Kolven
ADVIES
Kolven Je gaat kolven. De verpleegkundige of kraamverzorgende zal je uitleg geven en helpen bij het kolven. In deze folder kun je alles nog eens teruglezen of nieuwe informatie opzoeken. Heb je na de uitleg en het lezen van deze folder nog vragen, dan kun je die uiteraard altijd aan ons stellen.
Wanneer is kolven zinvol?
• Je baby ziet geel en is daarom wat slaperig. • Je baby kan je borst niet goed vasthouden, bijvoorbeeld doordat de borsten erg gespannen zijn bij ernstige stuwing of bij vlakke of ingetrokken tepels. De vorm van de tepels en de tepelhof kan verbeteren door kort voor het aanleggen (even) te kolven. • Je hebt last van tepelkloven. • Je gebruikt tijdelijk een bepaald medicijn waarbij je geen borstvoeding mag geven. • Praktische redenen, bijvoorbeeld omdat je afwezig zult zijn en geen borstvoeding kunt geven.
Kolven is het op gang brengen en houden van de borstvoeding. Als je kindje (nog) niet aan de borst drinkt of door omstandigheden (even) niet aan de borst kan drinken, houd je door kolven de borstvoedingontwikkeling op peil en kan je kindje via de fles toch borstvoeding drinken. Wanneer je baby goed en vaak drinkt, is kolven meestal niet nodig. In de volgende situaties is kolven wel zinvol: • Je baby drinkt nog niet goed of vaak genoeg. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat de baby misselijk is of hoofdpijn heeft na een vacuüm- of tangverlossing, of doordat het aanleggen moeilijk is na een keizersnede. • Je baby is te vroeg geboren (prematuur) en/of ziek (juist deze baby’s hebben de extra afweerstoffen uit de moedermelk nodig). • Je bent ziek. • Je baby heeft een slechte zuig- en/of slikreflex. • Je baby heeft een gehemeltespleet (schisis) of is geopereerd.
Kolven is in deze situaties een goede manier om de borstvoeding in stand te houden.
1
Kolven de eerste dagen na de bevalling in het ziekenhuis
Als je ernstig ziek bent, kan besloten worden later te starten met kolven. Hierbij wegen we de belasting die je op dat moment kunt hebben af tegen de voordelen van het snel starten met kolven. Om de moedermelkproductie in stand te houden, kun je het beste afkolven op tijden waarop je normaal gesproken zou voeden. Ligt je baby voor langere tijd op de couveuseafdeling, probeer dan op den duur een grotere hoeveelheid te kolven dan je baby per dag nodig heeft. Wat je ‘teveel’ kolft, kun je bewaren in de vriezer. Voor een zieke of te vroeg geboren baby is het gemakkelijker om uit de borst te leren drinken als er al een goede melkproductie is.
Om de moedermelk op gang te brengen, is het belangrijk dat de baby snel na de bevalling (het liefst binnen een uur) rustig wordt aangelegd en daarna regelmatig aan de borst zuigt. Soms is dit om diverse redenen niet mogelijk en dan raden wij aan om te starten met kolven. Dit kolven is bijna altijd tijdelijk. Het ziekenhuis zorgt voor het benodigde kolfmateriaal tijdens je verblijf.
Kolfschema Adviezen om de productie van moedermelk op gang te brengen: • Start met kolven binnen 6 uur na de bevalling, ook na een keizersnede. • Kolf minstens 6 tot 8 keer per dag: liefst elke 3 uur 10 minuten, om de voeding op gang te brengen. • Zodra de voeding op gang is, kun je kolven totdat beide borsten ‘leeg’ zijn. Gewoonlijk duurt dit 15 á 20 minuten bij dubbelzijdig afkolven. • Je lichaam produceert moedermelk op basis van vraag en aanbod. Hoe vaker je kolft, hoe meer melkproductie. Als je de productie wilt stimuleren, kun je daarom het best vaker kolven in plaats van langer achter elkaar. • Ook ‘s nachts kolven geeft een goede stimulans voor borstvoeding. Kolf je ‘s nachts liever niet omdat je aan je rust wilt toekomen? Probeer dan de pauze tussen de laatste keer kolven en de eerste keer de volgende dag zo kort mogelijk te houden (niet langer dan 6 uur).
