PASTORAAL OP SCHOOL Denken en doen in dialoog 1
Ondersteuning op de werkvloer Uitgangspunt: een aantal vaststellingen vanuit de scholen. Sommige pastorale werkgroepen in een school werken hoofdzakelijk concrete acties uit. Her en der is een werkgroep een louter liturgische werkgroep. Af en toe stelt een werkgroep zich de vraag: 'waarom doen wij dit of dat? En als wij iets organiseren … wat is onze uiteindelijke doelstelling?' Of anders gezegd: 'wat willen wij bereiken met pastoraal bij onze leerlingen of collega’s? Zijn we goed bezig of moeten we bijsturen?' Een moment van zelfreflectie kan hierbij verhelderend zijn. Het kan een denkproces in beweging brengen. Het kan leiden tot een visie hoe we jonge mensen van 12 tot 18 jaar én leerkrachten tijdens een schooljaar tot verdieping en engagement kunnen brengen. Ons aanbod De diocesane pedagogische begeleiders pastoraal zijn bereid om op vraag van pastorale werkgroepen deze zelfreflectie te ondersteunen of het denkproces te begeleiden aan de hand van een kijkwijzer. Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez
2
Denken en doen in dialoog: pastoraal in 3D Visie- en groeimap De dienst opvoedingsproject en pastoraal van het VSKO ontwikkelde samen met het ICS (Interdiocesane Commissie Schoolpastoraal) een visieen groeimap met als titel 'Pastoraal op school: denk & doe in dialoog'. Deze map werd samengesteld voor alle onderwijsmensen uit het secundair onderwijs, maar de centrale visietekst in verband met pastoraal op school werd geschreven voor het basisonderwijs, buitengewoon onderwijs en secundair onderwijs. Aan de hand van teksten, beelden en werkvormen worden onderwijsmensen op weg geholpen om loyaal de katholieke identiteit van een school zichtbaar te maken in hun pastorale praktijk op school, vanuit hun persoonlijke en professionele ‘zijn’ en met respect voor andere levensovertuigingen. Wat aangeboden wordt, is niet af en is de weergave van een groeiproces. In de toekomst zal dus materiaal worden toegevoegd. Pastoraal op school is immers groeien in het geloof dat mensen samen het visioen tot leven willen brengen dat gegrondvest is op de persoon en de boodschap van Jezus Christus.
De visiemap werkt de vier doelstellingen van pastoraal op school uit: 1 volwassenen en jongeren kennis laten maken met het christelijk geloven; 2 de christelijke inspiratie voeding geven; 3 kansen tot beleving geven; 4 de inspiratie voel- en tastbaar maken in het hele schoolleven.
Bij de uitbouw van een schooleigen pastoraal spelen vier elementen een grote rol: 1
de pastoraal vertrekt in de eerste plaats vanuit de persoon van Jezus Christus, zijn boodschap en de bredere geloofstraditie; 2 dit uitgangspunt geeft het katholieke onderwijsproject haar identiteit en haar plaats in het bredere onderwijslandschap; 3 de pastoraal helpt de christelijke identiteit van de school vorm te geven en geeft haar een gezicht. Zonder haar zou die identiteit een leeg en abstract begrip blijven. Pastoraal heeft ook een relatie met alle vakken, maar het meest specifiek met het vak rooms-katholieke godsdienst en beiden inspireren elkaar; 4 de pastoraal krijgt een eigen stijl door de mensen die dichtbij en veraf bij de school betrokken zijn. Ook de plaats die pastoraal krijgt, kleurt de pastoraal. Ook de tijd waarin we leven en de tijd die aan de gelovige inspiratie besteed wordt, bepalen mee het karakter van de pastoraal. Ons aanbod De begeleiders kunnen bijdragen bij het implementeren van de inzichten over wat een dynamische pastoraal op school vandaag kan zijn, opgebouwd en geconcretiseerd in functie van de eigen school, schoolcultuur en -identiteit. Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez
3
Denken en doen in dialoog: pastoraal in 3D Aanvullingen op de visie- en groeimap De dienst opvoedingsproject en pastoraal van het VSKO ontwikkelde samen met het ICS (Interdiocesane Commissie Schoolpastoraal) een visieen groeimap met als titel 'Pastoraal op school: denk & doe in dialoog'. Op enkele scholen na (deze scholen krijgen deze map tijdens het eerste trimester), kreeg elke secundaire school ondertussen een exemplaar.
