8
Parels van geletterdheid 200
Goede voorbeelden uit de praktijk
CINOP, ’s-Hertogenbosch, 2008
Colofon Titel: Samenstelling en redactie: Vormgeving: Bestelnummer: Bestellen via:
Parels van geletterdheid 2008 : Goede voorbeelden uit de praktijk Ieteke Bos, Rita van Eck en Piet Litjens Evert van de Biezen A00474
[email protected]
Uitgave: CINOP, ’s-Hertogenbosch Augustus 2008 © CINOP 2008 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Postbus 1585 5200 BP ’s-Hertogenbosch Tel: 073-6800800 Fax: 073-6123425 www.cinop.nl
EvdB-A00474/080828
ISBN 978-90-5003-536-1
Voorwoord
De Week van de Alfabetisering 2008 heeft als
hoeven staan. Dit geldt voor werk, vrijwilli-
thema Geletterdheid raakt ons allemaal.
gerswerk, sociale contacten enzovoort.
Van 8 september tot en met 13 september wordt op diverse plaatsen, door verschillende
Gelukkig is er de laatste jaren een kentering
organisaties activiteiten georganiseerd om
ten goede rond het taboe laaggeletterdheid.
het thema laaggeletterdheid onder de aan-
Steeds meer initiatieven worden ontplooid
dacht te brengen.
om de laaggeletterdheid te bestrijden: in het onderwijs, door werkgevers en overhe-
Waarom zoveel aandacht voor geletterdheid?
den, door consultatiebureaus, bibliotheken,
“Iedereen is toch op school geweest?” wordt
woningbouwverenigingen
er vaak gezegd. Nog steeds rust er een taboe
instanties.
op laaggeletterdheid. Vele autochtone Neder-
Het
landers hebben moeite met lezen en schrij-
heid 2006-2010, dat CINOP, Stichting Lezen
ven. Het is voor zo’n anderhalf miljoen men-
& Schrijven en Stichting Expertisecentrum
sen moeilijk een formulier in te vullen, een
ETV.nl uitvoeren in opdracht van het ministe-
verjaarskaartje te schrijven, een gebruiks-
rie van OCW begint zijn vruchten af te wer-
aanwijzing voor een apparaat of een recept
pen. Overal kun je goede initiatieven zien,
te lezen.
waardoor mensen met plezier leren lezen en
landelijk
en
Aanvalsplan
vele
andere
Laaggeletterd-
schrijven. In onze samenleving is het een eerste vereiste, dat iedereen kan lezen, schrijven en
In de Parels van Geletterdheid 2008 vindt u
rekenen. Het is belangrijk voor iedereen om
goede praktijkvoorbeelden van de aanpak van
mee te kunnen doen en niet aan de zijlijn te
laaggeletterdheid op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Het merendeel is genomineerd
voor de Nationale Alfabetiseringsprijzen 2008, een vijftal ervan is bekroond. Wellicht brengen deze parels u op een idee om zelf in uw omgeving: op het werk, op het sportveld, op uw hobbyclub of anderszins laaggeletterden te vinden en te enthousiasmeren tot het leren Lezen en Schrijven: Geletterdheid raakt ons allemaal. Uw idee kan een parel zijn, die volgend jaar genomineerd en bekroond kan worden bij de Nationale Alfabetiseringsprijzen 2009. Ik wens u veel succes toe.
Rita van Eck Programmamanager Laaggeletterdheid CINOP
Inhoudsopgave
LEZEN EN SCHRIJVEN OP DE WERKVLOER • Aanvalsplan Laaggeletterdheid
3
SAB CATERING • Taal doe je samen
7
PCM Uitgevers
LEZEN EN SCHRIJVEN IN DE VOLWASSENENEDUCATIE • Lezen en schrijven voor dak- en thuislozen
15
Albeda College • Kijken en Kiezen Plus
19
Loco Tender
LEESBEVORDERING • Makkelijk Lezen Plein
25
Stadsbibliotheek Haarlem • Leeslicht
29
Stichting Lezen & Schrijven • Leeskr8! Bibliotheken van de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht
33
INITIEEL ONDERWIJS • Voorlezen in het vmbo
41
Kinderboekenweb • De Delftse Boekenbende
45
Stichting De Delftse Boekenbende
TABOEDOORBREKING, WERVING EN TOELEIDING • Zelf kunnen
53
ROC van Amsterdam/Kenniscentrum Alfabetisering Nederlandssprekenden (KAN) • Lees en Schrijf! Taal op je werk
59
Stichting Expertisecentrum ETV.nl • Weer Leren Loket Veldhoven
65
Ster College/ROC Eindhoven • Nieuwe mogelijkheden met nieuwe media Stichting Expertisecentrum ETV.nl
69
LEZEN EN SCHRIJVEN OP DE WERKVLOER
2
Aanvalsplan Laaggeletterdheid
Taboedoorbreking en scholing van laaggeletterden bij SAB CATERING
Het
project
Aanvalsplan
Laaggelet-
medewerkers:
laaggeletterde
werkne-
terdheid bij SAB CATERING zet zich op
mers wordt scholing aangeboden om hun
twee manieren in om laaggeletterdheid
taalvaardigheid te verbeteren. Ander-
te bestrijden. Enerzijds werkt men aan
zijds zet SAB CATERING zich in door
taboedoorbreking door het onderwerp
bekendheid te geven aan het onderwerp
bespreekbaar te maken onder de eigen
binnen haar grote netwerk van zo’n 300 cateringlocaties en opdrachtgevers. KORTE BESCHRIJVING SAB CATERING verzorgt momenteel voor 300 cateringlocaties de lunchvoorziening. Dit zijn zeer uiteenlopende bedrijven van huisvuilcentrales tot advocatenkantoren en overheden. Door laaggeletterdheid binnen het gehele netwerk onder de aandacht te brengen wordt een grote groep bereikt, met het doel om het taboe van laaggeletterdheid te doorbreken en ondersteuning te verlenen aan mensen, voor wie goed lezen en schrijven niet zo vanzelfsprekend is. Binnen de catering neemt
±IK SPREEK LIEVER WEER BIJ U AF ROND LUNCHTIJD² #ONTACT
4
,EKKER EN GEZOND ETEN DRINKEN OP HET WERK +IJK OP WWWSABCATERINGNL OF BEL EN MAAK KENNIS TIJDENS EEN LUNCHAFSPRAAK
het lezen en schrijven een steeds belangrijkere rol in. Bijvoorbeeld bij het samenstellen van de menu’s, het bijhouden van de HACCP (hygiëne) lijsten en het voeren van een steeds
Zomer/Najaar 2008 NE E ME M E
DeliciousDelivery.nl Lodewijk van Eigen Huis & Tuin Gorillatour in Uganda
uitgebreidere administratie op de computer.
heid: via de klant en
Behalve het bereiden van de lunch zijn dit
onder eigen medewer-
ook dagelijks terugkerende werkzaamheden:
kers. Dat gebeurt op
goed kunnen lezen en schrijven is dus heel
allerlei manieren, zoals een
belangrijk.
presentatie tijdens de regiobijeenkomsten,
Buiten koken
Winter/Voorjaar 2008 NE E ME M E
posteracties
AANPAK
op cateringlocaties tijdens de
Nicolien Sauerbreij
SAB CATERING werkt samen met roc’s door
landelijke Boekenweek, in de
Nieuw belevingsconcept
het hele land, waardoor medewerkers in hun
SABasics (voor lunchgasten),
Unieke lunchroom in Alphen
eigen regio een opleiding kunnen volgen. Er
aandacht voor laaggeletterd-
Er op uit in Nederland
wordt nauw samengewerkt met opdrachtge-
heid in de nieuwsbrief die
vers, zoals overheden, sociale verzekerings-
gericht is aan alle 800 mede-
banken en onderwijsinstellingen, om binnen
werkers van SAB CATERING.
