PASSEND GEDRAG VOOR EN MET ELKAAR Kootwijkerbroek D.V. 19-03-2014
1
Kader: Heidelbergse Catechismus antwoord 105+106 (zesde gebod): Vraag 105: Wat eist God in het zesde gebod? Antwoord: Dat ik mijn naaste noch met gedachten, noch met woorden of enig gebaar, veel minder met de daad, door mijzelven of door anderen ontere, hate, kwetse of dode (a); maar dat ik alle wraakgierigheid aflegge (b); Vraag 106: Maar dit gebod schijnt alleen van het doodslaan te spreken? Antwoord: God, verbiedende den doodslag, leert ons dat Hij den wortel des doodslags, als nijd (a), haat (b), toorn (c) en wraakgierigheid, haat en zulks alles voor een doodslag houdt (d).
Definitie pesten Een leerling wordt gepest als hij of zij herhaaldelijk en voor een langere tijd wordt blootgesteld aan negatieve acties verricht door één of meerdere medeleerlingen (Olweus).
2
Introductie Tekst voorlezen van de samenvatting Spijt!
Opdracht 1 Lees onderstaande teksten.
In de klas worden pasfoto's uitgedeeld. Als de leerkracht even weg is, pakt Sanne een schaar. Ze knipt een pasfoto van Jochem uit zijn vel, doet haar agenda open en plakt de foto erin. Ze zet er met viltstift bij: HIER RUST JOCHEM. Kruis erbij, zwarte rand. Het lijkt een grafschrift. Justin: 'Waaraan is Jochem gestorven dan?' Sanne: 'Wat denk je? Aan vétzucht! Ze hebben hem naar het slachthuis gebracht.' Remco: 'Of hij kreeg een hartattaque toen hij zijn lelijke kop in de spiegel zag.'
Uit het dagboek van Jochem 20 januari Ik ben bang om naar school te gaan. Het gepest wordt steeds erger en dat komt omdat ze me haten. Maar nu weet ik waarom: ze denken dat ik een monster ben dat hen ziek maakt. Eerst dacht ik dat ze dat zomaar zeiden, om me te jennen. Maar nu ze het vaker zeggen, word ik er bang van omdat ik denk dat ze misschien gelijk hebben. 'We worden misselijk van die kop van jou,' zei Justin. Iedereen hoorde het, maar niemand ging ertegenin. Helemaal niemand, dus misschien is het wel waar.
David, Niels en Youssef lopen uit school met zijn drieën naar de fietsenstalling. Ze zien Sanne, Justin en Remco een bepaalde fiets agressief uit de stalling halen. Het is de mountainbike van Jochem. Remco draait het ventiel los, maar Sanne duwt hem opzij. Zij pakt een zakmes en begint in de banden te steken. David, Niels en Youssef kijken van een afstandje toe. David: 'Wat doet ze nou?' Youssef: 'Net goed voor Jochem?' David: 'Dat kunnen ze toch niet maken?' Youssef: 'Die zak was ons aan het verraden.' David: 'Die 'zak' wist helemaal nergens van. Niels: 'Hij was wel dom bezig.' David: 'Niet dommer dan hij!' Niels: 'Wil je beweren dat Youssef dommer is dan Jochem?' David: 'Ik snap gewoon niet dat iedereen de verkeerde verdedigt.'
3
David rijdt naar Sanne, Justin en Remco toe. David: 'Zeg, hou daar 's mee op!' Voordat David meer kan zeggen, steekt Sanne haar mes in zijn voorband. Sanne: 'En als je gaat klikken, heb je er morgen weer een.'
Informatie 1 Pesten kan op verschillende manieren gebeuren. De meest voorkomende vormen van pesten zijn: • Verbaal : bijvoorbeeld schelden, uitlachen of napraten. • Fysiek : bijvoorbeeld spugen, schoppen, slaan of knijpen. • Materieel : bijvoorbeeld spullen stukmaken, iets afpakken of iets verstoppen. • Relationeel : bijvoorbeeld iemand buitensluiten, iemand negeren of over iemand roddelen. • Digitaal : bijvoorbeeld gemene berichten, filmpjes of foto's op internet plaatsen of via mobieltjes versturen.
Opdracht 2 Opdracht 2: Welke zes groepen kinderen spelen een rol bij pesten? 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Informatie 2 Welke kinderen lopen een (grote) kans gepest te worden? • Anders zijn • Gevoelig zijn • Weinig weerbaar zijn • In andere situaties zondebok geweest zijn Welke kinderen lopen (een grote) kans pester te worden? • Weinig echte aandacht • Fysieke straffen ontvangen • Geen correctie van agressie • Vroeger zondebok geweest • Niet tegen bepaalde smaak-, geur- of kleurstoffen kunnen • Voorbeeldgedrag volwassenen • Voorbeeldgedrag leerkrachten • Gewelddadige tv-programma's
4
Kenmerken van pesters • Positieve houding ten opzichte van geweld • Impulsief • Sterke behoefte om anderen te domineren • Weinig empathie voor hun slachtoffers • Fysiek sterk • Gemiddeld genomen positief zelfbeeld Bob van der Meer spreekt van het zondebokfenomeen. Dat wil zeggen: bij een verstoord evenwicht wordt de 'zwakkere' of 'afwijkende' gepakt. De zondebok lokt het volgens deze theorie niet zelf uit, maar hij krijgt de schuld van de crisis (zie www.pesten.net).
