdrage in de discussies.
Jacqueline Joosten
In het pedagogisch werkplan worden de pedagogisch medewerkers in vrouwelijke vorm genoemd. In plaats van 'haar en zij' kan ook 'zijn en hij' gelezen worden. Het kind wordt in de mannelijke vorm genoemd. In plaats van ‘hij of hem’ kan ook ‘zij of haar’ gelezen worden. Met “ wij en ons” worden alle medewerkers bedoeld, dus pedagogisch medewerkers en leidinggevenden. Gebruikte namen in de voorbeelden zijn fictief. In het pedagogisch werkplan wordt verschillende malen verwezen naar protocollen, deze liggen ter inzage in de ouderhoek (centrale hal, rechts van de deur).
2
Hoofdstuk 1
Plek van de locatie in de woonomgeving. Kinderdagverblijf Kakelbont is gevestigd in het centrum van Haarlem in een groot authentiek grachtenpand. Kakelbont is een relatief groot kindercentrum met 8 kinderdagverblijf groepen en 3 naschoolse opvanggroepen. De leeftijdsopbouw is zowel horizontaal als verticaal, hierdoor kan de ouder een bewuste keuze maken. Er is een babygroep met 8 babyplaatsen van 0 tot circa 1 jaar, een dreumesgroep met 10 dreumesplaatsen van 1 tot circa 2 jaar, een baby-dreumesgroep met 9 plaatsen van 0 tot circa 2 jaar, 2 verticale groepen met 12 kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar en 3 peutergroepen met 14 kinderen van circa 2 tot 4 jaar. De ouders en kinderen van Kakelbont zijn divers en hebben verschillende achtergronden. Kinderen hebben zowel behoefte aan ruimte voor autonomie als aan verbondenheid, dat is in alle culturen gelijk. Bij Kakelbont werken per groep maximaal 3 vaste gediplomeerde pedagogisch medewerkers, de kinderen komen op vaste dagen waardoor er een verbondenheid ontstaat tussen pedagogisch medewerkers en kinderen en tussen de kinderen onderling. De pedagogisch medewerkers van Kakelbont zijn HBO en MBO geschoold, waardoor de pedagogische kwaliteit hoger is dan de minimale eis in de Wet Kinderopvang. Bij Kinderopvang Haarlem werkt een pedagoog, zij coacht de adjuncten en pedagogisch medewerkers. Kakelbont is gelegen in het centrum van Haarlem, dit heeft vele voordelen; een uitstapje naar het station of bezoek aan een hofje, een wandeling met de bolderkar, een boodschap halen in de stad of spelen in een stadsspeelplaats is één van de activiteiten welke wij bijna dagelijks ondernemen. Elk jaar gaan we met auto’s naar de geitenboerderij in het Amsterdamse Bos en met de trein naar de speeltuin in Santpoort Noord. Deze uitstapjes zijn haalbaar met de hulp van veel ouders. Kakelbont heeft drie buitenspeelruimtes welke specifiek ingericht zijn op de leeftijd van de kinderen. e Op de begane grond is de 1 gang incl. de buitenruimte specifiek ingericht voor kinderen van 0 tot 2 jaar. e De 2 gang incl. de buitenruimte is specifiek voor kinderen van 0 tot 4 jaar. e e Op de 1 etage zijn drie peutergroepen, de groepen maken gebruik van de buitenruimte bij de 2 gang en hebben e de beschikking over het dakterras. Voor een activiteit kunnen zij uitwijken naar de Naschoolse Opvang. Op de 1 etage bevindt zich de kussen ruimte en de bouwhoek van de Naschoolse Opvang, deze wordt ook door het kinderdagverblijf gebruikt. Het team van kinderdagverblijf Kakelbont is gezamenlijk verantwoordelijk voor het creëren van een open, warme en veilige sfeer waarin pedagogisch medewerkers, ouders en kinderen respectvol en zorgvuldig met elkaar omgaan en waar veel aandacht en ruimte is voor gevoelens, rituelen, fantasie, plezier en humor.
Visie. De visie van kinderdagverblijf Kakelbont is gebaseerd op de visie van Kinderopvang Haarlem. Ieder kind is een uniek en sociaal wezen, en heeft er recht op, zich te ontwikkelen in zijn eigen tempo en op zijn eigen wijze. Het pedagogisch beleid van Kinderopvang Haarlem is erop gericht kinderen de mogelijkheid te geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Kakelbont Hier komen kinderen nog kwetsbaar en klein die mogen zichzelf en verschillend zijn aandacht, verzorging, veiligheid en rust stimulerend speelgoed is een “must” liefde en respect voor groot en klein het is fijn om op Kakelbont te zijn.
3
Pedagogisch speerpunten. In de zoektocht naar speerpunten van waaruit wij werken met kinderen hebben we ons verdiept in en laten inspireren door de theorie van een aantal bekende pedagogen. Van de pedagogen Korcak, Gordon en Malaguzzi spraken de theorieën ons het meeste aan. Hun uitgangspunten proberen wij in ons werken met de kinderen na te streven. Korczak (1878 – 1942) was een Poolse kinderarts en stichtte in 1911 een kindertehuis. In 1942 is hij samen met de kinderen afgevoerd naar het vernietigingskamp Treblinka. Hij ontwikkelde een pedagogiek waarbij het kind centraal staat. Zijn gedachtegoed is wereldwijd verspreid. De uitgangspunten van zijn theorie: Respect tonen voor elk kind zoals het is. Elk individu heeft eigen verantwoordelijkheid voor zichzelf en voor de omgeving Uitgangspunt van Kinderopvang Haarlem: Zelf, ontdekken Gordon (1918 – 2002) was een Amerikaanse psycholoog. Hij werd wereldwijd beroemd met zijn boek “Luisteren naar kinderen” waarin hij uitlegt hoe opvoeders en kinderen beter met elkaar kunnen communiceren zonder dat volwassenen daarbij hun macht misbruiken. De basismethode: Actief luisteren naar kinderen door te kijken naar hun lichaamstaal In de communicatie zoveel mogelijk “ik boodschappen” geven Uitgangspunt van Kinderopvang Haarlem: Vertrouwen Malaguzzi (1920 – 1994) was verbonden aan scholen en kindercentra in het Italiaanse Reggio Emilia. Zijn ideeën zijn voortgekomen uit dertig jaar ervaring in het werken met kinderen. De theorie: Elk kind spreekt zijn eigen taal, heeft zijn eigen belevingswereld die hij moet kunnen uiten. Het kinderdagverblijf moet een inspirerende omgeving zijn die een uitdaging biedt en een bijdrage levert in de ontwikkeling van het kind. Uitgangspunt van Kinderopvang Haarlem: Plezier, samen, ontdekken, zelf, vertrouwen
4
Uitgangspunten. Uitgangspunten voor het schrijven van dit pedagogisch werkplan zijn: o De richtlijnen voorgeschreven door de Wet Kinderopvang. o Het waarborgen van de sociaal-emotionele veiligheid van kinderen o Het bieden van mogelijkheden voor kinderen voor het ontwikkelen van hun persoonlijke competentie o Het bieden van mogelijkheden voor kinderen voor het ontwikkelen van hun sociale competentie o Het overdragen van normen en waarden De pedagogische uitgangspunten van Kinderopvang Haarlem o Vertrouwen o Zelf o Samen o Ontdekken o Plezier
De uitgangspunten integreren wij in de praktijk met de 6 interactievaardigheden, onderscheiden door M.Riksen Walraven en onderzocht door het Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek: o o o o o o
Sensitieve responsiviteit, emotionele steun Respect voor de autonomie Structureren en grenzen stellen Praten en uitleg geven Ontwikkelingsstimulering Begeleiden van positieve interacties tussen kinderen
Alle pedagogisch medewerkers beschikken over de interactievaardigheden; sensitieve responsiviteit, respect voor autonomie, structureren en grenzen stellen, praten en uitleggen, ontwikkelingsstimulering en het begeleiden van positieve interacties tussen kinderen.. De eerste drie interactievaardigheden zijn direct gerelateerd aan de eerste competentie van de Wet Kinderopvang “Veiligheid”. Veilig voelen is een voorwaarde voor kinderen om zich verder te kunnen ontwikkelen. De laatste drie interactievaardigheden worden ook wel de “educatieve” vaardigheden genoemd. Pedagogisch medewerkers leren de sociale, persoonlijke en morele competenties aan kinderen. (drie van de vier basisdoelen van de Wet Kinderopvang). Jaarlijks worden er begeleiding en beoordelingsafspraken gemaakt met betrekking tot de interactievaardigheden, waardoor de kwaliteit gewaarborgd blijft. Tevens vinden er regelmatig overleggen plaats waarin de vaardigheden centraal staan. o
Sensitieve responsiviteit, emotionele steun
Sensitieve responsiviteit verwijst naar de mate waarin pedagogisch medewerkers adequaat ingaan op signalen die aangeven dat het kind zich niet goed voelt of behoefte heeft aan contact of aan een andere vorm van emotionele ondersteuning. De pedagogisch medewerker heeft oog voor de emotionele toestand van het kind, en door hier passend en tijdig op te reageren voelt het kind zich begrepen, geaccepteerd en veilig. Een kind moet zich gezien en gehoord voelen, tijdens stressvolle maar ook tijdens niet-stressvolle momenten. Een sensitieve pedagogisch medewerker voelt (probeert te snappen) wat de behoeften, stemmingen en mogelijkheden van het kind zijn, en onderneemt de juiste actie (respons), passend bij het kind. o
Respect voor de autonomie
Respect voor de autonomie van een kind verwijst naar de mate waarin een pedagogisch medewerker de individualiteit, motieven en perspectieven van het kind erkent en respecteert. Een pedagogisch medewerker die veel respect voor de autonomie van het kind heeft, geeft hen zoveel mogelijk de kans om dingen zelf te doen en uit te proberen. Ook het stimuleren zelf oplossingen te bedenken en deze vervolgens te respecteren hoort hierbij. o
Structureren en grenzen stellen
Hierbij gaat het om de vaardigheid om aan kinderen duidelijk te maken wat er van hen verwacht wordt en er tevens voor te zorgen dat zij zich daar ook aan houden. De kinderen weten wat er van hen verwacht wordt doordat de situaties, activiteiten en taken zodanig gestructureerd zijn dat zij deze kunnen overzien. Kinderen kunnen zich aan de regels houden doordat de pedagogisch medewerker de grenzen vooraf duidelijk gesteld heeft, en consistent is en doortastend in het hanteren van de grenzen. Als kinderen negatief gedrag vertonen, reageert de pedagogisch medewerker adequaat, dus passend bij de overtreding en het ontwikkelingsniveau van de kinderen. Bovendien wordt aandacht besteed aan de negatieve consequenties van het gedrag voor andere kinderen door het geven van uitleg en het bieden van alternatieven.