Najaar 2007 NE E ME M E
die organisaties het onderwerp laaggeletterdheid op de agenda te zetten. Uiteraard is
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
deze samenwerking een belangrijk platform
De
SAB
Stichting Lezen & Schrijven
om zoveel mogelijk mensen te bereiken. SAB
CATERING heeft ertoe geleid dat
Hollandse kaas uit Marokko
CATERING probeert via de brancheorganisa-
diverse medewerkers informatie heb-
Thee grenzeloos lekker
tie van de catering (Veneca) aandacht te vra-
ben aangevraagd over taalscholing.
Chinatown in Holland
gen voor laaggeletterdheid. Op die manier wil
Nieuwe medewerkers krijgen tijdens
men andere cateraars bekend maken met het
de aannamegesprekken informatie
probleem en stimuleren om ook iets te doen.
over laaggeletterdheid en hun scholingsbe-
In dit project wordt dus op twee manieren
hoefte wordt geïnventariseerd. Zeven mede-
ingezet op de bestrijding van laaggeletterd-
werkers hebben zich via SAB CATERING opge-
positieve
aandacht
van
5
geven voor een Nederlandse taalcursus bij het roc; een aantal hebben al een diploma of certificaat behaald. Deelname aan deze cursussen wordt geheel vergoed door SAB CATERING. Een van de deelnemers speelt een hoofdrol in de serie Lees en Schrijf! Taal op je werk. Zowel intern als extern is het onderwerp laaggeletterdheid bespreekbaar geworden en is het taboe voor een groot deel doorbroken. Hierdoor is voor de medewerkers de drempel om scholing te gaan volgen lager geworden. CONTACT B. (Bert) Jonasse SAB CATERING B.V. 020-4079200
[email protected]
6
Taal doe je samen
Kennisdeling tussen PCM Uitgevers en het Kenniscentrum Alfabetisering Nederlandssprekenden (KAN)
Lezen en schrijven is het dagelijks brood van PCM Uitgevers. Er is veel kennis en ervaring in huis om een steentje bij te dragen aan de aanpak van laaggeletterdheid. PCM Uitgevers doet dit al enkele jaren door een financiële bijdrage aan de Stichting Lezen & Schrijven. De kennis van de PCM-medewerkers wordt ook ingezet ten gunste van laaggeletterde roc-cursisten en laaggeletterde werknemers van PCM Uitgevers; zij worden geschoold in het lezen en schrijven. KORTE BESCHRIJVING Uit de samenwerking tussen het ROC van Amsterdam en PCM Uitgevers is een mooi project ontstaan, dat verder gaat dan alleen leesen schrijfonderwijs voor laaggeletterden. Het doel van het project is om de expertise van medewerkers van PCM Uitgevers binnen het roc te benutten voor aanvullende begeleiding in het onderwijs aan volwassen laaggeletterden. Door aandacht te besteden aan verschillende aspecten van kranten en boeken,
8
zoals een workshop door redacteuren, wordt
eft de vri rijjPCM Uitgevers heeft vrij-
de samenwerking concreet. Laaggeletterden
oden a an willigers aangeboden aan
krijgen begeleiding bij het praktisch toepas-
mstter erda dam m het ROC van Amsterdam
sen van opgedane lees- en schrijfvaardighe-
Zijj bi b een ROC Zadkine. Zi bie-
den. Hierdoor wordt een belangrijke bijdrage
esse es s n den tijdens de llessen
geleverd aan het verlagen van de drempel om
aar hulp bij vragen wa waar
deze in het dagelijks leven te gaan gebruiken.
n toeedocenten niet aan
Door de enthousiaste samenwerking met pro-
et komen. Door de inzet
fessionele medewerkers van PCM Uitgevers
anvan een speciaall aan aan-
worden cursisten gestimuleerd en groeit hun
gestelde
zelfvertrouwen zienderogen.
ukt kt o m werker is het gelukt om
medeme projectmede-
n P CM medewerkers van PCM AANPAK
sias si ast te Uitgevers enthousiast
PCM Uitgevers werkt samen met roc’s in de
roje ro j ct. maken voor dit p project.
buurt van de bedrijfslocaties. Het gaat hierbij
anciële an Met beperkte fin nanciële
om het ROC van Amsterdam/KAN, de vesti-
nttensi s ev ve middelen, door intensieve
ging Joke Smit en ROC Zadkine. Verder zijn er
e kra antten contacten met de kranten
verschillende werkmaatschappijen van PCM
erijen n en en boekenuitgeverijen
Uitgevers bij de samenwerking betrokken. Zo
intensieve
worden laaggeletterde medewerkers van het
ntho houzijn medewerkers geënt geënthou-
Distributiebedrijf en Grafisch Bedrijf Amster-
siasmeerd.
mmu uni nic cati te communicatie
dam geschoold en bieden medewerkers van PCM Uitgevers zich aan als vrijwilliger.
9
10
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
TIPS
De uitwisseling tussen PCM Uitgevers en de
Maak iemand binnen het bedrijf vrij om een
deelnemers van de roc’s heeft veel opgele-
project van de grond te trekken. Dit moet
verd, zowel op het gebied van scholing als
een doener zijn die een goed netwerk heeft
voor taboedoorbreking. Medewerkers van het
of opbouwt, die mensen enthousiasmeert en
Grafisch Bedrijf Amsterdam en Distributeurs
activiteiten organiseert.
krijgen passend lees- en schrijfonderwijs. Vrijwilligers van PCM Uitgevers helpen deel-
CONTACT
nemers van het KAN bij het maken van een
C. (Claudia) van Tunen
schoolkrant en het bijhouden van websites als
PCM Uitgevers
www.st-abc.nl en www.ikbenambassadeur.nl
06-517824681
en het schrijven van publicaties voor het per-
[email protected]
soneelsblad van het roc. Cursisten maken kennis met echte dagbladen en krijgen rondleidingen in de drukkerij om inzicht te krijgen in het productieproces. De PCM vrijwilligers hebben veel geleerd over de problematiek rond laaggeletterdheid. Met hun enthousiasme zijn zij nu binnen PCM Uitgevers ambassadeur voor de samenwerking met het roc en kan PCM Uitgevers meer vrijwilligers werven.
