patiënteninformatie
kolven Moedermelk is de beste voeding voor uw kind. Soms is het niet mogelijk een baby aan de borst te laten drinken. Kolven is dan een goed alternatief. Wat is kolven? En hoe werkt het? Dat en meer leest u in deze folder. Wat is kolven? Kolven betekent dat u de baby niet aan de borst laat drinken, maar dat u de melk uit uw borsten haalt met een soort pompje. Zo’n pompje heet een kolfapparaat. Redenen om te kolven • Uw baby kan of mag niet direct aan de borst drinken. • Uw baby is opgenomen op de Couveuseafdeling of Kinderafdeling en mag of kan niet direct aan de borst drinken. • U heeft een borstvoedingsprobleem en u moet tijdelijk kolven tot het probleem is opgelost. • U gebruikt (tijdelijk) medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor uw baby. • U heeft bezigheden buitenshuis en u kunt tussentijds uw baby niet voeden. Kolfschema Om de melkproductie op gang te brengen, begint u bij voorkeur binnen 6 uur na de bevalling met kolven. In het begin lijkt het alsof er niets of bijna niets gebeurt. Toch zetten deze eerste druppels melk (colostrum) de melkklieren aan tot het produceren van meer voeding. Dit gebeurt onder invloed van hormonen. Om een goede melkproductie te krijgen en te houden, is het nodig
om overdag minimaal om de 3 uur te kolven. Dat is net zo vaak als wanneer de baby aan de borst gevoed zou worden. Probeer in ieder geval 8 keer per dag te kolven. Zorg ervoor dat er ook ‘s nachts niet meer dan 4 tot 6 uur zit tussen de kolfbeurten. Manieren van kolven In het ziekenhuis gebruikt u een elektrisch dubbel afkolfsysteem, waarmee u beide borsten tegelijkertijd kunt afkolven. Met dit systeem is 10 minuten kolven voldoende. Achterin deze folder vindt u een kolfdagboekje waarin u precies kunt noteren hoe het met het kolven gaat. Als er geen elektrische kolf beschikbaar is of als u de beschikbare kolf niet prettig vindt, kunt u ervoor kiezen om met de hand te kolven. Afkolven met de hand is eenvoudig, maar vergt wel enige oefening. Voor het kolven Vraag voor u de eerste keer gaat kolven uitleg aan de verpleegkundige of kraamverzorgende. • Verzamel alles wat u nodig heeft: kolfapparaat, kolfsetje en eventueel extra opvangflesjes. • Zet iets te drinken klaar. • Was en droog uw handen zorgvuldig. • Sluit zo nodig de bedgordijnen. • Zorg dat u comfortabel zit. 2
Tips om toeschietreflex te stimuleren • Masseer voor u aan het kolven begint uw borsten (zorg voor warme handen!). Maak met uw vlakke hand licht drukkende cirkelvormige bewegingen over het gehele oppervlak van uw borst. Begin bij de rand en ga richting tepel. Vervolgens maakt u strijkbewegingen van de rand van uw borst richting tepelhof. • Schud even met uw borsten. • Het kan helpen om bij het kolven aan uw kind te denken, in zijn of haar buurt te zijn of naar een foto van hem/haar te kijken. Dit helpt mee om de melk te laten stromen. Elektrisch kolven • Steek de stekker van het kolfapparaat in het stopcontact en zorg dat het apparaat op de juiste stand staat. • Sluit het kolfsetje aan op het kolfapparaat. • Plaats het kolfstuk op uw borst. Zorg dat het kolfstuk zodanig is geplaatst dat uw tepel goed in het midden zit en de moedermelk in het flesje kan lopen. • Als u kolft met het dubbelkolfsysteem Symfony start deze met korte zuigbewegingen. Dit is vergelijkbaar met de zuigbewegingen die een baby maakt om de toeschietreflex op te wekken. Na twee
minuten gaat het apparaat automatisch over op de afkolffase. Als er 3 druppels melk zijn gevallen, kunt u direct doorgaan naar fase 2 door op de druppeltoets te drukken. Is de melkproductie nog niet goed op gang gekomen? Start dan nog een keer de eerste fase. Dit doet u door aan het eind van de eerste fase op het knopje te drukken waar druppeltjes op staan afgebeeld. Doe dit maximaal 5 keer per kolfsessie en stop daarna. In totaal heeft u dan 10 minuten gekolfd. • Als de borstvoeding goed op gang is gekomen (20 ml productie per kolfbeurt), dan mag u door blijven kolven, totdat de melk niet meer stroomt. • U kunt de zuigkracht instellen met de draaiknop. Om te bepalen wat de juiste zuigkracht is, verhoogt u de zuigkracht langzaam tot het niet meer prettig voelt. Daarna doet u twee stapjes terug. Kolven met de hand • Verzamel alles wat u nodig heeft: kommetje/kopje (met voldoende grote opening), lepel en een handdoek • Laat uw borst in uw hand rusten, vingers eronder, duim erop, aan de rand van de tepelhof. Zorg dat uw hand een ‘C’ vormt. Knijp niet in de borst, want dit kan
kneuzing van het gevoelige borstweefsel veroorzaken.