5
o
Praten en uitleg geven
Hierbij gaat het om de verbale interacties tussen de pedagogisch medewerker en het kind; de frequentie, maar vooral de vorm en inhoud. Het is belangrijk vaak met kinderen te praten op een niveau dat aansluit bij hun ontwikkeling en interesses en de kinderen te stimuleren hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. Voor de ontwikkeling van taal is het belangrijk dat de pedagogisch medewerker haar eigen acties en de acties van de kinderen van woorden voorziet (ondertitelen). o
Ontwikkelingsstimulering
Het gaat hierbij om de stimulering van de persoonlijke competentie van kinderen, en dan vooral om de “extra” dingen die de pedagogisch medewerker doet om de motorische, cognitieve en taalontwikkeling en de creativiteit te stimuleren. Het is goed om dagelijkse situaties te gebruiken om de ontwikkeling te stimuleren. Het is wel belangrijk “over stimulering” te voorkomen, door de uitdagende materialen en activiteiten die aangeboden worden aan te laten sluiten bij het ontwikkelingsniveau en de interesses van het kind. o
Begeleiden van interacties tussen kinderen
Hierbij gaat het om de vaardigheid om positieve interacties tussen kinderen te begeleiden en bevorderen. Het is belangrijk om spontane positieve acties op te merken en deze positief te benoemen, maar ook om situaties te creëren om positieve interacties te bevorderen en zelf het goede voorbeeld te geven. De samenhang tussen de basisdoelen van de Wet Kinderopvang, de uitgangspunten van de Kinderopvang Haarlem en het inzetten van de interactievaardigheden wordt in onderstaand schema weergegeven: Uitgangspunten Kinderopvang Haarlem Vertrouwen
Basisdoelen Kinderopvang
van
de
Wet
Zelf
Emotionele veiligheid Persoonlijke competentie
Samen
Sociale competentie Eigen maken van waarden, normen, cultuur
Ontdekken
Persoonlijke competentie Sociale competentie
Plezier
Persoonlijke competentie Sociale competentie Eigen maken van waarden, normen, cultuur
Emotionele veiligheid
6
Interactievaardigheden
Sensitieve responsiviteit, Respect voor de autonomie, Structureren en grenzen stellen, Praten en uitleg geven Sensitieve responsiviteit, Respect voor de autonomie, Structureren en grenzen stellen, Praten en uitleg geven, Ontwikkelingsstimulering Sensitieve responsiviteit, Respect voor de autonomie, Structureren en grenzen stellen, Begeleiden van interacties tussen kinderen Sensitieve responsiviteit, Respect voor de autonomie, Praten en uitleg geven, Ontwikkelingsstimulering, Structureren en grenzen stellen, Begeleiden van interacties tussen kinderen, Respect voor de autonomie, Begeleiden van interacties tussen kinderen, Sensitieve responsiviteit, Structureren en grenzen stellen, Praten en uitleg geven, Ontwikkelingsstimulering
Hoofdstuk 2 Opendeuren beleid. Kakelbont is een open, welkom kinderdagverblijf, waarbij de deuren van de groepen vaak openstaan. Elk kind heeft een vertrouwde plek binnen zijn eigen stamgroep. Kinderen kunnen geplaatst worden in twee stamgroepen. Aangezien kinderen graag bewegen, beweegt Kakelbont met ze mee. Binnen Kakelbont worden er mogelijkheden georganiseerd voor kinderen om buiten hun stamgroep te spelen. Kakelbont benut alle ruimtes, kinderen kunnen spelen in de gang of als zij of wij dat aangeven bij een andere groep. Kakelbont leeft, het is een fijne omgeving en is blij met iedereen die erbij wil horen. Door de groepsdeuren regelmatig open te zetten wordt er voor de kinderen meer bewegingsruimte gecreëerd. Hierdoor geven we de kinderen ruimte om de eigen persoonlijke en sociale ontwikkeling vorm te geven waarbij de emotionele veiligheid voorop staat. Kakelbont volgt de behoeftes van het kind met betrekking tot de ontwikkeling. Indien een kind aangeeft op een andere groep te willen spelen dan creëren we een veilige situatie, door goed te luisteren naar het initiatief van het kind, waar liggen de behoeftes en op welke wijze kan de ontwikkeling optimaal blijven verlopen. Hierdoor wordt het BKR(beroepskracht-kindratio) tijdelijk losgelaten om kinderen met elkaar te laten spelen. Het open deurenbeleid wordt alleen ingezet om positief bij te dragen aan de ontwikkeling van de kinderen. Aan het einde van de dag wordt tijdens de overdracht het welbevinden van het kind teruggekoppeld. Kakelbont werkt conform de regeling kwaliteit kinderopvang en de werktijdenregeling. Aan het begin, tussen de middag en aan het einde van de dag wordt er samengevoegd. De groepen starten op bepaalde dagen in de week samen, nadat van elke groep een pedagogisch medewerkers aanwezig is start de dag op de eigen stamgroep. Tussen de middag gaan groepen wederom samen, aansluitend op de slaapbehoefte van de kinderen en worden de wakkere kinderen rustige leeftijdsgerichte activiteiten aangeboden, zodat elke leeftijdsgroep de juiste uitdaging vindt. Om de sociale veiligheid en geborgenheid van het kind te garanderen houden wij tijdens het e e samenvoegen rekening met de groep waarin het kind zit. De 1 gang, de verticale gang en de 1 etage zijn e leefgemeenschappen op zich. In de 1 gang zijn kinderen geplaatst in de leeftijd van 0 tot 2 jaar. Babygroep Milan e werkt samen met baby-dreumesgroep Luna en dreumesgroep Sjila. In de 2 gang zijn twee verticale groepen e gesitueerd, Mimos en Sterre delen de badkamer en werken nauw samen. Op de 1 etage werken de 3 peutergroep Pebbles, Harlekijn en Bereboot samen. Het samenwerken van groepen is leeftijd gebonden en heeft te maken met de groepsindeling van Kakelbont. Er worden activiteiten aangeboden waarmee wij de kinderen uitnodigen om op de andere groep te komen spelen met leeftijdsgenootjes.
Gezond (en bewegen). Kakelbont heeft een voedingsbeleid gebaseerd op het centrale voedingsbeleid van Kinderopvang Haarlem. Gezond, gevarieerd, gezellig en samen eten en drinken en lekker veel bewegen. Dit is het uitgangspunt van Kakelbont om zo bij te dragen aan een goede groei en ontwikkeling van de baby’s, dreumesen en peuters. Kakelbont vindt het belangrijk om kinderen te leren genieten van samen lekker en gezond eten. De eetmomenten zijn gezellige momenten met de hele groep. Kakelbont streeft er naar om zoveel mogelijk biologische producten aan te bieden. Kakelbont gebruikt producten zonder toegevoegde suikers. Hoewel e-nummers en andere toevoegingen volgens de Voedsel en Warenautoriteiten veilig zijn, vinden veel ouders het prettig als hun kinderen er niet te veel van binnen krijgen. Kakelbont probeert daarom producten te kiezen zonder kleur, geur en smaakstoffen. Kakelbont heeft een (mini) tuin, er zijn 3 plantenbakken waar kinderen kunnen leren hoe producten groeien. Er is een plantenbak voor de neus, met planten, struiken en bloemen met geur. Er is een plantenbak mond, hierin worden eetbare producten verbouwd en er is een plantenbak voor de ogen, deze staat vol met mooie planten en bloemen. Uit onderzoek blijkt dat ouders en andere verzorgers van grote invloed zijn op het eetgedrag van later. Binnen het team van Kakelbont wordt dan ook regelmatig gesproken over de rol als pedagogisch medewerker. Wat stimuleert kinderen om te proeven en proberen, hoe ga je om met “lust ik niet” en wat zijn de regels wat betreft aan tafel blijven zitten als het speelgoed lonkt? Elke groep en elke pedagogisch medewerker heeft een eigen sfeer en aanpak. Een tafelmoment is bij uitstek een moment om met gerichte aandacht kinderen de mogelijkheid te bieden vaardigheden aan te leren met betrekking tot de persoonlijke competentie: kinderen kunnen zelf dekken, helpen mee, smeren zelf, opruimen, kiezen van beleg. Kinderen worden hierin ondersteund en gestimuleerd aansluitend op hun niveau. Het tafelmoment speelt ook een rol bij de ontwikkeling van de sociale competentie: het samen zijn, kinderen gaan elkaar nadoen, saamhorigheid, gezellig kletsen met elkaar , luisteren naar elkaar, een gevoel van er bij horen en afkijken van de pedagogische medewerker. Door het hanteren van tafelrituelen en regels leren kinderen spelenderwijs normen en waarden aan, elkaar helpen, respect krijgen voor de keuze van de ander.
7
Een voedingsmoment is meestal een moment van rust en gezellig samenzijn. Echter eten en drinken kan een punt van strijd geven en het weigeren door een kind een krachtig wapen. Om weerstrand en frustratie tegen voeding te voorkomen dringen we kinderen niets op en respecteren we de autonomie van het kind. Wanneer een dergelijke situatie zich voordoet moedigen we spelenderwijs eten en drinken aan. Vanaf 1½ jaar neemt het groeitempo van de dreumes sterk af en daarmee ook de eetlust. Dit is een periode waarin eten problematisch kan worden en maaltijden uitdraaien op machtsstrijd. De peuter komt immers in de koppigheidsfase en heeft snel door hoe hij “macht” kan uitoefenen op volwassenen. Bij kakelbont is eten geen strijd. Af en toe wat minder eten is geen probleem. Het loont niet om “lust ik niet” te roepen, een nieuwe smaak proberen en gezellig gedrag aan tafel wordt geprezen. Door te blijven zorgen voor een gezond aanbod en een kind zelf te laten bepalen hoeveel het eet, leert het vrijwel altijd om met de groep mee te eten. Dreumesen en peuters hebben een automatische rem. Zij voelen het als ze genoeg hebben. Door eten op te dringen, blijkt het op latere leeftijd lastig om je eigen grens “ik zit vol” aan te geven. Pedagogisch medewerkers hebben ook tijdens een voedingsmoment een voorbeeldfunctie en gebruiken gelijke voedingsmiddelen als de kinderen. Ze zitten met de kinderen aan tafel en begeleiden kinderen. Het mee-eten is van pedagogisch belang, “zien eten, doet eten”. Ook draagt het bij aan het samen beleven en de saamhorigheid. Bewegen hoort bij eten en drinken. Bij steeds meer kinderen is de hoeveelheid eten niet meer in balans met hoeveel ze buiten spelen en actief zijn. Bij Kakelbont zijn we lekker actief. Ook bij minder weer gaan we meestal naar buiten. Dit is ook goed voor de vitamine D voorziening van kinderen. Kakelbont biedt kinderen de mogelijkheid om buiten te slapen in de daarvoor bestemde buitenbedden.
Welbevinden. Observeren en plannen horen bij elkaar. Door observatie stellen pedagogisch medewerkers vast in hoeverre zij de pedagogische doelen halen en voldoen aan de kwaliteitsnormen met betrekking tot welbevinden en het bieden van leerervaringen. Pedagogisch medewerkers zijn in hun dagelijkse werk op de groep getraind in het observeren van kinderen; voelen de kinderen zich fijn, met wie en wanneer spelen ze graag en verloopt de ontwikkeling zoals je mag verwachten? Op momenten dat de pedagogisch medewerkers iets opvallends zien bij een kind en zich hierover zorgen maken, overleggen zij eerst met hun directe collega’s op de groep en met de ouders/verzorgers; zien zij dat ook, delen zij de zorg? Indien dit het geval is, wordt na overleg met de adjunct 1 clustermanager, de signalenlijst in gevuld, om een meer gedetailleerd beeld te krijgen van de zorgen. Vervolgens wordt het kind besproken in een werkoverleg en een plan van aanpak geformuleerd. Wanneer er vragen blijven bestaan en de zorgen blijven, wordt de pedagogisch consulent geconsulteerd. Dit kan leiden tot een observatie op de groep, participeren in het werkoverleg, handelingssuggesties voor de pedagogisch medewerkers, contact met de ouders/verzorgers en/of een verwijzing naar een externe deskundige.
Creatief en actief. Voor een planning die goed is afgestemd op de eigen groep kinderen en hun behoeftes is een soepele organisatie nodig. De pedagogisch medewerkers van Kakelbont bespreken per dag en voor langer termijn, wat ze kinderen willen bieden en stemmen daar hun werkzaamheden op af. Soms zijn het korte momenten van overleg, maar ze zijn bepalend voor het welslagen van de dag. Door concreet te bespreken hoe de dag in principe gaat verlopen, voorkomen de pedagogisch medewerkers dat ze worden overvallen door praktische problemen en voldoende aandacht kunnen besteden aan het inspelen op de ontwikkelingsbehoeften van kinderen. Op een willekeurige dag kan het voorkomen dat er twee baby’s komen waarvan de pedagogisch medewerkers weten dat ze veel aandacht nodig hebben. Ook willen zij die dag met de oudste peuters een mozaïek doen en de dreumesen hebben behoefte om in de gang lekker te bewegen. Het geeft voldoening als zo’n dag soepel verloopt. Deze kans is het grootst door van tevoren afspraken te maken over de manier waarop dit wordt ingepast binnen het dagschema. Er wordt van tevoren bedacht wie wat gaat doen. Bij het plannen van een activiteit op de langere termijn, bijvoorbeeld een thema of project voor de groep of voor Kakelbont, is een goede organisatie onmisbaar. Kakelbont heeft minimaal 8 thema weken per jaar en de jaarlijks terugkerende feesten zoals Sinterklaas en projecten rond seizoenen. Kakelbont is er op gericht om kinderen te stimuleren en ondersteunen in alle ontwikkelingsgebieden; motorisch, emotioneel, creatief en cognitief. Op grond van observaties en de daarbij behorende evaluaties worden deze activiteiten georganiseerd. In de regel zal het dagritme en indeling van binnen en buitenruimte niet maandelijks worden veranderd. Kinderen hebben behoefte aan variatie, maar ontlenen hun gevoel van veiligheid deels aan voorspelbaarheid van de dagindeling en de inrichting. De kinderen kiezen uit een divers aanbod- rekening houdend met het niveau van het kind en gericht op alle ontwikkelingsgebieden en interesses.
1
Zie protocol signaleren
8
Binnen de groep maken de pedagogisch medewerkers een planning voor kortere termijn. Ze observeren een bepaalde belangstelling bij de kinderen. Ze merken bijvoorbeeld dat bepaalde doelen weinig aan bod komen en maken een plan om dat te verbeteren. Ze vervangen materialen uit speelhoeken, kiezen bepaalde boeken om voor te lezen, regelen hulp bij uitstapjes naar de geitenboerderij etc. Ook passen ze hun pedagogisch handelen aan op grond van observaties van individuele kinderen. Als het nodig is maken ze voor een kind een individueel actieplan. Bijvoorbeeld omdat het kind erg impulsief is, zich verveelt, bijt of erg teruggetrokken is. De pedagogisch medewerkers stemmen het plannen van activiteiten mede af op de belangstelling die ze bij kinderen observeren bijv. wanneer een pedagogisch medewerker bij een kind interesse ziet voor bloemen. Zij zal dan met een groepje kinderen de stad ingaan om bloembollen te kopen, samen met de kinderen de bloembollen planten en bloemboeken bekijken. Geplande activiteiten komen pas tot leven als de pedagogisch medewerkers ook inspelen op het moment. Je kunt van alles bedacht hebben, maar als het niet aansluit bij de behoeftes van de kinderen werkt het niet en wordt er iets anders bedacht. Deze kwaliteiten hebben de pedagogisch medewerkers van Kakelbont. Hierdoor ontstaat er voor de kinderen een fijne en vertrouwde plek waarin zij zichzelf kunnen zijn en uitgedaagd worden om verder te ontwikkelen en te groeien.
9
Basisdoel: Het waarborgen van de sociaal-emotionele veiligheid van kinderen. Uitgangspunt: Zelf en vertrouwen. Kakelbont biedt een plek waar kinderen zich veilig en geborgen voelen Veiligheid is de belangrijkste voorwaarde voor kwaliteit op Kakelbont. In een veilig klimaat kan een kind zich vertrouwd en op z’n gemak voelen.