11
12
LEZEN EN SCHRIJVEN IN DE VOLWASSENENEDUCATIE
14
Lezen en schrijven voor dak- en thuislozen
Kansarme mannen en vrouwen weer laten participeren in de Rotterdamse samenleving
Het Albeda College heeft een alfabeti-
men door de cliëntenraad van het Centrum
seringsproject voor dak- en thuislozen
voor Dienstverlening, dus echt van de men-
opgestart. Met dit project wil men kans-
sen voor de mensen. Het doel van het project
arme mannen en vrouwen weer laten
is om laaggeletterde kandidaten in hun eigen
participeren in de Rotterdamse samenle-
omgeving aan competenties te laten werken,
ving. Daarbij wordt uitgegaan van zelf-
die zij nodig hebben in hun dagelijkse leven.
redzaamheid in de eigen omgeving van
Op deze manier gaan voorheen kansarme
de cursist. Er wordt gewerkt aan compe-
mannen en vrouwen weer participeren in de
tenties die een dak- en thuisloze in het
Rotterdamse samenleving.
dagelijkse leven nodig heeft.
Het project is in zeer korte tijd van de grond gekomen en het is nu al duidelijk dat dit pro-
KORTE BESCHRIJVING
ject een uitstraling gaat hebben naar andere
Het project Lezen en schrijven voor dak- en
mensen in dezelfde situatie. In Rotterdam,
thuislozen is het eerste initiatief voor deze zeer
maar hopelijk ook daarbuiten.
bijzondere doelgroep. Het initiatief is geno-
16
AANPAK
Het programma van de cursus is in nauwe
In dit project wordt samengewerkt door het
samenwerking met de cursisten tot stand
Albeda College, Sozawe Rotterdam CVD (Cen-
gekomen.
trum voor Dienstverlening) en het Leger des Heils. De werving van cursisten wordt gedaan
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
door deze samenwerkende partijen. Dak- en
Van de 40 deelnemers is maar een klein deel
thuislozen kunnen zich gratis opgeven voor
uitgevallen. Aanvankelijk was met veel uitval
de cursus Beter leren lezen en schrijven of
rekening gehouden, maar het enthousiasme
de cursus Beter leren lezen en schrijven en
onder de deelnemers bleek groot. De 32 cur-
kennismaken met de computer. De cursus-
sisten die met succes de cursus hebben door-
sen duren 20 weken en na afloop van elke les
lopen, ontvingen een persoonlijke felicitatie-
kunnen de cursisten gratis een hapje eten.
brief van Prinses Laurentien.
De maaltijd wordt betaald door de samenwer-
De succesvolle uitvoer van de eerste ronde
kende partijen en dit blijkt een goede stimu-
cursussen heeft geleid tot voldoende expertise
lans te zijn om elke week naar de les komen.
om ook in de toekomst de grote groep dak-
17
en thuislozen goed te bedienen. De samenwerking tussen de partijen is uitstekend verlopen en dit betekent in de ketenaanpak dat dit een positieve ervaring is die vaker gebruikt kan worden voor andere trajecten. CONTACT C. (Carla) Chappell Albeda College 010-2214167
[email protected]
18
Kijken en Kiezen Plus
Leren lezen en schrijven met pictogrammen
Kijken en Kiezen Plus is een digitale productie van Loco Tender die volwassenen stap voor stap meeneemt in de wereld van het schrift en de Nederlandse taal. De gebruiker leert rechtstreeks de betekenis van de tekst, de klank en de in ons land gebruikelijke leesrichting. Daarbij wordt gebruik gemaakt van pictogrammen. KORTE BESCHRIJVING Kijken en Kiezen Plus is gericht op leeson-
20
derwijs aan vooral allochtonen, maar ook
ker eenvoudige zinnen en een aantal nuttige
geschikt voor autochtonen en is gebaseerd
meerlettergrepige woorden lezen.
op Kijken en Kiezen. Dit is een digitaal lees-
Het stijgen in moeilijkheidsgraad gaat in
spel dat de spelers stap voor stap inleidt in de
kleine stapjes, waardoor de speler nauwelijks
wereld van het schrift. Vanaf het herkennen
merkt dat het lezen steeds moeilijker wordt.
van pictosymbolen tot het kunnen lezen van
Eenvoud en variatie in de herhaling zorgen
eenlettergrepige woorden, met een uitstapje
ervoor dat de speler veel oefenstof krijgt en
op het eind van het spel naar een aantal nut-
het spel toch leuk blijft vinden. Het is nooit
tige signaalwoorden van meer dan een letter-
te moeilijk, omdat de speler altijd stemhulp
greep. Automatisch leert men het leesproces
kan vragen. Kijken en Kiezen Plus kan ook
op de juiste manier aan te pakken: eerst kij-
gebruikt worden voor het verrijken van de
ken, dan kiezen. Uiteindelijk kan de gebrui-
woordenschat.
Kijken en Kiezen Plus heeft een leerlingvolg-
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
systeem, waarin de voortgang wordt gere-
Meer dan 200 scholen gebruiken inmiddels
gistreerd en een programma per leerling kan
de versie Kijken en Kiezen. Enkele honderden
worden samengesteld.
leerkrachten hebben de studiedagen gevolgd. Loco Tender wil dit ook voor de volwassenen-
AANPAK
educatie gaan doen.
De versie voor het speciaal onderwijs (Kijken en Kiezen) is ontwikkeld met behulp van een
CONTACT
sponsorbijdrage. Gebruik van Kijken en Kie-
H. (Henk) Ten Cate
zen wordt gestimuleerd door promotie op de
Loco Tender
website en het aanbieden van studiedagen.
0318-596400
Dit gaat Loco Tender ook voor de Plusversie
[email protected]
doen. In het project is samengewerkt door Stichting Knowblesse, Uitgeverij Jongbloed en de Noaber Foundation.