In het eerste trimester 2013-2014 krijgen de scholen gratis de volgende bijdragen als aanvulling bij deze map: -
profiel van een geëngageerde vrijwilliger in de pastoraal op school, functiebeschrijving van de verantwoordelijke voor de pastoraal op school, pastoraal en vakoverschrijdende thema’s, een christelijk mensbeeld, stilte en stille ruimte op school, verlies en rouw op school, pastoraal en de scholengemeenschap, pastoraal beleid en beleidsvoerend vermogen.
Ons aanbod De begeleiders kunnen bijdragen bij het implementeren van de inzichten die in deze aanvullende visieteksten aangereikt worden. Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez.
4
Nascholingstraject: ‘Pastoraal in 3D’ In voorgaande verwezen we al naar de visie- en groeimap met als titel 'Pastoraal op school: denk & doe in dialoog'. Om deze nieuwe visie te implementeren in de school en bij de pastorale groepen bieden we net zoals vorig schooljaar een gratis nascholingsproject aan. Samen met de deelnemers worden de inzichten over wat een dynamische pastoraal op school vandaag kan zijn, opgebouwd en geconcretiseerd in functie van de eigen school, schoolcultuur en schoolidentiteit. Het project wordt aangeboden als een teamgericht project op niveau van de school of scholengemeenschap. Elke reeks bestaat uit een mogelijk intakegesprek met directie en pastoraal verantwoordelijke en nadien twee of drie inhoudelijke sessies. Elke reeks wordt aangepast aan de noden en de vragen omtrent de eigen pastorale werking van de aanvragende school of scholengemeenschap. In acht van onze secundaire scholen liep deze nascholing vorig schooljaar. We spreken data en locatie af tijdens het intakegesprek. Bart Walgraeve begeleidt elk project. Een volledige omschrijving van deze nascholing www.nascholing.be (aanbod secundair onderwijs). Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez
vind
je
op
5
Nascholingstraject: 'Dekt de vlag de lading?' Concretiseren en verdiepen van het opvoedingsproject? Elke school heeft een eigen opvoedingsproject, zeg maar de missie, de bedrijfsfilosofie. Naarmate een school erin slaagt deze te concretiseren, zal ze ook doelgerichter zijn. Dan kan het opvoedingsproject nog meer verankerd worden binnen het dagelijks schoolgebeuren. De eigenheid van een katholieke school ligt in haar christelijke inspiratie. Een schoolteam kan deze inspiratie niet uit de weg gaan. Ze daagt het schoolteam uit om na te denken over de katholieke identiteit en om na te gaan of het geïnspireerde opvoedingsproject het schoolgebeuren stuwt. Belangrijk is dat we die eigenheid kunnen omschrijven naar het hele schoolteam toe. Wat is een katholieke school vandaag? Werken in een katholieke school: wat kan dit vandaag betekenen, zowel voor de personeelsleden die zich persoonlijk laten inspireren door het katholieke geloof als voor hen die zich hiermee geenszins identificeren? En hoe brengen we dit bij ons schoolteam aan? Om op deze vraag te antwoorden, voorzien we dit schooljaar een nieuwe nascholing: ‘Dekt de vlag de lading?’. Deze nascholing ingericht door het DNI, wil het volledige schoolteam laten reflecteren over haar eigen (christelijke) identiteit en de concrete beleving ervan. Het formuleren van de christelijk geïnspireerde identiteit van de school heeft een intern en een extern doel. Intern moet deze gedragen formulering tot een grotere betrokkenheid van het personeel bij de school leiden (positieve identificatie). Extern moet de formulering bijdragen tot het profiel van de school (positie bepalen van de school binnen het lokale onderwijslandschap). Deze nascholing