Het hechtingsproces. De start op het kinderdagverblijf. Bij het opbouwen van een band geven we veel individuele aandacht aan een nieuw kind. Wij zorgen ervoor dat wij in het begin steeds dicht bij het kind zijn en volgen nauwkeurig hoe het de omgeving beleeft. We praten met het kind, we laten blijken dat het kind er mag zijn en we zorgen ervoor dat het vanaf een veilige plek vertrouwd kan raken met de pedagogisch medewerkers, andere kinderen en de nieuwe ruimte. Het wennen op het kinderdagverblijf gebeurt in een aantal stappen. Deze stappen staan vermeld in de brochure “Informatie over kinderdagverblijven en naschoolse opvang” die ouders bij de aanvang van de plaatsing hebben ontvangen. We vinden het belangrijk dat er door de ouders duidelijk afscheid wordt genomen van hun kind. Bij het afscheid benoemen we de gevoelens van het kind. Hiermee kan het kind zich begrepen voelen waardoor er een gevoel van veiligheid ontstaat. Een van ons zwaait samen met het kind de ouder uit. Het komt voor dat een nieuw kind het contact met de pedagogisch medewerker een beetje afhoudt. Juist dan blijven we alert op de signalen die het kind geeft en zorgen dat er steeds een van ons in de buurt blijft. De eigen knuffel of favoriet speelgoed kan het kind dan helpen om zich meer vertrouwd te voelen. Naast de band die we opbouwen met het kind is een goede band tussen ouders en pedagogisch medewerkers net zo belangrijk om de hechting van het kind in het kinderdagverblijf te realiseren. Door de stapsgewijze wenprocedure hebben we de gelegenheid om een goed contact op te bouwen. Als er vertrouwen is gegroeid tussen de ouders en ons kunnen de ouders hun kind met een goed gevoel achterlaten. Wij zien deze vertrouwensband als een voorwaarde voor het welbevinden van hun kind op het kinderdagverblijf. Bij binnenkomst ’s ochtends worden de kinderen duidelijk begroet, waarmee de pedagogisch medewerker uitdrukt dat ze blij is hen te zien. Er is voor de ouder(s) gelegenheid om even te blijven om iets over het kind te vertellen en eventueel een kopje thee of koffie te drinken. Het is de bedoeling dat de ouder(s) om kwart over negen allemaal afscheid hebben genomen zodat we dan de tijd en aandacht helemaal aan de kinderen kunnen besteden. Het kind maakt later ook een wenproces door, als het naar een andere groep van Kakelbont wordt overgeplaatst. Ook deze overplaatsing gaat volgens de vastgestelde wenprocedure zodat het kind de kans krijgt stap voor stap 2 vertrouwd te raken op de nieuwe groep. De ouders worden hierover van te voren op de hoogte gesteld. Ondersteuning bij emotionele ontwikkeling Het omgaan met de gevoelens van de kinderen zien wij als een belangrijke taak, omdat kinderen alle ruimte moeten krijgen om hun gevoelens te kunnen uiten. Door hun afhankelijkheid zijn jonge kinderen kwetsbaar. Ze hebben de neiging zich aan te passen aan de wensen van volwassenen en hun eigen gevoelens te onderdrukken. Het is dus van groot belang dat wij dwang vermijden. Bij ieder afzonderlijk kind proberen we te ontdekken wat het wil laten zien met z’n emoties. We proberen heel goed te kijken en te luisteren naar het kind en we letten er vooral op welke signalen een kind uitzendt door zijn lichaamstaal. (theorie Gordon) Tijdens het contact met de kinderen gaan we, vanuit onze professionaliteit, bewust om met onze eigen behoeftes en gevoelens. We vinden het belangrijk dat we actief luisteren en we laten het kind voelen dat we werkelijk aandacht hebben als we zien dat het kind ergens mee zit. Dit doen we door de boodschap die het kind uitzendt, als het ware te vertalen voor het kind, net zo lang tot we weten wat het kind wil aangeven of wat het nodig heeft. Er zijn gemakkelijk te herkennen emoties, zoals blijdschap en verdriet, boosheid en angst. Op deze gevoelens kunnen de pedagogisch medewerkers vaak goed reageren omdat het kind dan duidelijk laat zien waaraan het behoefte heeft. Er is vooral kennis en inzicht nodig bij kinderen die zich minder gemakkelijk uiten: heel stil en teruggetrokken zijn of gespannen kinderen, agressieve kinderen en kinderen die gevoelens uiten door heel druk te zijn. Als kinderen deze opvallende gevoelens tonen of juist opvallend weinig laten zien, is dit een reden voor ons om met elkaar over het kind te praten, met de ouders in gesprek te gaan en het kind te observeren om erachter te komen waarom het zich zo uit. Als we meer duidelijkheid hebben gekregen over het gedrag van het kind spreken we een gezamenlijke aanpak af en gaan wederom in gesprek met de ouder(s).
2
zie brochure “Informatie over kinderdagverblijven en naschoolse opvang
10
In de praktijk blijkt vaak dat we door het praten met elkaar een beter zicht krijgen op het kind, waardoor er meer acceptatie van en begrip voor het specifieke gedrag bij ons ontstaat. Dit werkt ondersteunend voor ons, om het kind te helpen z’n gevoelens adequaat te uiten. Bij het slapen gaan zorgen we voor zoveel mogelijk geborgenheid. Als een kind aangeeft dat het niet alleen gelaten wil worden, blijft een van ons er even bij. We laten een kind niet lang huilen. Als een kind veel weerstand heeft tegen het slapen, zoeken we uit waar dat mee te maken heeft en overleggen we met elkaar en met de ouders. We streven er naar dat een kind alleen gaat slapen, met iets vertrouwds zoals een eigen doekje, de speen of een knuffel. Als de peuters hun middagslaap doen, blijft één van ons boven totdat (bijna) alle kinderen in slaap zijn. Bij een nieuw kind of een kind dat net overgeplaatst is naar een andere groep blijft één van ons er een poosje naast zitten totdat het slaapvertrek vertrouwd is. Kakelbont biedt ook de mogelijkheid aan om buiten te slapen voor kinderen tot 2 jaar.
De groep. De groep In het kinderdagverblijf groeit het kind op in groepsverband. De eigen groep van een kind noemen we de stamgroep. Iedere groep heeft een eigen naam. In de groep is alles zo ingericht dat kinderen het als een warme, veilige plek kunnen ervaren waar volop gespeeld kan worden. We streven er naar dat elk kind tot zijn recht komt binnen de groep, dat het zich op zijn gemak voelt. Dit houdt soms in dat een pedagogische medewerker zich vooral richt op het kind dat individuele aandacht nodig heeft en dat de andere pedagogisch medewerker zich met de hele groep bezighoudt. De inrichting, het dagritme, het spelmateriaal en de activiteiten zijn bewust afgestemd op de behoefte en de leeftijd van de kinderen. Het blijkt in de praktijk dat de hechting en geborgenheid van een kind op het kinderdagverblijf voor een belangrijk deel mede wordt bepaald door de band die ontstaat met de groepsgenootjes. We stimuleren de sociale omgang met elkaar. We leren de kinderen rekening te houden met elkaar, lief en zorgzaam te zijn voor elkaar. Ze mogen ruzie maken en we leren hen het weer goed te maken. Voor jonge kinderen bieden rituelen een belangrijk houvast. Dat zijn bij ons bijvoorbeeld de favoriete liedjes en spelletjes, het vieren van de verjaardagen en de feestmuts voor de jarige. Ieder teamlid draagt met haar fantasie, creativiteit en inventiviteit een steentje bij aan een warme en gezellige sfeer. In deze sfeer kan het kind een band aangaan met andere volwassenen dan de eigen ouder(s) en het bouwt een vriendschapsband op met andere kinderen. Naast de stamgroep is het ook mogelijk dat kinderen incidenteel op een andere groep spelen: Spelen op de andere groepen door middel van groepsdoorbroken activiteiten: Bijv.: aan de oudere kinderen van de verticale groepen wordt een knip en plak activiteit aangeboden, aan deze activiteit kunnen alle kinderen vanaf 2 jaar deelnemen. Tussen de middag wordt er aan de opblijf kinderen, een basisschool voorbereidende activiteit aangeboden zoals prikken. Aan deze activiteit kunnen de oudste kinderen van de verticale en peutergroepen deelnemen. Hiermee stimuleren wij de motoriek en de creativiteit van kinderen Spelen op de andere groep in verband met lage/hoge bezetting: Als één of meerdere groepen maximaal bezet zijn of juist onderbezet, kan er bijv. gewandeld worden met de bolderkar, een stamgroep neemt één of twee kinderen mee om te wandelen in de bolderkar. Als de bezetting laag is kunnen kinderen van de peutergroepen bij elkaar spelen of een paar dreumesen mogen bij de verticale groep spelen of omgekeerd. Om de kinderen van dezelfde leeftijd van verschillende groepen zich zoveel mogelijk te kunnen laten ontwikkeling worden er gezamenlijke leeftijd overeenkomstige activiteiten aangeboden. Ze komen op deze momenten bij elkaar om samen te spelen, er zijn andere speelmogelijkheden, kinderen verbreden hierdoor hun wereld. Kinderen die bijna overgaan naar de peutergroep gaan vast kennis maken en spelen op de nieuwe groep. Hiermee stimuleren wij de zelfredzaamheid van het kind en vergroten wij de sociaal-emotionele ontwikkeling. Spelen op de andere groep uit respect voor de autonomie van het kind: Als een peuter graag weer eens wil kijken bij z’n oude pedagogisch medewerker van de dreumes- of verticale groep, zoeken we daar een goed moment voor. Dit gebeurt uiteraard in nauw overleg met de desbetreffende pedagogisch medewerkers. Naast de stamgroep is het ook mogelijk dat kinderen incidenteel op een andere groep spelen, omdat de groepen verschillende speelmogelijkheden hebben en ze hierdoor hun wereld vergroten en zelf op pad durven gaan.
11
De structuur en het dagritme. Ieder team bestaat uit drie gediplomeerde pedagogisch medewerkers. Soms is er tijdelijk een vierde teamlid, bijvoorbeeld als een van de teamleden ouderschapsverlof heeft.
Dagritme Elke groep heeft een vast dagritme. De dagindeling is afgestemd op de behoefte van de kinderen. Er zijn vaste eet- en slaaptijden en er is afwisseling in rustige en levendige activiteiten. (De dagindeling van iedere groep staat beschreven in het informatieboekje van Kakelbont). Ook heeft elke groep eigen regels die veiligheid en structuur bieden. De regels zijn verschillend per groep, omdat ze zijn afgestemd op de leeftijd van de kinderen. Sommige regels hebben te maken met de fysieke veiligheid maar er zijn ook regels die gericht zijn op het omgaan met elkaar. De regels en afspraken die er op iedere groep zijn omtrent de veiligheid voor de kinderen zijn vastgelegd in “het protocol voor inval-medewerkers”. De vervangers van de vaste pedagogisch medewerkers lezen dit protocol, zodra ze in dienst komen.
Praktijkvoorbeelden: Een pedagogisch medewerker van de babygroep: (sensitieve responsiviteit, praten en uitleggen) “Een nieuw kind dat net op de groep komt probeer ik altijd extra aandacht te geven. Ik ga af en toe naast hem zitten en praat zachtjes tegen hem en neem hem zo vaak als het kan even op schoot. Ook zorg ik er zoveel mogelijk voor dat ik de tijd neem om hem rustig de fles te geven. Ik probeer het kindje zo aan mij te laten wennen zodat het zich veilig bij mij voelt en vertrouwd raakt met de omgeving. Soms merken wij dat kleine baby’s er een beetje moeite mee hebben dat de oudere baby’s druk kunnen zijn. Op zo’n moment proberen we het kind op schoot te nemen, een beetje gerust te stellen en we gaan naast de andere kindjes zitten zodat het kind vanaf een veilig plekje kan toekijken en aan de anderen kan wennen. Het vertrouwd raken met ons en met de groep duurt meestal niet lang. Als een kindje in het begin toch vaak huilt gaan we met elkaar onderzoeken wat de oorzaak kan zijn. Als er geen fysieke oorzaak is geven we het kindje zoveel mogelijk individuele aandacht en we bespreken met de ouders wat we kunnen doen. We vragen soms aan de ouders om een shirt van mama mee te geven, en/of een eigen knuffel, zodat de geur van thuis het kindje gerust kan stellen. We merken dat dit vaak goed werkt.” Ik vind het ook heel belangrijk dat ouders erop kunnen vertrouwen dat ze hun kindje veilig bij ons kunnen achterlaten. In het begin vinden de ouders het vaak moeilijk. Ik bevestig dit gevoel door te zeggen: “je vindt het moeilijk om afscheid nemen. Je kunt altijd bellen of als je kunt hem iets eerder ophalen. Ga ook maar even stiekem van buiten naar binnen gluren om te kijken hoe hij het maakt.” De overgang van de baby- naar de dreumesgroep: (respect voor autonomie, structureren en grenzen stellen) De oudste baby’s die al kunnen kruipen breng ik af en toe naar de dreumesgroep of ik laat hen even buitenspelen als de dreumesgroep buiten is of ze spelen op de gang samen met de dreumesen. Zo probeer ik ze in kleine stapjes vertrouwd te maken met de omgeving naast de eigen groep. Als ze de pedagogisch medewerkers en kinderen van de andere groep al een beetje kennen zal het wennen makkelijker verlopen als ze definitief naar de dreumesgroep gaan. Een pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: (sensitieve responsiviteit, praten en uitleggen, respect voor autonomie) “Soms heeft een kindje dat net van de babygroep komt nog een beetje moeite met de drukte die dreumesen met elkaar kunnen maken. Ik neem het nieuwe kindje in het begin wat vaker op schoot , praat met hem en laat merken dat ik hem lief vind. Ook zet ik het nieuwe kindje soms een poosje in de box met de eigen knuffel en een speentje. Zo kan hij van een afstandje de omgeving verkennen”. Een pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: ( sensitieve responsiviteit) “Vincent is een dreumes van 22 maanden. Vincent wordt boos wanneer zijn vader weg gaat. Ik zeg: Je vindt het niet leuk hè dat pappa weggaat. Je mag best boos zijn hoor”. Na een tijdje gaat het boze huilen over in verdrietig huilen. Ik pak het voor Vincent vertrouwde beertje uit het mandje en zeg: “Ik zie dat je verdrietig bent. Kom maar even bij me”. Een pedagogisch medewerker van de peutergroep: ( sensitieve responsiviteit) Het is laat op de dag. Leonard zit te spelen met de treinbaan. Hij heeft er iets moois van gemaakt. Een ouder van een van de andere kinderen komt binnen. Ik neem met haar de dag door. Even later komen er nog drie ouders gelijktijdig binnenlopen. Ik zie Leonard direct reageren, hij is nu boos. Hij wil een van zijn vriendjes slaan, die loopt gelukkig weg. Maar dan schopt Leonard tegen zijn treinbaan, die valt uit elkaar.