21
22
LEESBEVORDERING
24
Makkelijk Lezen Plein
Landelijk een begrip in alle openbare bibliotheken
Stadbibliotheek
Haarlem
timmert
al
KORTE BESCHRIJVING
een aantal jaren stevig aan de weg met
Bibliotheken bezitten een schat aan gedrukte,
een succesvol en toegankelijk concept:
visuele en auditieve informatie. Informatie
het Makkelijk Lezen Plein. Het Makke-
die ook voor de zwakkere lezers beschikbaar
lijk Lezen Plein is een fysieke plaats in
moet kunnen zijn. Het Makkelijk Lezen Plein
de bibliotheek waar kinderen met lees-
maakt deze informatie toegankelijk voor de
problemen door inzet van de juiste mid-
zwakkere lezers, zodat ook zij zelfredzaam
delen geprikkeld worden om te lezen.
zijn. Het plein werd in het leven geroepen
Inmiddels is het Makkelijk Lezen Plein
voor kinderen van 8 tot 13 jaar met dyslexie,
een begrip met een bijna landelijke dek-
een concentratiestoornis, een taalontwikke-
king. Genoeg redenen om dit concept in
lingsachterstand of een auditieve, visuele of
het zonnetje te zetten.
verstandelijke beperking. Inmiddels is het initiatief uitgegroeid tot een project met benaderingen voor uiteenlopende doelgroepen, voor jong en oud! AANPAK Het Makkelijk Lezen Plein is niet alleen een verzameling informatie. Ouders en leerkrachten kunnen hier ook terecht voor handvatten en tips om hun kinderen en leerlingen te stimuleren om te lezen. Daarnaast is er een website waarop kinderen en jongeren met een leesprobleem elkaar tips kunnen geven
26
en ervaringen kunnen uitwisselen op het
Het ministerie van OCW en een aantal pro-
gebied van lezen. Voor ouders, leerkrachten
vincies geven zelfs opdrachten om voorzie-
en bibliotheken biedt de website advies en
ningen voor volwassen laaggeletterden in te
feedback op het gebied van leesbevordering.
richten naar het voorbeeld van het Makkelijk
Ook is het Kenniscentrum Makkelijk Lezen
Lezen Plein.
Plein
biedt
Het Makkelijk Lezen Plein is een succesvol en
Openbare Bibliotheken ondersteuning in het
effectief middel gebleken ter voorkoming van
opzetten van gelijksoortige projecten.
laaggeletterdheid door kinderen tot lezen te
De
opgericht.
Dit
Stadsbibliotheek
kenniscentrum
Haarlem
hecht
veel
stimuleren. Op dit moment wordt gewerkt
waarde aan een goede samenwerking. Deze
aan een concept Makkelijk Lezen Plein in-de-
werkt onder andere samen met plaatselijke
School, waarmee scholen deze basisvoorzie-
(sbo-)scholen, bibliotheekinrichters voor het
ning ten bate van hun zwakke lezers kunnen
scheppen van de fysieke voorwaarden van het Makkelijk Lezen Plein, onderwijsbegeleidingsdiensten, het Masterplan Dyslexie, Loket Aangepast-lezen, intermediairs en verschillende distributeurs van hulpmiddelen. WAT HEEFT HET OPGELEVERD? Het Makkelijk Lezen Plein is een initiatief van Stadsbibliotheek Haarlem. Inmiddels heeft 75% van de Basisbibliotheken in Nederland één of meerdere Makkelijk Lezen Pleinen. Het Makkelijk Lezen Plein is een begrip geworden.
27
inrichten. Ook wordt gewerkt aan een opvol-
ten van het Makkelijk Lezen Plein verbreid in
ger voor jongeren: 4you!
de bibliotheekwereld.
Het Kenniscentrum Makkelijk Lezen Plein speelt een steeds belangrijkere rol bij het
CONTACT
adviseren van uitgevers en andere instellin-
N. (Nanda) Geuzebroek
gen rond leesbevordering voor kinderen met
Stadsbibliotheek Haarlem
een leesprobleem. De website biedt onder-
023-5115300
steuning aan kinderen, jongeren, ouders,
[email protected]
leerkrachten en bibliotheken op het gebied van makkelijk lezen. Door het organiseren van symposia, het uitgeven van een handleiding en een plan van aanpak, het geven van scholing en de website zijn de uitgangspun-
28
Leeslicht
Boeken in eenvoudig Nederlands
30
Veel mensen hebben moeite met lezen.
verschijnt tweemaal per jaar (april en sep-
Het is moeilijk om een leuk boek te vinden
tember).
als je liever geen stripboek of kinderboek wil lezen. Daarom is de serie Leeslicht
DOEL VAN LEESLICHT
ontwikkeld. De serie omvat gemakkelijk
• De drempel om te lezen verlagen voor
leesbare boeken voor mensen die moeite
mensen die moeite hebben met lezen.
hebben met lezen en schrijven.
• Vergroten van de bekendheid met de pro-
KORTE BESCHRIJVING
• Een structureel aanbod van Leeslicht twee-
blematiek van laaggeletterdheid. Leeslicht is een serie boeken in eenvoudig
maal per jaar tegen een lage verkoopprijs
Nederlands. De boeken zijn door bekende
via een laagdrempelig verkoopkanaal.
schrijvers geschreven of zijn bewerkingen van bekende verhalen. Op vrijdag 14 september
• Een succesvolle communicatiecampagne in het kader van Leeslicht.
2007 overhandigde schrijfster Marjan Berk de eerste exemplaren van Leeslicht aan minister
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
Ronald Plasterk van het ministerie van OCW
De serie Leeslicht is tweemaal verschenen. In
en aan Alfabetiseringsambassadeurs (dat zijn
de reeks verschenen tot nu toe boeken van
ex-laaggeletterden die een cursus lezen en
Marjan Berk, Yvonne Kroonenberg, Kader
schrijven hebben gevolgd).
Abdolah, Auke Kok en Daphne Deckers. Daarnaast verscheen in april 2008 een vereenvou-
AANPAK
digde biografie over het leven van Anne Frank
Het doel van dit initiatief is om uiteindelijk
in samenwerking met de Anne Frank Stich-
te komen tot een structureel aanbod van
ting en Amsterdam Wereldboekenstad. Tot
gemakkelijke boeken in Nederland. Leeslicht
31
en met mei 2008 zijn er ruim 5.000 boeken
CONTACT
verkocht.
L. (Lodewijk) van Noort Stichting Lezen & Schrijven
TIPS
www.lezenenschrijven.nl
Leeslicht is bruikbaar voor educatieve doel-
www.leeslicht.nl
einden binnen bibliotheken en roc’s. Zo kun-
070-3022660
nen leesclubs worden gevormd, waarin lezers
[email protected]
kunnen praten over de verhalen. Ook kunnen schrijvers worden uitgenodigd om in de klas of in de bibliotheek meer te vertellen over het schrijversvak en de aanpak van laaggeletterdheid. Uitgevers kunnen vanuit hun beleid voor maatschappelijk
verantwoord
ondernemen
een bijdrage leveren aan de serie door hun auteurs te stimuleren medewerking te verlenen aan een vereenvoudigde versie van hun werken.
32
Leeskr8!
De combinatie van traditioneel lesgeven en digitale hulpmiddelen
34
Lezen is niet de meest favoriete bezig-
ten en bibliothecarissen een handvat te bieden
heid van de meeste vmbo-leerlingen. En
om samen met vmbo-leerlingen met leesbe-
dat is jammer, want lezen is goed voor
vordering aan de slag te gaan. Belangrijk is
de taalontwikkeling! De bibliotheken uit
dat leerlingen ontdekken dat goed kunnen
de vier grote steden (Bibliotheek Rotter-
lezen heel belangrijk is voor hun toekomst,
dam, Dienst Openbare Bibliotheek Den
dat ze al redelijk veel lezen, dat lezen soms
Haag, Bibliotheek Utrecht en Openbare
moeilijk is maar dat dit helemaal niet erg is.