wil een open gesprek ingang doen vinden op school en zo het schoolteam de kans bieden te ervaren hoe inspiratie intrinsiek verbonden is met de kwaliteit van onderwijs en opvoeding. Ook wil ze het schoolteam laten nadenken over de geïntegreerde aanpak en de haalbaarheid van het schooleigen opvoedingsproject. Binnen de school wordt een kernteam gevormd om dit traject op te starten en gestalte te geven. Door middel van een intakegesprek met dit kernteam stellen we de specifieke vraag van de school scherp en werken we een schooleigen traject uit. Via een aantal sessies denken we met het hele schoolteam na over het eigen opvoedingsproject en identiteit van de school. Deze sessies kunnen plaatsvinden op meerdere pedagogische werkdagen of op personeelsvergaderingen of op andere momenten. ‘Dekt de vlag de lading?’ wordt gratis aangeboden en begeleid door Leen Dillen. Zij is als lerares verbonden aan VISO Roeselare, vrijgesteld in de scholengemeenschap Sint-Michiel (Roeselare-Ardooie) voor pastoraal op school en lid van de diocesane commissie pastoraal op school. Een volledige omschrijving van deze nascholing kun je vinden op www.nascholing.be (aanbod secundair onderwijs). Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez.
6
Website ‘identiteit & pastoraal@school’ Sinds september 2010 is de website ‘identiteit & pastoraal@school’ op www.kobrugge.be/schoolpastoraal actief. Tijdens de komende schooljaren willen de domeinbegeleiders pastoraal en identiteit voor het basis- en secundair onderwijs voor het bisdom Brugge deze website verder uitbouwen, in samenwerking met WEPABA (werkgroep pastoraal basisonderwijs) en de commissie voor de schoolpastoraal van het secundair onderwijs van ons bisdom. De site bevat nu al visieteksten en informatie voor de schoolpastoraal in het (Bu)BaO en (Bu)SO. Op de website vind je onder de rubriek ‘gebed van de week’ voor elke week een aanbod van teksten, overwegingen en gebeden, bestemd voor persoonlijke overweging en gebed. Dit aanbod kun je ook gebruiken voor een moment van bezinning tijdens personeelsvergaderingen of bij het begin van een vergadering van een (pastorale) werkgroep … Dit gebed van de week wordt telkens opgebouwd vanuit het maandthema van ‘Leeftocht’, het maandelijks bezinningsaanbod van het VSKO. Onder de rubriek ‘pastoraal (Bu)SO’ vind je naast de tweewekelijkse mededelingen, ook minstens één maal per trimester een pastorale impuls. Deze impuls bevat aanzetten voor een gebedsmoment, een celebratie, een verdiepingsmoment … We bieden bewust geen totaal uitgewerkte ‘vieringen’ aan. Maar wel zeer concrete teksten, ideeën … die de school kan gebruiken als aanzet om een schooleigen ‘viering’ samen te stellen. In de loop van dit schooljaar voorzien we ook een alfabetische en thematische trefwoordenlijst. Voor dit schooljaar zijn er zes pastorale impulsen voorzien. september 2013 ‘oprapen of laten liggen’ (begin van het schooljaar) okober 2013
'samen inzetten op de toekomst' - bezinningsdag over gemeenschapsopbouw (uitgewerkt door Missio)
november 2013 ‘herinneren/het leven vieren’ januari/februari 2014 ‘SID-in/100 dagen/toekomst’ maart/april 2014 ‘vergeven/verzoenen’, rituelen bij conflict en schuld mei/juni 2014 (deze impuls richt zich tot de pastorale werkgroep) visie op pastoraal en planning schooleigen profileringstekst rond pastoraal
7