12
Ik zie dit gebeuren, ga naar hem toe en ga op zoek naar de oorzaak. Ik merk aan zijn reactie wat er mis is. Ik zeg: “Je bent boos hè”. Zijn antwoord is volmondig: “Ja”. Ik zeg: “Je wilt graag dat papa en mama komen. Kom even bij me zitten”. Zijn antwoord is grommend “mmmm…Ja!” Ik neem hem dan op schoot en zeg “maar mama en papa komen je toch altijd op halen”. Ja, nu!” zegt Leonard. Als ik zeg: “Kom, dan wachten we samen” merk ik dat Leonard zich begrepen voelt. Hij bedaart en kan zich nu ontspannen”. We stimuleren kinderen positief en werken vanuit een voorbeeldfunctie. Hierdoor zien we bepaald gedrag in de kinderen terug en krijgen we de bevestiging dat we begrepen worden door de kinderen: Ik sta op het plein het zand te vegen. Zegt een lief stemmetje van Bert achter me; “wat lief van je dat je dat voor ons doet”. We zijn ons er van bewust dat stimuleren goed is, maar dat je ook kunt over stimuleren. Het gevolg hiervan kan zijn dat een kind geen realistisch zelfbeeld ontwikkelt en slecht met tegenslagen om kan gaan. (respect voor autonomie, sensitieve responsiviteit en structureren en grenzen stellen). Ik geef een kind een puzzel welke snel in elkaar gelegd wordt. Ik zeg: “goed gedaan hoor”. Op deze manier krijgt het kind meer zelfvertrouwen. Is het een kind dat al veel zelfvertrouwen heeft zeg ik: “ je bent leuk aan het puzzelen, maar voor jou is deze puzzel te makkelijk. Kom we gaan een andere kiezen”. (Respect voor de autonomie en structureren en grenzen stellen, ontwikkelingsstimulering) Piet gaat prikken en vindt na een klein stukje dat hij klaar is. Ik kan als pedagogisch medewerker Piet aanmoedigen (je bent zo leuk aan het prikken of voor kinderen met weinig concentratie een wekker gebruiken) om nog even door te gaan. Als Piet echt niet meer verder kan leg ik het werkstukje weg, zodat het een andere keer afgemaakt kan worden. Hierdoor leert het kind doorzettingsvermogen op te bouwen.
13
Basisdoel: Het ontwikkelen van de persoonlijke competentie Uitgangspunt: Zelf, ontdekken en plezier Wanneer een kind voldoende veiligheid en geborgenheid ervaart op het kinderdagverblijf kan de ontwikkeling soepel verlopen. We gaan er van uit dat een kind een natuurlijke drang heeft om zich te ontwikkelen. De pedagogisch medewerkers dragen daarin hun steentje bij, door een stimulerende houding en door zich te verdiepen in elk individueel kind. De ontwikkeling van de persoonlijke vaardigheden van het kind wordt gestimuleerd door verschillende factoren: o Respect voor het individu o Werken aan zelfvertrouwen o Zelfstandigheid bevorderen o Cognitieve ontwikkeling stimuleren o Motorische ontwikkeling stimuleren
Respect voor het individu. Elk kind is uniek en heeft zijn eigen identiteit. Het tempo waarin het zich ontwikkeld is verschillend en hangt bij elk kind af van verschillende factoren zoals verschil in aanleg, temperament en intelligentie. Ook kunnen kinderen een andere maatschappelijke en/of culturele achtergrond hebben. Het tonen van respect voor ieder afzonderlijk kind vraagt van ons inlevingsvermogen en daarnaast moeten wij heel zorgvuldig zijn in de verbale en non-verbale communicatie met het kind. We proberen de manier waarop een kind zich uit en wat een kind zegt serieus te nemen, door te benoemen wat we zien of het kind helpen te verwoorden wat het probeert te zeggen als de taalvaardigheid nog beperkt is. Een respectvolle houding naar elk kind is een belangrijke basis om het kind te kunnen stimuleren in zijn ontwikkeling. We zijn er op gericht het unieke van elk kind te waarderen zodat het zich gezien en gehoord voelt.
Werken aan zelfvertrouwen. Wij zijn ons ervan bewust dat het zelfbeeld van een kind nauw samenhangt met hoe de volwassene het kind ziet. Hoe er op het kind wordt gereageerd door de volwassenen is mede bepalend voor het ontwikkelen van het gevoel van zelfvertrouwen. Als een kind een goed gevoel van eigenwaarde heeft ontwikkeld, of met andere woorden, een positief zelfbeeld, ontstaat er zelfvertrouwen. Omdat de meeste kinderen komen als ze een paar maanden oud zijn en zij tot hun vierde jaar met verschillende pedagogisch medewerkers te maken krijgen, kunnen wij veel betekenen in het ontwikkelen van een positief zelfbeeld van het kind. We doen dit door het kind te laten merken dat het mag zijn zoals het is, het aan te moedigen en te prijzen en door actief te luisteren. In het contact met het kind vinden wij het belangrijk om er bij stil te staan dat de acceptatie van het gedrag van een kind afhankelijk is van verschillende factoren, zoals; de situatie op de groep, de thuissituatie van het kind, het temperament, maar ook factoren bij onszelf, zoals stemming of vermoeidheid. Het komt voor dat een kind lastig gedrag vertoont juist als gevolg van weinig zelfvertrouwen. We letten er dan op dat er door ons niet steeds afkeurend gereageerd wordt door bijvoorbeeld alsmaar te verbieden. We proberen juist in zo’n situatie te zoeken naar een aanleiding om het kind positieve aandacht te geven door het aan te moedigen of waardering te laten horen.
Zelfstandigheid bevorderen. Een kind heeft van nature drang tot zelfstandigheid. Kinderen vinden het bijna altijd leuk om iets nieuws te leren en het zelf te kunnen. Als pedagogisch medewerker volgen wij de kinderen in hun ontwikkeling waardoor ze gestimuleerd kunnen worden tijdens een bepaalde fase. We proberen elk kind aan te moedigen in datgene wat hij probeert te ontdekken. Er zijn een aantal onderdelen op het gebied van zelfstandigheid waarover wij gezamenlijke afspraken hebben gemaakt: o Het gebruiken van de speen of de knuffel o Het eten en drinken o Zelf aan- en uit kleden o Zindelijkheid We zien de speen of de knuffel als iets vertrouwds van het kind. Als regel krijgt het kind de speen als het gaat slapen en soms kiezen we ervoor om hem als troost te geven wanneer we door de omstandigheden op de groep
14
geen ander alternatief hebben. Als een kind aan het wennen is gaan we hier soepel mee om. We proberen te voorkomen dat een kind de speen als gewoonte of als een soort verslaving gaat gebruiken. Het kind kan zich passief gaan gedragen en zich zodoende afzonderen. Tevens belemmert veelvuldig gebruik van een speen de spraakontwikkeling van het kind. Als een kind veel naar de speen vraagt of steeds de knuffel bij zich wil houden gaan we onderzoeken wat de reden kan zijn. Een kind dat gewend is heel veel de speen te gebruiken proberen we in stapjes minder afhankelijk te maken. We helpen het kind hierbij door aan hem voor te stellen de speen of knuffel zelf in zijn mandje doen. We stimuleren het kind, dat geen flesvoeding meer krijgt, om zo vroeg mogelijk te drinken uit een tuitbeker, omdat veelvuldig drinken uit een flesje niet goed is voor de spraakontwikkeling, de tanden en de kaakholte. Vanaf 1 jaar wordt een flesje alleen gegeven als troost op de dreumesgroep. Op de andere groepen worden geen flesjes meer e gegeven. We leren de kinderen zo vroeg mogelijk, voor hun 2 jaar uit een beker te drinken. Om het drinken te stimuleren beginnen we met een klein laagje in de beker. Vanaf de dreumesleeftijd bieden we een vorkje aan bij het eten, als ze daar aan toe zijn. Op de dag dat een kind 3 jaar wordt mag het zelf zijn boterham smeren. Voor de kinderen is dit een mijlpaal. Het aan en uitkleden laten we de kinderen stap voor stap zelf doen. Onze aanpak hierbij verschilt per kind door de aanleg en door hetgeen het kind thuis gewend is. We zullen een kind dat overal hulp bij vraagt, aanmoedigen om stap voor stap zelf iets te proberen.
Seksuele ontwikkeling. Kinderen maken tussen hun geboorte en hun vierde jaar een enorme ontwikkeling door. Nieuwsgierigheid is een belangrijke drijfveer voor de ontwikkeling, dus ook voor de seksuele ontwikkeling. Het geven van seksuele voorlichting ziet Kakelbont als een taak van de ouders. We geven wel antwoorden op vragen van kinderen, afgestemd op het niveau en de leeftijd van het kind. Ook kunnen wij aangeven dat de vraag misschien beter beantwoordt kan worden door de eigen ouders. Wij geven kinderen ruimte om te ontwikkelen, maar geven ook grenzen aan. De veiligheid en het welbevinden van alle kinderen staat hierbij centraal. Kinderen mogen zichzelf en elkaar verkennen, maar dat mag niet leiden tot grensoverschrijdend gedrag. In het protocol “seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen onderling” staat beschreven wanneer hiervan sprake is en hoe te handelen. In de eerste levensjaren wordt al de basis gelegd voor het verdere seksuele leven. Belangrijk is om op te groeien in een sfeer waarin knuffelen en aanraken vanzelfsprekend is. Kinderlijke seksualiteit is niet te vergelijken met volwassen seksualiteit. Voor de veiligheid en het welbevinden van kinderen zijn de volgende afspraken gemaakt: o Kinderen wordt geleerd dat ze de baas zijn over hun eigen lichaam o Kinderen worden gestimuleerd om ja of nee te zeggen, duidelijk te zijn in wat je wel/niet wil o Kinderen zijn bij het buitenspelen in ieder geval gekleed in onderbroek/zwemkleding o Kinderen worden gestimuleerd om hulp in te roepen als er iets met ze gebeurt wat ze niet willen o Kinderen worden nooit tegen hun wil door medewerkers geknuffeld of gezoend. Een baby begint zijn lijfje te ontdekken, is nieuwsgierig naar zijn eigen lichaam. Eerst worden handen en voeten ontdekt, rond acht maanden worden ook oren, neus, tenen, vingers en de geslachtsdelen ontdekt. Tussen het eerste en tweede jaar leert het kind vaak de eerste beginselen van de zindelijkheid. Bij het zindelijk worden gaan we ervan uit dat het kind zelf aangeeft wanneer het er aan toe is. Het zelf op het potje of naar de wc gaan kan een hoge drempel voor het kind zijn. We proberen dan te achterhalen waardoor dit komt en zoeken uit hoe we het voor het kind aantrekkelijker kunnen maken. We letten goed op de signalen die het kind geeft als het zindelijk worden langer duurt dan gewoon en zullen het kind extra aanmoedigen, we oefenen geen dwang uit. Als het kind zindelijk aan het worden is heeft het in het begin nog “ongelukjes” bijvoorbeeld door spannende gebeurtenissen. Als in de praktijk blijkt dat een kind tijdens het zindelijk worden gedurende de dag een paar keer achterelkaar een natte broek krijgt, dan krijgt het kind, om zich zeker te kunnen blijven voelen een luier aan. We maken er geen punt van en beginnen de dag erna gewoon weer zonder luier. Tijdens de zindelijkheidstraining is er nauw overleg met de ouders en het komt ook aan de orde in de jaarlijkse kind bespreking. Tussen het tweede en derde jaar ontdekt het kind het verschil tussen jongens en meisjes. Ook de namen voor geslachtsdelen en de interesse in andere kinderen begint in de peuterfase. In deze fase vinden kinderen bijv. doktertje spelen , of het roepen van “vieze” woorden een leuk spel.