Bibliotheek Amsterdam) hebben daarom
De insteek van Leeskr8! is dat leerlingen zelf
de handen ineengeslagen in het project
boeken kunnen kiezen, waarbij aandacht is
Leeskr8! Het project richt zich speciaal
voor leesbeleving. Lezen is een recreatieve
op leerlingen in de onderbouw van het
en ontspannende bezigheid; niet alleen van
vmbo. Leeskr8! geeft docenten en biblio-
leesboeken, maar ook van informatieve boe-
thecarissen de mogelijkheid om met
ken, strips, kranten en tijdschriften. Lezen
behulp van een film, een digitaal spel en
kan eigenlijk heel leuk zijn! En plezier in het
een digitale lesmethode leesbevordering
lezen is essentieel om vmbo-leerlingen aan
leuk te maken.
het lezen te krijgen en te houden.
KORTE BESCHRIJVING
AANPAK
Leerlingen van nu lezen veel meer dan de
Onderwijs
leerlingen van 25 jaar geleden. Door inter-
gemeenschappelijk belang, namelijk ervoor
net, games en sms zijn kinderen wel veel
te zorgen dat leerlingen geen risico lopen
met taal en lezen bezig, maar niet altijd op
om in de toekomst laaggeletterd te worden.
een manier die past binnen het onderwijs.
Beide gebruiken andere manieren om dit doel
Leeskr8! gebruikt deze invalshoek om docen-
te bereiken. Door een werkwijze te ontwik-
en
bibliotheken
hebben
een
35
kelen die zowel in het onderwijs als in biblio-
is bij de ontwikkeling van Leeskr8! gekeken
theken te gebruiken is, kunnen beide partijen
naar de inzetbaarheid van het project bin-
individueel of samen het leesplezier bij vmbo-
nen bestaande projecten als Taalkr8! van de
leerlingen vergroten.
Stichting Lezen & Schrijven.
Om Leeskr8! te realiseren is door de bibliothe-
36
ken in de vier grote steden intensief samen-
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
gewerkt. Het project werd mede mogelijk
Leeskr8! is een product dat zowel door het
gemaakt door de Provincie Noord-Holland, de
onderwijs als door bibliotheken te gebrui-
Provincie Zuid-Holland, de Provincie Utrecht,
ken is. Dit kan individueel, maar het liefst
Stichting Lezen en de Vereniging van Open-
in samenwerking met elkaar. In een maand
bare Bibliotheken. Voor de productie van
tijd zijn 34 docenten en bibliothecarissen aan
de website en de film Leeskr8! is gebruik
de slag gegaan met het product Leeskr8! Zij
gemaakt van Studio A in Den Haag. Tot slot
kunnen met behulp van de computer een les
maken en de leerlingen opdrachten geven. De combinatie van het traditionele lesgeven met digitale hulpmiddelen zorgt voor betere resultaten bij de deelnemende leerlingen. CONTACT G. (Ger) van de Geer G4 Bibliotheken 010-2816127
[email protected] www.leeskr8.nl
37 3 7
38
INITIEEL ONDERWIJS
40
Voorlezen in het vmbo
Vmbo’ers met prentenboeken aan de slag
Twee vliegen in één klap: vmbo’ers lezen
Iets wat niet altijd gemakkelijk blijkt, want
voor en jonge kinderen genieten van
lang niet alle vmbo-leerlingen zijn vroeger
goede prentenboeken. In het project
voorgelezen. Toch hebben de meeste kin-
Voorlezen in het vmbo lezen leerlingen
deren wel herinneringen aan klassiekers als
van het vmbo onder leiding van mede-
Rupsje Nooitgenoeg of Monkie. Hierna is het
werkers van de bibliotheek voor aan
tijd voor de praktijkstage. In deze stage lezen
peuters en kleuters. De leerlingen doen
de leerlingen in tweetallen voor aan groep-
een waardevolle ervaring op en het pro-
jes van ongeveer vier kleuters. De leerlingen
ject draagt bij aan een doorlopende
ervaren zo (opnieuw) hoe leuk prentenboe-
leeslijn.
ken kunnen zijn en doen een positieve leeservaring op.
KORTE BESCHRIJVING Het project Voorlezen in het vmbo bestaat uit een
Het opzetten van een samenwerking tussen
lessenserie
de vmbo-school en de bibliotheek was een
en een prak-
eerste belangrijke stap in dit project. Van een regulier overleg of samenwerking was name-
tijkstage. school
lijk nog geen sprake. Dankzij een GOA-subsi-
krijgen
de
die van de gemeente Rhenen kon het project
leerlingen
les
in 2005 van start gaan.
Op
in het voorlezen
Het programma ziet er voor de vmbo-ers als
en praten ze over
volgt uit: voor de praktijkstage doorlopen de
hun eigen voor-
leerlingen vijf lessen. In die lessen worden zij
leeservaringen.
42 42
AANPAK
voorbereid op het gebruik van prentenboe-
ken, de functie van de bibliotheek en verschil-
TIPS
lende manieren om voor te lezen. Vervolgens
Heb niet te hoge verwachtingen ten aanzien
starten de leerlingen met de praktijkstage.
van het lezen van vmbo-leerlingen. Het is al
Om beurten lezen de leerlingen de kinderen
mooi als leerlingen eens naar de bibliotheek
ongeveer tien minuten voor. De andere leer-
komen en zich verdiepen in een boek. Het
ling observeert de voorlezer aan de hand van
hoeven niet meteen de grootste lezers te wor-
een observatieformulier om feedback te kun-
den. Let dan ook op andere successen, zoals
nen geven. In dit project wordt gewerkt met
leerlingen die groeien in hun volwassen rol en
derdeklassers, maar ook andere klassen kun-
verantwoordelijkheid dragen. Dat is een mooi
nen met het voorlezen aan de slag.
resultaat!
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
CONTACT
Het voorleesproject is een verplicht onderdeel
L. (Lea) Kessels
voor alle leerlingen uit 3 vmbo (ongeveer 80).
Kinderboekenweb
Deze leerlingen doen een positieve leeserva-
0317-612425
ring op. Bovendien draagt het project bij aan
[email protected]
een goede samenwerkingsrelatie tussen scholen en de bibliotheek. Deze contacten zorgen voor voldoende draagvlak en meer dan genoeg stageplekken voor vmbo-leerlingen.