Opdracht 3 Maak onderstaande quiz. 1. Wat is een meeloper? • Iemand die begint met pesten. (V) • Iemand die de pester helpt met pesten. (J) • Iemand die zich niet met pesten bemoeit. (M) 2. Iemand die een ander met opzet pijn doet en dit steeds blijft doen, is de • gepeste (E) • pester (O) • verdediger (O) 3. Iemand die het pesten wel ziet, maar het kind dat gepest wordt niet helpt, is een • buitenstaander (C) • meeloper (P) • verdediger (A) 4. Een kind dat onzeker is en niet zoveel vriendjes heeft, kan gemakkelijk • een pester worden (T) • een buitenstaander worden (R) • gepest worden (H) 5. Wat is een verdediger? • Hij helpt het kind dat gepest wordt door tegen de pester te zeggen dat hij moet stoppen. (E) • Hij wordt zelf ook gepest en vindt dit niet leuk. (S) • Hij helpt de pester soms mee met pesten. (N) 6. Een aanmoediger is iemand die • de gepeste aanmoedigt om voor zichzelf op te komen. (T) • niet actief meedoet aan het pesten, maar de pester wel aanmoedigt door bijvoorbeeld te lachen om de pesterij. (M) • de buitenstaanders aanmoedigt om hun monden open te doen. (N)
5
Informatie 3 Cyberpesten: 1. Iemand uitschelden per e-mail, op msn of tijdens chatten. 2. Iemand een dreigmail sturen. 3. Op naam van iemand anders online producten bestellen. 4. Vervelende foto's van iemand anders op internet zetten. 5. Iemand met opzet een virus sturen. 6. Iemand hacken 7. Iemand gemene sms'jes sturen.
Informatie 4 Tips om cyberpesten te voorkomen. Zie ook www.mijnkindonline.nl. Tips voor kinderen • Geef geen reactie op het mailtje of de sms. Voor de pester gaat op die manier de lol er snel vanaf. • Praat erover met je ouders. • Maak een kopie van de pestmailtjes als 'bewijsmateriaal' en ga er vervolgens mee naar de leerkracht of de schoolleiding. Tips voor ouders • Ga in gesprek met de school als je vermoedt dat de pester op school zit bij het kind dat gepest wordt. Een gemeenschappelijke aanpak is vaak het meest succesvol. • Praat met je kind en zorg ervoor dat het geen reactie geeft op de mailtjes/sms'jes. • Blokkeer de afzenders. • Maak een tweede e-mailadres aan voor je kind. Tips voor leerkrachten • Praat erover met uw leerlingen in een groepsgesprek of in individuele gesprekken. • Ga in gesprek met de ouders van het kind dat online gepest wordt. Vaak zijn de ouders pas (te) laat op de hoogte van wat er speelt, omdat ze niet in de gaten houden waarmee hun kinderen online bezig zijn. Tips voor de schoolleiding • Stel ouders op de hoogte van het pestbeleid dat rondom cyberpesten op school gehandhaafd wordt door middel van een ouderavond of informatie in de schoolgids. • Zie erop toe dat sancties tegen pester(s) uitgevoerd worden.
6
Opdracht 4 Lees de tips voor pesters. Welke drie tips vind jij het best? Nummer deze TOP 3 met de getallen 1, 2 en 3. De beste tip krijgt nummer 1. TOP 3
Tips voor pesters Bedenk iets anders om je energie in te steken. Doe iets leuks met je vrienden of kies een hobby. Kom niet aan spullen van anderen. Scheld niet. Praat met iemand die je vertrouwt over het pesten. Praten lucht op. Lach anderen niet uit. Behandel iemand anders zoals je zelf behandeld wilt worden. Bedenk dat pesten niet stoer is. Verzien iets om op een andere manier aandacht te krijgen.
Informatie 5 Lessuggesties: 1. Groepsgesprekken over: - groepsafspraken - boeken - nieuws 2. Discussiëren aan de hand van stellingen. 3. Interviewen van bijvoorbeeld een slachtoffer buiten de school, de directeur, de conciërge, een andere leerkracht. 4. Het maken van een poster tegen pesten door groepswerk. 5. Wees alert op buitensluiten.