15
Cognitieve ontwikkeling, Bij de cognitieve ontwikkeling, of verstandelijke ontwikkeling, gaat het vooral om het denken en de taal. Educatieve ontwikkeling wordt door ons niet direct gestimuleerd, maar het gebeurd wel indirect door de activiteiten die we met de groepen doen en door de thema’s die we organiseren, bijvoorbeeld rond de vier seizoenen. Kinderen leren vooral door middel van de ervaringen die ze opdoen tijdens het spelen. Door de ervaringen vormen zich beelden en woorden in hun gedachten. Door het spelen met elkaar en de activiteiten die wij aanbieden, wordt het voorstellingsvermogen van kinderen ontwikkeld. Door de grote spelvariëteit, het dagprogramma en de rituelen op iedere groep, wordt een appèl gedaan op de cognitieve aanleg van de kinderen. Bijvoorbeeld: we laten de kinderen bouwen met blokken en dozen want door te sorteren en bij elkaar te zoeken, merken ze wat groot en klein is, licht en zwaar, vierkant en rond. Zo leren ze te denken bij wat ze doen. Door te vergelijken en te puzzelen, laten we de kinderen ontdekken welke verschillen en overeenkomsten er zijn in vorm en kleur. Zo leren ze dat alles een naam heeft en oefenen we met z’n allen al spelend het denken en de taal. Omdat taal het belangrijkste communicatie middel is, leren we de kinderen dat elk ding, elk voorwerp een naam heeft. We leren dat ze elk voorwerp kunnen benoemen en hoe ze hun behoeftes kenbaar kunnen maken aan de ander. Ze merken dat wij reageren op het benoemen van dingen en langzamerhand ontdekken ze ook dat er, juist door dit benoemen, ook voor gevoelens en gebeurtenissen woorden bestaan. Dit is een belangrijke vaardigheid die het kind ontwikkelt om zich te kunnen uiten en voor zichzelf op te kunnen komen. Het taalaanbod passen we aan het niveau van het kind aan. Dit houdt in dat het niet te moeilijk mag zijn, maar ook niet te makkelijk. Als een kind iets zegt, wel of niet correct, bevestigen we datgene en we herhalen het op de correcte manier. Door veel te zingen en voor te lezen gaat de taalontwikkeling spelenderwijs en bovendien genieten kinderen er van! Bij kinderen die opgroeien met twee talen zal de Nederlandse taalontwikkeling in het begin iets langzamer verlopen omdat het kind twee taalsystemen moet leren scheiden. Voor het tweetalige kind is het belangrijk dat het de kans krijgt de moedertaal te spreken, omdat het de taal is waarin het kind een band opbouwt met zijn familie en waarin het zijn culturele identiteit beleeft. Het is daarom goed dat het kind van de ouder(s) de moedertaal leert en van ons de Nederlandse taal. Dit betekent niet dat wij geen vertrouwde woordjes uit de moedertaal van een tweetalig kind mogen gebruiken. We laten het kind hiermee zien dat we begrijpen wat het bedoelt en dit geeft iets vertrouwds. Het vraagt extra inspanning en inventiviteit van ons om ervoor te zorgen dat het tweetalige kind niet in een isolement komt. Soms kunnen we één van onze pedagogisch medewerkers van buitenlandse afkomst vragen om als tolk te fungeren.
Motorische ontwikkeling. Bij de allerjongste kinderen staat de lichamelijke ontwikkeling het meest op de voorgrond. Het spreekt voor zich dat in hun spel de ontwikkeling van de grote beweging centraal staat (grove motoriek). De grove motoriek loopt steeds een stap voor op de fijne motoriek, bijvoorbeeld een baby steekt eerder zijn arm uit naar een rammelaar (grote beweging) waarna hij het leert pakken (kleine beweging). Onder fijne motoriek verstaan we alle kleine bewegingen die kinderen met handen, voeten en tenen maken. Ook op het gebied van de motorische ontwikkeling stimuleren we niet doelgericht. Het speelmateriaal is zodanig gekozen dat het in de verschillende leeftijdsfasen een uitdaging biedt voor de kinderen. De motorische ontwikkeling hangt sterk samen met de andere ontwikkelingsaspecten. Immers, kinderen moeten hun verstand kunnen gebruiken om bijvoorbeeld nieuwe combinaties te maken met de bewegingen die ze beheersen. We volgen de ontwikkeling van de kinderen op dit gebied en als ons iets opvalt, is dat voor ons een reden om het kind nauwgezet te observeren en het zo nodig met de ouders te bespreken. De motoriek van het kind wordt spelenderwijs gestimuleerd maar we kiezen er ook gericht voor om de kinderen te laten bewegen en hen te laten ontdekken hoe prettig dit kan zijn. Dit doen we door vaak muziek op te zetten en met ze te dansen. Ook doen we allerlei bewegingspelletjes met de kinderen op muziek. Op de speelplaatsen krijgen ze de kans om te rennen en te fietsen, te klimmen en te glijden.
16
Praktijkvoorbeelden: Een pedagogisch medewerker van de babygroep: (respect voor autonomie, ontwikkelingsstimulering) Ben ligt op de speelmatras en wil de bal pakken, maar de bal ligt net buiten zijn bereik. Ben strekt zijn hand uit naar de bal en begint te huilen, hij kijkt vragend naar mij. Ik moedig hem aan: “toe maar Ben, pak de bal maar, je kunt het wel!” Na een tijdje heeft Ben de bal te pakken. Ik reageer hier positief op:” Goed zo Ben, zie je wel dat je het kunt”. Een pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: (respect voor de autonomie, ontwikkelingsstimulering) Een paar kinderen zitten aan tafel te plakken. Ik zie dat Kim haar potje lijm bijna leeg lepelt en ze strijkt met haar handjes over het papier om het te voelen. Ik laat haar lekker kliederen. Ze plakt een paar papiertjes op haar vel en geeft Mieke naast haar de rest van de papiertjes. Otto doet steeds voorzichtig een beetje lijm op z’n kwastje en veegt een beetje op z’n arm en plakt daar een papiersnippertje op. Als hij stopt vraag ik hem: “Is het klaar?”. Het maakt niet uit dat ze de papiersnippers niet op het vel plakken, dat ik heb klaargelegd. Ze zijn lekker bezig en doen het op hun eigen manier. Het ziet er naar uit dat ze ervan genieten. Een pedagogisch medewerker van de verticale groep: (ontwikkelingsstimulering, respect voor autonomie,) Aan het einde van de dag is alleen Koen nog bij me op de groep. Ik ruim alvast wat op en Koen helpt me erbij. Er staat ook nog wat vaat in een bak. Ik weet dat Koen het meestal erg leuk vindt om te helpen dus ik vraag hem de bak voor mij naar de keuken te dragen. Parmantig loopt hij met de bak met een paar bekers erin, achter me aan. Als we in de gang zijn moeder tegenkomen, glimt hij helemaal van trots. Een pedagogisch medewerker van de verticale groep: (sensitieve responsiviteit, respect voor autonomie) Jan (2,5 jaar) wordt gebracht door zijn moeder. Jan heeft af en toe veel moeite met afscheid nemen. Als zijn moeder aangeeft dat ze naar haar werk toe moet, wordt Jan erg verdrietig en gaat aan zijn moeder's been "hangen". De pedagogisch medewerker reageert sensitief responsief door Jan te vertellen dat ze snapt dat Jan het niet leuk vindt dat zijn mama naar haar werk gaat en dat Jan daar verdrietig om is. Jan mag daar verdrietig om zijn (Jan's emotie wordt erkend!) Ze vertelt hem ook dat ze het fijn vindt dat Jan er is vandaag en dat ze er een leuke dag van gaan proberen te maken. Jan's moeder moet echter een trein halen en gaat er vandoor. De pedagogisch medewerker neemt Jan op schoot maar Jan blijft huilen en gaat boos op de matras liggen. De pedagogisch medewerker gaat even naast hem zitten, geeft hem een aai over zijn rug en zegt tegen hem dat hij er boos en verdrietig om mag zijn (ze respecteert zo ook de Jan's autonomie). Ze laat hem liggen, maar houdt hem wel in de gaten. Na een tijdje is de emotie gezakt. Jan loopt rustig naar de auto bak en gaat spelen. Een pedagogisch medewerker van een peutergroep: (respect voor autonomie, ontwikkeling stimulering) Sarah komt uit bed, ze wacht bovenaan de trap. Ik zeg tegen haar: “Ga je mee naar beneden” en strek mijn hand naar haar uit. Ze zegt: “Nee” en strekt twee armpjes naar mij uit en zegt: “ Tillen!” Ik zeg:” Kom…ik hou je hand wel vast, gaan we samen.” Ik neem haar hand en na enig tegenstribbelen, pakt ze voorzichtig mijn hand. We lopen langzaam naar beneden. Eenmaal beneden kijkt Sarah omhoog! Ik prijs haar voor deze opgave. Sarah lacht! Een pedagogisch medewerker van een peutergroep: (seksuele ontwikkeling) Joep vraagt aan de pedagogisch medewerker: "Wat heb jij daar?" en tikt op haar borsten. "Dat zijn mijn borsten, zegt de pedagogisch medewerker, die heeft mama ook, weet je wel, waar baby's ook uit kunnen drinken? "Oh ja", zegt Joep en gaat weer verder spelen.
17
Basisdoel: Het ontwikkelen van de sociale competentie Uitgangspunt: Samen, ontdekken, plezier
In het kinderdagverblijf kunnen wij het jonge kind bij uitstek de mogelijkheid bieden tot het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Het samenleven in een groep is het middel om dit te stimuleren. Als pedagogisch medewerkers hebben wij enerzijds te maken met de sociale veiligheid en geborgenheid die we willen bieden aan de groep in zijn geheel en anderzijds willen we binnen de groep elk kind de vrijheid en de ruimte geven om zichzelf te zijn en zijn eigen grenzen en mogelijkheden te ontdekken. De sfeer die binnen het team van een groep heerst, is de basis voor het stimulerende effect in het sociaal functioneren van de kinderen. We hechten er daarom grote waarde aan dat we een positieve houding naar elkaar hebben, gebaseerd op openheid en respect voor elkaar. Het omgaan met de sociale ontwikkeling van de kinderen vraagt van ons inzicht in de groepsdynamiek. Er ontstaan bepaalde rollen in een groep zoals, de sterkste, de populairste, de jongste en de oudste en er ontstaan sub groepjes van kinderen die bevriend met elkaar raken. Dit betekent dat we er alert op moeten zijn hoe een kind soms buitengesloten wordt en welk effect het dominante gedrag van een bepaald kind heeft op de anderen. In de groep valt op welk kind meer of minder zelfvertrouwen heeft. Bij een kind dat weinig zelfvertrouwen toont, stellen we niet te hoge eisen. We zijn er ook alert op dat een kind soms niet durft te kiezen en zich aanpast om erbij te horen. Wij proberen bewust invloed uit te oefenen op het groepsproces door te organiseren welke kinderen we iets met elkaar laten doen, we sturen het proces ook indirect door het spel en de activiteiten. De aspecten waarin wij kinderen proberen te stimuleren in hun sociale vaardigheid zijn: o Zorg voor elkaar o Conflicten benoemen en oplossen o Het samenleven op de groep
Zorg voor elkaar. Vanaf de jongste leeftijd betrekken we het kind bij het groepsgebeuren en organiseren we het onderlinge contact. We houden er rekening mee dat heel jonge kinderen egocentrisch zijn ingesteld en “naast elkaar “ spelen. In de groep kun je zien dat kinderen behoefte hebben aan sociaal contact en dat het fijn is om iets samen te doen, dicht bij elkaar te zijn, elkaar te troosten en te knuffelen. Wij leren de kinderen om lief voor elkaar te zijn en samen plezier te maken. We stimuleren de grotere kinderen om de kleinere te helpen, door waardering te laten horen aan een kind die dit spontaan doet. We leren kinderen respect voor elkaar te hebben, door ze om de beurt iets te laten vertellen en door naar elkaar te luisteren. In zulke situaties zijn we er alert op dat elk kind tot zijn recht komt omdat niet iedereen zich in een groep even gemakkelijk durft te uiten. De een wil graag vaak iets vertellen, de ander is heel stil en zal niet uit zichzelf op de voorgrond treden. We vinden het belangrijk dat kinderen leren beseffen dat elk kind verschillend is, door geduld en waardering te laten blijken aan kinderen die zich op hun eigen specifieke manier uiten.
Conflicten en problemen oplossen. Het is voor kinderen erg belangrijk om allerlei sociale rollen te oefenen. Ruzie maken en boos zijn, hoort daarbij. Wij grijpen in eerste instantie niet in als er een ruzie ontstaat omdat we kinderen het vertrouwen willen geven in het eigen vermogen, om een situatie op te lossen of voor zichzelf op te komen. We gaan er naar toe en proberen de kinderen onder woorden te laten brengen wat ze willen en we vragen hun beide hoe ze het zouden willen oplossen. We willen het kind leren dat ze zelf een aandeel hebben in de oplossing. (theorie Gordon) Ook al is het kind nog zo klein, we proberen het kind te helpen om aan te geven wat het wil en niet wil. Uiteraard is het soms nodig om in te grijpen als een kind in de knel dreigt te komen of als een kind tijdens de ruzie lichamelijk pijn gedaan wordt
Het samenleven op de groep. In het samenleven op de groep proberen we de kinderen te betrekken in alle plannen en activiteiten. We geven de kinderen zoveel mogelijk informatie over wat we willen en laten hun daarin meedenken als ze daar “groot” genoeg voor zijn. De kinderen krijgen kleine taakjes bij het voorbereiden van het eten, of bij het spel wat we gaan doen en ze helpen naderhand met opruimen. We vinden het belangrijk dat kinderen naar iets toe kunnen leven door met elkaar een activiteit voor te bereiden, ook al is hun aandeel nog zo klein. Ze voelen zich trots en worden enthousiast en het verhoogd de saamhorigheid in de groep. Zo leren kinderen dat elk individu verantwoordelijkheid heeft voor zichzelf en voor de omgeving. (theorie Korczak)
18
Het samen spelen is op het kinderdagverblijf het belangrijkste middel om te zorgen dat het fijn is om er te zijn, maar ook het eten met elkaar en het wandelen in de bolderkar. We proberen met onze kwaliteiten en met onze vakkennis de kinderen veel te bieden op het gebied van spel en activiteit en daarmee de sociale vaardigheden van het kind te bevorderen. Bijvoorbeeld door een kind een opdracht te geven die het samen met een ander kind kan uitvoeren, door kinderen te leren iets om de beurt te doen en door kinderen te stimuleren in het maken van keuzes.