43
44
De Delftse Boekenbende
Leesplezier voor alle basisschoolkinderen uit Delft en omgeving
Het jaarlijkse festival De Delftse Boe-
KORTE BESCHRIJVING
kenbende is het meest bekende en suc-
De Delftse Boekenbende zoekt altijd naar
cesvolle festival voor kinderen in Delft
koppelingen tussen het boek en andere
en omgeving. Al voor het tiende jaar op
kunstdisciplines. Hierdoor krijgen het boek
een rij wordt dit festival tijdens de Kin-
en de mystiek van het verhaal de plek die ze
derboekenweek georganiseerd voor kin-
verdienen. Dit kan bijvoorbeeld met behulp
deren van 3 t/m 12 jaar en hun ouders.
van
Jaarlijks komen er ruim 5.000 bezoekers
en workshops. Kinderen krijgen tijdens het
af op deze feestelijke activi-
festival de kans om deel te nemen aan uit-
theatervoorstellingen,
voorleessessies
cultuuruitingen
eenlopende spannende en leerzame activi-
rondom boek en verhaal.
teiten. De Delftse Boekenbende is een uniek
teiten
en
evenement, van grote waarde voor boek en verhaal.
46
47
48
AANPAK
kers is fors toegenomen naar 5.000 per jaar
Het festival is tien jaar geleden kleinschalig
en ook het aantal locaties is uitgebreid. De
begonnen, maar raakte al snel ingeburgerd in
laatste editie vond zowel buiten plaats, als in
Delft en omgeving. Sinds enkele jaren wordt
bioscoop MustSee, Theater de Veste en DOK
De Delftse Boekenbende financieel gesteund
Bibliotheek.
door de Gemeente Delft, Fonds1818 en Stich-
Maar de projectgroep van Stichting De Delftse
ting Hulp aan Delftse Jongeren. Een constante
Boekenbende zit niet stil! Meedoen aan cultu-
projectgroep heeft de organisatie van dit
rele activiteiten is niet voor ieder kind van-
festival op zich genomen, naast de normale
zelfsprekend. De projectgroep richt zich in de
werkzaamheden.
toekomst nog meer op de wensen van een
Om de continuïteit van De Delftse Boeken-
brede doelgroep om ook deze kinderen te
bende veilig te stellen en het festival naar
kunnen bereiken.
een professioneler niveau te tillen, is in 2006 een meerjarenplan opgesteld (2006-2008).
CONTACT
Mede dankzij het meerjarenplan is het aan-
M. (Marjolein) Droog
tal bezoekers de afgelopen jaren toegenomen
Stichting De Delftse Boekenbende
van 2.000 naar ruim 5.000 per jaar.
015-2123450
[email protected]
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
www.delftseboekenbende.nl
De Delftse Boekenbende is in 10 jaar uitgegroeid tot het meest bekende en succesvolle evenement voor kinderen in Delft en omgeving. In deze 10 jaar is het festival steeds meer geprofessionaliseerd. Het aantal bezoe-
49
50
TABOEDOORBREKING, WERVING EN TOELEIDING
52
Zelf kunnen
Alle laaggeletterden in Amsterdam naar het KAN, dat is het doel!
54
Publicaties, lezingen, inzet van ambas-
preAmbassadeurs die trots zijn en bij de pr
sadeurs; niets wordt uit de weg gegaan
igen n sentaties van het KAN de aanwezi aanwezigen
in het project Zelf Kunnen om laaggelet-
ijn ij n uit eerste hand vertellen over z zijn
terden in Amsterdam te bereiken en te
gelettof haar ervaringen als laaggelet-
scholen. Cursisten kunnen bij het Ken-
terde.
niscentrum Alfabetisering Nederlandssprekenden (KAN) rekenen op een indivi-
AANPAK
duele aanpak waarbij de eigen leervraag
Om zoveel mogelijk laaggege-
centraal staat, want zelf kunnen is uit-
letterden in Amsterdam te
eindelijk het doel.
en bereiken, heeft het KAN een gsgroot aantal samenwerkings-
KORTE BESCHRIJVING
partners
Alles kan bij het KAN. Dat blijkt uit de omvang-
het trainen en begeleiden van
rijke lijst van activiteiten die de afgelopen
ntaambassadeurs en bij presenta-
jaren door het Kenniscentrum Alfabetisering
edrij-ties en contacten binnen bedrij-
Nederlandssprekenden zijn uitgevoerd in het
amen ven werkt het KAN vaak samen
signaleren en terugdringen van laaggelet-
ers van n met onder andere de partners
terdheid in de regio Amsterdam.
thet Landelijk Aanvalsplan Laaggelet Laaggelet-
Om alle activiteiten op het gebied van pro-
n terdheid (Stichting Lezen & Schrijven,
motie en werving te kunnen doen, heeft het
CINOP
KAN, onderdeel van het ROC van Amster-
ers s en d e ETV.nl), Stichting ABC, PCM Uitgever Uitgevers de
dam, één formatieplaats vrijgemaakt. Mede
erdam. Openbare Bibliotheek Amsterdam.
daardoor beschikt het KAN over een actieve
N staat zelfstandig In de cursussen bij het KAN
ambassadeursgroep die goed begeleid wordt.
e leervragen, zoals werken centraal. Individuele
aangetrokken.
en
Stichting
Bij
ertise ece centrum m Expertisecentrum
55
het verbeteren van lees-, schrijf- en rekenvaardigheden worden tijdens een intakegesprek helder gemaakt en omgezet in concrete leerdoelen. Deelnemers bepalen dus zelf wat ze willen leren. Na de aanmelding en intake wordt de deelnemer in een oriëntatiegroep geplaatst, om kennis te maken en te wennen aan het KAN. Door deze begeleiding bij aanvang van het scholingstraject is de uitval minimaal. KAN geeft, om de deelnemers zo goed mogelijk te bedienen, apart les aan Nt1 en Nt1.5 cursisten.
56
WAT HEEFT HET OPGELEVERD? Alle wervingsactiviteiten hebben geleid tot veel
aandacht
voor
laaggeletterdheid
in
Amsterdam. Burgemeester Cohen en de commissie onderwijs van de gemeente Amsterdam bezochten het KAN. Bij die gelegenheid is een prachtig promotieboekje gerealiseerd. Sinds het bezoek is er meer aandacht voor het scholen van laaggeletterden en heeft de gemeente extra middelen ingezet voor promotie en werving. De provincie Noord-Holland verstrekt subsidie om vanuit het KAN meer
57
provinciale aandacht voor laaggeletterdheid
CONTACT
te genereren.
H. (Hank) Gronheid
Maar ook op landelijk en regionaal niveau
ROC van Amsterdam/Kenniscentrum Alfabeti-
heeft het KAN meegewerkt aan aandacht voor
sering Nederlandssprekenden (KAN)
laaggeletterdheid, door een aanzienlijk aantal
020-5797590
publicaties en televisie- en radio-interviews
[email protected]
op landelijk en regionaal niveau. Zo verscheen er een interview in dagblad DAG met een ambassadeur over het boek Anne Frank van de serie Leeslicht, werd een ambassadeur geïnterviewd op Radio 1 en verschenen er op de site van Trouw meerdere artikelen over de samenwerking van PCM Uitgevers en het KAN (zie ook pagina 7 tot en met 11).