• Beweeg de vingers richting borstkas. Houd de vingers bij elkaar, voorkom het spreiden van de vingers. Bij grotere borsten; eerst de borst optillen en pas daarna richting borstkas drukken
• Maak een ritmische schaarbeweging naar voren met duim en vingers. De vingers moeten niet over de huid glijden. Herhaal deze beweging plaats, druk, rol… plaats, druk, rol…
• Verplaats de hand regelmatig rond de borst en wissel eventueel van hand om meerdere melkkanalen te bereiken. 3
• Als de melk niet gemakkelijk komt, pauzeert u, drinkt u wat, masseer de andere borst en begin aan die kant te kolven. • U kunt een aantal keren wisselen van borst. • Als er niets meer komt, stopt u. Na het kolven • Controleer of de borsten ‘leeg’ aanvoelen en of er geen harde plekken zijn. Eventueel kunt u nog wat langer kolven en tegelijk de harde plekken masseren. Laat uw tepels na het kolven aan de lucht drogen. • Plak op het flesje een sticker met uw naam, datum en tijd. Heeft uw baby een andere achternaam dan u? Vermeld dan ook de naam van de baby. Stickers zijn verkrijgbaar bij de verpleegkundige. • Maak het kolfsetje na gebruik schoon met koud water en droog het goed af met een schone hydrofiele luier. Bewaren kolfset • Bewaar het kolfsetje in uw nachtkastje. • Bewaar het slangetje waarmee u de kolfset aan het kolfapparaat koppelt, altijd bij het apparaat. • Maak het slangetje niet nat, anders werkt het niet goed bij de volgende kolfbeurt. 4
• U kunt een kolfsetje maximaal 24 uur gebruiken. Daarna vraagt u aan de verpleegkundige die u verzorgt een nieuwe kolfset. Bewaren van de moedermelk Als de afgekolfde moedermelk die niet meteen wordt gebruikt, moet zorgvuldig worden bewaard. Zie het schema hieronder. Ziekenhuis In het ziekenhuis kunt u de moedermelk op de afdeling (in de koelkast) bewaren. In ons ziekenhuis wordt uw moedermelk in de koelkast niet langer dan 48 uur bewaard.
Overzicht bewaartermijnen moedermelk temperatuur tijd Verse afgekolfde melk Kamertemperatuur 6-8 uur bij kamertemperatuur tot 25º C Koelkast 3-5 dagen bij 4º C Vriesvak in de koelkast 2 weken bij -15º C Vriezer met eigen deur 3-6 maanden bij -18º C diepvriezer**** 6-12 maanden bij -20º C In de koelkast ontdooide moedermelk Kamertemperatuur 4 uur tot 25º C Koelkast 24 uur bij 4ºC Buiten de koelkast ontdooide moedermelk Kamertemperatuur Meteen voor voeding gebruiken, niet bewaren Koelkast 4 uur bij 4º C Wanneer uw baby minder mag drinken dan u kolft, adviseren wij u de afgekolfde melk in te vriezen.
• De houdbaarheid is sterk afhankelijk van uw vriezer. Zie hiervoor bovenstaand schema.
Invriezen van moedermelk • Vries de moedermelk bij voorkeur in plastic in. U kunt hiervoor bijvoorbeeld ijsblokzakjes nemen. U drukt de moedermelk dan per blokje uit en hoeft niet de hele zak te ontdooien. U kunt de melk ook in een plastic flesje invriezen. We adviseren u om geen glazen flesjes te gebruiken. • Vul het zakje of flesje niet helemaal. Net als andere vloeistoffen zet moedermelk uit als het bevriest. • Noteer altijd de datum op het zakje of flesje.
Ontdooien van moedermelk • Leg de nacht voor het gebruik de moedermelk vanuit de diepvriezer in de koelkast. Het ontdooien in de koelkast duurt ongeveer 12 uur. • Gebruik geen kokend water of een magnetron om te ontdooien, dit kan de samenstelling van de moedermelk aantasten. • Ontdooide moedermelk is nog 9 uur houdbaar in de koelkast. Belangrijk: Vries ingevroren moedermelk na ontdooien nooit opnieuw in!