Praktijkvoorbeelden: Een pedagogisch medewerker van de babygroep: (begeleiden van positieve interacties tussen kinderen) De sociale wereld van de baby is nog bijzonder klein maar toch zie je in de babygroep dat kinderen het fijn vinden contact te maken. Bij het aan tafel zitten reageren de kindjes die naast elkaar zitten op elkaar. Ze raken elkaar aan, ze kijken naar elkaar en soms geven ze elkaar een stukje brood. Wij stimuleren dit door te zeggen: “wat lief dat je dat doet”. Wat we ook doen is dat wij de kinderen op de speelmatras bij elkaar leggen. Je ziet dat ze echt van elkaar genieten, ze maken contact met elkaar, raken elkaar aan en pakken elkaars hand vast. Ook zie je dat een kind bij een ander kindje dat huilt een speen in z’n mondje stopt. We laten waardering horen als we zien dat ze lief zijn naar elkaar. Een pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: ( respect voor autonomie en begeleiden van positieve interacties tussen kinderen) Kees kijkt naar mij en wijst naar de autobaan en zegt: “met auto pelen”. Ik zeg: “ Ah, je wilt met de auto spelen Kees, ik zal hem voor je pakken.” Kees pakt een blauw autootje en gaat op het kleed met de autobaan spelen. Al gauw komen er meer kinderen om de autobaan zitten en willen er ook mee spelen. Kees vindt andere kinderen om zich heen vaak bedreigend, hij trekt zich terug en gaat iets anders doen. Rosa ziet het blauwe autootje op de grond liggen, laat het aan mij zien en vraagt: “autootje Kees”? en wijst naar Kees. Ik zeg: “dat heb jij goed gezien Rosa, daar was Kees mee aan het spelen, ga het autootje maar aan Kees geven” en dat doet ze. Ik prijs haar: “Dat is lief van je!”. Ik zet een tafeltje op een plek waar ze ongestoord kunnen spelen en zeg: “Kom maar, dan kunnen jullie er samen mee spelen.” Een pedagogisch medewerker van een peutergroep: (respect voor autonomie, begeleiden van positieve interacties tussen kinderen) Soms stimuleer ik dat twee kinderen samen met iets spelen. Bartje is een hele grote, moeilijke puzzel aan het maken en het gaat niet snel. Ik zie dat hij het moeilijk vindt. Gert staat naast mij en hij zegt dat hij niet weet wat hij wil doen. Ik vraag of hij het leuk vindt om Bartje even te helpen omdat Bartje de puzzel moeilijk vindt. Bartje wil graag hulp en ik vraag hem of hij het samen met Gert wil proberen. Hij knikt en Gert gaat snel naast Bartje zitten en samen maken ze de puzzel af. Ik zeg tegen hen dat ik het heel gezellig vond dat ze het samen hebben gemaakt en ik prijs hen door te zeggen dat ik het knap vind dat het helemaal goed gelukt is.
19
Basisdoel: De wijze waarop de overdracht van normen en waarden plaatsvindt. Uitgangspunt: Samen en plezier Het omgaan met de kinderen, hun ouders en met elkaar als collega’s vraagt van ons, als beroepskrachten, dat ieder zich bewust is van de waarden en normen die gevormd zijn door de eigen achtergrond en opvoeding en door de kennis die is opgedaan door scholing en opleidingen. Ook ouders en kinderen hebben allemaal een verschillende achtergrond.
Beroepshouding. De beroepshouding van de pedagogisch medewerker is een belangrijke voorwaarde waardoor de pedagogische kwaliteit wordt bepaald. Deze is vastgelegd in de beroepscode. De pedagogisch medewerker streeft naar een zorgvuldige en positieve communicatie met de kinderen, de ouders en de collega’s. Door de professionele houding is de pedagogisch medewerker erop gericht steeds het belang van het kind en de groep centraal te stellen. Dit betekent dat zij er naar streeft om bewust te handelen. In relatie met een kind is de pedagogisch medewerker zich bewust van de eigen behoefte en voorkeur. Zij is zich ook bewust van eigen grenzen en gevoelens die het gedrag van kinderen oproepen. Naast de kennis die de beroepskracht in de opleiding(en) heeft verworven, wordt vooral zelfkennis vereist en bereidheid tot zelfreflectie. De pedagogisch medewerker streeft naar een doordachte manier van handelen die met collega’s bespreekbaar is. Aangezien de pedagogisch medewerker een vertrouwensrelatie opbouwt met het kind en de ouder(s) gaat zij zeer zorgvuldig om met vertrouwelijke informatie. Beroepshouding in de samenwerking in teamverband en met (adjunct)cluster managers. De samenwerking in het team is gebaseerd op een open en respectvolle houding van iedere individuele medewerker ten opzichte van de ander. Het team van het hele KDV heeft als uitgangspunt dat een goede onderlinge verstandhouding een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Dit is de basis voor professionaliteit. Als team deelt men de mening dat men in het omgaan met elkaar een voorbeeldfunctie heeft voor de kinderen waarmee wordt gewerkt. De (adjunct)cluster managers zijn er vanuit hun rol en functie op gericht dat het werkklimaat aan alle medewerkers voldoening en plezier biedt in het uitoefenen van hun taak. Hiernaast bewaken zij het pedagogisch proces en stimuleren en coachen zij het team om zich continue te richten op het zoeken naar verbetering van de kwaliteit in hun werkwijze en het scherp houden van elkaar in de gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ook ouders en kinderen hebben allemaal een verschillende achtergrond en hebben dus verschillende normen en waarden. De diversiteit op het kinderdagverblijf zien wij als een meerwaarde en we proberen verschillen te waarderen.
Respectvol omgaan met elkaar. In het omgaan met kinderen Als pedagogisch medewerker tonen we respect voor het individuele kind door hem te accepteren zoals hij is. Daarnaast leren we kinderen respect te hebben voor elkaar. We geven uiting aan respect voor elk kind door bij binnenkomst te laten zien dat het kind welkom is, door het kind bij het begroeten, bij de naam te noemen en gericht aandacht te geven. Het tonen van respect tegenover ieder kind vraagt van ons zorgvuldigheid in onze communicatie met en over het kind. We nemen de wijze waarop een kind iets wil zeggen of duidelijk wil maken serieus, ook als het non verbaal is of in gebrekkig taalgebruik. We respecteren het spel van het kind en gaan zorgvuldig om met iets dat een kind zelf gemaakt of getekend heeft. Indien we een handeling bij een kind doen, kondigen we dit aan door het kind aan te kijken en te zeggen wat we gaan doen. Respect hebben voor de emoties van het kind vinden we belangrijk, we geven een huilend kind of boos kind gelegenheid om verdriet of boosheid te uiten, door de emotie van het kind te benoemen en kijken wat het kind nodig heeft. (theorie Gordon) Respect voor elkaar proberen we de kinderen bij te brengen door ze bijvoorbeeld om de beurt te laten vertellen en hen te leren naar elkaar te luisteren. Ook leren we de kinderen dat iedereen recht heeft op eigen spulletjes zoals de eigen knuffel. In het omgaan met ouders We zijn van mening dat er wederzijds respect moet zijn tussen pedagogisch medewerkers en ouders. De relatie tussen ouder en kind is een heel andere relatie dan tussen pedagogisch medewerkers en kind en de opvoeding in het kinderdagverblijf verschilt van de opvoeding thuis. We vinden het belangrijk dat er een open dialoog is met de ouders om af te stemmen op datgene wat in het belang is van het kind. Het spreekt niet vanzelf dat ouders en
20
pedagogisch medewerkers altijd op dezelfde lijn zitten, maar het is belangrijk om elkaar goed te informeren en elkaars argumenten te respecteren. In de samenwerking met elkaar Als pedagogisch medewerkers zorgen we er met elkaar voor dat er een klimaat heerst waarin onderling respect een vanzelfsprekende zaak is. We vinden het belangrijk dat er openheid heerst en we streven er naar dat er niet over elkaar, maar met elkaar wordt gesproken. Er bestaat in ons team verschil in inzicht, ervaring en kennis. We streven naar tolerantie en begrip door open te staan voor elkaars mening, elkaar te waarderen en van elkaar te leren. Als er tegenstellingen in de samenwerking zijn, wordt er in het werkoverleg aandacht aan geschonken. De pedagogisch medewerkers kunnen ondersteund worden in hun werkzaamheden door stagiaires en/of vrijwilligers Omgaan met verschillende culturen Het kinderdagverblijf is een goede oefenplaats voor kinderen om te leren omgaan met verschillen tussen mensen. Kinderen hebben van zichzelf niet de angst voor het ‘andere’ en het ‘onbekende’ en het is aan ons om die onbevangenheid te stimuleren. We doen dit door andere gewoonten te respecteren, door er mee om te gaan als iets dat vanzelfsprekend is, bijvoorbeeld met het niet eten van varkensvlees door islamitische kinderen en collega’s. Als we een anderstalig kind hebben proberen we iets te weten te komen over de taal of de cultuur, soms met behulp van onze allochtone pedagogisch medewerkers. In de communicatie met anderstalige ouders, zoeken we naar aanknopingspunten om een band op te bouwen door interesse te tonen voor hun achtergrond. Vierogen principe Het vierogen principe betekent dat iemand moet kunnen meekijken of luisteren in het kader van de veiligheid. Het is een manier om naast de kinderen de pedagogisch medewerkers te beschermen. Bij Kakelbont worden badkamers gedeeld, door deze open verbinding kun je elkaar zien en horen. De groepsdeuren zijn voorzien van glas, dit is fijn voor de kinderen, zo kunnen zij zwaaien naar hun ouders en bv kijken of er vriendjes op de gang spelen. Voor de pedagogisch medewerkers is het prettig om te weten dat er altijd naar hun gekeken kan worden. Bij Kakelbont zijn er 2 groepsruimtes waarvan de badkamer niet gedeeld wordt, hier werken wij met beeldbabyfoons, zodat de andere groep mee kan kijken en luisteren. In de grote slaapkamer hebben we tussen de middag een slaapwacht en staat de babyfoon aan. Ook de babyslaapkamers hebben babyfoons. Ouders mogen gedurende de hele dag bij ons binnen lopen. De (adjunct) cluster manager kan gedurende de hele dag binnen lopen in alle ruimtes of kijken door een raam. Rondleidingen worden niet van te voren aangekondigd op de groepen. Op deze wijze is het vierogen principe gewaarborgd. Voorbeeldfunctie De pedagogisch medewerkers zijn zich bewust van hun voorbeeldfunctie, kinderen leren het meest van imiteren. Kinderen imiteren niet alleen het gedrag en rituelen van ouders maar ook van de pedagogisch medewerkers en van elkaar.
Omgaan met regels en grenzen. De vaste regels die er op elke groep gehanteerd worden, zijn er voor bedoeld om structuur in de dagelijkse gang van zaken te brengen. Dit biedt de kinderen houvast en geborgenheid. De regels zijn per groep verschillend en aangepast aan de leeftijd van de kinderen en kunnen betrekking hebben op het omgaan met elkaar, op de veiligheid en op de hygiëne. Jonge kinderen hebben nog geen normbesef ontwikkeld maar we proberen hen goede gewoontes aan te leren bijvoorbeeld: samen spelen, op elkaar wachten, aan tafel blijven zitten tijdens het eten, niet al het speelgoed tegelijk uit de kast halen, gezamenlijk iets opruimen. We leggen duidelijk uit waarom iets wel of niet mag en houden daarbij rekening met het individu en met de leeftijd. In sommige situaties kan in de peuterleeftijd een kind leren, hoe hij iets wat hij gedaan heeft, bij een ander kind weer goed kan maken. We houden er rekening mee dat gedrag van een kind, zoals slaan, een oorzaak heeft waar we aandacht aan moeten schenken. Jonge kinderen hebben nog niet het besef wat het gevolg is van een daad en wat het effect daarvan is op de ander. Vanaf ongeveer 18 maanden vindt de morele ontwikkeling plaats. Vanaf 6,5 jaar kunnen kinderen denken in oorzaak en gevolg. We geven daarom geen straf, maar we benoemen wat er gebeurt en wat de gevolgen kunnen zijn. Vooral leren we, hoe je op een goede manier kunt reageren. In sommige situaties geven we een grens aan door bijvoorbeeld een kind na drie keer waarschuwen even apart te zetten. De pedagogisch medewerker geeft duidelijk aan wanneer ze iets niet wil hebben door het te benoemen met een “ik boodschap” (theorie Gordon). Bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik vind het vervelend dat jij zo hard gilt, wil je er mee stoppen?”. Over schelden, grof taalgebruik en gooien met harde voorwerpen, zijn we duidelijk naar kinderen. Dit accepteren we niet.
21
Rituelen, fantasie, plezier en humor. Door de rituelen die er zijn, ontstaat duidelijkheid en het geeft vrolijkheid en sfeer in het kinderdagverblijf. Dit geeft vertrouwen en biedt plezier aan kinderen en saamhorigheid. Een aantal vaste rituelen op de groepen zijn; Op de babygroep ontstaan de vaste slaaprituelen, afgestemd op het ritueel van de ouders, Op de dreumesgroep wordt een welkomstliedje gezongen als ze allemaal binnen zijn, waarbij elk kind apart genoemd wordt. Op de verticale groep wordt er na het fruit eten gezongen en een boekje voorgelezen. ’s Middags wordt er vaak een muziekje aangezet en dan mogen ze dansen. Op de peutergroepen vindt voor de middagslaap het “was” ritueel plaats. Alle kinderen zitten aan tafel en krijgen hun eigen washand en wassen maar! Bij afscheidsfeestjes (om vier jaar Kakelbont af te sluiten) gaan de kinderen langs de groepen en naar het kantoor. Daar mag het afscheidnemende kind plaatjes uitzoeken uit de la van het bureau en krijgt het kind een button met het logo van Kakelbont als herinnering mee naar huis. Een vertrouwd ritueel in het hele kinderdagverblijf is de feestmuts voor een jarige. We gaan er vanuit dat elk kind zijn eigen belevingswereld heeft en de ruimte moet krijgen om hier op zijn manier uiting aan te geven. Het kinderdagverblijf iseen inspirerende omgeving waar fantasie de vrije loop kan krijgen. Dit betekent dat we heel goed naar kinderen kijken en luisteren hoe ze hun fantasie gebruiken bij het spelen, bouwen en knutselen. We bedenken variaties op hun spel en bieden nieuwe uitdagingen aan. De verschillende seizoenen bieden ons extra gelegenheid om samen met de kinderen iets te bedenken en te maken en er verhalen bij te verzinnen. We hangen de maaksels op en zetten het neer om vrolijkheid en kleur in de groep te brengen. We zorgen met z’n allen voor een positieve sfeer waarin groot en klein welkom is en zich prettig voelt en waarbij we elkaar tot steun kunnen zijn als dat nodig is. We vinden het belangrijk dat er ruimte is voor vrolijkheid en humor met elkaar als collega’s én met de kinderen. ’Deze sfeer is nodig om er voor te zorgen dat kinderen zich welbevinden!
