Patiënteninformatie Kolven Allereerst van harte gefeliciteerd met de geboorte van uw baby. U heeft gekozen voor borstvoeding. Borstvoeding heeft belangrijke voordelen voor de gezondheid van u en uw baby. Moedermelk is beter voor de baby dan welke kunstvoeding; borstvoeding verkleint de kans op het ontwikkelen van allergieën en bevat stoffen die de afweer versterken. Voor te vroeg geboren en zieke baby’s is deze bescherming extra belangrijk. Moedermelk is licht verteerbaar en wordt door te vroeg geboren baby’s beter verdragen dan kunstvoeding. Er kunnen situaties zich voordoen waarbij de baby nog niet optimaal kan zuigen. Het alternatief is dan om tijdelijk te kolven. Wat is kolven? Kolven is het op gang brengen van de borstvoeding. Het kan zowel door middel van een elektrische kolf, maar ook handmatig kolven behoort tot de mogelijkheden. Om de borstvoeding op gang te brengen en op peil te houden, dient u net zo vaak te kolven als wanneer u uw baby aan de borst zou voeden. Minimaal 6 keer per dag als de baby nog niet zelf drinkt. Wanneer de baby al enkele voedingen aan de borst drinkt, kolft u alleen iedere gemiste voeding. Als uw baby nog niet voldoende per voeding drinkt, kan nakolven na een borstvoeding soms nodig zijn. Waarom gaat u kolven? Uw baby kan door zijn/haar ziekte niet voldoende zelf drinken aan de borst. Uw baby is opgenomen op de kinderafdeling en u bent nog niet in staat om iedere voeding zelf te gaan voeden. U gebruikt medicijnen de schadelijk zijn voor uw baby. In overleg moet deze voeding soms worden weggegooid. Als uw baby erg geel ziet kan het voorkomen dat de baby te slaperig is om krachtig aan de borst te drinken. Door middel van kolven kunt u de borstvoeding goed op gang houden om deze tijdelijke situatie te overbruggen. U kunt de voeding dan drie maanden in de vriezer bewaren. Uw baby is nog niet in staat (te vroeg geboren) om zelf aan de borst te drinken. Gedurende de opname van uw baby kan het soms nodig zijn om langere tijd alle benodigde voedingen af te kolven. Misschien is uw melkproductie hoger dan de hoeveelheid voeding die de baby op dit moment nodig heeft. In dit geval kunt u de melk invriezen voor later gebruik. Minder kolven is niet verstandig. De opname is voor u een spannende en drukke periode en het kan gebeuren dat de melkproductie na verloop van tijd wat terugloopt, ook dit is normaal. Blijf zo vaak mogelijk afkolven. De melkproductie zal weer op peil komen. Algemene hygiëne richtlijnen Als de afgekolfde melk gebruikt wordt om een te vroeg geboren of zieke baby te voeden, is hygiëne extra belangrijk om de groei van bacteriën te voorkomen. Moedermelk is onder andere door de aanwezigheid van levende cellen een goed houdbaar product. Voordat u de borstkolf gaat gebruiken, is het nodig om de handen goed met water en zeep te wassen (in het ziekenhuis gebruikt u een papieren handdoek, thuis een handdoek voor uzelf die u dagelijks moet verschonen).