Nascholingsproject: van inspiratie tot identiteit Doelstellingen: het project beoogt een fundamentele vorming voor de deelnemers, namelijk: - de verkenning van de eigen inspiratie en identiteit (van de school), - de verkenning van de christelijke inspiratie voor het eigen werk en voor de identiteit van de eigen school, - de eigen bijdrage in de christelijke identiteit van de school. Het project wil op zoek gaan naar de eigen en de christelijke inspiratie en wil zo de deelnemers aanzetten tot een verdere ontplooiing als mens, als gelovige, als deelgenoot in de visie en de opdracht van het christelijk opvoedingsproject en de identiteit van de school. Het project wil reflecterend stilstaan bij de vraag hoe je de eigen inspiratie waarachtig kunt integreren in de opdracht en de job die je in het onderwijs opneemt. Het wil ook een bijdrage zijn in de discussie binnen het onderwijs over de plaats van de spiritualiteit en de christelijke identiteit binnen de school. Het project wil naar de inspiratiebron van de onderwijsopdracht in en van de identiteit van de katholieke school gaan en wil de eigen levensovertuiging van de deelnemers voeden door o.a. met elkaar op een procesmatige wijze het levensbeschouwelijk gesprek te voeren en hen te vormen tot ankerpersonen (die nadien in de eigen school zelf ook leerlingen wensen te begeleiden in hun totaliteit en met hen en de collega’s het levensbeschouwelijk en/of het identiteitsgesprek willen aangaan). Doelgroep: het project richt zich tot personeelsleden die op vrijwillige basis een bijdrage willen leveren in de christelijke identiteit van de katholieke school. In enkele samenkomsten staan zij stil bij de eigen identiteit van de school en de inspiratiebron(nen) ervan en/of bij de eigen inspiratie. Op deze wijze willen zij zich bekwamen in het levensbeschouwelijke gesprek op school. Inhoud: de aangeboden inhouden en werkmethoden zullen beantwoorden aan de actuele onderwijsinzichten, aan de verwachtingen van de deelnemers en van elk personeelslid om zijn taak te situeren binnen het kader van de identiteit van de school en het christelijk opvoedingsproject. Het project wil een vorming aanbieden, bestaande uit drie sessies, waarin de deelnemers met elkaar spreken over de identiteit van de school en de inspiratiebronnen van het (eigen) leven en het werk op school dat ze met elkaar delen. Op een wezenlijke manier wil het project de (christelijke) identiteit van de eigen school alsook de inspiratiebron(nen) voor het eigen werk en voor de school verkennen. Het project wil samen zoeken naar een antwoord op de vraag wat het christelijk geloof kan betekenen voor de identiteit van de school en voor de eigen functie, opdracht of vak op school. Tevens wil het project de deelnemers oefenen in het levensbeschouwelijk gesprek zodat zij de levensbeschouwelijke dialoog met collega's en andere participanten van het schoolgebeuren – beter - kunnen aangaan.
De vier grote pijlers van het project zijn de cultuur van vandaag, het eigen leven en geloof van de deelnemers en vooral de wereld van de eigen school, waarin de deelnemers actief zijn. De deelnemers krijgen inspiratie om vanuit de eigen beroepsspiritualiteit mee te werken aan de christelijke identiteit van de school. Methode: het project richt zich tot groepen, bestaande uit 6 à 15 personen. Er worden drie sessies voorzien voor personeelsleden. Alle deelnemers krijgen telkens de nodige documentatie over het behandelde onderwerp. Het betreft hier een gratis project. Plaats en data van de sessies: Woensdag 20 november 2013, woensdag 26 februari 2014 en woensdag 21 mei 2014 Telkens van 14.00 tot 16.30 uur in Diocesaan centrum ‘Groenhove’, Bosdreef 5 in Torhout Bijkomende info: Rik Depré en Carmino Bohez Inschrijving: surf hiervoor naar www.nascholing.be, of meld je aan per mail bij Rik Depré of Carmino Bohez.