Hygiëne Vooral in het ziekenhuis, maar ook thuis is het belangrijk om hygiënisch om te gaan met het kolfmateriaal en de moedermelk. Let daarbij op het volgende: • Was voor het kolven je handen. • Gebruik elke dag een steriel kolfsetje. • Kolf je thuis voor je opgenomen baby? Kook dan dagelijks je kolfsetje uit (10 minuten). • Disposable (weggooibare) afkolfsetjes mogen niet uitgekookt worden. Deze moet je na 24 uur weggooien. • Raak de binnenkant van het borstschild niet met je handen aan. • Draai het flesje open en schroef het direct onder de kolfset. Bewaar de dop van het flesje omgekeerd zodat de binnenzijde vrij ligt. • Spoel na het gebruik het kolfsetje onder de kraan af met koud tot lauw water. Droog het setje goed af met een papieren handdoekje. Thuis kun je je setje 2
De toeschietreflex
afdrogen met een schone doek. • Bewaar het kolfsetje in het ziekenhuis in de daarvoor bestemde kolfbox. Thuis kun je je kolfsetje droog bewaren in een afgesloten box.
De borst stimuleren met behulp van een kolf is een andere manier van stimulatie dan bij het zuigen van de baby. Het toeschieten van de melk is daardoor bij kolven soms wat moeilijker. Om de toeschietreflex te stimuleren kun je het volgende doen : • Je bewust ontspannen met behulp van ademhalingsoefeningen. Creëer een rustige omgeving. • Contact maken met de baby voor en tijdens het kolven, door naar uw baby te kijken als hij/zij bij je ligt, naar een foto van je baby kijken of door middel van cameraverbinding met de baby. • Voor het kolven gedurende 10 á 15 minuten warme kompressen op de borst leggen. De melk gaat dan vaak gemakkelijk stromen. Dit kunnen twee warme washanden zijn, maar ook bijvoorbeeld twee papieren luiers doordrenkt met warm water. Je kleding wordt dan niet nat. • De tepels stimuleren met de hand. • De borsten masseren voor en tijdens het kolven. • Soms is het gebruik van een neusspray vlak voor het kolven een oplossing. Deze is alleen op recept verkrijgbaar en wordt zo nodig door de arts voorgeschreven.
Werkwijze • Probeer ontspannen te zitten en leun iets voorover als dit mogelijk is. • Sluit de kolfset aan op het kolfapparaat, de eerste keer zal iemand je daarbij helpen. • Stimuleer eventueel de toeschietreflex (zie verderop bij ‘toeschietreflex’). • Plaats de borstschelpen op de borst, zorg dat de tepels recht in het midden van de borstschelp komen. • Zet het kolfapparaat aan op de laagste zuigkracht. • Draai eventueel de zuigkracht wat op. Hard zuigen geeft niet meer melk. Je kunt het voelen als de borsten goed gestimuleerd worden. Ook kun je voelen dat de baarmoeder samentrekt. Dit is een teken dat de stimulatie van de borst goed is. Kolven mag geen pijn doen. Is dit wel zo, vraag dan advies aan de verpleegkundige of kraamverzorgende! • De afgekolfde melk komt in de flesjes. Per kolfsessie mag de moedermelk in één fles samengevoegd worden. Sluit het flesje na het kolven goed af. • Plak een sticker met de naam van de baby, het tijdstip en de datum van het kolven op het flesje (niet op de dop). • Als de voeding niet direct gebruikt wordt, zet dan het flesje in de koelkast (niet in de koelkastdeur!).
Dubbelzijdig kolven Dubbelzijdig kolven wil zeggen dat de borsten tegelijkertijd gekolfd worden. In het ziekenhuis wordt bij voorkeur alleen dubbelzijdig gekolfd, omdat daardoor de melkproductie beter op gang komt en de (tijds)belasting voor jou minder is. 3
Ook thuis kun je natuurlijk om die redenen beslissen dubbelzijdig te kolven.