Wij adviseren u de voedingsbeha bij voorkeur dagelijks te wassen. Als u borstkompressen gebruikt, moet u deze ieder keer na het kolven verschonen. Het is niet nodig om de tepels extra te wassen voor het afkolven. Eén keer per dag douchen is voldoende. Gebruik geen zeep of lotions; op de tepelhof bevinden zich kliertjes die een vettige stof afscheiden. Die houden de tepelhof soepel en hebben een antiseptische werking. Tijdens uw ziekenhuisopname verstrekken wij eenmalig een steriele kolfset, die 24 uur te gebruiken is (wegwerpsetje). Uw partner kan bij een kraamcentrum of thuiszorgwinkel een kolfset kopen. Na ieder gebruik dient u de kolfset huishoudelijk schoon te maken. Dit betekent eerst koud en dan warm afspoelen. U kunt hierbij afwasmiddel gebruiken. Bent u al thuis? Dan kunt u de kolfset in de afwasmachine reinigen. Het ziekenhuis verstrekt gedurende de hele opnameperiode van het kind, steriele flesjes om de moedermelk in te bewaren; probeer de binnenkant van de flesjes en de binnenkant van de dop niet aan te raken. Wat heeft u nodig? Kolfapparaat Steriele opvangflesjes Etiketten Katoenen luier Borstkompressen Elektrisch kolven Ga comfortabel zitten en probeer zo goed mogelijk te ontspannen. In het ziekenhuis kunt u voor meer privacy de bedgordijnen sluiten. Zorg voor iets te drinken binnen handbereik want vele moeders krijgen dorst tijdens het kolven. Kolft u vlak voor het rusten of slapen? Door de ontspannende werking van de borstvoedingshormonen komt u snel tot rust na het kolven. Ook adviseren wij u uw mobiel uit te zetten en geen bezoek te ontvangen. Leg een katoenen luier onder uw borsten om eventueel gelekte melk op te vangen Plaats het borstschild over uw tepel en druk het zachtjes tegen uw borst De tepel moet in het midden van de borstschild zitten om schuren van de tepel aan het plastic te voorkomen. Als uw tepels groot zijn, hebt u eventueel een groter borstschild nodig. Vraag de verpleegkundige dan naar een andere maat. Het is prettig om uw baby naast uw bed te hebben staan, of als uw baby in de couveuse ligt, een foto op uw nachtkastje te hebben staan zodat u uw baby kunt zien. Verkorte gebruiksaanwijzing Symphony® 1.Zet de kolf aan in fase 1, dat is de linkerknop. Dan start de kolf op een vacuümniveau met drie druppels in het venster. Dit is de stimulatiefase. 2. Draai aan de middelste knop om het vacuümniveau in te stellen, tot u het niet meer prettig vindt, dan de draaiknop een of twee klikjes terug te draaien. Niet tot de pijngrens!
Patiënteninformatie 3. Na 2 minuten schakelt de Symphony automatisch over op de afkolffase. De afkolffase heeft een hoger vacuümniveau dan de stimulatiefase. Indien dit pijnlijk is, dan draait u de draaiknop weer iets terug. 4. Als de kolf overgaat op de afkolffase (fase 2) en er zijn nog maar ëén of twee druppels melk gekomen dan opnieuw fase 1 doorlopen. Door op de druppeltoets te drukken, begint de kolf opnieuw in fase 1. 5. Herhaal dit zo nodig 3 á 4 keer. 6. Kolf 10 tot 15 minuten (per borst). De eerste dagen is 10 minuten voldoende. Aandachtspunten U dient te kolven elke drie uur, minimaal zes keer per dag Tussen kolven en aanleggen minimaal twee uur ’s Nachts niet meer dan zes uur tussen de laatste en eerste keer kolven Rust is ook belangrijk voor het op gang brengen van de melkproductie Als u thuis bent (eventueel) proberen om ’s middags te rusten. Bevorderen van de toeschietreflex Als de baby aan de borst ligt te drinken, dan gaat de melk vanzelf stromen, maar bij het kolven moet de toeschietreflex meestal bewust opgewekt worden . Een borstpomp is een machine en stimuleert daarom niet dezelfde gevoelens als uw baby. Maar na een poosje zult u in staat zijn uw toeschietreflex bij het kolven te activeren. Wees geduldig. Veel moeders vinden het afkolven van hun melk makkelijker als hun baby erbij is. U kunt ook op de kinderafdeling kolven. Een foto van uw baby kan helpen om de toeschietreflex te bevorderen. Kolft u thuis? Dan kan het volgen van een vaste routine voor een goede melkstroom zorgen. Gun uzelf voldoende tijd. Een gehaast gevoel hindert uw toeschietreflex. Als u vòòr het afkolven, vijf minuten lang warme kompressen op uw borst legt, gaat de melk vaak makkelijker stromen. Kolfschema: als de melkproductie wel op gang is. Wanneer u na verloop van tijd routine in het kolven heeft en de melkproductie op peil is, kunt u de aangegeven tijden alleen als richtlijn beschouwen. Nu is het belangrijk om de borsten te kolven tot deze zachter aanvoelen en er bijna geen melk meer uitkomt. U kolft tot de straaltjes melk meer druppeltjes worden. U kunt dan het beste nog één tot twee minuten doorgaan met kolven om deze druppeltjes calorierijke achtermelk op te vangen. U wisselt nu van borst en kolft tot de melkstroom weer afneemt, waarna je eventueel weer van borst wisselt zodat u bijvoorbeeld elke borst afwisselend twee of drie keer heeft afgekolfd. Een kolfsessie duurt gewoonlijk tien tot vijftien minuten per borst. Een hele voeding afkolven vraagt ongeveer een half uur.