8
Leeftocht 2013-2014 Leeftocht is een vierkleurige publicatie van het VSKO en is een maandelijkse tochtgenoot die stilstaat bij de spirit van het bewogen bezig zijn op school. Leeftocht put uit de rijke verhalenschat van de joodschristelijke traditie. Leeftocht bevat ernstige en ludieke elementen: een kunstwerk, een bespiegeling, een cursiefje en cartoon, een bezinning of gebed. Leeftocht is in de eerste plaats bedoeld als verdieping van je eigen spirit. Je kunt die spirit delen met je collega’s en met je leerlingen. Je kunt Leeftocht zeker gebruiken voor een moment van bezinning bij personeelsvergaderingen, pastorale vergaderingen en vakvergaderingen (godsdienst). Leeftocht kan je ook inspireren voor het uitwerken van bezinningsmomenten, gebeds- en eucharistievieringen of een meditatief moment in de klas. ‘Oprapen of laten liggen’ wordt dit schooljaar het jaarthema van Leeftocht. Het hele schooljaar lang zal Leeftocht stilstaan bij de vele gebeurtenissen in het schoolleven die kansen tot spirituele groei bieden, op voorwaarde dat we er ontvankelijk voor zijn. Alle gebeurtenissen op school zijn als kleine steentjes die we kunnen oprapen of laten liggen …
september oktober november december januari februari maart april mei juni
hartelijkheid passie time out aanwezigheid weerbarstigheid verbeeldingskracht ontroering verwondering ruimte samenhang
‘met open armen’ ‘in vuur en vlam’ ‘buiten de tijd’ ‘met hart en ziel’ ‘tegen de stroom in’ ‘in geuren en kleuren’ ‘door merg en been’ ‘met grote ogen’ ‘in de wolken’ ‘uit één stuk'
Dit nieuwe jaarthema van Leeftocht biedt zeker inspiratie voor een (pastoraal) jaarthema op school. Ook kunnen één of meerdere maandthema’s zich lenen tot een pastorale uitwerking. Abonnement: -
individueel: € 15 per abonnement, verzendingskosten inbegrepen in groep: € 5 per exemplaar + verzendingskosten als volgt: 5-18 ex.: € 19 19-50 ex.: € 32 meer dan 50 ex.: neem contact met het VSKO voor prijsberekening
de
Voor meer informatie: surf naar http://ond.vsko.be/pastoraal; kies Leeftocht en dan ‘abonneren’ of stuur een mailtje naar
[email protected].
9
Bezinning voor onderwijsmensen 2013-2014 Iedere auto heeft af en toe een groot onderhoud nodig. Als je daarvoor geen aandacht hebt, begint hij vroeg of laat te sputteren en uiteindelijk is de schade onherstelbaar. Dus gaat hij beter op geregelde tijden eens voor een dag de garage binnen om zijn vitale delen te verzorgen, zodat hij gesmeerd blijft lopen. Voor de innerlijke mens gaat dat evengoed op. Wordt het onderhoudsboekje van jouw onderwijsleven regelmatig aangevuld? Vorig schooljaar ontvingen de Norbertijnen van Averbode een groep onderwijsmensen voor een midweekend in hun abdij. De deelnemers waren het er roerend over eens: voor wie inzet en inspiratie in evenwicht wil houden, is Bezinning voor onderwijsmensen een prima onderhoudsprogramma. Enkelen onder hen delen in dit artikel hun ervaringen. Tijdens het schooljaar 2013-2014 bieden het VSKO en de Abdij van Averbode opnieuw een bezinningsprogramma aan.
Aanbod 2013-2014 (telkens in de Abdij van Averbode): -
22-23 november 2013 Erik Galle ‘Elk huis heeft ramen. Een andere kijk op God’ 24-25 januari 2014 Stijn Van den Bossche ‘Wanneer het geloof komt als geroepen’ 21-22 februari 2014 Myrjam De Keyser ‘Wat bezielt die onderwijsmensen?’ 21-22 maart 2014 Jan De Cock ‘Hotel Prison & Hotel Clinic. Op schoot bij gevangenen en zieken'
Meer informatie vind je op http://ond.vsko.be/pastoraal in de rubriek ‘Bezinning voor onderwijsmensen’ en op www.nascholing.be. De programmabrochure is beschikbaar tegen het begin van september 2013. van het schooljaar.