Opdracht 5 Lees de tips voor leerlingen die gepest worden. Stel dat je Jochem uit Spijt! één ultieme tip kunt geven. Welke tip zou dat zijn? Zet een kruisje voor deze tip. Ultieme tip voor Jochem
Tips voor leerlingen die gepest worden Vraag hulp! Neem iemand in vertrouwen aan wie je je verhaal kwijt kunt. Praten lucht op en is geen klikken. Reageer niet op de pesterij: loop kalm weg of negeer het pesten. Blijf uit de buurt van pesters. Laat aan je lichaamshouding zien dat je niet bang bent. Kom zelfverzekerd over door met een rechte rug, rechte schouders en een recht hoofd tegen de pester te praten. Bel of mail met Pestweb. Bel met de Kindertelefoon.
7
Informatie 6 Maatregelen op schoolniveau: a. Installeren van een kernteam pesten of kernteam sociaal-emotionele ontwikkeling en organiseren van besprekingen over pesten met leerkrachten en overige volwassenen op school. b. Pleinwacht intensiveren en wegwerken onoverzichtelijke plaatsen: surveillanceplan. c. Aanleggen en regelmatig bespreken van een logboek. d. Schoolbrede ouderavond. e. Schoolregels: gedragscode. f. Sociale kaart opstellen en gebruiken.
Opdracht 6 Lees de tips voor meelopers, aanmoedigers, verdedigers en buitenstaanders. Bedenk zelf voor elk van de vier andere rollen nog één goede tip om het pesten te laten stoppen. Schrijf de vier tips op. Tips voor meelopers • Lach niet mee om domme grappen. • Doe zelf nooit mee aan het pesten. • … Tips voor buitenstaanders • Zeg de leerling die gepest wordt 's morgens eens gedag. Maak een praatje en doe aardig tegen hem/haar. • Loop of fiets eens een stukje mee met de leerling die gepest wordt. • … Tips voor aanmoedigers • Vraag de leerling die gepest wordt om eens mee te doen in een groepje. • Ga met een groepje naar de pester en maak de pester duidelijk dat het pesten moet stoppen. • … Tips voor verdedigers • Laat de leerling die gepest wordt merken dat hij/zij niet alleen staat. • Ga naar de leerkracht of je ouders en vertel over het pesten. • …
Informatie 7 Maatregelen op groepsniveau en individueel niveau: a. sociogram en/of pestmeter (prima.veiligheid.nl; zie ook bijlage) b. groepsregels en groepsgesprekken c. leerlingenboekje pesten: lessenserie d. ouderavond op groepsniveau, eventueel in combinatie met ouderavond op schoolniveau
8
e.
f. g.
vijfsporenaanpak: 1. De algemene verantwoordelijkheid en de alertheid van de school vergroten. 2. Steun bieden aan het kind dat gepest wordt. 3. Steun bieden aan het kind dat zelf pest. 4. De rest van de klas (meelopers, aanmoedigers, verdedigers en buitenstaanders) betrekken bij de oplossingen van het pestprobleem. 5. De ouders van het gepeste en pestende kind steunen. vermoedens van pesten onderzoeken begeleidende gesprekken pesters en gepesten
Informatie 8 Pesten in de lerarenkamer: - subtiel - verwoestend - roddelen - buitensluiten - vervelende opmerkingen maken - zie verder Didactief jaargang 44, nr. 1 januari-februari 2014
Opdracht 7 Casus 'Er wordt gepest': begeleidende gesprekken Casus en rolomschrijvingen Wat is er aan de hand? Saskia wordt al een tijd gepest door Joris en zijn vrienden. Gisteren is het tot een uitbarsting gekomen. Hij heeft haar fietsbanden lek gestoken, waardoor ze niet naar huis kon. Saskia kwam overstuur thuis. Haar moeder is het zat en heeft de school gebeld. Ze wil dat de school actie onderneemt. U als leerkracht van Saskia en Joris besluit om gesprekken te gaan voeren met Joris, zijn ouders, Saskia en haar ouders. Omschrijving ouders Saskia De ouders van Saskia zijn heel boos. Ze hebben het idee dat de school niks doet. Ze hebben al eerder aangegeven dat er dingen aan de hand waren. Volgens hen heeft de school daar niet adequaat op gereageerd. Ze hebben al een keer contact gehad met de ouders van Joris. Die hadden beterschap beloofd. Van beterschap hebben ze echter nog niets gemerkt. Omschrijving ouders Joris De ouders van Joris vinden dat de zaak wordt overtrokken. Het zijn kwajongensstreken van Joris, meer niet. Saskia moet niet zo flauw doen.
9
Hoe stelt u zich op ten opzichten van: - Saskia; - Joris; - ouders van Saskia; - ouders van Joris?
Bronnen: -
Leerlingenboekje en docentenhandleiding bij de film 'Spijt'; Stichting VeiligheidNL Bob van der Meer: www.pesten.net.
VdG/IR.DI/13-12.105
10