58
Lees en Schrijf! Taal op je werk
Vervolg op het succes Lees en Schrijf!
Het gratis en unieke totaalpakket voor
KORTE BESCHRIJVING
laaggeletterden. Lees en Schrijf! bestaat
Lees en Schrijf! Taal op je werk bestaat uit een
uit een televisieserie, een werkboek en
televisieserie, een (gratis) werkboek en online
een oefenwebsite (www.leesenschrijf.nl).
oefeningen op de website www.leesenschrijf.nl.
Met een unieke en volstrekt nieuwe aan-
Lees en Schrijf! Taal op je werk richt zich op
pak stimuleert Lees en Schrijf! laaggelet-
de laaggeletterden die al aan het arbeidspro-
terden op het werk om concreet aan hun
ces deelnemen of (opnieuw) een plek wil-
lees- en schrijfprobleem te werken. Lees
len veroveren op de arbeidsmarkt. Lees en
en Schrijf! Taal op je werk, is een ver-
Schrijf! Taal op je werk is een laagdrempelige
volg op de serie Lees en Schrijf! die zich
en effectieve manier om deze groep te berei-
vooral richt op algemeen voorkomende
ken en ze te motiveren en te stimuleren aan
en alledaagse schrijf- en leestaken.
de slag te gaan met hun schrijf- en leesprobleem.
kijk op de regionale tv nieuw! 60
ONGEDWONGEN
presenteert iedere aflevering, Monique van
Beide series van Lees en Schrijf! motiveren
Bokkum geeft handige lees- en schrijftips.
laaggeletterden hun lees- en schrijfvaardig-
Lees en Schrijf! Taal op je werk is te zien bij
heid aan te pakken en te verbeteren. Een
regionale zenders in het hele land. Naast de
tweede doel is laaggeletterden te stimuleren
uitzendtijden staat op www.etv.nl meer pro-
een cursus bij een roc te volgen. Een alle-
gramma-informatie. Op dezelfde website zijn
daagse en herkenbare situatie is het uit-
ook de verschillende afleveringen te vinden.
gangspunt van iedere aflevering en ieder hoofdstuk: bijvoorbeeld formulieren invullen,
Met het werkboek oefenen kijkers zelf met
werken met een rekenmachine en een memo
de lees- en schrijftips. Het werkboek is ook
lezen. Elke aflevering wordt op een aange-
los van de televisieserie te gebruiken. Kijkers
name en ongedwongen manier gebracht,
bestellen het gratis werkboek door te bellen
zodat laaggeletterden het leuk vinden om er
naar (0800) 023 44 44. Op de website kun-
aan mee te doen.
nen geïnteresseerden oefeningen maken.
De nieuwe Lees en Schrijf! Taal op je werk
AANPAK
kent twaalf afleveringen van ieder vijfentwin-
Voor de ontwikkeling van dit project heeft
tig minuten. In iedere aflevering vertelt een
ETV.nl voortgeborduurd op de eerste serie.
voormalig laaggeletterde zijn of haar ver-
Het projectteam bestond uit dezelfde mensen,
haal. Hoe is het gelukt om de taalvaardig-
zodat zij hun eerdere ervaringen mee konden
heid te vergroten en welke invloed heeft dat?
nemen in deze tweede serie. De onderzoeks-
De afleveringen laten vooral mensen in hun
resultaten en evaluatie van de eerste serie
werkomgeving zien. Een collega, een chef;
Lees en Schrijf! hebben geleid tot enkele ver-
ze vertellen wat hen opvalt. Dieuwertje Blok
beteringen van het project.
61
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
maken hebben. Mira Media voerde dit onder-
Binnen de uitzendperiode van april tot juli
zoek uit in opdracht van Stichting Expertise-
2008 vroegen meer dan 11.500 mensen een
centrum ETV.nl.
werkboek aan. Van de eerste serie zijn al meer dan 32.000 werkboeken verspreid. En ook op
TIPS
de website staan al meer dan 30.000 mensen
Bedrijven en organisaties hebben behoefte
geregistreerd om oefeningen te maken.
aan materiaal om laaggeletterdheid bij medewerkers bespreekbaar te maken en aan te
Lees en Schrijf! bereikt veel laaggeletterden.
pakken. Daarvoor ontwikkelt ETV.nl aanvul-
CINOP heeft het gebruik en de effecten van
lend op Lees en Schrijf! Taal op je werk de
Lees en Schrijf! onderzocht bij laaggeletter-
Taalgids. De Taalgids bevat belangrijke spel-
den die het werkboek hebben besteld. De
ling-, lees- en schrijftips, oefeningen, veel
conclusies zijn positief: 75% van de mensen
voorkomende moeilijke woorden en voor-
gebruikt het werkboek daadwerkelijk en 25%
beelden van briefjes en formulieren. Het gaat
van hen werkt verder op de oefenwebsite. Bij
om een kant en klaar basisconcept, waarvan
90% neemt het vertrouwen in lees- en schrijf-
branches of organisaties een maatwerkeditie
vaardigheid toe.
kunnen laten maken.
Uit het onderzoek De impact van Lees en
CONTACT
Schrijf blijkt dat mensen de serie leuk vinden
B. (Ben) Vaske
om te kijken en dat het ze helpt om actief
Stichting Expertisecentrum ETV.nl
aan hun taal te werken. Geletterden krijgen
010-2666969
een beter beeld van de problematiek en de
[email protected]
belemmeringen waar laaggeletterden mee te
62
kijk op de regionale tv nieuw!
gratis werkboek? Bel! www.leesenschrijf.nl
63
64
Weer Leren Loket Veldhoven
Werving door middel van leerbonnen
December 2007 opende het Weer Leren
en ondersteund door een extra financiële sti-
Loket in de bibliotheek van Veldhoven
mulans van de gemeente.
zijn deuren. Op initiatief van het Ster College, onderdeel van het ROC Eindho-
AANPAK
ven kunnen volwassenen bij het Weer
De formule van het Weer Leren Loket is ont-
Leren Loket terecht voor informatie over
wikkeld door het Ster College en vervolgens
cursussen en opleidingen of een Leerbon
gekoppeld aan de uitgifte van Leerbonnen.
aanvragen. Een Leerbon is een eenma-
Het succes van het project zit in het feit dat
lige bijdrage aan een cursus, opleiding
de samenwerking voor alle partijen interes-
of workshop die wordt betaald door de
sant is: de gemeente kan de aanvraag van
gemeente. Het Weer Leren Loket biedt service aan iedereen, maar in het bijzonder aan laagopgeleide, laaggeletterde volwassenen die worden gestimuleerd tot het volgen van educatie in basisvaardigheden. KORTE BESCHRIJVING Het Weer Leren Loket is een herkenbaar, fysiek punt op een centrale plaats in de eigen omgeving. Hierdoor is er continue werving mogelijk. Bij het Weer Leren Loket wordt de leervraag van de mensen op maat beantwoord door het leeraanbod van de omgeving
66
Leerbonnen (mede) onderbrengen bij een
De partijen hebben allen een eigen, waarde-
publieksvriendelijke en laagdrempelige voor-
volle bijdrage aan het project. De gemeente
ziening, waar men informeert, adviseert en
stelt leerbonnen beschikbaar, verzorgt de
tijd en aandacht heeft om behulpzaam te
financiële
zijn bij het invullen van het formulier. Voor
draagt bij aan de promotie van het loket. Het
de bibliotheek betekent het een extra toeloop
Ster College zorgt voor de personele bezet-
en een verhoging van de dienstverlening. Tot
ting, de administratieve en organisatorische
slot bereikt het Ster College zijn doelgroep:
projectondersteuning en de promotie. De
de laaggeletterden.