5
Verwarmen van moedermelk • Moedermelk kan in het flesje veilig en eenvoudig worden opgewarmd met een flessenwarmer of au bain marie (in een kom heet water). • Vet van de moedermelk dat naar boven is gekomen kunt u, door zachtjes schudden, weer vermengen. • Moedermelk liever niet in de magnetron verwarmen. Als het niet anders kan, verwarm dan op het laagste vermogen van de magnetron en schud de melk zorgvuldig voor u deze geeft. • Eenmaal verwarmde moedermelk mag niet bewaard worden voor later gebruik, maar moet direct worden weggegooid. Het vervoeren van moedermelk Als u thuis heeft gekolfd en u de melk naar het ziekenhuis wilt brengen omdat uw kind op de Kinderafdeling of Couveuseafdeling ligt, moet de voeding tijdens het vervoer gekoeld blijven.Een kleine koelbox of een koeltasje met koelelementen is hiervoor heel geschikt. Thuis kolven Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u van de lactatiekundige of verpleegkundige informatie over het huren en kopen van een (dubbelzijdige) kolfmachine. 6
Tips om de melkproductie op gang te brengen of te houden • Probeer minimaal 2 liter vocht per dag te drinken. • Zorg voor voldoende rust. • U kunt een paar minuten voor het kolven warme doeken op de bosten leggen, of een warme douche nemen, dit helpt vaak goed om de toeschietreflex en melkstroom te bevorderen. • Als u merkt dat uw melkproductie onvoldoende is, kunt u proberen een paar dagen vaker te kolven dan gebruikelijk. Hoe vaak u kolft, is belangrijker dan hoe lang u kolft. Het is vaak genoeg om iedere 2 uur 7 minuten te kolven. Borstvoeding is een vraag- en aanbodsysteem van het lichaam: hoe groter de vraag, hoe meer melk zal worden geproduceerd. • Houdt er rekening mee dat de melkproductie kan wisselen. Allerlei factoren kunnen van invloed op de melkproductie, zoals emoties, vermoeidheid en spanningen. • U mag in principe alles eten en drinken als u borstvoeding geeft. Wees voorzichtig met cafeïnehoudende dranken. Uw kind kan hier onrustig van worden. • Roken is niet goed voor uw kind. Doe dit dus liever helemaal niet. Als u toch rookt is het verstandig om eerst te voeden/kolven en daarna
pas te roken. De voordelen van moedermelk wegen in principe altijd op tegen de nadelen van roken. • Gebruik liever geen alcohol. Als u een glas alcohol drinkt, doe dit dan vlak nadat u heeft gevoed/gekolfd. Wacht hierna ongeveer 3 uur met de volgende voeding aan de borst of afkolven. Als u meer alcohol heeft gedronken, adviseren we u 2 tot 3 voedingen te kolven en weg te gooien.
Tips • Als u niet goed weet wat u in het dagboekje bij ‘toeschieten’ en ‘hoe ging het aanleggen’ kunt invullen, staan hier enkele voorbeelden van afkortingen: • Bij toeschieten: S (snel), N (normaal), L (langzaam) of ZL (zeer langzaam). • Bij aanleggen: S (snuffelen), HP (happoging), AZ (actief zonder resultaat) of AM (actief met resultaat).
Kolfdagboekje Als u voor een langere periode moet kolven kan het zijn dat de melkproductie afneemt. Vaak komt dit doordat u te weinig kolft waardoor het lichaam concludeert dat er niet zoveel melk moet worden aangemaakt. Het is daarom belangrijk om goed bij te houden hoe vaak u kolft en wat de melkproductie is. Dit dagboekje kan hierbij helpen. U heeft een goede productie als u na ongeveer tien dagen 700 tot 800 ml per dag kolft.
7
Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: 8
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen:
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
9
Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: 10
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen: Hoeveelste dag na de geboorte: Aantal keer 1 2 3 kolven Starttijd kolven Eindtijd kolven Kolfduur in minuten Resultaat in milliliters Toeschieten: hoe snel komt de melk Aanleggen j/n Hoe ging het aanleggen Opmerkingen:
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
11
Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan contact op met de verpleegkundige of lactatiekundige. De lactatiekundige is aanwezig van woensdag tot en met zaterdag via (020) 599 22 04,
[email protected]. Meer informatie • Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119 3960 BC Wijk bij Duurstede (0343) 57 66 26
[email protected] • Borstvoedingorganisatie LLL (La Leche League) Postbus 212 4300 AE Zierikzee (0111) 41 31 89 • Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen Postbus 1444 1300 BK Almere (0900) 522 82 84
[email protected] • Deze borstvoedingsorganisaties hebben een gezamenlijke website: www.borstvoeding.nl.
Redactie en uitgave Marketing en Communicatie september 2014/verloskunde/301-166/2001906
onze lieve vrouwe gasthuis postbus 95500 1090 hm amsterdam ' (020) 599 91 11 www.olvg.nl algemene voorwaarden, kijk op www.olvg.nl/algemene_voorwaarden klacht of opmerking, ga naar www.olvg.nl/klacht