10
Interessante data 2013-2014 MISSIO - WELZIJSZORG - BROEDERLIJK DELEN
donderdag 19 september 2013 (19.30 - 21.30 uur) diocesane startavond Missio Groenhove, Torhout
woensdag 2 oktober 2013 startavond Welzijnszorg KATHO, Kortrijk
Soep op de stoep 2013 geen vaste dag, elke organisatie op de werkvloer kiest totaal vrij
woensdag 22 januari 2014 startavond Broederlijk Delen De Spil, Roeselare
vrijdag 14 maart 2013 (focusdag van deze actie, maar elke organisatie op de werkvloer kan ook totaal vrij kiezen) koffiestop Broederlijk Delen
IJD BRUGGE (jongerenpastoraal bisdom Brugge)
zaterdag 5 oktober 2013 WWW-dag (diocesane verdiepingsdag) Torhout, Scholengroep Sint-Rembert Torhout
11
vrijdag 18 oktober 2013 dag van de jeugdbeweging
vrijdagavond 8 november 2013 - zaterdagochtend 9 november 2013: nachtpelgrimage (vanaf 4de jaar SO)
vrijdag t.e.m. zondag 27-29 december 2013 driedaagse (1ste tot en met 3de jaar SO) Dadizele
vrijdag 21 februari 2014 jongerenavond (vanaf 4de jaar SO) Grootseminarie Brugge
zaterdag 15 maart 2014 Plusdag (1ste tot en met 3de jaar SO)
zaterdag - zondag 12-13 april 2014 Wereldjongerendag (Palmzondaginitiatief) (vanaf 4de jaar SO)
donderdag t.e.m. maandag 3-7 juli 2014 Bijbels tentenkamp (1ste tot en met 4de jaar SO) Bredene
vrijdag 18 t.e.m. donderdag 31 juli 2014 Pelgrimstocht (vanaf 4de jaar SO)
Dag van de pastoraal: “Op-stap naar verzoening’ Doelstelling: deze dag is de jaarlijkse vormingsdag, georganiseerd door de diocesane commissie voor schoolpastoraal in samenwerking met het Eekhoutcentrum. Dit jaar willen wij stilstaan bij de vraag of er vandaag nog plaats is voor vergeving en verzoening. Aan de hand van twee referaten en een aantal getuigenissen willen we een antwoord op deze vragen aanreiken. Daarnaast is er ruimte om in groepjes hierover met elkaar uit te wisselen. Doelgroep: deze dag richt zich tot pastoraal bewogen en bezielde leerkrachten, pastorale verantwoordelijken, leden van pastoraal dragende groepen en al wie zich aangesproken voelt. Programma: 9.00 uur: 10.15 uur: 11.30 12.00 13.30 14.30
referaat: ‘Anders kijken naar conflicten’ (Beatrijs Pletinck) referaat: ‘Is er in de groeiende 'zerotolerantie' tegenover wie faalt nog plaats voor vergeving?’ (Roger Burggraeve) uur : verdiepingsmoment uur: maaltijd uur: enkele getuigenissen uur: uitwisseling in groepjes
15.30 uur: 16.00 uur:
ontmoetingsmoment einde
Data, uur en locatie: vrijdag 22 november 2013 in DPB-centrum d'Abdij Brugge Carmino Bohez Rik Depré
Dag van de pastoraal CURSUSCODE: D14-010 DOCENT: diverse docenten DATUM EN UUR: vrijdag 22 november 2013 van 09.00 u. tot 16.00 u. LOCATIE: DPB-centrum d’Abdij Brugge