Openbare
administratieve
Bibliotheek
afwikkeling
Veldhoven
en
verzorgt
de inrichting, stelt de benodigde faciliteiten beschikbaar en levert tevens een bijdrage aan de promotie. WAT HEEFT HET OPGELEVERD? Met dit project zijn goede resultaten behaald. In vier maanden tijd is er 62 keer contact gezocht (via e-mail of loketbezoek) met het Weer Leren Loket. Er zijn 35 leerbonnen verstrekt, waarvan 9 aan laaggeletterden die deelnemen aan een combinatiecursus taal/ rekenen van het Ster College. Deze combinatie is vanaf april 2008 gestart in nog eens negen andere gemeenten in regio De Kempen en in verschillende wijken van Eindhoven.
67
Het succes van dit project heeft bovendien
CONTACT
geleid tot vestiging van een Weer Leren Loket
I. (Irene) Diepstraten
(inclusief
Weer Leren Loket – Veldhoven/Ster College –
een
Leerbonvariant)
in
andere
gemeenten, waarbij men samenwerkt met
06-51152644
vereniging en het WMO-loket.
[email protected]
TIP De samenwerking in dit project is in zeer korte tijd tot stand gekomen. Daarbij bleken de korte lijnen van groot belang voor een goede administratieve stroomlijning van leervragen en leerbonnen.
68
ROC Eindhoven
onder andere de Volksuniversiteit, bewoners-
Nieuwe mogelijkheden met nieuwe media
Stichting Expertisecentrum ETV.nl voert experimenten uit
Om een beter beeld te krijgen van de
KORTE BESCHRIJVING
bruikbaarheid van nieuwe digitale media
Met de experimenten wil ETV.nl onderzoeken
in het onderwijs, voert ETV.nl verschil-
welke nieuwe technieken en nieuwe media de
lende experimenten uit. Doel van de expe-
bestaande producten kunnen aanvullen en
rimenten is dat roc’s ervaring opdoen
hoe ze een waardevolle toevoeging zijn voor
met digitale toepassingen. De docenten
het onderwijs. De vier experimenten uit 2007
die meewerken aan de experimenten
richten zich op de oorspronkelijke doelgroe-
zien direct de meerwaarde en passen het
pen van ETV.nl en met name laaggeletterden.
toe in de onderwijspraktijk. De bedoeling
Bij de keuze van de experimenten is vooral
is ook dat de bij ETV.nl aangesloten roc’s
gekeken naar de praktische toepasbaarheid
de opgedane kennis en expertise met
en de inbedding in de lespraktijk. Een aantal
elkaar uitwisselen.
experimenten sluit direct aan op het succesvolle Lees en Schrijf!. Drie succesvolle experimenten zijn Digitales, Invullen, zo gedaan en Lees en Schrijf! op de mobiel. DIGITALES NT1-Deelnemers
leren
tijdens
work-
shops een Digitale te maken in een videobewerkingsprogramma met behulp van zelf meegebrachte
foto’s,
video’s,
animaties,
tekeningen en geluid. Ze leren monteren, hun verhaal onder woorden brengen en een voice over maken. Deze Digitales worden geplaatst
70
71
op de website voor ambassadeurs laagge-
een sms terug met een link naar de mobiele
letterdheid. Deze is direct te benaderen via
site. Op die site staan taaloefeningen, mak-
www.ikbenambassadeur.nl of via de portal
kelijke nieuwsberichten, informatie, een kort
www.leesenschrijf.nl.
filmpje en de mogelijkheid om foto’s te versturen.
INVULLEN, ZO GEDAAN Deze multimediale oefenmodule is een inno-
WAT HEEFT HET OPGELEVERD?
vatieve manier van geleide instructie bij het
De experimenten geven ETV.nl en de roc’s
zelfstandig aanleren van een specifieke vaar-
meer inzicht in de mogelijkheden om nieuwe
digheid. In dit geval gaat het om het invul-
media in te zetten voor het onderwijs. Zo
len van formulieren. Er is gebruik gemaakt
blijken Digitales goed in te zetten voor alle
van
niveaus.
screencasting:
een
filmopname
van
Het
geeft
cursisten
zelfvertrou-
het beeldscherm. Deze wordt voorzien van
wen en cursisten leren een verhaal duidelijk
gesproken commentaar. Deze technologie
te vertellen en met beelden te ondersteu-
is een goede vervanger van een docent die
nen. Er is veel behoefte aan materiaal om
een bord volschrijft met uitleg, voorbeel-
te oefenen met het invullen van formulieren.
den en oefeningen. Het gaat op de website
De website Invullen, zo gedaan is een wel-
www.invullenzogedaan.nl vooralsnog om acht
kome aanvulling op bestaand materiaal en
formulieren.
zowel cursisten als docenten reageren positief. Deze digitale toepassing voorziet in een
72
LEES EN SCHRIJF! OP DE MOBIEL
ondersteuningsbehoefte voor basisvaardighe-
Dit experiment biedt een website van Lees en
den. Uit het experiment met de mobiel blijkt
Schrijf! die je met je mobiele telefoon kunt
dat dit medium minder geschikt is om nieuwe
bezoeken. Sms LEES naar 3010 en ontvang
content te leren, maar dat het effectief inge-
zet kan worden om terug te blikken en om te
terde techniek zal toegang tot internet op de
oefenen.
mobiel steeds makkelijker worden.
Digitales worden steeds meer ingezet in het
CONTACT
onderwijs; niet alleen bij cursisten alfabetise-
B. (Ben) Vaske
ring, maar ook binnen NT2- en mbo-onder-
Stichting Expertisecentrum ETV.nl
wijs. Door de train-de-trainer-cursussen kun-
010-2666969
nen steeds meer docenten hiermee werken.
[email protected]
ETV.nl ontwikkelt en verbetert de website Invullen, zo gedaan nog verder. De mogelijkheid bestaat om de site uit te breiden met nieuwe formulieren. Cursisten vinden het leuk om toepassingen
van
Lees
en
Schrijf! op de mobiel te doen, maar er moet veel aandacht zijn voor duidelijke navigatie. Om mobiele sites goed te kunnen bekijken zijn veel schermen nog te klein. Door de snel veranderende en verbe-
73
74