• Koelkast in het ziekenhuis op afdeling St. Antonius Alnatal (max. 4 graden) Maximaal 48 uur • Koelkast thuis (niet in de deur, max. 4 graden) Maximaal 4 dagen • Vriesvak in de koelkast Maximaal 2 weken • Vriezer die regelmatig open en dicht gaat 3 maanden • Vriezer met constante temperatuur (-18 graden) 6 maanden
Hoe ziet de moedermelk eruit? In de eerste dagen kan het zijn dat er bij het kolven geen druppel melk uit de borst komt. Wees niet ongerust. Ga gewoon door met frequent aanleggen en kolven om de melkproductie te stimuleren. De eerste melk heet colostrum. Het is gelig van kleur en een beetje dik. Deze melk zit vol met beschermende stoffen voor je baby. Zelfs een paar druppels zijn daardoor al waardevol. Gooi het dus niet weg! Na verloop van tijd wordt de melk witter. Soms zie je ook duidelijk het verschil tussen de eerst gekolfde voormelk die vaak waterig en ‘blauwig’ is en de laatste achtermelk die witter van kleur is. Soms verandert de melk per dag van kleur, afhankelijk van wat je gegeten hebt. Dit is normaal en niet schadelijk. Zelfs als er wat bloed in de melk komt, bijvoorbeeld door tepelkloven, is dit geen probleem voor je baby.
Ontdooien, opwarmen en vervoeren van de moedermelk Ontdooien Langzaam ontdooien in de koelkast verdient de voorkeur. Eventueel ontdooien onder een stromende kraan, die je van koud steeds iets warmer zet. Nooit ontdooien onder een hete kraan, hierdoor worden de antistoffen onwerkzaam. Ontdooide, maar nog niet opgewarmde moedermelk is 24 uur bruikbaar mits in de koelkast bewaard. Is de melk eenmaal opgewarmd tot boven kamertemperatuur, warm het dan niet opnieuw op en vries het ook niet opnieuw in.
Bewaren van moedermelk Als je de moedermelk wilt bewaren, zijn dit onze richtlijnen: • Buiten de koelkast Maximaal 4 uur • Koelkast in het ziekenhuis op afdeling Neonatologie en kinderafdeling (niet in de deur, max. 4 graden) Maximaal 48 uur
Opwarmen Moedermelk bij voorkeur opwarmen in een flessenwarmer of au-bain-marie (de fles in een pannetje water van ongeveer 37 graden) of in een voedingsstoof. Niet in de magnetron opwarmen of ontdooien,
4
Thuiszorgwinkel
omdat afweerstoffen en afweercellen hierdoor worden afgebroken.
In het St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein hebben we een speciale thuiszorgwinkel: de Rivas Leef&-gezondheidswinkel. Hier kun je terecht voor verschillende zorghulpmiddelen.
Vervoeren Afgekolfde moedermelk moet vanuit de koelkast/vriezer zo vervoerd worden, dat de melk niet weer warm wordt, bijvoorbeeld in een koeltas of koelbox met koelelementen.
Kolven na ontslag uit het ziekenhuis Als je thuis gaat kolven, vertelt de verpleegkundige of de kraamverzorgende je hoe je een kolfapparaat kunt huren of kopen (zie verkoop en verhuuradressen achterin de folder) .
Kolven voor je opgenomen baby Is je baby opgenomen op de afdeling Neonatologie en ga je thuis kolven?Lever dan bij voorkeur de afgekolfde moedermelk voor 09.00 uur ’s morgens in (mag ook de avond ervoor). Om 09.00 uur beoordeelt de voedingsassistente van de Neonatologie of er voldoende moedermelk is voor de komende 24 uur. Zodra er een tekort is haalt zij moedermelk uit de vriezer om voor de komende 24 uur de voedingen te bereiden voor je baby. Als er geen verse of ingevroren moedermelk voorradig is, gebruiken we kunstvoeding. Verse moedermelk heeft absoluut de voorkeur. Het bevat precies de juiste afweerstoffen die afgestemd zijn op je baby!
5
St. Antonius Alnatal Telefoon 088 - 320 64 00 Telefoon spoed 088 - 320 64 11 (24 uur per dag bereikbaar)
[email protected] www.antoniusalnatal.nl
Locaties St. Antonius Alnatal St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
6
Meer weten? Ga naar www.antoniusalnatal.nl
AN 08/07-’14
Dit is een uitgave van St. Antoniusziekenhuis