Praktijkvoorbeelden: Een pedagogisch medewerker van de babygroep: (begeleiden van positieve interactie tussen kinderen en respect voor autonomie). Mies en Klaas spelen samen op de grond. Mies kruipt naar Klaas toe en bijt hem in zijn arm. Klaas begint hard te huilen. Mies kijkt naar Klaas, ik til hem op en troost hem door te knuffelen. Daarna leg ik een natte washand op zijn arm. Ik neem hem mee naar Mies en ga naast haar zitten op de grond. Ik vertel haar dat ze Klaas mag aaien en kusjes mag geven. Iedere keer als Mies nu naar Klaas toe kruipt of naar een andere baby, herhaal ik wat ik heb gezegd. Op deze manier leert Mies contact maken op een positieve manier. De pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: (begeleiden van positieve interactie tussen kinderen en respect voor autonomie) Met een handpop zing ik ’s ochtends ieder kind van de groep toe. “Hallo Justin, goede morgen, goede morgen, wat leuk dat jij er bent”. Justin kijkt blij en geeft de pop een kus. Het ritueel herhaalt zich bij alle andere kinderen aan tafel. Sommige kinderen geven een kusje, anderen geven een hand. Bij kinderen die het eng vinden doe ik voorzichtig, maar ik sla ze niet over. Er is namelijk altijd wel iemand die in de gaten houdt of ik wel bij iedereen langs ben geweest. Een pedagogisch medewerker van de dreumesgroep: (begeleiden van positieve interacties tussen de kinderen) Met een aantal kinderen zit ik op het grote matras een boek voor te lezen. Het boek gaat over de boerderij en we zingen liedjes over de dieren die we op het plaatje zien. Terwijl we een lied over een schaapje zingen zegt Loes: “Papegaai”. Om de concentratie van de kinderen vast te houden kijk ik naar Loes en met een knikje laat ik haar weten dat ik haar gehoord heb. We zingen het liedje uit. Daarna zeg ik tegen Loes: ”Waar zie jij een papegaai?” Ze wijst naar de uil in de boom in het boek en daarna naar de papegaaien die op een poster aan de muur hangen. Ik zeg: ”Dat heb jij goed gezien. In de boom zit de uil en daar zijn de papegaaien, dat zijn allemaal grote vogels”. Vervolgens zingen we met elkaar “papegaaitje leef je nog”. Een pedagogisch medewerker van de verticale groep: (begeleiden van positieve interacties tussen kinderen en respect voor de autonomie) 's Middags rond half 4 drinken we op de groep altijd sap of yoghurt met water aangelengd en eten we wat. Deze middag hebben we een grote kan yoghurt gemaakt. Als Sid dit ziet, zegt hij meteen: "ik wil sap". "Oh, wil jij sap?", zeg ik, "deze yoghurt is wel erg lekker en ik wil graag dat jullie er allemaal een beetje van drinken". Sid houdt vol en zegt: " ik wil geen yoghurt drinken, ik wil sap". Ik zeg; "dat gat niet want we drinken nu met zijn allen yoghurt." Toch kan ik Sid niet motiveren om net als alle andere kinderen aan tafel een beker yoghurt te drinken. Ik weet dat Sid yoghurt op andere dagen ook gewoon drinkt. "Oké", zeg ik, " dan wil ik even dat je wacht tot iedereen
22
klaar is met yoghurt drinken, dan maak ik voor jou een bekertje sap"...misschien zijn er meer kinderen die dan nog wat sap lusten. Sid kijkt me aan en lijkt het te accepteren. Met de kinderen heb ik het over hoe lekker de yoghurt smaakt en dat sommige kinderen een yoghurt snor hebben. Ik pak een spiegeltje zodat de kinderen de yoghurtsnor kunnen bewonderen. Mijn collega die naast me zit, ziet dat Sid naar de kinderen zit te kijken en vraagt aan hem: "wil jij ook zo'n snor Sid? Zal ik je toch een klein beetje yoghurt geven? Sid zegt ja. Aan t eind van dit middagritueel heeft Sid 2 bekers yoghurt gedronken en nog een bekertje sap. We prijzen Sid dat hij zo lekker heeft gedronken. Een pedagogisch medewerker van de peutergroep: (begeleiden van positieve interacties van kinderen) Jelmer en Quint lezen samen een boekje en Quint heeft het boekje vast terwijl Jelmer het boekje ook wil vast houden. Ik ga erbij zitten en zeg; “ik zie dat jij het boekje ook wilt vasthouden misschien mag jij van Quint de volgende blz. omslaan” Quint vindt het een goed idee. Halverwege het boekje zeg ik tegen Jelmer; wat goed dat je kan wachten en wat lief van Quint dat jij ook een blz. mag omslaan”, dan laat ik de twee kinderen rustig verder lezen en loop naar een ander groepje kinderen toe. De vaste inval pedagogisch medewerker van Kakelbont: Genieten van rituelen Omdat ik een bekend gezicht ben (in ieder geval voor de kinderen), permitteer ik me ook mijn eigen rituelen. Inmiddels is dit ook helemaal ingeburgerd en vragen de kinderen er zelf naar. Zo heb ik op de peutergroepen het versje over de ‘duifjes’ en het liedje over ‘de vlinder’ ingevoerd met de daarbij behorende handgebaren. Steeds weer brengt dat bij de ‘nieuwe’ kinderen (net over van de dreumes- of verticale groep) grote verwondering op hun snoetjes teweeg. De oudere (alwetende) kinderen volgen mijn gebaren en het is ontroerend om te zien hoezeer zij zich inspannen hun handen net zo te manoeuvreren als ik. Juist bij dit soort rituelen kun je denken: “Alweer die duiven, of…..nee hè, niet weer die vlinder”. Maar kinderen houden van herhaling, vinden het fijn te weten wat er komen gaat, ook omdat zij steeds meer aspecten ontdekken die in een simpel liedje of verhaaltje zitten. Daardoor voelen ze zich groot en laten trots aan de jongsten zien hoe het allemaal hoort. Bij aankondiging van een liedje of versje beginnen ze al te stralen. Daar zit de uitdaging in voor de pedagogisch medewerker. De reacties van de kinderen zijn altijd weer mooi. Zo heb ik een liedje over een bootje. Meestal combineer ik dit met het schillen van het fruit (appel/perenpartje in de vorm van een boot). In het liedje vraag ik twee kinderen of ze mee willen. Daar wordt meestal heel verlegen “ja” op geantwoord. Wanneer je rondkijkt zie je de verwachtingsvolle koppies van de kinderen die nog niet uitgenodigd zijn ‘in de boot’. Soms komt er één uit de badkamer gerend (net geplast of iets anders), om te melden dat hij of zij nog niet in de boot zit. Ook de rest let uitermate goed op of er niemand vergeten wordt. Als dan eindelijk iedereen is ingestapt zingen we ‘varen, varen over de baren’. Bij het naar bed gaan zing ik ook graag voor de kinderen. Ik heb een aardig repertoire en vooral op Mimos en Harlekijn (daar heb ik het meest mijn zangkwaliteiten op de kinderen bot gevierd), wordt dit enorm gewaardeerd. De kinderen worden er rustig van en liggen met grote ogen en ronde appelwangen van de slaap te luisteren. Zo schattig! Sommigen zie je langzaam afdwalen in dromenland. Bij de baby’s en de dreumesgroepen doe ik dit ook individueel wanneer een kind de slaap niet kan vatten of wat angstig is en om papa of mama roept. Daarbij streel ik ze kalmerend over hun bol. Meestal willen ze uiteindelijk toch luisteren naar het zingen, wat ik heel zachtjes blijf doen, zodat het onmogelijk is dit te horen wanneer ze huilen. Vaak stoppen ze met tussenpozen met snikken en luisteren aandachtig…vangen weer aan met huilen en stoppen weer om te luisteren enz. totdat de slaap hun overvalt. Dit geeft mij veel voldoening. Zo fijn dat zo’n klein humpje zich weer veilig voelt onder (op dat moment) mijn vleugels. Dit soort rituelen helpen de kinderen enorm om zich geborgen te voelen. Al mijn collega’s hebben hierin zo hun talenten ontwikkeld en genieten er erg van samen met de kinderen.
23
Hoofdstuk 3 Bij Kinderopvang Haarlem maken we gebruik van verschillende vormen van pedagogische ondersteuning.
Pedagogische ondersteuning door middel van werkoverleg en teamoverleg. 7 keer per jaar vindt het werkoverleg plaats met de pedagogisch medewerkers van één groep en de adjunct clustermanager. Tijdens het werkoverleg wordt de pedagogische aanpak in de groep en van het individuele kind besproken, de resultaten van het observeren en de ontwikkeling van individuele kinderen, Tevens het behouden en bevorderen van de deskundigheid van de teamleden, bevorderen van onderlinge samenwerking, planning en taakverdeling en de communicatie met de ouders. Dit gebeurt op een open en respectvolle manier. 2 keer per jaar vindt het teamoverleg plaats met alle pedagogisch medewerkers van elke groep, adjunct en de clustermanager. In het teamoverleg wordt binnen de kaders van het strategisch, tactisch beleid ontwikkeld geëvalueerd en verbeterd van het locatie gebonden operationeel beleid.(onduidelijk). De onderlinge samenwerking, afstemming over werkzaamheden en afspraken worden bevorderd. Er worden huishoudelijke en organisatorische zaken binnen de locatie besproken. Er is afstemming over de ontwikkelingen binnen de locatie en bevordering van het pedagogisch functioneren, bespreking van budgettaire en organisatorische zaken, bevordering van de onderlinge samenwerking en afstemming en het uitwisseling van informatie uit andere overleggen zoals o.a. het oudercommissieoverleg. Minimaal 1 keer per jaar is er het bedrijfshulpverleners overleg. Alle bedrijfshulpverleners van de locaties, de adjunct en clustermanager bespreken met elkaar het noodplan, de ontruimingsoefening en informatie die relevant (kunnen) zijn voor de dienstverlening van het cluster en/of de gehele organisatie. Jaarlijks is er een BHV training. 1x per 2 jaar vindt de herhalingstraining BHV plaats. Invallers van Kinderopvang Haarlem hebben 2 keer per jaar een bijeenkomst waarin zij geïnformeerd worden over de laatste ontwikkelingen van de organisatie. Er is een invalprotocol waar de invaller zich aan dient te conformeren. De invalcoördinator van Kinderopvang Haarlem begeleidt de invallers, de clustermanager kan de invaller ook direct aanspreken als disfunctioneren wordt geconstateerd.
Pedagogische ondersteuning (van de pedagogisch consulent). Er zijn wel eens momenten dat het gedrag of de ontwikkeling van een kind vragen of twijfel oproept bij de pedagogisch medewerker en/of ouder(s). Het kind valt in gedrag of ontwikkeling op maar het precieze ‘hoe’ en vooral ook ‘waarom’ zijn dan niet altijd duidelijk. Er lijkt ‘iets’ aan de hand te zijn. Door er in het werkoverleg met de (adjunct)-clustermanager en de collega’s over te praten op een open en respectvolle manier, wordt duidelijk of de twijfels gedeeld worden. De ouders worden geïnformeerd over deze signalen (positief dan wel negatief). In deze fase kunnen ouders en pedagogische medewerkers samen een cruciale rol spelen in hetgeen er gesignaleerd is. Door over dergelijke zaken tijdig met elkaar te communiceren, kan vervolgens samen met de ouders en adjunct clustermanager overwogen worden om een kind bijvoorbeeld in een volgende fase te laten observeren door de pedagogisch consulente van Kinderopvang Haarlem. In zo’n geval wordt toestemming gevraagd aan de ouder(s). De pedagogisch consulente kan ondersteuning bieden door deel te nemen aan het werkoverleg. Zij kan steun en advies geven aan het team bij pedagogische vragen die betrekking hebben op het functioneren van een groep of op een individuele situatie betreffende een kind. Er wordt gehandeld conform het protocol signaleren. Dit protocol bevat richtlijnen voor het verhelderen van en omgaan met vragen, twijfels en zorgen rond de lichamelijke en/of verstandelijke ontwikkeling of het gedrag van kinderen. Het protocol met bijbehorend handelingsplan wordt in gebruik genomen wanneer de zorgen met betrekking tot het kind aanhouden Een ander instrument wat ingezet wordt voor de bevordering van de deskundigheid bij de pedagogisch medewerkers is de Video werk begeleiding. Zowel de adjunct cluster manager als de pedagogisch consulent werkt met Video werk Begeleiding (VWB). Dit is een methodiek die er op gericht is de communicatie en interactie tussen pedagogisch medewerkers en kinderen te professionaliseren. Dit gebeurt in een sfeer van vertrouwen.