Borstmassage voor en tijdens het kolven werkt ook heel goed: Masseer de melkgangen en -kliertjes door met vlakke hand van boven af richting tepel te drukken. Maak cirkelvormige bewegingen met de vingers, concentreer de bewegingen gedurende enkele seconden op één plek voor je naar een andere plek gaat. Ga in een ronde beweging richting tepelhof.
Strijk licht van de bovenkant van de borst richting tepelhof. Probeer erbij te ontspannen, aangezien ook dat bevorderend werkt op de toeschietreflex. ** Na het kolven Een druppel melk over uw tepel verdelen en de tepels even aan de lucht laten drogen. Doe een schoon kompres in uw beha Het flesje met afgekolfde moedermelk voorzien van Voornaam, achternaam en geboortedatum van de baby en de datum en tijd van het afkolven. Indien u zeker weet dat de melk de volgende voeding gebruikt wordt, kunt u de melk snel achterin de koelkast zetten (niet in de deur). Op deze manier kan de melk tot 48 uur na het kolven gebruikt worden. Opwarmen Moedermelk wordt in het ziekenhuis au bain Marie (in warm water) opgewarmd. Hierbij is het belangrijk dat de melk niet warmer wordt dan 30- 37˚C. Dit is een goede drinktemperatuur. Moedermelk verliest beschermende stoffen bij temperaturen boven de 50˚C.
Net afgekolfde melk
Net afgekolfde melk
Eerst melk afkoelen en binnen 24 uur na kolven in de vriezer zetten Eerst melk afkoelen en binnen 24 uur na kolven in de vriezer zetten Eerst melk afkoelen en binnen 24 uur na kolven in de vriezer zetten
Temperatuur kamertemperatuur gebruik thuis in het ziekenhuis koelkast 4 – 7ºC gebruik thuis gebruik ziekenhuis vriesvak koelkast
Bewaartijd
(kleine) vriezer die vaak open en dicht gaat
3 tot 4 maanden
diepvries constant, max. –18ºC
6 maanden of langer
6 tot 8 uur 4 uur 3 tot 5 dagen 48 uur max. 2 weken
Patiënteninformatie In de koelkast ontdooide moedermelk en gekoeld bewaard Onder een lopende kraan ontdooide moedermelk
koelkast 4 – 7ºC gebruik thuis gebruik ziekenhuis kamertemperatuur
max. 24 uur max. 9 uur direct gebruiken
Bij deze bewaartijden wordt ervan uitgegaan dat de hygiënemaatregelen in acht zijn genomen
Kolven met de hand Kolven met de hand is een goedkope manier van afkolven. Afkolven met de hand is voor elke voedende moeder een handige techniek om achter de hand te hebben. Het vergt meestal wel enige oefening. Deze methode is minder geschikt wanneer langdurig afgekolfd moet worden. Kolven met de hand kan op veel manieren: Eén van de mogelijkheden is de volgende : de vrouw laat de borst in haar hand rusten met de vingers eronder en de duim erop, ongeveer op de rand van de tepelhof ze kan de juiste plek bepalen door de (volle) melkkanaaltjes op gevoel te zoeken. Haar vingers liggen net op of er iets achter zij duwt de borst naar de ribben toe; een zware borst zal zij liever eerst oplichten. daarna knijpt zij duim en vingers in een ritmische beweging samen, zodat de voorraadholten worden leeg gedrukt het kan even duren voordat de voeding begint te druppelen of te lopen zij verplaatst haar hand regelmatig rond de borst en pauzeert even als er niet veel melk meer komt.