24
Inzet van pedagogisch medewerkers bij uitstapjes. We vinden het belangrijk om buiten te zijn, naast het buitenspelen gaan wij regelmatig wandelen of op uitstapje. Tijdens het wandelen of de uitstapjes maken wij gebruik van bolderkarren, (tweeling) wandelwagens of het knopentouw. Het naar buitengaan gebeurd conform protocol veilig vervoeren van kinderen en het protocol uitstapjes.
Praktijkvoorbeeld: Tijdens een gezamenlijk werkoverleg (per groep 1 pm) zijn de buitenregels geëvalueerd en aangescherpt. In de schuur is een lijst komen te hangen waarop de regels vermeld staan, zodat ook inval hierop gewezen kan worden. Zo ontstaat structuur en duidelijkheid.
25
Hoofdstuk 4
Stamgroep. Een stamgroep is een vaste groep kinderen in een passend ingerichte vaste groepsruimte met vaste pedagogisch medewerkers. Een kind kan in maximaal 2 stamgroepen geplaats worden. Elke stamgroep heeft maximaal 3 vaste pedagogisch medewerkers.
Pedagogisch medewerker- kind ratio en de omvang van de stamgroep. Het aantal kinderen dat in de groep wordt opgevangen bij Kakelbont voldoet aan de rekentool die (per 1 januari 2015) is opgenomen in de Regeling kwaliteit kinderopvang en peuterspeelzalen 2012. Kakelbont heeft de volgende groepen: Naam groep Soort groep Leeftijden Aantal kinderen Max. pm Milan Babygroep 0-1 jaar 8 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Sjila Dreumesgroep 1-2 jaar 10 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Luna Baby-dreumesgroep 0-2 jaar 9 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Mimos Verticale groep 0-4 jaar 12 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Sterre Verticale groep 0-4 jaar 12 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Harlekijn Peutergroep 2-4 jaar 14 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Bereboot Peutergroep 2-4 jaar 14 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Pebbles Peutergroep 2-4 jaar 14 kinderen 2 pedagogisch medewerkers Ons streven is om BPVers (beroepspraktijkvorming) op de groepen mee te laten draaien. Tijdens de eerste en laatste 5 kwartier en tijdens pauzes zijn er minder beroepskrachten aanwezig. I.v.m. het vierogen principe zijn er altijd 2 pedagogisch medewerkers aanwezig aan het begin en einde van de dag. ( bij een lage peuterbezetting sluit men ook weleens alleen af. Telt de aanwezigheid van de NSO ook?)Tijdens pauze wordt er gewerkt conform de regeling kwaliteit kinderopvang en volgens de werktijdenregeling (zie informatie boekje van Kakelbont) Kinderopvang Haarlem hanteert een goed personeelsbeleid, wat betekent dat een vaste pedagogisch medewerker bij o.a. langdurige ziekte of verlof zoveel mogelijk structureel wordt vervangen door een vaste vervangster. Dit kan één van de flex medewerkers zijn of een invaller vanuit de invalpool. Bij onvoorzien verlof zoals ziekte kan er ook een uitzendkracht ingezet worden. Voordat (onbekende) invallers op de groep beginnen te werken lezen ze de map: plezierig werken met invallers. Hierin staan o.a. de groepsregels vermeld. Af en toe komt het voor dat de groepen gezien de bezetting samen werken (bijv. in schoolvakantieperiodes). Stamgroepen kunnen samen gevoegd worden tot één groep waarbij in principe een vaste pedagogisch medewerker aanwezig is, uitgaande van een kloppend BKR en dat het voor zowel kinderen als ouders inzichtelijk is welke groep en ruimte dit is. Naast de stamgroep is het ook mogelijk dat kinderen incidenteel op een andere groep spelen, dit wordt beschreven op blz. 12 onder groep. Uitstapjes vinden plaats conform de geldende afspraken binnen Kinderopvang Haarlem.
Stamgroep ruimte en structuur. De stamgroep ruimte, is de ruimte waarin het kind het grootste deel van de dag aanwezig is. De stamgroep bestaat per dag uit een vaste groep kinderen. Dit biedt de kinderen houvast, omdat ze weten welke kinderen er op welke dag zijn. Er kunnen daardoor vriendschappen ontstaan en er zijn volop mogelijkheden om in groepsverband activiteiten te doen. De groep heeft per dag twee vaste pedagogisch medewerkers. De kinderen zien dagelijks een vertrouwd gezicht. Het groepsgebeuren is belangrijk voor het bieden van geborgenheid. Als pedagogisch medewerker sturen we het groepsproces en zorgen ervoor dat er een veilig groepsklimaat heerst. Wij vinden dat de groep een veilige basis moet zijn, waar plezier wordt gemaakt waarin lief en leed wordt gedeeld waar volop gespeeld kan worden.
26
waarin kinderen helemaal zichzelf durven te zijn waar kinderen uitdagingen aan willen gaan waar de sterkere opkomt voor de zwakkere waar elk kind zich vrij voelt om te kiezen waar elk kind zich mede verantwoordelijk voelt voor de sfeer en voor elkaar Dit betekent dat wij als pedagogisch medewerker heel alert moeten zijn op aspecten die spelen binnen elke groep zoals macht, rivaliteit en neiging tot pesten. De pedagogisch medewerker zorgt ervoor dat zij zoveel mogelijk actief deelneemt, d.m.v. observeren, luisteren, meedoen met de kinderen, zodat zij zicht heeft op hetgeen gebeurt en erop kan reageren. Er is een vaste dagindeling. Doordat alles zoveel mogelijk een vaste plek heeft wordt orde en structuur geboden en wordt het voor kinderen overzichtelijk en hanteerbaar. Om een veilig leefklimaat te creëren zijn er regels opgesteld in de groep waar kinderen zich aan moeten houden. Regels zijn nodig voor de duidelijkheid, de veiligheid en voor het goed laten verlopen van de opvang. Het biedt de kinderen houvast. Het omgaan met regels wordt beschreven bij: “overdracht van normen en waarden”.
Ruilen van dagen. Wanneer u eens een dag wilt ruilen dan kunt u dit afstemmen met de pedagogisch medewerkers van de groep van uw kind. Er wordt rekening gehouden met de maximale toegestane groepsgrootte. Ruilen op een andere groep (geen ruimte op de eigen stamgroep) is bespreekbaar, criterium is het welbevinden van het kind. Aan ruilen zijn geen kosten verbonden, er wordt een ruilformulier ingevuld. Uitgangspunt is dat het ruilen van dagen binnen een tijdsbestek van 6 weken (3 weken voor of 3 weken na ruildag) plaats dient te vinden. De pedagogisch medewerker bepaalt of ruilen mogelijk is.
Een extra dag opvang (incidenteel). Wanneer u een dag of dagdeel extra opvang nodig heeft, kunt u dit regelen met de pedagogisch medewerkers van de groep van uw kind dmv het invullen van het extra dagdelen formulier. We houden hierbij rekening met de maximale toegestane groepsgrootte. Een dagdeel is 5,5 uur aaneengesloten, op een flexibele tijd in te zetten. Voor de extra dag(en) krijgt u een aparte factuur toegestuurd Afname van een extra dagdeel op een andere groep (geen ruimte op de eigen stamgroep) is bespreekbaar, criteria hierbij is het welbevinden van het kind.
27
Hoofdstuk 5 Communicatie tussen ouders en pedagogisch medewerkers. In de communicatie streven wij naar een open dialoog tussen pedagogisch medewerkers en ouders, pedagogisch medewerkers en kinderen, pedagogisch medewerkers onderling en met de (adjunct) cluster managers. We hebben als uitgangspunt dat respect en eerlijkheid in de dialoog altijd bijdragen tot oplossingen en verbeteringen in het onderlinge contact en de algehele sfeer van het kindercentrum. Wij vinden het van groot belang dat er tussen ouders en pedagogisch medewerkers een relatie ontstaat die gebaseerd is op wederzijds respect en vertrouwen. Pedagogisch medewerkers en ouders zijn beiden verantwoordelijk voor een goede communicatie, vanuit haar functie heeft de pedagogisch medewerker de taak om hierin het initiatief te nemen. Als het kind wordt gebracht aan het begin van de dag hechten wij als pedagogisch medewerkers er veel belang aan, om elkaar gedag te zeggen, een overdracht van thuis te krijgen en eventuele informatie uit te wisselen. Bij het ophalen aan het eind van de dag wordt er een stuk overdracht vanuit de pedagogisch medewerker aan de ouder meegegeven.
Communicatie tussen ouders en het management. Het management verspreidt minimaal 6 keer per jaar een nieuwsbrief waarin de ouders geïnformeerd worden over de gang van zaken van de opvang, de activiteiten, het personeel, en de oudercommissie. Het management zorgt dat de ouder informatiehoek up to date blijft. Indien er een communicatieprobleem tussen de ouder en de pedagogisch medewerker is, bemiddelt de (adjunct) clustermanager. Indien de ouder zich niet conformeert aan de huisregels bijv. bij te laat ophalen van het kind, spreekt de (adjunct) clustermanager de ouder hierop aan conform het te laat beleid. Wanneer een ouder niet tevreden is over de opvang kan er een klacht conform de klachtenregeling van Kinderopvang Haarlem ingediend worden. De oudercommissie wordt hiervan op de hoogte gebracht. Deze informatie kunt u ook terug vinden in het informatieboekje van Kakelbont. De bereikbaarheid van het management is te vinden op de website: www.kinderopvanghaarlem.nl
Kindbespreking. Een keer per jaar krijgt de ouder de gelegenheid om met de pedagogisch medewerker een gesprek te houden over het kind. Indien nodig kan er op verzoek van de ouder(s) of op initiatief van de pedagogisch medewerker vaker een gesprek plaatsvinden. De pedagogisch medewerker streeft ernaar om van te voren de observatie Focus op kinderen gedaan te hebben. Het doel van het gesprek is om met de ouders van gedachten te wisselen over: o heeft het kind het naar de zin op het kinderdagverblijf en in de stamgroep o hoe is het gedrag op het kinderdagverblijf en thuis o hoe verloopt in het algemeen, de ontwikkeling
Medezeggenschap. De oudercommissie behartigt de belangen van de kinderen en ouders van Kakelbont en overlegt daarover met de clustermanager. Het gaat daarbij om locatie specifieke onderwerpen die voor alle kinderen en ouders van Kakelbont belangrijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan de (brand)veiligheid, het pedagogisch werkplan en het activiteitenaanbod voor de kinderen. De oudercommissie heeft over deze overlegonderwerpen ook een wettelijke adviesbevoegdheid. Door actief mee te denken en advies uit te brengen werkt de oudercommissie mee aan kwalitatief goede kinderopvang. Daarnaast is de oudercommissie ook een belangrijke ondersteuning van het personeel. De oudercommissie zet zich bijvoorbeeld in voor 'extra' zaken, zoals de organisatie van ouderavonden, kerstviering of andere festiviteiten. Een andere taak van de oudercommissie is het onderhouden van goed contact met de centrale ouderraad. De centrale ouderraad vertegenwoordigt alle oudercommissies als het gaat om onderwerpen die voor alle ouders van de hele organisatie van belang zijn (bijvoorbeeld de tarieven en de openingstijden van de kindercentra).
28
Hoofdstuk 6 Evaluatie. Elke visie is aan verandering onderhevig en aan de praktijk gebonden. Een visie kan veranderen als gevolg van nieuwe regelgeving, nieuwe ervaringen uit de praktijk, door inbreng van personeel, ouders en kinderen of door nieuwe ontwikkelingen op pedagogisch gebied. Het pedagogisch werkplan wordt gevolgd, geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Aanvullingen en bijstellingen kunnen doorlopend plaatsvinden. Dit gebeurt in overleg met het team en de oudercommissie. In ieder geval wordt het pedagogisch werkplan ten minste 1 keer in de 3 jaar geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Vooraf worden afspraken gemaakt over hoe en wanneer er geëvalueerd wordt, om te voorkomen dat de evaluatie op een te laat tijdstip of in het geheel niet plaatsvindt. Het pedagogisch werkplan is vooral bedoeld om helderheid te brengen en richtlijnen te geven. Het is niet bedoeld als een keurslijf dat het werken bemoeilijkt. Elke situatie is anders en iedere pedagogisch medewerker zal daar ook anders mee omgaan. En omdat werken met kinderen ons beroep is waarin zich altijd weer nieuwe ontwikkelingen blijven voordoen, zal ons handelen altijd ter discussie blijven staan en zullen we het beleid voortdurend toetsen en bijstellen. Geschiedenis evaluatie: Het Pedagogisch beleid is in 2011 herschreven conform wetgeving en wordt sindsdien pedagogisch werkplan genoemd. In 2013 is het pedagogisch werkplan geëvalueerd met het team en de oudercommissie i.v.m. het nieuwe convenant en in 2015 i.v.m. het bijgesteld pedagogisch beleid van Kinderopvang Haarlem.
Slotwoord. Dit pedagogisch werkplan is tot stand gekomen door intensieve samenwerking tussen de pedagogisch medewerkers, adjunct clustermanager en de clustermanager van kinderdagverblijf Kakelbont. Iedereen heeft erover meegedacht, gepraat en/of geschreven. Het viel niet altijd mee om je ’s avonds na een dag werken met de kinderen te verdiepen in het hoe en waarom van ons handelen. Maar het was wel een boeiend en leerzaam proces! Het met elkaar stilstaan bij het pedagogisch handelen en de discussies hebben stimulerend gewerkt voor de onderlinge samenwerking.
Het pedagogisch werkplan is na bespreking met de oudercommissie -bijgesteld en op 9 april 2015 vastgesteld door de manager opvang.
Namens de teams van kinderdagverblijf Kakelbont Jacqueline Joosten.
29