**
Heeft u nog vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u deze stellen aan de verpleegkundigen van de afdeling. U kunt ook contact opnemen met één van de onderstaande organisaties: La leche League Postbus 212 4300 AE Zierikzee Tel 0111- 413189 Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119 3960 BC Wijk bij Duurstede Tel 0343- 576626 Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen Postbus 1444 1300 BK Almere Tel 0900-5228 of 0900-lactatie Op internet kunt u informatie over borstvoeding en de bovengenoemde organisaties vinden op: www.borstvoeding.nl, www.borstvoeding.com, www.voedingscentrum.nl In het weekend en op feestdagen kunt u ook bij de apotheek naast de SEH een kolfset kopen (aan de achterkant van het ziekenhuis). Kolf verhuur info Als u een kolfapparaat gaat huren kan men naar een legitimatie bewijs en/of burgerservice nummer en bankpasje vragen. Verloskundige praktijken: Keita : Dorpsstraat 33, 2712 AB Zoetermeer. Tel.: 079 – 321 71 72. verhuur alleen voor eigen cliënten. Geen borg, huur per dag. Bereikbaar : 24 uur via 06 nr. dat de cliënten weten. : Dunantstraat 605, 2713 TA Zoetermeer. Tel.: 079 – 321 84 86. voor iedereen . Geen borg, huur per dag. Bereikbaar: voor eigen cliënten via verloskundige, voor anderen via de praktijk dinsdag t/m vrijdag op wisselende uren. Pijnacker/Nootdorp : geen verhuur. Embe : geen verhuur. Sifra : geen verhuur. 3B Hoek : geen verhuur. Partera
Patiënteninformatie Kraamcentra Voor iedereen: ’t Kraampunt
Medicorner
Careijn
Wereldwonder
Take good care Anders: Firma Vos
Regenboogsingel 141, 2718 GV Zoetermeer. Tel. 079 – 363 06 00. Borg -, huur per dag. Bereikbaar: maandag en woensdag 9.00 – 17.30 uur, zaterdag 10.00 – 17.00 uur. Voor verhuur van weegschaal/ borstkolf kun u dagelijks terecht bij PKZ Kraamzorg m.u.v. zon- en feestdagen. Ondineschouw 15, 2726 JS Zoetermeer. Tel. 079 – 319 01 50 Dubbel: Borg, huur per dag (8 dagen vooruit betalen). Enkel: Borg, huur per dag (8 dagen vooruit betalen). Leden korting. Bereikbaar:maandag 11.00 – 17.00uur, dinsdag t/m zaterdag 10.00 – 17.00 uur. Broekmolenweg 20, 2289 BE Rijswijk. Tel. 088 – 123 99 99. Borg, huur per dag. Bereikbaar: na telefonisch overleg - dagelijks 8.30 – 16 uur, in het weekend na telefonische afspraak. Lijnbaan 32, 2512 VA Den Haag. Tel. 070 – 305 18 70. Borg, huur per dag/per week. Geen verhuur. Amsterdam www.vosmedisch.nl Tel nr.020 – 694 23 79. Vóór 14 uur besteld, is binnen 24 uur per post bezorgd. Borg,– excl. verzendkosten, huur per dag en per 3 maanden. Huurkoop mogelijk.
Tot slot Wij stellen uw mening op prijs. Heeft u opmerkingen of suggesties over deze folder of over uw behandeling, laat dit ons dan weten. Het Patiëntenservicebureau is geopend van maandag tot en met vrijdag van 08.30 -15.00 uur en bevindt zich op de begane grond naast de Inschrijf/registratiebalie. Het Patiëntenservicebureau is telefonisch te bereiken op telefoonnummer: 079 – 346 26 24. Ook is het mogelijk de medewerkers per e-mail te benaderen via emailadres: patië
[email protected]. *Bronvermelding foto: Medela **Bronvermelding tekeningen: “Begeleiding bij borstvoeding” van Ariënne de Reede © LangeLand Ziekenhuis, Zoetermeer Afdeling In- en Externe Communicatie P00.10/maart 2013 /verloskunde
